1

Zastosowania kliniczne wspczesnej radiologii

dr n. med. Jolanta Meller

Badanie gruczou piersiowego

Rak sutka najczstszy nowotwr wrd kobiet w wieku 40-60 lat

wczenie rozpoznany i leczony moe by wyleczalny w 90% przypadkw

guz osiga rednic 1cm w cigu 7-8 lat objawy radiologiczne nasuwajce podejrzenie raka

to: obecno guza, skupiska mikrozwapnie, zmiana architektury gruczou sutkowego, poszerzenie naczy ylnych, pogrubienie skry

Badania radiologiczne gruczou piersiowego

mammografia klasyczna ultrasonografia (sonomammografia) rezonans magnetyczny mammoscyntygrafia pozytonowa tomografia emisyjna galaktografia (mammografia kontrastowa) pneumocystomammografia kseromammografia (metoda historyczna)

2

Mammografia aparat pozwala na uzyskanie

promieniowania mikkiego 2,5 4,5 kV

Mammografia warunkiem prawidowej interpretacji otrzymanych zdj jest

przejrzysta struktura sutka w modoci przewaa tk. gruczoowa, tuszczowa, kolagen

i wkna elastyczne (konsystencja sutka jest gsta ) mammografia jest badaniem z wyboru u kobiet po 35 roku

ycia, ktrych piersi w wikszej czci zbudowane s z tkanki tuszczowej

badanie powinno by wykonane w I fazie cyklu, najlepiej ok. 7 dnia, gdy w II fazie zagszczenie miszu sutka utrudnia interpretacj badania

Skuteczno diagnostyczna mammografii, poczona z badaniem klinicznym palpacyjnym, oceniana jest na 80-97 %

Mammografia celem mammografii jest uzyskanie na zdjciach

obrazu mikkich tkanek sutka badanie kadego sutka w dwch projekcjach

( skonej i osiowej ) oraz zdjcia celowane mona wykry zmiany ju od 0,5 mm czuo 80 %, swoisto 90 % najdokadniejszym badaniem jest mammografia

cyfrowa (obraz charakteryzuje si du rozdzielczoci, moliwo analizowania go przez komputer oraz porwnywanie kolejnych bada)

3

Mammografia

konwencjonalna cyfrowa

Wskazania do mammografii badanie profilaktyczne u kobiet po 35 roku ycia bl sutka podejrzenie procesu zoliwego podejrzenie procesu agodnego, w celu dokadniejszej

diagnostyki przed hormonoterapi, np. leczenie zastpcze w okresie

menopauzy wyciek z brodawki sutkowej zlokalizowanie zmian przed planowan operacj kontrola skutecznoci leczenia operacyjnego,

chemioterapii, radioterapii

Wskazania do mammografii

Ponadto badanie mammograficzne pozwala na: pobieranie materiau do badania mikroskopowego waciwe ukierunkowanie biopsji rdoperacyjn kontrol wycitego materiau obiektywn kontrol wynikw leczenia

chemicznego lub/i radiologicznego raka sutka

4

Skrining mammograficzny badanie przesiewowe majce na celu wykrycie

zmian chorobowych w sutku u kobiet, w populacji o zwikszonym ryzyku zachorowania

pozwala na wychwycenie zmian w stadium przedklinicznym ( systematyczne badania w grupie wysokiego ryzyka zmniejszaj wystpienie choroby nowotworowej nawet o 50 % )

wg American Cancer Society u kobiet powyej 40 lat badanie co rok

Ultrasonografia gruczou piersiowego

zalet jest dua atwo wykonywania celowanych biopsji

jest uzupenieniem badania mammograficznego w gstych gruczoowych sutkach

maa czuo i swoisto w wykrywaniu zmian klinicznie bezobjawowych

Rezonans magnetyczny najbardziej czua metoda uzupeniajca badanie

mammograficzne w badaniach sutkw wykonuje si zawsze MR dynamiczne

(z zastosowaniem Gd-DTPA): zmiany zoliwe ulegaj szybkiemu i intensywnemu wzmocnieniu, brak wzmocnienia z duym prawdopodobiestwem wyklucza raka

czuo metody w wykrywaniu zmian zoliwych przekracza 95 %

MR bez podania rodka cieniujcego wykonuje si tylko w badaniach sutkw z wszczepionymi endoprotezami

5

Galaktografia (mammografia kontrastowa)

badanie wykonuje si, gdy stwierdza si wyciek z sutka, zwaszcza krwisty, ktremu nie towarzysz zmiany zapalne

podanie rodka kontrastowego do wydzielajcego przewodu mlecznego

pozwala na ustalenie lokalizacji niewyczuwalnych i niewidocznych w klasycznej mammografii zmian patologicznych w obrbie przewodw gruczoowych

