Avokatura Nr.9

8/16/2019 Avokatura Nr.9

http://slidepdf.com/reader/full/avokatura-nr9 1/107

“AVOKATURA” VITI:VI, nr. 9 / 2010

Buletin i Odës së Avokatëve të Kosovës



2

____________________________AVOKATURA

Buletin i Odës së Avokatëve të Kosovës Bilten Advokatske Komore Kosova

VITI: VI - nr. 9 / 2010 Botohet çdo gjashte muaj/Published every six months/Izdaje se svakih sest meseci

KryeredaktorAdem Vokshi

RedaktorQemajl Juniku

Sekretar i redaksisë/Sekretar/SecretaryYll Zekaj

_________________________________________________________________________ Oda e Avokatëve të Kosovës /Kosova Chamber of Advocates/Advokatska Komora Kosova

Prishtinë,rr.Qamil Hoxha,10/3,Tel&Fax 038/244-586 E-mail: [email protected] Web: www.oak-ks.org



3

PËRMBAJTJA/SADRZAJ/CONTENT:Artikuj/Radovi/Articles

Dr. Stefan Kirsch , avokatAKTIVITETI I GJYKATES EUROPIANE PER TE DREJTAT E

NJERIUT NE STRASBURG.................................................................... ...5 Osman Tmava-gjyqtariPËRSËRITJA E PROCEDURËS KONTESTIMORE ..........................15

Musa Xh. Dragusha, avokatPËRGJEGJËSIA PENALE DHE CIVILE PËR VEPRAT PENALE TËKRYERA ME ANË TË MEDIAVE ........................................................24

Guy Van Craen dhe Emilio Gatti, gjyqtarë të EULEX-itKOHA E ARSYESHME............................................................................34

Ibrahim Z. Dobruna, avokatEKSPERTIZA MJEKO - LIGJORE NË PROCEDURËN PENALEME THEKS TË VEÇANT LËNDIMI I DHËMBËVE ..........................42

Mr.Sc. Emrush Kastrati, gjyqtar

AKTAKUZA DHE KONFIRMIMI I AKTAKUZES ............................49Dr. Dierk Mattik, sekretari i përgjithshëm Asociacioni i Odёs Gjermane RREGULLORE E PROFESIONIT TE AVOKATIT SI DHEDETYRAT DHE FUNKSIONET E ORGANIZATES SEAVOKATEVE NE GJERMANI...............................................................57

Mr.sc.Qemajl Juniku, avokatSPECIFIKAT E KONTRATËS MBI DHURIMIN...............................61

Mr.sc.Hilmi Zhitija, prokurorTEJKALIMI I AKTAKUZËS...................................................................72

Mr.sc. Hashim Çollaku, prokurorZBATIMI I MASAVE TË FSHEHTA DHE TEKNIKE TËVËZHGIMIT DHE HETIMIT.................................................................80

Artan Qerkini, avokatKONTRATA E KREDISË....................................................................... 96



4

Artikuj



5

DR. STEFANKIRSCH *

AKTIVITETI I GJYKATES EUROPIANE PER TE DREJTAT ENJERIUT NE STRASBURG

Për momentin nuk është e parashikueshme se kur Kosova do të bëhet palë nëKëshillin e Evropës dhe në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ).Pavarësisht nga kjo, avokatet dhe avokatët kosovarë mund të dalin para GjykatësEvropiane për të Drejtat e Njeriut në Strasburg – siç e tregon edhe çështjaSARAMATI1. Përveç kësaj vendimet e Gjykatës dhe standardi i konkretizuar në to për të drejtat e njeriut nuk duhet të mbeten të parëndësishme edhe brenda drejtësisëkosovare, me gjithë mungesën e efektit ligjor detyrues – dhe kjo para së gjithashedhe në gjykimet para Gjykatës Kushtetuese të porsakrijuar.

Hyrja e shkurtër e mëposhtme në aktivitetin e Gjykatës Evropiane për të Drejtat enjeriut jep një vështrim të përgjithshëm mbi të drejtat e garantuara në KonventënEuropiane për të Drejtat e Njeriut dhe në Protokollet e saj shtesë. (Pjesa 1) si dhegjykimet para GJEDNJ (Pjesa 2). Këshilla të tjera praktike mund të merren nëdokumentacionin „Dokumente për personat që duan t’i drejtohen gjykatësEuropiane për të Drejtat e njeriut“. Këto janë ofruar për t’u shkarkuar edhe nëfaqen e internetit të Gjykatës, e cila krahas informacioneve të tjera të dobishme –siç janë të gjithë tekstet ligjore dhe mundëson hyrjen në një bazë të dhënash mevendimet e Gjykatës („HUDOC“).

www.echr.coe.int/ECHR/homepage_en

Pjesa 1: E Drejta Materiale

Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut (KEDNJ) është një marrëveshje e sëdrejtës ndërkombëtare, ku një numër i madh i Shteteve europiane ka rënë dakord tëgarantojë të drejta themelore të caktuara.

Garancitë sipas së drejtës materiale, respektimin e të cilave ruan Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), gjenden ne Pjesën I “Të drejtat dhe liritë” eKEDNJ (Neni 2 – Neni 18 KEDNJ). Tek këto garanci përfshihen, krahas së Drejtës për jetën (Neni 2 KEDNJ), Ndalimit të torturës (Neni 3 KEDNJ), dhe Ndalimit tëskllavërisë dhe punës së detyruar (Neni 4 KEDNJ) para së gjithash e Drejta e lirisëdhe sigurisë (Neni 5 KEDNJ) si dhe e Drejta për një gjykim të drejtë (Neni 6KEDNJ). Përveç kësaj Konventa Europiane për të Drejtat e njeriut garanton tëdrejtën për respektimin e jetës private dhe familjare (Neni 8 KEDNJ), të Drejtën e

* Avokat i përgjithshëm dhe i specializuar për të drejtën penale në Frankfurt am Main / Gjermani.1 Kërkesa Nr. 78166/01



6

mendimit, ndërgjegjes dhe fesë (Neni 9 KEDNJ), Liria e shprehjes (Neni 10KEDNJ), E drejta e tubimit dhe organizimit në shoqata (Neni 11 KEDNJ), e Drejta për martesë (Neni 12 KEDNJ), e Drejta për ankesë të përshtatshme (Neni 13KEDNJ) si dhe ndalimi i diskriminimit (Neni 14 KEDNJ).

Garancitë e mëtejshme të së drejtës materiale përmbajnëProtokollet Shtesë tëKonventës për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore. Këtë egaranton Protokolli (i Parë) Shtesë i datës 20/03/1952 Mbrojtjen e pronës (Neni1), të Drejtën e arsimimit (Neni 2) si dhe e Drejta për zgjedhje të lira (Neni 3).Protokolli nr 4 për Konventën për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirivethemelore, nëpërmjet të cilit garantohen të drejta dhe liri të caktuara, të cilat nukekzistojnë në Konventë ose në Protokollin e Parë Shtesë, të datës 16/09/1963, përmban Ndalimin e heqjes së lirisë për shkak të borxheve (Neni 1), Garancia elirisë së lëvizjes (Neni 2), Ndalimi i dëbimit të shtetasve të vet si dhe Ndalimi i

dëbimit kolektiv të të huajve (Neni 3 dhe 4). Heqja e dënimit me vdekje gjendet nëProtokollin Nr 6 të Konventës për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirivethemelore mbi heqjen e dënimit me vdekje të datës 28/04/1983.

Protokolli nr 7 për Konventën për Mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirivethemelore të datës 22/11/1984 përmban garancinë e dispozitave ligjore proceduralenë lidhje me dëbimin e të huajve (Neni 1) si dhe garancinë e një mjeti ankimi nëçështjet penale (Neni 2). Po ashtu parashikohet e drejta e zhdëmtimit në rastin evendimeve të padrejta (Neni 3), e drejta që për një dënim të dilet dy herë paragjykatës ose që dënimi të jepet dy herë (Neni 4), si dhe barazimi i të drejtavendërmjet bashkëshortëve (Neni 5). Një ndalim i përgjithshëm i diskriminimit ështëi parashikuar nëProtokollin nr 12 të Konventës për mbrojtjen e të drejtave tënjeriut dhe lirive themelore mbi ndalimin e diskriminimit të datës 04/11/2000.Heqja pa kushte e dënimit me vdekje është i parashikuar nëProtokollin nr 13 tëKonventës për mbrojtjen e të drejtave të njeriut në lidhje me heqjen e dënimit mevdekje në të gjitha rrethanat të datës 03/05/2002.

Ndryshe nga vetë Konventa e të drejtave të njeriut, jo të gjithë Protokollet Shtesë janë njohur nga të gjithë Shtetet Anëtare të Këshillit të Europës. Kështu, Protokolli

i parë Shtesë nuk është njohur nga Monako dhe nga Zvicra, ndërsa Protokolli ikatërt Shtesë nuk është njohur nga Zvicra, Spanja, Turqia, Mbretëria e Bashkuardhe Greqia. Përveç kësaj, disa Shtete Anëtare kanë bërë deklarata dhe rezerva, tëcilat prekin detyrimet e tyre nga Konventa dhe Protokollet Shtesë. Një listë e plotëe këtyre deklarimeve dhe rezervave mund të shkarkohet nga faqja e internetit eGjykatës ose mund të kërkohen në Sekretari.

Pjesa 2: E Drejta Procedurale

Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) u themelua më 21/01/1959.Ajo e ka selinë e saj në Strasburg. Detyra e saj kryesore është interpretimi dhezbatimi i Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut së bashku me Protokollet e



7

saj Shtesë. GJEDNJ-ja nuk është Gjykatë Apeli kundrejt gjykatave të brendshmedhe nuk mund të shfuqizojë apo ndryshojë vendimet e tyre.

Seksioni 1: Baza Ligjore

Organizimi dhe procedura para Gjykatës janë rregulluar në Seksionin II tëKonventës Europiane për të Drejtat e Njeriut (Neni 19 – Neni 51 GJEDNJ), nëMarrëveshjen Europiane të datës 05/03/1996 mbi personat pjesëmarrës nëGjykimet para Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut2 dhe nëRregulloren e GJEDNJ-së (Rules of Court). Përveç kësaj Kryetari i GjykatësEuropiane ka nxjerrëUdhëzime të tjera Procedurale (Practice Directions), që,ndërmjet të tjerash, konkretizojnë fillimin e gjykimit dhe kërkesat për akteshkresore.

Një ndryshim thelbësor në gjykimin e ankimeve individuale realizohet nëpërmjetProtokollit Shtesë të 14-të nëpërmjet ndryshimit të sistemit të kontrollit tëKonventës të datës 13/05/2004. Hyrja në fuqi e këtij Protokolli Shtesë faktikisht pengohet nga ratifikimi i pakryer nga Rusia. Megjithatë këto rregulla mund tëzbatohen përkohësisht me miratimin e shtetit të interesuar. Hollësitë për këtëgjenden në një sqarim hyrës në procedurën e zgjeruar (Addendum to the Rules ofthe Court) të datës 01.07.2009.

Seksioni 2: Organizimi

Gjykata për momentin përbëhet – në bazë të numrit të anëtarëve tëKëshillit tëEuropës – nga 47 gjyqtare dhe gjyqtarë (Neni 20 GJEDNJ), të cilët shpërndahennë 5 Seksione. Brenda këtyre seksioneve krijohenKomitete (Committee), që përbëhen nga 3 gjyqtarë dheDhoma (Chamber) që përbëhen nga 7 gjyqtarë (Neni27, par 1 GJEDNJ). Këta vendosin për lejueshmërinë dhe bazueshmërinë eankimeve. Kështu nuk ka dhoma për çështje të veçanta dhe as ndarje rajonale tëankesave në trupe gjykues të veçantë.

Dhomës, e cila vendos në lidhje me një ankesë individuale, i përket kryesisht

gjyqtari i zgjedhur nga shteti pjesëmarrës si palë (Neni 27, par 2, GJEDNJ). Nësegjyqtari i zgjedhur nga një Palë Kontraktuese nuk është në gjendje të marrë pjesënë shqyrtimin e ankimit, Shteti Kontraktues përkatës mund të caktojë në vend të tijnjë gjyqtar tjetër të Gjykatës ose një person tjetër, i cili merr pjesë në seancat eDhomës si i ashtu-quajtur gjyqtarad hoc.

Dhoma e Madhe (Grand Chamber) përbëhet nga 17 gjyqtarë. Ajo vendos nëshkallë të parë për ankesat individuale, nëse një Dhomë i paraqet asaj një çështjeligjore, nëse çështja gjyqësore përmban një çështje themelore interpretimi të

2 ETS No. 161



8

Konventës dhe vendimi mund të çojë në një devijim nga një vendim i mëparshëm iGjykatës (Neni 30 GJEDNJ). Si shkallë apeli Dhoma e Madhe vendos nëse njëPalë kërkon dërgimin e çështjes ligjore dhe këtë kërkesë e pranon një komision prej pesë gjyqtarësh të Dhomës së Madhe (Neni 43 GJEDNJ).

Plenumi i Gjykatës kryen vetëm detyra administrative dhe nxjerr Rregulloren eGJEDNJ-së (Rules of Court) (Neni 26, germa d) GJEDNJ).

Seksioni 3: Gjykimi

Gjykata shqyrton ankimet e shteteve, nëse një Palë kontraktuese i drejtohetGjykatës bazuar në një shkelje të pretenduar të Konventës ose të një Protokollishtesë nga një Shtet tjetër Kontraktues. Përveç kësaj, Gjykata mund të shqyrtojënjë ankim individual të çdo personi fizik, organizatë jo-qeveritare ose grup

personash, i cili pretendon se i është shkelur një e drejtë e njohur nga Konventa osenjë Protokoll Shtesë nga një Shtet Kontraktues (Neni 34 GJEDNJ). Së fundi,gjykata, me kërkesë të Komitetit të Ministrave të këshillit të Europës, mund të japëekspertiza për çështje ligjore, që kanë të bëjnë me interpretimin e Konventës dhetë Protokolleve të saj (Neni 47 KEDNJ).

Prezantimi i mëposhtëm përshkruan vetëm vijueshmërinë e gjykimit të ankesaveindividuale.

(1) Regjistrimi në Sekretari

Pas marrjes sëshkresës së parë, në të cilën përshkruhet në masën e mjaftueshmeobjekti i ankesës, sekretaria hap një dosje me emrin e ankuesit dhe i cakton ankesësnjë numër, me të cilin ajo regjistrohet. Kynumër ankese duhet të përmendetgjithmonë në korrespondencën pasuese.

Ankuesi ka të drejtën përkomunikim të lirshëm me Gjykatën. Ai nuk mund të pengohet nga shteti përkatës as në paraqitjen e ankesës individuale dhe as gjatëgjykimit pasues para GJEDNJ-së për pretendimin në mënyrë të efektshme të

shkeljes së Konventës (krahaso Nenin 3 të Marrëveshjes Europiane të datës05/03/1996 mbi personat pjesëmarrës në gjykimin para Gjykatës Europiane për tëDrejtat e Njeriut).

Nëse ka dyshime në lidhje me lejueshmërinë e një ankimi ose nëse mungojnëdokumente të domosdoshme, sekretaria normalisht i kërkon ankuesit të plotësojë tëdhënat e tij ose të paraqesë dokumente të tjera. Nëse ankuesi nuk vepron pas këtyrekërkesave brenda afatit, kjo mund të çojë nëfshirjen e ankimit në regjistër(krahaso Nenin 37 KEDNJ).

Çdo ankesë individuale e regjistruar i caktohet nga Kryetari njërit prej pesëSeksioneve të Gjykatës (Rregulli 52 par 1). Zakonisht verifikimi pasues i



9

lejueshmërisë së ankesës kryhet nga një prej 3 gjyqtarëve që përbëjnë Komisionin(Neni 28 KEDNJ, Rregulli 49, par 1), dhe rrallë nga një Dhomë (Neni 29 GJEDNJ,Rregulli 49, par 2). Pavarësisht kësaj, gjykata në çdo fazë të gjykimit mund tërefuzojë një ankesë si të papranueshme (Neni 35, par 4 KEDNJ). Ajo nuk është edetyruar t’u përmbahet vendimeve të mëparshme.

(2) Verifikimi i Lejueshmërisë

Një Komision mund të deklarojë të papranueshme ose ta fshijë në regjistër njëankesë të paraqitur atij me anë të një vendimi unanim, nëse vendimi mund tëmerret pa verifikime të mëtejshme të objektit të ankesës - dhe pa një parashtrim tëShtetit Kontraktues të paditur (Neni 28 KEDNJ, Rregulli 49, par 1). Vendimi iKomisionit jepet pa seancë gojore dhe mbaron përfundimisht gjykimin. Kundërkëtij vendimi nuk mund të përdoret mjet ankimi. Shteti Kontraktues, kundër të cilit

drejtohet ankimi, për këtë nuk merr njoftim. Nëse Komisioni e konsideron ankimintë pranueshëm, ai ia kalon këtë një Dhome, e cila krijohet nga kryetari i Seksionit për verifikimin e çështjes ligjore (Neni 29 GJEDNJ; Rregulli 49, par 2). KështuKomisionet mund të konstatojnë në mënyrë detyruese palejueshmërinë e njëankimi, por jo lejueshmërinë e saj.

Nëse verifikimi i ankesës nuk bëhet nga një Komision, për lejueshmërinë dhe bazueshmërinë vendos një Dhomë. Një vendim i veçantë i Dhomës mbilejueshmërinë e ankesës – ndryshe nga dispozita në Nenin 29, par 3 KEDNJ –ndërkohë bëhet, por gjithnjë e më rrallë.

Ankimi i paraqitur në GJEDNJ-ë nuk ka efekt pezullues në lidhje me aktet përmbaruese të brendshme. Për të penguar që deri në vendimin e gjykatës të mosketë ndonjë humbje të parikuperueshme të së drejtës së ankuesit, Dhomakompetente për shqyrtimin e ankesës – në raste të veçanta urgjente edhe Kryetari –me kërkesë të një Pale ose kryesisht mund t’u rekomandojë palëve, për të marrëose mos marrë masa të përkohshme në interes të palëve ose të një procesi tëdrejtë (Rregulli 39).

“E lejueshme” është një ankesë individuale, që përmbush kërkesat e mëposhtme:(a) Kompetenca e GJEDNJ-së;

Një ankesë individuale është e palejueshme në bazë të Nenit 35, paragrafi 3,KEDNJ, nëse ajo është nuk është në pajtim me Konventën.

Nuk përfshihen nëkompetencën lëndore të GJEDJNJ-së ankesat, objekti i tëcilave dukshëm nuk përfshihet në sferën mbrojtëse të një dispozite të KEDNJ-së.Objekt i përshtatshëm ankese i një gjykimi para GJEDNJ-së është normalisht një

veprim shtetëror sovran. Ankesat kundër sjelljes së personave të veçantë fizikëose organizatave private nuk janë të mundshme.



10

Në kuptimin kohor Gjykata ka kompetencë për hetimin e një çështjeje q i paraqitet nëse ngjarja që ka shkaktuar shkeljen e pretenduar të Konventës kandodhur në një moment të të cilin që qenë në fuqi Konventa ose e një Protokolli tësaj shtesë për Shtetin Kontraktues përkatës.

Zbatueshmëria territoriale e Konventës është përfundimisht i rëndësishëm për përcaktimin e palës së paditur. Kështu, në pajtim me Nenin 1 të KEDNJ-së, tëgjithë personat – duke përfshirë të huajt dhe personat pa shtetësi – të cilët gjendennë territorin e një Shteti Kontraktues, mund të kërkojnë kundrejt këtij Shtetirespektimin e KEDNJ-së.

(b) Zotësia për të qenë palë i ankuesit

Gjykatës mund t’i drejtohet çdo person fizik ose juridik, organizatë jo-shtetërore

ose bashkim personash, i cili i nënshtrohet pushtetit sovran të një Shteti të cilit idrejtohet një ankesë, nëpërmjet një ankese individuale (Neni 34 GJEDNJ).Kufizimet e mbrojtjes personale të KEDNJ-së rrjedhin nga të drejtat e veçanta tëgarantuara nga Konventa – nëse këto mbrojnë vetëm një rreth të kufizuar personash – si dhe nga parimet e së drejtës për të bërë ankesë.

(c) Zotësia procedurale e ankuesit

As Konventa dhe as rregullat procedurale nuk vendosin kërkesa të veçanta përzotësinë e ankuesit për të ndërmarrë veprime procedurale.

(d) Zotësia e përfaqësimit

Për gjykimet para GJEDNJ-së nuk ekziston asnjë detyrim i përgjithshëm. Personatose grupet e personave me zotësinë e palës mund ta paraqesin ankesën vetë osenëpërmjet një përfaqësuesi (të zgjedhur), ku vetëm në lidhje me lejueshmërinë nukka asnjë kërkesë apo kufizim në lidhje me personat që mund të jenë përfaqësues(Rregulli 36, par 1).

(e) E drejta për ankesë

Të drejtën për të bërë ankesë e ka vetëm një person fizik, organizatë jo-shtetëroreose grup personash, i cili pretendon se cenohet aivetë, në të tashmen dhedrejtpërdrejt në një të drejtë të tij të njohur nga KEDNJ-ja ose një ProtokolliShtesë (Neni 34, fjalia 1, KEDNJ).

Një ankues jo i cenuar personalisht është ai që pretendon në emrin e vet shkeljen etë drejtave të të tjerëve.

I cenuar në të tashmen është një ankues, nëse atij në momentin e paraqitjes sëankesës i është cenuar një e drejtë e garantuar në Konventë ose në një Protokoll



11

Shtesë të saj. Vetëm në raste përjashtimore ekziston një e drejtë ankimi edhe përviktimat potenciale të së ardhmes. Si shembull për këtë mund të sillet kur pritja eshkeljes së një të drejte konkrete si pasojë e ekzekutimit të një masë të caktuarshtetërore nuk mund të lejohet, p.sh, në rastet e dëbimit ose ekstradimit. Më vonëshkaku i ankesës mund të bjerë nëpërmjet një korrigjimi të shkeljes së kryer tëKonventës në nivel kombëtar.

Kërkesa e cenimit të drejtpërdrejtë duhet të garantojë shterimin e mbrojtjes ligjorekombëtare. Vetëm në raste të veçanta ankuesi mund të veprojë drejtpërdrejt kundërnjë ligji, nëse ai përmban një ndalim ose lejim me efekt të drejtpërdrejtë dhe nuk ulë organeve shtetërore asnjë hapësire diskrecioni në zbatim dhe në këtë mënyrëankuesi faktikisht është i rënduar nga gjendja ligjore.

(f) Shterimi i të gjitha mjeteve ligjore ndërshtetërore

Për t’i mundësuar një Shteti Kontraktues korrigjimin e shkeljes së Konventës nënivelin kombëtar, Gjykata mund të shqyrtojë një çështje vetëm pas shterimit tëmjeteve ligjore faktikisht dhe efektivisht në dispozicion të ankuesit në nivelinkombëtar (Neni 35, par 1, KEDNJ). Kështu, ankuesi duhet të ushtrojë të gjithëmjetet e disponueshme ligjore, të cilat janë të përshtatshme në masën emjaftueshme, të mënjanojnë shkeljen e pretenduar të Konventës. Në tekstin eankesës duhet të përmenden të gjitha mjetet ligjore të përdorura në nivel kombëtardhe të provohen nëpërmjet kopjeve të vendimeve të nxjerra (Rregulli 47, par 2). Nëse një mjet ligjor i brendshëm refuzohet si i papranueshëm për shkak të shkeljesë një dispozite formale, afati apo procedurale, GJEDNJ-ja e vlerëson këtë simosshterim të rrugës gjyqësore të brendshme. Ndryshe është nëse një refuzim i njëmjeti ligjor të brendshëm duket arbitrar apo në kundërshtim me Konventën, apoorgani kombëtar megjithë mangësinë e lejueshmërisë – të paktën pjesërisht – kandërmarrë një verifikim në themelin e çështjes.

(g) Afati

Ankimi në Gjykatën Europiane për të Drejtat e Njeriut duhet të bëhet brenda një

afati prej6 muajsh (Neni 35, par 1 KEDNJ).Afati normalisht fillon në ditën në të cilën është dhënë vendimi i brendshëm përfundimtar dhe i plotë për ngjarjen shkak ankimi. Nëse kundër veprimit shtetërormbi bazën e shkakut të ankimit nuk ka mjet ligjor të efektshëm, afati fillon të ecënë ditën kur ka ndodhur masa shtetërore ose kur personi i prekur ka marrëfaktikisht dijeni për të.

Për respektimin e afatit 6-mujor nuk është e rëndësishme data e ankesës dhe asmbërritja në sekretarinë e Gjykatës, por data edërgimit ose dorëzimit të ankesës,e cila vërtetohet nga vula e lexueshme e postës, nga një dokument ose protokolli ifaksit. Për respektimin e afatit është e rëndësishme shkresa e parë, në të cilën



12

paraqitet ankesa në mënyrë të përmbledhur sipas objektit të saj (Rregulli 47, par 5).Kjo nuk bëhet domosdoshmërisht nëpërmjet formularit të ankesës së përgatitur ngaGjykata. Interesimet thjesht informative ose një kërkesë për informacion e drejtuargjykatës nuk është e mjaftueshme.

(h) Forma

Kërkesat formale rrjedhin nga rregullat procedurale të Gjykatës si dhe rregulloret procedurale bazuar mbi Rregullin 32. Mosrespektimi i kërkesave formale të përmendura atje nuk shkakton automatikisht palejueshmërinë e ankesës, por mundtë ketë si pasojë që këto nuk mund të regjistrohen dhe verifikohen.

Ankesa i drejtohet drejtpërdrejt gjykatës. Ajo duhet të bëhet me shkrim me rrugë postale në sekretari dhe të jetë e nënshkruar nga ankuesi ose përfaqësuesi i tij

(Rregulli 45, par1).Adresa postale e gjykatës është:

The Registrar of the European Court of Human Rights Council of Europe F-67075STRASBOURG CEDEX

Ankimi sipas mundësisë mund të bëhet edhe duke përdorurFormularin eAnkimit që gjendet edhe tek Dokumentet “Dokumente për personat që duan t’idrejtohen Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut” (Rregulli 47, par 1). Nëseankuesi nuk e disponon formularin, ai së pari, për të kapur afatin, mund të bëjëankesë në formë të thjeshtë shkresore. Sekretaria do t’i vërë atij në dispozicionformularin dhe t’i kërkojë dërgimin e tij brenda një afati të caktuar. Paraqitja eankimit pa marrë parasysh formularin e ankimit sjell si pasojë një zgjatje në kohëtë trajtimit të ankesës.

Bashkangjitur ankesës duhet të jenë kopje të të gjithë dokumenteve përkatës,veçanërisht të vendimeve gjyqësore dhe të tjerë, që kanë të bëjnë me objektin eankesës. Ankuesi për më tepër duhet të sjellë kopje të të gjithë dokumenteve dhe

vendimeve që provojnë parakushtet e lejueshmërisë të përmendura në përmbushjetë Nenit 35, par 1 KEDNJ-së. Po ashtu duhet të njoftohen edhe ato shkresa, qëgjykata duhet t’i marrë parasysh si mjet prove.

Nëse ankesa nënshkruhet nga i autorizuari i ankuesit, duhet të bashkëngjitet njëprokurë e nënshkruar personalisht nga ankuesi dhe nga i autorizuari (Rregulli 45, par 3). Një formular përkatës gjendet tek dokumentet “Dokumente për personat qëduan t’i drejtohen Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut”.

Nëse ankesa nuk i është njoftuar akoma Shtetit Kontraktues përkatës, Komunikimii Gjykatës me ankuesin ose përfaqësuesin e tij mund të realizohet në një prej dy



13

gjuhëve zyrtare të Gjykatës (anglisht ose frëngjisht) ose në një gjuhë zyrtare tëShtetit Kontraktues (Rregulli 34).

(i) Mungesa e pabazueshmërisë së dukshme

Gjykata deklaron si të papajtueshme edhe ankesa të tilla që ajo i konsideronhaptazi të pabazuara (Neni 35, par 3 GJEDNJ). Për këtë shkak është erekomandueshme që të jepen shpjegime të hollësishme për bazueshmërinë me paraqitjen e ankesës.

(3) Gjykimi pas pranueshmërisë së ankesës

Nëse Gjykata e deklaron një ankim të pranueshëm, ajo vazhdon me përfaqësuesit e palëve verifikimin e çështjes ligjore dhe, nëse është e nevojshme, ndërmerr hetime

(Neni 38, par 1, germa a GJEDNJ). Në këtë mënyrë normalisht fillon një gjykimshqyrtim shkresor, gjatë të cilit palët mund të shprehen për çështjen nëpërmjetshkresave. Megjithatë për trajtimin dhe verifikimin e ankesës vlen parimiinkuizitor. Pas regjistrimit të ankesës Gjykata e zhvillon gjykimin kryesisht dhenuk është e detyruar t’u përmbahet deklarimeve, kërkesave apo sugjerimeve të pjesëmarrësve.

Nëse një ankesë deklarohet e pranueshme, Gjykata gjithashtu mundohet të arrijëzgjidhjen me pajtim mbi bazën e respektimit të të drejtave të njeriut të njohura nëKonventë (Neni 38, par 1, germa b KEDNJ).

Pasi i njoftohet ankesa Palës Kontraktuese (Rregulli 54, par 2 germa b), rregullishtvendosetpërfaqësimi i detyrueshëm i ankuesit (Rregulli 36, par 2). Përgjithësishtankuesi duhet të jetë i përfaqësuar jo më parë se gjykimi që pason vendimin mbi pranueshmërinë – veçanërisht në seancën gojore (Rregulli 36, par 3). I autorizuariose përfaqësuesi në gjykim i ankuesit, që nga momenti i caktuar nga Kryetari idhomës duhet të jetë mbrojtës ligjor i licencuar në një Shtet Kontraktues tëKEDNJ-së, i cili disponon një banesë në territorin e një Shteti Kontraktues(Rregulli 36, par 4, germa a). Përveç avokatëve kryetari i Dhomës mund të lejojë

edhe persona të tjerë si mbrojtës ligjorë (Rregulli 36, par 4, germa a).Pasi ankesa t’i jetë njoftuar Shtetit Kontraktues përkatës (Rregulli 54, par 2, germa b), komunikimi me Gjykatën kryesisht zhvillohet në një nga dygjuhët zyrtare.Kryetari i Dhomës mund të lejojë përjashtimisht përdorimin e një gjuhe të përdorurnë tekstin e ankesës ose të një gjuhe tjetër (Rregulli 34, par 3, germa a).

Një seancë gojore për bazueshmërinë e ankesës zhvillohet kryesisht ose mekërkesë të një Pale (Rregulli 59, par 3). Për shkak të ngarkesës së punës në GjykatëDhomat gjithmonë e më shumë heqin dorë nga një seancë e tillë me praninë e palëve në gjykim.





15

Osman Tmava-gjyqtari

PËRSËRITJA E PROCEDURËS KONTESTIMORE

HyrjeProcedura kontestimore e përfunduar me vendim të formës së prerë të gjykatës,mund të përsëritet kur për një gjë të tillë ekzistojnë shkaqet të cilat parashihen nëdispozitën e nenit 232 të Ligjit për Procedurën Kontestimore (LPK).Qëllim i përsëritjes së procedurës është evitimi i parregullsive eventuale të cilat janë vërejtur pasi ka përfunduar procedimi i çështjes konkrete. Për këtë arsye bazëe propozimit për përsëritje të procedurës është kërkesa për anulimin e vendimit metë cilin ka përfunduar procedura. Kjo kërkesë është kusht për faktin se në tëkundërtën propozimi do të binte ndesh me parimin “ne bis in idem”.

Propozimi për përsëritjen e procedurës.Për faktin se kundër vendimit të gjykatës i cili ka formë të prerë , ndaj të cilit nukka mundësi të paraqitet ankesa si mjet i zakonshëm juridik, lejohet mundësia e paraqitjes së propozimit për përsëritje të procedurës. Kështu rezulton se propozimi për përsëritjen e procedurës është mjet juridik i jashtëzakonshëm i goditjes sëvendimit gjyqësor. Ky mjet juridik karakterizohet:-si mjet jo suspenziv sepse paraqitja e tij nuk ka pasoj shtyrjen e ekzekutimit tëdhunshëm të vendimit të gjykatës,

-është mjet i dyanshëm sepse atë mund ta paraqesin te dy palët ndërgjyqëse,-është mjet i kufizuar juridik për faktin se ai mund të paraqitet vetëm për shkaqettë cilat shprehimisht parashihen në ligj.-eshte mjet devolutiv e jo si me pare remonstrativ sepse tani për propozimin për përsëritjen e procedurës vendos gjykata e shkalles se dyte.

Përmbajtja e propozimit.Propozimi për përsëritjen e procedurës në kuptim formal është parashtresë e ciladuhet të përmban sidomos: bazën ligjore (shkaqet), në mbështetje të cilës edhekërkohet përsëritja e procedurës, rrethanat nga të cilat rezulton se propozimi është paraqitur në afatin ligjor dhe mjetet provuese me të cilat arsyetohen theksimet e propozuesit. Sikurse edhe te parashtresat tjera edhe në propozimin për përsëritje të procedurës, pala ka detyrim ta shënoj adresën e tij,kjo për qëllim të komunikimitme gjykatën. Në rast se pala nuk vepron në këtë mënyrë atëherë gjykata do tëveprojë në pajtim me nenin 116.3 të LPK,lidhur me caktimin e përfaqësuesit për pranimin e shkresave.Vlen të theksohet se për paraqitjen e propozimit për përsëritjetë procedurës,avokatit përkatësisht përfaqësuesit të palës i nevojitet prokura(autorizimi) i veçantë , me kusht nëse nga koha kur është nxjerr vendimi i gjykatësi formës së prerë kanë kaluar më tepër se 6 muaj (neni 90.3 LPK).



16

Objekti i përsëritjes së procedurës.Për faktin se mund të kërkohet përsëritja e procedurës së përfunduar del se objekt ishqyrtimit sipas propozimit për përsëritje të procedurës janë vendimet e gjykatësme të cilat ka përfunduar procedura. Këto vendime për nga forma munden meqenë:1.aktgjykimi me të cilin është vendosur lidhur me kërkesëpadinë dhe2.aktvendimet të cilat munden me qenë:a.aktvendime me të cilat është hedhë padia dhe b.aktvendime me të cilat konstatohet se ka përfunduar procedura me anë tëveprimeve disponibile të palëve p.sh. hjekja dorë nga kërkesëpadia,ujdia gjyqësore.Rregullat për përsëritje të procedurës janë specifike(te veçanta) mirëpo në këtë procedurë në mënyrë analoge zbatohen rregullat e përgjithshme të procedurëskontestimore,për ndonjë situatë të cilën nuk e parashohin këto rregulla.LPK, parasheh edhe dispozita konkrete të cilat i referohen procedurave të veçanta

kontestimore si p.sh. te kontestet lidhur me pengimin në posedim lejohet përsëritjae procedurës në kushte të cilat i parasheh dispozita e neni 483 etj. Në këtë kontekst me ligje të veçanta mund të parashihet edhe palejueshmëria e përsëritjes së procedurës në konteste të caktuara si p.sh.Ligji për familjen nëkontestet martesore nuk lejon përsëritjen e procedurës së përfunduar etj.

Kompetenca e gjykatës.Propozimi për përsëritjen e procedurës i paraqitet gjykatës se shkallës së parë e cilaka nxjerrë vendimin në shkallë të parë. Nëse propozimi i paraqitet gjykatës e cilanuk është me kompetencë territoriale atëherë ajo ka detyrim të veprojë në kuptimtë rregullave të përgjithshme që i parasheh LPK.Kompetente pra për të vendosur lidhur me propozimin për përsëritjen e procedurësështë gjykata e shkallës së dytë (neni 235.1 LPK). Në këtë kontekst varësisht nga natyra juridike e kontestit do të rezulton se cilagjykatë në hierarkin e gjykatave do ta ketë cilësinë e gjykatës së shkallës së parë përkatësisht të gjykatës së shkallës së dytë.Kështu zakonisht si gjykatë e shkallës së parë është gjykata komunale ndërsa ajo eshkallës së dytë është gjykata e qarkut. Me ligjë të veçantë kjo mund të parashihetedhe ndryshe psh.në kontestet ekonomike,të zgjidhjes së martesës,të pronësisë

industriale,të drejtave të autorit etj, si gjykatë e shkallës së parë është gjykata eqarkut ndërsa e shkallës së dytë,Gjykata Supreme e Kosovës.Lidhur me propozimin për përsëritje të procedurës vendimin e nxjerr gjyqtariindividual i cili nuk ka marrë pjesë në nxjerrjen e vendimit të shkallës së dytë, në procedurën e mëparshme, nëse procedura ka përfunduar me vendimin e asajgjykate.

Përsëritja e procedurës lidhur me vendimet e Gjykatës Evropiane për Drejtate Njeriut.Gjykata Evropiane për Drejtat e Njeriut nëse konstaton se është shkelur ndonjë edrejtë dhe liri themelore e njeriut e paraparë me Konventën Evropiane për



17

Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut dhe Protokollin plotësues tëKonventës, pala në procedurë ka mundësi që në afatin prej 30 ditëve nga dita kurka marrë formë të prerë vendimi i gjykatës së cekur të paraqet propozimi për përsëritje të procedurës, me kërkesë për ndryshimin e vendimit me të cilin ështëshkelur ajo e drejtë. Kërkesa i paraqitet gjykatës së shkallës së parë e cila ka nxjerrvendimin lidhur me kërkesëpadinë ndërsa në procedurën për ndryshimin evendimit përshtatshëm do të zbatohen dispozitat e LPK, të cilat vlejnë për përsëritjen e procedurës. Me rastin e vendosjes gjykata ka detyrim t’i marrë nëkonsideratë qëndrimet e shprehura të Gjykatës Evropiane. Vendimi i gjykatës secekur do të trajtohet si shkak i paraparë me dispozitën e nenit 232.l.g LPK.

Shkaqet për përsëritjen e procedurës.LPK, parasheh shprehimisht shkaqet për të cilat mund të lejohet përsëritja e procedurës së përfunduar me vendim të gjykatës të formës së prerë. Këto shkaqe

parashihen në dispozitën e nenit 232 të LPK. Paraqitjen e këtyre shkaqeve do ta bëjmë sipas pikave të parapara në dispozitën e nenit 232 par.l.LPK. Si shkaqe për përsëritje të procedurës parashihen:a.Nëse palës me veprim të kundërligjshëm e sidomos në rast të mos thirrjes për nëseancë nuk i është dhënë mundësia të marrë pjesë në shqyrtimin e çështjeskryesore, b.Nëse në procedurën e përfunduar:-ka marrë pjesë në cilësi të paditësit ose të paditurit personi i cili nuk mundet meqenë palë ndërgjyqëse,-palën që është person juridik nuk e ka përfaqësuar personi i autorizuar-palën me pazotësi procedurale nuk e ka përfaqësuar përfaqësuesi i saj ligjor apo përfaqësuesi ligjor ose përfaqësuesi me prokurë nuk ka pasur prokurë (autorizim)të duhur për ndjekjen e çështjes në gjykatë apo për kryerjen e veprimeve procedurale të caktuara po që se ndjekja e çështjes në gjykatë apo kryerja eveprimeve procedurale të caktuara nuk është lejuar më vonë nga palëtc.Nëse vendimi i gjykatës i cili është i formës së prerë, është bazuar në deklarat tërrejshme të dëshmitarëve,të ekspertëve ose në dokumentin i cili është falsifikuarapo në të cilin është vërtetuar përmbajtja e pasaktë,d.Nëse vendimi i formës së prerë i gjykatës është pasojë e veprës penale të

gjyqtarit, të përfaqësuesit ligjor apo atij me prokurë të palës kundërshtare apo të personit të tretë,e.Nëse pala e fiton mundësinë ta përdorë vendimin e formës së prerë të gjykatës icili më parë është dhënë në procedurën e zhvilluar midis ndërgjyqësve për tënjëjtën kërkesëpadi,f.Nëse vendimi i formës së prerë i gjykatës është bazuar në një vendim tjetërgjyqësore ose në vendimin e ndonjë organit tjetër ndërsa ky vendim ështëndryshuar , prishur apo anuluar në mënyrë, formë të prerë,g.Nëse pala ka marrë dijeni për fakte të reja ose ka gjetur prova të reja ose ka fituarmundësinë t’i përdorë ato në bazë të cilave për palën do mund të nxirrej vendimi



18

përfundimtar më i favorshëm, sikur ato fakte dhe prova të ishin përdorë në procedurën e mëparshme. Nuk mund të kërkohet përsëritjen e procedurës sipas shkaqeve të sipër cekura nën pika a dhe b nëse ato pa sukses janë përdorë në procedurën e mëhershme. Përsëritjae procedurës mundet të kërkohet nëse pala pa fajin e saj në procesin e mëhershëmnuk ka mund t’i parashtrojë faktet , provat e reja por ndërkohë ka fituar mundësinët’i përdorë ato ndërsa këto do të jenë bazë e nxjerrjes së një vendimi për te më tëfavorshëm.

