74
AY KALl

AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

  • Upload
    others

  • View
    77

  • Download
    5

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

AY KALl

Page 2: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

NATKENATKEN AY KALI

( D i f f e r e n t Languages)

A Phrase Book For Centra l Bontoc

BY

Mr. F e l i x Kinsay

Mr. B e n e d i c t Sacyaf an

I l l u s t r a t e d by:

Baldwin Ngolab

Ishmael Arangco

Sumner I n s t i t u t e o f L i n g u i s t i c s , I n c .

T r a n s l a t o r s 19 8 1 P u b l i s h e r s

P r i n t e d i n t h e P h i l i p p i n e s

Page 3: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

P u b l i s h e d i n c o o p e r a t i o n w i t h

Bureau o f P u b l i c S c h o o l s and

I n s t i t u t e o f Nat iona .1 Language o f t h e

M i n i s t r y of E d u c a t i o n a n d C u l t u r e M a n i l a , P h i l i p p i n e s

A d d i t i o n a l c o p i e s of t h i s p u b l i c a t i o n may b e o b t a i n e d f rom:

TCP P.0.Box 423 G r e e n h i l l s , M e t r o M a n i l a

A P h r a s e Book For C e n t r a l Bontoc 02.26-0581-5.4C 57.150PQ-796085B

P r i n t e d i n t h e P h i l i p p i n e s

Page 4: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

PAUNANG SAL 1'l'A

Ang isang katangiang masasabi tungkol s a P i l i p i n a s ay ang pagkakaroon n i t 0 ng i b a ' t ibang pangkat e t n i k o na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, i t o ' y h i n d i naging ba lak id sa pag-unlad ng bansa, bagkus nagpat ibay pa nga s a pagbubuklod a t pagkakaisa ng rnga mamamayan tungo s a pagkakaroon ng isang diwang pan l aha t .

Ang a k l a t na i t o ay i s a s a se rye ng gan i tong u r i ng mga babasahing inihahanda para s a h i g i t na i k a l i l i n a n g ng rnga kaalaman, kakayahan, kasanayan, pagpapahalaga a t pagmamahal s a ' s a r i l i n g wika ng rnga mag-aaral.

S in ikap na malakipan ang a k l a t ng mga paksang inaaakalang magdudulot ng malaki a t makabuluhang kapakinabangan s a rnga gagamit ni t o . Sa paghahanda ng rnga i t o ' y i s inaa lang-a lang ang rnga pangkalahatang layunin ng bansa. I s inaalang-a lang d i n ang rnga pangkasalukuyang pangangailangan ng rnga mag-aaral s a pagpapalawak a t pagpapayaman ng kani lang t a l a s a l i t a a n , paglinang ng kakayahang gumamit ng wikang gami t in a t wastong pagsu l a t n i t o . May i n i l a k i p ding rnga pagsasanay na inaakalang makatutulong s a mabisang pag-aaral ng wika. Mat i t iyak na ganap na n i l a n g natutuhan a t nauunawaan ang wika kung i t o ' y buong ka ta l inuhan na n i l ang na t a t a l akay s a k l a s e a t naiuugnay o nagagamit s a tunay na buhay.

Buong pagmamalaking inihahandog ng M i n i s t r i ng Edukasyon a t Kul tu ra ang a k l a t na i t o t a g l a y ang matapat na hangar in a t m i th i i ng l a l o pang mapataas ang u r i ng edukasyon pa r a s a d i marunong bumasa a t sumulat s a pamamagitan ng pag-aara l ng kinagisnang wjka. A t inaasahan d i n s a gayon ang madaling pagkatuto ng wikang pambansa.

Onofre D. Corpuz Min i s t r o ng Edukasyon a t Kul tura

Page 5: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

PREFACE

The pu rpose o f t h i s b o o k l e t is t o h e l p s p e a k e r s o f C e n t r a l Bontoc communicate w i t h s p e a k e r s of P i l i p i n o , I l o c a n o and E n g l i s h .

Commonly used e x p r e s s i o n s a re g i v e n i n the f o u r l anguages . They a r e grouped by t o p i c s b u t a r e n o t d i a l o g u e s . T r a n s l a t i o n s a r e n o t l i t e r a l , b u t a r e d e s i g n e d to e x p r e s s each p h r a s e i n a way t h a t is n a t u r a l t o t h e language and c u l t u r e i n q u e s t i o n .

The p h r a s e s were compi led w i t h t h e a s s i s t a n c e of members of t h e Summer I n s t i t u t e o f L i n g u i s t i c s d u r i n g a W r i t i n g Workshop h e l d i n Bagabag , Nueva Vizcaya d u r i n g November -December, 1976.

S p e c i a l t h a n k s a r e ex t ended to M r . Rodol fo B a r l a a n and Mr. P e r r y Macabuhay f o r p r o v i d i n g t h e P i l i p i n o v e r s i o n s and t o Miss Helen Madrid and Mrs. P a t r i c i a Macabuhay f o r t h e I l o c a n o .

K e i t h a n d K a t h i e Benn

Tokokan, M t . P r o v i n c e

Page 6: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan Naisolat Isnan Naay Liblo

Nan ka l in si in faa t Nan khawis ay k a l i isnan ib-a Nan k a l i isnan afong Nan ibfakha isnan naay cha kaa l -a l i Nan sinqpangaf ong Nan kaapo Nan Timpon nan s a k i t Nan awak Nan k a l i Nan s o l a t Nan kakan Nan ischa ay masibfowan Nan makmakan ay fonga Lomako ya intawal Nan komboy I faag Nan Timpo Nan salodsod Nan k a l i is iskwilaan Nan ogsa ya nan tapina Nan o l a s Nan inf i lang Nan s iping

Page 7: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 8: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan k a l i n s i i n f a a t

Nan khawis ay kali jsnan ib-a

Nan k a l i i snan afong

Page 9: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan kal in si infaat --- 1 . Into nan nalpowam?

2 . Into nan omeyam?

3 . I s c h i .

4 . Omey ak i s kawad yo.

S i Boloy -

1. To kayo.

1 . Naggappuam?

2 . Papanam?

3 . Idiay.

4 . Mapanak id iay ayanyo.

2 . Chakayo p e t sa? 2 . Dakayo gayam!

3 . Omali kayo isna i s tongcho. 3 . Umuli kayo. Somkhep kayo. Sumrek kayo.

4 . Chaak e t omon-ona. 4 . Umun-unaakon.

5 . Somaa ak e t .

6 . Intakot.

5 . Agawidakon.

6 . Intayon.

Page 10: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Sa daan: -- 1. Saan kayo nanggaling . 2 . Saan kayo pupunta.

3. Diyan lang.

4 . Pupunta ako sa inyo.

Sa bahay : - 1. Tao po!

2 . Kayo pala .

3. Umakyat kayo. Tuloy po kayo.

4 . Mauuna na ako sa inyo.

5 . U u w i na ako.

6 . Tayo na.

1. Where a re you coming from?

2. Where a r e you going?

3. I am going there. ( I am jus t walking.)

4 . I am going t o your place.

1. Hello. ( c a l l when approaching house)

2 . Oh i t ' s you!

3. Come on up. Come inside.

4 . I ' l l go ahead. ( sa id when leaving)

5. I'm going home.

6 . L e t ' s go now.

