angmga

Bagitong

UGAT

Mensahe'MulaSa Presidente

Mga panimulang pagtatangka ito ng aming mga BAG ITO -lima sa arcing mga bagongmiyembro ng UP UGAT - na pakawalan ang mga salita at ideya na kung noo'y nabinbinlang sa likod ng isip 0 nakalimutan sa ilalim ng unan, ay nagkaroon na ngayon ngpuwang upang maisatitik at mailimbag. Mula sa mga isinagawang palihan nitongnakaraang &akasyon ay heto na nga ang aming naging produkto: labindalawang akclamula kina Rose Antolin, Rob Jara, Sehedar Joeson, Kristine Mendoza, at MawenRieohermoso.

Sa mga akdang ito ay mababanaagan ang kanya-kanyang paraan ng pagbabaybay atpagkukuro-kuro ng bawat awtor tungkol sa indibidwal at sa iba't ibang karanasan nito saloob ng kanyang ginagalawang lipunan. Ano ang mga bagong mawawari natin sa mgapangkaraniwang bagayat mga karanasang ito, na ngayon aybinigyan ng bagong pagtingin?Paano nga ba naging kakaiba ang gripo sa loob ng isang banyo, ang larnan ng isangordinaryong plastic bag, 0 ang simpleng pagbabatibot?

Anuman ang acing mahinuha sa pagbabasa nitong mga akda ay isa lang naman angaming ibig puntuhin. Nais naming maging daan ang pagpapatak-patak na pagiabas ngmga publikasyong ito, upang maisatinig at bigyang puwang ang bOSel!ng mga kabataangmanunulat hindi lamang sa loob ng akademya 0 sa 1arangan ng malikhaing pagsulat,kundi bilang mga malay na indibidwal sa Ioob ng mas maingay naring lipunan.

Salta na lang namin iisipin ang pagtanyag kung kailan lubusan na naming napagtigbayang aming mga salita at napatunayang hindi karni mga bagito sa pagsusulat.

Pres. I<G ValdezUP UGAT, SY 2004 --2005

Mensahe MulaSa Patnugot-I<uno

~g BAGITO ay isasa ~ mas ~gu~ ~a zines na inilalabasng UP UGAT, planadonglSa~a-sem, kung saan Jpmapakilala/lpmagmamalaki ng nasabing org ang mga taongd~JCetso't nagtapos ng proseso ng pagiging aplikante, ang mga baguhan nitongnuyembro.

- ~ mula sa siyam na bagong miyembro ng UGAT ang nakasama dito sa lkalawang&gito- ang natitirangapat aymakakasama sa lkatlong Bagito,lalabas sa Hulyo- ~y isang intermission number sa bandang-gitna, isang maikling kuwento na isinulatnt Adam David para sa zine na ito~~y application form sa bandang-dulo, para sa mga nais sumali sa UP UGAT, maaaringJblgaysa UGAT tambayan sa likod ng FacultyCentre, 0 sa UGAT booth sa Galeria One- ~~ bagong presidente para sa SY2004 - 2005 ay si KG Valdez, undetgrad ng CreativeWntmg, fellow ng katatapos-Iamang na UST Baguio Workshop, para sa fiction, isa samga nakasama sa Unang Bagito

-lahat ng may-akda sa zine na ito ay mga bagong miyembro ng UP UGAT, maliban sanagsulat ng intermission number sa bandang-gitna- lahat ng akda sa zine na ito ay dumaan sa halos araw-araw na palihan, halos tatlonglinggo ang haba- karamihan ng mag akda dito'y magaganda- ang iba'y 'di-gamo

Jun Cruz Na]

Rose AntolinIpinanganak ako sa Quezon City, ngunit dito sa Caloocan ako lumaki at nagkaisip.Akala ko noon probinsya itong aming lugar. Palibhasa nabibilang sa aking mga daliriang aIDingkapitbahay. Liblib at maraming talahib sa maraming bakanteng late. Malapitlang din sa aIDingbahay ang pinapasukan kong eskwelahan. Ang aking ate at tadongpinsang lalakiang tangi kong kalaro. Ako ang!aging nagpapanggap na prinsesa at reynanaman ang aking ate. Ang ginagawang balag ni Tatay ang paborito naming lugar napaglaruan at nagsisilbinaming kaharian. Doon paunahan kaming rnaghanap ng bungang patola, upo, at ampalaya sa bakanteng lote na katabi ng aming bahay.Tsw naminituturo kay Tatay upang balutan ng plastik at di pinsalain ng mga bubuyog at mgainsekto ang bunga nito. Palagi rin kaming pumipitas ng tangkay ng papaya upanggawing pang-ihip sa dinikdik naming gumamela, konting tubig at sabong panla.ba.Ang aking tatlong pinsang Ialakiang umiihip upang lumabas ang lobo. Masaya anglahat kapag may lumabas na lobo sa tangkay ng papaya kahit paisa-isa lang.

Hindi na naabutan ng bunso kong kapatid na babae kung pa.'UlOkami gumaw'a nglobo noong araw. Binibilhan ko na lamang siya ng isang bote na instant na angpaglabas ng mga lobo. Hindi na rin kailangan pang maghirap magdikdik at manghingikay Nanay ng isang maliit na putol ng bareta. Mainam na rin na may mapagbibilhandahil wala na akong makitang mga nakatanim na papaya at mga gumamela sa amingpaligid. Isang bakanteng lote na lang din kasi ang maaring pagtayuan ng bahay. Ayawnamang taniman ni Tatay dahil hindi na raw mataba ang lupa. Kaya nagpasya siyangmag-alaga ng manok. Umabot sa tatlumpung manok ang inaalagaan niya sa ngayon.Ito ang pinagkakaabalahan niya matapos magretiro sa pagiging sundalo. Kapag hindisiya abala sa kanyang mga manok, pinapakuha ko siya ng mangga. Lalo na kapaghitik ito sa bunga, kaylangan naaagapan upang hindi kami maunahan ng mga batangbumabato sa puno ng mangga. Mula sa puno ng abokado, guyabano, at kaymito angpunong mangga na laog ang natira sa amino

Maaring dito pa nn ako sa siyudad ng Caloocan tumira kasama ng mga hihintayinkong mga punong magsisitubo. Gagawin kong parang Garden of Eden ang aminglugar na ako ang muling magiging Prins~sa.

Ang Laman ng Plastic BagBitbit ng aking aso sa kanyang bibig ang isang plastic bag. Nang ,aking itaboy, siya'ynagulat kaya'tbiglangkumawala sa bibigang kanyang tangan na plast1~~ S~ambulatang laman ngplastic bag: mga tirangpagkain, butas na styropor, ?~PU:~plastl~ cup atbali-balikong strmv.Tinalikuran ko ang nagkalat na basura. Sa ISlp-ISIP k~ Sl~ angnaghirap kaya siya dapat ang makinabang. Kaya hin~yaan kong ngabngabtn ntya athimurin ang sumambulat na laman ng plastic bag. Mult kong naalala~adaanan ko palasiya kanina sa tambakan ng basura ng isang malaking fast food cham. Ooon kas~aniyang naghahalukay ang mga batang araw-arnw k~ng n~ikitang maY,bitbit na plastlcbag na katulad ng sa kanya, Maya-maya lang,ang aking aso y parang ~asmgna nagl~-lakad. Biglang natumba hanggang sa nangisay sa ibabaw ng plastiC bag na kanma ytangan habang ang buntot ay kumakampay.

Lurnisan Ang BituinPatlang sa akin ang pagsapit ng gabi.Lalo ngayong sumasabay sa akin anglangit na nagbubuhos nang sama ng loob.Ang Iangit kaya'y nakikitangis sa akin?

Lumisan !tang bitbit ang Iahat og gunita.Hindi man tang nagtira kahit isangmapait na alaala, na mas marami paKaysa sa pinagsaluhang ligaya.

Bakit biglang naglalaho ang mga bituinSa tuwing lumuluha ang Iangit?Maaring nagkukubli Iamang habang.'\og Iangit ay nagngangalit.

Ang bawat pamamaalam bumabaha ngPananangis habang pinipiit ang pihit ng orasan.Nawawala ang ningas ng huling liyabHindi alam ang huling pagpatak ng isperma.

Ngayong ambon na lang ang ulanNa aking naririnig sa bubungan.Muli ko kayang masisilayan angBituin na matagal nang lumisan?

Rob JaraLumaki ako sa isang ordinaryong barangay sa Makati: Comembo, pinaikling tagurisa Command Enlisted Men's Barrio. Sa !tanto ng Maholo aka nakatit'2. Makulay angbuhay ko noon nung maliit pa aka. Siga kasi aka sa amino Yung mga kabarkada, silarin yung madalas kong sigain. Suntu!tang bata, mga ganon. Masaya, kasi lagi silangkawawa. Minsan nga kinumpronta pa ako nung nanay nung isa kong kalaro kasinag-kulay berde yung pisngi nung anak riya tapas naming magbuno.

Doon pa rin ako nakatira, doon pa tin naman kasi nakatira yung pamilya namin.Sariling lupa kasi yung kinatitirikan ng bahay naming luma. Ang buhay doon, walanaman masyadong pinagbago. Lumaki lang aka, tapos bumait Hindi na !to siga,mas malaki na kasi sa akin yung mga kalaro ko dati. Saka mas basagulero na sila.Pero hindi naman aka ginagalaw dun.