Afati për paraqitjen e propozimit për përsëritjen e procedurës.Për paraqitjen e propozimit për përsëritje të procedurës LPK, njeh dy lloje tëafateve: 1.afatin subjektiv dhe 2.afatin objektiv.

1.Afati subjektiv.Afati për paraqitjen e propozimit është 30 ditë. Ky afat do të fillon varësisht ngashkaku konkret i përsëritjes së procedurës.-kështu në rastin nga neni 232 par.l pika a,afati fillon të rrjedh nga dita kur palës iështë dorëzuar vendimi i formës së prerë.-në rastin nga neni 232 par.l pika b,afati fillon të rrjedhë nga dita e dorëzimit tëvendimit i është dorëzuar personit të tillë.-në rastin nga neni 232 par.l pika c,në qoftë se palën që është person juridik nuk eka përfaqësuar personi i autorizuar apo në qoftë se palën me pazotësi proceduralenuk e ka përfaqësuar përfaqësuesi ligjor i saj,afati fillon të rrjedhë nga dita edorëzimit të vendimit palës përkatësisht përfaqësuesit ligjor të saj por nëse përfaqësuesi ligjor përkatësisht ai me prokurë nuk ka pas autorizim të duhur përndjekjen e çështjes në gjykatë apo për kryerjen e veprimeve procedurale tëcaktuara , afati do të rrjedhë nga dita kur pala ka marrë dijeni për shkakun.-në rastin nga neni 232 par.l pika d, afati do të rrjedhë nga dita në të cilën pala kamarrë dijeni për aktgjykimin penal të formës së prerë.-në rastin nga neni 232 par.l pika e, afati do të rrjedh nga dita në të cilën pala kamarrë dijeni për vendimin penal të formës së prerë e nëse procedura penale nuk kamund të zhvillohet atëherë nga dita kur ka marrë dijeni për pezullimin e procedurës penale apo për rrethanat për shkak të cilave nuk ka mund të fillohet procedura

penale.-në rastin nga neni 232 par.l pika f, afati fillon të rrjedhë nga dita kur pala ka pasmundësi të përdorë vendimin e formës së prerë që është shkak për përsëritje të procedurës.-në rastin nga neni 232 par.l pika g.afati do të rrjedh nga dita kur pala ka pasurmundësi t’i parashtrojë gjykatës faktet përkatësisht provat e reja. Nëse afati prej 30 ditëve do të fillonte të rridhte para se vendimi të ketë marrëformë të prerë atëherë ky afat do të llogaritet nga momenti (dita) në të cilinvendimi bëhet i formës së prerë (nëse kundër tij nuk është paraqitur ankesa) përkatësisht nga dita e dorëzimit të vendimit të formës së prerë të gjykatës së lartëtë dhënë në shkallë të fundit.



19

2.Afati objektiv.Parimisht pasi të kenë kaluar 5 vite nga dita kur vendimi i gjykatës është bërë iformës së prerë nuk mund të paraqitet propozim për përsëritjen e procedurës përveç nëse përsëritja kërkohet nga shkaqet e parapara në nenin 232 par.1 pika adhe pika b, ku afati prej 5 viteve do fillon-rrjedhe prej datës se dorëzimit tevendimit te gjykatës.

Procedura sipas propozimit për përsëritjen e procedurës.Procedura për përsëritjen e procedurës është specifike dhe mund të ndahet në dyfaza:1.procedura pranë gjykatës së shkallës së parë2.procedura pranë gjykatës së shkallës së dytë.

1.Procedura pranë gjykatës së shkallës së parë.Propozimi për përsëritjen e procedurës i paraqitet gjykatës së shkallës së parë ecila ka nxjerr vendimin në shkallë të parë.Propozimin mund ta paraqesin palët ndërgjyqëse (neni 232 LPK).Personi i trete icili nuk është palë në procedurë edhe pse ka interes juridik nuk mundet të paraqet propozimin për përsëritje të procedurës por mundet ti realizoi interesat e tij nëkontest të veqantë.Pala në kuptim të nenit 3.l LPK, disponon lirisht me kërkesat e saj. Në ketë kontekst pala disponon lirisht edhe me propozimin përkatësisht kërkesën për përsëritjen e procedurës të cilen mundet ta tërhjek deri në marrjen eaktvendimit. Pala ka mundësi çdoherë të paraqet propozimin tjetër kur ekzistojnëshkaqet e parapara ligjore. Nëse propozimi për përsëritje të procedurës është paraqitur pas afatit ligjor, nëseështë jo i plotë apo i palejueshëm , me aktvendim , pa mbajtur seancë gjykata eshkallës së parë propozimin do ta hudhë. Nëse gjykata e shkallës së parë nuk ka nxjerr aktvendim për hudhje të propozimit , palës kundërshtare do t’i dërgojë një kopje të propozimit, për faktin se ajo kamundësi në afatin prej 15 ditëve të deklarohet për theksimet nga propozimi.Përgjigja në propozim nuk është e karakterit detyrues por fakultativ dhe paraqitja esaj varet nga vullneti i lirë i palës kundërshtare.

Mosdhënia e përgjigjes nuk mund të ketë pasojë vendosjen lidhur mekërkesëpadinë sepse ajo nuk është kërkesë e propozimit por është anulimi ivendimit te formës së prerë i gjykatës.Posa të arrijë përgjigja apo pasi të kaloj afati për përgjigjen ndaj propozimitgjykata e shkallës së parë bashkë me përgjigjen, lëndën në afatin prej 8 ditëve iadërgon gjykatës së shkallës së dytë.

2.Procedura pranë gjykatës së shkallës së dytë.Lidhur me propozimin për përsëritjen e procedurës zakonisht gjykata e shkallës sëdytë vendos jashtë seancës për shqyrtim kryesor.



20

Nëse gjykata e shkallës së parë nuk ka nxjerr aktvendimin për hudhjen e propozimit atëherë ate do të e bën gjykata e shkallës së dytë.Gjykata e shkallës së dytë nëse e gjen të domosdoshme ajo lidhur me propozimindo të caktojë edhe seancën për shqyrtim gjyqësor. Në ketë situat do te zbatohenrregullat të cilat vlejnë lidhur me shqyrtimin e ankesës në seancën e mbajtur ngagjykata e shkalles se dyte (neni 191 lidhur me nenin 193 LPK).Me rastin e vendosjes lidhur me propozimin gjykata është e kufizuar vetëm nëshqyrtimin e shkaqeve të theksuara në propozim e jo edhe në shkaqet për të cilat pala ka mësuar më vonë, kjo për faktin se ato shkaqe munden me qene arsye-shkaki një propozimi tjetër për përsëritjen e procedurës kontestimore.

Vendimet e gjykatës së shkallës së dytë.Me rastin e vendosjes lidhur me propozimin për përsëritje të procedurës gjykatanxjerr aktvendim. Gjykata nuk vendos me aktgjykim sepse propozimi për përsëritje

të procedurës në fakt paraqet një iniciativë, kërkesë të palës e cila është e karakterit procedural, për të cilën vendoset me aktvendim. Aktvendimet të cilat i nxjerrgjykata munden me qenë:1.aktvendimi aprovuesMe këtë lloj aktvendimi pranohet i bazuar propozimi për përsëritjen e procedurës pasi që më parë vërtetohet ekzistimi i shkaqeve për përsëritjen e procedurës ndërsado të anulohet vendimi i formës së prerë i dhënë në procedurën e zhvilluar më parë.2.aktvendimi refuzuesAktvendimi refuzues konsiston në mos ekzistimin e shkaqeve të parapara ligjore tëcilave i referohet propozimi.

Ankesa kundër aktvendimit të gjykatës së shkallës së dytë.Kundër aktvendimit me të cilin pranohet propozimi dhe lejohet përsëritja e procedurës nuk lejohet paraqitja e ankesës.Kundër aktvendimit me të cilin refuzohet propozimi për përsëritjen e procedurës,lejohet paraqitja e ankesës së veçantë. Ankesa i paraqitet gjykatës së shkallës sëdytë ndërsa për ankesën do të vendos kolegji (trupi) gjykues i përbërë nga 3gjyqtar.

Dërgimi i lëndës gjykatës së shkallës së parë.Pasi të nxjerr aktvendim lidhur me propozimin për përsëritje të procedurës gjykatae shkallës së dytë shkresat e lëndës i dërgon gjykatës së shkallës së parë me njënumër të mjaftueshëm të ekzemplarëve të aktvendimit të saj.

Riprocedimi i çështjes.Gjykata e shkallës së parë pas pranimit të lëndës dhe aktvendimit me të cilën ështëanuluar vendimi i saj i nxjerr në procedurën e mëparshme, menjëherë e jo më vonëse në afatin prej 8 ditëve do të caktojë seancën pregaditore. Në procesin e përsëritur nuk mund të veprojë gjyqtari i cili ka nxjerr vendimin në procesin emëparshëm.



21

Caktimi i masës siguruese dhe përsëritja e procedurës.LPK, në dispozitën e nenit 304.1 parasheh se caktimi i masës siguruese mund të propozohet para fillimit , gjatë zhvillimit, pas përfundimit të procedurëskontestimore,e derisa ekzekutimi të përfundojë plotësisht.Aktvendimin për caktimin e masës siguruese e merrë gjykata e shkallës së parëndërsa gjykata më e lartë-shkallës së dytë do të nxjerr aktvendim vetëm atëherë kur propozimi për caktimin e masës është paraqitur pas dërgimit të lëndës sipas procedurës ankimore (neni 296.1LPK).

Vendosja për propozimin e paraqitur për caktimin e masës siguruese në procedurën pranë gjykatës së shkallës së parë apo gjykatën e shkallës së dytë, sipas propozimit për përsëritje të procedurës nuk është i lejueshëm kjo për faktin semasa e sigurisë caktohet për sigurimin e kërkesëpadisë e jo edhe për sigurimin ekërkesës nga propozimi për përsëritjen e procedurës.

Ky konstatim rezulton edhe nga dispozita e nenit 296.2 e cila është shprehimoresepse përcakton pasi është bërë i formës së prerë aktgjykimi i nxjerrur përkërkesëpadinë, lidhur me propozimin për caktimin e masës siguruese do të vendosgjykata e cila është kompetente për të vendosur për kërkesëpadinë, pra gjykata eshkallës së parë e jo edhe gjykata e cila vendos për propozimin për përsëritje të procedurës (gjykata e shkallës së dytë). Pra gjykata e shkallës së parë e cila kanxjerr vendimin e mëparëm lidhur me kërkesëpadinë është kompetente për tëvendosur lidhur me propozimin për caktimin e masës siguruese por në procedurëtë veçantë e jo bashke me procedurën për përsëritje te procedurës.

Edhe gjykata e shkallës së dytë nuk do të ishte kompetente të vendos për propozimin për caktimin e masës siguruese,edhe në situatën nëse propozimi është paraqitur pasi lënda të ketë arritur në gjykatën e shkallës së dytë për vendosjelidhur me propozimin për përsëritjen e procedurës, kjo për faktin se dispozita enenit 296 i referohet rastit pasi lënda gjykatës së shkallës së dytë t’i është dërguarnë vendosje për mjetin e zakonshëm juridik-ankesën e jo edhe për rastin kur kemitë bëjmë me mjetin e jashtëzakonshëm juridik-propozimin për përsëritje të procedurës.

Marrëdhëniet e propozimit për përsëritje të procedurës dhe revizionit si mjetetë jashtëzakonshme juridike.Fakti se mjetet e jashtëzakonshme të goditjes të vendimit të gjykatës të formës së prerë , në kuptim të shkaqeve të goditjes janë afërsisht të njëjta ato në kuptiminkohor kanë mundësi të njëjtën kohë të paraqiten paralelisht përkatësisht tëgërshetohen shkaqet e goditjes së vendimit. Për këtë arsye LPK prej nenit 242 ederi në neni 244 ka rregulluar marrëdhëniet që paraqiten në mes të revizionit dhe propozimit për përsëritje të procedurës si mjete të jashtëzakonshme juridike.



22

Nëse pala në afatin për paraqitjen e revizionit paraqet propozimin për përsëritjen e procedurës por vetëm nga shkaqet për të cilat paraqitet revizioni atëherë propozimido të konsiderohet si revizion dhe gjykata do të veprojë sipas tij.

Pala nëse paraqet revizion nga shkaku se në procedurën e shkallës së parë apo tëshkallës së dytë është vendosur për kërkesën për të cilën ka ekzistuar vendimi iformës së prerë ose për kërkesën nga e cila paditësi ka hjekur dorë në procesin emëhershëm, apo për kërkesën për të cilën palët kanë lidhur ujdi gjyqësore , ndërsanë të njëjtën kohë apo më vonë pala ka paraqit edhe propozimin për përsëritje të procedurës (pavarësisht nga cili do shkak i lejuar për përsëritje të procedurës )atëherë gjykata me aktvendim do ta ndërprenë procedurën sipas propozimit, derisatë përfundojë procedura sipas revizionit.

Nëse pala paraqet revizionin nga cili do shkak, (përveç shkaqeve të sipër cekura në

pasusin e mësipërm), ndërsa në të njëjtën kohë apo më vonë paraqet edhe propozimin për përsëritje të procedurës nga shkaqet e parapara me nenin 232 par.1 pika c. LPK, (nëse vendimi përfundimtar i gjykatës bazohet në deklaratë tërrejshme të dëshmitarëve apo ekspertëve ose dokumentin e falsifikuar përkatësishtdokumentin me të cilin është vërtetuar përmbajtja jo e saktë) dhe ato të paraparame pikën d.të dispozitës së cituar ligjore,(nëse vendimi definitiv i gjykatës ështënxjerr si pasojë e veprës penale të gjyqtarit , përfaqësuesit ligjor apo atij me prokurë të palës kundërshtare apo personit të tretë, të argumentuara me aktgjykim penal të formës së prerë), gjykata do ta ndërprenë procedurën sipas revizionit derinë përfundimin e procedurës sipas propozimit për përsëritjen e procedurës.

Në të gjitha rastet tjera në të cilat pala paraqet revizionin ndërsa në të njëjtën koheapo me vone e paraqet edhe propozimin për përsëritje të procedurës,gjykata do tëvendos se cilën procedurë do ta vazhdoj e cilën do ta ndërpres me të cilin rast do tëmarrë parasysh të gjitha rrethanat e rastit e sidomos shkaqet nga të cilat janë paraqitur këto dy mjete të goditjes dhe provat e propozuara nga palët .

Rregullat e mësipërme do të zbatohen edhe në rastet tjera kur pala së pari ka paraqitur propozimin për përsëritje të procedurës e pas kësaj ka paraqit revizionin.

Në të gjitha rastet tjera në të cilat pala paraqet propozim për përsëritje të procedurës e pas kësaj paraqet revizionin gjykata zakonisht do ta ndërprenë procedurën sipas revizionit derisa të përfundoj procedura sipas propozimit për përsëritjen e procedurës, nëse konstaton se ekzistojnë shkaqe të arsyeshme tëvendos ndryshe.

Nëse propozimi për përsëritje të procedurës ka arrit në gjykatë të shkallës së parë para se lënda t’i dërgohet Gjykatës Supreme sipas revizionit aktvendimi përndërprerjen e procedurës e nxjerr gjyqtari i gjykatës së shkallës së parë.Mirëpo nëse propozimi për përsëritje të procedurës ka arrit në gjykatën e shkallës



23

së parë pasi lënda i është dërguar gjykatës së revizionit, aktvendimin për ndërprerjetë procedurës do ta nxjerr gjykata e revizionit.

Aktvendimin për ndërprerje të procedurës e nxjerr Gjyqtari i gjykatës së shkallës së parë përveç nëse në kohën kur revizioni arrin (pranohet) në gjykatë të shkallës së parë sipas propozimit për përsëritje të procedurës,lënda i është dërguar gjykatës sëshkallës së dytë për vendosje sipas propozimit për përsëritje të procedurës, në tëcilin rast aktvendimin e nxjerr ajo gjykatë.Kundër aktvendimeve lidhur me ndërprerjen e procedurës – neni 244.4 LPK, nuklejohet ankesa e veçantë.

Kundër aktvendimeve te gjykatës të cilat janë marrë lidhur me përsëritjen e procedurës kontestimore në kushte të caktuara me ligjë lejohet mundësia e ngritjesse mjeteve të jashtëzakonshme juridike-Revizionit dhe Kërkesës për mbrojtjen e

ligjëshmrisë.Literatura :Ligji për procedurën kontestimore (Gazeta zyrtare e Republikës sëKosovës nr.38/2oo8 datë 2o.o9.2oo8).Ligji për procedurën kontestimore (Gazeta zyrtare e RSFJ nr.4/1977)



24

Musa Xh. Dragusha, avokat

PËRGJEGJËSIA PENALE DHE CIVILE PËR VEPRAT PENALE TËKRYERA ME ANË TË MEDIAVE

I.HYRJE:Shtypi, radio, televizioni dhe interneti dhe mjetet e tjera te informimit dhekomunikimit publik kanë rëndësi të posaqme për individin dhe shoqërinë në përgjithësi. Karakteristikë e qenësishme e këtyre mjeteve të informimit publikështë se ato për shkak të natyrës dhe ndikimit të madh kontribojnë në masë tëkonsiderueshme në formimin e opinionit publik, posaqërisht për ndodhitë ,rrjedhatdhe kriminalitetin në një rajon dhe në vend në përgjithësi. Për shkak të rëndësisë sëtyre të madhe qështja e shtypit dhe e mjeteve të tjera të informimit dhekomunikimit publik është rregulluar me kushtetutë ligje të posaqme dhe mekodin penal. Kësisoj sipas dispozitave përkatëse kushtetuese, shtypi, radioja dhetelevizioni dhe mjetet e tjera të informimit publik kanë për detyrë të informojnësaktësisht dhe objektivisht opinionin për ndodhitë e përditshme si dhe të publikojnë mendime e informata të organeve, organizatave e të qytetarëve që janëme interes për opinionin.

Mirëpo për fat të keq jo rrallë shtypi dhe mjetet e tjera të informimit publik itejkalojnë autorizimet e veta për qëllime të ndryshme e më së shpeshti për qëllimetë caktuara të politikës së ditës ,që u konvenon individëve apo grupeve që e

udhëheqin politikën aktuale dhe që kanë ndikim në mjetet e informimit publik. Në këso situatash dhe në këso rrethanash shtypi, radio, televizioni dhe interneti dhemjetet e tjera të informimit publik shërbehen me informata të paverifikuara, metrillime dhe gënjeshtra dhe në këtë mënyrë publikojnë apo transmetojnë të dhëna të pavërteta, gjysmë të vërteta apo dezinformata, me anë të cilave rrezikojnë dhedëmtojnë rëndë liritë, të drejtat dhe barazitë e një individi.

Siq shihet, nga informimi mund të shkaktohen pasoja për individin dhe shoqërinënë jetën shoqërore të një vendi, madje edhe për komunitetin ndërkombëtar. Ngaaspektet e te drejtes penale është me rëndësi ngase me anë të shtypit, radios,elevizionit dhe mjeteve të tjera të informimit dhe komunikimit publik jo vetëm sendikohet ndaj një numri të madh të njerëzve por me keqpordorimin e tyre mund tëkryhet edhe një numër i madhë i veprave penale siq janë si p.sh nxitja e urrejtjes,nxitja për luftë agresive, krimeve të luftës apo krimeve kundër njerëzimit, formavetë rënda të fyerjes, shpifjes, nxjerrja apo përhapja e të dhënave personale apofamiljare. Këto edhe veprat e tjera penale, që mundë të kryhen me anën e shtypitdhe mjeteve të tjera të informimit publik, zakonisht paraqesin rrezikshmërishoqërore të shtuar, për këtë arsye Kodi penal disa prej këtyre veprave penale tëkryera me anë të mjeteve të informimit publik p.sh nxitja e urrejtjes, e perqarjes

ose e mos durimit kombëtar racor, fetar ose etnik, fyerja, shpifja etj i konsideron siforma te kualifikuara te veprave penale, ngase pasoja e shkaktuar eshte shume me e



25

demshme se sa kur kryhen ne rrethana dhe mjete te tjera.Lidhur me këtë, veqmasduhet theksuar se ne historinë e njerëzimit,siq është rasti i kryerjes së krimeve gjatëluftës së dytë botërore dhe krimet e shumta të rënda që u kryen në Kosovë ngaregjimi i Serbisë sidomos ne vitet 1997-1999 si platformë dhe ideologji patënopinionin e formuar me anë të mediave publike.

E keqja, bezdisja dhe pasojat shumë të dëmshme të cilat i shkaktohen në përgjithësivlerës së individit apo të shoqërisë me anë të shtypit dhe me mjete të tjera tëinformimit publik, shumë vështirë mund të menjanohen, madje në të shumtën erasteve kurrënjeherë nuk mund të kompenzohen në tërsi. Një mënyrë e evitimit tëkësaj pasoje të dëmshme e cila është paraparë me kushtetutë dhe ligj është e drejtae demantimit të informatës së publikuar me të cilën është cënuar e mira juridike eindividit, organizatës apo ndonjë organi. Formë tjetër është kompenzimi material idëmit të personit të dëmtuar.

Mirëpo, këto forma të mbrojtjes së individit dhe shoqëris nga pasojat e dëmshmeqë mund të shkaktohen me anë të mjeteve të informimit publik, as për së afërminuk janë adekuate dhe vetëm me to nuk mund të ushtrohet funksioni adekuat imbrojtjes. Për këtë arsye është mëse e domosdoshme që në mbrojtjen e lirive, tëdrejtave dhe vlerave të tjera juridike nga cënime te mundshme nga mjetet einformimit publik, të angazhohet edhe e drejta penale. Rrjedhimisht ne të gjithaligjet apo kodet penale të shteteve bashkëkohore parashihen norma të posaqme tëcilat ofrohet mbrojtja juridiko-penale nga veprat penale qe mundë të kryhen me anëtë shtypit dhe mjeteve të tjera të informimit publik. Përkatësisht me anë tëlegjislacioneve penale parashihet përgjegjësia penale dhe ndëshkimi i personave tëcilët kryejnë vepra penale me anë të mjeteve të informimi publik, madje përgjegjësia penale dhe dënimet e parapara për veprat penale që kryhen me anë tëmjeteve të informimit publik siç theksuam më sipër mnë të shumtën e herave janëmë të mëdha se në rastet e tjera, ngase edhe pasojat e dësmshme që shkaktohen janë zakonisht më të mëdha. Krahas dënimit që i shqiptohet personit që e ka kryerveprën penale me anë të mjeteve të informimit publiktë botohet apo të emetohetaktgjykimi dhe në këtë mënyrë, me këtë lloj specifike masës jopenale të bëhetrehabilitimi dhe ti ofrohet një lloj satisfaksioni moral personit të dëmtuar dhe

kësisoj aq sa është e mundur, të rivehet gjendje e mëparshme.II. NDËRLIKUESHMËRI E KONSTATIMIT TË PËRGJEJGJËSISËPENALE TË PERSONAVE QË I KRYEJNË VEPRAT PENALE ME ANËTË MEDIAVE

Çështja e përcaktimit të përgjegjësisë penale për veprat penale të kryera me anë tëmedieve (shtypit dhe mjetetve të tjera të informimit publik ) i ka veçoritë e vetadhe është mjaft e ndërlikuar. Përkatësisht, procesi i ndërlikuar i i shfrytëzimit tëmjeteve të informimit dhe komunikimit publik, i cili si p.sh te gazetat kërkon që tëangazhohet që një numër i madh i personave, siç është autori, redaktori përgjegjës,



26

botuesi shtypëshkronjësi dhe në fundë shpërndarësi i gazetave jo rrallë krijonvështirësi të dukshme në procedurën penale që të konstatohet kryesi dhe bashkëpunëtorët eventualë të veprës penale që është kryer me publikimin e ndonjëinformate apo artikulli.

Pra pjesëmarrja e shumë personave në botimin apo emetimin e një informate meanë të mjeteve të informimit dhe komunikimit publik, në të cilën kryhet vepra penale, shtron dilema të shumta në të drejtën penale lidhur me atë se çmënyrëduhet inkriminuar me normat penale veprat e dëmshme dhe si duhet përcaktuar përgjejgjësinë penale dhe me atë rast përcaktimi i përgjegjësisë penale të bëhet në pajtim me normat e të drejtës penale dhe e cila njëherit do ti përgjigjet interesavetë shoqërisë, shtypit dhe personit të dëmtuar. Zgjidhja e kësaj qështje nuk mundë të bëhet sipas konstruksioneve dhe parimeve standarde të së drejtës penale që janë të përcaktuar për për veprat penale në bashkëpunim ku p.sh krahas autorit të

informatës apo të artikullit të inkriminuar, redaktori përgjegjës, shtypëshkronjësidhe botuesi i gazetës do të konsideroheshin si shtytës, ndihmës, bashkëkryes apoorganizatorit të shoqatës apo grupit kriminal.

Në përcaktimin e përgjegjësisë penale ndaj kryesëve të veprës penale me anë tëmjeteve të informimit publik, vështërsi të posaqme paraqet edhe rrethana se nëdisa raste shtypi nuk lejon zbulimin e burimit të informimit dhe autorin e saj ,dhenë këtë vepër ajo e merr në tërësi përgjegjësinë. Të gjitha këto rrethana qëvështirësojnë përcaktimin e përgjegjësisi penale për veprat penale të kryera me anëtë mjeteve të informit publik, kanë imponuarë domosdonë që me të drejtën penale,në mënyra të posaçme të rregullohet qështja e përgjegjësisë çenale për veprat penale të kryera me anë të shtypit dhe mjeteve të tjera të informimit publik .

III. PËRGJEGJËSIA PENALE E KËTIJ LLOJI TË PËRGJEGJËSISËNË LEGJITACIONE KRAHASUESE

Në legjislacionet penale të shteteve bashkëkohore janë sajuar regjime të ndryshmetë përgjegjësisë penale për veprat penale të kryhen me anë të mediave publike. Përshkak të specifikave të veprave penale që kryhen me anë të mediave publike, disa

vende të zhvilluara të Perëndimit këtë çështje e kanë rregulluar me ligjin mbiinformimin dhe komunikimin publik. Mirëpo, shumica e shteteve këtë qështje ekanë rregulluar me dispozita të posaqme të kodit penal.Këtu është veprur edhe meKodin penal të Kosovës.

E drejta penale e Belgjikës, Zvicrrës, Sllovenisë dhe e shumë shteteve të tjera ekanë paraparë të ashtëquajtërën përgjejgësi kaskade. Përgjegjësia kaskade apo përgjejgjësia sipas shkallëve konsiston në atë se parashehë përgjegjësi sipas njërenditje, nëse autori për shkaqe të caktuara nuk mund të përgjigjet, atëherë përgjigjet kryeredaktori përgjegjës, botuesi apo prodhuesi .



27

Sipas së drejtës penale të Italisë dhe Austrisë përgjejgësia penale për këto vepra penale sajohet nëse konstatohet se personat përgjegjës nuk i kanë ndërrmarrëmasat e duhura të mbikqyerjes për ta parandaluar kryerjen e veprave penale. Kursenë të drejtën penale të Gjermanisë përgjegjësia penale mbështetet në prezuminin e përgjejgësisë së redaktorit përgjejgjës dhe mosmbikqyerjes së duhur.Karakteristikë e përgjithshme e këtyre zgjidhjeve është se çdonjëri prej pjesëmarrësve në kryerjen e veprës penale me anë të mjeteve të informimit siç janë autori, redaktori përgjegjës, botuesi etj..,mund të konsiderohen si kryes tëveprës penale, e jo si shtytës, ndihmës apo bashkëkryes. Mirëpo në të shumtën erasteve vetëm njëri prej tyre konsiderohet penalisht i përgjejgshëm dhe dënohet.

Siç shihet nga natyra e ushtrimit të veprimtarisë me anë të mjeteve të informimit publik dhe veprave penale që mund të kryhen me to, asnjëri prej personave qëmund të konsiderohen penalisht përgjegjës nuk është kryes në kuptimin e së

drejtës penale. Përkundrazi, nocioni i kryesit të veprës penale me anë të mjeteve tëinformimit të mjeteve të informimit publik është një lloj i posaçëm i konstruksionit juridik të domosdoshëm, është një lloj përgjegjësie sui generis, në mënyrë që edhenë këtë fushë shumë të ndieshme të veprimtarisë të sajohet përgjejgësia penle dhendëshkimi i normat juridike, kryejnë vepra penale me të cilat zakonisht shkaktohen pasojat shumë të rënda ndaj individit dhe shoqërisë në përgjithësi.

IV. PËRGJEGJËSIA PENALE PËR VEPRAT PENALE TË KRYERA MEANË TË MEDIAVE SIPAS KODIT PANAL TË KOSOVËS

Dispozitat për ndëshkimin e kryesëve të veprave penale me anë të mediave ,në disashtete të tjera janë të parashikuara në ligjin në shtypin dhe formave të tjera tëinformimit. Në të drejtën tonë penale, këto dispozita të posaqme janë të përcaktuara në pjesën e përgjithshme të Kodit penal.

Si model bazë për përpilimin e dispozitave të Kodit penal të Kosovës, të cilat erregullojnë përgjegjësisnë penale për veprat penale të kryera me anë të mediave,është marrë kodi penal i Zvicrrës si dhe pjesërisht zgjidhjet nga Kodi penal iSllovenisë.

Në nenin 28, 29 dhe 30 të Kodit penal është rregulluar përgjegjësia penale tëkryera me anë të mediave. Lidhur me ndëshkimin e kryesëve dhe bashkëpuntorëvetë këtyre veprave penale, sipas kodit penal të Kosovës parimisht zbatohendispozitat e përgjithshme mbi përgjejgësinë penale. Zgjidhja e këtillë është paraparë shprehimisht në nenin 30 të Kodit penal. Sipas kësaj despozite e cila ështëe karakterit blanket, përgjegjësia penale e persoanve të cilët kryejnë vepra penaleme anë të gazetave ose llojeve të tjera të shtypit periodik, radios apo televizionit tëcekur në nenet 28 dhe 29 janë të zbatueshme vetëm nëse ata persona nuk janë penalisht përgjegjës sipas despozitave të përgjithshme mbi përgjegjësinë penale,



28

nese në kryerjen e veprës penale kanë marrë pjesë si bashkëkryes, shtytës,ndihmës apo organizatorë të shoqatës kriminale .

Dispozitat e posaqme të Kodit penal (neni 28 dhe 29) zbatohen vetëm në mënyrësupsidiare dhe atë në rastet kur nuk mundë të konstatohet përgjegjësia penale,apo nuk është e mundur të ndiqet penalisht kodi i kryesit të veprës penale apo bashkëpunëtorët e tij. Me dispozitat e nenit 28 dhe 29 të Kodit penal, në mënyrë të posaçme (speciale) është rregulluar përgjegjësia penale e autorit, kryeredaktori përgjegjës, zëvendësit të kryeredaktorit përgjegjës, botuesit dhe prodhuesit.Përgjegjësia penale e të gjithë këtyre personave të cilët me veprimin dhemosëveprimin e tyre kanë kryer vepra penle, në Kodin penal të Kosovës ështërregulluar sipas parimit të përgjegjësisë kaskade, të përgjegjësisë shkallë–shkallë.

1. Përgjegjësia penale e kryeredaktorit përgjegjës dhe zëvendësit së tij Në pajtim me parimin e përvetësuar të përgjejgësinë kaskade, në nenin 28, par 1dhe 2 të Kodit penal është rregulluar çështja e ndëshkimit të personave që kryejnëvepra penale me anë të shtypit dhe mjeteve të tjera të informimit publik. Në radhëtë parë për këtë lloj të veprave penale përgjigjet autori Kjo është paraparëshprehimisht në paragrafin 1 të nenit 28 në të cilin thuhet “Nëse vepra penaleështë kryer me anë të publikimit të informacionit në gazeta ose lloje të tjera tështypit periodik, radios apo televizionit, penalisht përgjigjet autori i informacionit“Duke respektuar parimin e përgjejgësisë kaskade, sipas paragrafit 2, pika 1 dhe 2të nenit 28 të Kodit penal, për veprat të kryera me anë të publikimit tëinformacionit në gazeta ose lloje të tjera të shtypit periodik, radios apotelevizionit, kryeredaktori përgjejgës ose personi i cili e zëvendëson atë në kohën e publikimit të informatës, është penalisht përgjegjes për këto raste:1) nëse autori nuk mundë të gjendet ose të gjykohet në gjykatën e Kosovës ose,2) nëse informacioni është botuar pa diejn e autorit ose kundër vullnetit të tij.Sipas pikës 1 konsiderohet se autori nuk mundë të gjendet në rastet kur artikulli,informata apo deklarata me të cilën është kryer vepra penale, është publikuar nëmënyrë anonime apo me pseudonimin nëse përkundër përpjekjeve të të duhura nukmundë të konstatohet indentiteti i autorit. Sipas pikës 2, nëse informacioni është botuar pa dijen e autorit ose kundër ullnetit të tij, penalisht është përgjejgës ai

person i cili drejtpërdrejtë e kam inkorpuar informacionin në mjtet e masmediave. Në këso raste, personi i këtillë përgjigjet sipas parimeve të përgjithshme mbi përgjejgjëdinë panale si bashkëkryes apo si ndihmës.

Mirëpo si karakteristikë e rëndësishme lidhur me përgjejgësinë penale sipas këtyredy pikave të paragrafit 2 të nenit 28, është se kryeredaktori përgjejgës ose personi icili e zëvendëson, të cilët përgjigjen në mënyrë subsidiare, te këta duhet tëkonstatohet elementi i vetëdijes (elementi intelektual ) përkitazi me mundësinë endjekjes së kryesit primar, përkatësisht të autorit .Rrjedhimisht ,kryeredaktori përgjegjës nuk do të konsiderohet penalisht përgjejgës nëse për shkaqe tëarsyeshme nuk e ka ditur se autori është anonim ose nuk mundë të gjykohet në



29

gjykatën e Kosovës, ose se informacioni është botuar pa diejn e autorit ose kundërvullnetit të tij.

2. Personat të cilët përjashtohen nga përgjegjësia penale për këto vepra penaleLidhur me përgjegjësinë e autorit,përkatësisht të redaktorit përgjegjës,gjithashtuduhet të theksohet se personi qe e ka shkruar një tekst nuk do të konsiderohet autori atij teksti,nëse redaktori përgjegjës substancionalisht e ndryshon kuptimin etekstit.Në rastet e këtilla autor i tekstit të inkriminuar konsiderohet redaktori përgjegjës,e jo personi i cili e ka shkruar versionin e mëparshëm të tekstit.Për veprat penale të kryera me anë të masmediave nuk mund të përgjigjen penalisht përshkruesit, korrektori,radhitësi,shitësi,shpërndarësi dhe personat e tjerëtë cilët kryejnë punë teknike lidhur me përgatitjen dhe publikimin e informatës.

3. Përgjegjësia penale e botuesit, shtypshkronjësit dhe prodhuesit (n.28 KPK) Në paragrafet 3, 4 dhe 5 të nenit 28 të Kodit Penal është paraparë përgjegjësia penale e botuesit, shtypëshkronjësit dhe prodhuesit për veprat penale të kryera meanë të gazetave apo llojeve të tjera të informimit dhe komunikimit publik.- Përgjegjësia penale kaskade e botuesit (n.28 par.3KPPK)Përgjegjësia penale kaskade e botuesit në raport me redaktorin përgjegjës ose personin që e zëvendëson atë në kohën e publikimit të informatave në gazetë osenë llojet e tjera të shtypit periodik është përgjegjës, nëse kryeredaktori ose personiqë e zëvendëson në kohën e publikimit të informatave, nuk mund të gjenden ose tëgjykohen ne gjykatën e Kosovës. Rrethanat apo shkaqet të cilat e bëjnë të pamundur që të gjendet ose të gjykohet kryeredaktori ose zëvendësi i tij, në mënyrëanaloge janë sikundër edhe për rastin e autorit të publikimit për të cilat folëm më parë (p.sh; nëse është arratisur jashtë shtetit, është sëmurë psiqikisht apo kavdekur,ka imunitet apo rrethana të ngjashme).- Përgjegjësia penale kaskade e shtypëshkronjesit (n.28 par.4 KPPK) Gjithnjë duke e aplikuar parimin e përgjegjësis kaskade për veprat penale të kryerame anë të mediave, këtu është përcaktuar përgjegjësia penale dhe ndëshkimi edhe ishtypshkronjësit. Në këtë paragraf thuhet se nëse nuk është e mundur të dënohet botuesi sipas kushteve të parapara në paragrafin 3 të këtij neni,për shkak të pengesave ligjore apo faktike,do të përgjigjet shtypshkronjësi nëse e ka ditur se

egzistojnë pengesat e tilla ligjore ose faktike.- Përgjegjësia penale kaskade e prodhuesit (n.28 par.3KPPK)Këtu është paraparë në mënyrë kaskade përgjegjësia penale e prodhuesit. Sipaskëtij paragrafi, nëse vepra penale është kryer me anë të mjeteve të shirititmagnetofonik, filmik, diapozitivave, fotografive ose mjeteve tjera audio dhe videotë dedikuara për mediat masive ose për prezantim publik ose për një numër tëmadh të perosnave, në bazë të paragrafit 2 të këtij neni edhe në këto raste në radhëtë parë përgjigjet penalisht kryeredaktori përgjegjës ose perosni që e kazëvendësuar në kohën e kryerjes së veprës penale. Mirëpo nëse redaktori përgjegjës apo zëvendësi i tij nuk mund të dënohen ngase nuk mund të gjneden ose



30

të gjykohen në gjykatën e Kosovës, atëherë përgjigjet prodhuesi i këtyre mjeteve tëinformimit dhe komunikimit publik.- Përgjegjësia penale kaskade e personit që boton, shtyp apo prodhon mjetet eshiritit (n.28 par.6 KPPK) Nëse botuesi, shtypshkronjësi ose prodhuesi është person juridik ose organ publik, penalisht është përgjegjës personi që përgjigjet për botimin, shtypjen apo prodhimin e mjeteve të shiritit magnetofonik, filmik, diapozitivave, fotografive osemjeteve të tjera audio dhe video të dedikuara për mediat masive ose për prezantimin publik. Ndëshkimi sipas përgjegjësis kaskade e redaktorit përgjegjës,zëvendësit të tij, botuesit, shtypshkronjësit dhe prodhuesit në rastet e parapara nënenin 28 të Kodit penal, nuk shprehet në të njëjtën kohë për të gjithë, ngase këtanuk janë bashkëkryerës.