Page 11: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan khawis a k a l i isnan ib-a - --- 1. Khagawis nan anak yo. 1. Nagpintas t i anakyon.

Inkekedse. Nakaluklukmeg !

2 . Khagawis nan ili yo is intey-an.

3. Laychek isna tay maid ngalawngaw .

2 . Napintas t i lugaryo.

3. Kayatko d i t o y t a natalna.

4 . Khawis nan angnem ay in-oto. 4 . Naglaingka nga agluto.

5 . Khagawis nan kinan tako. 5. Nagimas t i kinnan tayo.

6 . Nalaing ka ay i n k a l i is 6. Naglaingka nga ag ing l i s . i n g l i s .

7 . Ay mafalin ay l i t l a towek 7. Mabalin nga l i t r a t u e n chakayo? kayo?

8. Na ! Ad-im pay semsemken ch i 8. Despensarem t a diak tay egay ko pinappaat. inggagara.

9 . Inyaman ak. 9 . Agyamana k .

Page 12: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Maganda ang iyong anak. 1. Your c h i l d is b e a u t i f u l . Napakalusog. So h e a l t hy .

Magandang t i r a h a n a n g iyong 2. Your p l a c e is a n i c e p l a c e l u g a t . to l i v e .

Gus to k o r i t o . Tahimik na 3 . I l i k e i t h e r e ; i t ' s a l u g a r . p e a c e f u l p l a c e .

Mahusay kang mag l u t o . 4 . You a r e a good cook.

Napakasarap ng pagkaing iyon . 5 . Tha t meal was d e l i c i o u s .

Mahusay kang m a g s a l i t a ng 6 . You a r e an e x p e r t a t s p e a k i n g I n g l e s . E n g l i s h .

Maaar i ba k i t a n g kunan ng 7 . May I t a k e your p i c t u r e ? l a r a w a n ?

Ipagpaumanhin po ninyo , h i n d i 8 . S o r r y , i t w a s n ' t i n t e n t i o n a l k o po s i n a s a d y a .

Sa l ama t po. 9 . Thank you.

Page 13: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan k a l i i s n a n a fong --- 1. Adik ammo.

2 . Adi f a l i .

3 . Wad-ay ken s i k - a s a .

4 . Angnek.

5 . Omey ak e t idwanin.

6 . Omali ka i s n a .

7 . Omyali ka is C o k e .

8 . Tekwafam nan eneb .

1. Diak ammo.

2 . Bay-amon.

3 . Adda kenka.

4 . S i a k t o n .

5. Mapanakon.

6 . Umayka man d i t o y ;

7 . Ikkannak man i t i coke.

8. I l uka tmo man t a r idaw.

9 . Tangfam nan f i n t a n a . 9 . I r ikepmo t a tawa.

1 0 . Inpangasaed ka is s i n a k i t a n . 1 0 . M a b i i t l a e n g .

11. M a k i a l i ka ken sak-en. 11. Makikuyugka kan iak .

1 2 . S i n o nan kadwam? 1 2 . As ino d a y t a kadduam?

13 . Ay amrnom nan mayor i s n a n 13 . Am-ammom t i mayor t i chey ay i l i ? d a y t a a l u g a r ?

1 4 . Amok s i y a i s n a n i l a na. 1 4 . Ammok no mak i t ak .

15. Ngag t a nan ngachana? 15. Ania ti naganna?

Page 14: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. H i n d i ko alam. 1. I d o n ' t know.

Bayaan m o na .

Baha l a kayo.

Ako na. 4 .

A a l i s na ako . 5.

H a l i k a r i t o . 6 .

Dalhan mo a k o ng ' c o k e 1 . 7.

Buksan mo ang p i n t o . 8.

Isara m ang b i n t a n a . 9.

S a n d a l i l a n g 1 0 .

Sumama kayo sa a k i n . 11.

S i n o ang kasama m o ? 1 2 .

Ki la la mo ba ang a l k a l d e sa 1 3 . l u g a r na i y o n ?

Kilala ko s i y a sa mukha. 14.

Ano ang p a n g a l a n n i y a ? 1 5 .

Never mind.

I t ' s up to you.

I ' l l d o it.

I ' l l be g o i n g now.

Come h e r e .

B r i n g me a coke .

Open the d o o r .

C l o s e the window.

P l e a s e wait a moment.

dome w i t h m e .

Who is you r companion?

Do you know t h e mayor o f t h a t p l a c e ?

I know him by s i g h t .

;;hat is h i s name?

Page 15: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Ad-i ak makasmek, n a l i c h o n g ak.

Adik maawatan.

Ngag n a ?

Ngag s a ?

Ngag c h i ?

S i n o nan n i n l a p i s s i s a ?

Kaat n a ? S i n o ? Ninkowa?

I n t o ? Apay? Ngag nan ikkan?

Apay t a nga a d - i ?

Pidwaem od s a n kinwanim.

1 6 . Diak malag ipen . N a l i p a t a k o n .

17 . Diak maawatan.

18 . Ania day toy?

1 9 . Ania d a y t a ?

2 0 . Ania d a y d i a y ?

2 1 . Akin l a p i s d a y t a ?

22. Kanno? Asino? Aki nkukua?

23. Adinno? Apay ? Kasano?

2 4 . Apay nga saan .

25 . Pangngaasim t a uli temman.

Ay m a b f a l i n ngen ta omifoweg 26. Mabalin nga kuyugennak? ka?

Ay wad-ay s i l yom? 2 7 . Adda s i n s i l y o m ?

Inkamkamo ak. 2 8 . S i g e . Agap-apuraak ngamin.

8

Page 16: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

16. Hindi k o matandaan. Nakal imutan k o na.

16 . I d o n ' t remember./ I have f o r g o t t e n .

1 7 . Hind.i ko maunawaan. 17. I d o n o t u n d e r s t a n d .

18. Ano i t o ? 18. What i s t h i s ?

19 . Ano i y a n ? 1 9 . What i.s t h a t ?

20. Ano iyon? 20. What is t h a t yonde r?

21 . Kaninong lapis i y a n ? 21. Whose p e n c i l is t h a t ?

22. K a i l a n ? S i n o ? Kanino?

23. Saan? ~ a k i t ? Papaano?

22. When? Who? Whose?

2 3 . Where? Why ? How ?

24. B a k i t h i n d i ? 24. Why n o t ?

25. P a k i u l i t m o nga ang iyong 25. P l e a s e r e p e a t what you s a i d . s i n a b i ?

26. Maaari bang samahan m o ako? 26. Would you p l e a s e accompany m e ?

27. May b a r y a ka ba?

28. Nagmamadali ako!

27. D o you have s m a l l change?

28. I ' m i n a h u r r y .

9

Page 17: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 18: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan ibfakha i snan na ay cha k a a l - a l i

Nan s inpang a f ong

Nan kaapo

Page 19: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan i b f a k h a i s n a n na g cha k a a l - a l i - -- - 1. I n t o nan ili yo ay mismo? 1. Taga-ano ka a s i g u d ?

2 . I n t o nan kawad yo idwani? 2 . Paggigianam i t a n ?