Hindi ko maisip kung saan ako nakatira ngayon kung hindi ako dun sa bahay saComembo. Teka, siguro sa Bicol. Taga-doon kasi nanay kOfe. Pakiramdam ko masmaayos kung doon, kaunti yung hassle, mas masarap yung pagkain, siguradong

mananaba akong laJo. Pero, hindi gaano ka-adbentyur, gaya sa Comembo. Maramiwing gago dun, bya exciting. At isa na ako sa mga gago dun.

?I-~amang makalcita ako ng maliit na Rob at ang mga bbarkada niya, pero siguro mashIgh tech na yung trip nila, hindi na pamboboso, agawang base, pagtambay at gitara100g inaatupag nila sa kanto ng Mabolo. Mas matat'aas na siguro yung mga bahay, masmarami nang koci<;eroplano, atbp. Mas maJawakna rin siguro yung Mabolo. Pwede nopagdating sa panahon na 100, hindi na barangay yung Comembo, siyudad na, tap osvillage na ang Maholo.

hayskulmasalimuotang paghugot ng hiningatungo sa pagsambulat sa iyong mga salitang'i love you.'

Hey JayPamilyar na sa akin ang eksenang 'to - isang sementado at bitak-bitak

na lamesa, pares ng mainit nang Red Horse sa gitna ng lawa ng tubig mula salamig ng bote, isang blangkong tingin sa bakante nang upuan sa aking harapan.Hindi ko na mabilang kung ilang beses nang naging ganito ang eksenang nadadatnanko, parang dejavu na ay::tWtumigil sa kakasulpot. Puro 'napanood ko na 'to a' anghimutok ko sa isip ko tuwing magmimistulang 'flashback' ang Iahat, kahit alamkong hindi. At a1am kong sa paglipas ng mga araw, magiging malabong 'flashbacks'lang ang lahat kapag mag-isa na akong nakikipagmasinsinan sa aking sariIi.

Jay, mainit na beer mo.Hirit ni Gwen ang bumasag sa katahimikang unti-unti ko nang nakakasanayan.0, andito ka? Sino kasama mo? Inom ka?

Ganito na ako kapag naiistorbo ako sa aking katahimikan. Inabutan ko s'yang mainit-init ng beer sa kanyang pag-upo.

Napadaan lang ako, nakita kita, kainuman mo na naman yang multo.Gago, banat ko sa kanya, nilayasan na 'ko. Dale na naman e.'No pa nga bang bago?Gago talagang 'tong si Gwen, sa sobrang kasarkastikuhan nya,e hindi ko na

makuhang magalit. Hindi ko nn naman s'ya matingnan, tamad na ang mata ko sapagtingin kanina kay Kay na walang naidulot kundi pigil na pag-iyak sa akin. Mapula panga l'ln~mga mam ko. Abm kon~ hindi ko naman n:l kel:mg:mpanRikuwento sa kanya,

dahil arJW na rin naman n'ya siguro marillig yung mg.llab sturi kong cuche nasa pandinig n'ya. Talagaog waJang bago.

Inom na lang tayo.Tatlong round pa bago Olaunang uOluwisa akin ang katinuan ko ~aboarding

house. Tarlo rin kabarakada ko ang tinawagan ni Gwen para maihatid ako.

Jay, bakit gaoito? Akala ko ba magkaibigan tayo?Hindi ko aIarn kung ano ang isasagot ko kay Kay nang itanong nya 'yun

p~upong-pagkaupo pa lang namin. Hindi pa nga ako nakaka-order ng maiinom,blnanatan nya na ako.

Kay,hindi ko naman sinasadya e.... Aminado kong sa palabas ko nakuha yung Iinyang 'yon, pero 'yon naman

talaga ang sinasabi ng loob ko. Nataon lang na nauna yung palabas. Kahit a1amkongnapanood na n'ya yung palabas na yun (sabay kasi naming napanood), bahala na langang naisip 1.0.

Jay, wi. ..Eta na, sabi ko sa sarili ko.Sinubukan ko namang tingnan ka,Jay, kahit pOlpaano,pero ...Tangina, sigaw ng utak ko sa pagsabog ng katotohanan sa mukha ko. Kahit

pa sa likod ng isipan ko e inasahan ko na isang malaking 'dejavu' na naman ang Iahat,umasa polrin ako kahit papaano. Hindi naman aka mukhang swelasng sapatos, masarapnaman akong kasama, at, kahit papaano, may Olga pinagdaanan naman kami ni Kay,ga'no man b-platonic.

Dalawang Red Horse Stagang pumagitna sa amin at sa kanyangnakakabingingOlgapaliwan~ Ni hindi na n'ya pinansin ang ice-cold na serbesa, nagtulorlang s'ya nahindi man lang tumingin ng harapan sa akin.

Aka, kahit mamasa-masa na ng luha ang tabain kong pisngi ay pinilit kos'yang tingnan. G)Jsto kong makita n'ya aka, kung paanong ang bawat mahina atmaamo n'yang paliwanag ay nagpapaguho sa mundo kong pinasilcipna n'ya. Gus to kosanang makita n'ya akong malunod sa sabay kong paglagok ng Red Horse at ng kanyangmga sinasabi. Hindi ko na alintana ang ibang ta~ sa paligid naminj bingi na ako sa Olgaboses na sumasabay sa kanya. Unti-unti, nagiging madilim ang paligid. lsa-isangnawawaJOlang mga mesa, silya, bote ng beer, usok ng yosi at maging ang Olga ta~ atkanilang hatid na ingay O1yunci-unting nawawala. At bago polman ako makasubok nakumawala sa aking kinalalagyan,nakita ko na lang ang sariliko sa isang malaking screenna blangko ang backdrop - tulala at luhaan.

Jay?

Tangina Gwen, ang sakit.Ilang beses nang narinig ni Gwen 'yon, pem habang nag-uusap kami at grupo

ng serbesa na naman ang kaharap, walapa tin akong bpaki-pakialam kung ang sasabihinn'ya ay yung ilang beses n'ya na ring nasabi.

Tanga-tanga kakasi e. .Sabi ko na. Pero kahit noon ko pa 'yon narinig, ang lakas polrin ng dating sa

akin. Parang pinalo na naman ako ng pala sa ulo.Ano namang gagawin sa ganun yung naramdaman ko?Lumagok ng beer si Gwen. Hanggang ngayon nagugulat polrin aka sa tindi

ng kanyang pag-inom.Alam mo Jay, waIang mangyayari kung yan at yan pa rin ang iisipin mo.

Tingnan mo nga yang sarili mo, ang laki-lakimong tao kung makaiyak Ita para kangbatang hindi pinalamon ng 'sang linggo. Kalimutan mo na yun.

Naiipit na naman ako sa Olgapinagsasasabi ni Gwen.Hindi ko yata bya, Gwen.Puro ka kasi 'hindi ko kaya, Gwen' e. Minsan bya subukan mo <no?hindi

yung lagi tayong ganito, lagikang ganyan.Alam kong tama lahat ng sinasabi ni Gwen, kaya hindi ko talaga malaman

kung bakit ayaw tanggapin ng sistema ko ang Iahat ng 'yon.Jay, malawak yang mundo mo, ikaw lang ang nagpapasikip. At wag mong

sabihing 8iKay na naman, papaluin na talaga kita ng bote.Kapag ganito na ang hirit nitong si Gwen e medyo nawawalaang amats ko.

Hindi ko kasi alam kung tototohanin nya 0 hindi.Pero Gwen, parang ...Subukan mo kayang tumingin sa paligidmo? Sa Olgataong nakapaligid sa'yo?

Jay,ako, nandito lang. -Mapait na ngiti at tawa ang sinagot ko kay Gwen at sinabayan ko ng <sangbote

ng Red Horse. Dahan-dahan na narnang lumiliwanag ang paligid. Maya-maya laog.didilim na 'to. Lurnalakas na rin ang boses ni Gwen. May tama na tin yata'to.

Gwen, mahal ko talaga si Kay...Kamay na ni Gwen ang humila pababa sa kamay ko sa pag-angat ko ng

serbesa para laklakin. Kaya ko pa, sabi ko. Ulol, tama na, ang sagot ni Gwen sa akin. Sapag-a1isnamin ng Sarah's at bago pa man ako roaka-rulog sa balikat ni Gwen. ito laogang huHkong narinig sa kanya.

Jay, hindi porke't mahal 010, sapat ng dahilan 'yon para maging kayo.

Tadong bl.lW"4l1na ang dumaan simula nung mangyari yung sa 'min ni Kay.Satatlong buwan na 'yon, puro pag-aaralat pagbabanda langang inatupag ko. Nakakagulatngang nakuha kong pagsabayinyung dalawang 'yon. Ni hindi k.orin nakuhang mangarir,kahit pa a1amkong dinadaan-daanan lang ako ng pagkakataon. Tulong na On siguro niGwen. s'ya lang kasi ang madalas kong kasama, nasa library man ako 0 kung may gigkami. NakakatuWa nga e, pinagtityagaan ako ng gaga. kahit puro pang-aalaska inaabotn'ya sa 'kin. Pero masarap kasama si Gwen. S'ya lang naman kasi, bukod sa pang-aasarko, ang nakakatagal at nakik.inigsa mga drama ko. Hindi k.okelangan mag-modify sakanya ng kwento, naiintindihan n'ya kasi kahit gaano man kababaw 0 kagago yung mgapinaggagagawa at pinagsasasabi ko. Dun n'ya On kasi ako binabawian. Tipikal na saamin ang sampal\hampas at litanya n'ya tuwing mag-uusap kami. Gago daw talaga 'ko,sabi n'ya. masyadong fatalistic.Mana naman, sabi ko. kaysa naman sa walang ginagawa..