Mirëpo nëse redaktori përgjegjës, zëvendësi i tij,apo botuesi,shtypshkronjësi apo

prodhuesi në ndonjë mënyrë së bashku kanë bashkëpunuar me autorin në kryerjene veprës penale me anë të shtypit apo mjeteve të tjera të informimit apokomunikimit publik, atëherë në këto raste do të përgjigjen penalisht sipasdispozitave mbi ndëshkimin e bashkëpuntorëve si shtytës, ndihmës apo bashkëkryerës, varësisht prej formës së bahskëpunimit. Nëse në rastet e prodhimit të shiritave magnetofonik, filmik, diapozitivave,fotografive dhe mjeteve të tjera të parapara në pargrafin 5 të nenit 28 nuk karedaktor përgjegjës, gjë që mund të ndodhë sidomos të ne në Kosovë, shprehja prodhues e zëvendëson redaktorin përgjegjës apo personat e tjerë të cilët vendosin për shfaqjen, shtypjen apo prodhimin e diskut, shiritit magnetofonik, filmik etj.

V. MBROJTJA E BURIMIT TE INFORMATAVE SIPAS KODIT PENAL(n.29 KPPK)

1. Mbrojtja e burimit të informatave (n.29 par.1 KPPK)Me qëllim që të garantohet liria e shtypit dhe ushtrimit efikas i profesionit tëgazetarise dhe lëmijëve të tjerë të informimit dhe komunikimit publik,si dhe meqëllim që gazetarët dhe anëtarët e redaksive të mbrohen nga kërcënimet dhetrysnitë e ndryshme, krahas dispozitave mbi mediat edhe në kodin penal është

paraparë që personat që marrin pjesë si profesionistë në publikimin einformacioneve ose janë anëtarë të redaksis së medias, kanë të drejtë të mostregojnë autorin apo përmbajtjen dhe burimin e informatave. Ne nenin 29 par.1 shprehimisht thuhet. “Personi i cili merr pjesë si profesionist në publikimin e informacionit ose si anëtarë i këshillit redaktues të mediave dhendihmësi i tij nuk janë penalisht përgjegjës nëse refuzojnë ta tregojnë autorin e publikimit ose burimin e informatave”.

2. Ndëshkueshmëria për moszbulimin e informatave (n.29 par.2 pika 1 e 2 KPPK)Kështu, mbrojtja e informatave nuk do të vlejë dhe personat e përmendur do tëkonsiderohen se kryejnë vepër penale dhe do të dënohen, në rastet kur moszbulimi



31

i informatave organeve të ndjekjes mund të rrezikojë jetën apo inegritetin trupor tëndonjë personi apo moszbulimi i ndonje vepre penale të rëndë, për të cilën është paraparë minimumi i dënimit prej tre vjetësh burgim dhe për disa vepra të veqanta.Sipas këtyre dispozitave personi i cili merr pjese si profesionist në publikimin einformacionit ose si anëtarë i bordit redaktues konsiderohet penalisht përgjegjësdhe dënohet nëse gjykata konstaton se: -Zbulimi i informatave është i domosdoshëm për të parandaluar sulmin që përmbankërcënim të drejtpërdrejtë ndaj jetës apo integritetit trupor të ndonjë personi,ose-Zbulimi i informatave është i domosdoshëm për të parandaluar veprën penale përtë cilën është paraparë dënimi me burgim prej së paku tre vjetësh ose për këtovepra penale të veçanta: veprën penale të degardimit të integritetit seksual (neni196), veprën penale të tregimit të materialit pornografik personave nën moshën 16vjeç (neni 203) veprën penale të përvetësimit gjatë ushtrimit të detyrës(neni 340),veprës penale të marrjes së ryshfetit (neni 343) ose veprës penale të dhënies së

ryshfetit(neni 340).

VI. PËRGJEGJËSIA CIVILO JURIDIKE E SHTYPIT (gazetarëve)

1. Kuptimi dhe qëllimi i shpërblimit të dëmit Ndër çështjet më të rëndësishme në materien e shkaktimit të dëmit dhe në përgjegjësisë deliktore, civile, është shpërblimi i dëmit a dëmshpërblimi. Në rastse subjekti i ndërtuar vërteton ekzistimin e kushteve të përgjegjësisë së dëmit tëshaktuar, krijohet detyrimi që dëmin e tillë ta shpërblejë. Me termin shpërblim idëmit nënkuptojmë detyrën juridike të dëmtuesit që ta zhdëmtojë materialishtdhe moralisht subjktin e dëmtuar. Ky detyrim i dëmtuesit krijohet në mbështetjetë rregullave objktive e detyrojnë dëmtuaesin për ta shpërblyer dëmin e shkaktuar.Detyrimi për shpërblimin e dëmit krijohet në qastin kur shkaktohet dëmimaterial ose jomaterial. Me shpërblim të dëmit, në realitet, nuk mund të zhduketvetë dëmi i shakaktuar ,por pasojat e dëmit barten prej të dëmtuarit te personi përgjegjës.Qëllimi i shpërblimit të dëmit është që ti mënjanoj pasojat e dëmshmetë të dëmit të shkaktuar.Ai parimisht ka qëllim të krijoj gjendjen që ka egzistuartek i dëmtuari para shkaktimit të dëmit .Shpërblimi i dëmit nuk duhet të jetë pasurim i të dëmtuarit ,as që dëmtuesi pas shëpërblimit të dëmit të bie në gjendje

të vështirë materiale .Shpërblimi i dëmit në të kaluarën ka pasur karakterndëshkues ,kurse në të drejtë bashkëkohore ka karakter preventiv ,karakter tëkompensimit përkatës, kurse shpërblimi i dëmit jomaterial ështësatisfakcion.Fakti që dëmi i shkaktuar duhet të shpërblehet, ndikon tek pjesëmarrësit qëmarrëdhëniet e detyrimeve të sillen në mënyrë të disiplinuar.

2. Shpërblimi i dëmit material për shkak të cenimit të dinjitetit dhepërhapjes së fakteve të pavërteta (n.198 LMD) Në rastet kur cenohet dinjiteti ose përhapen fakte të pavërteta kundër personit tëcaktuar, sipas rregullave të shpërblimit të dëmit dhe rregullave të së drejtës sëdetyrimeve, këto vlera të njeriut në përgjithësi gëzojnë mbrojtje të caktuar. LMD





33

pavarësisht nga shpërblimi i dëmit material apo mungesës së tij” .Në rast tëinvaliditetit të rëndë të ndonjë subjekti, gjykata mundë të gjykojë bashkshortit,fëmijëve dhe prindërve shpërblimin e drejtë për vuajtje psikike. Kjo e drejtë itakon edhe bashkëshortit jashtëmartesor nëse ndërmjet tij dhe të dëmtuarit kaekzistuar bashkësia jetësore për kohë të gjatë (neni 201 al .4 e LDM).

4. Percaktimi ligjor i kompenzimit te demit material ne rast te cenimit tenderit dhe perhapjes se thenjeve te pavërtetaSipas ligjit ne fuqi(neni 198/1 LMD)”Kush tjetrit ia cënon dinjitetin si dhe kush paraqet dhe përhapë thënje të pavërteta për të kaluarën,dijen,aftësitë e personittjetër ose për diçka tjetër, duke e ditur ose do të duhej ta dinte se ato janë të pavërteta dhe me këtë i shkakton dëm material,është i obliguar që tia kompensojëatë.” Por, nuk përgjigjet për dëmin e pësuar ai i cili bënë shpallje të pavërteta përtjetrin duke mos e ditur se ajo është e pavërtetë, nëse ai apo atij të cilit shpallja i

është bërë, ka për këtë interes serioz (neni 198/2 LMD).

5. Parashkrimi i së drejtës për shpërblimin e dëmit (n.376 LMD)Janë të parapara dy afate të parashikimit të kësaj të drejtë,afati subjektiv dheobjektiv. Në nenin 376 al.1 është paraparë afati subjektiv prej tri vjetësh për parashikimin e kërkesës për shpërblimin e dëmit, duke e lidhur këtë afat me dyrrethana; me njoftimin e të dëmtuarit për dëmin dhe me subjektin që e kashkaktuar dëmin. Me qëllim që subjekti i dëmtuar të mbrohet sa më mirë nëal.2. të nenit 376 të LMD është paraparë afati objektiv (absolut), i cili fillon tërrjedhë pa marrë parasysh njoftimin e të dëmtuarit për dëmin dhe dëmtuesin,duke llogaritur objektivisht nga çasti kur është shkaktuar dëmi. Afati i tillë i parashikimit përfundon me kalimin e afatit 5 vjeçar i cili rrjedh nga dita kur dëmiështë shkaktuar.



34

Guy Van Craen dhe Emilio Gatti, gjyqtarë të EULEX-it

KOHA E ARSYESHME

1. Parimet e përgjithshmeKushtetuta e Republikës së Kosovës, që hyri në fuqi më 15 qershor 2008, nëqendër të vëmendjes vendos lirinë, demokracinë, dhe paqen (parathënia) dhenxjerr në pah respektimin e të drejtave dhe lirive për të gjithë, qytetarët dheindividët tjerë, që gjenden brenda kufijve të vet (neni 1.2).Të drejtat e njeriut dhe liritë themelore, të konsideruara si të pandashme, të patjetërsueshme dhe të paprekshme përcaktohen si “bazat e rendit ligjor” tërepublikës (neni 21), të mbrojtura nga Shteti dhe të respektuara nga të gjithë.Kushtetuta përmban një listë të hollësishme të të drejtave të njeriut dhe lirivethemelore (nenet 23 – 52), duke përcaktuar rregullat sa i përket interpretimit tëtyre, mbrojtjes dhe kufizimit gjyqësor (nenet 53 – 56).Para kësaj liste, neni 22 përcakton zbatimin e drejtpërdrejtë të disa Marrëveshjevedhe Instrumenteve Ndërkombëtare në Republikën e Kosovës, pikë së pariDeklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut3 dhe Konventën Evropiane përMbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe Protokollet e saj(KEDNj)4.

1.1 KEDNJKEDNj dhe zbatimi i saj kanë rëndësi vendimtare dhe qendrore në sistemin e

dizajnuar nga Kushtetuta e Kosovës jo vetëm se zbatimi direkt i saj garantohet menenin 22 por edhe se në përputhje me nenin 53 “të drejtat e njeriut dhe liritëthemelore të garantuara me anë të kësaj Kushtetute do të interpretohen në përputhjeme vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.Me fjalë tjera, për ligjvënësin kushtetues të Kosovës, Konventa Evropiane e vitit1950 ka një profil aq të lartë saqë të gjitha të drejtat dhe liritë e njeriut, madje edheato të përmendura me anë të marrëveshjeve apo instrumenteve të ndryshmendërkombëtare do të interpretohen në mënyrën (“në përputhje”) e treguar nga jurisprudenca e Gjykatës Evropiane mbi të Drejtat e Njeriut, të përcaktuara me anëtë Nenit II të asaj Konvente.Cilësia e vendimeve të shpallura nga kjo Gjykatë gjatë historisë së saj dhevëmendja e kushtuar respektimit të të drejtave dhe lirive të parapara me anë tëKonventës janë të mirënjohura.Po ashtu janë të mirënjohura edhe efektet e thella të nxitura nga vendimet eGjEDNj-së në jurisprudencën e Gjykatave të të gjitha Vendeve Anëtare dhe tëGjykatave tjera Ndërkombëtare dhe Vendore.

3 Shih këtë nëhttp://www.un.org/en/documents/udhr/ 4 Shih këtë nëhttp://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/005.htm



35

Në përputhje me dispozitat e Traktatit të Lisbonës, madje edhe Bashkimi Evropiantani ka të drejtë të hyjë në Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe LiriveThemelore5.Prandaj, nuk mund të befasojë roli i dhënë KEDNj-së nga ligjvënësi kushtetuesKosovar.

KEDNj përmban disa dispozita lidhur me funksionimin e gjyqësorit dhe garanciveqë duhet ti gëzojë një person i përfshirë në gjykim civil apo penal.

Një rëndësi të veçantë kanë dispozitat e nenit 6 të KEDNj-së paragrafi parë i sëcilit përcakton të drejtën e së cilit njeri për gjykim të drejtë, që përfshin të drejtën për shqyrtim publik të mbajtur brenda një kohe të arsyeshme6.

Kohëzgjatja e “arsyeshme” e procedurës penale mund të konsiderohet si parim

universal, i themeluar nga ana e shumë instrumenteve ndërkombëtare7 dhe nëstatutin e Gjykatave ndërkombëtare8: qëllimi është të mos lihen njerëzit nën stresin

e akuzimeve për një kohë tepër të gjatë.

1.2 Interpretimi i bërë nga Gjykata Supreme e KosovësGjykata Supreme e Kosovës9 ka dhënë interpretimin vijues për të drejtën përmbajtjen e shqyrtimit brenda një kohe të arsyeshme:“Instrumentet ndërkombëtare përshkruajnë kohëzgjatjen e “arsyeshme” të procedurës penale dhe civile.Veçanërisht neni 6.1 i Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriutdhe Lirive Themelore përcakton se “secili ka të drejtën e një shqyrtimi të drejtë dhe publik brenda një kohe të arsyeshme”.Kjo paraqet të drejtën e të pandehurit dhe detyrën e Shtetit.Kjo nuk ka të bëjë vetëm me kohën se kur duhet të fillojë gjykimi, por edhe mekohën kur duhet të përfundojë gjykimi dhe të lëshohet aktgjykimi.

5 Shih nenin 6 paragrafin 2 të Traktatit mbi Bashkimin Evropian të ndryshuar me Traktatin e Lisbonës.6 Në përcaktimin e të drejtave dhe obligimeve të tij civile apo të çdo padie penale kundër tij, secili ka të drejtën enjë shqyrtimi të drejtë dhe publik brenda një kohe të arsyeshme nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e

themeluar sipas ligjit. Aktgjykimi duhet të shpallet publikisht por shtypi dhe publiku mund të përjashtohen nga itërë gjykimi apo nga një pjesë e gjykimit në interes të moralit, rendit publik, apo sigurisë kombëtare në shoqëridemokratike, ku interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve kërkojnë kështu, apo në atë masë kurështë pikërisht e domosdoshme sipas mendimit të gjykatës në rrethana të veçanta ku publiciteti do të paragjykonteinteresin e drejtësisë.7 Shih neni 14 paragrafi 3 i Konventës Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike, neni 8 paragrafi 1 i

Konventës Amerikane mbi të Drejtat e Njeriut, neni 7 paragrafi 1 i Kartës Afrikane.8 Shih nenet 20 dhe 21 të Statutit të Gjykatës Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë: neni 20 paragrafi 1

“Dhoma e Gjykatës duhet të sigurojë se gjykimi është i drejtë dhe i shpejtë”, neni 21paragrafi 4: “në përcaktimin e çdo akuze kundër të akuzuarit në përputhje me këtë Statut, i akuzuari duhet të ketë të drejtën egarancive minimale si në vijim, në barazi të plotë: …c) të gjykohet pa vonesë të tepruar”.

9 Gjykata Supreme e Kosovës 10 prill 2009, Ap-Kz Nr. 371/2008 S. Krasniqi dhe të tjerët.



36

Në të gjitha fazat, si në shkallë të parë dhe në ankesë procedura duhet patjetër tëzhvillohet pa vonesa të tepruara.Gjykimet e vazhduara për një kohë të gjatë të paarsyeshme mundësojnë paraqitjene ekuivalencës në mes të “drejtësisë së vonuar” dhe “drejtësisë së mohuar”, sepse embajnë individin për një kohë të gjatë në një gjendje të pasigurisë që është nëmospajtim me sundimin e ligjit.Kriteret e formuluara në praktikat gjyqësore të Gjykatës me qëllim të vlerësimit tëarsyeshmërisë së kohëzgjatjes së lëndës lidhen zakonisht me natyrën komplekse tëlëndës, sjelljen e parashtruesit dhe të organeve kompetente. Në lëndët penale kur i pandehuri është në paraburgim koncepti i “arsyeshmërisë”është më i ngushtë, pasi që ndaj tij duhet të merret një vendim i formës së prerë samë parë, që është me kohë e cila nuk ia pamundëson atij praktikisht të kërkojëzgjidhje me masa alternative sikur p.sh. lirimi me kusht.Sipas jurisprudencës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe sipas

legjislacionit të Vendeve Anëtare të Këshillit të Evropës kohëzgjatja e procedurëskur është e “paarsyeshme” mund të sjell deri te një formë të kompensimitekonomik”.

2. Fillimi dhe përfundimi i procedurës penalePikënisja e procedurës penale është momenti kur njoftimi zyrtar i jepet individitnga organi kompetent me pretendim se ka kryer një vepër penale.Kjo datë mund të përkoj me datën e akuzës10, datën e arrestit11, datën e caktimit tëgjykimit12. Në mënyrë më të përgjithësuar thuhet se “në çështjet penale”, “koha e arsyeshme”e referuar në nenin 6 § 1 fillon kur paraqiten akuza formale kundër një personi osekur ai person është prekur në mënyrë përmbajtjesore nga veprimet e ndërmarra ngaorganet ndjekëse si rezultat i dyshimit kundër tij ”13.Çdo herë varet nga gjyqtari që konkretisht të përcaktojë kur një individ ështëinformuar nga organet se ai/ajo është i dyshuar apo akuzuar për këtë apo atë krim.

10 GjEDNj, lënda Kemmache kundër Francës, aktgjykimi i 27 nëntorit 1991, Seria A, Nr. 218, faqe 27, paragrafi

59, KEDNj lënda Reinhardt dhe Slimane-Kaid kundër Francës, aktgjykimi i 31 marsit 1998, paragrafi 93, nëhttp://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=6&portal=hbkm&action=html&highlight=conduct%20%7C%20of%20%7C%20the%20%7C%20parties&sessionid=48403943&skin=hudoc-en.

Për qëllimet e nenit 6, paragrafit 1 të KEDNj-së,akuza mund të definohet si “njoftimi zyrtar i dhënë një personitnga organet kompetente me pretendimin se ai ka kryer një vepër penale”, definicion që përputhet me testin nëse“gjendja e të [dyshuarit] është prekur në mënyrë përmbajtjesore” (shih GjEDNj, Eckle kundër Gjermanisë,aktgjykimi i 15 korrikut 1982, Seria A, nr. 51, f 33, paragrafi 73).

11 GjEDNj, lënda Yagci dhe Sargin kundër Turqisë, aktgjykimi i 8 qershorit 1995, Seria A, Nr. 319-A, faqe 20, paragrafi 58.

12 GjEDNj, lënda Mansur kundër Turqisë, aktgjykimi i 8 qershorit 1995, Seria A, Nr. 319-B, faqe 51, paragrafi60.

13 GjEDNj, lënda Ommer kundër Gjermanisë, aktgjykimi i 13 shkurtit 2009, paragrafi 69, GjEDNj lënda Pedersendhe Baadsgaard kundër Danimarkës, nr. 49017/99, paragrafi 44, 2004-XI.



37

Thelbi qëndron në veçimin e momentit kur një individ e di se ai është i përfshirëdirekt apo indirekt në dyshim apo akuzë dhe në këtë mënyrë kalon nëpër një periudhë të gjatë të pasigurisë.Këtu mund të sugjerohet se një interpretim i gjerë i kësaj pikënisje është në pajtimme konceptin dhe praktikat Evropiane.

Pika përmbyllëse logjikisht është momenti kur aktgjykimi që liron apo dënon personin përkatës bëhet i formës së prerë14. Në këtë moment fati i të pandehurit nuk është më i paqartë.Koha në mes të vendimit të formës së prerë dhe ekzekutimit të tij nuk është e përfshirë në dispozitën e nenit 6 të KEDNj-së.Sa i përket procedurës penale të Kosovës ky moment arrihet kur nuk është emundur më të paraqitet mjeti i zakonshëm juridik, ankesa në shkallën e dytë ose tëtretë (nenet 398 dhe 430 të KPPK-së).

Pas përfundimit të mjeteve të zakonshme juridike (në Kosovë ankesa në shkallën edytë ose të tretë) aktgjykimi bëhet i formës së prerë dhe vonesa e arsyeshme e procedurës penale mbaron. Në të vërtetë mjetet e ndryshme juridike të përcaktuara me ligj nuk duhet të jenë nëgjendje që ta ndryshojnë momentin final të procedurës penale, për shkak të jashtëzakonshmërisë së tyre.Sa i përket procedurës penale të Kosovës kjo me siguri është e vlefshme për mjetine jashtëzakonshëm juridik për rihapjen e procedurës penale (neni 438 i KPPK-së) ecila mund të paraqitet në çdo kohë sipas kushteve të nenit 442 të KPPK-së15.Dallon rasti i mjetit të jashtëzakonshëm juridik i kërkesës për mbrojtjen eligjshmërisë e cila mund të paraqitet vetëm “brenda tre muajve nga dita kur të pandehurit i është dorëzuar vendimi gjyqësor i formës së prerë” (neni 452, paragrafi 3 i KPPK-së).Afati i caktuar për paraqitjen e këtij mjeti të “jashtëzakonshëm” juridik dhe natyrae tij e procedurës së juridiksionit janë elemente të cilat këshillojnë që të moskonsiderohet kjo fazë si e parëndësishme për kohën e arsyeshme të procedurës penale.

3. Koncepti i “kohës së arsyeshme” sipas KEDNJKEDNj nuk bën një përcaktim të saktë sa i përket kohës së arsyeshme të procedurës dhe të kundërtës së saj, “vonesës së paarsyeshme”.Me fjalë të tjera në nivelin e Konventës nuk ka përcaktime të dhëna në muaj apovite sa i përket kohëzgjatjes së arsyeshme të secilës fazë të procedurës.

14 GjEDNj, lënda Yagci dhe Sargin kundër Turqisë, aktgjykimi i 8 qershorit 1995, Seria A, Nr. 319-A, faqe 20, paragrafi 58.

15 Shih nenin 443 paragrafin 2 të KPPK-së: “rihapja e procedurës penale mund të kërkohet edhe pasi që personi idënuar ta ketë vuajtur dënimin e tij ose saj dhe pavarësisht nga periudha e parashkrimit, amnistisë ose faljes”.



38

Prandaj vlerësimi lidhur me këtë i është lënë jurisprudencës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe jurisprudencës së Gjykatave vendore përmes përcaktimit me kushte konkrete e jo abstrakteGjykata e Strasburgut rregullisht vërteton se “arsyeshmëria e kohëzgjatjes së procedurës duhet patjetër të vlerësohet në frymën e rrethanave të veçanta të lëndësdhe të ketë parasysh natyrën komplekse të lëndës, sjelljen e palëve dhe organeve,dhe rëndësinë e asaj që vihet në pikëpyetje për parashtruesin në çështjengjyqësore” (shih Phocas kundër Francës, aktgjykimi i 23 prillit 1996, Raportet1996-II, f. 546, para. 71).

Natyra komplekse e lëndës është e lidhur me çështjet që vihen në pikëpyetje dheme procedurën që vijon. Në lëndë penale, numri i të pandehurve, i veprave penale për të cilat akuzohen, idëshmitarëve dhe dëshmitarëve ekspert për tu dëgjuar ose, në të kundërtën,

mundësia për të gjykuar duke vlerësuar vetëm dëshmitë dokumentare janë disashembuj të kriterit të përdorur për të vlerësuar natyrën komplekse të një lënde. Në pikëpamjen procedurale merren parasysh fazat e ndryshme dhe mundësitë përt’i ndërprerë ato me procedura të rastit si ato që kanë të bëjnë me lirinë personale tëtë pandehurve, ose domosdoshmërinë për të kërkuar ndihmë juridikendërkombëtare përmes komisioneve të autorizuara. Natyra komplekse e procedurësështë gjithashtu e lidhur edhe me sjelljen e palëve.

I akuzuari nuk mund të fajësohet për vonesat e shkaktuara nga ai duke i përdorurmjetet juridike apo të drejtat e tij procedurale si p.sh. të drejtën për të mos folur dhe për të mos bashkëpunuar me autoritetet gjyqësore16.

Përkundrazi, kurdo që i pandehuri shkakton vonesë duke përdorur mjete të paligjshme për të bllokuar hetimet (p.sh. të qenit në arrati) ose procesin gjyqësor(p.sh. grevë urie, kërkesë për dëshmitar të tepërt) e drejta e tij për kohëzgjatje tëarsyeshme të procedurave nuk mund të mbrohet nga KEDNJ.

Në një mënyrë shumë të gjerë, vjen në konsideratë edhe sjellja e autoritetitveprues. Fillimisht, nuk mund të harrohet se për shkelje të Konventës janë

përgjegjëse Vendet Anëtare e jo vetëm ato pjesë të autoriteteve të Shtetit të cilat janë të përfshira në një lëndë të vetme.Me fjalë të tjera, në rast të një vonese të paarsyeshme të procedurës penale nukështë e mundshme për një Shtet Anëtar t’i shmanget përgjegjësisë për të akuzuarnë përgjithësi gjyqësinë ose madje një gjyqtar apo prokuror të vetëm.

16 “Personat e akuzuar për vepra penale nuk mund të kritikohen për dërgimin e dëshmive zyrtarëve të cilën merrenme hetimin e rastit të tyre, që ata konsiderojnë se vërteton pafajësinë e tyre ose nëse i kërkojnë atyre që tëhetojnë çështje të veçanta” GjEDNj lënda Reinhardt dhe Slimane-Kaid kundër Francës, aktgjykimi i 31 marsit1998, paragrafi 99. Në këtë lëndë GjEDNj e pranon se që të dytë i pandehuri dhe avokati i tij i kanë dërguarkërkesa dhe dokumente të ndryshme gjyqtarëve hetues të radhës pa e koordinuar strategjinë e tyre, megjithatëGjEDNJ ka shprehur parimin e lartpërmendur.





40

një gjë e tillë ka marrë një vit e shtatë muaj20, pesëmbëdhjetë muaj21, apotetëmbëdhjetë muaj22.Po ashtu edhe koha prej dy vjetësh nga paraqitja e ankesës së fundit deri tekdorëzimi i lëndës në gjykatën kompetente të apelit23 është vlerësuar si e paarsyeshme.Aktgjykimet e lartpërmendura e kanë bërë të qartë se shkelja e parimit tëkohëzgjatjes së arsyeshme të procedurës penale ka pasur mundësi të shkojë në dëmtë të pandehurit për të pasur qasje në masa të ndryshme prej masës së burgimit.

4. Shpërblimi i drejtë për shkeljen e “kohës së arsyeshme” Neni 41 i KEDNj-së tregon se Gjykata ka mundësi t’i “akordojë shpërblim të drejtë palës së dëmtuar” në rast të shkeljes së detyrimit që del nga Konventa dhe nëseligji i brendshëm i shtetit anëtar lejon vetëm reparacion të pjesshëm.Gjykata e Strasburgut nuk ka mundësi të drejtpërdrejtë të ndërhyrjes në procedurën

penale vendore dhe as t’i sugjerojë shtetit anëtar ndryshime në legjislacion apo nëorganizimin e tij të brendshëm.Kjo gjykatë, megjithatë, ka mundësi që të tregojë kompensimin e dëmit që i ështëshkaktuar viktimës me shkeljen e nenit 6 të KEDNj-së.Ky kompensim duhet patjetër të jetë i saktë dhe i mjaftueshëm por barra e provëssë dëmit në të holla bie mbi paditësin përderisa kur kemi të bëjmë me dëmin jo nëtë holla, KEDNj-ja ka mundësinë e vlerësimit të paanshëm24.

9. Përveç kompensimit ekonomik, konstatimi i shkeljes së nenit 6, paragrafit 1 tëKEDNj-së, trajtohet nga gjykatat vendore në Evropë kryesisht me dy lloje tësanksioneve, i pari ka të bëjë me procedurën penale ndërsa i dyti me dënimin eshqiptuar. Në Gjermani ndjekja penale ndërpritet. Në Belgjikë ka mundësi qëdënimi ose të ulet ose të hiqet. Në Itali dënimi ulet ose dënimi me burgim

20 Gjykata Supreme e Kosovës, 10 prill 2009, Ap-Kz Nr. 371/2008 S. Krasniqi dhe të tjerët.21 Gjykata Supreme e Kosovës, 27 tetor 2009, Ap-Kz Nr. 345/08 H.K.:

“Kjo lëndë nuk duket të ketë natyrë aq komplekse: shkalla e parë ka pasur të bëjë me një të pandehur, të ngarkuarme një vepër specifike penale, gjatë shqyrtimit gjyqësor janë dëgjuar tetë dëshmitarë dhe i pandehuri, gjykimi ka

përfshirë gjashtë shqyrtime publike dhe një seancë të mbyllur, të gjitha këto brenda një periudhe më të shkurtër setre muaj, edhe pse për shkak të pjesëmarrjes së gjyqtarëve dhe të prokurorit ndërkombëtar gjithçka është përkthyernë gjuhët angleze dhe shqipe, vëllimi i shkresave të lëndës (gjithsej nëntë dosje të punës) nuk duket të jetë aq imadh, aktgjykimi me shkrim shkon në gjithsej njëzet-e-tetë faqe.I pandehuri nuk ka treguar ndonjë sjellje për zvarritjen e procedurës.Kur të krahasohet natyra jo edhe aq komplekse e procedurës si dhe sjellja jo-zvarritëse e të pandehurit me kohën prej shpalljes së aktgjykimit të shkallës së parë (13 prill 2007) deri në momentin e pranimit të vendimit me shkrimnë shkrimoren e Gjykatës së Qarkut të Prizrenit (17 korrik 2008, që gjithsej bëjnë pesëmbëdhjetë muaj), një periudhë e tillë kohore vetvetiu paraqet një kohë shumë të gjatë që si pasojë ka prekur të drejtat e të pandehurit përtë mos kaluar në paraburgim pjesën më të madhe të dënimit të shqiptuar nga Gjykata e shkallës së parë, para seaktgjykimi të merr formën e prerë dhe para se i pandehuri të ketë qasje në masat alternative”.22 Gjykata Supreme e Kosovës, 23 qershor 2009, Ap-Kz Nr. 179/2007.23 Gjykata Supreme e Kosovës, 23 qershor 2009, Ap-Kz Nr. 179/2007.24 GjEDNj, lënda Ommer kundër shtetit të Gjermanisë, Aktgjykimi i datës 13 shkurt 2009, paragrafët 81- 82.



41

zëvendësohet me dënim në të holla. Në Hungari po ashtu ka mundësi që dënimi tëzëvendësohet. Mbretëria e Bashkuar përjashton procedurën dhe shpall aktgjykiminfajësues. Greqia zbaton masa disiplinore kundër prokurorëve apo gjyqtarëve.

Jurisprudenca e Gjykatës Supreme të Kosovës përmban shembuj që lidhen meuljen e dënimit të shqiptuar. Në të tri lëndët e përmendura më lart, gjykata ka marrë parasysh shkeljen ekohëzgjatjes së arsyeshme të gjykimit si një rrethanë veçanërisht lehtësuese, qoftësipas nenit 42, par. 2 të KP të RSFJ-së ashtu edhe sipas nenit 66, par. 2 të KPK-së. Në fakt kohëzgjatja e paarsyeshme e procedurës penale vetvetiu paraqet një llojdhimbje e cila i shkaktohet të pandehurit dhe si e tillë mund të përkojë në shfaqjene qëllimit të dënimit25 dhe në veçanti qëllimit të tij rehabilitues, i cili mund tëarrihet me shqiptimin e një dënimi më të butë.

Duke pasur parasysh këtë, duket se ekziston nevojë e fuqishme për thellimin ediskutimit qoftë në lëndët penale ashtu edhe në ato civile, në tërë sistemin gjyqësordhe në të gjitha gjykatat e Kosovës.

25 Në bazë të nenit 34 të KPK-së, qëllimi i dënimit ka edhe karakter parandalues edhe karakter rehabilitues.Qëllimi parandalues si dhe ai rehabilitues po ashtu është marrë parasysh edhe me nenin 33 të KP të RSFJ-së.



42

Ibrahim Z. Dobruna, avokat

EKSPERTIZA MJEKO - LIGJORE NË PROCEDURËN PENALEME THEKS TË VEÇANT LËNDIMI I DHËMBËVE

Thyerja e dhëmbëve lëndim i lehtë apo i rëndë trupor?1. HyrjaFaktet qojnë tek provat. Është rezultante e arritjeve shkencore se provat e besueshme funksionojnë në tri mënyra26.

E para, provat që mblidhen kundër një personi fillimisht kontestojnë faktet;së dyti, shkaktojnë që fakte të tjera të lidhura me to të jenë më të besueshme dhesë treti, nënvlerësojnë çdo pretendim të kundërt të bërë nga ai person apodëshmitarët e tij.Çështja e drejtësisë është e lidhur përjetësisht me sistemin e provës, i cili e gjentrajtën e vetë në jurisprudencë27.Marrja e provave përmes ekspertizës është një prej metodave më empirike përvërtetimin e fakteve juridike relevante nëpërmjet të cilave arrihet deri te konstatimii gjendjes faktike dhe gjetja e së vërtetës materiale. Mirëpo, në praktikën gjyqësoreshpeshherë, për vërtetim të disa fakteve kërkohet njohuri e posaçme, njohuri jojuridike, përmes mendimit28 të ekspertit, për njohjen e të cilave juristi përkatësisht gjyqtari nuk posedon29 njohuri të mjaftueshme profesionale.Ekspertiza është burim i provave dhe paraqet procedurën, konstatimin dhe

mendimin e personit të caktuar profesionalist – ekspert në kuadrin e diturisë dhezotësisë së tij të posaçme mbi faktet përkatëse kontestuese në çështjen konkrete.Pjesëmarrja e ekspertit sot është pjesë përbërëse dhe e domosdoshme në procedurën e provimit dhe të ndriçimit të fakteve të rëndësishme për zgjedhjen e

26 Fjala Përfundimtare dhe Ankesa, Çështja Penale “Kiqina” Gjykata e Qarkut Gjilan P.nr.162/03, avokati IbrahimDobruna.

27 Elvis Kotini, Jurisprudencë, Shtypur në Shtypshkronjën e Sh. B. “Arbëria”, Tiranë 2005.

28 Rezultatin e ekspertimit të zbatuar KPPK (Kodi i Procedurës Penale të Kosovës, neni 181, 183 etj.) e emëronme nocionin “Konstatim dhe mendim”. Në teori të së drejtës së procedurës penale përdoret edhe termi“deklarim” i ekspertit. Në praktikën gjyqësore të gjykatave në Kosovë shpesh përdoret termi “Ekspertizë”, i cili përdoret edhe si sinonim për termin “ekspertim”. Termi eksperizë mund të përdoret si sinonim i mendimit –deklarimit (konstatimit dhe mendimit) të ekspertit.

29 Në këtë drejtim juristi dhe teoricienti rus i shekullit XIX V.D. Spasovic me të drejtë shkruante: “Deti i diturisënjerëzore është i pafund, anadaj është e domosdoshme ndarja e përpikët e punës. Një kokë, një mendje nukështë në gjendje t’i depozitojë mijëra pjesë të cilat janë grumbulluar shekuj të tëra nga eksprienca e begatshmenjerëzore...Po që se gjykatës ose ndonjë njeriu tjetër i paraqitet nevoja për njohuri nga ndonjë lëm tjetër profesional, atëherë në vend që të fillojë ta studiojë tërë atë lëmë profesionale dhe kështu, siç thuhet, të ushëtojë

për ta zbuluar amerikën, direkt mund t’i drejtohet specialistit përkatës...”, cituar sipas Dr. C. Stvanovic,Vestacenje u krivicnom postupku, botimi i “Savremena admnistracia – së” Beograd, 1976, fq. 74.



43

drejtë të çështjes jo vetëm penale nga ana e gjykatës apo ndonjë organi tjetër që iduhet ndihma e shkencave natyrore, teknike, mjekësore si dhe shkencave të tjera.Kjo ndihmë realizohet me ndërmjetësimin e specialistëve (ekspertit), kurse institutii intervenimit të tyre në procedurë mban titullinekspertiza.Eksperti është i detyruar që në punën e vet të veproi në pajtim të dispozitave procedurale dhe në kufijtë e specializimit të tijlege artis.Literatura juridiko - teorike dhe dispozitat pozitive, si objekte të ekspertizës njohinvendin, sendet dhe qeniet e gjalla. Ndërkaq, sipas dispozitave pozitive të Kodit mbiProcedurën Penale, caktohen këto lloje ekspertizave:

a) sipas objektit: Kontrollimi dhe obduksioni i kufomës; ekspertiza elëndimeve trupore; ekspertiza e gjendjes shëndetësore psikike të të pandehurit; kontrolli trupor i të pandehurit dhe personave tjerë.

b) Sipas specializimit të diturisë dhe zotësisë së nevojshme: ekspertiza

gjyqësore–medicinale;gjyqësore–psikiatrike;kontabiliste dhe kriminalistike c) Sipas radhës: ekspertiza e parë, plotësuese dhe përsëritëse.

2. Ekspertiza mjeko – ligjore e ekspertit të stomatologjisëEkspertimi30, si veprim hetimor, ndërmerret kur për vërtetimin e ndonjë fakti tërëndësishëm nevojitet konstatimi dhe mendimi i personit që ka njohuri profesionale. Ekspertimi mund të kryhet në institucionin profesional, nëse ekzistoninstitucioni përkatës, ose në kuadër të organit shtetëror, si dhe nga ekspertigjyqësor.

Në rastin konkret do të bëjmë një vështrim të ekspertizës lidhur me lëndimin edhëmbëve, natyrën dhe llojin e lëndimeve.

Lëndimet e dhëmbëve janë të shpeshta, ndërkaq pesha e vlerësimi i lëndimeveveçanërisht është e vështirë ngase ekzistojnë mundësi të shumta të lëndimeve të

30 Prof. Dr. Ejup Sahiti, Doracaku për Provimin e Jurisprudencës, E drejta e Procedurës Penale, Botimi ngaInstituti për Integrime Euro Atlantike, Prishtinë, 2004; E drejta e Procedurës Penale, Prishtinë, 1988, dheArgumentimi në Procedurën Penale, Prishtinë, 2005.

Dr.sc.Ejup Sahiti, e Drejta – Law, Revist për çështje juridike dhe shoqërore, Prishtinë 1998;

KPP i Republikëssë Shqipërisë, në nenin 185, fletë për mendimin e ekspertit, i cili, sipas Begjës (Kriminalistika,fq.439), mund të ndahet në katër pjesë:

Në pjesën e parë shenohen: cili ka marrë vendim mbi caktimin e ekspertit, kur kanë ardhur në laborator materialet për ekzaminim, çfarë pyetje janë shtruar për zgjidhje;

Në pjesën e dytë përshkruhen: objektet e derguara për ekzaminim, gjendja e tyre në momentin e marrjes, modeletkrahasuese dhe të dhënat që kanë vënë në dispozicion;

Në pjesën e tretë parashtrohet parashtrohet procesi i ekzaminimit në një mënyrë të tillë që organi procedues tëvlerësoi dhe verifikojë punën e kryer gjatë ekspertimit...;

Në pjesën e katërtë jepet përfundimi, domethënë, formulohen përgjigjet e dhëna pyetjeve të shtruara”.



44

dhëmbëve të ndryshëm. Elementet kualifikues31 për vlerësimin e peshës së lëndimit për dhëmb janëçrregullimi i funksionit të dhëmbëve dhe shëmtimi.