3. I n t o nan kalkalpowan yo? 3. Naggappuam i t a n ?

4 . Ngag nan m a b f a l i n a y 4 . Ania ti maba l in nga maifachang k o ken s i k - a ? maipaayko kenka?

5. Inma l i ak ay omilew. 5. Agpass ia rak l aeng .

6 . Ay k a a l - a l i ka? 6 . Kasangsangpetmo?

7 . Wen, k a l k a l p o ak Fagyo i d ogkha.

7. Wen, kasangsangpetko l a e n g i d i kalman a naggapu i d i a y Baguio.

Page 20: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Taga saan po ba kayong t a l aga?

2. Saan kayo naka t i r a ngayon?

3. Saan kayo gal ing ngayon?

4 . Ano ang maipaglilingkod ko s a inyo?

5. Dumadalaw lang ako.

6 . Kararating mo lang ba?

7 . 00, karara t ing ko lang kahapon mula s a Baguio.

1. Where a r e you from o r i g i n a l l y ?

2. Where a r e you s tay ing now?

3. Where d i d y o u . j u s t come f r a n ?

4. What can I do f o r you?

5. I j u s t came t o v i s i t .

6 . Have you just a r r ived?

7. Yes, I came j u s t yesterday from Baguio.

Page 21: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan s inpanqafon~ - 1. Ay checha ay matatakho si

amam?

2 . Wen s i sya pay laeng si ama ngem natey si ina i d tawen.

3 . Kaat kayo ay sinanag-i?

4 . Walo kami am-in.

5. Ay sik-a ngen nan yon-a?

6 . Ad-i. Sak-en nan ko t t i t an .

7 . Kaa t nan - tawen mo?

8 . Ay wad-ay asawam? '

9 . Ay wad-ay anak yo?

10 . Wen, lima cha nan an-ak ko.

11. Chowa nan f a f a i sae t ' t o l o nan l a l l a l a k i .

1. SilSibiag pay laeng ni ' ta tang? mu?

2 . Sibibiag pay laeng n i Tatang, ngem n i Nanang ket natay i d i napalabas a tawen.

3. Mano kayo nga agkakabsat?

4 . Walo kami amin.

5. Sika ti inauna?

6. Saan, siak t i inaudi.

7 . Mano t i tawenmo?

8 . Adda asawamon?

9 . Adda annakmon?

1 0 . Wen,, adda liman.

11. Dua t i babbai ken t a l l o t i l a l l a k i .

Page 22: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Buhay pa ba ang t a tay mo? 1. Is your fa ther s t i l l l iv ing?

00, pero ang nanay ko ay 2. Yes, but my mother died l a s t namatay noong isang taon. year.

I l an kayong magkakapatid? 3. How many brothers and s i s t e r s do you have?

Walo kaming magkakapatid. 4. There a r e e igh t chi ldren i n our family.

Kayo ba ang panganay? 5. Are you the e ldes t?

Hindi, ako ang bunso. 6. No, I am the youngest.

I l an taon na kayo? 7. How old are you?

May asawa ba kayo? 8. Do you have a wife?

May mga anak na ba kayo? 9. Do you have chi ldren?

00, mayroon na akong limang 10 . Yes, I have f i ve chi ldren. anak.

Dalawang babae a t ta t long 11. Two are g i r l s and three a r e l a l a k i . boys.

Page 23: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan kaapo - ama

ina

anak

anak ay l a l a k i

anak ay f a f a i

asawa ay l a l a k i

asawa ay f a f a i

amma s ang

i l l e k a s

etad ay l a l a k i

etad ay f a f a i

kimot, k o t i t

yon-a

apo, i k i t

aPo a l i t a o , kainaan

kaanakan ay l a l a k i

Kaanakan ay f a f a i

kapingsan

ama

i na

ana k

ana k

asawa

asawa

balo

kaayan-ayat

kabsat

kabsat ub-ub ing

in-inauna

aPo apoko u l i t e g , i k i t , a n t i

kaanakan

kasinsin

ama

i na

anak

anak

asawa

asawa

balo

nobya

kapa t id

kapa t i d

bunso

pang a nay

nuno

aPo t iyuhin, t iyah in

pamangk i n

pinsan

fa the r

mother

of fspr ing

son

daughter

husband

wife

widower, widow

f iancee

brother ,

s i s t e r

youngest

o l d e s t

grandparent

grandchild

uncle, aunt

nephew, niece

f i r s t cousin

Page 24: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

katokhangan

kasaod ay l a l a k i

ingid, kasaod ay f a f a i

innapo ay l a l a k i

innapo ay f a f a i

kafomaryan

Tagu

kai l iyan

l i w i d , aloyos

foso

t a kho

l a l a k i

f a f a i

onga

fab-a10

magmag k i t

am-ama in-ina

katugangan

kayong

ipag

manugang

kabagyan

ka i l i an

gayyem kabusor

tao

l a l ak i

baba i

ubing

bar o

balasang

l a l l akay , babba k e t

biyanan

bayaw

h ipag

manugang

(mga) kamag-anak

kababayan

kaibigan

kaaway

tao

l a l ak i

babae

bata

b ina ta

dalaga

matandang l a l ak i t babae

parent-in-law

brother-in-law

sis ter- in- law

son, daughter-

in-law

r e l a t i v e (s)

townmate

f r i end

enemy

per son

male

female

c h i l d

young man (unmarried)

young woman (unmarried)

old man, old woman

Page 25: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 26: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan timpon nan s a k i t

Nan awak

Page 27: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan timpon nan sakit - -- 1. Ngaag nan likna na. 1. Madi ti rikriknaena.

2. Insakit siya. 2. Masakit.

3. Omey ka isnan dok tor. 3. Agpakjtaka iti doktor.

4. Into nan mangil-ak isnan doctor? 4. Ayan ti doktor?

5. Ifakham mo ngag nan likliknaem. 5. Ania ti rikriknaem?

6. Insakit nan olok.

7. Nin-ota ak id kofab.

6. Nasakit ti ulok.

7. Nagsarwaak idi rabii.

8. Maol-olaw ak ya inpodpochot ak. 8. Maululawak ken aggurgurigorak.

9. Wad-ay ngen et malariyak. 9. Addan sa malariak.

10. Tochoken ta sik-a. 10. Indiksionan daka.

11. Tommalem nan nay akhas isnan 11. Tomarem daytoy agas kada winakas isnan kag-aw. tumenga ti aldaw.

Page 28: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Masama ang kanyang pak iramdam.

S i y a ay may s a k i t .

Pumunta ka s a manggagamot.

Saan a k o ta tawag ng manggagamot?

Ano ang iyong nar a r amdaman?

Masak i t ang a k i n g u l o .

Nagsuka a k o kagab i .

N a h i h i l o ako a t may l a g n a t .

May mal -a r ia y a t a ako.

I i n i k s i y u n a n k i t a .

Inumin n inyo ang gamot na i t o tuwing t a n g h a l i .

1, H e d o e s n ' t feel w e l l .

2 . H e is s i c k .

3 . G o to the d o c t o r .

4 . Where c a n I f i n d a d o c t o r ?

5. T e l l m e how you f e e l .

6 . I have .a headache .

7 . I vomited l a s t n i g h t .

8. I f e e l d i z z y and have a f e v e r .

9 . I t h i n k I have m a l a r i a .