Madalas kaming natatapos na tumatawa at iniiwanan na lang angaming mgapinag-usapan, siguro dahil na rin sa kapos na sa panahon at hindi talaga kami madalasmagkasundo. Pero kahit ganito, hindi naman kami makatagal na tahimik, hinahanaptaIaga namin yung mga 'away' namin.

Maganda 'tong si Gwen. Lalo na yung mata n'ya. Parang laging inaantok.'Yon nga 'yung madalas kong hirit sa kanya. Pero sa'to too, 'yon ang gustong-gusto kosa mukha n'ya. Matipid nga lang ngumiti, mataray kasi. Pero 'pag kasama ko s'ya,laginamang nakatlWa. Siguro may gusto 'to sa akin. Kapag binabanggit ko sa kanya 'to,isang \JlolI' sabay kutos Iang naman ang natatanggap ko.

Sa pagmumuni ko hauan nak " !tan.cream (sa latl) bumulagta '. kg aupo 11 sa Greenbelt at ku--I ...•;~ n ', sa ISIP 0 ang ks U&all...... g Icena hahayaan 'to. Takot na ak ,e enang madalas kong makitl U~_ J' k.oak' 0 sa maaanng man '. . nmwm. Ayokong isang malakin d . gyan, na SIGwen pa ang m ..•••~-I-

b b . . . g c)avu na lang ang b h k ••••••WA1;l saa awl. HindI ko na bibi 'an n. u ay o. Ngayon, ako naman an

ngayon. Hindi leayGwen.g} g pagkakataon ang sariJing mabigo. Saka na. hint

Sa huJing pagsubo ko ka • G .ko. Sa m ' y wen ng Ice cream aYah'• ga mata n 13 ako bumagsak. Hindi ko ?ap awak s ya sa kamayn ya, habang pinapahid ko ang tumulong d bl ndanapansm. ang pagdlln ng kamay

ou e utch sa aking pan talon.

Jay, a1ammo, gago ka.Hindi ko a1amkung bakit madaJas pa ring sabihin sa akin ni Gwen 'yan, kahit

habang naglala.kad Iang kami 0 nanonood ng sine. Bakit na naman, yun lang angisasagot ko. Pero hindi ko naman maintindihan 'tong sarlliko, na sa bawat 'gago' (maykasamang kurot 0 hampas paminsan) ay may kung anong nagpapahina sa akin.Nakakagulo talaga 'tong nararamdaman ko, inuunti-unti na naman ako, dahan-dahanakong nilalapit kay Gwen. Eto na naman 'to, sabi ko sa 'king sarili. Tangina taJaga.Hindi na nadala.

isang eksenasa ibabaw ng beanbag

sinusunggaban akong masisikip na espasyohabang patuloy ang pagsunodng mga mugtong matasaaninong elesing umiikot.

buw-saraang isinisigawnagalawng mga talukap ng akingkaluluwapilit na binibingiang utak.na ayaw pang matulog.

Schedar Jocsondahan-dahan,inihihimlay ng hanginngdectricf.mang mga pagod na brnsosa 1amigng sahig.

Sa aming magkakapatid, ako lang ang lumaki sa Antipolo City. Noong 1982 pa leasinaitayo yung bahay namin at simula noon, hindi na kami lumipat pa. Maramingmasasayang alaala ang lugar namin. Sinong hindi makaka1imot sa era of brown-outsnoong early 1990s. Paeang parte na nga ito ng buhay ng mga Pilipino noon. Kahitako, Iagi kong inaantay na mawalan na ng kuryente. Simula aJa-sais hanggang alas-dose nggabi kadalasang nangyayari ito. Masayakamingmagkakaibigan dahil extendedang oras ng paglalaro namin. Dagdag pa rito, nag-aala-camping pa kami. Nagdadalang mga pagkain, kumot at nagbobonfire. Tapos, pag may naglalakad, tatakutin naminsila sa pamamagitan ng paggawa ng pekeng ahas, gamit ang lumang sinturon, itatalinamin ito sa sinulid na itim na nakatago naman sa bakuran. Kapag may dadaan,hihilahin namin ang sinulid at uusog ang irim na sinturon, magsisigawan kam.i ng'~asl Ahas yan!" at syempre ang nabiktima namin, matatakot.

Isa sa pinakahuling pagkakataon na makihalubilo ako sa mga kapitbahay namin aynung nagkaroon kami ng paliga ng basketball noong grade six alm. White team ako

noon, Center ang laro ko. Nakakatawang isipin dahil ganun pala ako ka-brusko noonna nakikipagbalyahan ako sa mga kalaro ko para maka-rebound. Parang yun langang trabaho ko kasi hindi naman nila aka pinapasahan ng bola. Pero okey lang. dahilproud naman ako na magkaroon ng average na two points per game.

Nahinto akong makipaglaro sa mga kapitbahay ko noong grade seven na ako.Nagseryoso na aka sa pag-aaral. Mula noon, kahit na may attempt ang mga dati kongkalaro na yayain aka, humihindi na lang ako.

Lalong napalayo ako sa mga kapitbahay ko noong namatay ang tatay ko noong fifteenyears old aka. Pakiramdam ko, seryoso na dapat aka sa buhay. \Valang gimik at walanang ibang atupagin pa kung hindi ang pag-aaral. Ooon na talaga nahinto angpakikipag-usap ko sa mga kalaro ko.

Ngayon, doon pa nn ako nakatira. Siguro ang nabago lang sa lugar namin ay angsobrang malimit na pag-brown-out at ang pagkakaroon ng Nawasa. Ganun pa rinang mga kalaro ko, hindi seryoso sa pag-aarnl. Sila na siguro ang susunod na mgatambay sa village namin. Kung minsan nga, tinatawag ko pa silang pabigat sa lipunansa harap ng pamilya ko. Totoo naman, pabigat lang sila. Inuman lang sila. Iniisip langnila ang basketball at pirmi nilang ginagawa ang panggagantso sa mga magulangnila. Proud pa sital KalWba. Paminsan ang sarap nilang p~abihan na hindi basta-basta ang buhay, na hindi naman nakukuha yung pera na parang bato sa kalye at higitsa lahat, ipamukhang pabigat sila sa Iipunan. Pero, dahil nga bobo, mahihirapanakong i-explain ang mga iyon. Hindi na sila kasi umusad. Napirmi na lang ang utaknila sa basketball court.

Fag matanda na ako, magkakaroon na siguro ng LRT sa tapat ng village namin.Mawawala na ang ilang kalye sa village na malapit sa National Highway. May bagona namang uusbong na pabigat sa lipunan. Mawawala na ang mga lumang tindahan.Kung dati, kilala ang village namin na village ng mga kapitan ng barko, siguro safuture magiging village yun ng mga matatanda at mga pabigat sa lipunan. Hindinaman ako nababahala sa ganung pangyayari, dahil malakas ang pagnanais ko nalumipat ng ibang Iugae para manirnhan. Sayang lang ang panahon dahil iilan langkami na nagseryoso sa buhay.

Perang Gu$tong MalUlTIotThe docto,. is OJ/I

Sabi ng karatula"Kasama ang nurse na dating accountant".Tsimis ng Ialaking nagtratrabaho sa kabila.Pati raw Siya,nag-iisa dahil nag-day-off ang secretary

• Para pumas ok sa klaseng pang anim na buwan,at pari ang ka-opisina niyang magandaMay nilakad lang daw sa .NBI

Sa kalyeng malapit sa clinic at agencyPuno ang dyip, at FX na biyaheng Roxas Blvd.Ng mga taong pusturang-pusturaMay ipit-ipit na brown evelope sa kilikiliSamantalang nilalangaw ang mga sasakyan biyaheng Buendia

Panay naman ang lipad ng Cathay at AA sa NAIAatMahaba pa nn ang pila sa US Embassy

Hindi kaya sa biglaang pag-reach ng orgasm kaya namaga ito? Hindi naman. Nungnakaraang gabi, oangyari nn naman ito, pero wala namang nnngyari.

May I<akaibang Gripo SaBanyo

Hindi dumating si Ma'am. Yesl Next meeting pa aog reporting ko. Mataga) pa angsusunod oa klaseko, ala-una pa kaya tumambay na laog ako sa org. Kinasusuklaman koman ang mga ta~ dun, wala akong magawa. Plastikan na lang. Sige lang nang kwentoyung mga babae dun tungkol sa pinaka-Iatest na commercial ng Libresse. Weird daw nalalaki ang endorser ng napking pambabae. Kesyo hindi naman daw nila alam kungpaano magka-regla. Tinanong nila ako kung ano sa palagay ko. Sabi ko naman, bakit siAngela Velez din naman, nag-endorse ng condom kahit hindi naman niya sinusuot.Narnhimik sila.Hindi ko a1am kung bakit nagkaganito ito. Sinimulan ko nang patuluin ang tubig sa

balde halnng nagtatanggal ako ng damit para maligo pagkagaling sa eskwelahan.Pagkatanggal ng panty, iyon na ang oakita ko. Mamula-mula at nakaumbok. Gusto koman sabihio kay Nanay ang nangyayari, may demonyo oaman na pumipigil.