Humbja e përhershme deri në dy dhëmbë duhet vlerësuar si lëndim i lehtë trupor,sepse humbja e dy dhëmbëve në një gjendje të mirë të denticionit nuk mund të ketëndikim vendimtar në humbjen e funksionit. Në këtë rast nuk ka rëndësi pozitandërmjet dhëmbëve të humbur. Si thyerje të dhëmbit konsiderohet humbja edhëmbit në tërësi ose thyerjen e dhëmbit në nivelin e qafës së dhëmbit. Thyerje etre e më tepër dhëmbëve, pa marrë parasysh pozitën ndërmjet tyre, është dëmtim i përhershëm i funksionit të çfarë një lëndim të tillë duhet kualifikuar si lëndim irëndë trupor.

Nëse janë thyer tërë dhëmbët e parë (si dhëmbë të parë konsiderohen dhëmbët prerës – të parët ose frontal si dhëmbët e syrit –caninus), një lëndim të tillë duhet

kualifikuar si lëndim veçanërisht të rëndë trupor, ngase në një rast të tillëshkaktohet çrregullim i përhershëm i funksionit të dhëmbëve.

Ndryshe duhet trajtuar thyerjen e pjesshme të dhëmbit, d.m.th. thyerjen e kurorës. Nëse me thyerje është dëmtuar mbi gjysma e kurorës deri në tre dhëmbë, njëlëndim të tillë duhet konsideruar si lëndim të lehtë trupor, ngase mund të bëhetshërimi i plotë humbje e mbi gjysmës së kurorës së katër e më tepër dhëmbëvekonsiderohet lëndim i rëndë trupor.

Me rastin e lëndimit që për pasojë ka lëkundjen e pjesshme të dhëmbit (lëvizjetraumatike) për të konstatuar peshën e lëndimit është vendimtare mundësia efiksimit të dhëmbit,e me këtë edhe konsolidimi i dhëmbit. Në situatën e pamundësisë së fiksimit të dhëmbit vlerësimi i lëndimit të dhëmbit është identikme humbjen e plotë të dhëmbit. Në pajtim me parashtrimet e më sipërme ne rastine shkaktimit të lëndimit të dhëmbëve lëkundjen e pjesshme deri në tre dhëmbë eme përforcimin e më vonshëm duhet vlerësuar si lëndim të lehtë trupor. Lëkundjene pjesshme të katër e më tepër dhëmbëve, pa marrë parasysh se a janë përforcuarata, konsiderohen lëndim i rëndë trupor. Thyerja e dy dhëmbëve dhe thyerja 2/3 ekurorës së dhëmbit të tretë i përgjigjet humbjes së tre dhëmbëve, për çfarë një

lëndim i tillë kualifikohet si lëndim i rëndë.3. Denticioni i qumështitTek lëndimet e denticionit32 qumështor, deri në moshën katër vjeçare, parimishtvlen konstatimi si te dëmtimi i denticionit komplet. Një qëndrim i tillë ështëaprovuar nga fakti se humbja e dhëmbëve të qumështit në këtë moshë për pasojë ka

31 Hrvoje Brkic me bashkëpunëtorë, Stomatalogjia Ligjore (Forenzicka Stomatologija), botimi i “Skolska Knjigad.d. Zagreb, 2000”.

32 Faza e zhvillimit të dhëmbëve tek njeriu ( njihen tri faza: dentencioni i dhëmbëve të qumështit; të dhëmbëve të përzier dhe të dhëmbëve të përhershëm).



45

çrregullimin e përhershëm të denticionit dhe nofullave. Në të kundërtën nga kjo,thyerja e një apo më tepër dhëmbëve (pa marr parasysh numrin) të qumështit tefëmija më të vjetër se katër vjet konsiderohet si lëndim i lehtë trupor, nga se pasonfaza fiziologjike e ndërrimit të dhëmbëve. Vlen për të theksuar faktin se lëkundja e pjesshme e dhëmbit të qumështit, për dallim nga ai i përhershmi, do të thotëhumbje e atij dhëmbi.Mbi bazën e kritereve të parashtruara, kualifikimet e bëra janë të rëndësishëm jovetëm për mënyrën e qasjes mjekësore të shërimit, por edhe për aplikimin edispozitave penalo-juridike dhe civile - juridike, që nënkupton kualifikimin eveprës penale, aplikimin e sanksioneve ndëshkuese për veprimet kundërligjore, sidhe caktimin e lartësisë së kompensimit për dëmin material dhe jomaterial.

4. Identifikimi i kufomave dhe i mbetjeve njerëzoreËshtë e rëndësisë së veçantë ekspertiza mjeko-ligjore stomatologjike tek

identifikimi i kufomave dhe mbetjeve njerëzore. Kjo veçmas në rrethanat efatkeqësive elementare (tërmete, zjarre, vërshime, fatkeqësitë e mëdha ajrore,hekurudhore, fundosjet e anijeve etj.) si dhe gjatë konflikteve të armatosura.Veprimet e rëndësishme që duhet ndërmarrë janë: mbledhja e copave të trupit dhetë dhëmbëve; kontrolli i dhëmbëve; rezeksioni i nofullave; vërtetimi i gjendjes sëdhëmbëve p.m; fotografimi i dhëmbëve; marrja e masës së dhëmbëve; punimi ifilmave radiografikë i dhëmbëve dhe nofullave.Identifikimi i suksesshëm dentarë mund të bëhet vetëm me krahasimin e tëdhënave para vdekjes me ato të pasvdekjes. Këtu përfshihen të dhënat e shkruara(kartoni i dhëmbëve i pacientit); filmat radiografikë (intraoralë dhe ekstraoralë);modelin e derdhur në gips; fotografit individuale të fytyrës me buzëqeshje; tëdhënat gojore të marra nga familjarët dhe miqtë.

5. Identifikimi i kafshimit të njeriutDhëmbët njeriut i shërbejnë për ushqim, për modifikimin e zërave gjatë të folurit,si armë gjatë mbrojtjes nga sulmi, por edhe gjatë atakimit të viktimës dhekeqtrajtimit seksual. Procedura e analizës së kafshimit të njeriut përfshinë: analizamakroskopike e veçorive morfologjike të dhëmbëve të shtypur; analiza histologjikee epidermës në vendin e kafshimit; procedura histokimike – enzimat e pështymës

në vendin e kafshimit; procedura biokimike – ADN-ja e pështymës në vendin ekafshimit; procedura imunologjike.Kafshimet janë gati gjithmonë të shoqëruara me gjakderdhje nënlëkurore. Paskafshimit në lëkur, edhe 24 orë tjera shihen shenjat e dhëmbëve me ngjyrë të kuqetë theksuar. Vendi i kafshimit pas 24 – 28 orëve merr ngjyrë vjollce të mbyllur,ndërsa të gjelbër pas ditës së tretë deri në të shtatën. Nga dita e shtatë deri në tëkatërmbëdhjetën vendi i kafshimit e ndërron ngjyrën në të verdhë, ndërsandryshimet humbin tërësisht pas një muaj, për aq sa ka nevojë për regjenerimlëkura.Përpunimi i çdo kafshimi në trup duhet të përfshijë: të gjeturit e kafshimit në trupine viktimës; fotografimin e kafshimit në shkallën milimetrike (bardhë e zi dhe me





47

6.2. Përgjegjësia për kompensimin të dëmitLigji i Marrëdhënieve të Detyrimeve i vitit 1978, me ndryshimet e më vonshme,është ligj i zbatueshëm ende në Kosovë34. Kuvendi i Kosovës ka miratuar Ligjin eri për Marrëdhëniet e Detyrimeve (Ligji nr. 2004/25) por ai nuk është nënshkruarnga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm (PSSP), e as pas pavarësisë,nuk është dekretuar nga presidenti, rrjedhimisht akoma nuk është në fuqi.Sipas dispozitave të ligjit të zbatueshëm, kompensimi i dëmit përfshinëkompensimin material (dëmin konkret dhe fitimin e humbur) dhe jomaterial tëdëmit. Ai që shkakton vdekjen e personit tjetër është i obliguar të kompensojëshpenzimet e funeralit, mjekimit, fitimin e humbur. Ndërkaq për lëndime truporeapo të shëndetit, është i detyruar t’i kompensojë shpenzimet e mjekimit dhe fitimine humbur, ndërsa nëse është shkaktuar paaftësia e pjesshme apo e plotë për punë, personi përgjegjës është i detyruar të paguaj këstin mujor në formë të rentës. Përshkaktimin e dhimbjeve fizike, shpirtërore (psikike), për shkak të zvogëlimit të

aktiviteteve, shëmtimit të pësuar apo vdekja e anëtarit të afërm, gjykata mund tëvendos kompensimin e drejtë në të holla pavarësisht nga kompensimi material idëmit (neni 200 i LMD).Mbi atë që u parashtrua, mjekësia gjyqësore apo forenzike është sistemi i njohurivetë shkencave të mjekësisë që kanë rëndësi për aplikimin e normave penalo-juridike,dhe në këtë mënyrë i ndihmon të drejtës penale për konstatim dhe kualifikim edrejtë të veprës penale, ndërkaq ekspertiza si provë ndriçon faktet relevante, porgjithnjë me angazhimin e ekspertit gjyqësor të lëmesë adekuate, që janë më rëndësi për shqiptimin e vendimit të ligjshëm35.

7. Nocioni dhe përmbajtja e mendimit të ekspertitEkspertimi, si veprimtari për vërtetimin e fakteve kontestuese, zhvillohet ngaeksperti, të cilin e emëron organi procedues dhe rezulton me dhënien e mendimit tëtij. Ekspertimin si veprimtari dhe ekspertin si pjesëmarrës procedural, ikonsiderojmë mjet provues36, ndërkaq mendimi i ekspertit është provë – argument.Sipas KPPK 37, deklarimi i ekspertit përbëhet prej konstatimit dhe mendimit osevetëm prej mendimit të tij. Konstatim të ekspertit paraqet ajo pjesë e deklarimit tëtij, në të cilin eksperti konstaton faktet që drejtpërsëdrejti i ka vërejtur me rastin eshikimit ose të ekzaminimit të lëndës së ekspertimit, duke vënë në shërbim

njohurinë ose mjeshtërinë e vet profesionale. Me qëllim perceptimi sa më të mirë tëfakteve që janë objekt ekspertimi, eksperti mund të përdorë edhe mjete të

34 Rregullore e UNMIK-ut, nr.1999/24, me ndryshimet.35 Neni 7 parag.1 i KPPK-ës.36 Ejup Sahiti, Argumentimi në Procedurën Penale, fq. 275

37 Rregullore e UNMIK-ut, nr.2003/26 dt. 6 korrik 2003, Kodi i Procedurës Penale të Kosovës, hyn në fuqi me 6 prill 2004.



48

ndryshme teknike. Pas vrojtimit ose ekzaminimit38, pavarësisht nëse kjo është ezhvilluar në prani të organit procedues apo pa praninë e tij (kur ka qenë inevojshëm observimi ose ekzaminimi më i gjatë etj.), eksperti i paraqet me shkrimose gojarisht perceptimet e veta (konstatimin). Ndërsa mendimi i ekspertit paraqetnjë formulim të konkluzioneve profesionale të ekspertit përkitazi me ekzaminiminose mosekzistimit e faktet kontestuese, faktet objekt ekspertimi. Thënë konkretisht,mendimi i ekspertit nënkupton dhënie përgjigjesh për pyjet e shtruara në urdhrinmbi caktimin e ekspertimit dhe emërimin e ekspertit nga organi procedues39.Duhet cekur se stomatologjia ligjore, padyshim, e ka fituar “të drejtën qytetare”40 të saj. Si lëmi dhe disiplinë shkencore stomatologjia ligjore e ka plotësisht tëdefinuar problematikën41 me të cilën merret dhe ka një metodologji pune tëdefinuar të definuar, që padyshim siguron zhvillimin e saj në të ardhmen dhekontributin e saj në stomatologji, por edhe në lëmin e mjekësisë ligjore.Te ne në Kosovë, stomatologjia ligjore ka një fillim jo të fuqishëm, por sot

stomatologjia ligjore ka statusin e partnerit të barabartë gjatë identifikimit, ndihmësmjekësore gjatë luftës42, që më së miri e ka dëshmua veprimtarinë e saj gjatëidentifikimit të viktimave të luftës çliruese të atdheut.Dhe krejt në fund, Stomatologjia Ligjore do të ketë rol të rëndësishëm përspecialistët e mjekësisë ligjore sepse ofron horizonte të reja dhe zgjeron mundësinëe punës së përbashkët në problematikën e argumentimit të fakteve për të zbatuardrejtë ligjin, krejt kjo në funksion të ndërtimit të shtetit ligjor, që nënkupton sigurie barazi të qytetarëve para ligjit.

38 Rregulla 74 bis dhe 94 bis, Rregullorja e procedurës dhe provave, e miratuar në bazë të nenit 15 të Statutit tëTribunalit, hynë në fuqi me 14 mars 1994 (Tribunali i Hagës III, Dokumentet Themelore, botuar nga Fondi përtë drejtën humanitare, botimin e librit e mundësoi Olof Palme International Center, viti 2002.

39 Begeja, Kriminalistika, fq. 439; Stevanovic, vepra e cit., fq. 67-68.40 Hrvoje Brkić me bashkëpunëtorë, Stomatologjia Ligjore (Forenzicka Stomatologija), botimi i “Śkolska Knjiga

d.d. Zagreb, 2000”.41 Hrvoje Brkić me bashkëpunëtorë, Stomatologjia Ligjore (Forenzicka Stomatologija), botimi i “Śkolska Knjiga

d.d. Zagreb, 2000”.42 Nga Klinika Stomatologjike Specialiste “Dr. Dobruna”, Stomatologët Dr. Agim Z. Dobruna dhe Dr. Mentor Z.

Dobruna, gjatë luftës në Kosovë 1998 - 1999, në rajonin e Drenicës, bënë trajtime stomatologjike (Vetëm përnjë ditë, në fshatin Baicë, trajtuan 92 pacient (dymbëdhjetë ushtar të njësive speciale të UÇK-së, të tjerët civil) – marr nga ditari).



49

Mr.Sc. Emrush Kastrati-gjyqtar

AKTAKUZA DHE KONFIRMIMI I AKTAKUZES

HyrjeMe vendosjen e UNMIK-ut, në Kosovë, ishte krijuar një vakum juridik. Për tëmbuluar këtë vakum juridik, UNMIK-u me rregulloren nr. 1999/24 përcaktoj seligj i aplikueshëm në Kosovë, është ligji i cili me datë 22. 03. 1989 ishte në fuqi nëKosovë. Andaj mbi bazën e kësaj, sa i përket lëmisë proceduralo penale, ligj iaplikueshëm në Kosovë, ishte Ligji i Procedurës Penale i ish RSFJ-së (LPP) i vitit1977.Me datë 06. 07. 2003 Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së iaprovoj, Kodin e Përkohshëm Penal të Kosovës (KPPK) si dhe Kodin ePërkohshëm të Procedurës Penale të Kosovës (KPPPK), të cilat kode hynë në fuqime dat. 06. 04. 2004.

1. AKTAKUZA1. Kuptimi dhe ngritja e aktakuzës.Aktakuza është akt formal akuzues e përpiluar në formën ligjore, nga prokurori publik, ose nga i dëmtuari si paditës subsidiar, e cila i paraqitet gjykatëskompetente për ta e mbajtur shqyrtimin gjyqësor. Në parim aktakuza i paraqitet gjykatës kompetente, pas përfundimit të hetimit, osemund të paraqitet edhe drejtpërdrejt pa zbatim të hetimeve, kur paditësi i autorizuar

konsideron, se informacionet me të cilat disponon, për veprën penale dhe kryesin esaj, paraqesin bazë të mjaftueshme për ngritjen e këtij akti.Aktakuza mund të paraqitet edhe gjatë shqyrtimit gjyqësor, në rastet e ndryshimitose zgjerimi i aktakuzës, ndërsa zgjerimi ose ndryshimi i tillë i aktakuzës, shënohetnë procesverbalin e shqyrtimit gjyqësor, si rezultat i ndryshimit të gjendjes faktike.Paraqitja e aktakuzës, është shprehje e parimit akuzator nemo iudex sine actore.Qëllimi i aktakuzës është që çështjen penale ta e nxjerrë në shqyrtimin gjyqësor meqëllim të gjykimit. Në aktakuzë përkufizohet vepra penale, e cila është objekt iaktakuzës, me qëllim që i pandehuri ta e përkadit mbrojtjen e tij.Prokurori publik në bazë të provave të grumbulluara, apo në bazë tëinformacioneve që i posedon, për veprën penale dhe kryesit e saj, e ngrit aktakuzëndhe pa shtyrje ia dërgon gjykatës kompetente1. Në rastet kur prokurori publik,vlerëson se nuk ka bazë për ngritjen e aktakuzës, e informon të dëmtuarin, i cili eka të drejtën që në cilësinë e paditësit subsidiar ta e vazhdon ndjekjen penale2.

1. 2. Përmbajtja e aktakuzës.Që aktakuza të jetë e rregullt dhe në pajtim me dispozitat ligjore ajo duhet të

përmban3: emrin dhe mbiemrin e të pandehurit, emrin dhe mbiemrin e prindërve,mbiemrin e vajzërisë së nënës, vendlindjen dhe vendbanimin e tij, ditën muajin dhe

vitin e lindjes, numrin personal të identifikimit, nacionalitetin (kombësinë) dheshtetësinë profesionin, nëse është i martuar dhe sa fëmijë, përkaditjen shkollore,



50

gjendjen e tij ekonomike, a ka qen më parë i dënuar si dhe mos ka ndonjë çështjetjetër penale në vazhdim ndaj tij, të dhënat nëse i pandehuri ndodhet në paraburgim, ose mbrohet në liri, ose propozimin që të caktohet paraburgimi.Përveç shënimeve personale të te pandehurit, në aktakuzë duhet të ceket koha dhevendi i kryerjes së veprës penale-përkatësisht rrethanat në të cilat është kryer vepra penale, objektin e veprës penale dhe mjetet me të cilat është kryer vepra penale,emërtimin ligjor të veprës penale, propozimin e provave që duhet të shqyrtohen nëshqyrtimin gjyqësor, duke përfshirë emrat e dëshmitarëve dhe të ekspertëve, si dhearsyshmërin për ngritjen e aktakuzës, ndërsa në hyrje të aktakuzës emrin egjykatës kompetente, e cila do ta e gjykon rastin.Me rastin e ngritjes së aktakuzës, nëse i pandehuri gjendet në liri, prokurori mundtë propozoj që të jepet urdhri për paraburgim, ose nëse gjendet në paraburgimmund të propozoj lirimin e tij (neni 305 par. 2 i KPPK-së). Aktakuza duhet të paraqitet në kopje të mjaftueshme për të gjitha palët që do të jenë pjesë e atij

procesi penal, pra për të pandehurin, të dëmtuarin, si dhe mbrojtësin, kurse së bashku me aktakuzën prokurori, gjykatës ia dërgon komplet lëndën e hetimit.

1. 3 . Pranimi i aktakuzës në gjykatë.Posa aktakuza të pranohet në gjykatë, pa shtyrje i dorëzohet gjyqtarit i cili do ta ezbaton procedurën e konfirmimit të aktakuzës, dhe i njëjti po ashtu duhet ta ekontrollon aktakuzën se a është hartuar në bazë të ligjit, dhe nëse vlerëson seaktakuza ka të meta, gjyqtari të njëjtën ia kthen paditësit që ta e plotëson në afatinkohor prej tri ditësh, por me kërkesën e arsyeshme të paditësit afati mund tështyhet apo të zgjatet. Nëse paditësi subsidiar ose paditësi privat, nuk e respektonafatin e dhen nga gjyqtari, konsiderohet se i njëjti ka hequr dorë nga ndjekja penaledhe procedura penale pushohet. Në praktikën gjyqësore, shpesh ndodhë që prokurori posa ta ngrit aktakuzën,njëkohësisht i propozon gjykatës, që nëse i pandehuri ndodhet në liri ai të paraburgoset, ose nëse ndodhet në paraburgim të lirohet, në këto raste kolegji igjykatës (tre gjyqtar) vendosin në afatin kohor prej 48 orësh nga ngritja eaktakuzës, kurse nëse i pandehuri ndodhet në paraburgim por prokurori nuk ka propozuar lirimin e tij, atëherë gjithashtu kolegji i gjykatës, sipas detyrës zyrtare, e pasi ta e vlerëson rastin, në afatin kohor prej 72 orësh nga dita e pranimit, vendos

për ndërprerjen ose zgjatjen e paraburgimit, konform nenit 306 par. 5 të KPPK-së.Pas ngritjes së aktakuzës, paditësi i autorizuar ka për obligim4, që të gjitha shkresate lëndës në bazë të te cilave është ngritur aktakuza, mbrojtësit të te pandehurit të iasiguron nga një kopje, duke përfshirë, deklaratën e të pandehurit, të dëshmitarëve,mendimet e ekspertëve, si dhe kallëzimin penal e dosjet e policisë, nëse këtombrojtësi nuk ka pasur mundësi që të i siguron, gjatë hetimit, ose deri në ngritjen eaktakuzës. Në afatin kohor prej 8 ditësh, nga dita e pranimit të materialeve sipas nenit 307 tëKPPK-së, dhe jo më vonë se në seancën e konfirmimit të aktakuzës, përkatësisht para fillimit të shqyrtimit gjyqësor, kur nuk ka seancë të konfirmimit, mbrojtësi i të



51

pandehurit, ka për obligim që ta e informon paditësin për provat dhe dëshmitarët qëdo të i fton në shqyrtimin gjyqësor.2. KONFIRMIMI I AKTAKUZËS2. 1. Kuptimi i konfirmimit të aktakuzës.Me vet faktin se aktakuza është akt akuzues, e cila ka për qëllim që të pandehurinta e dërgon në shqyrtimin gjyqësor, për ta e gjykuar çështjen penale ndaj tij, ky faktnuk është i këndshëm për të pandehurin, madje edhe atëherë kur ndaj të pandehurithedhet poshtë aktakuza para ose gjatë seancës së konfirmimit, apo edhe me rastin elirimit të tij nga pëgjegjësija penale.Ligjvënësi, me dispozita të veçanta ligjore, e ka paraparë seancën e konfirmimit tëte aktakuzës, me qëllim të kontrollimit të aktakuzës, ashtu që një person të mosnxirret në shqyrtimin gjyqësor, nëse nuk ka bazë të mjaftueshme dhe nuk është embështetur në prova të pranueshme aktakuza.Ana tjetër pozitive e seancës së konfirmimit të aktakuzës, mbështet në faktin që të

ruhet autoriteti i organeve shtetërore, në mënyrë që të mos arrijnë aktakuza nëgjykatë, të cilat nuk janë të bazuara.

2. 2. Provat e papranueshme.Gjyqtari që e zhvillon procedurën për konfirmimin e aktakuzës, sipas detyrëszyrtare është i obliguar që të shikon provat mbi bazën e të cilave është ngrituraktakuza, dhe nëse gjen se aktakuza përmban ndonjë provë të papranueshme,atëherë gjyqtari me aktvendim të veçantë, provën e deklaron të papranueshme,kurse përkitazi me këtë e informon prokurorin5. Nëse deklarimi i provës së papranueshme e kushtëzon ndryshimin e aktakuzës, nëkëtë rast gjyqtari vepron sipas paragrafit 3 nga neni 306 i KPPK-së, që nënkuptonse gjyqtari ia kthen prokurorit aktakuzën, që të njëjtën ta e përmirëson në afatinkohor prej tri ditësh.Papranueshmërinë e provës, mund ta e ngritë edhe pala, në kohën kur e njëjta i paraqitet gjykatës e deri në seancën e konfirmimit të aktakuzës. Megjithatëçështjen e provës së papranueshme, pala mund ta e ngritë edhe më vonë, nësevërtetohet se lidhur me provën e papranueshme pala nuk është informuar në kohënkur është paraqitur, siç këtë e përcakton neni 154 par. 2 i KPPK-së.

Në çdo rast kur gjyqtari, merr aktvendim dhe e deklaron ndonjë provë të

papranueshme, kundër këtij aktvendimi është e lejuar ankesa, në afat prej dyzet etetë orëve, nga koha e pranimit të aktvendimit, (nenin 154 par. 3 të KPPK-së).Aktvendimi se urdhri ose zbatimi i tij është i paligjshëm, e merr formën e prerë,kur kolegji prej tre gjyqtarësh e merr aktvendimin lidhur me ankesën, ose kur kakaluar afati për ankesë.Prova e papranueshme, veçohet nga shkresat e lëndës, futet në pliko të veçantë dhevuloset, dhe se e njëjta nuk mund të përdoret si provë gjatë shqyrtimit gjyqësor.

2. 3. Caktimi i seancës për konfirmimin e aktakuzës.Kur gjyqtari çmon se aktakuza është përpiluar në pajtim me nenin 305 të KPPK-së,e cakton seancën për konfirmimin e aktakuzës. Në seancë ftohet paditësi, i



52

pandehuri dhe i dëmtuari, ndërsa të pandehurit dhe mbrojtësit të tij, thirrja së bashku me aktakuzën i dërgohet së pakut 8 ditë para seancës për konfirmim.Të pandehurit të cilit i është dorëzuar aktakuza ka të drejtë që:-të heqë dorë nga shqyrtimi i aktakuzës dhe i provave;-të heq dorë nga seanca për konfirmim dhe të paraqes kundërshtim me shkrimkundër aktakuzës si dhe pranueshmërisë së provave;-të vazhdon me seancën për konfirmimin e aktakuzës.Lidhur me të drejtat e cekura të pandehurit, i njëjti njoftohet me rastin e dorëzimittë thirrjes për seancën për konfirmimin e aktakuzës.Kur i pandehuri dëshiron të heq dorë, nga shqyrtimi i aktakuzës dhe provave, ështëi obliguar që gjyqtarit të i parashtron deklaratën me shkrim, së pakut tri ditë paradatës së caktuar të seancës për konfirmimin e aktakuzës6.Me këtë rast gjyqtari merr aktvendim, për pranimin e deklaratës së të pandehurit, mbi heqjen dorë nga shqyrtimi i aktakuzës dhe i provave, nëse është i

bindur, se i pandehuri i ka kuptuar pasojat e heqjes dorë nga shqyrtimi i aktakuzësdhe i provave, dhe e anulon seancën për konfirmimin e aktakuzës dhe lidhur mekëtë e informon prokurorin, të pandehurin dhe të dëmtuarin. Nëse gjyqtari meaktvendim e refuzon heqjen dorë të pandehurit nga shqyrtimi i aktakuzës dhe provave, ai vazhdon me seancën për konfirmim. Në rastin tjetër kur i pandehuri, parashtron deklaratë me shkrim se heqë dorë ngaseanca për konfirmim, duke parashtruar kundërshtimin me shkrim ndaj aktakuzësdhe provave, i pandehuri deklaratën, po ashtu duhet të ia dorëzon gjyqtarit së pakuttri ditë para seancës për konfirmim7 Gjithashtu gjyqtari edhe me këtë rast merr aktvendim mbi pranimin e heqjes dorëtë pandehurit nga seanca për konfirmim, nëse është i bindur se i pandehuri i kakuptuar pasojat mbi heqjen dorë nga seanca për konfirmim. Me aktvendim, poashtu gjyqtari e informon paditësin, të pandehurin dhe të dëmtuarin, ndërsakundërshtimin me shkrim, të parashtruar nga i pandehuri, kundër aktakuzës dhe provave, ia dorëzon paditësit dhe të dëmtuarit (neni 311 par. 2 i KPPK-së). Lidhurme këtë paditësi dhe i pandehuri, kanë mundësi që në afatin kohor prej 8 ditësh,nga dita e njoftimit, të deklarohen me shkrim, (neni 311 par. 3 i KPPK-së).Brenda tri ditëve pas marrjes së deklaratave me shkrim nga paditësi dhe i dëmtuari,ose me kalimin e afatit nga par. 3 i nenit 311 të KPPK-së, gjyqtari merr aktvendim

konform nenit 316 të KPPK-së, me të cilin aktvendim e hedhë aktakuzën dhe e pushon procedurën penale ndaj të pandehurit. Nëse në pajtim me nenin 311 par. 5 të KPPK-së, gjyqtari merr aktvendim, me tëcilin e refuzon deklaratën me shkrim për heqjen dorë (aktdorëheqjen) të pandehuritnga seanca për konfirmimin e aktakuzës, atëherë seanca për konfirmimin eaktakuzës vazhdon sipas orarit të paraparë.Me aktvendim, gjyqtari e shpallë gjykatën jo kompetente, ndërsa çështjen iareferon gjykatës kompetente, kur vërteton se vepra penale që është objekt iaktakuzës, është në kompetencë të gjykatës tjetër, si në pikëpamje të kompetencësreale dhe territoriale. Kundër këtij aktvendimi palët kanë të drejtë ankese në afat prej 3 ditësh, nga dita e pranimit të aktvendimit, kolegjit penal të gjykatës.



53

Gjyqtari për konfirmimin e aktakuzës, në afatin kohor jo më vonë se 2 muaj ngadita kur është ngritur aktakuza, sipas detyrës zyrtare merr aktvendim mbiaktakuzën ose pranueshmërinë e provave, në rastin kur e pranon deklaratën meshkrim nga i pandehuri mbi heqjen dorë nga shqyrtimi i aktakuzës dhe provave,dhe nëse i pandehuri nuk ka paraqitur kundërshtim me shkrim ndaj aktakuzës dhe provave (neni 312 i KPPK-së).

2. 4. Seanca për konfirmimin e aktakuzës. Nëse gjyqtari, nuk e merr ndonjë aktvendim, si në rastet e trajtuara deri më tani,atëherë vazhdon me seancën për konfirmimin e aktakuzës. Në seancë duhet të jen prezent prokurori, i pandehuri, ndërsa ka të drejtë të merr pjesë edhe i dëmtuari8.Për seancën e konfirmimit të aktakuzës, përshtatshmërisht vlejnë të gjithadispozitat ligjore të KPPK-së, që kanë të bëjnë me publicitetin, udhëheqjen,shtyrjen dhe ndërprerjen e shqyrtimit gjyqësor.

Sikur është përcaktuar në nenin 314 par. 1 të KPPK-së, në fillim të seancës,gjyqtari e udhëzon të pandehurin, mbi të drejtat e tij, që të mos deklarohet (tëmbrohet në heshtje), ose të mos përgjigjet në pyetjet, dhe nëse deklarohet ai nukdetyrohet të e inkriminoj vetëveten ose të afërmit e tij, e as ta e pranoj fajësinë, tëketë mbrojtës profesional (avokat), që ta e kundërshton aktakuzën si dhe pranueshmërinë e provave të paraqitura në aktakuzë.Kur gjyqtari çmon, se e drejta e të pandehurit në mbrojtje është respektuar dhe se palët i kanë përmbushur detyrimet lidhur me paraqitjen (zbulimin) e provave,kërkon nga paditësi që ta e lexon aktakuzën.Pas leximit të aktakuzës, gjyqtari e pyet të pandehurin se a e ka kuptuar aktakuzën,nëse i pandehuri nuk e ka kuptuar aktakuzën, gjyqtari e fton paditësin, që të pandehurit të ia shpjegon aktakuzën në mënyrën që tani i pandehuri pa vështirësi tae kupton aktakuzën.Kur i pandehuri e ka kuptuar aktakuzën, gjyqtari i jep mundësinë e pyet të pandehurin se a e pranon fajësinë sipas të gjitha pikave të aktakuzës. I pandehurika të drejtë që ta e pranon fajësinë sipas aktakuzës që e ngarkon, por edhe ka tëdrejt të deklarohet se nuk e pranon fajësinë. Në rastin kur i pandehuri nukdeklarohet mbi fajësinë, atëherë konsiderohet se nuk e pranon fajësinë. Në seancën për konfirmimin e aktakuzës, paditësi, i pandehuri dhe mbrojtësi i tij, e

po ashtu edhe i dëmtuari kanë të drejtë të japin deklarata, por nuk administrohetasnjë provë, që nënkupton se nuk merren në pyetje dëshmitarët si dhe ekspertët e propozuar në aktakuzë, po ashtu në seancën për konfirmim nuk prezantohen provatë tjera.Kur i pandehuri e pranon fajësinë për të gjitha pikat e aktakuzës, sikur që është paraparë në nenin 315 të KPPK-së, gjyqtari përcakton nëse:-I pandehuri e kupton natyrën dhe pasojat e pranimit të fajit;-Pranimi i fajit bëhet në mënyrë vullnetare dhe pas këshillimit të pandehurit membrojtësin, kuptohet nëse i pandehuri ka mbrojtës.-Pranimi i fajit ka mbështetje të plotë në fakte që i përmban aktakuza, në materialete prezantuara nga prokurori për plotësimin e aktakuzës të pranuar nga i pandehuri



54

dhe çdo provë tjetër, siç është dëshmia e dëshmitarëve të paraqitur nga prokuroriose i pandehuri, si dhe;-Nuk ekzistojnë asnjë nga rrethanat të përcaktuara në nenin 316 par. 1 nënparagrafi1 deri 3 të KPPK-së.Gjatë vlerësimit të pranimit të fajësisë së të pandehurit, gjyqtari mund të kërkonmendimin e paditësit, mbrojtësit dhe vet të dëmtuarit, (neni 315 par. 2 i KPPK-së). Nëse gjyqtari nuk pajtohet, se janë vërtetuar faktet nga paragrafi 1 nënparagrafi 1deri 4 të nenit 315 të KPPK-së, ai procedon apo vazhdon me seancën e konfirmimittë aktakuzës, sikur pranimi i fajësisë të mos ishte bërë. Në të kundërtën, nëse gjyqtari pajtohet se janë vërtetuar faktet, nga paragrafi 1nënparagrafi 1 deri 4 nga neni 315 të KPPK-së, atëherë ai merr aktvendim, me tëcilin e pranon pranimin e fajësisë nga ana e të pandehurit, dhe vepron konformnenit 316 par. 4 të KPPK-së, duke marr aktvendim me të cilin e konfirmonaktakuzën.

Gjyqtari e konfirmon aktakuzën, pavarësisht se i pandehuri e ka pranuar apo nuk eka pranuar fajësinë, kur aktakuza është ngritur nga paditësi i autorizuar dhe ështëhartuar në bazë të ligjit, nuk ka prova të papranueshme, si dhe nuk ekzistojnë asnjënga rrethanat e përcaktuara në nenin 316 par. 1 nënparagrafi 1 deri 4 të KPPK-së.

2. 5. Hedhja e aktakuzës dhe pushimi i procedurës penale.Konform nenit 316 par. 1 nënparagrafi 1 deri 4 të KPPK-së, gjyqtari merraktvendim, me të cilin e hedhë aktakuzën dhe e pushon procedurën penale, kur aiçmon se: -Vepra penale për të cilën akuzohet i pandehuri, nuk është vepër penale;-Ekzistojnë rrethana të cilat e përjashtojnë përgjegjësinë penale;-ka ardhur deri te parashkrimi i ndjekjes penale, vepra penale është përfshirë nëamnisti ose falje, ose ekzistojnë rrethana të tjera të cilat e pengojnë ndjekjen penale, si dhe;-nuk ka prova të mjaftueshme që e mbështesin dyshimin e arsyeshëm (bazuar) se i pandehuri e ka kryer veprën penale me të cilën është akuzuar.Gjyqtari për konfirmimin e aktakuzës, merr aktvendim mbi hedhjen e aktakuzësdhe pushimin e procedurës penale, edhe në rastin kur vërteton se aktakuza nukështë ngritur nga paditësi i autorizuar, mandej nëse propozimi i palës së dëmtuar

ose leja e organit publik mungon, ose është tërhequr, si dhe në rastin kur ekzistojnërrethana të tjera që përkohësisht e pengojnë ndjekjen penale ndaj të pandehurit. Në të gjitha rastet, kur gjyqtari e hedhë aktakuzën, kundër aktvendimit mbi hedhjene aktakuzës, në afatin prej 3 ditësh nga pranimi i aktvendimit, paditësi si dhe idëmtuari, kanë të drejtë në ankesë kolegjit të gjykatës. Në rastin kur ndaj aktvendimit të gjyqtarit mbi hedhjen e aktakuzës, ka paraqiturankesë vetëm i dëmtuari, ndërsa ankesa ka patuar sukses, atëherë konsiderohet se idëmtuari e ndërmerr ndjekjen penale si paditës supsidiar.Aktvendimet e marruar nga gjyqtari, lidhur me konfirmimin e aktakuzës, duhet tëarsyetohen në atë mënyrë, që të mos prejudikohet gjykimi i çështjes kryesore, qëdo të shqyrtohet në shqyrtimin gjyqësor.



55

2. 6. Forma e prerë e aktakuzës.Aktakuza pasi të marr formën e prerë, me të gjitha shkresat e tjera të lëndës idërgohet kryetarit të trupit gjykues, për ta e gjykuar çështjen penale.Formën e prerë të aktakuzës, e përcakton neni 318 i KPPK-së.Aktakuza e merr formën e prerë:-në ditën kur aktvendimi për konfirmimin merr formë të prerë në pajtim me nenin316 par. 4 të KPPK-së.-në ditën kur aktvendimi nga neni 310 par. 2 ose neni 311 par. 2 i KPPK-së merrformën e prerë, nëse gjyqtari nuk vepron në pajtim me nenin 312 të KPPK-së. Në mbështetje të nenit 312 të KPPK-së, aktakuza e merr formën e prerë, kurgjyqtari sipas detyrës zyrtare, jo më vonë se 2 muaj nga ngritja e aktakuzës, merraktvendim mbi aktakuzën dhe pranueshmërin e provave në pajtim me nenin 316 par. 4 të KPPK-së. Në çdo kohë, aktvendimi i marrun nga gjyqtari lidhur me aktakuzën e merr formën

e prerë, kur nuk ka pasur ankesë, kundër aktvendimit nga pala dhe ka kaluar afati për ankesë, ose nëse ka pasur ankesë, kur të jetë vendosur lidhur me ankesën ngakolegji penal i gjykatës. Në pajtim me nenin 431 par. 1 të KPPK-ës, palët kanë të drejtë të parashtrojnëankesë kundër aktvendimeve të gjyqtarit të procedurës paraprake, si dhe kundëraktvendimeve tjera të gjykatës së shkallës së parë, me përjashtim kur shprehimishtme ligj nuk lejohet ankesë.Aktualisht në praktikën gjyqësore, lidhur me rastin kur konfirmohet aktakuza, kadallime sa i përket të drejtës në ankesë kundër aktvendimit për konfirmimin eaktakuzës nga se disa gjykata nuk iu japin palëve të drejtën për ankesë e disa uanjohin këtë të drejtë (neni 431 par. 1 i KPPK-së).Gjykatat e regjionit të Mitrovicës, në aktvendimet për konfirmimin e aktakuzës japin udhëzimin juridik, ndërsa gjykatat e regjionit të Prishtinës dhe Prizrenit, nuk japin udhëzime juridike. Lidhur me atë që u tha deri më tani, në këtë punim, nëvazhdim të këtij punimi do të gjeni aktvendimet nga praktika gjyqësore.