Pneumocystomammografia

Celem badania jest wykluczenie lub potwierdzenia procesu rozrostowego(agodnego lub zoliwego) w obrbie ciany torbieli

Po ewakuacji pynu podaje si powietrze i wykonuje si zdjcia w typowych projekcjach

Badania radiologiczne w otolaryngologii

diagnostyka nosa i zatok przynosowych uszu urazw koci skroniowej krtani gruczow linowych

6

Diagnostyka nosa i zatok przynosowych

zdjcia przegldowe rtg zdjcia warstwowe TK MRI

USG, scyntygrafia, badania naczyniowe

Zdjcia przegldowe

Pozycja Wotersa (potyliczno-brdkowa) przy otwartych ustach w celu oceny duych zatok wraz z zatoka klinow

Wskazania do TK jam nosa i zatok przynosowych

udokumentowane nawracajce zapalenie zatok

planowany zabieg chirurgiczny metod endoskopow

zmiany chorobowe stwierdzane podczas badania endoskopowego

7

Rezonans magnetyczny pozwala na :

ocen rozrostw nowotworowych zatoki szczkowej do dou podskroniowego lub dou skrzydowo-podniebiennego, oczodou i przestrzeni przygardowej

ocen rozrostu nowotworu z sitowia do zatok czoowych, przedniego dou czaszki, nosogarda, zatoki klinoweji zatoki jamistej oraz oczodou

ocen wzw chonnych (zapalenie czy nowotwr) rnicowanie zmian zapalnych od nowotworowych ocen struktur naczyniowych lecych w ssiedztwie

zatok ( ttnice szyjne wewntrzne, zatoki jamiste, inne)

Diagnostyka uszu

Przedmiotem badania radiologicznego w chorobach ucha jest ko skroniowa (zdjcia przegldowe w specjalnych projekcjach)

Diagnostyka urazw koci skroniowej

zamanie koci skroniowej zdjcia w rnych uoeniach

8

Diagnostyka krtani

zdjcie czci mikkich szyi w pozycji bocznej

zdjcia warstwowe w pozycji czoowej tomografia czynnociowa przy poraeniu

nerwu zwrotnego (ocena fadw gosowych)

Diagnostyka gruczow linowych

badanie przegldowe (ocena zogw w kamicy) badanie kontrastowe (sialografia) scyntygrafia izotopowa tomografia komputerowa ultrasonografia ( umiejscowienie powikszonych

wzw chonnych okooliniankowych)

Diagnostyka radiologiczna ukadu moczowego

rentgenodiagnostyka konwencjonalna TK USG MRI scyntygrafia nerek arteriografia ttnic nerkowych

9

Rentgenodiagnostyka ukadu moczowego

zdjcie przegldowe jamy brzusznej urografia pielografia cystografia mikcyjna ureterografia cystoureterografia mikcyjna

Zdjcie przegldowe jamy brzusznej do celw

urologicznych

jako odrbne badanie lub wstp do urografii w projekcji AP, powinno obejmowa obszar

od XII krgu piersiowego do spojenia onowego (grne bieguny nerek po doln cz pcherza moczowego)

ochrona radiologiczna (gonady)

Urografia polega na doylnym podaniu jodowego rodka

cieniujcego, ktry wydziela si przez kbuszki nerkowe do drg moczowych

pozwala oceni budow i czynno ukadu moczowego

Fazy: nefrologiczna (misz nerek)wydzielnicza (ukad kielichowo-

miedniczkowy, moczowody, pcherz moczowy)

10

urografia

Wskazania do urografii ocena nieprawidowych zmian ogniskowych w nerce zogi (kamienie) w drogach moczowych zmiany zapalne choroby pcherza moczowego wodonercze urazy nadcinienie ttnicze ocena czynnoci i budowy uk. moczowego u chorych

przygotowywanych do operacji jako przygotowanie do biopsji nerki choroby gruczou krokowego

Pielografia

rodek cieniujcy podaje si bezporednio do drg moczowych wstpujca (cewnikowanie moczowodu) zstpujca (przezskrne nakucie miedniczki nerkowej

lub jednego z kielichw pod kontrola USG)