Hindi kaya yung mint flavor na condom yung dahilan nitong pamumula't pamamaga?Hindi. Mag-iisang Iioggo na nung nangyari iyon. Yuog taga-frat na malapit sa tambayanko yung gumalaw sa akin. Imposible yun.

Tanghali na ako nagising kanina - 5:30 og umaga. Galing pa ako ng Paraiiaque at 8:30ang k1aseko. Matagal akoog maligo, dahil tinitiyak kongwala oi isang Iibag ang oatirirasa katawan ko. Kaya oga puro sabon ang nasa banyong iyon. Syempre, bago ako umalisng banyo, kukuskusin ko naog maigi ang puki ko, gamit ang feminine wash na binibilini Nanay (pepeng Patis !wiang tawag sa akinnung bata ako). Ito kaya ang rason kungbakit namaga ang an ko? Malamang hindi. Tulog pa kasi ang mga ta~ sa bahay nangganung oras.

Mula sa EDSA, kung saan dumadaan ang bus na sinasakyan ko, bababa ako ng Auroraat sasakay og dyip papunta ng R.Magsaysay Blvd. Ba't sa sampung santong kamalas-malasan, nasakyan ko pa ang jeep na may lumang kaha at pakiramdam ko ang upuannito, binabahayan na og surot Wala na akoog magawa, 7:30 na at ma-Ie-late na ako.Tapos yung mama sa tabi ko, parang tinatsansingan pa ako. Nakakainis dahil bukod sabastos na ginagawa niya. kamukha niya pa yung kinasusuklaman kong tao. Buti na langat hindi naman niya nahawakan ang puki 0 dede ko. Malas nira. Kung surot man angdahilan ng pamamaga ng puki ko, swerte naman nung suret na iyon, nadapuan niyapuki ko, nakagat pa. Wala naman akong naramdaman.

Alas-onse nang umalis ako sa tambayan. Pumunta ako sa labas para bumili ng sanitarynapkin ko, yung Whisper with \Vings, for Regular Flow. Hindi naman kasi ganungkasakit ang buwanang dalaw ko. J\.farunong din itong makisama. Nakita.ko pa yung datikong kaklasesahigh schoo~ at nagyayana kumain clawkami kayAliog Marin~ Pagdatingsa kainan, nakahanap kaagad kami ng upuan. Nauna siyang bumili halnngnagbabantayako ng gamit namin. Sa paghihintay, kinalkula ko kung kailan ako huling dinatnan.Minabuti kong mag-CR para maglagayng napkin pagkadating ng kaibigan ko. Pagpasoksa banyo, umalingasaw sa akin ang sangsang ng CR. N anunuot sa ilong ang amoy. Sakako lang naalala na bukod sa masarap na inihaw na baboy, kilala ang kainan ni AlingMaring sa pagkakaroon ng pinakamaruming banyo sa lugar na iyon. Hindi sana akouupo sa inodoro, kaya lang napaihi ako. Matapos umihi, nHagayko na yung napkin.Bumili ako ng lunch.

Hindi kaya sa paggamit ko ng CR na iyon, may kung anong germs ang dumikit sa balatko? Hindi naman siguro. Bakit naman sa banyo namin sa bahay, marumi siya. yun ngalang may kakaibang germs na naroon.

Pagkadating ng jeep sa kalye na tinutumbok ang gate ng eskwelahan ko, dali-dali akangbumaba at nag-walkathon papuntang third floor og CAS building. Muntik pa akongmatisod sa second floor dahilletcheng mga freshmen yan, nakaharang sa daanan. Butina Iangwala pa yung terror na propesor ko kayanakaayos pa aka. Tamang-tama namanna dumating ang pinagpapantasyahan kong kaklase. Ewan ko kung anong pangalan,ang alam ko lang Info Tech sya. Tsaka pag nag-sex kami, sasabihin ko ba ang pangalanniya? Parang nakuryente aka sa kilignang tinanong niya kung dumating na si Ma'am.Ang sarap halikan at sabihing uTanga. may nakita ka na bang gurang dyan sa harapan?"DahU nga crush, pa-cute kong sinabing "hindi pan. Ngumiti siya sa akin, at naku,

Bago mag-ala-una nang nagyaya na akong umalis. May klase pa ako. Nilakad ko na artgbuilding ng Accountancy and Finance mula sa kainan. Exercise. Kinikilabutan akotuwing dadaan ako sa may tabi ng talahiban malapit sa sapa. Parang isang setting ngrape scene sa Tv. Nakakatakot, lalona pag yung rapist, nanlilisikang mga mata at kamalang mga titig. Diretso lang ako sa paglalakad sa ilalimng link na katanghalian. Pumasokna ako sa room namin. Malamig.

Hindi kaya napasma yung puki ko kaJaiakad? Ibang epekto naman siguro yun.

Matapos ang klase ko, naglakad ako nang kaunti, papuntang kanto. Dumaan ako saihawan at kumain ng is4N.~bumili ng sago-guJaman at limang pisong fishballs. Mataposkumain, umuwi na aka. \X~ naman akong naramdaman na kung anumang pangangatisa puki ko mula noong kaninang umaga hanggang sa pag-uwi ko. Kaya nga lakinggulat ko nang nakita kong pula na ito at nakaumbok pa.

Ito na nga ang tumambad sa akin sa banyo. Ang namumulang puki ko. Ginamitln konga ng feminine wash. Pero, hindi tulad kaninang umaga na kinuskos ko nang todo,marahan ko itong dinampian ng kamay ko. At nawala ang pamumula.

"Siguro, malut na ang panty mo" iyon ang sabi ni Tatay, habang patuloy ang pagtulong tubig sa balde.

Alay I(ay Ada Lopez:Rornantilcong Sawi,

Bulaklak NgHoly Angels Montessori,

Sumalangit NawaAng I(anyang I(aluluwa

Nakilalako si Ada Lopez nung May 1995,sa birthday party ni Mark Louie De Guzman, .boyfriend niya nang apat na buwan bago ka.mi unang rugkita. Mahabahaba pa ang ~ .•buhok ni Ada Lopez nu'n, may kaunting bangs, bago pa ni~ naisipang gayahin ang ~kanyang nariay at magpakulot, na kanya namang pinagsisihan at agad na pinaretoke,bago ko siyahuling nakita, October 1999,pormado, maikliang buhok, malayo sa pilingni Mark Louie Dc Guzman.

May mga hikaw na nakalambitin mula sa kanyang mga tenga, hugiang krus. Inangat koang akingkamaypara kumaway.Hindi nira ako nakitl, 0 nakitapero 'di langako pinansin,kung ano man ang kanyang mga dahilan.

Sa kama, nilalambing. A1as-quatro ng umaga at tinatamad na ~ihis, nahigAl!tang .pormadong paalis, suot ang itim na nylon jacket at pantalon, pulang headband atputing sando, nakapaa. Nakashorts lang ako at teNhirt, yakap ka mula sa likod,

hinahaJikan ang batok nangwalang paalam, dalawang beses naalimpungatan. Nahirapanb bang matulog?

Magkaakbay at nakangiti, sa tapat ng MIlay ni Mark Louie De Guzman, tatlong orasnang magbkilala. Kumikislap ang braces, mula sa liwanag ng camera. Nakatatlong batikalto sa kusina para kurnuh. ng pagkain at inumin, Iumpia. man ok. spaghetti at beer.Sumubo ka ng isang lumpia. at kinalimutan agad sa gilid ng plato. Nahirapan ka bangkumain?

Thyo ang balat at buhok, sa isang murang kuwarto sa Sagada. Isandaan isang gabi,tmSikip at malamig. ang banyo sa tabi ng hagdan, pang-isang tao ang kama. N ahiga kangnakapantalon. Jacket, bonnet at medy-as.tatlong tee-shirt ang suot nang sabay,rnaglcayakapsa dilim. Nakaharap sapader na walang pintura, nagbibilang nang malakas, nagsisiksikansa kama. Nahirapan ka bang gumalaw?

; Sa loob ng MIlay namin sa Sikatuna. bago kami lumipat sa Kalanti3\Y,kabastusan ang~ nasaisip habang naghahalikan. Ingay ng bukas na TV sa 8aJa,ugong ng ref sa kusina,1 minsanang pagdaan ng tricycle sa tapat ang kasabay ng halinghing at halik at hithit ng: hangin sa pagitm ng nagkikiskisang mga ngipin, ng naguumpugang mga ilong. Nahirapan: b bang huminga?

, Nakatingala sa mataas na bintana, kumakaway sa iyong anino. AIas-onse ng gabi, tatlongaraw nang 'di nagkikita, naisipang dumaan sa tapat ng bahay. umaasang makita ka't

, makausap, mahalikan. mayakap. May kotse sa garahe, patay arig ilaw sa sala, may naliligo .sa banyo. Sumilip ka't kumaway nang tinawag ko ang pangalan mo. Nahirapan ka bangmagpaalam? I<ristine Mendoza

" ),: Ada. Ada. Ada Lopez.

Mga ilang dipa ang tayo namin ni Ada Lopez sa isa't-isa. Marami-rami ang mga taongnakapila para sa hbreng sakay,sa mga tricycle na papas ok ng VIStaVerde.