PËRFUNDIMI1. Në praktikë, rreth zbatimit të ligjit të ri, paraqiten edhe vështirësitë në aplikimine tij. Kështu ka ndodhur, edhe me zbatimin e KPPK-ës në praktikën gjyqësore, kur

disa gjykata, e udhëzojnë palën në të drejtën për ankesë, kundër aktvendimit përkonfirmimin e aktakuzës, ndërsa gjykatat tjera nuk e japin udhëzimin juridik.2. Në praktikën gjyqësore, ka dallime, sa i përket faktit se a ka të drejtë i akuzuaritë parashtron ankesë, ndaj aktvendimit me te cilin konfirmohet aktakuza në kuptimtë nenit 315 par. 4 dhe 316 par. 4 të KPPK-së, ngase në këto raste shprehimishtnuk potencohet e drejta për ankesë, sikur potencohet e drejta për ankesë në nenin317 par. 2 të KPPK-së, kur hedhet aktakuza, ose në rastin kur gjyqtari, meaktvendim e shpall jokompetente gjykatën përkatëse konform nenit 316 par. 3 tëKPPK-së.3. Mirëpo pavarësisht, prej dallimeve të praktikës gjyqësore, dhe qasjeve tëndryshme, këtë dilemë në mënyrë të çart e rregullon neni 431 i KPPK-së, ku



56

shprehimisht është potencuar e drejta për ankesë, kundër të gjitha aktvendimeve tëgjyqtarit të procedurës paraprake, si dhe kundër aktvendimeve tjera të gjykatës sëshkallës së parë, duke i përjashtuar rastet kur me ligj në mënyrë shprehimore nuklejohet ankesa.

FUSNOTAT1. Neni 304 par. 1 i KPPK-së

2. Neni 62 par. 1 i KPPK-së.

3. Neni 305 i KPPK-së.

4. Neni 307 par 1 e 3 i KPPK-së.

5. Neni 154 par. 2 dhe 264 par. 3 i KPPK-së.



8. Neni 313 par. 2 i KPPK-së

LITERATURA1. Dr. Begeja Skënder, Kriminalistika, Tiranë, 2004.2. Grup autorësh, Islami, Hoxha, Panda, Procedura Penale, Tiranë, 2003.3. Dr. Hajdari Azem, E Drejta E Procedurës Penale, Prishtinë, 2006.4. Dr. Latifi Vesel, Kriminalistika, Prishtinë, 2004.5. Dr. Shiti Ejup, E Drejta E Procedurës Penale, Prishtinë, 2005.6. Konventa Evropiane për mbrojtjen të Drejtave të Njeriut, dhe Lirive Themelore, 1950.7. Ligji i Procedurës Penale i ish RSFJ-së, i vitit 1977.8. Kodi i Përkohshëm Penal i Kosovës, Rregullorja e UNMIK-ut, nr.2003/25.9. Kodi i Përkohshëm i Procedurës Penale i Kosovës, Rregullorja e UNMIK-ut, nr.2003/26.

10. Ligji Penal për të Mitur i Kosovës, Rregullorja e UNMIK-ut, nr. 2004/8.11. Ligji mbi Gjykata e Rregullta i Kosovës, ” Gazeta Zyrtare e KSAK ” nr. 21/78



57

Dr. Dierk Mattik - Sekretari i përgjithshëm Asociacioni i Odёs G jermane

RREGULLORE E PROFESIONIT TE AVOKATIT SI DHEDETYRAT DHE FUNKSIONET E ORGANIZATAVE TE

AVOKATEVE NE GJERMANI Në Gjermani profesioni dhe pozita brenda shtetit dhe shoqërisë janë pjesë ekushtetutës (Ligji Bazik) dhe të rregulluara mirë nga statuti federal (LigjiParlamentar)

I. Ligji i Avokatёve Gjerman (LAG) Ligji i avokatëve gjerman (LAG), një ligj parlamentar, rregullon profesionin eavokatit deri në imtësi. LAG konsideron profesionin e avokatit si një profesion tëlirë, në të cilin avokatët janë plotësisht të pavarur nga ndikimi i shtetit. E drejta eavokatëve që të përfaqësojnë qytetarët në çdo çështje mund të kufizohet vetëm ngaligji federal.

Parakushtet për profesion dhe hyrje në të janë të rregulluara në mënyrë strikte ngastatuti. Në interes të shoqërisë dhe mirëmbajtjes së rendit administrativ tëdrejtësisë, avokati ka për detyrë të jetë i pavarur, konfidencial, të parandalojkonflikte të interesit, dhe të kryej punë objektive dhe kompetente. Ndërhyrja eshtetit në punën e avokatëve nuk është e lejuar. Përmirësime të punës së avokatit janë vetëm të mundshme përmes rrugëve ligjore nga gjykatat përkatëse.

Përgjegjësia profesionale e avokatëve është rregulluar nga statuti, siç është bashkëpunimi me profesione tjera, njashtu edhe obligimi për kompensim është përcaktuar në bazë të rregullores për çmime në statut.

Thyerja e ndonjërës nga këto obligime do të dënohet. Fillimisht, zyra rajonale, tëcilës i përket avokati, merr një vendim rreth kësaj çështjeje, dhe më pastaj është juridiksioni i veçantë, i cili është pjesë e juridiksionit shtetëror.Rregullat e paraqitura nё Ligjin e Avokatëve Gjerman për profesionin eavokaturës, ekskluzivisht janë çështje të dispozitave parlamentare. Ata, të cilët i përkasin këtij profesioni dhe organizatave të tyre nuk kanë autoritet të caktojnëstandarde.

Që nga viti 1994, një organizate e veçantё e avokatëve emëroi “Asamblenë eRregulloreve”, e cila është legjitimuar nëpërmjet votimeve demokratike, dhe ështëlejuar të konkretizoj provizionet e statutit për rregullimin e profesionit të avokatit.Ekziston një listë e ngushtë dhe ekskluzive për këtë. Rezolutat e “Asamblesë përRregullore”, të cilat duhet të aprovohen nga shumica e kualifikuar, janë të paraqitura në rregullore në lidhje me profesionin. Provizionet e rregullores në

lidhje me profesion nuk e kanë të lejuar të përcaktojnë detyrime profesionale, por



58

më tepër vetëm të formulojnë më saktësisht rregullat e statutit dhe në pajtim meudhërrëfyesin e përshkruar nga legjislatura, si të ndryshëm nga ligji.Rezolutat e “Asamblesë së Rregulloreve” dhe provizionet e rregulloreve ne lidhjeme profesionin shqyrtohen nga ministria e drejtësisë rreth respektimit të tyre tëligjit dhe kushtetutës. Ministria mund tё refuzoj rezoluta nga “Asambleja përRregullore” nëpërmes akteve administrative. Edhe pse ekziston një mundësi e tillëkontrolle, shumë provizione në rregulloren profesionale janë refuzuar nga gjykatakushtetuese pas ankesave të avokatëve individual në lidhje me thyerjen e ligjit dhemosrespektimit të kushtetutës.

II. Oda RajonaleImplementimi i ligjit profesional të avokatëve, i standardizuar në LAG, është njëdetyrë e vërtet e shtetit, e cila zakonisht kryhet nga administrata shtetërore dhe përcaktimit të autoriteteve specifike të nevojshme për atë. Për atë arsye shteti mund

te implementoj rregulla të aplikueshme tek avokatët nëpërmes administratësfederale dhe asaj shtetërore të së drejtës (administrim direkt shtetëror). Sidoqoftë,legjislatura gjermane nuk e ka zgjedhur këtë rrugë, por mё tepër, në përputhje metraditat e përcaktuara nga ligji gjerman, implementimi dhe zbatimi i ligjit qëndikon tek avokatët, është transferuar tek një autoritet i veçantё, i cili përbehet ngaanëtar të profesionit.

Nё republik ën federale ekzistojnë 28 oda rajonale. Odat rajonale janë krijuar sikorporata të ligjit zyrtar dhe funksionojnë si administrata shtetërore indirekte. Odatrajonale janë çështje tё autoriteteve mbik ëqyrëse shtetërore, tё cilat monitorojnë senëse dhe si këto i kryejnë obligimet e veta.

Është objektivë kontinuale e organizatave tё tilla tёçështjeve lidhur me avokatё, qёdituria e anëtarëve tё profesionit tё bёhet fitimprur ëse për qëllime tё administratësshtetërore.

Si nё tё gjitha administratat shtetërore, rregullimi i profesionit tё avokatit duhet tё bёhet nё interes tё të gjithëve (shoqërisë). Si e tillë, rregullorja e avokatёve mund tёcaktoj vetëm ata kufij, tё cilët mbështeten plotësisht ne interesat e te gjithëve

(shoqërisë). Gjykatat, dhe përfundimisht, Gjykata Kushtetuese Federale vendosinmbi konteste sepse rregullorja e profesionit ndikon ne artikullin 12 te kushtetutës(liria e profesionit).

Pas pranimit, secili avokat është anëtar i odes rajonale, përgjegjës për biznesin e tijnё formë tё anёtarёsisё obligative. Anëtarët e odёs rajonale zgjedhin organet eodёs, dhe nё kontekst tё provizioneve tё statutit bëjnë rezoluta dhe implementojnёmasat e nevojshme. Deri më tani, ata kanë buxhetin e vet dhe tё drejtën q ё tёmbledhin para nga anëtarësia.



59

Detyrat e odёs rajonale janë tё përshkruara dhe tё përcaktuara hollësisht nё LAG.Me tepër se detyratqё ndikojnë nё organizim dhe buxhet, detyrat e tyre përfshijnëedhe zbatimin e mbikëqyrjes disiplinore tё avokatёve, si dhe konsultimin dheinstruktimin e tyre nёçështje profesionale tё ligjit. Vetëm odat rajonale kanёautoritet tё mbik ëqyrjes disiplinore. Gjithashtu, odat rajonale kanë për detyr ё tёmarrin pjesё nё punësimin e avokatёve (kandidatёve) për gjykatat e avokatёve, sidhe kanё për detyr ё trajnimin e avokatёve duke emëruar trajner adekuat për këtëdetyrё. Odat rajonale gjithashtu janë përgjegjëse për trajnimin e personelit tёzyrave. Pastaj është detyr ё e tyre qё tё ofrojnë mendime tё ekspertëve nё pyetjet e prezantuara nga autoritetet shtetërore dhe ministrive, dhe q ё kanё ndikim nё odatrajonale.

Principi i autorizimit individual aplikohet. Do tё thotë, odat rajonale i kryejnëvetëm ato detyra tё cilat janë transferuar tek ato nga ligji, e jo thjesht ato tё cilat për

ndonjë arsye dëshmojnë tё jenё tё dobishme për avokat. Principi i fuqive tёimplikuar, i njohur nё ligjin e organizatave ndërkombëtare, qe mund tё dërgoj derite zgjerimi i detyrave, nuk aplikohet nё mënyre eksplicite.

III. Oda Federale Gjermane e Avokatёve – OFGA28 odat rajonale, ne nivelin federal, janë tё përfshira brenda odёs federativegjermane, nё formë te anёtarёsisё obligative. Edhe OFGA është një korporatё eligjit publik. OFGA duhet t’i kryej detyrat e veta tё caktuara nga ligji. K ëto përfshijnë, pos tjerash, nё veçanti:- nё pyetjet qё ndikojnë tek tё gjitha odat rajonale, dhënia e mendimeve individualetё secilës odё rajonale dhe dhënia e mendimit tё përgjithshëm nëpërmesdiskutimeve- nё tё gjithaçështjet q ё prekin odat rajonale, duke prezantuar mendimin e odёsfederale gjermane tek autoritetet kompetente, gjykatat, dhe organizatat dhe tё përfaqësoj tё gjitha odat rajonale tek këto institucione.

E lartpërmendura “Asambleja e rregulloreve” ekziston brenda Odёs FederaleGjermane. Presidenti i OFG-sё dhe presidentёt e odave rajonale janë anëtarë tё“Asamblesë sё Rregullorёs” pa tё drejte vote, dhe avokatёt e selektuar nga anëtar ёt

e odave rajonale, shërbejnë si anëtarë me tё drejtё vote.Oda Federale e Gjermanisë nuk ka tё drejtё tё mbledh para për anëtarësi, por mёtepër financohet nga tё mbledhurat e odave rajonale. Oda Federale e Gjermanisënuk është e legjitimuar demokratisht, as nuk janë avokatёt individual si anëtarë tёodave rajonale, anëtare e Odës Federale Gjermane.

Përfaqësimi i interesave ekonomike, politike, dhe profesionale tё avokatёve përballë shoqërisë, politikës, dhe shtetit nuk janë ndёr detyrat e numëruara për odatrajonale dhe Odёn Federale Gjermane.



60

IV. Asociacioni i Odёs Gjermane – AOG Përfaqësimi i interesave ekonomike, politike, dhe profesionale tё avokatёve përballë shoqërisë, politik ёs, dhe shtetitështë detyr ё e Asociacionit tё OdёsGjermane, asociacioneve shtetërore tё saj, dhe asociacioneve vendore tё saj.Asociacioni i odës është një organizatë e pavarur lobimi për profesionin eavokaturës gjermane, e cila është legjitimuar demokratisht nga anëtarësiavullnetare.

Ekzistojnë 243 asociacione vendore tё odёs, tё kombinuara për tё formuarAsociacionin e Odёs Gjermane. Secili avokat i pranuar mund tё bёhet anëtar iasociacionit tё odёs sё tij vendore. Anëtarësia nё asociacionin vendor tё odёs, nёkontrast me anёtarёsinё obligative tё odave rajonale,është nё baza vullnetare.Secili asociacion vendor i odёs voton një këshill drejtues nga anëtarët e vet.

Asociacioni vendor i odёs merr pjesё nё formulimin e mendimeve tё Asociacionittё Odёs Gjermane nëpërmes mbledhjeve tё anёtarёsisё, nё tё cilën secili posedonnga një ulëse dhe një numër tё votave var ësisht nga madhësia. Mbledhja eanёtarёsisё sё AOG-sё voton anëtarët për këshillin drejtues, aprovon kontotvjetore, përcakton shumat e anёtarёsisё, dheështë organi mё i lartё vendimmarr ës iasociacionit.

Këshilli drejtues i votuar nga mbledhja e anёtarёsisё përbёhet nga 27 anëtarë, kusecili duhet tё jetё anëtarë i një asociacioni vendor tё odёs. K ëshilli drejtues iAsociacionit tё Odёs Gjermaneështë përgjegjës për tё gjitha çështjet lidhur measociacionin, përveç atyre tё cilat janë transferuar tek mbledhja e anёtarёsisё oseorgane tё tjera tё asociacionit. K ëshilli drejtues mund tё transferoj detyra shtesё tek presidenti dhe presidiumi.

Presidenti përfaqëson asociacionin dhe menaxhon punën e përditshme. Ai udhëheqmbledhjet e anёtarёsisё, mbledhjet e k ëshillit drejtues dhe tё presidiumit, dhe merrvendime nё tё gjithaçështjet urgjente. Presidiumi administron asetet e asociacionit,financat, investimet, si dhe përgatit mbledhjet e këshillit drejtues.

Financimi i Asociacionit tё Odës Gjermane bёhet përmes parave tё mbledhura, tёcilat asociacionet e odave vendore duhet t’i paguajnë AOG-sё për çdo anëtarë qëkanë.



61

Mr.sc.Qemajl Juniku – avokat

SPECIFIKAT E KONTRATËS MBI DHURIMIN

Është fakt se në jetën e përditshme, në kontekstin e veprimeve juridike.kontratatmbi dhurimin, kan rëndësin e tyre të veçantë, llogaritur si për nga specifikat e tyre po edhe nga fakti se lidhur me të njëjtat nuk parashihet ndonjë regullativë eveçantë, duke u marrë për bazë problematika e tyre ne aplikimin praktik. Nëmungesë të kësaj regullative, rëndësi të veçantë në aplikimin praktik të këtyrekontratave ka praktika gjyqësore, e në veçanti vendimet e gjykatave të larta ,të cilatkan plotësuar këtë materie juridike.

Duhet të veçojmë se Ligji mbi marrdhënjet detyrimore,në pjesën më të madhe i përshkruan kontratat obligative, mirëpo për dhurimin nuk ka ndonjë dispozitë tëveçantë.Në të shumtën e rasteve ,kur bëhej fjalë mbi kontestet të cilat rezultoninnga kontratat mbi dhurimin ,është marrë për bazë Ligji Austriak civil i vitit 1811apo Ligji i përgjithshëm pasuror i Malit të Zi, I vitit 1888.

Meqë dhurimi trajtohet si veprim bamirës juridik, pranimi dhuratës në vetëvete, paraqet falenderimin e dhuratëmarrësit në fisnikërinë e dhuratëdhënësit. Mirëpo,në praktikën gjyqësore,në shumë prej rasteve hasim në mosfalenderimin edhuratëmarrësit në raport me dhuratëdhënësin për çka pason edhe kontesti në mestyre për revokimin e kontratës mbi dhurimin.

Kontrata mbi dhurimin është ajo kontratë ,kur njëra palë kontraktuese(Dhuratëdhënësi) ia ofron palës tjetër kontraktuese (Dhuratëmarrësit), sendin ecaktuar apo ndonjë të drejtë pasurore,pa ndonjë kompenzim ,apo e kushtëzon ate për të ndërmarrë ndonjë veprim në interesin e tij. Andaj, prej kësaj, rezulton se nërastin konkret ,bëhet fjalë për një kontratë obligative ,në mes të dy palëve dheshprehjes së dëshirës së tyre, si karakteristikë themelore e këtij raporti juridik.

Në dukje të parë, sipas brendisë së saj kontrata mbi dhuratën i ngjan testamentit, por kur të merret parasysh edhe pëlqimi i të dy palëve në kontratë ,nuk mund tëtrajtohet se ajo është shprehje e një anshme e njerës palë kontraktuese siç ështërasti te testament-dhënësi. Në anën tjetër ,këtu kemi të bëjmë me kontratën pandonjë detyrim kompenzimi, po me qëllim mirëbërës, me të cilin dhuratëdhënësika dëshirë për t’ia rritur pasurinë e dhuratëmarrësit.

Vlenë për tu veçuar se kontrata mbi dhurimin duhet trajtuar si kontratë enjëanshme detyrimore, meqë vetëm dhuraëdhënësi ka detyrimin për t’iadorëzuar dhuratëmarrësit sendin kontraktues ,ndërsa dhuratëmarrësi nuk kandonjë detyrim, por vetëm të drejtën për ta kërkuar dorëzimin e sendit të dhuruar.

Duke u bazuar në vet faktin se te kjo kontratë parashihet dorëzim real i dhuratës,atëherë bëhet fjalë për kontratë formale.Nëse objekt i kontratës është



62

paluajtshmëria, atëherë kërkohet forma e shkruar e kontratës , ndërsa te objekti iluajtshëm vetëm dorzimi real i objektit.

KARAKTERISTIKAT THEMELORESikur te llojet tjera të kontratave, edhe te kontrata mbi dhurimin ekzistojnëkarakteristikat themelore, e prej tyre: a.Aftësia e palëve për të vepruar dheekzistimi i dëshirës për të hyrë në këtë mardhënje juridiko-cvile.

Kontratën mbi dhurimin,duhet lidhur vetëm ata përsona të cilët e kanë aftësinë përtë vepruar. Mirëpo, kemi shumë raste kur edhe përsonat me aftësi pjesërisht të përkufizuar po edhe të miturit,e kan të drejtën e lidhjes së kontratës përmeskujdestarit të tyre, prindit apo kujdestarit të caktuar nga organi kompetent tëkujdestarisë.

Duhet veçuar ekzistimin e dy elementeve qenësore të kontratës mbi dhurimin:Objekti i kontratës dhe Dëshira për dhurim.

a.Objekti i kontrates, mund të jenë të gjitha sendet ose të drejtat pasurore,të cilat janë pronë e dhuratëdhënësit e që me ligj nuk janë të ndaluara për qarkullim. psh.si (mjetet narkotike-droga ).Por mund të jenë edhe sendet të cilat shfrytëzohen nëmënyra të ndyshme si (Puna fizike) ,po ashtu edhe e drejta e caktuar dhe sendi iardhshëm.Nuk mund të jetë objekt dhurimi sendi i huaj.

a.Edrejta për dhurim (animus donandi)Vlenë të veçohet se kjo e drejtë është element qenësor i kontratës mbi dhurimin.Kjo trajtohet si motiv i brendshëm në bazë të të cilit dhuratëdhënësi orientohetqë pa ndonjë interes të ndërmarr aktin e dhurimit të sendit të caktuar me qëllim qëdhuratëmarrësit t’ia rrisë pasurinë e tij.Kjo dëshirë ,duhet të jetë e qartë dhe reale, jo dykuptimshme.

Kur të përmendim dëshirën e palës dhuratëdhënëse për ta dhuruar sendin, patjetërkjo dëshirë duhet të jetë reale, e jo formale, them kështu se nuk janë të rralla rastetkur pala prezentohet se me dëshirën e tij dhuron sendin e caktuar, por në anën

tjetër, qëllimi është lidhja fiktive e kontratës në mungesë të dëshirës për dhurimapo (animus donandi). Në këto raste ,praktika gjyqësore tregon se bëhet fjalë për punë juridike absolutisht të nuluara, p.sh.nëse dhuratëdhënësi ia dhurondhuratëmarrësit paluajtshmërinë e caktuar,por ajo kontratë nuk është ekzekutuarasnjëherë, atëherë bëhet fjalë për një kontratë fiktive, apo pa ndonjë vlerë juridike.

Palët kontraktuese te kjo kontratë duhet të pajtohen për elementet qenësore të saj.Prej asaj që u tha më lartë, te kjo kontratë ,dhuratëdhënësi ka detyrimetkontraktuese të cituara në kontratë, ndërsa dhuratëmarrësi ka vetëm të drejtat ecatuara të cilat poashtu rezultojnë nga kontrata.



63

Si detyrim i dhuratëdhënësit është dorëzimi i sendit të dhuruar dhuratëmarrësit nëmomentin e kontraktuar ,duke marrë detyrimin e ruajtjes së atij sendi gjerë në atëmoment.Meqë është fjalë për veprimin juridik pa ndonjë kompenzim, atëherëdhuratëdhënësi nuk përgjigjet për të metat fizike dhe juridike të sendit të dhuruar.Kjo ka përjashtim kur të metat e caktuara dhuratëdhënësi i ka fshehur qëllimishte nga të njejtat më vonë, dhuratëmarrësit do ti shkaktohet dëmi eventual, p.sh.nësedhuratëmarrësit i dhurohet në shërbim një bombolë gazi për të cilën dhuratëdhënësie dinte se është e prishur dhe më pastaj për shkak të këtij defekti, ajo bombolëshpërthen dhe i shkakton dëmin material, atëherë dhuratdhënësi e ka përgjegjësinë për kompenzimin e demit të shkaktuar ,në raport me dhuratëmarrësin.Si e drejtë e dhuratëmarrësit është të kërkojë dorëzimin e sendit të dhuruar nëafatin,vendin dhe mënyrën e përcaktuar me kontratë. Në rastin kur sendi ështëdëmtuar me qëllim nga ana e dhuratëdhënësit të kërkojë edhe kompenzimin edëmit të shkaktuar .

LLOJET E KONTRATAVE MBI DHURIMIN Në praktikë në të shumtën e rasteve hasim në këto kontrata dhurimi:-Dhurimi shpërblyes-Dhurimi me ngarkesë-Dhurimi i përzier-Dhurimi me rastin e vdekjes

Në praktikë hasim edhe në lloje tjera të dhurimit,të cilat herë pas here kan thirrjet etyre specifike, por për nga brendija kanë të bëjnë me dhurimin, siç bie fjala tedhurimi për qëllime të përgjithshme shoqërore.

DHURIMI SHPËRBLYESBëhet fjalë për dhurimin nga ana e dhuratëdhënësit i bazuar në shkaqet morale.Psh. Nxënësi ia dhuron një dhuratë mësuesit i cili pensionohet.Sportistit përrezultatet e tij në një ekip sportive i dhurohet shpërblimi i caktuar.

DHURIMI ME URDHËR APO ME BARRËKur biseduam për karakteristikat themelore të kontratës mbi dhurimin, theksuam se

te ky lloj i kontratave ,dhuratëdhënësi ka vetëm detyrime ndërsa dhuratëmarrësivetëm të drejta. Mirëpo te kontratat me urdhër apo me barrë ,do të konstatojmë sedhuratëdhënësi përveq që ia dhuron sendin e caktuar dhuratëmarrësit e detyron tënjëjtin për ta kryer një veprim, i cili në një mënyrë kushtëzohet me sendin edhuruar.Psh. Dhuratëdhënësi ia dhuron dhuratëmarrësit një paluajtshmëri tëcaktuar, duke ia kushtëzuar që ai nënës së tij, në të njejtën paluajtshmëri t’iandërton një objekt të vogël banimi, apo babait të tij të ndjerë, të ia ndërton njëlapidar mbi varr etj, Ashtu që, nëse dhuratëmarrësi nuk i përmbahet urdhëresës nëfjalë ,dhuratëdhënësi ka të drejtën e kërkimit të anulimit të kontratës mbi dhurimin.Por duhet veçuar se në këto raste dhuratëdhënësi nuk duhet ti tejkalojë kërkesat e



64

tij me rastin e dhurimit të sendit të cakuar,meqë në të kundërtën i humbë kuptimi idhurimit.

DHURIMI I PËRZIERKy dhurim na prezentohet në raportet detyrimore ,kur njera palë (Shitësi) ia jep palës tjetër (blerësit), sendin i cili kushton shumë më tepër se shuma që ai e merrnga blerësi. Psh.Shitësi ia shet blerësit automjetin i cili kushton 30.000 Euro,ndërsa, nga ai merr vetëm 5.000 Euro. Shuma prej 25.000 Euro llogaritet se ështëshumë e dhuruar.Ky rast të shumtën ndodhë te përsonat që kanë afërsi në mes vete.

DHURIMI ME RASTIN E VDEKJESËshtë fakt se dhurimi si detyrim kontraktues, është kontratë në mes të përsonave tëgjallë (inter vivos).Mirëpo, në praktikë hasim edhe raste kur dhuratëdhënësi iadhuron dhuratëmarrësit sendin e caktuar por me kushtëzim që kontrata të

fuqizohet pas vdekjes së tij. Edhepse në pamje të parë duket se ka ngjajshmëri metestamentin ,kjo duhet të trajtohet si kontratë dhurimi.

TËRHEQJA APO REVOKIMI I DHURIMITRevokimi i dhurimit ka mundësi të bëhet nga ana e vetë dhuratëdhënësit bazuar nëdispozitat kontraktuese,në baza ligjore dhe nga përsonat e tretë që i garanton ligji.

Në bazë të detyrimeve kontraktuese, Dhuratëdhënësi ka të drejtë të kërkojrevokimin e dhurimit, nëse dhuratëmarrësi nuk iu ka përmbajtur detyrimit parapraktë kushtëzuar nga ana e dhuratëdhënësit.Psh. dhuratëdhënësi ia ka dhuruar njëlokal afarist dhuratëmarrësit, me detyrimin që ai ta përfundoj fakultetin emjekësisë,e ai këtë nuk e ka bërë,atëherë krijohet baza që dhuratëdhënësi të kërkojërevokimin e dhurimit.

REVOKIMI LIGJOR I DHURIMITËshtë shum rast specifik në praktikën gjyqësore , parashtrimi i kërkesës përrevokim në baza ligjore.Këtu bëhet fjalë për 2 shkaqe që vëjnë bazën për revokimtë dhurimit,e prej tyre: përkeqësimi tej mase i gjendjes materiale tëdhuratëdhënësit dhe mosfalenderimi i dhuratëmarrësit për dhuratën e pranuar nga

ana e dhuratëdhënësit. Në rastin e parë,bëhet fjalë për përkeqësimin e gjendjesmateriale të dhuratëdhënësit që nga momenti i dhurimit e gjerë në momentin ekërkesë për revokim.Këtu duhet të kemi parasysh mungesën e mjeteve materiale,të cilat pamundësojnë plotësimin e nevojave elementare jetësore si tëdhuratëdhënësit po edhe anëtarëve të familjes së tij. Sipas praktikës gjyqësore.këtoraste në të shumtën përfundojnë me marrjen e detyrimit të dhuratëmarrësit për përkujdesje ndaj dhuratëdhënësit ,gjithnjë duke pasur parasysh vlerën e sendit tëdhuruar.Psh. Kontrata mbi ushqimin dhe mbajtjen e përjetëshme. Ndërsa, revokimii dhurimit për shkak të jofalenderimit të dhuratëmarrësit për dhuratën emarrë,kërkohet në të shumtën e rasteve kur bëhet fjalë për ndonjë delikt, vepër penale kundër jetës së dhuratëdhënësit , lëndimit trupor , cenimit të prestigjit ,çka



65

ndjeken sipas padisë private apo detyrës zyrtare. Ndërsa revokimi i dhurimit sipas përsonave të tretë, sipas ligjit mbi trashëgiminë parashifet në rastet e cenimit të pjesës së domosdoshme,pastaj të cenimit të mbajtjes së domosdoshme sipas ligjitmbi familjen në Kosovë si dhe dëmtimit të qëllimshëm të kreditorit ,në bazë tëLMD

SHEMBUJ PRAKTIK TË KONTRATËS MBI DHURATËN

KONTRATË MBI DHURIMIN(E SENDIT TË PALUAJTSHËM)

E lidhur në Gjakovë,me dt.28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova,Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe S.G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , si

dhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:

l. Dhuratëdhënësi , pohon se në bazë të kontratës mbi shitëblerjen të lidhur meFondin mbi tokën ndërtimore dhe veprimtarinë komunale në Gjakovë,nr.2045 tëdt.16.12.1980, është i vetmi pronar i banesës një dhomëshe nr. 845, kati i II, nëndërtesën banesore “Lamela 2/2” Rr.”Nena Tereze” nr.845,me sipërfaqe prej48,03 m2., të cilën pa ndonjë kushtëzim të caktuar ia dhuron dhuratëmarrësit.2.Dhuratëmarrësi pranon dhuratën e dhënë sipas përshkrimit nga pika l ekontratës, për të cilën nuk ka ndonjë kushtëzim paraprak nga ana edhuratëdhënësit.3. Dhuratëdhënësi si i vetmi pronar i paluajtshmërisë së dhuruar, merr detyrimin për tu përgjigjur, ndaj çdo kërkese eventuale të palës së tretë, me të cilën në tëardhmen ka mundësi të kontestohet pronësia e dhuratëmarrësit mbi paluajtshmërinë e dhuruar.4. Palët kontraktuese heqin dorë nga e drejta për ta atakuar këtë kontratë,nga tëgjitha bazat, prej të cilave ajo ka mundësi të atakohet.5. Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj i bartëdhuratëmarrësi .

6. Dhuratëmarrësi pohon se në ditën e lidhjes dhe legalizimit të kësaj kontrate, kahyrë në posed të palujtshmërisë së dhuruar, mbi të cilën dhuratëdhënësi ia ka pranuar të drejtën e pronësisë dhe njejtën paluajtshmëri, ai ka mundësi për taevidentuar në emër të tij në regjistrat kadastral të Komunës së Gjakovës.7.Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njejtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI_____________________ ____________________



66

KONTRATË MBI DHURIMIN(E SENDIT TË LUAJTSHËM)

E lidhur në Gjakovë,me dt.28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova,Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe S. G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , sidhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:l. Dhuratëdhënsi , pohon se, është i vetmi pronar i automjetit ,të prodhimit Audi,me nr.të shasisë WSPK123456L789, viti i prodhimit 2004, ngjyra e zezë, regj125-KS-145, të cilin pa ndonjë kushtëzim të caktuar ia dhuron dhuratëmarrësit.2.Dhuratëmarrësi pranon dhuratën e dhënë sipas përshkrimit nga pika l ekontratës, për të cilën nuk ka ndonjë kushtëzim paraprak nga ana edhuratëdhënësit.

3. Dhuratëdhënësi si i vetmi pronar i automjetit të dhuruar, merrë detyrimin përtu të përgjigjur, ndaj çdo kërkese eventuale të palës së tretë, me të cilën në tëardhmen ka mundësi të kontestohet pronësia e dhuratëmarrësit mbi këteautomjet.4. Palët kontraktuese heqin dorë nga e drejta për ta atakuar këtë kontratë,nga tëgjitha bazat, prej të cilave ajo ka mundësi të atakohet.5. Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj i bartëdhuratëmarrësi .6. Dhuratëmarrësi pohon se në ditën e lidhjes dhe legalizimit të kësajkontrate,dhuratëdhënësi ia ka dorëzuar automjetin e dhuruar dhe ai tani të njëjtinka mundësi për ta regjistruar si pronësi të tij,pranë Qendrës së regjistrimit tëautomjeteve.7.Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njejtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE

DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI

____________________ _____________________

KONTRATË MBI DHURIMIN

E lidhur në Gjakovë,me dt.28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova, Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe S. G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , sidhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:



67

l. Dhuratëdhënsi , pohon se në bazë të kontratës mbi shitblerjen,të lidhur meFondin mbi tokën ndërtimore dhe veprimtarinë komunale në Gjakovë,nr.2045 tëdt.16.12.1980, është i vetmi pronar i banesës njëdhomëshe nr. 845, kati i II, nëndërtesën banesore “Lamela 2/2” Rr.”Lenini” nr.845,me sipërfaqe prej 48,03m2., të cilën ia dhuron dhuratëmarrësit.2. Dhuratëdhënësi, gjerë në vdekjen e tij,e ruan të drejtën e shfrytëzimit tëbodrumit të banesës, me sipërfaqe prej 60 m2, i cili gjendet nën të njejtën banesë ,andaj regjistrimi i banesës së dhuruar,pranë Drejtorisë Komunale të Gjeodezisë,duhet të evidentohet me këtë barrë kontraktuese.3. Dhuratëmarrësi pranon dhuratën e dhënë sipas përshkrimit nga pika l ekontratës, me kushtin që bodrumin e banesës edhe në të ardhmen të ia lë nëshfrytëzim dhuratëdhënësit .4. Dhuratëdhënësi si i vetmi pronar i paluajtshmërisë së dhuruar, merrëdetyrimin për tu përgjigjur, ndaj çdo kërkese eventuale të palës së tretë, me të

cilën në të ardhmen ka mundësi të kontestohet pronësia e dhuratëmarrësit mbi paluajtshmërinë e dhuruar.5. Palët kontraktuese heqin dorë nga e drejta për ta atakuar këtë kontratë,nga tëgjitha bazat, prej të cilave ajo ka mundësi të atakohet.6. Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj i bartëdhuratëmarrësi .7. Dhuratëmarrësi pohon se në ditën e lidhjes dhe legalizimit të kësaj kontrate, kahyrë në posed të palujtshmërisë së dhuruar, mbi të cilën dhuratëdhënësi ia ka pranuar të drejtën e pronësisë dhe njëjtën paluajtshmëri, ai ka mundësi për taevidentuar në emër të tij në regjistrat kadastral të Komunës së Gjakovës.8. Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njëjtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI__________________ _____________________

MARRËVESHJE mbi revokimin e dhurimit për shkak të pamiradishmërisë

E lidhur në Gjakovë,me dt.28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova,Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe S. G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , sidhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:l. Palët kontraktuese bashkarisht konstatojnë se , se në bazë të kontratës mbishitblerjen e paluajtshmërisë të lidhur me dt. 12.02.2002,e të legalizuar pranëGjykatës komunale në Gjakovë, me nr.VR,1359, dhuratëdhënësi ia ka dhuruar



68

dhuratëmarrësit, banesës një dhomëshe nr. 845, kati i II, në ndërtesën banesore“Lamela 2/2” Rr.”Lenini” nr.845,me sipërfaqe prej 48,03 m2., të cilëndhuratëmarrësi e ka evidentuar në emër të tij në regjistrat kadastral të komunës sëGjakovës.2. Se dhuratëmarrësi,në kohën e fundit nuk sillet në mënyrë të regullt medhuratëdhënësin ashtu që është jo mirënjohës për dhuratën e pranuar ,andaj edhe janë krijuar kushtet ligjore për revokimin e kontratës mbi dhurimin, për shkak të jomiradisë së tij.3. Duke u bazuar në shkaqet e përmendura sipas pikës 2 të kësajmarrëveshje,dhuratëdhënësi e revokon kontratën mbi dhurimin nga pika një ekësaj marrëveshje,për shkak të jomiradishmërisë së palës dhuratëmarrëse.4. Dhuratëmarrësi për ti ikur kontestit gjyqësor,e pranon këtë marrëveshje dhe pajtohet me revokimin në fjalë.5. Dhuratëdhënësi,në bazë të kësaj marrëveshje e mbanë të drejtën që banesën e

cituar sipas pikës1 të saj ta evidentoj sërish si pronësi të tij në regjistrat kadastraltë Komunës se Gjakovës6. Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj i bartëdhuratëmarrësi .7. Dhuratëmarrësi detyrohet që në afatin prej 15 ditësh ,nga dita e nënshkrimit tëkësaj marrëveshje ,të ia kthejë në pronësi dhuratëdhënësit banesën nga pika 1 emarrëveshjes,dhe të njëjtën ta zbrazë nga plaçkat dhe personat të vendosur gjerënë ditën e lirimit të saj.8. Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njëjtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI___________________ __________________

MARRËVESHJE mbi revokimin e dhurimit për shkak të varfërisë së dhuratëdhënësit

E lidhur në Gjakovë,me dt .28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova,Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe S. G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , sidhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:l. Palët kontraktuese bashkarisht konstatojnë se: në bazë të kontratës mbishitblerjen e paluajtshmërisë të lidhur me dt. 12.02.2002,e të legalizuar pranëGjykatës Komunale në Gjakovë, me nr.VR,1359, dhuratëdhënësi ia ka dhuruardhuratëmarrësit, banesës një dhomëshe nr. 845, kati i II, në ndërtesën banesore“Lamela 2/2” Rr.”Lenini” nr.845,me sipërfaqe prej 48,03 m2., të cilën



69

dhuratëmarrësi e ka evidentuar në emër të tij në regjistrat kadastral të komunës sëGjakovës.2. Se dhuratëmarrësi, në ndërkohë është varfëruar nga shkaku se me vendimin eorganit kompetent komunal, iu ka ndalë pensioni invalidor ,andaj tani ai nuk kamjete të mjaftueshme për ti plotësuar nevojat elementare jetësore.3. Duke u bazuar në shkaqet e përmendura sipas pikës 2 të kësajmarrëveshje,dhuratëdhënësi e revokon kontratën mbi dhurimin nga pika një ekësaj marrëveshje,për shkak të varfërisë.4. Dhuratëmarrësi për ti ikur kontestit gjyqësor,e pranon këtë marrëveshje dhe pajtohet me revokimin në fjalë.5. Dhuratëdhënësi ,në bazë të kësaj marrëveshje,e mbanë të drejtën që banesën ecituar sipas pikës1 të saj,ta evidentoj sërish si pronësi të tij në regjistratkadastral,të Komunës së Gjakovës6.Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj ibartë dhuratëmarrësi 7. Dhuratëmarrësi detyrohet që në afatin prej 15 ditësh ,nga dita e nënshkrimit tëkësaj marrëveshje ,të ia kthejë në pronësi dhuratëdhënësit banesën nga pika 1 emarrëveshjes,dhe të njëjtën ta zbrazë nga plaçkat dhe personat të vendosur gjerënë ditën e lirimit të saj.8. Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njëjtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI____________________ _____________________

MARRËVESHJE Mbi mbajtjen dhe kujdesin e dhuratëdhënësit në vend të revokimit

të kontratës mbi dhurimin për shkak të varfërimit.