10 . I w i l l g i v e you a s h o t .

11. Take t h i s med ic ine e v e r y day a t noon.

Page 29: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan awak -- taklay

echeg

awak

tong-at i n g i t

pangs

takeb, peg-ew

k owe ng

siko

ma t a

lopa, kames

lecheng

sik!:

k i tong

f ook

1 ima

PO so

k hongkhong-o

takkiag

l ikud

bag i

t u lang

timid

bar ukong

iapayag

s iko

ma t a

rupa

r amay

saka

mug ing

buok

ima

puso

tumeng

b l s i g

l ikod

katawan

but0

baba

dibdib

t a i nga

s i k o

ma t a

mu k ha

d a l i r i

Pas

noo

buhok

kamay

puso

tuhod

arm

back

body

bone

chin

ches t

ear

elbow

eye

face

f inger

f e e t

forehead

h a i r (head)

hand

hea r t

knee

Page 30: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

OPO

f i k k i n

a t e y

t o p e k

koko

f akhang

i l e n g

t a d l a n g

poke

po to

f ab-a

a lokhoog

pag-ama

khomot

c h i l a

~ u P P O

gurong

dalem

ng iwa t

kuko

tengnged

agong

pa rageag

abaga

t i y a n

ng ipen

karabukob

t angan

t angan t i s a k a

d i l a

a t a y

b i b i g

kuko

l e e g

i l ong

tadyang

b a l i k a t

t i y a n

ng i p i n

la lamunan

h i n l a l a k i

d a l i r i ng paa

d i l a

l e g , upper

l e g , lower

l i v e r

mouth

n a i l

neck

nose

r i b

s h o u l d e r

s tomach

t e e t h

t h r o a t

thumb

toe

tongue

Page 31: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 32: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan k a l i

Nan S o l a t

Page 33: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan k a l i -- 1. Ay ammom ay i n k a l i is P i l i p i n o ? 1. Ammom t i ag taga log?

2 . A k i t nan maawatak ngem adik 2. Maawatak b a s s i t ngem ma ika l i . d iak ammo nga i sao .

3 . A k i t angkhay nan maikal ik . 3 . B a s s i t laeng t i maisaok.

4 . Ngag nan kanan yo isnan 4. Ania t i i t i saoyo. i snan k a l i yo.

5 . Ay maawatam nan chak kanan? 5. Maawatam t i ibagbagak?

6 . Ad-ik maawatan.

7 . Kasim od kanan c h i .

6. Diak maawatan.

7. Ulitemman.

8 . Iya l -a loney mo ay. i n k a l i . 8. In-innayadem kadi t i agsao.

9 . Nalaing ka ay i n k a l i is I n g l i s . 9. Naglaingka nga agsao ti Engl ish .

1 0 . Ad-ik maik,ali ay o s t o . 10. Saan nga kus to t i panagsaok.

11. Sos-oloek pay laeng ay i n k a l i 11. Agad-adalak pay laeng is I lokano. nga agsao i t i I locano.

Page 34: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Marunong ba kayong m a g s a l i t a 1. ng Tagalog?

2 . Nauunawaan k o po ng k a u n t i 2. n g u n i t h i n d i ako m a k a p a g s a l i t a .

3. N a k a k a p a g s a l i t a a k o ng k a u n t i . 3.

4 . Ano ang sa inyong s a l i t a ? 4.

5 . Nauunawaan mo ba ang ak ing 5. s i n a s a b i ?

6 . Hindi k o p o nauunawaan. 6.

7 . P a k i u l i t m o nga.

8 . M a g s a l i t a kayo ng marahan. 8.

9 . Mahusay kayong m a g s a l i t a ng 9. I n g l e s .

10. H ind i maayos ang a k i n g p a g s a s a l i t a .

11. J a g - a a r a l pa lamang akong 11. m a g s a l i t a ng I lokano .

Do you know how t o speak P i l i p i n o ?

I u n d e r s t a n d a l i t t l e b u t I d o n ' t know how to speak it.

I speak i t a l i t t l e .

How do you s a y - i n your l anguage?

Do you u n d e r s t a n d what I am s a y i n g ?

I d o n ' t u n d e r s t a n d .

P l e a s e r e p e a t t h a t .

Speak more s l o w l y .

You speak E n g l i s h w e l l .

My speech is n o t g rammat i ca l .

I am s t i l l l e a r n i n g how to speak I l o c a n o .

Page 35: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan Sola t 7-

1. Folochek od nan ballpen mo is 1. Sulodekman t i penmo i t i s inaki tan? apagbi i t .

2 . In-ipawit ak is s o l a t ken inak. 2. Agsuratakto ken n i Nanang .

3 . Masapol ko nan pagel stamp ya 3 . Masapulko i t i pape?, envelope. selyo ken sobre.

4 . I s o l a t mo nan ngachan mo isna. 4 . Isuratmo d i toy t i naganmo.

5. Eyey mo nan nay s o l a t iska 5. Pakibusonmo daytoy pos t o f f i c e . sura tko.

6. Lomako ak si chowa ay stamp ay 6. Gumatangak man ti dua s i n t o t l o ay tanso ya esang ay nga selyo nga sagkikinse stamp ay t o l o ay p i s i t a s . ken maysa nga sag-

sesenta.

7 . In to nan intelegramaan i sna? 7. Ayan t i pagtelegramaan d i toy?

Page 36: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Pahiram nga po ng 'ba l lpen ' 1. May I borrow your pen for a ninyo sandal i . moment?

2 . Magpapadala ako ng s u l a t sa 2. I w i l l send a l e t t e r to my nanay ko. mother.

3 . Kailangan ko ng papel , selyo, 3. I need paper, stamps and an a t sobre. enve lope.

4 . Lumagda kayo r i t o . 4 . Sign your name here.

5 . Dalhin nihyo ang s u l a t na 5. Take t h i s l e t t e r t o the post i t o sa koreo. off ice .

6 . Pagbilhan mo ako ng dalawang 6. S e l l me two 15 centavo stamps selyong t ig-kikinse a t isang and one 60 centavo stamp. selyong t i g - s i s i s e n t a .

7 . Saan kami maaaring magpadala 7 . Where can we send a telegram? ng telegrama?

Page 37: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 38: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan kakan

Nan ischa ay masibfowan

Nan makmakan ay fonga

Lomako ya intawal

Page 39: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan Kakan -- 1. Naowat a k ya naew-ew ak. 1. Mabjsinak ken maka-

inumak.

2 . Mangan tako e t . 2 . Mangan tayon.

3 . Mangan kayo ay o s t o , ad-i 3 . Manganka a na l a ing . kayo mabfain. Dika agbabain.

4 . Khagawis ya n a s i l i y a n is a k i t . 4 . Naimas t i s i nda tayo ken medyo nagasang.

5 . Omala ka pay. 5. Mangalaka pay.

6 . Adi ak e t , negsan ak e t ya , 6. Kuston. Nabsugakon.

7 . Omyali ka od is cha<nom is 7 . ~ a k i i n u m a k nian b a s s i t .

inomek.

Page 40: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Ako a y nagugutom a t nauuhaw.

2 . Kumain na t a y o .

3 . Kumain kayong m a b u t i ; huwag kayong mahih iya .