Lumaki ako sa Batangas. sa hayan ng Tuy. Iyong bayan namin. kailangan !to pangsabihin na nasa tabi ng Nasugbu at ng Balayan. bago ko pa malwmbinsi 'yung mganagtatanon~ na may ~oon ngang bayan sa Batangas. Simple lang ang buhay doon~ya ng sa lbang probmsya. 'Yung mga tae, nakadepende pa fin sa Iupa at sa dagatyung hanapbuhay. 'Yung nakadepende sa lupa, dalawang kJaae lang: ang may-ari nglupa at, ')'Ung magsasaka. 'Yun namang malapit sa dagat, daliw2ng kJaae tin: 'yungmay-an ng beach resort at 'yung mga trabahador nita. Magkakakilala halos Jahat ngmga tao sa buong bayan. Sa mga barangay naman magkakamag-anak pa nga yata~alos Iahat. Maasar:'g gumising 'yung mga tao. tapos maaga ring matulog. KayaIlgurO ma)'ron kaming sobrang babang crime rate. Ang natatandaan ko aa buongbuhay ko. tatlong beses !ang na-TV.itong bayan namlntdahil la krimen. Dahi1 aaibang bagar maliban sa krimen? Hindi pa.

Dahil dito na ako nag-aaral sa UP. sa isang dorm alto nakatira 'pag may pasok.Tap~s umuuwi-uwi ako sa Ba~gas kapag weekends 0 kung 1Y<I1wyon.CYunglugarnamlO sa Batangas. ganoon pa nn hanggang ngayon. Marron Iang ligurong kontingnabago. Na-usa kasi 'yung pagpunta sa ibang bansa para magtrabaho. Kaya la Iugar

namin ngayon, lahatyata ngtao may kamag-anak 0 kakilalana nasa Rome, nasa Israel,sa Canada, Hongkong, Us., 0 Saudi. Dito naman sa Quezon City, okey lang. 00,urbanidad nga itong matatawag kung ikukumpara sa pinanggalingan ko. Pero bukodsa normal na pagkakaiba ng isang lungsod sa isang probinsya, wala namang masyadongpagbkaiba sa mga ta~ dahil 'yung mga ta~ sa lungsod may mga probinsya ringpinanggalingan. maliban sa hindi nila maintindihan 'yung pananaga10g ko.

Suicide NoteNagsasalitan ang mga hikbi at muraBumabaha ng 'putang ina' at ng 'ayoko na'Panay ang inkblot. .

Tag ~ malamang kokonti na lang 'yung mga tao sa amin, dahil nagpupuntahan'yung iba sa ibang bansa. Tapas. ibebenta na nila 'yung mga lupain nita dahil wala nanamang mag-aasikaso. Tapas 'yung mga may-ari ng beach resort, na lang siguro'yungmatitira. I<ukuhasila ng mga trabahador galing sa ibang probinsya. Tapas, 'yung puntonaming mga Batangueno. siguro unti-unti nang mawawala. May rnagtatayo na rinsiguro ng SM 0 ItayangJollibee tapas sa tapat may MeDo. Magkakaroon na nn sigurong night life at tataas tin ng konti 'yung crime rate. Pero hindi pa rin kami mati-Tv.

Humalo ang iyong mga luhasa mga nakaburdang salitaKumalat ang tinta.Nawala ang ilang letra.

Binasa mo ang iyong obra maestraNasagot ba ang tanong na 'bakit'at ang tanong na 'dapat ba?'Napailing, napabuntonghiningaSa taas, isinulat mo 'First Draft'.

At ang bote ng sleeping pillskinuha mo at ginawangpaperweight

Unang Ulan sa Buwan ngMayo

analt na bahagya ko palang nagulo kanina. Nakaupo sUa sa may bandangunahan ng simbahan. . .. . May idad~ag Fsana si Bert nang saglit siyang natigilan. Sccyoso niya akong

tlntngnan. Naalala 0113 sigurong magkaiba naman kami ng sitwasyon.Naisip ko ang ~rid~ ko~g si Rose Ann. Si Noemi na aaawa ni Bert ay ilia kay

Rose Ann. Ang ,totoo, handi ko anabla noong papayag siyang magpakaaal sa akin. SiRose An~ ang ~po ng babae na hindi ko naiisip na mag-aayos ng buhok ng kanyanganak. 0 yung bpong magluluto at maglalaba. Sabi nga ng mga kakilala namin, masmukhang ako pa raw ang gagawa noon kapag mag-asawa na kami. Hindi ko nga no~ ~ung bagay ba sa kanya ang damit pangkasal na pinili ko mismo para sa kanya. Angsabl ~Iyanoon, ako na lang daw ang bahala,total mas may aIam daw ak.osa mga damit-darn It.

Ang to~~o, a;mv ni Mama ,kayRose Ann. Mag-aasawa tin lang daw alto, hindi~a daw ako pumd.1ng maayos-ayos . Napangiti ako ng maalala kung paano niya sinabiI~on. Na~luluto sayanoon at ~a?an~ pinagsasalitaan ako ay dinuduro-duro pa ako ng~Iyanse.~IRose Ann laog a~g Ipmakilala.kong girlfriend kay Mama. Ginawa ko pa datiIyon dahll mukhang nag-~nlaogan na sma ~.famaat Kuya Lito sa tunay kong kasariari:~ag~apan~ap lan~ karnl noon. Akala ni Mama hindi ko aescryosohin si Rose Ann,~I~di;~~w Slyaang tlpO ng babaeng inihahatid sa altar.NaalaIa Ito pa ang hull niyangI~na-tnls kay R~se Ann. Kasi naman isinukat nitong si Rose Ann ang damit pangkasalmya at nag-fashIon show pasa harap ni Mama. Sa galit ni Mama. napa-usal siya na sanadaw ay naging bakla na lang daw talaga ako. Natatandaan \to, napalunok aka noon atbahagyang namut1a. .

. Napasulyap ako kay,Mama. Kasama pa rin nira si Tita Beth. Malapit laog sUasa.amsn at sa lak~ ng bos~s mlang dalawa ay halos naririnig Ito ang pinaguusapan nila.ISlnusu~bong nsya ~y Tlta Beth kung gaano kumirot ang rayuma niya kanina, biglaclawkasl ang paglarrng ng panahon. Bakit naman daw uulan gayong tag-init pa naman.

Alas nuwebe-y-medya na ng umaga noon pero mukhang alas~singk?na nghapon. Makulimlim kasi ang kalangitan. Namamaga ~g mga abuhm at lum naulap.Malakas ang ihip ng hangin. Napasulyap ako sa aking relo. bang oras na lan~ikakasal na ako. Matataon pa yata ito sa magiging unang ulan,sa bu~ ng Mayo. Bakitba hindi ko naisip n2 posible nga pmng umulan sa petsang ItO?Kinabahan tuloy ako.Balta kasi senyales ito ng kung ano. .

Ewan ko kung bakit. pero puno ng alinlangan ang puso ko nang dumattngna 3ko sa simbahan. Bumaba alto sa kulay asul na kotse. Kasama ko sina Mama at KuyaLito. Inalalayan ko si Mama pagbaba. Si Kuya Lito naman ang nag-park ng kotse sa maygilid og simbahan. .., '

Pagpasok namin sa simbahan ni Mama, slOalubong kaml ng Ilan nammgmga kamag-anu na naroroon na. Ang pins::" k~n~ si Bert, ang best man ~a kasamaang kanyang mag-ina. ang una kong napanslO. SITlta Beth naman ang n,akipag-usapby Mama. AIam kong ang ~ang panahon sa labas ang pag-uusapan nilang dalawa.Pero gaano man alto nabagabag sa masamang panahon sa labas ay ganoon n~ankag3an ang pakiramdam ko nang makita ko ang loob ng simbahan. Ang parokya ~I SanVicente ay may kakaibang ganda noong mga sandaling iyon. Punong-puno ItO.ngputing antorium na naltapalamuti sa gilid nang kulay lilang carpet na nakalatag sa ISle.Ang carpet naman ay may mga purl at pulang talulot ng rosas ?a nakasabog. Ang ~tar2ynaiilawan ng isang malaking chandelier na mayroong mga kristal. Malamlam ang i1awng simbahan sa magkabilang tab~sa bandang uup~an ng m.gamano?ood. s~antalang~g :aisleat altar naman ang pinakamaliwanag. Sa Itsuran~ lyon ng slmbahan SIOObangmagsasabing nagbabadya ang malakas na ulan sa labas OItO. .'

Lumapit na sa akin Ii Bert karga-karga ang ta~on~ taong anak nlto na slyanamang flower girLNang makalapit na ang mag-ama ay hlnagtlap ng bata ang kamay ko

atnagmano.''Best Wishes po, Ninong!"Napangiti alto.Hinaplos ko ang ulo ng bata. Ibinaba na ito ni Bert ~t tumakbo

palayo sa amin m2tapos magpaala~ na pupunta sa kanyang mommy. Smunclan panamin ng tingin ang bata bago kami nag-usap. ""

''Oi bale, magkakaroon ka nn ngganyan. Ano handa ka na ba? balmg sa akin

niBert. ."Ewan ko ba, para kasing kinakabahan ako eh?" ..' ""Sus, ganoon langtalaga 'yon,ganyan din ako no~ng kasal.naman nl Noernt.