E lidhur në Gjakovë,me dt.28.06.2007,në mes të palëve kontraktuese, Z.G.ngaGjakova,Rr.” Anton Qeta”nr.26, në një anë, si dhuratëdhënës ,në tekstin emëtejmë (Dhuratëdhënësi) dhe Z. S.G.nga Gjakova, Rr.”Anton Qeta” nr.26, , sidhuratëmarrës në anën tjetër, në tekstin e mëtejmë (Dhuratëmarrësi ) , nga e cilarezultojnë të drejtat dhe detyrimet vijuese:l. Palët kontraktuese bashkarisht konstatojnë se: në bazë të kontratës mbishitblerjen e paluajtshmërisë të lidhur me dt. 12.02.2002,e të legalizuar pranëGjykatës Komunale në Gjakovë, me nr.VR,1359, dhuratëdhënësi ia ka dhuruardhuratëmarrësit, banesës një dhomëshe nr. 845, kati i II, në ndërtesën banesore“Lamela 2/2” Rr.”Lenini” nr.845,me sipërfaqe prej 48,03 m2., të cilën

dhuratëmarrësi e ka evidentuar në emër të tij në regjistrat kadastral të Komunëssë Gjakovës.



70

Vlera e banesës së dhuruar ishte përcaktuar në shumën prej 50.000 Euro.2. Se dhuratëmarrësi, në ndërkohë është varfëruar nga shkaku se me vendimin eorganit kompetent komunal, iu ka ndalë pensioni invalidor ,andaj tani ai nuk kamjete të mjaftueshme për ti plotësuar nevojat elementare jetësore.3. Duke u bazuar në shkaqet e përmendura sipas pikës 2 të kësaj marrëveshje, janë plotësuar kushtet ligjore për revokimin e kontratës mbi dhurimin,por llogaritur nëraportet shumë të mira të palëve kontraktuese,dhuratëmarrësi pranon qëdhuratëdhënësit të ia paguaj në emër të shpenzimeve mujore për plotësimin enevojave elementare jetësore,të ia paguaj nga 500 Euro në muaj gjerësa të arrihetshuma e tërësishme e përcaktuar në emër të vlerës së banesës së dhuruar4. Dhuratëmarrësi për ti ikur kontestit gjyqësor,e pranon në tërësi këtëmarrëveshje5. Dhuratëmarrësi edhe më tutje ,e mbanë të drejtën e pronësisë mbi banesën edhuruar të cituar dhe ajo banesë edhe më tutje mbetet e regjistruar në emër të tij

në regjistrat kadastral.6.Të gjitha shpenzimet përpilimit të kësaj kontrate dhe legalizimit të saj i bartëdhuratëmarrësi .7.Palët kontraktuese ,pohojnë se kjo kontratë është përpiluar me dëshirën e tyre e jo me ndonjë metodë kërcënuese apo mënyrë të dhunshme,andaj të njejtën ata enënshkruajnë pa ndonjë vërejtje.

PALËT KONTRAKTUESE DHURATËDHËNËSI DHURATËMARRËSI_____________________ ___________________

GJYKATËS KOMUNALE NË GJAKOVË

PADITËSI: Z. G. Nga Gjakova,Rr.” Anton Qeta” nr.26 I PADITURI:S. G. Nga Gjakova,Rr.”Anton Qeta nr.26

P A D I

REVOKIMIN E KONTRATËS MBI DHURIMIN

Vlera e kont.50.000 Euro.

Paditësi , pohon se ishte i vetmi pronar i banesës një dhomëshe ,e cila gjendet nëGjakovë,me nr. 845, kati i II, në ndërtesën banesore “Lamela 2/2” Rr.”Lenini”nr.845,me sipërfaqe prej 48,03 m2., të cilën ia kishte dhuruar dhuratëmarrësit, nëbazë të kontratës mbi dhurimin të lidhur pranë Gjykatës Komunale në Gjakovë,me dt. 12.05.2002, e të legalizuar me nr.VR.1125/02.

PROVË: Kontrata mbi dhurimin.



71

Para lidhjes së kësaj kontrate,paditësi ia ka bërë të ditur të paditurit se edhe në tëardhmen do të vazhdojë për të shfrytëzuar bodrumin e banesës së dhuruar ,duke ivendosur bibliotekën e tij të ruajtur nga i ati i ndjerë R.G.,për çka ai këtëkushtëzim nuk e ka kundërshtuar.

PROVË: Neni 3 i kontratës mbi dhurimin. Megjithatë,edhe pse i padituri nuk ka kundërshtuar shfrytëzimin e bodrumit tëbanesës nga ana e paditësit,ai duke e shfrytëzuar mungesën e përkohshme të paditësit, ate bodrum e ka shndërruar në një lokal biljardo, ku e ka inkuadruardjalin e tij.

PROVË: Konstatimi në vend i garazhes. Duke llogaritur se i padituri nuk iu ka përmbajtur detyrimit kontraktues ngakontrata mbi dhurimin e lartëcituar, paditësi mendon se janë plotësuar kushtetligjore për revokimin e kësaj kontrate dhe i propozon gykatës që ta caktojë seancën për shqyrtimin kryesor të kësaj çështje kontestuese dhe pasi të vërtetojë themelsinë

e kërkesë-padisë të merr këtë: AKTGJYKIM1.REVOKOHET,kontrata mbi dhurimin e lidhur në mes të palëve ndërgjygjëse medt.12.05.2002,sipas të cilës paditësi si i vetmi pronar i banesës një dhomëshe nr.845, kati i II, në ndërtesën banesore “Lamela 2/2” Rr.”Lenini” nr.845,mesipërfaqe prej 48,03 m2., të cilën ia kishte dhuruar dhuratëmarrësit, në bazë tëkontratës mbi dhurimin të lidhur pranë Gjykatës komunale në Gjakovë, me dt.12.05.2002, e të legalizuar me nr.VR.1125/02 duke e lejuar që ai këtë banesë taevidentojë si pronësi të tij në regjistrat kadastral të komunës së Gjakovës.2.DETYROHET i padituri S.G. Nga Gjakova,që në afatin prej 15 ditësh nëkërcënimin e ekzekutimit me dhunë, ta lirojë banesën në fjalë nga personat dhesendet e vendosura në te, si dhe banesën ta kthejë në gjendjen ekzistuese si para pranimit të saj në emër të dhuratës.3.I padituri detyrohet që paditësit të ia kompensojë në tërësi shpenzimet procedurale.

PADITËSI__________________



72

Mr.sc.Hilmi Zhitija, prokuror

TEJKALIMI I AKTAKUZËS

Ka kohë që te zbatuesit e ligjit (gjykatësit dhe prokurorët publikë) dëgjohenkonstatime dhe mendime të ndryshme sa i përket interpretimit ose, më mirë tëthuhet, zbatimit të drejt të dispozitës së nenit 386 par 1, 2 të Kodit të ProcedurësPenale (në tekstin e mëtejmë K.P.P).

Ç’është e vërteta, zbatimi i kësaj dispozite ka paraqitur dhe vazhdon të paraqesë problem të theksuar në teorinë e së drejtës së procedurës penale dhe në praktikëngjyqësore, përkatësisht deri në cilën masë është e lidhur gjykata me identitetinobjektiv dhe subjektiv të aktakuzës së paraqitur nga paditësi i autorizuar me rastine marrjes së vendimit pas një shqyrtimi gjyqësor.

Problemet paraqiten atëherë kur shtrohet pyetja se deri në cilën masë gjykata kamundësi ta ndryshojë identitetin objektiv të aktakuzës, përkatësisht përshkriminfaktik të veprës penale të paraqitur në aktakuzë dhe emërtimin ligjor, i cili përkonme atë gjendje faktike. Për ta ilustruar këtë temë dhe për t’iu përgjigjur shumë pyetjeve të cilat mund të shtrohen gjatë shtjellimit, së pari është e nevojshme tësqarohet se ç’ është juridike dhe ç’është faktike në këtë mes, respektivisht të bëhetdallimi ndërmjet çështjes juridike dhe asaj faktike. Pa sqarimin e këtyre dynocioneve, nuk do të mund të zbatoheshin dhe të interpretoheshin drejt dispozitat

ligjore, posaçërisht ato që ngërthejnë në vete këto nocione. Autorë të ndryshëm tësë drejtës procedurale deri më tani nuk kanë arritur të kenë një qëndrim tëunifikuar, por as teoria nuk ka bërë një përkufizim me të cilin do të përcaktontedallimin mes këtyre nocioneve, (çështjes faktike dhe çështjes juridike), kështu qëkjo, si duket, i ka mbetur praktikës gjyqësore për ta zgjidhur.

Pra, kur kemi të bëjmë me zbatimin e dispozitës së nenit 386 të KPP, para gjyqtarit paraqitet dilema nëse përshkrimi i gjendjes së fakteve dhe i rrethanave të paraqituranë aktakuzë është çështje faktike, së cilës gjykata duhet t’i përmbahet, apo ështëçështje juridike, së cilës gjykata nuk ka detyrim t’i përmbahet sipas dispozitës sënenit 386 par 2 të KPP?

Këso rastesh paraqiten gjatë tërë procedurës gjyqësore dhe gjykata ka për detyrë tëvendosë nëse ndonjë çështje paraqitet si juridike apo faktike, në mënyrë që të ketëmundësi ta zbatojë drejt dispozitën përkatëse ligjore. Këtu do të paraqesim disa prej rasteve të shumta, të cilat janë tipike kur vendoset se ç’ është juridike dheç’është faktike. P.sh, me rastin e vendosjes sipas ankesës, gjykatat e shkallës sëdytë çështjen faktike e shqyrtonin vetëm nëse ajo theksohej në ankesë, kurseçështjen juridike e shqyrtonin kryesisht (sipas detyrës zyrtare). Gjykata ma e lartë

mund ta ndryshojë çështjen juridike, por jo edhe çështjen faktike. Kur gjykata eshkallës së dytë, me rastin e shqyrtimit të ankesës, gjen se gjendja e fakteve është



73

vërtetuar gabimisht nga gjykata e shkallës së parë, atëherë ajo është e detyruar ta prishë aktgjykimin dhe çështjen ta kthejë për rivendosje. Nëse gjykata e shkallëssë dytë dëshiron ta ndryshojë çështjen faktike, këtë mund ta bëjë vetëm nëse e hapshqyrtim gjyqësor, me ç’rast do t’u mundësonte palëve në procedurë t’ikundërshtonin provat e administruara.

Kur kemi të bëjmë me shqyrtimin e kërkesës për zbutjen e jashtëzakonshme tëdënimit dhe kërkesën për përsëritjen e procedurës penale, gjykata udhëhiqet nganjë zgjidhje ndryshe e çështjes faktike, (e para ka të bëjë me vendimin e dënimit, edyta lidhur me vendimin e fajësisë). Kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë dhekërkesa për rishikim të jashtëzakonshëm të aktgjykimit të formës së prerë kanë të bëjnë me ndryshimin e çështjes juridike dhe jo me ndryshimin e çështjes faktike.Kështu deri dikund, në bazë të thënave të lart cekura e kemi definuar dhe bërëdallimin në mes të asaj ç’është çështje faktike dhe ç’është çështje juridike.

Gjykata ka për detyrë ta zgjidhë kontestin mes paditësit dhe të paditurit (akuzën),duke i zbatuar dispozitat procedurale më parë të përcaktuara, respektivisht sipas parimeve dhe rregullave të procedurës penale. Së pari gjykata duhet t’i vërtetojëfaktet e caktuara të paraqitura në aktakuzë, të plotësuar apo të ndryshuar deri në përfundim të shqyrtimit gjyqësorë nga paditësi, gjegjësisht gjendjen faktike, gjë qënë realitet paraqet tërësinë e fakteve të ndodhura, e pastaj kësaj gjendjeje të fakteveia përshtat normën juridike të parashikuar nga ligji, të cilën e zbaton.

Pra, këtu kemi të bëjmë me një qasje metodologjike të zgjidhjes së çështjes juridike penale: së pari të zgjidhet çështja faktike dhe pastaj ajo juridike, domethënë marrjae vendimit për ekzistimin e fakteve të caktuara, të cilat e përbëjnë gjendjen faktike,(fakte këto që kanë ndodhur ose ndodhin në realitet) dhe marrja e vendimit nësekjo gjendje faktike e vërtetuar i përgjigjet një norme të caktuar juridike.

Veprimet për vërtetimin e gjendjes faktike i ndërmerr gjykata në bazë të normavetë procedurës penale dhe vlerësimit të lirë të provave të demonstruara, duke bërëkëtë për të vërtetuar nëse ato fakte kanë ndodhur në realitet apo nuk kanë ndodhur. Në rast të dyshimit, gjykata ka mundësi t’i qaset përdorimit të parimit të njohur “in

dubio pro reo”, që do të thotë: “në rast dyshimi, në favor të të akuzuarit”. Ky parimnuk mund të përdoret kur vendoset për çështjen juridike, sepse kemi të bëjmë mezbatimin e normës përkatëse të parashikuar nga ligji penal. Ndërkaq, kur vendoset për çështjen juridike, gjykata nuk vendos për fakte, por për normën e ligjit, e cila, për nga kuptimi, u përgjigjet fakteve të vërtetuara. Kjo nuk mund të bëhet mendihmën e provave apo sipas bindjes së lirë, por në bazë të njohurive dheshkathtësive mbi ligjin dhe metodat e interpretimit, pa marrë parasysh nësevendimi do të jetë më i favorshëm apo më i pafavorshëm për të akuzuarin.

P.sh., tek vjedhja e rëndë, gjykata vërteton me ndihmën dëshmitarëve nëse iakuzuari, me rastin e kryerjes së vjedhjes, ka pasur një shkop të gjatë në dorë. Kjo



74

paraqet vërtetimin e gjendjes së fakteve qenësore – zgjidhja e çështjes faktike.Tani me këtë lidhet zgjidhja e çështjes juridike, domethënë a paraqet ose jo aishkop mjet të rrezikshëm, siç kërkon dispozita e nenit 253 të KPK. Te shembullitjetër, që ka të bëjë me grabitjen, gjykata vërteton me ndihmën e dëshmitarëve se iakuzuari, kur e kishte takuar të dëmtuarin, e kishte futur me shpejtësi dorën në brez, ku zakonisht mbahet revolja dhe ia kishte kërkuar të gjitha të hollat. Kjo paraqet vërtetimin e gjendjes së fakteve të rëndësishme, pra kemi të bëjmë mezgjidhjen e çështjes faktike. Ndërkaq,e zgjidhja e çështjes juridike do të ishte: nësefutja e dorës me shpejtësi në brez, ku zakonisht mbahet revolja, paraqet kërcënimserioz për jetën dhe trupin, ashtu siç e kërkon norma juridike e parashikuar nganeni 254 KPK. Pastaj, paditësi paraqet në aktakuzë se i akuzuari me forcë dhe medhunë ia kishte marrë nga dora kuletën të dëmtuarit, me qëllim që t’i sjellë vetes përfitim pasuror të kundërligjshëm, duke emërtuar këtë gjendje të fakteve sivjedhje të parashikuar nga neni 252 të KP. Gjykata në shqyrtimin gjyqësor e

vërteton këtë gjendje të fakteve, të paraqitur në aktakuzë, duke emërtuar juridikishtsi grabitje, edhe pse një cilësim juridik i tillë është në dëm të të akuzuarit. ngase njëautorizim të tillë e nxjerr nga dispozita e nenit 386 par 2 të KPP. Ose, p.sh., akuzanë përshkrimin e vet i paraqet faktet dhe rrethanat e veprës penale të vrasjes nëtentativë, duke vënë në dukje se i akuzuari, me dashje që ta privojë nga jeta, me një predhë të revoles e godit të dëmtuarin në kraharor, afër zemrës, dhe këto fakteligjërisht i emërton si lëndim i rëndë trupor. Gjykata në shqyrtim i vërteton këtofakte dhe i cilëson juridikisht si vrasje në tentativë dhe jo ashtu siç e kishteemërtuar paditësi. Edhe në këtë rast zbatohet dispozita e nenit 386 par. 2 të KPP,edhe pse, sipas disa zbatuesve të ligjit, kjo është e papranueshme, ngase supozojnëse në këtë mënyrë keqësohet pozita e të akuzuarit. Një konstatim i tillë nukqëndron, sepse paditësi në aktakuzë ka përcaktuar veprën, faktet dhe rrethanat që paraqesin figurën e veprës penale si dhe kufijtë e shqyrtimit gjyqësor dhe tëaktgjykimit, pa marrë parasysh cilësimin juridik të gabuar nga paditësi. Pra, këtunuk janë cenuar dispozitat e nenit 305 par 1 pika 3 dhe 4, neni 386 par 2 dhe 3 dhedispozita 403 pika 10 KPP, sepse është përcaktuar lënda – çështja me aktakuzë përshqyrtim gjyqësor, janë përcaktuar kufijtë e aktakuzës dhe aktgjykimit, i akuzuariështë njoftuar paraprakisht për faktet dhe rrethanat që i ngarkohen, është siguruarobjektiviteti i gjykatës për të marrë një aktgjykim të duhur, të drejtë dhe të

ligjshëm. Kodi ynë i Procedurës Penale e bën drejt dallimin midis nocionit vepër(tërësia e fakteve kryesore), nga nocioni kualifikim (emërtim) ligjor të veprës penale, gjë që shihet nga dispozitat e nenit 305 par 1 pika 3 dhe 4, dispozita e nenit386 par. 2 dhe 3, por edhe dispozita e nenit 403 par. 1 pika 1o të KPP. Gjykata,gjithnjë sipas vlerësimit të vet, e përcakton emërtimin ligjor të veprës penale jovetëm në rastin e marrjes së aktgjykimit, por edhe në rastet e caktimit tëkompetencës lëndore dhe përbërjes së trupit gjykues. Kjo do të thotë se gjykataështë e lidhur me përshkrimin e fakteve dhe rrethanave të paraqitura në aktakuzëdhe në bazë të këtij përshkrimi përcaktohet kompetenca lëndore dhe përbërja etrupit gjykues para të cilit do të mbahet shqyrtimi gjyqësor dhe jo sipas vlerësimit juridik të paditësit-emërtimit ligjor të veprës penale nga paditësi. Edhe pse kuptimi,



75

shpjegimi dhe interpretimi i nocioneve sipas dispozitave të cekura nuk do të paraqiste ndonjë vështirësi dhe do të ishte një çështje e thjeshtë, prapë se prapëdisa zbatues të ligjit këmbëngulin në qasjen e gabuar, sipas së cilës gjykata ështëe lidhur edhe me emërtimin ligjor të veprës penale, përveç në rastet kur emërtimiështë në dobi të kryerësit të veprës penale. Kjo për shkak se ata nuk janë nëgjendje të bëjnë dallimin midis asaj që është faktike dhe asaj që është juridike.Për kuptimin dhe dallimin ndërmjet gjendjes faktike dhe asaj juridike mund të flitetgjerësisht, por ky nuk është qëllimi i kësaj teme. Synimi ynë ishte të sqaronimthelbin e kuptimit dhe dallimit midis gjendjes faktike dhe asaj juridike. Duhettheksuar se Kodi ynë i Procedurës Penale ka përvetësuar më tepër konceptinakuzator sesa atë inkuizitor, me qëllim të inkuadrimit në sistemin juridik bashkëkohor. Pra, sipas Kodit të Procedurës Penale, gjykata e fillon procedurën penale vetëm në bazë të kërkesës së paditësit të autorizuar dhe ajo procedurë

udhëhiqet vetëm ndaj çështjes, brenda kufirit të përcaktuar nga paditësi dhe ndaj personit të caktuar – neni 386 i KPP. Kështu, konform dispozitës së nenit 386 tëKPP, aktgjykimi duhet t’i referohet veprës penale e cila është objekt i aktakuzës,gjë që në teori njihet me shprehjen identiteti objektiv midis aktgjykimit dheaktakuzës.

Nëse aktgjykimi nuk përkon me veprën e cila nuk ka qenë objekt i aktakuzës, do tëekzistojë shkelja e dispozitës së nenit 386 par 1 lidhur me nenin 4o3 par 1 pika 1otë KPP dhe kjo e bën të domosdoshme prishjen e aktgjykimit, sepse personishpallet fajtor për veprën penale për të cilën nuk ka qenë i akuzuar, çka do të thotëse kemi të bëjmë me tejkalim të aktakuzës nga ana e gjykatës.

Në teori dhe praktikën gjyqësore janë të njohura tri komponente, kur kemi të bëjmëme identitetin objektiv të aktakuzës, të cilat e lidhin gjykatën për veprën penale të paraqitur në aktakuzë, lidhje kjo që është përkufizuar në dispozitat e neni 386 tëKPP. Mirëpo, këtë lidhshmëri mes aktgjykimit dhe aktakuzës, disa autorë einterpretojnë në kuptim e saj të gjerë e disa në kuptim më të ngushtë. Sidoqoftë,gjithnjë është e nevojshme të shtrohen disa çështje, të cilat imponohen me rastin einterpretimit të kësaj dispozite, dhe këto kanë të bëjnë me përmbushjen e tri

kritereve, të cilat imponojnë lidhjen e gjykatës për veprën penale të paraqiturfillimisht në aktakuzë, të ndryshuar apo të plotësuar deri në përfundim tëshqyrtimit gjyqësor.

Kriteri i parë ka të bëjë me të drejtën e paditësit për ta përcaktuar çështjen(lëndën) dhe kufijtë e procedurës gjyqësore e të aktgjykimit, për shkak të parimit tëdrejtës së disponimit të akuzës nga ana e paditësit të autorizuar, parim ky i pranuarnë të drejtën tone të procedurës penale.

Kriteri i dytë do të ishte e drejta e të akuzuarit që nëpërmjet aktakuzës të njihet metë gjitha detajet e veprës penale e cila i ngarkohet, në mënyrë që të ketë mundësi ta



76

përgatitë mbrojtjen, duke gjetur dhe duke siguruar fakte dhe prova, të cilat ishkojnë në favor; në të kundërtën, po ta gjykonte gjykata për një vepër penaletjetër, e cila i kalon kufijtë e aktakuzës, atëherë i akuzuari do të anashkalohej dhenuk do të kishte mundësi për ta përgatitur mbrojtjen e vet.

Kushti i tretë imponon nevojën e sigurimit të objektivitetit të gjykatës me rastin emarrjes së aktgjykimit. Po të kishte gjykata autorizim të gjykonte për një vepërtjetër penale nga ajo e paraqitur në aktakuzë, (jashtë kufirit të akuzës), siç do tërezultonte nga shqyrtimi gjyqësor, ajo jo vetëm që do të hynte në sferën e tëdrejtave të paditësit, i cili është i vetmi që përcakton lëndën e gjykimit, por do tacenonte edhe objektivitetin e vet, duke krijuar kështu mundësinë t’i zgjedhë faktetnga rezultati i shqyrtimit gjyqësor dhe të konstruktojë vetë një vepër tjetër penale. Në fakt, ajo në këtë mënyrë do ta merrte rolin e paditësit.

Sikurse shihet, duhet të plotësohen këto tri kushte për të ekzistuar një raportndërmjet aktakuzës dhe aktgjykimit, të cilin, sipas interpretimit të drejtë, e kërkondispozita e nenit 386 të KPP. Pra, çështja e marrëdhënies mes aktakuzës dheaktgjykimit varet nga ajo se si e përcakton ligjdhënësi këtë çështje me normë juridike, domethënë a shtrohet kjo në kuptim të gjerë apo të ngushtë. Sipaskuptimit të gjerë, gjykata nuk do ta kalonte aktakuzën derisa aktgjykimi do të sillej brenda kufijve të ngjarjes së inkriminuar të paraqitur në aktakuzë, ashtu siç ndodhzakonisht, pa marrë parasysh se a është përfshirë në tërësi me aktakuzë.Sipas kuptimit të ngushtë, aktakuza do të tejkalohej atëherë kur gjykata meaktgjykimin e vet do të dilte nga korniza e veprës, e cila, sa u përket faktevevendimtare është përshkruar në aktakuzë.

Me qëllim të një sqarimi më të mirë të marrëdhënies ndërmjet aktakuzës dheaktgjykimit dhe se si ajo është zgjidhur me dispozita ligjore në vende të tjera, po e paraqesim krahasimin që e ka bërë prof.dr. Mladen Grubisha ndërmjet procedurës penale në Gjermani dhe asaj në Itali, të cilat në këtë pikëpamje janë të kundërta.

Sipas Kodit të Procedurës Penale të Gjermanisë, kur kemi të bëjmë me identitetinobjektiv mes aktgjykimit dhe aktakuzës, si çështje për gjykim paraqitet ngjarja e

ndodhur nga veprimet e njeriut të përshkruara në aktakuzë, kurse gjykata ka përdetyrë të vërtetojë se si ajo në fakt ka ndodhur, pa marrë parasysh se si është përshkruar në aktakuzë. Kështu, identiteti objektiv varet nga rezultati i shqyrtimitgjyqësor. Sipas këtij koncepti të përvetësuar në Gjermani, gjykata është eautorizuar që, pa iniciativën e paditësit, ta ndryshojë përshkrimin e veprës penale,duke i ndryshuar disa fakte vendimtare të paraqitura në aktakuzë, t’i plotësojë oset’i mënjanojë ato, krejtësisht në bazë të rezultatit të shqyrtimit gjyqësor, pa marrë parasysh nëse kjo do ta lehtësonte apo do ta rëndonte pozitën e të pandehurit. Sipaskëtij koncepti të interpretimit të gjerë të dispozitës së ngjashme me dispozitën enenit 386 të KPP, gjykatës i lejohet një lëvizje e gjerë brenda kufijve të ngjarjes së paraqitur në aktakuzë, por pa i kapërcyer kufijtë e aktakuzës.



77

Lidhur me një interpretim të tillë mund të shtrohen disa pyetje: Në cilën masë e ushtron funksionin e vetë paditësi? Kush e përcakton në faktçështjen e shqyrtimit? Çfarë ka mbetur nga parimi akuzator dhe ai ikontradiktoritetit? Çfarë ka mbetura nga iniciativa e paditësit ose nga e drejta përmbrojtje; sa është objektive gjykata kur e përcakton, e konstrukton dhe e vërtetonvetë çështjen e gjykimit dhe atë të aktgjykimit?

E kundërta e këtij koncepti është procedura penale italiane, e cila identitetinobjektiv e lidh ngushtë me aktakuzën dhe aktgjykimin. Sipas procedurës italiane, po qe se gjatë shqyrtimit gjyqësor rrjedh një vepër tjetër nga ajo e paraqitur nëaktakuzë, gjykata merr vendim për t’ia kthyer akuzën paditësit për përshtatje sipasrezultatit të shqyrtimit gjyqësor ose të heq dorë nga aktakuza. Sipas këtij konceptitë interpretimit të ngushtë, nuk i lejohet gjykatës që të gjykojë për një vepër tjetër

nga ajo që është paraqitur në aktakuzë, pa marrë parasysh nëse ajo është më e lehtëapo më e rëndë për të pandehurin. Ky koncept mënjanon të metat e konceptit tëgjerë. Kështu, koncepti italian plotëson tri kushtet e përmendura më lart, të cilatkërkohen kur kemi të bëjmë me identitetin objektiv të akuzës dhe aktgjykimit.Ruhet parimi akuzator dhe parimi i kontradiktoritetit , ndërsa vetëm paditësi ështëai që përcakton çështjen dhe kufijtë e shqyrtimit gjyqësor, nuk anashkalohet i pandehuri me veprën tjetër penale dhe, në fund, shprehet objektiviteti i plotë igjykatës.

Nga sa u parashtrua rrjedh se teoria dhe praktika italiane e ngushton veprimin egjykatës deri në atë masë sa që gjykata do të mund t’i plotësonte faktet, duke moskrijuar një figurë tjetër të veprës penale, por vetëm duke konkretizuar veprënekzistuese në lidhje me mjetin, mënyrën, kohën dhe vendin e kryerjes së veprës penale.

Prof. dr. Mladen Grubisha e ka bërë këtë krahasim të legjislacionit gjerman me atëitalian për t’i shpjeguar dy konceptet e interpretimit të dispozitave, që janë tëngjashme me dispozitën nga neni 386 të KPP të Kosovës, njëherësh për ta vënënë dukje se gjykatat, sipas të dy koncepteve, mbështeten në veprën e paraqitur në

aktakuzë, në bazë të së cilës përcaktohet çështja dhe kufijtë e shqyrtimit gjyqësor, pa marrë parasysh emërtimin ligjor të veprës.

Sikurse shihet, e drejta procedurale bashkëkohore dhe praktika bashkëkohore kanë përvetësuar parimin se palët në procedurë -këtu paditësi - gëzojnë të drejtën edisponimit deri në përfundim të shqyrtimit gjyqësor për sa i përket veprës penale,gjë që në fakt do të thotë se ato disponojnë faktet dhe rrethanat të cilat paraqesinveprën penale, por nuk disponojnë edhe emërtimin e asaj vepre penale. Në bazë tëdispozitës së nenit 386 par 2 të KPP, vetëm gjykata disponon të drejtën eemërtimit ligjor të veprës penale, pa marrë parasysh se a është në dobi apo në dëmtë të akuzuarit.



78

Teoria dhe praktika bashkëkohore ka përvetësuar konceptin e paraqitur në nenin386 par. 1 në interpretim të kufizuar – jo të gjerë. Kjo do të thotë se gjykata mundtë disponojë të drejtën e plotësimit apo të heqjes së ndonjë fakti nga përshkrimifaktik i veprës së paraqitur nga paditësi, por pa i anashkaluar të drejtat e mbrojtjes.Me qëllim të ekonomizimit të punës së gjykatave dhe për të mos gjykuar sërish përtë njëjtën ngjarje, praktika ka përvetësuar qëndrimin se mund të intervenohet nëçështjen faktike të aktakuzës, por vetëm në dobi të të akuzuarit, kurse sa i përketçështjes juridike gjykata duhet të intervenojë pa marrë parasysh se a është në dobiapo në dëm të të akuzuarit. Gjykata është ajo që është e obliguar ta bëjë emërtimine drejtë ligjor të gjendjes së fakteve e që në realitet paraqet elementet e figurës sëvepra penale.

Duke dëgjuar mendime dhe konkludime ndër më të ndryshmet, fitohet përshtypjase një numër i gjyqtarëve kanë bindjen se emërtimi ligjor i veprës, të cilin e bën

gjykata, nuk mund të jetë në dëm të akuzuarit. Një bindje apo kuptim i tillë nuk kambështetje në ligj. Për këtë udhëzon edhe një vendim i Gjykatës Supreme Kz. nr. I1382/ 72 ku thuhet se nuk ka tejkalim të aktakuzës kur gjykata e shkallës së parëveprimet e të akuzuarit, të cilat akuza i ka cilësuar si veprime të turpshme seksuale parashikuar nga neni 79 të Ligjit Penal, i cilëson si vepër penale veprime të panatyrshme seksuale parashikuar nga neni 81, nëse përshkrimi faktik në aktakuzë përmban elementet e figurës së asaj vepre. Ndër të tjera, thuhet se gjykata eshkallës së parë është e autorizuar të bëjë ricilësimin e drejt të veprës penale si nëdrejtim të veprës më të favorshme (të lehtë) ashtu edhe në drejtim të veprës më tërëndë.43

Në fund do të konstatoja se mendimet dhe qëndrimet e disa zbatuesve të ligjit segjykata, po ashtu, është e kufizuar me çështjen juridike (emërtimin ligjor) ngaakuza, përveç në favor të të akuzuarit, është i gabuar.

Këtë qëndrim e paraqet prof. Dr. Mladen Grubisha në librin e tij “KrivicniPostupak-Postupak o pravnim lekovima, Informator 1987, Zagreb, faqe 89, 90, kuthotë: “Gjykata, sipas nenit 346 par 2 të LPP të ish-Jugosllavisë (identik me nenin368 par 2 të Kodit të Procedurës Penale), assesi nuk është e varur nga cilësimi

juridik i paditësit, por veprës mund t’i bëjë cilësim juridik sipas bindjes dheshkathtësive profesionale”, duke nxjerrë nga këtë përfundim: “Gjykata mund të jetë e varur nga disponimi i palëve (këtu i paditësit) vetëm sa u përket fakteve tëcilat ato i parashtrojnë, kurse zbatimi i ligjit i është besuar vetëm gjykatës, e cilaështë e obliguar që atyre fakteve t’u japë vlerësimin juridik, që i përgjigjetkërkesës së ligjit”. Pastaj në faqen 9o, kryeradha e parë, duke shtjelluar shembullin praktik me nr. 90, konstaton: ”Mirëpo, nëse, si në shembullin nr. 90, përshkrimi i

43 Dr. Jovan Pavlica dhe Dr. Miomir Lutovac,

Zakon o krivicnom postupku u prakticnoj primeni-“ Jugoslovenski Zavod za produktivnost rada”-Beograd.



79

fakteve të veprës në aktakuzë përmban të gjitha elementet e një vepre më të rëndë penale, të cilën paditësi vetëm e ka cilësuar gabimisht, atëherë gjykata, në përputhje me ligjin, përshkrimit të fakteve të asaj vepre ia bën një cilësim tjetër,qoftë edhe më të rëndë, duke bërë kështu vetëm korrigjimin e lëshimeve të paditësit, pra bën atë që paditësi është i obliguar të bëjë”.

Dr. Tihomir Vasileviq, në librin e tij “Komentar Zakona o Krivicnom postupku”.Beograd 1977, në faqen 381, kryeradha 19 citon: “Sa i përket identitetit juridik –vënies së fakteve nën normën ligjore (vlerësimi juridik, cilësimi juridik, emërtimiligjor i veprës), gjykata nuk është e varur nga cilësimi juridik i paditësit, i bërë nëaktakuzë, të ndryshuar në shqyrtimin kryesor e as nga cilësimi juridik të cilin e ka bërë kolegji jashtë shqyrtimit kryesor. Pastaj, në kryeradhën 23 e citon vendimin eGjykatës Supreme Kz. I nr. 1103/74 dt. 22.1o.1974, ku thuhet se “gjykata, nësenuk e pranon cilësimin juridik të veprës penale të paraqitur në aktakuzë, nuk do ta

lirojë të akuzuarin, por do ta shpallë fajtor për gjendjen e fakteve të paraqitur nëaktakuzë, të cilat, sipas vlerësimit të vet, i inkorporon në një normë të caktuarligjore, ndërsa për cilësimin juridik, të cilin e konsideron të drejtë, do të japë arsyenë arsyetimin e vendimit”.

Nga sa u parashtrua, do të mund të nxirrnim këtë përfundim: Nuk do të duhej të kishte vështirësi në zbatimin e dispozitës së nenit 368 par 2 tëKodit të Procedurës Penale, ngase gjykata assesi nuk varet nga cilësimi juridik iveprës penale të paraqitur në aktakuzë apo të ndryshuar gjatë fazave të procedurës penale deri në përfundim të shqyrtimit kryesor. Është obligim i gjykatës që tainkorporojë gjendjen e fakteve (elementet e veprës) të paraqitura në aktakuzë apotë ndryshuar nga paditësi deri në përfundim të shqyrtimit kryesor nën emërtimin përkatës ligjor, sepse është kërkesë ligjore, qoftë kjo edhe në dëm të akuzuarit. Iakuzuari me aktakuzë nuk akuzohet për emërtimin ligjor të veprës penale, por përveprimet dhe faktet, të cilat sipas Kodin Penal janë cilësuar dhe emërtuar si vepër ecaktuar penale. Pra, gjykata, për arsyet e cekura më lart, është e varur nga gjendjafaktike e paraqitur në aktakuzë, por assesi për sa i përket emërtimit ligjor të asajgjendjeje faktike.



80

Mr.sc. Hashim Çollaku, prokuror

ZBATIMI I MASAVE TË FSHEHTA DHE TEKNIKE TËVËZHGIMIT DHE HETIMIT

1. HYRJE Në punim kam trajtuar rolin dhe procedurën përkitazi me zbatimin e masave tëfshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit. Duke pasur parasysh që masat efshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit për herë të parë janë paraparë sipasRregullores së UNMIK-ut, nr. 2002/6 të dt. 18 mars 2002, atëherë konstatohet sekëto janë institutet të reja në procedurën penale. Me nxjerrjen e Rregullores sëUNMIK-ut nr. 26/2003 të dt. 6 korrik 2003, të Kodit të Përkohshëm të ProcedurësPenale të Kosovës, e cila hynë në fuqi më dt. 20 prill 2004, së bashku me Kodin ePërkohshëm Penal të Kosovës, të cilave me dt. 20 prill 2004, iu bashkëngjitetRregullorja e UNMIK-ut, nr. 8/2004, të Ligjit Penal për të Mitur të Kosovës,atëherë përfundimisht shkëputet kontinuiteti i ligjeve të aplikuara sipas Rregulloressë UNMIK-ut nr. 24/99 të dt. 12 dhjetor 1999.

KPPK ka paraparë shumë risi në krahasim me LPP, ndër tjerash si institute të rejaka paraparë masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit. Sipas KPPK-së në kuadër te autorizimeve, prokurorit publik përkujdeset dhe udhëheq mehetimin e çështjes penale prej momentit kur informohet nga ana e policisë përgrumbullimin e provave të kërkuara deri në vendosjen e fillimit të hetimit. Me

masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit duhet pasur kujdes të posaçëm gjatë punës, sepse me të njëjtat cenohet e drejta e privatësisë e garantuarme të gjitha aktet dhe instrumentet ndërkombëtare si dhe ligjet vendore si e drejtëthemelore për jetesë. Përndryshe, këto masa janë të parapara në një kapitull të posaçëm të KPPK-së, me ç'rast flitet për natyrën dhe teknikën e procedimit.

Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit1. Kuptimi i masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit të hetimitDuke pasur parasysh që në vendin tonë zhvillohet procedura penalo juridike e cilakalon në tri faza, në fazën e zhvillimit të hetimeve, në fazën e shqyrtimit gjyqësordhe në fazën e punës përkitazi me mjetet juridike, prokurori publik në kuadër tëautorizimeve duhet të jetë i paanshëm, i pavarur dhe të ketë profesionalizëm për tëzhvilluar një çështje penale.

Pasi që ekzistojnë tri faza që e karakterizojnë procedurën penalo juridikekarakteristike për procedurën penale sipas KPPK-së, faza e zhvillimit të hetimeve,kalon në tri nën faza:- në fazën e procedurës parapenale që konsiston në ndërmarrjen e veprimeve tëkërkuara për mbledhjen e informacioneve rreth zbardhjes dhe ndriçimit të çështjes

penale të caktuar,



81

- në fazën e zhvillimit të hetimeve që konsiston me nxjerrjen e aktvendimit përfillimin e hetimeve në kuptim të dispozitës përkatëse ligjore[1], dhe- në fazën e grumbullimit të provave të kërkuara si të atyre personale ashtu edheatyre materiale, të cilat pas vlerësimit japin bazën e mjaftueshme për ngritjen eaktit akuzues përkatës.

Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, janë të gjitha veprimet ekërkuara të cilat mund të ndërmerren edhe para nxjerrjes së aktvendimit përfillimin e hetimeve, që nënkupton se veprimet e kërkuara mund të ndërmerren edhegjatë mbledhjes së informacioneve për fillimin e procedurës penale[2].Këto masa nuk kanë ndonjë histori të gjatë sa i përket legjislacionit të Kosovës,sepse me aplikimin e tyre fillohet nga viti 2002 me Rregulloren e UNMIK-ut2002/6[3]. Këto masa janë të parapara në kapitullin XXIX, të cilat i janë bashkangjitur si pjesë përbërëse e KPPK-së, me disa ndryshime nga Rregullorja nr.