4 . Masarap a t maanghang- anghang ang pagka ing i to .

5 . Kumuha pa kayo.

6 . Ayaw k o n a , busog na ako.

7 . P a h i n g i nga po ng inumin.

The Meal -- 1. I am hungry and t h i r s t y .

2. L e t ' s e a t now.

3 . E a t w e l l , d o n u t be s h y .

4. I t ' s d e l i c i o u s and a l i t t l e peppe ry .

5. Take some more.

6. I c a n ' t , I ' m ful .1.

7. Give m e a d r i n k o f w a t e r , p l e a s e .

Page 41: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan ischa -- Mga Gulay

poson si f a l a t khadchong f a 1-a tong lepolyo padpad li pikhi t a long fawang laya okla siboyas g isan t is p i tchay s i l i tafongaw kalob-as tokhi kamatis

Nan - makmakan 9 a t i s abokadu

pa r i a r abong sabunganay u tong ba l a tong repolyo kahoy ma is tarong bawang laya sa luyo t lasona g i san tes ~ e t s a ~ s i l i tabungaw karabasa kamoti kamatis

f onga a t i s abocado

ampa laya labong puso ng saging s i t a o , s i taw monggo, balatong .

repolyo kamoteng-kahoy ma is talong bawang l u ya okra sibuyas s i t s a r o petsay s i l i n g pula

UP0 'kalabasa kamoteng-bag ing kamatis

a t i s abokado

ampa laya bamboo s h o o t s banana blossom beans--long

cabbage cassava corn eggplant g a r l i c ginger okra on ion peas pechay red pepper squash--whi t e squash--ye1 low sweet potato toma t o

a t i s avocado

Page 42: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

f a l a t i nyog chaan niteng ay i nyog kayyab kalamansi langka mangkha sangk is Papay a pinya lob£ an kayamito

Sida watwat si £aka manok agkhama f i l i s kachew pa t o fotog

Teketeken g i l a - k*ap i i tcha khatas a s in asokal

saba n iog naganus a niog

bayabas kalamansi anangka mangga sangkis papaya pinya lukban kaimito

karne ti baka karne t i manok rasa pindang ikan, lames pa t o karne ti baboy

kapi i t s a ga tas a s in asukar

35

sag i ng niyog buko, mura

bayabas kalamansi nangka mangga dalanghita papaya pinya suha kaimi t o , kaymito

Karne karneng baka karneng manok a 1 imasag daing isda karneng pato karneng baboy

Sari-sar i kape t s a , t saa ga tas a s i n asukal

banana coconut coconu t--young

guava kalamans i jackfrui t mango orange Papay a pineapple pomelo star-appl e

beef chicken crab dr ied f i s h f i s h duck pork

coffee t e a m i l k s a l t sugar

Page 43: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Lomako ya i n t a w a l

1. Kaat nan esang ay y a l d a i s n a n 1. Mano t i sangaye rda kadaykoy? l o p o t ay nay?

2. Nangina s a Ay maid p a a t 2. Nagngina day tan ! . D i l a t a w a l na? mabal in nga k i ssayam?

3 . Nalaka e t s a ya! 3 . Nalaka d a y t a n .

4 . Kaat nan laychem ay f ayad na? 4. Mano t i kayatmo aya?

5. Taptapyam maachi is a k i t . 5. Nayonam pay b a s s i t .

6 . Ay igwam is l ima ay p e s o s ? 6. Mabalin i t i l i m a a p i s o s ?

7 . Kaat ay y a l d a nan alam? 7. S i g e , mano nga ya rda t i kayatmo?

8 . Ay laychem ay lomako is samfag? 8. Ading, Manang, gumatangka i t i b a s k e t .

9 . S i n o nan nangaeb? 9. Asino t i nagaramid?

10. Sak-en nan nangaeb. Linakhak na.

11. I n t o nan ninsolowam ay khomaeb is l a b f a ?

12. I n s o l o n i n a .

10. Inaramidko. ~ n a r a m i d ' t i ima.

11. Sadino t i nagadalam nga nagaramid t i b a s k e t ?

12. N i Nanang. I s u ti nang i s u r o kan iak .

Page 44: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Buyer and S e l l e r

1. Magkano ang i s a n g y a r d a ng 1. How much i s a y a r d o f t h i s t e l a n g i t o . c l o t h ?

2 . Ang mahal naman. Maaari bang 2. T h a t ' s e x p e n s i v e . tumawad ? C a n ' t you g i v e a d i s c o u n t ?

3 . Napakamura na i t o .

4 . Magkano ang g u s t o mo?

3 . I t ' s v e r y i n e x p e n s i v e a s i t is.

4. How much would you want to pay f o r i t ?

5 . Dagdagan m o pa ng k a u n t i . 5. O f f e r a b i t more.

6 . I b i b i g a y mo ba ng l imang p i . so? 6. Can you g i v e i t f o r P5.00?

7 . S i g e . I l a n g y a r d a ang kukunin mo.

7 . How many y a r d s do you want?

8 . A l e , g u s t o b a n i n y o n g b u m i l i 8. Ma'am, w o u l d y o u l i k e t o b u y ng b a s k e t ? a b a s k e t ?

9 . S i n o ang gumawa n i y a n . 9 . Who made i t ?

10 . Ako po . Gawa p o i t o s a kamay. 10. I made i t myse l f . I t ' s handmade.

11. Saan ka n a t u t o n g gumawa ng 11. Where d i d you l e a r n how t o b a s k e t ? make b a s k e t s ?

12. T inu ruan po a k o ng nanay ko. 12 . My mother t a u g h t me.

Page 45: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 46: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan komboy

Ifaag

T impo

Nan salodsod

Page 47: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan komboy - 1. Sak-en nan mangawit, Apo.

2 . Ad-i f a l i , wad-ay e t nan apchas mangaw-awit.

3. Isaad mo sa, sak-en nan

mangawi t . 4. Kaat nan fayad tona am-in?

5 . Ayaka man! Igwak angkhay nan epa t ay pesos.

7 . Wen1 Ngag ta nan inlokhan ak ay omey i s c h i ?

8. Alaem nan sana ay bus.

9 . Omonod ka ken sak-en. 10. In to nan inlokhan ak ay omey

id Santa Maria? 11. Id i schi ! Ngem khagawis m o

i n t r i c y c l e ka.

1 2 . Kaat nan kafayag nan biyahi ay omey i d Fagyo?

1. Siakon ti mangkarga dayta kargam, Apo.

2. Bay-amon, addan t i mangkarga .

3. Ibatim ta maysa t a awitek.

4. Mano amin t i pagbayadko?

5. Napalalo unay daytan. Ikkanka laeng jti uppat nga pfsbs.

6. Mapanka id iay I locos? 7, Wen, ania t i pagluganak

nga mapan i d f a y . 8. Dayta nga lugan t i

pag luganam. 9. Surotennak.

10. Ayan ti 'gagluganan nga mapan id iay Santa Maria?

11. Idiay, ngem nasaysayaat no. agtraysikelka.

1 2 . Kasano ti kabayagna iti panagbiahe nga mapan fd iay Baguio?

Page 48: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

A T r i p - 1. Mama, ako na ang magdadala. 1. S i r , I w i l l c a r r y . O.K.