Sabi ni Bert habang naltatingin sa kanyang asawa habang maayos ntto ang buhok ng

"E, bakit naman kasi si er-, si hmm-, si ProRosos pa ang kinum n'yong pari?"Minsa'y natanong ni Bert ilang linggo bago ang kasal.

. Natigila;n ako sa tinurang iyon ni Bert. Napatanong din ako sa alting sarili.Baklt nga ba 51 Rey pa ang kinuha ni Rose Ann na magkakaaal Sa amin?Napabuntonghininga ako bago sumagot.

"Pinsan ni Rose Ann si Rey. ahh ... si ProRosos."Tumingin si Bert ng malalim sa akin.

. "At s~ matagal na iyon, ano?I" dagdag ko bago ko tuluyang ibahin ang~,reksyon n? akang mga mata. Ayaw ko kasing makita ni Bert na pari alto nagtataka saIOrensyon m Rose Ann,

Inaamin ko. na ?ago k~ pa lubusang maki!ala 5i Rose Ann ay nahulog angloob ko n~n sa se~ntnans~g SIRey. K~alabas lang niya noon sa seminaryo, upangkumuha ~g ilan~untts ~g Phtlosophy. Nagmg kaklase ko siya sa maraming subjects patina ang plnsan O1yangII Rose Ann. Mada!i kong nakagaanan ng loob si Rose Ann. Sakanya ko .ra nga ~oon unang inamin na gusto ko si Rey. Pagkatapos sa pinsan konamang 51 Bert. SI Rose Ann na yata ang pinakamaunawaing tao la buong mundo.Iyon .ang u.na ko~g nagultuhan sa kanya. Sunod ang pagiging makulit niya. Dahil sakakulitmg ryon nl Rose An~ bya nakahalata yata si Rey.Napansin ko ang pag-iwas niRey'.At nang ~atapos na 0113 ang mga kailangan niyang units, bago siya bumalik sasemt.n~ ay kinausap pa niya ak? ~~abi niya s~ aking 5iEva a~si Adan lang daw ang~~g mlalang ng DlYOSpara, sa Isa t-ISa.Napahlya ako. Masaklt 'yon. 5i Rose Ann at51 Bert lang.no~n ang nagin~ kar:amar ~o. Hindi ko na tin napigilan si Rose Ann nangpuntahan nrra 51 Rey at ~ytn. Stn~bl 0113kay Rey na natatakot lang clawito na amini~-:~g tuna! n~ng damdarrun. Na gtnagawa pa raw nitong dahilan ang mga paniniWibf:·myang~U1dl naman ~g magpaliwanag ng mga nararamdaman ng tao. Noon kolang n~tang~oon 81Rose Ann. Noong mga sandaling iyon ay tumingin ako sa mgamata nl R:y~tnahanap ko sa mga iyon ang katotohanan sa mga sinabi ni Rose Ann.Nang tumtn~ naman alto ~amga mata ni Rose Ann, na noo~ ay luhaan, hinanap kon~~ sa mga I~on.ang d~tlan kung bakit niya ginagawa ang kahat nang iyon para saakin. Kay Rey)undi alto SlguradO kung nakita ko nga ang hinhanap ko pero kay RoseAnn, naramdaman ko ang hagay na hindi ko hinahanap sa kanya.

"Paa}ispalang ako ng bahay, hindi pa naman ako late 'di ba?" Natawa siya ulit.Medyo malakas kesa sa una.

''Ahh ... Rose, darating ba si Father Rosos?" sa wakas nasabi ko tin."Bakit ,wala pa ba siya diyan?" naging seryoso na nn ang boses niya."Wala pa eh.""Balta naman ... hindi na siyadaratin& Malay mo hindi pala niya kayang makita

na ikakasal na tayong dalawa. Malay mo, after all these years ay na-realize niyang love kapalaniya."

" Rose Ann, hindi ka na nakakatawa ... "Humagalpalt ito ng tawa. "Para binibiro ko lang po 'iyong magiging mister

Pumasok si Kuya Lito sa may pintuan ng simbahan at kaming dalawa ni Bertang una niyang nabungaran.

Dinati muna niya si Bert. fugo alto tiningnan na medyo nag-aa1ala."Galing alto doon sa may tabi ng simbahan. Ang sabi ng isang saktistan

d?on,wala pa raw 'rung paring ~a~kakasal:' Sa lakas ng pagkakasabing iyon ni KuyaLi~ lahat ngnaroroo~ ay napattngtn sa kanya. Pagkatapos ay sa akin. Naramdaman koang ~~ sa mga tingin nita. Balta nga naman daw hindi matuloy ang kasal. Pero samga ttngtn nl Bert ako totoong kinabahan. Hindi na alto naltatiis.

. Lumayo alto sat.'~alisa ~ilang daIawani Kuya Lito. Hinugot ko ang cellphonesa kal~ kong bulsa at Itlnaas .yon ng bahagya sa kanila, bago pa nila ako tuluyangtanungtn kung saan alto pupunta. 1inawagan ko ang bride kong hindi pa tin dumarating.

Hello hon, bakit?!" masigla ang boses nito.. "Ahh ... ehh ... asan ka na?" Natigilan siyasa tanong ko. Pati ako natigilan din

sa nasabl ko. Pagkatapos, narioig ko ang mahina niyang pagtawa sa kabilang linya.

Huminga alto nang malalim.Napangiti ako sa isiping magiging asawa ko nanga si Rose Ann. Bakit ko nga ba pinapahirapan ang sarili ko. Bakit ba alto nag-aalala samga kumplikasyon ng aming relasyon na matagal nang tapo •• Ngayon nga ay biro nalang ang lahat para by Rose Ann. GUlT'aan ang loob ko.

"Darating 'yon maya-maya lang. Ano ka ba? Sige, tama na, baka alto namanniyan ang hindi maltarating diyan,"

Napatingin ako sa labas ng simbahan. MakuUmlim pa rin ang kalangitan."0 sige na ha, iiwan ko na itong phone sa bahay, I'll be there in 30 minutes."''Ahh ... Rose?""Bakit na naman?""Magdala ka ng payong ha, mukhang aabutin ka na ng ulan."Natigilan si Rose Ann sa kabilang linya. Narinig ko pa ang mala1imna paghugot

nito ng hininga."Okey. Sige na ba-bye. I love youl"Ako naman yata ang natigilan. Unang beses niyang sinabi 'yon sa akin."Love you too." _Pinatay ko na ang cellphone at isinilid sa aking bulsa. Nabalingan ko muli ang

ayos ng aisle at ng altar. Lalo yata itong gumanda."Aba, kung mag-a-I-love-you-han lang kayo diyan ng nobya mo maghapon.

balta hindi na matuloy 'tong kasal ninyo."Si Mama talaga. Nasa tabi ko na pala siya at dinuduro-duro naman alto ngayon

ng maliit niyang ba&"Aba eh, nakakahiya sa pari."Sa pari? Nandyan na si Fr. Rosos? Hinagilap siya ng aking mga mata. Marami

na palang tao sa paligid. Halos kumpleto na ang entourage. Malamang ay hindi ko siyanapansin kung hindi ko unang nakita si Bert na kausap niya. Naroroon rin pata ito samay pintuan ng simbahan at naltiki·halobilo sa mga kakilala tin niya.

Iniwan ko muna si Mama at lumapit kina Bert. Ngirl ang isinalubong sa akinni Fr. Rosos. Isa na siyang ganap na pari, malayong-malayo na siya sa noo'y naki1alakong 51 Rey. Nang batiin niya ako ng 'best wishes' at inilahad ang kamay, ay tinanggap \

ko iyon at nagpasaJamat. Matagal na ako dapat nagpasalamat sa kanya. Binironi)'2 pa akong. ngayon ay ~giging mag-pinsan na kami.

Maya-maya ay dumating ang isang kotseng puti na may pumpon ng bulaklaksa harapan. Naglingunan ang lahat sa Iabas ng simbahan. Nagsimula na noong pumatakang u1an,pero hindi na nito ako nagawa pang pakabahin nang iluwa ng kotse si RoseAnn. Ang bride ko na sa kamay ay may hawak na payongat sa mga mata ay may kislapng pag-ibig.

Mawen RicohermosoSa Marinduque, nasanay ako na puro lalaki ang kasalamuha. Baril·barilan at kotae-kotsehan ang unang larong aking natutunan. Barkada ng Iwya ko at mga piman kong ,lalaki ang lagi kong kalaro. Kung bUlt wi wala yatang babae sa pamilya namin angkasabayan ko. Lalo na nang dumating ang dalawa ko pang kapatid na parchong 1alalci:rin. Mabuti na laog at medyo maIaki na rin ako noon at may mga kaibigan na sa labas ngbahay. Buo pa rin naman ang barkada ng kuya ko noon na naging barkada ko na rin.Puro kami magpipinsan sa unang gang na kinabilangan ko. Ako ang naging prinsesa nggrupo dahil nag iisa akong babae. Nakakatuwang makita kung paano nila alto inaalagaan. :Paborito kasi alto ng lahat lalo na ng lola ko. Pero minsan ay nakakaloko narin.