2002/6. Vazhdimisht pretendohet që të avancohet teknika e zbatimit të masave tëfshehta të vëzhgimit dhe hetimit, sepse gjatë punës me këto masa, pa dyshim që preket në privatësinë e jetës së njeriut, njëra ndër të drejtat themelore e garantuarme aktet dhe instrumentet e tjera ndërkombëtare. Kjo e drejtë është e garantuar meDeklaratën Universale mbi të Drejtat e Njeriut[4], në Paktin Ndërkombëtar për tëDrejtat Civile dhe Politike[5], Konventën Evropiane për të Drejtat dhe LiritëThemelore të Njeriut[6]. Me Kushtetutën e Republikës së Kosovës në kapitullin eII, e drejta e pavarësisë është e garantuar në dispozitën përkatëse e po ashtu janë tëgarantuara të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut[7]. Kjo e drejtë elementare për jetë është e garantuar edhe me ligje të tjera të cilët janë në aplikim. Ndërmarrja e veprimit për punë me masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe tëhetimit konsistojnë, sikurse në dispozitat ligjore, në rastet për mbrojtjen edëshmitarëve, dëshmitarëve bashkëpunues, me qëllim të shtimit të efikasitetit në procedurë dhe për të justifikuar natyrën e punës për luftimin e krimeve të rënda siç janë: krimi i organizuar, korrupsioni, trafikimi me qenie njerëzore, kontrabandimime emigrant e tjerë.

Lidhur me këtë, masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit ndërmerrenndaj kryesve të veprave penale për të cilët dyshohet se kanë kryer veprën penale,

dhe ato vepra penale janë të dënueshme me dënim me burg 4 vite e më shumë.2. Aspektet krahasuese për lëshimin e masave të fshehta sipas Kodit tëProcedurës Penale të vendeve nga rajoni.Kodet e Procedurës Penale të vendeve nga rajoni, kanë të përcaktuar teknikën e punës me masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit të hetimit, varësisht prejautorizimeve të cilat i ka subjekti përkatës në procedurën penale. Në këtë drejtim, po që se i bëhet një vështrim Kodeve të procedurës Penale të vendeve nga rajoni,filluar nga Kodi i Procedurës Penale të Shqipërisë, i Malit të Zi, i Kroacisë, iItalisë, i Serbisë dhe i Bosnjës e Hercegovinës, atëherë rezulton se secili shtet në





83

c) sipas Komentarit të Kodit të Procedurës Penale të Kroacisë[11], të parapara nganeni 180, emërtohen: si veprime të posaçme hetimore me shkelje të përkohshme tëlirive dhe të drejtave Kushtetuese, dhe të gjitha provave të nxjerra të cilat kanëkaluar në procedurë në përputhshmëri me dispozitat ligjore, mund të përdoren si prova në procedurën penale. Këto masa i urdhëron gjykatësi hetues, kohëzgjatja etyre është më së shumti 4 muaj, por me kërkesë të prokurorit publik mund tëzgjasin edhe për 3 muaj të tjerë. Gjatë punës me masat e fshehta, po që se paraqitetmospajtim në mes të prokurorit dhe gjykatësit hetues, vendos kolegji i gjykatëskompetente. Zbatimin e këtyre masave e bënë policia ose agjensioni tjetër përkatës,të cilët janë të obliguar që pas përfundimit të afatit të informojnë organin i cili e kaurdhëruar masën për respektimin e kohës së paraparë dhe mënyrën e zbatimit.Gjithashtu në nenin 183 të Kodit Penal të Kroacisë, me kalimin e kohës përzbatimin e masës, njoftohet pala që ka qenë nën masë për të realizuar të drejtat tëcilat i takojnë.

d) sipas Kodit të Procedurës Penale të Italisë, këto masa janë të parapara nëKapitullin e IV të librit që fletë për provat, duke filluar nga neni 266, me sqarim për kufijtë e veprimit me masa. Përndryshe janë të ndërlidhura me krimet e kryera,të cilat nuk kanë të bëjnë me krimin e kryer nga pakujdesia, për të cilat parashihetdënimi me burgim të përjetshëm, ose me dënim burgu në maksimum mbi 5 vite, për krimet e kryera kundër të mirave publike, për të cilat parashihet dënimi me burgim jo më pak se 5 vite, krimet që lidhen me substanca psikotropike si dhenarkotike, krimet që lidhen me përdorimin e armëve si dhe materieve eksplozive,krimeve për trafikimin me njerëz kontrabandimin me emigrant, veprave penale tëfyerjes, kërcënimit e tjerë. Ndërmarrja e veprimeve sipas masave të fshehtalëshohet në atë procedurë që prokurori publik kërkon nga ana e gjykatës që tëautorizoj dhënien e urdhëresës, zbatimin e së cilës do të bënë punëtori i autorizuar.Mund të përdoren të gjitha mjetet teknike të disponueshme. Sipas nevojës po që seështë proceduar me masën e fshehtë nga ana e të autorizuarit, atëherë nga ana egjykatësit në afat prej 48 orëve duhet të bëhet formalizimi i veprimit të ndërmarrur.Po që se urdhëresa e prokurorit publik nuk formalizohet nga ana e gjykatës, procedura nuk do të vazhdojë më tutje[12].e) sipas komentuarit të Kodit të Procedurës Penale të Serbisë, janë të sqaruaramasat e fshehta dhe të njoftuar si veprime të posaçme në nxjerrjen e provave[13].

Përndryshe nenin 146 parasheh kompetencën për dhënien e urdhrit për këto masa,të cilat janë në kompetencë të gjykatësit hetues të cilat urdhërohen pas marrjes sëkërkesës nga ana e prokurorit publik.Këto veprime urdhërohen për veprat penale:- kundër rregullimit kushtetues të shtetit,- kundër njerëzimit dhe të mirave të tjera të mbrojtura me konventatndërkombëtare,- kundër krimit të organizuar,- kundër kryesve të veprave penale të vrasjes, vrasjes së rëndë, dhunimeve serike,grabitjes, vjedhje grabitqare, pastrimit dhe larjes së parave, falsifikimi i parave etjerë.



84

Zbatimin e këtyre masave e bënë policia si dhe agjencioni përkatës policor, të cilët janë të obliguar që raportin për veprimin me masën e kërkuar t'ia dërgojnëgjykatësit hetues. Kohëzgjatja e masës është 3 muaj plus 3 muaj të tjerë, e jo nëkohëzgjatje më të gjatë. Pasi që masa pushon së ekzistuari njoftohet personi i cilika qenë nën masë, varësisht prej situatës së krijuar (sqarim: masat që nuk kanërezultuar me sukses dhe nuk janë pjesë përbërëse e çështjes së caktuar penale).Përndryshe janë 6 lloje të masave:- përgjimi i fshehtë dhe mbikëqyrja optike e të dyshuarit,- ofrimi i shërbimeve të simuluar dhe lidhja juridike e veprimeve të simuluara,- angazhimi i hetuesi të fshehtë,- kontrollimi i dërgesave,- kërkimet e të dhënave kompjuterike në mënyrë automatike që ndërlidhen metë dhënat personale,- dëgjimi i dëshmitarit bashkëpunues.

f) Kodi i Procedurës Penale i Bosnjës dhe Hercegovinës i titullon këto masa: "siveprime provuese" si dhe procedurën që duhet ndërmarrë gjatë punës me këtomasa. Përndryshe, ato janë të parapara në kapitullin VIII duke sqaruar sendërmarrja e veprimeve të kërkuara konsiston në sigurimin e provave për tëudhëhequr procedurën penale dhe vendosja e gjykatës që në këto prova tëmbështesë aktvendimin ose aktgjykimin, në sigurimin e jetës së qytetarit nga se mekonfiskimin e sendeve, pamundësohet përdorimi i mëtutjeshëm i mjeteve tëkryerjes së veprës penale që ndërlidhet drejtpërdrejtë me efikasitetin në punë tëmëtutjeshme. Këto masa më konkretisht janë të parapara nga neni 65 i KPP të B eH, duke përshkruar rrugën ligjore për veprim, të cilat siç theksohet mund tëurdhërohen me urdhëresë të prokurorit publik, si dhe pa urdhëresë. Janë të paraparaedhe në vazhdim në nenin 67 deri në nenin 76[14] ashtu, që pasi që me këtoveprime preket privatësia e individit, duhet pasur kujdes gjatë punës, sepse kjoçështje është e garantuar me të gjitha aktet dhe instrumentet ndërkombëtare të cilët janë pjesë përbërëse e ligjeve pozitive.E drejta për privatësi është e drejtë themelore për të jetuar, dhe kusht themelor përkrijimin dhe zhvillimin e raporteve në mes të njerëzve, gjatë punës me këto masaduhet pasur kujdes të shtuar që mos të cenohet e drejta e garantuar me ligjevendore si dhe akte dhe instrumente të tjera ndërkombëtare në mesin e shumë të

drejtave të tjera. Procedura e zbatimit me masat e fshehta dhe teknike të hetimevetë vëzhgimit, fillimisht për të filluar me punë, si kusht elementar duhet pasur bazën juridike për të filluar ndërmarrjen e veprimit të kërkuar. Në mungesë të bazës juridike të paraparë sipas dispozitave, asnjë subjekt në procedurën penalenuk ka të drejtë të filloj punën me këto masa.

3. Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit sipas KPPK-sëKPPK këto masa i ka paraparë nga neni 256 - 267. Përndryshe sipas Rregulloressë UNMIK-ut nr. 2002/6, janë të parapara masat e fshehta dhe masat teknike tëvëzhgimit dhe hetimit, duke u shpjeguar nga neni 1 i Rregullores në vazhdimësi.Krahasuar Rregulloren ekzistuese, me KPPK, përpos që është shtuar numri i



85

masave, siç është masa "dërgimi i kontrolluar i dërgesave postare", nuk kemindonjë risi sa i përket masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit,mirëpo interpretimit dhe punës së zbatimit të këtyre masave është bërë përpjekja qët'iu jepet një hapësirë më e madhe gjatë punës.

Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, të cilat i urdhëronsubjekti përkatës në procedurën penale, janë dy llojesh dhe atë masat e fshehta dheteknike të vëzhgimit, 4 (katër) të parat i urdhëron drejtpërdrejtë prokurori publik,kurse 10 (dhjetë) masa të tjera urdhërohen nga ana e Gjykatësit të procedurës paraprake. Gjykatësi i procedurës paraprake të gjitha masat i urdhëron pasi që ta pranoj kërkesën nga ana e prokurorit publik, në të cilën kërkesë duhet të qëndrojnëelementet kryesore. Kërkesa duhet ta e ketë emrin dhe mbiemrin e personit i cilidyshohet, vepra penale për të cilën dyshohet që është në vëzhgim ose në hetim, baza juridike që paraqitet në kërkesë e pastaj të vendos për lëshimin e urdhrit përmasën e kërkuar. Një dallim që mund të vërehet në urdhrin e lëshuar për masën e

fshehtë, i paraparë me dispozitën përkatëse ligjore[15], konsiston në atë që përlëshimin e urdhrit për përgjimin e telekomunikimeve, duke përfshirë vetëm një paraqitje të përgjithshme të telefonave që mund të përgjohen, e urdhëron kolegji penal i Gjykatës së Qarkut, në përbërje prej tre gjykatësve profesional. Kjoreflekton në rastet kur përgjohen disa telefona që i përdor i dyshuari ose pritet qënë të ardhmen do ti përdor, ndërsa ndërmarrja e këtij veprimi vazhdimisht duhet të jetë në pajtueshmëri me ligjin.

Vështruar në aspektin e përgjithshëm, zgjedhja e ofruar nga KPPK rrethkompetencës për dhënien e urdhrit për masat e fshehta, në rastet kur të njëjtatmund të urdhërohen nga ana e prokurorit publik, dhe atë 4 masat e para, nuk ështënë pajtueshmëri me dispozitën ligjore, nga neni 9 parag. 3 të KPPK-së, nga sesipas këtij neni: "vendimet lidhur me zbatimin e veprimeve dhe masave në procedurën paraprake me të cilat kufizohen të drejtat dhe liritë themelore të personit i merr gjyqtari i procedurës paraprake në dispozitat e këtij kodi". Kjo hapdiskutimin për punë me masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit,duke ia rezervuar të drejtën e urdhrit për masat e fshehta vetëm gjyqtarit të procedurës paraprake, mirëpo, duke e vërejtur ritmin e punës me këto masa, padyshim që si kërkesë për ndriçimin, zbulimin e çështjes penale të caktuar, është

edhe mbledhja e informacioneve të cilat veprime në kuadër të autorizimeve iurdhëron prokurori publik.

3.1. Natyra juridike dhe ana ligjore e urdhrit të masave të fshehta dhe teknike tëvëzhgimit dhe hetimit Pasi që prokurori publik është organ i cili përfaqëson interesin e shtetit, i njëjtiështë edhe si palë në procedurën penale, por vazhdimisht në zbatim të ligjit. Siorgan i cili e përfaqëson interesin e shtetit, prokurori publik ka të drejtë që nëkuadër të autorizimeve ta bëjë ndjekjen e veprave penale, të cilat ndiqen sipasdetyrës zyrtare, veprave penale të cilat ndiqen me propozimin e të dëmtuarit. Kjo paraqet natyrën juridike të prokurorit publik, sepse i njëjti e përfaqëson interesin e



86

shtetit edhe në kontestet civile, administrative. Vazhdimisht bënë përpjekje qëzbatimit të punës të ketë relacione të afërta me agjensionet të tjera, me theks të posaçëm me policinë.Si palë në procedurë penale, prokurori publik bënë grumbullimin e provave tëkërkuara në një çështje penale të caktuar, dhe vazhdimisht duhet respektuar qëurdhri i nxjerr i cili lëshohet ndaj palëve të jetë i ligjshëm duke u bazuar gjithnjë nëligj. Çdo urdhër i lëshuarduhet të ketë kohëzgjatjen e ndërmarrjen e veprimit të kërkuar, si dhe kohëzgjatjene zbatimit, në të kundërtën nuk është i ligjshëm. Urdhri i lëshuar me shkrim ka njëkohëzgjatje prej 60 ditëve, edhe me një maksimum prej 60 ditëve të tjera, mirëpokjo nuk mund të tejkalohet[16].Të gjitha provat e nxjerra si rezultat i masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimitdhe të hetimit, nga ana e prokurorisë duhet vlerësuar se a e kanë bazën juridike,ndërsa duhet vlerësuar edhe nga ana e gjykatës gjatë shqyrtimit gjyqësor. Kjo është

detyrë imanente me qëllim që veprimi i ndërmarr të jetë pjesë përbërëse e procedurës së provave.

3.2. Llojet e masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit Sipas KPPK, në dispozitën përkatëse ligjore janë të parapara disa lloje të masave tëfshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, për të cilat në vazhdimësi jepetedhe interpretimi ligjor përkatës[17].Përndryshe llojet e masave të fshehta sipas KPPK-së, janë:- vëzhgimi i fshehtë fotografik ose me video,- monitorimi i fshehtë i bisedave,- kontrollimi i dërgesave postare,- përgjimi i telekomunikimeve,- përgjimi i komunikimeve nëpërmjet rrjetit kompjuterik,- dërgimi i kontrolluar i dërgesave postare,- shfrytëzimi i përcjelljes ose vendosjes së mjeteve të përgjimit,- blerja e simuluar e ndonjë sendi,- simulimi i veprës së korrupsionit,- hetimi i fshehtë,- regjistrimi i thirrjeve telefonike, dhe

- zbulimi i të dhënave financiarePër të gjitha këto masa është dhënë një interpretim në dispozitën përkatëse ligjore, përpos për përgjimin e telekomunikimeve dhe të përgjimit të komunikimitnëpërmjet rrjetit kompjuterik, që me siguri gjatë punës do të bëhet interpretimi ikëtij lloji të masës së paraparë sipas dispozitës përkatëse ligjore.Secili lloj i masës i nënshtrohet procedurës përkatëse për punë dhe zbatuesi i ligjitgjatë punës duhet të respektoj dispozitat ligjore, në të kundërtën ai ka shkel tëdrejtën e privatësisë, që është e garantuar si njëra ndër të drejtat elementare për jetesë të njeriut.



87

Duke vlerësuar këtë çështje, identifikohen disa karakteristika të përgjithshme, tëcilat e përcjellin dhënien e urdhrit për masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit siç janë:- baza juridike e paraparë me normën përkatëse ligjore,- dhënien e urdhrit nga ana e prokurorit publik pas marrjes së kërkesës ngaana e policisë,- dhënien e urdhrit nga ana e gjykatësit të procedurës paraprake pas marrjes sëkërkesës nga ana e prokurorit publik,- metodën dhe teknikën e dhënies së urdhrit për zbatimin e masës së fshehtë pajisjen me vërtetim për marrjen e përkohshme të sendit pas veprimit sipas urdhrit për masën e fshehtë,- të drejtën e ankesës pas pushimit të masës së fshehtë,- të drejtën e personit për kompensim pas pushimit të masës së fshehtë,Po që se është vepruar në frymën e dispozitave ligjore si të tyre vendore ashtu edhe

atyre ndërkombëtare, të gjitha provat janë të pranueshme në të kundërtën paraqitetçështja e vlerësimit të provave dhe shpallja e tyre si të papranueshme.

3.3. Kushtet dhe rrethanat për ndërmarrjen e masave teknike dhe të vëzhgimitPër të vendosur për dhënien e urdhëresës për masën e fshehtë teknike dhe tëvëzhgimit, sipas KPPK janë të parapara kushtet të cilat duhet plotësuar, para se tëvihet deri te bindja që duhet vepruar me masën e fshehtë. Në kontekst të kësaj,duhet vlerësuar të gjitha rrethanat të cilat e përcjellin masën adekuate për hetimin eçështjes së caktuar.Përndryshe kushtet dhe rrethanat për ndërmarrjen e masave teknike dhe tëvëzhgimit janë të ndërlidhura me:- se ekziston dyshimi i bazuar [18] se personi ka kryer veprën penale e cilandiçet sipas detyrës zyrtare[19], dhe- informacioni, i cili mund të merrej nga masat e urdhëruara, ka gjasë tëndihmojë në hetimin e veprës penale dhe nuk do të kishte mundësi të merren memasa të tjera hetimore pa shkaktuar vështirësi të paarsyeshme ose rrezik potencial për veprimet të tjera.[20] Me plotësimin e këtyre dy kushteve që janë të rëndësishme për dhënien e urdhrit për masat e fshehta, mund të ndërmerret veprimi i kërkuar. Po që se nuk ekzistojnë

njëri prej këtyre dy kushteve, atëherë, edhe veprimi për dhënien e urdhrit përmasën e kërkuar nuk është në pajtueshmëri me dispozitat ligjore.Prokurori publik para se të vendos, për dhënien e urdhrit për masën e fshehtë, osegjyqtari i procedurës paraprake, paraprakisht duhet shikuar se vepra penale a bie nëkategorinë e veprave penale të cilat ndiçen sipas detyrës zyrtare nga ana e prokurorit publik, që është në kuadër të autorizimeve të parapara sipas KPPK-së.Çështja penale e dyshuar, dhe e cila fillon të hetohet, nënkupton mbledhjen einformacioneve të kërkuara, e kjo mund të bëhet, me ndihmën e masave të fshehtatë urdhëruara, nga ana e subjektit përkatës në procedurën penale. Të gjithaveprimet e kërkuara që janë urdhëruar duhet të jenë të afërta me dyshimin earsyeshëm se është kryer vepra penale, hetimi i së cilës ende nuk është filluar.



88

Para se të vendoset për ndërmarrjen e një veprimi të këtij lloji, duhet vlerësuar se puna me këto masa, duhet filluar pasi që me veprimet e ndërmarra të gjertanishme,nuk ka pasur sukses. Ndërmarrja e veprimeve me masat e fshehta do të ndihmon nëmbledhjen e informacioneve në kuadër të autorizimeve të cilat i ka subjekti në procedurë, dhe do të eliminohen pengesat rreth mbledhjes së informacioneve, meqëllim të ndriçimit, zbardhjes dhe identifikimit të çështjes penale për hetim tëmëtutjeshëm. Veprimet të cilat ndërmerren, duhet të jenë në pajtueshmëri dhe tëkoordinuara me dispozitat ligjore me qëllim që mos të lejohet hapësirë që të pengohet puna për aplikimin e masës së kërkuar.

3.4. Kategorizimi i masave të fshehtaPër veprat penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare mund të aplikohen masat efshehta teknike të vëzhgimit, mirëpo para se të vendoset për një veprim të tillë,duhet pasur parasysh masën adekuate të kërkuar sipas kategorizimit. Shikuar në

këtë drejtim, vëzhgimi i fshehtë fotografik ose me video, monitorimi i bisedave nëvendet publike, regjistrimi i bisedave telefonike dhe zbulimi i të dhënavefinanciare, janë katër llojet e masave të fshehta të cilat bien në kategorinë e masaveqë kërkojnë një trajtim më të lehtë gjatë punës. Kjo nuk do të thotë se gjatë punësme masat e parapara subjekti në procedurën penale duhet të lë hapësirë të pambuluar ligjore. Ndërmarrja e veprimit të kërkuar duhet të jetë në pajtueshmërinë me dispozitat ligjore. Veprimet që ndërmerren, p.sh te monitorimi ifshehtë në vendet private, kontrolli i dërgesave postare, blerja e simuluar e ndonjësendi, simulimi i ndonjë vepre të korrupsionit si dhe i masave të tjera duhet të ketë bazën juridike me qëllim që veprimet e ndërmarra të jenë të pranueshme. Kjokonsiston në atë që pasi të jetë bërë vlerësimi i masës së kërkuar, zbatuesit të ligjit itakon që të përcaktohet për masën adekuate të kërkuar.Logjikisht, po që se vërehet kjo çështje, për të vepruar sipas mënyrë se kërkuarsipas kategorizimit ligjor të paraparë me këto masa, duhet plotësuar dy kushteelementare, për pranueshmërinë e masës së ndërmarrë:- nëse ekziston dyshimi i bazuar se personi ka kryer veprën penale, por edheme tentativë të kryerjes së veprës penale, kur është e dënueshme së paku me katërvite burgim, ose- vepra penale e caktuar ndiqet sipas propozimit dhe janë më të lehta, por në

kushte përcjellëse që ndërlidhen me terrorizmin ose krimin e organizuar, të cilat për tu zbuluar, nevojitet një qasje më e drejtpërdrejtë dhe veprim me masat efshehta[21].Është karakteristikë që për këto vepra penale të cilët janë paraparë në dispozitatligjore të KPK-së, të njëjtat janë të ndëshkueshme me dënim burgu me më së paku4 vite, mirëpo paraprakisht zbatuesi i ligjit, prokurori apo gjykatësi i procedurës paraprake, duhet të vlerësoj elementet qenësore që e përcjellin veprën penale. Nëse nuk ekziston njëri ndër këto dy kushte të paraqitura, atëherë nuk mund tëveprohet sipas kategorizimit të paraparë gjatë punës me masat e fshehta. Lidhur me punën te masat e fshehta subjekti në procedurë, konkretisht prokurori dhe gjykatësie sipas nevojës edhe kolegji i gjykatës përkatëse kur të vepron duhet të reflekton se



89

ka përvoje gjatë punës me masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimitsi dhe duhet të dëshmoj profesionalizëm.

4. Procedura për lëshimin e urdhrit për masat e fshehtaPara se të vendoset për të lëshuar urdhrin për masat e fshehta sipas KPPK, është e paraparë procedura, të cilën duhet ta zbatoj prokurori publik si dhe gjykatësi i procedurës paraprake. Zbatimi i procedurës gjatë punës me masat e fshehta ështëobligim i prokurorit publik si dhe gjykatësit të procedurës paraprake, të cilëtveprojnë në kuadër të kompetencës së përcaktuar.Prokurori publik në kuadër të kompetencës mund të jep urdhrin drejtpërdrejtë përmasat e fshehta. Masat e fshehta të cilat i urdhëron prokurori publik drejtpërdrejtë janë:- fotografim të fshehtë ose vëzhgim me video në vende publike,- monitorim të fshehtë të bisedave në vende publik,

- hetim të fshehtë ose- regjistrim të bisedave telefonike.Po që se i bëhet analizë procedurës për dhënien e urdhëresës për masat e fshehta, prokurori publik zbaton dispozitat përkatëse ligjore, para se të vendos për dhëniene urdhrit për masën e fshehtë, e bënë vlerësimin e situatës lidhur me masën ekërkuar. Urdhëresën, e paraqet me shkrim, në të cilën paraqitet logoja e prokurorisë, data e lëshimit të urdhrit, vendi ku do të fotografohet ose do tëvëzhgohet, mjeti me çka do të fotografohet ose do të vëzhgohet, punëtori iautorizuar që do ta kryejë ndërmarrjen e këtij veprimi. Gjithashtu, zbatuesi i urdhritduhet ta ketë të shkruar kohëzgjatjen e veprimit sipas urdhrit si dhe obligimin që tëraportoj për të arriturat. Të gjitha këto kushte duhet ti përmbaj urdhëresa meqëllim që të jetë më e lehtë për punë.E njëjta procedurë parashihet qe të ndiqet edhe me tri masat e tjera të cilët janë nëkompetencë të prokurorit publik. Zbatimin e këtyre masave e bënë policia si dheagjensioni përkatës i autorizuar, gjithnjë i paraparë në urdhëresë.Prokurori publik i urdhëron katër masat të parapara, mirëpo sipas dispozitaveligjore, ka autorizime gjatë punës së mëtutjeshme. Paraqet kërkesë për masat etjera të parapara me dispozitat ligjore, për të cilat pas pranimit të kërkesës dhevlerësimit të situatës vendos që ti urdhëroj gjykatësi i procedurës paraprake.

Procedura e kërkuar nga ana e prokurorit publik është në pajtueshmëri medispozitat ligjore, kurse gjykatësi i procedurës paraprake vendos në kuadër tëautorizimeve që i posedon. Kjo nënkupton që gjykatësi i procedurës paraprake katë drejtë që ti urdhëroj disa lloje të masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhetë hetimit.Si masa të fshehta të hetimeve dhe të vëzhgimit, të cilat i urdhëron gjykatësi i procedurës paraprake, janë:- fotografim të fshehtë ose vëzhgim me video në vende private- monitorim të fshehtë të bisedave në vende private,- kontrollim të dërgesave postare,- përgjim të komunikimeve nga rrjeti kompjuterik,



90

- dërgim të kontrolluar të dërgesave postare,- shfrytëzimin e përcjelljes ose vendosjes së mjeteve të përgjimit,- blerje të simuluar të ndonjë sendi,- simulim të një vepre të korrupsionit ose- zbulimit të dhënave financiare.Këto masa të fshehta i urdhëron gjykatësi i procedurës paraprake pas marrjes sëkërkesës nga ana e prokurorit publik, mirëpo paraprakisht është obligim i gjykatësitqë duhet verifikuar kërkesën e pranuar, se a ka bazë të duhur juridike për veprim tëmëtutjeshëm. Vlerësimi i kërkesës së paraqitur nga ana e prokurorit publik, bëhetme qëllim që urdhëresa për masat e fshehtë të ketë mbështetjen ligjore, me qëllimqë për zbatim të mëtutjeshëm, të jep rezultatet e kërkuara.

Derisa jemi te lëshimi i urdhëresës për masat e theksuara, ështëkarakteristike se gjykatësi i procedurës paraprake nuk e lëshon urdhëresën për përgjimin e telekomunikimeve. Kërkimi i një mase të këtillë kalon në procedurë

sipas kërkesës së prokurorit publik, kurse urdhëresën e lëshon kolegji i gjykatës sëqarkut[22]. Për të vendosur për këtë lloj mase të kërkuar, kolegji prej 3 gjyqtarëve igjykatës kompetente, vlerëson se a ekziston dyshimi i bazuar që e hap rrugën e tëvepruarit. Përkitazi me këtë ligjdhënësi ka paraparë dy çështje:- i dyshuari shfrytëzon telefona të ndryshëm me qëllim të shmangies ngavëzhgimi i zyrtarit të autorizuar të policisë gjyqësore, dhe- një telefon apo telefona e paraqitur në urdhër shfrytëzohen ose do tëshfrytëzohen nga i dyshuari.Këto dy kushte të parapara në dispozitat ligjore na japin të kuptojmë që shfrytëzimii telefonave të ndryshëm ka për qëllim që ta zhvendos çështjen nga dyshimi përveprën penale që ka filluar që ta kryej. Intenca e kryesit të veprës penale është qëveprimet të cilat i ndërmerr mos të jenë të dukshme. Organet të cilat kanë filluar qëtë punojnë në rastin konkret kërkojnë që në kuadër të aktiviteteve të ndërmerretedhe një veprim i këtij lloji.Përgjimi i telekomunikimeve, pasi që të urdhërohet nga ana e kolegjit penal tëgjykatë së qarkut, fillon së zbatuari nga ana e policisë ose agjensionit përkatës tëautorizuar me qëllim që ta identifikojnë shfrytëzuesin e telefonave të ndryshëm apotë një telefoni. Kjo urdhëresë, pasi që të kaloj në procedurën e paraparë, zbatuesi iurdhrit duhet të informoj kolegjin e gjykatës i cili e ka urdhëruar,si dhe prokurorin

publik për rezultatet e arritura .Deri sa jemi te masat e fshehta teknike të vëzhgimit dhe të hetimit të cilat janë nëkompetencë të gjykatësit të procedurës paraprake, po që se është e kërkuar gjatë punë e sidomos në rastet urgjente që të njëjtat të urdhërohen nga prokurori publik, por paraprakisht merret pëlqimi gojor nga gjykatësi. Ndërmarrja e një veprimi tëkëtillë bëhet në rastet urgjente pas vlerësimit të situatës kur nuk ka kohë që të pritetnjë urdhëresë e tillë nga ana e gjykatësit të procedurës paraprake. Këto rastendërlidhen me qëllim që mos të rrezikohet jeta dhe siguria e të dëmtuarit,dëshmitarit, informatorit, mos të rrezikohet hetimi i çështjes penale. Urdhri i verbali dhënë nga ana e prokurorit publik, duhet të fuqizohet me shkrim nga ana egjyqtarit të procedurës paraprake brenda 24 orëve. Gjykatësi i procedurës



91

paraprake pas marrjes së informatës lidhur me veprimin e ndërmarr, rezultateve,kërkesës së prokurorit publik, e bënë vlerësimin e situatës dhe e konfirmon urdhrine përkohshëm, duke e ruajtur ligjshmërinë e veprimit të ndërmarr [23], me qëllimqë për gjykatën gjatë punës së mëtutjeshme të jetë provë e pranueshme. Në këtëkontekst, të gjitha provat të cilët e përcjellin çështjen e caktuar penale, duhet tëkenë të përmbushur anën ligjore. Të gjitha palët në procedurë sipas fazës së arritjessë procedurës duhet njoftuar me veprimet e ndërmarra, por pa e dëmtuar çështjen penale si dhe procedurën e mëtutjeshme.Prokurori publik gjatë punës nuk mund të shfrytëzoj autoritetin e vet dhe tëkeqpërdor dispozitat përkatëse ligjore për ndërmarrjen e ndonjë veprimi që nukështë në pajtueshmërinë me dispozitat ligjore. Ekzistojnë disa çështje të cilat janëtë natyrës së ngutshme, por vazhdimisht duhet të zbatohet dispozita përkatëseligjore neni 259 parag. 3 dhe parag. 5 të KPPK-së.Masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, për të cilat prokurori

publik nuk mund të lëshoj urdhëresa të përkohshme të parapara, sipas KPPK, janë:- fotografimi i fshehtë ose me video në vende private,- monitorim të bisedave në vende private,- përgjim të telekomunikimeve,- përgjim të komunikimeve nëpërmes rrjetit kompjuterik,- shfrytëzimin e përcjelljes dhe për vendosjen e mjeteve të përgjimit, prokurori publik duhet të pajiset me autorizim përkatës, me qëllim që tua kalojëautorizimin personave të autorizuar, (policisë) të hy në lokale private, nëse gjyqtarii procedurës paraprake vendos se hyrja e tillë është e domosdoshme për taaktivizuar ose pamundësuar mjetet teknike për zbatimin e masave të tilla. Të gjithaveprimet e ndërmarra, duhet kufizuar në veprimet e përshkruara në urdhëresë nëlokalet private.

4.1. Zbatimi i urdhrit Urdhrat të cilat lëshohen, qoftë nga ana e prokurorit ose e gjykatësit të procedurës paraprake, duhet zbatuar nga ana e personave të autorizuar. Si persona tëautorizuar, KPPK përcakton, policin, që pas marrjes së urdhëresës, janë të obliguarqë të veprojnë në zbatim të obligimeve të cilat i ndërmarrin, si dhe pas veprimitsipas urdhëresë ta e njoftojnë subjektin i cili e ka dhënë urdhrin. Në urdhëresë

parashihet policia, agjensioni i autorizuar për zbatimin e urdhrit, si dhe modalitetete veprimet sipas urdhrit të lëshuar. Zyrtar i autorizuar i policisë e fillon zbatimin eurdhrit, për njërën nga masat e fshehta, jo më vonë se 15 ditë. Kohëzgjatja e urdhritështë i kufizuar në 15 ditë dhe mund të ripërtërihet deri në 90 ditë nga dita elëshimit të urdhrit. Në urdhër duhet shënuar emrin e gjykatës e cila lëshon urdhrin, llojin e masës sëfshehtë të urdhëruar, bazën juridike për lëshimin e urdhrit, emrin e personit qëgjendet nën urdhrin për zbatimin e masës së fshehtë, vendin ku do të kryhet urdhri,metodën dhe teknikën e zbatimit të urdhrit, agjensionin ose personin e autorizuar për zbatimin e urdhrit, si dhe ti bëhet me dije që pas veprimit sipas urdhrit duhet tëinformohet gjykatësi i procedurës paraprake dhe prokurori publik me raport të



92

posaçëm. Agjensioni përkatës ose zyrtari i autorizuar pas pranimit të urdhëresës,duhet tu përmbahet përmbajtjes, si dhe menjëherë duhet filluar në zbatim të masëssë fshehtë, sepse duhet përmbajtur kohëzgjatjes. Kohëzgjatja për dhënien e efektittë urdhrit, maksimalisht është gjashtëdhjetë (60) ditë, ashtu që policia, agjensioni për zbatimin e urdhrit është i obliguar që të raportoj çdo 15 ditë për zbatimin eurdhrit si dhe vështirësitë gjatë punës. Kjo bëhet nga se sipas llojit masat e fshehta pasi që janë të shumëllojshme, atëherë kanë edhe specifikat e posaçme të cilat posatë identifikohen duhet raportuar te subjekti i cili e ka urdhëruar urdhrin.Po që se urdhri i lëshuar në kohëzgjatje prej 60 ditëve nuk e jep efektin e kërkuar,mund të zgjatet edhe për 60 ditë të tjera, e paraprakisht duhet vlerësuar situatën ecila është krijuar dhe kërkon kohëzgjatjen e urdhrit. Në këtë drejtim është merëndësi që para vendosjes edhe për një kohëzgjatje të urdhrit të kihet parasysh llojii masës.Gjithashtu është me rëndësi që në afatin kohor prej 360 ditësh mund të përsëritet

dhënia e urdhrit nga dita e lëshimit. Duhet kihet parasysh gjithnjë lloji i masës sëfshehtë, se po që se dështohet, atëherë është obligim që të njoftohet personi i cili kaqenë nën masën e fshehtë dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, nga ana esubjektit i cili e ka urdhëruar masën përkatëse. Personi që ka qenë nën këtë masënjoftohet për rezultatet e masës, siç është pushimi i masës së urdhëruar, me tëdrejtë që në procedurë të posaçme të bëjë realizimin e të drejtës së cenuar, meqëllim që të realizojë atë të drejtë në procedurë të posaçme.Provat e mbledhura përmes masave të fshehta po që se i nënshtrohen procedurës sëkërkuar dhe po që se kanë pajtueshmërinë me dispozitat ligjore, janë pjesë përbërëse e çështjes penale që shkon në procedurë. Po që se provat nuk janë nxjerrnë pajtueshmëri me dispozitat ligjore, dhe nëse janë pjesë përbërëse e lëndës, mekërkesën e palëve të interesuara, dhe sipas detyrës zyrtare mund të shpallen si prova të papranueshme dhe nuk shërbejnë për punë të mëtutjeshme.Subjektet e autorizuar duhet ta përfillin zbatimin e urdhëresës të paraparë në përmbajtje të së njëjtës, në të kundërtën i nënshtrohen përgjegjësisë.

4.2. Veprimet e mëtutjeshme pas marrjes së informatës lidhur me rezultatin e masës së fshehtë dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit Me të përfunduar të masës së fshehtë dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit,

zyrtari i autorizuar i policisë është i obliguar që prokurorit publik ose gjykatësit,t'ia paraqet raportin lidhur me zbatimin e masës, si dhe të gjitha shkresat të tjera tëcilat i ka grumbulluar [24]. Në kuadër të shkresave të lëndës, edhe veprimet endërmarra lidhur me masën e fshehtë të urdhëruar, së bashku me sendet esekuestruara, si janë shiritat gjatë incizimeve, fotografitë, si dhe sendet e tjera tëgjetura. Materialet e grumbulluara ruhen në vend të sigurt gjatë gjithë kohës dhemund të përdoren gjatë të gjitha fazave të procedurës, derisa nuk vendoset përasgjësimin e tyre. Mundësisht, informata lidhur me zbatimin e masës së fshehtë ecila nuk përmbajnë informacione që e ndihmojnë hetimin e çështjes penale,arkivohen, dhe pasi që të njoftohet personi i cili ka qenë nën masën e fshehtë, sipasnevojës i jepet mundësia që të pajiset me të gjitha materialet e grumbulluara, por



93

gjithnjë është obligim i subjektit në procedurë që një kopje të materialeve tëgrumbulluara ta ruan.Është obligim i prokurorit publik, si dhe i gjykatësit të procedurës paraprake që pas pushimit të masës së fshehtë të urdhëruar, ta e informon personin përkatës me anëtë postës, pasi që e ka të drejtën e ankesës[25]. E drejta e ankesës është e drejtë egarantuar në kuadër të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, si me ligjetvendore, Kushtetutë, ashtu edhe me akte dhe instrumente të tjera ndërkombëtare.Të gjitha veprimet të cilat ndërmerren, pas njoftimit të personit që ka qenë nënmasën e fshehtë, duhet të jenë në pajtueshmëri me dispozitat ligjore, me qëllim tëndërmarrjes së veprimeve të mëtutjeshme, dhe që të gjitha duhet të jenëtransparente, përveç në rastet kur kërkohet që të pandehurit ose mbrojtësit mund timohohet qasje me të dhënat përkatëse, informacionet ose procesverbalet[26].Provat e nxjerra nga ndonjëra prej masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhetë hetimit, nëse nuk është nxjerrë në përputhshmëri me dispozitat ligjore,

kontrollohen në seancën për konfirmimin e aktakuzës[27], për të cilat përkujdesetgjykatësi sipas detyrës zyrtare dhe me iniciativën e palëve të interesuara[28]. Për tëgjitha provat, për të cilat vendoset që të shpallen të pranueshme ose të papranueshme, gjyqtari palëve ua lëshon aktvendimin me shkrim, duke ua dhënëedhe të drejtën e ankesës. Lidhur me ankesën vendos kolegji i gjykatës përkatësenë përbërje prej 3 gjyqtarëve. Po që se nuk shfrytëzohet e drejta e ankesës, atëherë prova e administruar është pjesë përbërëse e punës së mëtutjeshme.Personi i cili ka qenë nën masën e fshehtë të vëzhgimit dhe hetimit, ka të drejtë qëtë kërkojë nga ana e panelit që ta rishqyrtojë ndërmarrjen e masës së fshehtë sipasurdhrit dhe pas plotësimit të kushteve të parapara ligjore të fillojë procedurën përkompensim[29]. Këtë të drejtë e shfrytëzon pas marrjes së vendimit nga ana eorganit përkatës, duke shfrytëzuar të drejtë e fillimit të procedurës së kompensimit.Kërkesa i paraqitet panelit, i cili vendos për rishqyrtim të kërkesës. Paneli është në përbërje prej gjyqtarëve ndërkombëtar. Paneli kërkon tërë materialin për rishqyrtime cakton seancën me qëllim që të merr edhe deklarimet gojore të palëve tëinteresuara.Pra, shikuar si tërësi, për të vepruar me masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimitdhe të hetimit, secili subjekt në procedurë duhet të garanton të drejtat e njeriut tëgarantuara me aktet dhe instrumentet ndërkombëtare si dhe me kushtetutën e

vendit dhe ligjeve pozitive.Po që se gjatë punë vërehet ndërmarrja e ndonjë veprimi në kundërshtim me këtozë parapara, atëherë të gjitha veprimet e ndërmarra, janë në kundërshtim medispozitat ligjore dhe llogariten si veprime joligjore të cilat nuk paraqesin prova.