Wskazania niewydolno nerek uczulenie na jodowy rodek cieniujcy

11

Pielografiazstpujca wstpujca

Cystografia mikcyjna

zakada si cewnik do pcherza i podaje rodek cieniujcy

wykonuje si zdjcie statyczne i zdjcie mikcyjne

Cystografia mikcyjna

12

Cystoureterografia mikcyjna podstawowe badanie w urologii dziecicej

wykonuje si w celu wykrycia refluksw pcherzowo-moczowodowych i oceny pcherza i cewki moczowej

metody: cewnik do pcherza lub nadonowo

rodki cieniujce stosowane do bada obrazowych ukadu

moczowego

urotropowe rodki cieniujce (rozpuszczalne w wodzie) podawane donaczyniowo wydalaj si przez nerki (urografia, angiografia, TK)

podawane bezporednio (ureteropielografia, pielografia zstpujca, cystografia)

Wykorzystanie ramienia C do zabiegu pozaustrojowego kruszenia kamieni

nerkowych

wykorzystanie aparatu rentgenowskiego z ramieniem C w systemie obrazowania kamienia umoliwia wykonanie takiego zabiegu z maksymaln dokadnoci przy zminimalizowanym nawietleniu chorego

litotrypsja (ESWL) rozbijanie kamieni za pomoc fali uderzeniowej

do zabiegu pacjent musi by przygotowany jak do urografii

13

Przygotowanie pacjentado litotrypsji

jelita wolne od powietrza pacjent nie powinien mie stanu zapalnego nerki naley wykluczy ci pacjentki potencjalne uszkodzenie wszczepionych aparatw tydzie przed zabiegiem naley odstawi leki

p/krzepliwe minimum 1 miesic przerwy przed ponownym

zabiegiem

Diagnostyka gruczou tarczowego

scyntygrafia tarczycy badanie jodochwytnoci tarczycy ultrasonografia tarczycy

Badania izotopowe Jod 131 emituje czstki beta (stosowane w terapii) oraz

czstki gamma. Okres ptrwania ok. 8 dni Jod 132 emituje promieniowanie gamma, okres

ptrwania 2-3 godz. (znacznie mniejsze napromienianie tarczycy, badania u dzieci)

Jod 125 emituje promieniowanie gamma, okres ptrwania 60 dni ( gwnie do bada scyntygraficznych)

Tc 99 emituje promieniowanie gamma, okres ptrwania 6 godzin

14

Scyntygrafia tarczycy

okrela stopie gromadzenia jodu w miszu gruczou ( nieprawidowe rozmieszczenie izotopu wiadczy o obecnoci zmian patologicznych)

Jod 131, 125; badanie wykonuje si 24 godziny po doustnym podaniu dawki

Tc 99m uwidacznia rwnie guzki zimne, powoduje mniejsze napromienianie tarczycy

Scyntygrafia tarczycy c.d.

w czasie badania pacjent ley w pozycji na wznak z odchylon gow a detektor scyntygrafu przesuwa si ruchem meandrycznym ponad szyj

scyntygrafi wykonuje si zazwyczaj w warunkach podstawowych. Niekiedy przy ocenie guzkw wykonuje si badania po zahamowaniu jodochwytnoci tarczycy preparatami hormonw tarczycy oraz po pobudzeniu jodochwytnoci tarczycy TSH

Wskazania do scyntygrafii tarczycy

wole miszowe, guzkowe, zamostkowe zapalenie tarczycy wady rozwojowe

15

Diagnostyka guzkw tarczycy

w zalenoci od stopnia gromadzenia izotopu jodu guzki dziel si na zimne, chodne , ciepe i gorce

czsto rozrostu nowotworowego w guzkach jest proporcjonalna do stopnia zmniejszania si wychwytu izotopu w ich obrbie

Diagnostyka guzkw tarczycy c.d.

guzki zimne- torbiele i krwiaki guzki ciepe zwykle agodne, aczkolwiek

duo czciej ni gorce okazuj si rakiem guzki gorce wysoko zrnicowane

gruczolaki

Badanie jodochwytnoci tarczycy

test okrelajcy czynno tarczycy polega na doustnym podaniu radioizotopu i

wykonaniu po 6 i 24 godzinach pomiarw promieniowania tarczycy

na wynik testu ma wpyw dieta, pooenie geograficzne miejsca zamieszkania, jodowe rodki cieniujce oraz leki obniajce jodochwytno tarczycy (jodyna, Enteroseptol, sterydy, bromki, salicylany, tyreoidyna, trjjodotyronina)

16

Badanie jodochwytnoci tarczycy c.d.

w zalenoci od rodzaju stosowanego preparatu obniajcego jodochwytno tarczycy okres karencji wynosi od 6 tygodni do 3 miesicy a nawet do roku w przypadku zastosowania organicznych zwizkw jodowych ( rodkw cieniujcych)

USG tarczycy

pozwala na ocen morfologii gruczou ( wielko , ksztat, pooenie)

moliwo rnicowania guzkw, torbielii krwiakw