Nang mapadpad aka dito sa Maynila, napakalaking pagbabago ang nangyari. Puro ,babae ang analt ng rita ko. Nasa abroad ang asawa nya kaya puro babae kami sa bahay. ,Bago ang lahar. pari ang pakikitungo. Sa probinsya, magkakakilala ang mga tao kahit na ;isang baryo ang pagitan. Dito sa subdivision, nakakai1ang taon na ako ay wala pa rinakong nakikilala maliban kina Erick at Lita na parating nagsisigawan sa kapitbahay.

:·~:1Hindi miminsang murahan nita ang gumigising sa akin.· .. 1

.. Dang taon mula ngayon. tyak na sikllikan na ang mga bahay sa subdivision na ito.~aaari~g may ~ ilan Mring magkakakilala pero hanggang kilalalang talaga. Siguro, isakina Lita at Erick ay lumayas na, at naniniwala akong si Erick yun kung hindi sya

"; ~gkablaJw ng Ioob patayin ngayon palang si Lita. Babalik na marahiI ang asawa ngtlta ko nun. Magbkaroon na rin ng laIakisa bahay na ito. kung hindi pa sya mamarnatavat parangmalabo yun. •

"Tanghali oaf"~Parang hindi nya naririnig ang kausap. Ninanamnarn nya ang sarap ng pandcsal nasinawsaw sa kape. TinagaIan pa nya ang pagkakasawsaw para dumulas na lang ito sakanyang lalarnunan. Gustong-gusto nya ang mala-likidong tekstura na pandesal sakanyang bibig."Hwag mong paglaruan yan. Bilisan mo naman, nakakahiya."

Nahirapan pa syang hilahin ang drawer na lagayan ng mga panty. Hindi na naman \casinakatupi ang mga ito kaya sumasabit-sabit. Ipinagpag muna nya ang nakuhang pantybago ito isuot. Minsan kasi ay may langgam pa sa kanyang lagayan. Saka lang nyanapansin ang nahulog na bra. Pinagpagan din nya ito bago isinuot"Dyos ko, tanghali na narnan. Mahuhuli ka na narnan sa klase, nakakahiya na sa profmo. Bakit kasi pinatay mo na naman yung alarm clock? Hindi ka pa marunongmagmadali. Tyak aabutin ka pa ng kalahating oras sa pagkain nyan."

. .;'~:~~."', ' "Hay salamat, natapos din."

Diretso na sya sa kwarto para magbihis. Hinimas nya ang buong katawan ng palad nabinudburan ng pulbo. Paminsan pa syang napapapilcit sa sensasyong nararamdaman.Bumabalik na narnan ang mga imaheang lagi nyang pinanabikan. Ang pakiramdam ngmga palad sa kanyang balat."Ano ba, ayan ka na narnan e. Tigilan mo nga yan. Magbihis ka na kaya?"

Hindi nya napansin ang nahulog na bra nang hablutin nya ang tuwalya. Pumunta na syasa banyo para iraos ang halos isang oras nyang seremonyas. Napapaungol pa sya habangdinadama ang pag-agos ng tubig mula sa dulo ng kanyang buhok papunta sa kanyangdibdib hanggang sa singit. Sinundan ito ng mapanuyo nyang haplos."Tanghali na, ano ba?"Nilakasan nya ang tulo ng gripo para hindi marinig ang reklamo."Tigilan mo na yan. Hindi ka ba nadudumi sa ginagawa mo?"

Isang malakas na batok ang inabot ng nag-ungay oyang a1ann clock na nasa mesa sagilidng kanyang kama. Muntik pang mahulog ang mga bote ng pabangong nasa tabi nito.Buti na lang at kabisado na nya ang mga nakakalat sa mesa, kahit nakapikit ay alam nyakung alin ang aabutin. Niyakap nya ang mahabang unan para muling matulog."Bangoll na."

Tinabunan nra ng isa pang unan ang taynga para hindi marinig ang utos."May klase Itapa. Bangon na."Nagdadabog syang bumangon. Bakasyon"Ginawa mo na naman kasi kagabi. Inabot ka na naman ng umaga. Bukas pa ang ilawsa kwarto mo hanggang madaHng araw, a. Curiosity? 1igilan mo nga ako. Inabot ka nanaman ngalas tres sa harap ng computer."Alam ita alam na nya ang website na pagkukunan ng impormasyon. Madali nyangrnaintindihan ang ipinapakita ng screen pero nagtatagal pa rin s'ya sa pagtitig dito.Sinasaulo .013ang ponna. Kinasasabikan ang bawat angulo kahit halos pareho lang itonang nakita nya noong sinundang gabi. Sinubukan nyang gayahin para sa mas perpektongpag-aaral. Ginawa nya sa sariling dibdib ang nakitang paglamas ng Ialaki sa dibdib ngkapareha. Ginamit n13 ang sariling kamay para madama ang haplos ng lalaking iyon.Impit syang umungoI. Binulungan ng pagmamahal ang sariH.Pilit inabot ng dila anglugar kung saan nakikita nya ang ulo ng lalaki. Tiniis nya ang sakit ng puson hanggathindi nya nakikitang basa ang unang ipit ng kanyang mga hita.

Pigilan mo naman ako. Mag request ka ng kahit isang oras lang ulit. Hindi mo ba akanamimirnis? Hahayaan mo na ba talaga akong umalis? Marami pa tayong dapat pag-usapan di ba? Marami pa akong gustong ikwento sa yo. Isang taon tayo.oghindi nagldtae. Sabi mo sa email, marami kang sasabihin sa akin. Hwag na yung tungkol sa boylet nakinuwento mo dati ha? Pasensya na nga pala kung hindi ko sinagot yun. Ayoko kasi IU

may ibang tao tayong pinag.uusapan. Tayong dalawa lang dapat. Katulad ngayon.Kahit maingay ang alon, bulong mo lang ang naririnig ko. Pinipinigilan ko nga tongcibok ng puso ko e, baka marinig mo at magtanong Ita. Baka wala akong maisagot.Pakiramdam ko pa naman, nararamdaman mo bawat paghinga ko. Katulad ngpagbibilang ko ng sa yo. Ang galing kasi talaga ng posisyong tinuro mo Co Gustong-gusto ko to kahit medyo nabibigatan aka. Di hamak naman kaaing mas mabigat Itakesasa kin. Sabi mo pa dati, balance pagganito. Magkasandalan taro. Pareho tayongnakakapamahinga sa Iikod.ng bawat isa.Pero hindi iyon ang dahilan kung bakit paboritoko ang ganito. Ang sarap kasi n~daman kita. At ~ ko pang itago angtotoong nararamdaman ko. Naaalarma kasi ako pag alam kong nakikita mo ang mgamata ko. Bab isumbong ako sa yo.

Ang tagal pa noon. Hwag ka muna namang umalis o. Hindi mo ba akO namirn.is? Sawaka na siguro sa ganito ano? Naiinitan ka siguro, pinagtitiisan mo lang. Hindi ka IU sanay.Samantalang dati, kahit maghapon tayo dito sa tabing dagat, hindi ka nagrerek1amo.Pinipigilan ko na ngang sobrang sumandal sayo e. Baka kasi mabigatan ka. Pero hindiko pa rin mapigilang dumikit nang husto sa yo. Gusto ko laog naman talagangnakasandal ka sa akin bya ganitong posisyon ang tinuro ko sa yo e. Okey lang kahitnahahampas ang mukha ko ng buhok mo kapag nililipad ng hangin. Gustung-gustoko naman ang amoy nyan e. Buti naman at sinunod mo ako nung aabihin kong hwagmong paputulan yan. Sabi mo, marami kang ikukwento. Tinitipid mo nga yung emaildahil sabi mo gusto mo personal. 0 baka naman tinatamad ka lang talagang mag emailsa akin, nagdahilan b lang. Nun ngang nag irnbento ako ng kwento tungkol sa Wakingnagpapacute kuno sa akin hindi ka man lang nagreact.

Abla ko pa naman, maaapektuhan Itaman lang. Kinabahan nga ako nung sinabi mongmay i~tapat ka, eo }fsndi mo pa rin nasasabi pero nagpapaalam ka na. Sasabihin mobang may boyFriend ka na? Hwag ka nang mahiya. Kahit sobrang sakit okey lang. Hindiko ipapah21ata S1l "yo. Sa totoo lang, may gusto rin akong ipagtapat, pero balta hindi nabng. Aalis b na nn naman, eo Saltawala pa akong sapat na Iaka! og loob. Baka!wi hindimo na ako balikan pagsinabi ko. Hindi bale, baka next time.

Ta1llang Balis*Langya, 11Iahirap din paIa ang tli11lihaya. NaJea/eapaf.od. LaIo 114 IUl1tg11)(114,"ng

korapatanggll11lalaw.Isa iyon sa mga huling gabi ng bakasyon naming magpipinsan sa probinsya.

Pati panahon ay nagsasabi nito. Panay na ang pag-ulan tuwing gabi. Hindi na kamimaaanng lumabas tulad ng gabi-gabi naming ginagawa nung unang buwan ngbakasyon. Hindi lease kami talaga sanay natulog nang maaga. Pero hindi rin namannamin pangaeap na trangkasuhin makapaglibang lang. ,Madalas naming sabihin namadaling antukin pag ganoong malamig at umuulan. Hindi naman we ito tulad ngulan sa Maynila na ingay lang talaga ang iyong mapapala. Madalas din kaming hindipaniwalaan ng aming mga sarili. Kaya wala kaming magawa kundi pagbigyan ang hiungnitong maghanap ng kahit na anong pamatay-oras.