PËRFUNDIMITema e trajtuar, masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, duhet përqendruar në aktivitetet të cilat i ndërmarrin subjektet në procedurën penale.Duke pasur parasysh që si subjekt në procedurën penale janë policia (policiagjyqësore), prokurori publik si dhe gjykatësi, atëherë gjatë punës me masat efshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit, secili subjekt në procedurën penale



94

duhet të veproj në kuadër të autorizimeve të përcaktuara, sepse gjatë punës memasat e fshehta drejtpërdrejtë cenohet privatësia e njeriut, e cila është e garantuarme aktet dhe instrumentet juridike ndërkombëtare, Kushtetutën e shtetit shtetas i tëcilit është si dhe ligjet pozitive vendore.Pasi që masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit janë të parapara nëKapitullin XXIX të KPPK, dhe në vazhdimësi për punë me këto institute janë të përcaktuara dispozitat ligjore duke filluar nga neni 256 deri në nenin 267 tëKPPK.Gjatë punës subjektet në procedurë në procedurë, duhet të kenë bashkëpunim të ngushtë me qëllim që suksesi i kërkuar të jetë më i madh.Çështja e bashkëpunimit konsiston në atë drejtim ,që për efikasitet më të madh tëgjitha subjektet gjatë zbatimit të procedurës,të japin maksimumin e njohurive dhe profesionalizmin, duke respektuar autorizimet që i kanë.Të parapara në KPPK, masat e fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe të hetimit,subjekti përkatës në procedurë duhet pasura parasysh kompetencën për lëshimin e

masës së kërkuar. Gjatë punës me të njëjta duhet pasur parasysh që katër masat e parapara nga neni 258 parag. 1 nën parag. 1, 2, 3 dhe 4 të KPPK i urdhëron prokurori publik, kurse masat e tjera të parapara nga nenin 258 parag. 2 nën parag.1 deri ne 10 i urdhëron gjykatësi i procedurës paraprake pas marrjes së kërkesësnga ana e prokurorit publik.Masën e përgjimit të telekomunikimeve, e urdhëron kolegji i gjyqtarëve tëGjykatës së Qarkut, andaj, gjatë punës me këtë lloj të masës duhet pasur kujdes të posaçëm, e kjo nënkupton që kujdesi nuk mungon edhe gjatë punës me masat etjera.

LiteraturaLibraIslami, Halim, Hoxha, Artan, Ilir, Panda "Procedura Penale", Tiranë, 2007,Pavišič, Berislav, Insolera Gaetano, Giostra, Glauco, Talianski Kazneni Postupak, Rijeka,2002,Sahiti, Ejup, "E Drejta e Procedurës Penale" 2007, Prishtinë

Burime të tjeraDeklarata Universale Për të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut, 10 dhjetor 1948,Pakti ndërkombëtar lidhur me të drejtat civile dhe politike, 16 dhjetor 1966, hynë në fuqi, dt. 23 mars

1976,Konventa Evropiane Për të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut e vitit 1950Kushtetuta e Republikës së Kosovës, dt.09. prill 2008, në fuqi dt.15. qershor 2009Rregullorja e UNMIK-ut, 199/24, dt.12.dhjetor 1999, Për Ligjin në Fuqi në KosovëRregullorja e UNMIK-ut, 2002/6, dt.18.mars 2002, Mbi Masat e Fshehta dhe Masat Teknike tëVëzhgimit dhe të Hetimit,Rregullorja e UNMIK-ut,2003/26,dt.06.korrik2003, Kodi i Përkohshëm i Procedurës Penale tëKosovës, në fuqi dt.06.prill.2004,Rregullorja e UNMIK-ut, 2003/25 dt.06. korrik. 2003, Kodi i Përkohshëm Penale i Kosovës, në fuqidt.06.prill.2004,Rregullorja e UNMIK-ut,2004/8 dt.20.prill 2004, Ligji Penal për të Mitur i Kosovës, nga e cila datëështë në fuqi,Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë,Komentar Zakonika o Krivičnom Postupku Republike Hrvatska, Pavišič, Berislav, Rijeka, 2007,



95

Komentar Zakonika o Krivičnom Postupku Republike Crna Gora, Grubač, Momčilo, Podgorica,2007,Komentar Zakonika o Krivičnom Postupku Republike Srbije, Škulič, Milan, Beograd, 2007,Komentar Zakonika o Krivičnom Postupku Republike B i H,objavljen je u , br. 36/2003., a zakoni oizmjenama i dopunamaZKP BiH u , br. 26/2004 i br. 63/2004, na anazi je od 26. januara 2005.

FUSNOTA[1] Neni 220 i KPPK-së,[2] Neni 46 parag. 1 i KPPK-së,[3] Rregullorja e UNMIK-ut, nr. 2002/6 e dt. 18 mars 2002, Rregullorja mbi masat e fshehta dhe masat teknike tëvëzhgimit dhe të hetimit.[4] Neni 12 i Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut: "asnjëri nuk duhet ti nënshtrohet ndërhyrjes arbitrareme jetën, familjen, banesën, ose korrespondencën vetjake, si dhe sulmeve kundër nderit dhe prestigjit personal.Gjithkush ka drejtën të mbrohet nga ligji kundër ndërhyrjeve ose sulmeve të tilla".[5] Neni 17 i Paktit Ndërkombëtar lidhur me të Drejtat Civile dhe Politike, pika 1 "askush nuk do të jetë objekt indërhyrjeve arbitrare ose të paligjshme në jetën e tij private, në familjen, banesën ose letërkëmbimin e as duhet tëcenohet në mënyrë të paligjshme në nderin dhe reputacionin e tij", si dhe pika 2 "çdo person ka të drejtë të ketë

mbrojtjen e ligjit kundër ndërhyrjeve dhe shkeljeve të tilla".[6] Neni 8 i Konventës Evropiane për të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut "pika 1 çdo kush ka të drejtë që tërespektohet jeta private e familjarëve, vendbanimi dhe korrespodenca e tij", pika 2 :"autoriteti publik nuk mund tëndërhy në ushtrimin e kësaj të drejte për veç se në shkallën e parashikuar nga ligji dhe kur, në një shoqëridemokratike kjo masë është e domosdoshme për sigurimin kombëtar, për sigurinë publike, për mirëqenienekonomike të vendit, për mbrojtjen e rendit ose për parandalimin e veprave penale, për mbrojtjen e shëndetit ose tëmoralit, ose për mbrojtjen e të drejtave të lirive dhe të tjerëve".[7] Neni 36 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës pika 1 "çdo kush gëzon të drejtën që ti respektohet jeta privatedhe familjare, pacenueshmëria e banesës dhe fshehtësia e korrespodencës, telefonisë dhe e komunikimeve tëtjera", në vazhdim me pikën 2,3,4.[8] Islami, Halim, Hoxha, Artan, Ilir, Panda "Procedura Penale", Tiranë 2007, fq. 317[9] Grubač, Momčilo, Komentar Zakonika o Krivićnom Postupku, 2007, parasheh masat e fshehta dhe teknike ezbatimit të tyre nga neni 237 - 243.[10] Neni 238, po aty, parasheh kushtet për shqiptimin e masave të fshehta, dhe ate për veprat penale të kryera përtë cilat parashihet dënimi deri në 10 vite, si dhe për veprat penale të kryera, për të cilat mund të shqiptohet dënimii rëndë. Gjithashtu shqiptohet edhe për veprat penale që ndërlidhen me krimin e organizuar.[11] Komentar Zakona o kaznenom postupku Zagreb, 2007, masat teknike janë të parapara në nenin 180 -183[12] Pavišić, Berislav, Insolera, Gaetano, Giostra, Glauco, "Talianski KazneniPostupak", Riejeka,2002[13] Škulič, Milan, Komentar Zakonika o Kaznenom Postupku, Beograd, 2007, të parapra nga neni 146-164.[14] ZKP Objavljen u "Sluzbenom Glasniku BiH" br.36/2003, br.26/2004, br.63/2004. Imiratuar më 26 janar 2005nga Parlamenti i B e H.[15] Neni 259 parag. 5 dhe 6 i KPPK-së,[16] Neni 261 parag.1 i KPPK-së,[17] Neni 256 parag.1,2,3,.... i KPPK-së,[18] Neni 151 parag. 1 nën parag. 1 i KPPK-së,"i dyshuar është personi për të cilën policia ose autoritetet endjekjes penale kanë dyshim të arsyeshëm se ka kryer vepër penale, për kundër të cilit procedura penale nuk kafilluar"[19] Neni 257 parag.1 nën parag.1 i KPPK-së.[20] Neni 257 parag. 1 nën parag. 2 i KPPK-së.[21] Në këtë kategori bie vepra penale e shtrëngimit nga neni 160, vepra penale e shkaktimit të rrezikut të përgjithshëm neni 291, falsifikimi i dokumenteve nga neni 332, vepra penale falsifikimi i parasë nga neni 244,vepra penale prodhimi dhe shfrytëzimi i shenjave të etiketave, masave dhe peshave të rreme nga neni 245, vepra penale marrja e ryshfetit nga neni 343, vepra penale dhënia e ryshfetit nga neni 344.[22] Neni 259 parag. 5 dhe 6 i KPPK-së.[23] Neni 258 parag. 2 i KPPK-së,[24] Neni 262 i KPPK-së,[25] Neni 263 parag. 1 i KPPK-së,[26] Neni 263 parag. 4 i KPPK-së,[27] Neni 309-318 i KPPK-së,[28] Neni 154 parag. 1 i KPPK-së, "për pranimin e provës gjykata vendos me kërkesë të palës ose sipas detyrëszyrtare"[29] Neni 265 i KPPK-së.



96

Artan Qerkini, avokat

KONTRATA E KREDISË

KUPTIMI I KONTRATËS SË KREDISËKontrata për Kredinë hynë në radhën e kontratave formale, sepse sipas vetdispozitave ligjore kjo duhet të lidhet me shkrim. Kontrata për kredinë ështëkontratë me ngarkesë, sepse shfrytëzuesi i kredisë gjithnjë i paguan bankëskamatën e kontraktuar, edhe atëherë kur ajo nuk është përcaktuar me kontratë. Nëkëto raste pra në rastet kur kamta nuk është kontraktuar, kredimarrësi është iobliguara që bankës t’ia paguaj kamtën e përcaktuar me ligj.

Kontrata për kredinë është zhvilluar nga kontrata për huanë, por mjaftë është kohëe gjatë që është shëndërruar në kontratë të veqantë të emëruar në radhën e punëve bankare.

Sipas natyrës së lidhjës së kontratës kontrata për kredinë është kontratë eatëhezionit, sepse zakonisht lidhet në formular të cilat banka i ka përgatitur që më parë.

Në bazë të definicionit ligjor ( neni 1065 i LMD-së ) me kontratën për kredinë, banka detyrohet që t’i vejë në dispozicion shfrytëzuesit të kredisë një shumë tëcaktuar mjetesh në para për një kohë të caktuar ose të pa caktuar, për ndonjë

destinim të caktuar, kurse shfrytëzuesi detyrohet t’i paguajë bankës kamatë tëkontraktuar dhe shumën e marrë të parave ta kthejë në kohën dhe mënyrënsikundër është përcaktuar me kontratë.

Tek kontrata për kredinë në bazë të pengut të letrave me vlerë lejohet kredia në njëshumë të caktuar me sigurimin e pengut të letrave me vlerë të cilat i takojnëshfrytëzuesit të kredisë ose personit të tretë i cili për këtë jep pëlqimin. (neni 1069 iLMD-së). Edhe tek këto kontrata përshtatshëmrisht aplikohen dispozitat ekontratës së huasë. Në qoftëse shfrytëzuesi i kredisë nuk e kthen kredinë sipasskadimit, atëherë banka mund t’i shesë letrat garantuese me vlerë.

Kontratën për kredi literature ekonomike e quan edhe kredi në të holla.

Dhënja e kredisë konsoderohet punë aktive bankare, me të cilën banka apoinstitucionet tjera financiare plasojnë të hollat të cilat i kanë në dispozicion dhenjëherit kjo punë konsiderohet edhe puna kryesore dhe më e vjetër e bankave dheinstitucioneve tjera financiare.Ligji mbi Marëdhënjet e Detyrimeve të Republikës së Kroacisë e ka paraparë qëtek kontrata e kredisë përshtatshmërsiht të aplikohen dispozitat e kontratës së

huasë, çka do të thotë se ligjvënësi Kroatë, e pranon ngjajshmërinë në mes tëkontratës së kredisë dhe asaj të huasë. Për t’u klasifikuar një kontratë si kontratë e



97

kredisë, e jo si kontratë e huasë në mënyrë komulative duhet të plotësohen këtokushte, të cilat kontratën për kredinë e dallojnë prej kontratës së huasë dhe atë:- Pala kontraktuese e cila palës tjetër i’a lë në dispozicion të hollat duhet të jetë

bankë ( apo institucion financiar p.sh institucion mikrofinanciar ), e jo persontjetër juridik apo person fizik,

- Objekt i kontratës duhet të jetë shuma e të hollave, e jo sendet,- Kontrata gjithmonë duhet të jetë fitimprurese ( me ngarkesë për personin i cili i

merr të hollat ), çka do të thotë së shfrytëzuesi i kredisë gjithmone ka borgjë, përveq kryegjesë edhe kamatën,

- Kontrata detyrimisht duhet të lidhet në formë të shkruar.

Duke u nisur nga fakti se për t’u konsideruar një kontratë si kontratë e kredisë,kumulativisht duhet të plotësohen kushtet e lartëcekura, mungesa e vetëm njëritkusht, do të nënkuptoj se në rastin konkret nuk kemi të bejmë me kontratë të

kredisë, por me kontratë të huasë.Elementet qenësore të kontratës së kredisë, përfshijnë një obligim të bankës dhe dyobligime të shfrytëzuesit të kredisë. Me këtë kontratë banka obligohet qëshfytëzuesit të kredisë t’ia venë në dispozicion shumën e caktuar të të hollave,ndërsa shfytëzuesi i kredisë obligohet që bankës t’ia paguaj kryegjenë dhe po ashtuështë i detyrauar t’ia paguaj edhe kamatën e kontraktuar.

Duke e marrë parasysh se detyrimet e lartëcekura janë detyrime në të holla edhetek kontrata e kredisë përshtatshmërisht aplikohen dispozitat e LMD-së, të cilatrregollojnë detyrimet në të holla.

Venja në dispozicion e shumës së të hollave nga ana e bankës mundet të bëhet nëdisa mënyra dhe atë :

- Duke ja paguar mjetet shfytëzuesit të kredisë në llogarinë e tijrjedhëse,

- Duke ia lenë shfrytëzuesit të kredisë, mundësin e të ashtuquajturës saldonegative në llogariën e tij rjedhëse, sepse me këtë veprim banka në mënyrëshume të qartë i’a venë në dispozicion shfrytëzuesit të kredisë shumën e

caktuar të të hollave,- Duke e kryer një obligim kontraktor të shfrytëzuesit të kredisë. Mënyra etillë e venies në dispozicion të të hollave më së shumti vie në shprehje tekkreditë destinuese,

- Duke akceptuar kambialin e shfrytëzuesit të kredisë, me çka banka merr përsipër të paguaj shumën e cekur në kambial, prurësit të ligjshëm.

Duke e marrë parasysh natyrën jurdike të kontratës së kredisë, pagesën e kamataveduhet nënkuptuar si pagesë periodike. Pikërisht pagesa e kamatës, kontratën ekredisë e bënë kontratë me ngarkesë.



98

Sa i përket obligimit të shfrytëzuesit të kredisë, në lidhje me kthimin e të hollave tëmarra në bazë të kontratës së kredisë, vlen të theksohet se kredimarrësi është iobliguar të kthej shumën e të hollave të cilën banka i’a ka venë në dispozicion, e jogjithëherë shumën e kontraktuar, sepse mund të ndodhë që pas lidhjës së kontratëssë kredisë, banka të mos i’a venë në dispozicion kredimarrësit shumën ekontraktuar, siq është rasti tek kontrata me destinim të caktuar, në qoftësekredimarrësi nuk blenë të gjithë mallin, në bazë të së cilit është dhënë krediadestinuese dhe për këtë arsye as banka nuk e paguan mallin e kontraktuar ngakredimarrësi në tërësi.

Në rastet më të shpeshta kthimi i kryegjesë, bëhet në mënyrë periodike, sepse banka kontrakton kthimin e kryegjesë, në bazë të ashtuquajtuarave anuitete, të cilat përfshin kryegjenë dhe kamatën.

Kontrata e kredisë mundë të jetë kontratë për kredi :- Destinuese,- Jo destinuese,- Në kohë të caktuar dhe- Në kohë të pa caktuar.Kontrata e kredisë quhet destinuese, në qoftëse banka detyrohet që kredimarrësitt’ia venë në dispozicion shumën e caktuar të të hollave, për destinim të caktuar,destinim i cili është përcaktuar në kontratën e kredisë.

Kontrata e kredisë quhet jo destinuese, atëherë kur me anë të kontratës nuk është përcaktuar destinimi i përdorimt të të hollave të cilat banka i venë në dispozicionkredimarrësit.

Kontraktimi i destinimit të kredisë, do të krijoj obligime shtesë për kredimarrësin,ndërsa në rastet kur destinimi nuk kontraktohet kontrata e kredisë është jodestinuese.

Kontrata e kredisë mund të lidhet në kohë të caktuar dhe në kohët të pacakatuar.Kohzgjatja e kontratës llogaritet në bazë të përcaktimit kohor të kthimit të

kryegjesë. Si shembull i kontratës së kredisë në kohë të pa caktuar merret lejimi isaldos pasive krdimarrësit në llogarine e tij rjedhëse. Në rastet kur kontrata ekredisë është lidhur në kohë të caktuar, në qoftëse nuk është kontraktuar kthimi ikryegjesë në anuitete, atëherë krdimarrësi do të jetë i obliguar që kryegjenë ta kthej pas skadimit të afatit kontraktues, e në rastet kur kontrata është lidhur në kohë ta pacaktuar, atëherë kredimarrësi obligohet që kryegjenë ta kthejë në afat prej dymuajve, duke u llogaritur nga dita kur banka e ka ftuar që ta kthejë kryegjenë. ( Përarsye se në rastin konkret në mënyrë të përshtatshme aplikohen dispozitat ekontratës së huasë).



99

Lloje tjera të kredive siq janë kredia afatgjate, afatmesme dhe ajo afatshkurtër, nëaspekt jurdik kanë rëndësi vetëm sa i përket mjeteve siguruese të kredisë, sepsemjetet siguruese janë të ndryshme dhe kryesisht varen nga kohëzgjatja e kredisë,kështu që kjo na jep të kuptojmë se një ndarje e tillë e kontratave të kredisë karëndësi më të madhe ekonomike se sa jurdike. Duke u nisur nga ajo që u tha mëlartë vlenë të përmendet edhe kredia hipotekuese, në të të cilën relizimi i kontratëssë kredisë nga na e kredimarrësit është siguraur me hipotekë.

Sigurimi i egzekutimit të kontratës së kredisë, nga ana e kredimarrësit ëshët njëçështje me rëndësi tek kjo kontratë, sidomos kur kemi të bejmë me kreditë afatgjate( 10 vjeqare e më shumë). Sigurimi i egzekutimit të kontratës së kredisë, mundë të bëhet me anë të kontraktimit të një apo më shumë punëve jurdike, të cilat zakonishtquhen mjete apo instrumente për sigurimin e egzekutimit të kontratës së kredisë, etë cilat në praktikën juridike njihen si hipotekë, dorzani, garancion bankar etj.

FORMA DHE PËRMBAJTJA E KONTRATËSKontrata e kredisë duhet të lidhet në formën e shkruar. Me kontratën e kredisë përcaktohet lartësia e kredisë, si dhe kushtet e dhënjës, shfrytëzimit dhe kthimit tëkredisë.

Kontrata e kredisë duhet të lidhet në formë të shkruar, sepse kjo kontratë përrëndësinë që ka në marëdhënjet juridiko-ekonomike kërkon rigorozitet sa i përketformës së saj.

Si arsye konkrete të cilat përmenden në lidhje me formën e kësaj kontratetheksohen : ndërlikueshmëria e kontratës, mundësia që palët të kenë një dokumenttë shkruar të cilin e kanë gjithnjë pranë, e i cili do të ju përkujtojë palëve obligimete marra me anë të saj etj.

Në bazë të asaj që u tha më lartë delë se elemntet qenësore të kontratës së krdisë janë : lartësia e kredisë, kushtet e dhënjës, kushtet e shfrytëzimit dhe kushtet ekthimit të kredisë.

Këto elemnte konsiderohen si elemente qenësore të kontratës së kredisë, sepse pato kontrata e kredisë nuk do të ishte e vlefshme.

SHKËPUTJA E NJËANSHME E KONTRATËSKontratën e kredisë, banka mund ta shkëpusë në mënyrë të një anshme edhe paraskadimit të saj, në qoftëse kemi të bejmë me kredinë destinuese, e kredia nuk ështëshfrytëzuar sipas destinimit.

Kontratën e kredisë, banka gjithashtu mund ta shkëpusë në mënyrë të një anshmeedhe para skadimit të saj në rast se kredimarrësi bëhet insolvent edhe atëherë kurinsolvenca nuk është konstatuar me vendim gjyqësor të formës së prerë, ndërsa



100

kontrata mund të shkëputet në mënyrë të një anshme nga banka edhe në rast tëshpërbërjës së personit juridik dhe vdekjës së personit fizik, në qoftëse për këtoarsye dhënësi i kredisë do të vehej në pozitë të vështirë.

Nga kjo që u tha më lartë vërhete se banka si institucion i besueshëm i sistemitfinaciar të një shteti ka të drejte të shkëpusë kontratën e kredisë, në rastin e parë për shkak të insolvencës së kredimarrësit, ndërsa në rastin e dytë për shkak tëvdekjës së personit fizik, apo për shkak të shuarjës së personit juridik, por vetëm nërastet kur si pasojë e vdekjës së personit fizik, apo shuarjës së personit juridik banka do të vehet në pozitë të vështirë.

Kontrata e kredisë mund të shëkëputet nga banka, në qoftëse kredimarrësi nukshfrytëzon kredinë në bazë të destinimit për të cilin i është dhënë, çka do të thotë se banka një gje të tillë nuk mund ta bejë në qoftëse kemi të bejmë me kredinë jo

destinuese.Duke e marrë parasysh faktin se tek kontrata e kredisë, përshtatshmërisht aplikohendispozitat e kontratës së huasë, atëherë duhet të theksojmë se në në bazë tëdispozitave të LMD-së të cilat rregullojnë kontratën e huasë, në qoftëse ështëkontraktuar huaja destinuese, atëherë ajo përbën element qenësor të kontratës sëhuasë. Kjo do të thotë se edhe tek kontrata e kredisë sikurse tek kontrata e huasëkredidhënësi ka të drejte të mbikqyrë shfrytëzimin e mjeteve nga kredimarrësi, përarsye se pa një mbikqyrje të tillë do të ishte shumë vështirë të dihet se ashfrytëzohet kredia për destinimin për të cilin është lëshuar nga kredidhënësi, apoajo shfrytëzohet për qëllime tjera.

Siq e cekëm edhe më lartë në qoftëse banka vehet në pozitë të vështirë ( fakt i ciliduhet të vlerësohet me kujdes në bazë të rrethanave të rastit konkret ), për shkak tëshuarjës së personit juridik apo vdekjës së personit fizik, apo për shkak tëinsolvencës së kredimarrësit, atëherë ajo mund të shkepusë kontratën në mënyrë tënjë anshme, por këtë dispozitë duhet interpretuar në mënyrë shumë restriktive përarsye se ajo në një mënyrë e ve në pozitë të pa barabartë palët kontraktuese, sepse edrejta për shkëputje të një anshme të kontratës i takon vetëm bankës.

Duke interpretuar fjalën “shkëputje e një anshme nga ana e bankës “ nënkuptohetse banka mund ta shkëpus kontratën prej momentit të lidhjës së kontartës, çka do tëthotë se kontrata mund të shkëputet në mënyrë të një anshme nga ana e bankësedhe para se banka ti e venë në dispozicion kredimarrësit shumën e kontraktuar.

Sa i përket insolvencës së kredimarrësit, vlenë të theksohet se insolvenca ( paaftësia për pagesë ), e kredimarrësit duhet të ndodhë pas lidhjës së kontratës sëkredisë, sepse banka si një institucion i specialzuar për dhënjën e kredive duhet tëvlerësoj solevencën e kridmarrësit para se të lidhet kontrata e kredisë, sepse bankën për një gje të tillë e obligon edhe parimi i LMD-së i cili ka të bejë me veprimin e



101

kujdesit të shtuar në mardhënjet e detyrimeve, i cili ndryshe quhet edhe “veprimi iekonomistit të mirë”.

Insolvenca e kredimarrësit nuk ka nevojë të vërtetohet me vendim të gjykatës tëformës së prerë, por ajo realisht duhet të egzistojë. Kjo do të thotë se banka ështëajo që vlerëson solvencën e kredimarrësit, por jo në bazë të kritereve subjective, por gjithnjë në bazë të kritereve objektive duhet të vërtetoj se a do të ketë mundësikredimarrësi të kthej kredinë. Ketë po e theksojmë sepse jemi të bindur se bankanuk do të ketë mundësi të shkëpusë kontratën në mënyrët të njëanshme në qoftësevlerësimi i insolvencës nuk është bërë në bazë të kritereve objektive, apo nëqoftëse insolvenca nuk është e karkterit të përhershm dhe për shkak të saj bankanuk do të vehej në pozitë të vështirë.

Sa i përket shkëputjës së një anshme të kontratës nga ana e bankës për shkak të

pushimit të egzistimit të pesonit juridik, vlenë të theksohet se banka e fiton tëdrejtën e shkëputjës së kontratës në momentin kur paraqiten shkaqet për pushimine personit juridik, sepse prej atij momenti personi jurdik nuk ka mundësi të ushtrojveprimtarinë e vet, prej të cilës do të kishte mundësi të realizonte kontratën ekredisë, prandaj vetë paraqitja e shkaqeve për pushimin e personit jurdik do tëvente në pozitë të vështirë bankën.

Vdekja e personit fizik si arsye për shkëputjen e kontratës së kredisë nga ana e bankës, tregon se një masë kontrata e kredisë mund të konsiderohet si kontratëintuitu personae. Vetë fakti i vdekjës së pëesonit fizik nuk është arsye përshkëputjën e kontratës, por është e domosdoshme që për shkak të vdekjës së persinit fizik ( kredimarrësit ), banka të vehet në pozitë të vështirë, në lidhje memundësinë e ralizimit të obligieve të kredimarrësit të cilat dalin nga kontrata ekredisë.

SHKËPUTJA E KONTRATËS DHE KTHIMI I KREDISË PARA AFATITShfrytëzuesi i kredisë (kredimarrësi) mund të shkëpus kontratën e kredisë para setë filloj shfrytëzimin e saj.

Kredimarrësi, mund të kthej kredinë edhe para aftit të përcaktuar për kthim, mirëpoështë i obliguar që për një gje të till paraprakisht të njoftoj bankën.

Në të dy rastet e lartpërmenduara kredmarrësi është i obliguar që kredidhënësit t’iakompenzojë dëmin e pësuar.

Në rast të kthimit të kredisë para afatit të paraparë me kontratë, banka nuk mund të përllogaritë kamtën për periudhën kohore, prej kthimit të kredisë e deri në kohënkur është dashur të kthehet kredia.



102

Siq u cek më lartë kredimarrësi mund të shkëpusë kontratën e kredisë, para se tëfilloj shfrytëzimin e saj, çka do të thotë se ai këtë të drejtë e ka deri në momentinkur banka t’ia venë në dispozicion shumën e kontraktuar. Ky interpretim ka lidhjeedhe me interpretimin e kontratës së huasë, në bazë të së cilës edhe huamrrësi ka tëdrejtë që të shkëpus kontratën e huasë, para se të marr shumën e kontraktuar ngahuadhënësi.

E drejta e kthimit të kredisë para afatit nënkupton të drejtën e kthimit të kredisë para afatit të kontraktuar, që do të thotë të drejtën e kthimit të kredisë, duke filluarnga momenti kur krdimarrësit i janë venë në dispozicion të hollat nga kontrata ekredisë.

KONTRATA E KREDISË NË BAZË TË PENGUT TË LETRAVE MEVLERË

Tek kontrata për kredinë në bazë të pengut të letrave me vlerë lejohet kredia në njëshumë të caktuar me sigurimin e pengut të letrave me vlerë të cilat i takojnëshfrytëzuesit të kredisë ose personit të tretë, i cili për këtë jep pëlqimin.

Tek kontrata për kredinë në bazë të pengut të letrave me vlerë, përshtatshmërishtzbatohen dispozitat për kontratën e huasë.

Në qoftëse kredimarrësi nuk e kthen kredinë sipas skadimit, atëherë banka mund t’ishesë letrat garantuese me vlerë.

Gjatë lidhjës së kontratës së kredisë banka dhe kredimarrësi/apo personi i tretë,gjithmonë merren vesh, jo vetëm për elementet esenciale të kontratës së kredisë por edhe për marrjen e disa obligimeve shtesë të kredimarrësit/apo personit të tretë,të cilat kanë të bejnë me konstituimin e të drejtave reale të kredidhënësit në pronëne palujtshme apo të luajtshme të kredimarrësit/apo personit të tretë (siq janë pengudhe hipoteka )Prandaj lirisht mund të konstaojmë se kontratën e kredisë e sigurojnë mjete tëndryshme, të cilat shërbejnë si garncion për përmbushjen e obligimeve tëkredimarrësit.

Nga kjo që u tha më lartë kontrata e kredisë në bazë të pengut të letrave me vlerëmund të definohet si kontratë e kredisë, e cila për objekt të sigurimit të egzekutimiti ka letrat me vlerë të kredimarrësit apo personit të tretë.

Vlenë të theksohet se në Kosovë ende nuk ka ligj për letrat me vlerë, I cili më përafërsisht do të rregullonte çeshtjet të cilat kanë të bejnë me definim ligjor tëtyre, mënyrën e bartjës së tyre dhe çështjet tjera të qarkullimit të letrave me vlerë. Në këtë drejtim LMD- i Kosovës ka shkuar një hap më përpara duke paraparëmundësin e lidhjës së kontratës së kredisë të cilat për objekt të sigurimit të saj kanëletrat me vlerë. Shpresojmë se parshikimi i kësaj mundësie në LMD-në e Kosovës



103

do të nxitë organet kompetente të hartojnë dhe pastaj të miratojnë Ligjin për Letratme Vlerë të Kosovës.

Duke marrë parasysh karaktesitikat e përgjithshme të letrave me vlerëkonsiderojmë se kontrata e kredisë në bazë të pengut të letrave më vlerë duhet të përmbajë :

- Përcaktimin e llojit, numrit, shumës, përkatësisht obligimit të cilin e përmbanletra me vlerë, si dhe numrin serik të letrës me vlerë,

- Përcaktimin e vlerës së letrës me vlerë, sepse vlera e tyre përcaktohet në bazë tëvlerës së tregut e jo në bazë të vlerës nominale të tyre,

- Të dhënat për shoqërinë tregëtare e cila i posedon letrat me vlerë (sic janë tëdhënat në lidhje me selinë, adresën, numrin e bizbesit etj), sepse letrat me vlerëmund ti lë peng jo vetëm kredimarrësi por edhe personi i tretë.

Konsiderojmë se kontrata e kredisë në bazë të pengut të letrave me vlerë duhet tëlidhet në formë të shkruar.

Pasi që çdo objekt i detyrimit duhet të jetë i caktuar apo i caktueshëm edhe në këtërast letrat me vlerë duhet të jenë të caktuara apo të caktueshme.

Në qoftëse në vetë kontratën e kredisë nuk janë caktuar, e as nuk janë dhënëelementet e mjaftueshme për caktimin (identifikimin) e letrave me vlerë,konsiderojmë se kontrata e kredisë do të ishte e vlefshme në qoftëse, kredimarrësi pas lidhjës së kontratës do ti dorëzonte kredidhënësit letrat me vlerë. Në rastinkonkret vërehet qartë se mungon forma e shkruar e kontratës për sa i përket penguttë letrave me vlerë, mirëpo duke u mbështetur në dispozitat e LMD-së të cilat kanëtë bejnë me konvalidimin e kontratës, kjo kontratë konsiderohet e plotfuqishmesepse është realizuar në tërësi( kredimarrësi i ka dorëzuar fizikisht letrat me vlerë kredidhënësit, edhe pse në vetëkontratën e kredisë nuk janë përcaktuar - identifikuar letrat me vlerë të cilat lehen peng ).

Në qoftëse dëshirojmë të kuptojmë më përafërsisht pengun mbi letrat me vlerë,duhet të konstatojmë se kuptimi i këtij lloji të pengut ka të bejë me penglënjen e tëdrejtave, çka do të thotë se lehen peng të drejtat të cilat i ka kredimarrësi apo personi i tretë e të cilat të drejta dalin nga letrat me vlerë.

Rrethi apo lloji i letrave me vlerë të cilat mund të lehen peng tek kjo kontratë ekredisë nuk është i përcaktuar në mënyrë taksative, çka do të thotë se vijnë nëshprehje të gjitha llojet e letrave me vlerë.



104

Vlenë të theksohet se tek penglënja e letrave me vlerë duhet të aplikohet ligjispecial ( Ligji për Tregëtinë e Letrave me Vlerë ), i cili siq e cekëm më lartë endenuk është aprovuar nga Kuvendi i Kosovës.

Kuptohet se esenca e kontratës së kredisë në bazë të pengut të letrave me vlerëqëndron në të drejtën e bankës që në rast të mos kthimit të kredisë nga ana ekredimarrësit banka të ketë të drejtën që ti shesë letrat me vlerë dhe nga shitja etyre të realizoj borgjin e kredimarrësit. Konsideromë se në rast se bankës i janëlënë peng numër i madh i letrave me vlerë, ajo nuk do të ketë të drejtën që t’i shesëtë gjitha letrat me vlerë të lena peng por vetëm ato letra me vlerë të cilat janë tëmjaftueshme për arkëtimin e anuiteteve të arritura për pagesë.

LITERATUARA

1. “E Drejta e Detyrimeve” , Dr. Scc. Nerxhivane Dauti, Prishtinë, 1998,2. “E Drejta Bankare” Ergys Misha, Tiranë, 2009,3. Ligji mbi Marëdhënjet e Detyrimeve, i aplikueshëm në Kosovë,4. Ligji për Marëdhënjet e Detyrimeve i Republikës së Kroacisë.



105

Shenim:Avokatura, nr.7/2008, nuk eshte redaktuar nga antaret e Grupit per Publikime.

Ky shenim jipet me kerkesen e av. Bajram Maraj,

Kryetar i Grupit per Publikime.



106

UDHEZIME -per autoret-Ftohen autoret qe dorëshkrimet ti dorëzojnë duke ju përmbajtur këtyre rregullave:

1. Prezantimi juaj do të duhej të jetë një koment i plotë e jo thjesht skicim i ligjit. Materiali i përgatitur nga ju mund të përdoret si mjet referues dhe për rrjedhojë do të duhej të jetë sa mëgjithëpërfshirës,duke përshkruar hollësisht dhe saktë çështjen që trajton.

2. Ndryshime në ligj, zhvendosja e vlerësimeve midis ekspertëve për çështjet më të rëndësishme dhe përpjekja e jonë për të qenë të pajisur me komentet më të mira, na shtyn që të preferojmë një artikulltë ri para se plotësimin apo rishikimin e punimit të kaluar. Megjithatë, shqyrtimet e paraqitura nga ju kurrsesi nuk do të duhej të ishin shtesa të punimeve të kaluara.3. Shkruani për të edukuar e jo për të impresionuar. Përdorni gjuhë të thjeshtë dhe fjali të shkurtra.Shpjegoni temat të cilat vështirë mund të kuptohen nga joprofesionistët.4. Formatet, formularët, dokumentet modele, listat kontrolluese, kërkohen shumë dhe përbëjnë njëmjet të shkëlqyer edukimi. Prandaj ato mund të përfshihen si shtojca, por kurrsesi në trupin e tekstittuaj. Vëmendja e pjesëmarrësve do të duhej të tërhiqej në çështjet e rëndësishme etike,prandaj keni parasysh standarde të larta etike profesionale.5. Titulli i punimit duhet të jetë i shkurtër (maksimum 12 fjali ose 70 shkronja), që e përshkruanthelbin e temës tuaj. Keni parasysh që të tjerët do ta përdorin këtë titull për ta kërkuar artikullin tuaj për qëllimet e tyre kërkimore.6. Titujt në tekst dhe në tabelën e përmbajtjes duhet të kenë numra dhe të vendosen nëkonturin:I,A,1,a(1). Organizoni artikullin në këtë format hierarkik, sepse kështu tema juaj do të jetëmë e qartë.7. Në titullin Parathënie përfshini një përmbledhje të shkurtër (50 ose edhe më pak fjali),për ta përshkruar punimin. Kjo përmbledhje do të përdoret ta shesë artikullin.8. Përdorini rregullat standarde të shqyrtimit të burimeve. Përfshini citime të mjaftueshme për tëvërtetuar qëndrimet thelbësore por evitoni citimet e gjata.9. Përfshini bibliografinë nëse shkruani në një fushë të së drejtës ku burimet e materialit mund tëgjenden me vështirësi ose nëse në punim keni përfshi citate nga artikuj ose materiale të tjera.10. Ne lidhje me përdorimin e fusnotave:-fusnotat shkruhen sipas kësaj radhe: numri (lidhur për tekst), autori, titulli i veprës, vendi dhe viti ibotimit, numri i faqes se cituar ose pikës. Fusnotat duhet te jene te numëruara për tere tekstin e jo për secilën faqe, ose te shënohen tërësisht ne fund te tekstit,-Nëse ne punim autori i njëjte citohet ne me shume fusnota ( te cilat nuk janë njëra pas tjetrës) pas emrit dhe mbiemrit te autorit, herën e dyte dhe çdo here tjetër te përdoret shkurtesa’’Vep.ecit.’’. Nëse një punim i autorit te njëjtë citohet ne fusnota te cilat vijnë njëra pas tjetrës, pascitimit te pare te shënimeve te plota mbi autorin dhe punimin ti shtohet shkurtesa’’ ibit’’ ose ‚’’ poaty’’E vlerësojmë angazhimin dhe bashkëpunimin tuaj.



AVOKATURABuletin i Odes se Avokateve te Kosovës

VITI:VI – nr.9/2010

Lektor dhe korrektorAdministrata e Odes

Përgatitja teknikeYll Zekaj

Tirazhi800 copë

U shtyp në shtypshkronjën“GRAFOBENI”

Documents

Avokatura Nr.9