Huwag na , may magdadala na. 2. Nevermind, someone is doing it a l r e a d y .

Iwan mo ang i s a n g i y a n a t 3 . Leave t h a t one ; I w i l l c a r r y ako na ang magdadala. i t . Magkano ang s i s i n g i l i n mo s a 4 . How much w i l l you c h a r g e f o r l a h a t ng i t o ? a l l t h i s ? Ang mahal naman! Apat na 5. T h a t ' s t o o much. I w i l l g i v e p i s o na l a n g . f o u r p e s o s o n l y .

Pupunta ba kayo s a I l o k o s ? 6. Are you 'going t o I l o c o s ? 00, ano ang a k i n g sa sakyan 7 . Yes, what d o I t a k e t o g e t papun ta roon. t h e r e ? Sumakay kayo s a bus na iyon . 8. You t a k e t h a t bus .

Sumunod kayo s a a k i n . 9 . Fol low m e . Saan ang sakayan pa tungo 1 0 . Where d o I g e t t h e j e e p t o s a S a n t a Maria . S a n t a Mar ia? Sa dako roon , p e r 0 mabut i 11. Over t h e r e , b u t i t ' s b e t t e r pa ay sumakay kayo s a t o t a k e a t r i c y c l e . t r a y s i k e l . Gaano k a t a g a l ang b i y a h e 1 2 . H o w long is t h e t r i p t o papun ta sa Baguio? Bagu io?

Page 49: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

13. Om-omey is walo ay o l a s .

1 4 . Ay ngen mannget tako?

15. I n t o nan chomessaakhan yo?

1 6 . Ay makia l i kayo, ama, ina?

17. Inlokhan kayot , t a ipaey ko nan kalkha yo is oson nan jeep.

18. Kaat nan p i l i t i k ya nan kalkhak?

1 9 . Inchessaakhak i ska malkado.

13. Dandani walo nga o r a s .

1 4 . Agbalon tayo?

15. Sadino ti pagdissaagam?

16. Pagd issaagan? Aglugan kayo, t a t a /nana?

17. Aglugan kayon. Ikargak ti kargayo d i t a rabaw t i jeep.

18. Mano t i p l e t e k kuntudo daytoy kargak?

19. Di ta merkado t i pagd issaagak.

Page 50: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

13. Humigi t-kumulang s a walong o r a s .

1 4 . Kai langan bang magdala t a y o ng makakain s a daan?

15 . Saan kayo bababa?

16. Sasama ba kayo, mama/ a l e ?

17. Sakay na. I l a l a g a y ko ang kargada n inyo sa ibabaw ng d y i p .

18. Magkano ang ak ing p a s a h e p a t i kargada ko?

19 . Bababa ako s a pa l engke .

13 . E i g h t h o u r s , more o r less.

1 4 . Should w e t a k e somethi-ng to e a t on t h e way?

15. Where w i l l you g e t o f f ?

1 6 . Are you coming, u n c l e / a u n t i e ?

1 7 . Get on. I w i l l p u t your c a r g o o n top of t h e j eep .

18. How much is t h e f a r e f o r myself and t h e c a r g o ?

19 . I ' l l g e t o f f a t t h e marke t .

Page 51: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

I f a a g

1. Inchadchawes ka ay omey. 1. Agdere tsoka l a e n g d i t a .

2 . Inpakanawan ka mo echanam 2. nan nat ikowana.

3 . I n p a k a n i k i d ka mo taynam 3. nan l a n g t a y .

4 . I n t o nan kawad c h a inam ken 4. amam

5. Wad-ay ' si m a is tongcho ngem 5. wad-ay si i n a is kowab na.

6 . Nan a fong i s n a n l i k o c h a n nan 6. s i n g f a a n , e t a fong c h a a l i t a o .

7 . ~ a n i k i d ka i s c h i .

8 . Komwab ka i s n a .

9 . I n s a l c h e n g kayo i s n a n 9. na t ikowan nan k a l s a .

1 0 . Inchessaakhak i s n a . 1 0 .

Agpakanawanka d i t a nagsu l i a n t i k a l s a d a .

Agpakanig idka k a l p a s a n ti r a n g t a y .

Ayan n i Tatangmo ken n i Nanangmo?

Adda n i Ta tang i d i a y nga to , ngem n i Nanang k e t adda d i t a baba . Ti b a l a y i t i l i k u d a n t i simbaan k e t b a l a y n i u l i t e g .

Sumang-at kayo id i ay . Suma log kayo d i t o y .

Agsardeng kayo d i t a n a g s u l i a n t i kal .sada.

Agdissaagak d i t o y e n .

Page 52: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Directions

Lumakad kayo ng tuloy-tuloy . 1. Go s t r a i g h t ahead.

Kumanan kayo sa kanto. 2. Turn r i g h t a t the corner.

Kumaliwa kayo pagkalampas 3. Turn l e f t a f t e r the bridge. ng tulay.

Nasaan ang t a t ay a t nanay mo? 4. Where is your fa ther and mother?

Ang t a t ay ay nasa i t a a s , ang 5. He is u p s t a i r s but mother is nanay po naman ay nasa ibaba. downstairs.

Ang bahay na nasa l ikod ng 6. The house behind the church simbahan ay sa aking t iyo. is my uncle 's .

Umakyat kayo.

Bumaba kayo.

Huminto sa kanto.

7. Climb up there .

8. Come down here.

9 . Stop a t the corner.

Bababa na ako r i t o . 1 0 . I w i l l ge t off here.

Page 53: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan t impo - 1. Khawis e t ta ad - i k a s i n

i n-od-ochan.

2 . Atong t a y c u k h o n .

3 . Lateng.

4 . Chachama nan chakhem t a y wad-ay lemlem i d Cagayan.

5 . P i t e k nan k a l s a t a y kesep.

6 . Chachama nan ochan i d kogka.

7 . Finangon nar, k i c h o sak-en i d kofab.

8 . Atong i s n a ngem l a t e n g i d Fagyo.

1. Nasayaa t t a s aanen nga ag tud tudo .

2. Nakapudpudot t a kalgaw ngamin.

3. Naglammin.

4. Naka-angang in t a adda ngamin bagyo i d i a y Cagayan .

5. N a k a p i t p i t a k t i k a l s a d a i t a nga panag tu tudo .

6. Nagtudo t i n a p i g s a i d i kalman .

7. Nakar i ingak gapu i t i gu r ruod i d i r a b i i .

8. Napudot d i t o y ngem n a l a m i i s i d i a y Baguio.

Page 54: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Weather

1. Mabuti a t h i n d i na umuulan. 1. I t ' s good t h a t i t ' s no l o n g e r r a i n i n g .

2. N a p a k a i n i t d a h i l t a g - i n i t 2. I t i s v e r y h o t because i t ' s na ngayon. d r y season .

3 . Maginaw. 3 . I t is c o l d .

4 . Mahang i n d a h i l may bagyo s a 4 . I t is v e r y windy because

Cagayan. t h e r e ' s a typhoon i n Cagayan.

5. Ang daan ay maput ik d a h i l 5. The road is muddy because t ag -u l an . i t ' s r a i n y season .

6 . Umulan ng napaka lakas kahapon. 6 . I t r a i n e d v e r y ha rd y e s t e r d a y .