Binago ko na nn ang aking posisyon nang hindi ko na makayanan angpangangawit. Dinahan-dahan ko para hindi naman maperwisyo ang mga pinsan kongibinuhos ang konsentrayon para makatulog. Pero halos magkasabay na humarap saakin ang dalawa nang naramdaman ar.g paggaiaw ko. Nagpakiramdaman lang p2lakami. Naghagikhikan kami pero pigil na pigil dahil balta magising ang matatanda sakabilang kwarto. Alas sy,e~epa bng naman leasenoon. Napakaaga pa ta1agapara matulog.Hinihiling na naman ng pagkakataon na maghanap kami ng mapaglilibangan.

Wag '!YOI4ng akong bigyan ng sang kateTVang tsilea tHng/eol sa 11If11boylets '!Yo ha.NalealeasQlJla 11(1 Tin na11lan.

Tanduay ang tagapagligtas ng gabing iyon. Buti na lang at tumador si 1010,laging may reserba. May coke pang panghalo. Sama na nn ako kahit alam Icongbatikanang mga pinsan ko pagdating sa mga ganoong bagay. Kesa naman magmukmok ako.Sa kwarto na nn namin kami tumira. Baka Ita ko magising pa sina lola at mahuli kami.

Loko, balea i»lan '!YOko pognagkalafingan. Blia naYllng dintso sa higaall.Salitan sa pagtaas ang baso at kutsarang puno ng gunatang langka. Isa, da1aw,

tatlong tagay. Hindi na talaga Itaya. Balta hindi Icona malulon ang susunod pa. Parangang namamanhid na ang aking katawan. Parang kumaltapal ang mga pisngi ko.Sinampal-sampal ko ang sarili ko pero wala akong naramdaman. Pasimple akonghumilig at pumikit.

Sana maleamlog na ,"lIna aka bago nil4111apansin.Narinig ko pa naman ang kwentuhan ng mga pinsan ko pero talagang hindi

na ako nakasabad. Natakot akong ibuka ang aking bibig dahil baka masuka ako. Medyonainip na siguro ang dalawa sa paghihintay ng baso na nilitapat na la akin. Natl.wa pasila nang madiskubreng naltatulog na ako. Buti na lang at hindi na nangulit pa. Narinigko pa na tatapusin na lang daw nilang dalawa.

Gustung-gusto Ito ng matulog dahil hindi t.uagJ magAnt.laang pakiramdamko. Parang hinahalo ang aking tiyan. Pinigilan kong sumuka pero hindi kaya. Kusanglumabas ang ininom at pinulutan ko. Naramdaman ko iyon pero wala akong nagawa.Hindi ako nwbangon. Hindi ko nn natawag ang mga pinsan ko. Dahil sa posisyonko, sariling dibdib ko ang aking nasukahan. Hindi ko na alam kung gaano katagalako sa ganoong posisyon. Naramdaman ko na lang na pinupunasan na ako. Mayisang nagpolbo sa akin. Magkatulong sUa sa pagpapalit ng aking t-shirt. Okey nasana WO, makulit talaga ang sikmura ko. Bumira na naman. Agad akong sinukbit ngisa kong pinsan patungo sa lababo. Hindi na nakatulong ang isa pa dahil naduwal narin. Mahina rzw we s'ya sa amoy og suka. Alam ko maraming beses pa akongsumuka. Hindi ko na a1am kung papaano nila ako naibalik sa papag na hinigaanriamin.

Sabay-sabay kaming nagising dahil sa malakas na boses ng aming lolakinabukasan. Kakain na ~ Hindi pa rin ako makabangon noon. Umiikot angaking paligid. Nalaman ko na lang pagtagilid ko,na sumuka pala ulit ako. At sa aminmismong hinigaan. Hindi namin malaman kung papaano itatago ang mga kumot nanasukahan. Isiniksik namin ito sa ilalim ng papag. .

Tanghali na ay hindi pa rin ako bumabangon kaya marahil nagtaka na angaking lola. Sub pa rin ako nang suka noon. Labat ng ipinakain sa akin ng mgapinsan ko ay inilabas ko rin. Nagpakuha pa nga sila ng buko sa 1010 ko dahil iyondaw ang magandang pang alis ng hang over. Ewan ko rla iang kung papaano nitapinangatwiranan. Halos napuno na ang arinola na ipinuslit nila sa kuwarto ng mgamatanda. Sa paghahanap ng maidadahilan at marahil sa pagkalito na rin, nasabi ngpinsan ko na nausog yata ako.

Tang ina ano ako, bata?

Buti na iang at rnadaling naniwala ang lola namin. Balta nga daw nabatidahil hindi gaanong Icilalasa kanilang lugar.

Ayos na. Ipahinga Ito na iang da\v.Lusot na kaming magpipinsan. Nagtaka naiang ako nang may dumating na tatlong matanda na magpapaga1ing daw sa akin.Dalawang laJakiat isang babae. Sa totoo lang. sa halos dalawang linggo na namingpagbabakasyon sa lugar na iyon, hindi ko pa man lamang yata nakasalubong angmga mukhang iyon. Kaya naman wala kaming maituro kung sino ang naltausog saakin. Pini1i ko ring hindi magtukoy ng kahit na sino para pauwiin na ang mga ito.Pc:ro hindi pala ganoon. Mas malala pa nga. Dahil sa takot na rin siguro ng lola kosa tuloy-tuloy kong pagsusuka, pinagamot ako nito sa lahat ng dumating. Pinaupoako sa gilid ng katre. Sunod naman ako. Nagkunwaring inosente sa mga nangyayari.

Hal IVt,,!.1IDOII,p1ll1'" pa wng malliwalo tfyan. Sa movitJ l1a langyal1 ngqyOl1, ano ba?

Ang matandang lalaki ang unang gumamot sa akin. Muntik ko na syang

it~la;~p·'I.13;\~ idin~lmUld:1~o sya ng sexual harolSSment.Akala ko'y nag.iisiplang sya ng ilaplt ang hlnlalakmg dahra sa kanyang bibig.

Hiluli J:'!Jll 'tgj)owtl1",O lIa ",aloma" aflg JaIeiJ J:q no? Tiflgllll1llf&a NJIi" Iui"l.&aa"o

ka kogaJing.

. Din~n nya ang ~yang daliri. Tila lalong nagrebulusyon ang sikmura kong ~krussa ~ng tyan ~g nilawayang ?aliri. <:,usto ko sanang itanong kung kalian syah~lin~ nagslptlyo. Butt na lang at may lSangkilong kagaJangan alto ng panahong iyon.HlOdipa nakontento ang loka. Nilawayan pa uli ang daliri at sa noo ko naman ipinahid. .Ganoon din.angginawa ng pangalawangmatanda. Kaya nang ang matandang babae naang nasa tabl ko, alam ko na ang mangyayari. Hinintay ko na!ang ang paglapat ng dalirioya sa tyan ko. Pumikit na iang alto.. Matagal bago magsimula ang seremonya.s ng matandang babae. Napadilat na

nn ako para malaman kung anong nangyayari.B Ieoya naJIJrinpala hindi pa "'aleapanlaJ/lt!J I, puno pa flflg bibi,g.Pi1ll1&lMil)l"da IIIUNJ

sig/lrrJ ni Iola.. Ibababa ko m~~ sana angakingdamit para hindi naman masyadongmalantad

ang aking tyan pero pU1l111ngang matanda. N akuha ko naman ang ibig nrang sabihin.LAngya, tib<J payata a'(g Iolaltl. ito a. PinQ&NJnaJaha" tlltg {yall ko.Iniluwa nya sa kaliwang palad ang nginangata. Paeang mga dahon pero Iwlay

pula. Nganga daw ang tawag dun sabi ni lola. AkaIa ko isa sa mga kakaibang gulay nalu~o nya. Kumurot nang kauna ang matanda sa kanyang nginata. Ito ang ikrinus saaking ty~ at no~.,Gusto ko nang tumanggi at magtapat na lang kay lola pero pinigilanko ang aking swh. .

Pigil na pigiJang tawa ng dalawa kong pins an na nanonood sa akin.Mga loko, gawa nyo to. .Natakot pa aka nang makita kong marami pang natira sa palad ng matanda.

13akaipunas ito sa buong katawan ko. Nakahinga na aka nang maluwag nangwmlis nasya sa tabi ko. Bitbit nya pa rin ang kung anong nginata. Hindi pa nakakiupo nangmaayos sa nilipatang upuan ay isinubo uli nito ang nganga.

Natapos ang aking pagpipigil. Hagilap ang arinola sa ilalim ng katre. mull:lkong sumuka.

(Endnotes)• Katawagang katumbas ng usog.

UGAT APPLICATION FORMPangalan: _Student Number: Course: _

2> Nagbabasa ka bar Anu-ano, sinu-sino? Ano ang mga hilig mong basahin? Ang mgainiiwasan?

3> Kumakanta ka ba? Kung hindi, anu-ano pa, bukod sa pagsusulat, ang mga kayamong r;<lwin?

4> Romantiko ka bar Magsulat ug maikling character sketch tunkol sa iyong sarili(dalawang pangungusap), sa iyong alagang hayop (da1awang pangungusap), sa iyongpanaginip kagabi (tatlong pangungus:a.p).