7 . Nag i s ing ako d a h i l s a ku log 7. The thunder w o k e m e up l a s t kagab i . n i g h t .

8 . M a i n i t d i t o p e r o maginaw s a 8. I t is h o t h e r e b u t i t i s c o l d Baguio. i n Baguio.

Page 55: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan s a l o d s o d - 1. I n t o nan lomako ak i s n a n 1. Ayan t i pagga tangan i t i

chamchamag.

2 . I n t o nan m a f a l i n ay minpa ta l imaanan isnaf i

l i l o s i s n a ?

3 . I n t o nan d e n t i s t a ?

4 . I n t o nan o p i s i n a ay omal-an si t i k i t ay i n l o k h a n i s n a n e r p l a n o ?

5 . Isolom kad nan c h a l a n a y omey is malkado.

6 . I n t o nan khawis ay mangmanganan?

7. Ay ad-achawi ngen k a y e t i d

pag iwarnak?

2. Ayan t i a g t a r t a r i m a a n t i r e l o d i t o y ?

3. Ayan t i d e n t i s t a ?

4. Ayan t i p a n g a l a a n ti t i cke t nga ag lugan t i e r o p l a n o ?

5. Ayan t i d a l a n nga mapan i d i a y merkado.

6. Ayan t i n a s a y a a t nga r e s t a u r a n t ?

7. Adayo pay t i T r i n i d a d ?

T r i n i d a d ?

Page 56: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Saan ako makakabili ng pahayagan?

1. Where can I buy a newspaper?

2. Saan maaaring magpakumpuni 2. Where a n I g e t a watch ng re lo? repaired?

3. Saan mayroon d e n t i s t a ? 3. Where is a d e n t i s t ?

4 . Saan makakabili ng t i k e t sa 4. Where is the a i rp lane t i c k e t e r oplano? off i ce?

5. Saan ang papuntang palengke? 5. Show me the way t o the market.

6 . Saan mayroon mabuting ' r e s t a u r a n t ' ?

6 . Where is a good res taurant?

7 . Mas malayo pa ba sa Trinidad? 7. Is i t much fur ther t o Trinidad?

Page 57: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 58: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan ka l i is iskwilaan

Nan ogsa ya nan tapina

Page 59: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan k a l i is iskwilaan --- 1. Chengngen yo omon-ona.

2 . Chengngen yo ay. khawis.

3. Songfatan yo nan salodsod.

4 . Ip igsa yo ay infasa .

5 . Ikhegkhenek yo ay infasa .

6 . Solowen yo kasin.

7 . Insalodsochak, song f a tan yo.

8 . Tomakcheg kayo.

9 . Tomokcho kayo.

1 0 . Itakwad yo nan lima yo mo ammo yo nan songfat na.

11. Ipigsam ay i n k a l i , ad-i m i madnge sik-a.

1 2 . Khawis.

13. Tet-ewa.

1 4 . Ad-i o s to .

Denggenyo nga umuna.

Denggenyo nga nala ing.

Sungbatanyo t i saludsud.

Pigsaanyo t i agbasa.

Dayta matayo t i pagbasayo.

Adalenyonto manen.

Agsaludsodak ke t sungbatanyo.

Tumakder kayo.

Agtugaw kayo.

Itayagyo t i imayo no ammoyo ti sungbatna.

Pigsaam t i agsao. Saan daka nga mangngeg.

Nasayaat.

Kusto dayta .

Saan nga kusto.

Page 60: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Makin ig muna kayo . 1. L i s t e n f i r s t .

2. Makin ig kayong m a b u t i . 2 . L i s t e n c a r e f u l l y .

3 . S a g u t i n ( n i n y o ) ang t a n o n g . 3 . Answer t h e q u e s t i o n .

4 . B a s a h i n ( n i n y o ) ng m a l a k a s . 4 . Read a l o u d .

5 . B a s a h i n ( n i n y o ) ng mahina . 5. Read s i l e n t l y .

6 . F a g - a r a l a n n i n y o i t o n g m u l i . 6. S t u d y i t a g a i n .

7 . Mag t a t a n o n g a k o , s a g u t i n 7 . I ' l l a s k a q u e s t i o n , n i n y o . you a n s w e r .

6 . Tumayo ka . 8 . S t a n d up.

9 . Maupo ka . 9 . S i t down.

1 0 . I t a a s n i n y o ang i n y o n g kamay 1 0 . Raj .se y o u r hand i f you kung a lam n i n y o ang s a g o t . know t h e a n s w e r .

11. Lakasan m o . H i n d i namin 11. Speak l o u d e r . We c a n ' t m a r i n i g . h e a r you.

12 . Magal ing . 1 2 . Good.

1 3 . Tama, 1 3 . R i g h t .

1 4 . M a l i . 1 4 . Wrong.

Page 61: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan Ogsa ya nan - - nowang kosa impas rnanok f aka f owaya

og sa a so Eakfak f ayyek a: l o t a i t ganso mangalak kafayo f anyas k aag o t o t f o tog kawj t a n oweg

t ap ina

nu ang pusa p i e k manok ba ka buwaya

ug s a a s o tukak bayye k a l i b u t ganso UPa kabalyo a l u t i i t , banyas sunggo u t u t baboy kawitan

kalabaw pu s a s i s i w manok baka buwaya

usa a s o palaka k i t i - k i t i tuko gansa inah ing manok kabayo b u t i k i mats ing , unggoy daga baboy tandang ahas pagong

Animals

ca rabao c a t ch ick ch icken COW

c r o c o d i l e , a l l i g a t o r

dee r dog f rag t adpo l e gecko goose hen horse l i z a r d monkey mouse, r a t

p i g r o o s t e r snake t u r t l e

Page 62: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

I n s e c t s fowes, khesem a l i g , yokan f o t f o t t a n

kok-olap-ey a t t a t a c h o k hayaman k i m k i m i f a t t i n g a k i tong an kolkolchong t i l a n g al inkakamot l a l e g i s t i k

koto. lamok kok-olap-ey, komaw kak-awa aney kelang

kuton uyukan ba r r a i rong

kulibangbang igges gayaman i pes kuryat simot-simot k u l a l a n t i t ime1 ulmog ngilaw dudon

kuto , l i s - a lamok s i nan kulibang-

bang lawwa-lawwa anay igges

langgam bubuyog salagubang,

uwang paru-par0 higad a lup ihan i p is k u l i g l i g t u tub i a1 i t a p t a p pu lgas hanip 1.angaw balang ,

t ipak long kuto lamok gamu-gamu

gagamba anay uod, b u l a t i

a n t bee b e e t l e

b u t t e r f l y c a t e r p i l l a r c en t i pede cockroach c r i c k e t dragon£ l y f i r e f l y f l e a chicken f l e a f l y grasshopper

l o u s e , 1 i c e mosqu i t o moth

s p i d e r t e r m i t e worm

Page 63: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon
Page 64: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan olas

Nan i n f i l a n g

Nan s i p i n g

Page 65: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan o las -- 1. Ngag ay o l a s nan milogkhiyan

nan miting? 4 2 . Alas nowebe isnan w i i t .

Ala ona isnan misoyaw. Alas dos medya isnan misoyaw. Alas kwarto kwarentay s ingko isnan misoyaw.

3. Ay mafayag ngen?

4 . Ngag nan o las? .- . 3. Nalachaw ka.

Nan akhew isnan chomingko

L u n e s

Ma ikadwa

Maikatlo

Maikap-at

Maikalima

Sabf acho

1. Ania nga oras ti miting tayo?

2 . Alas nueve i t i b iga t . Ala una i t i malem. Alas 40s t r e i n t a iti ma]-em. Alas kuatro kuarenta isingko i t i malem.

3. Mabayag pay?

4. Ania t i orasen?

5. Naladawkan.

Dominggo

Lunes

Mar t e s

Mierkoles

Huebes

Biernes

Sabado

Page 66: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. Anong o r a s mags i s imu la ang pulong .

2 . A l a s nuebe ng umaga. Ala-una . ng hapon. Alas -dos medya ng hapon. A l a s kwat ro-kwarenta 'y

s i n g k o ng hapon.

3. M a t a t a g a l a n pa ba?

4 . Anong o r a s na?

5. H u l i na kayo.

Linggo

Lunes

Mar t e s

Miyer koles

Huebes

B i y e r n e s

Sabado

1. What time d o e s t h e mee t ing s t a r t ?

2. Nine i n t h e morning. 1:00 i n t h e a f t e r n o o n A t 2:30 pm. A t 4 : 4 5 pm.

3. W i l l i t be a long t i m e y e t ?

4 . What is t h e t ime?

5. You're l a t e .

Sunday

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

Fr i d a y

S a t u r d a y

Page 67: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Akhew ya maschem

1. Akhew, maschem

idwani ay akhew, idwani ay masche'm

i d ogkha, i d k o f a b

is wakas , is wakas i s n a n maschem

i d i t ewna

i d k a s i n k o f a b

i d ogkha i s n a n misoyaw

sed sechemna

9 . maschem

10 . l a f i

11. fomeska lan si akhew

12 . w i i t

13 . kag -aw

14 . misoyaw

15. k a i s a g k h i l i p a n nan akhew

1. al-daw, r a b i i

2. i t a nga a ldaw, r a b i i

3. i d i kalman, r a b i i

4. i n t o n h i g a t , r a b i i no b i g a t

5. i d i naminsan nga a ldaw

6. i d i naminsan nga r a b i i

7. i d i kalman ti malem

8. sumipnge t

9. sardam

10 . t engnga t i r a b i i

11. parbangon

12 . agsapa

13 . t engnga t i a ldaw, agmatuon

1 4 . malem .

15. panag l ennek t i win i t

Page 68: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

1. araw, gab i

2. ngayon, mamayang gab i

3. kahapon, kagabi

4 . bukas, bukas ng g a b i

kamakalawa

kamakalawa ng g a b i

kahapon ng hapon

agaw-dilim

pagka l ipas ng d i l im

hat ing-gabi

madaling-araw

umaga

t a n g h a l i

hapon

paglubog ng araw

1. day, n igh t

2. today, t o n i g h t

3 . yes t e rday , l a s t n i g h t

4. tomorrow, tomorrow n i g h t

5. day be fore ye s t e rday

6. n i g h t be fo r e l a s t

7 . yes te rday a f t e rnoon

8. t w i l i g h t

9. a f t e r dark

10. midnight

11. dawn

12. morning

13. noon

1 4 . a f t e rnoon

15. sunse t

Page 69: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Sinakhew 1. i d kawni

2 . i s s a n w i i t 3 . i s misoyaw 4 . idwani 5 . aw-awni

1. esang ay akhew 2 . e s a a y chomingko. 3. e s a ay fowan 4. e s a a y tawen 5 . kag --aw 6 . maschem

1. t a p i n s i akhew 2 . winakhas 3 . i d tawen

4 . idwani ay tawen 5 . is tawen

1. i t a y l a e n g 2. i t a y b i g a t 3. i n t o n malem 4. i t a n 5. madamdama

1. maysa nga aldaw 2. maysa a lawas 3. makabulan 4. makatawen 5. a ldaw 6. r a b i i

1. addan to l a e n g t i aldaw 2. kada-aldaw 3. i t a y napan , n a p a l a b a s a

tawen. 4. i t a nga tawen 5. i n t o n umay nga tawen

Page 70: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

kan ina ngayon umaga ngayon hapon ngayon mamaya

i s a n g buong araw i s a n g l i n g g o i s a n g buwan i s a n g t a o n araw g a b i

balang-araw araw-araw naka raan t a o n

ngayon taong i t o s a susunod na taor,

T ime 1. a w h i l e a g o 2. t h i s morning

3. t h i s a f t e r n o o n 4 . now 5. l a t e r

1. one 24 hour p e r i o d 2 . one w e e k

3 . one month 4 . one y e a r 5. day t i m e 6. n i g h t time

1. someday 2. e v e r y day 3 . l a s t y e a r

4. t h i s y e a r 5. n e x t y e a r

Page 71: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan inf i lang - esa chowa tolo

ePPa t 1 ima enem p i t o wa l o s iyam s i npoo chowan poo tolon poo

ePPat Po0 liman poo enem poo piton poo

walon poo siyam poo sinkhasot s i n l i f o

maysa dua t a l l o uppa t 1 ima innem p i t o wa l o siam sangapulo duapulo t a l lopu lo uppat a pulo limapu l o innem a pulo p i topu lo wa lopu l o siam a pulo sangagasut sangar ibo

i s a dalawa t a t l o apat 1 ima an i m p i t o walo siyam sampu dalawampu ta tlumpu apatnapu 1 imampu an imnapu p i tumpu walumpu siyamnapu isang daan isang l i b 0

Page 72: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

chamo

ma ikadwa

maikatlo

maikap-at

mamingsan

marnidwa

mamit l o

maminl ima

mamingpingsan

kanayon, kad-ikad-in

umuna

maikadua

maikatlo

maikapat

mami nsan

mamidua

mamitlo

mamimpat

maminlima

masansan

sagpaminsan

kanayon

una f i r s t

i kalawa second

i k a t l o t h i r d

ikapat , ikaapat four th

minsan once

dalawang beses, twice u l i t

t a t long beses , t h r i c e u l i t

apat na beses , four times - u l i t

limang beses , f i v e tjme.s u l i t

madalas o f t e n , every day

b j h i r a seldom, only once

malimit, palagi always, don ' t f a i l

Page 73: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Nan s i p i n g -- s a is

p i s i t a s

sallap i

pesos

pesos ya p i s i t a s

n?sos y3 s a l l a p i

l i ~ n a ay p.esos

d i e s

b e i n t e

s ingkuenta

p i s o s

una ba i n t e

uno s ingkuenta

s ingko p e s o s , lima a pisos

Page 74: AY KALl - sil.org · Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nit0 ng iba't ibang pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon

Abus n a --

d i y e s , d i y e s s e n t i m o s P .10

b e n t e , b e n t e s e n t i m o s P .20

s i n g k w e n t a , s i n g k w e n t a s e n t i m o s P .50

p i s o P1.OO

uno b e i n t e P1.20

u n o s i n g k w e n t a P1.50

l i m a n g p i s o P5.00