dr Renata Dobrucka

Katedra Towaroznawstwa i Ekologii Produktów Przemysłowych

Wydział Towaroznawstwa

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Załącznik 3

Autoreferat dotyczący osiągnięć w pracy

naukowo – badawczej, dydaktycznej

i organizacyjnej w języku polskim

Poznań 2018

2

Spis treści:

1. Imię i Nazwisko............................................................................................... 3

2. Posiadane dyplomy i stopnie naukowe ......................................................... 3

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu................................................ 3

4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca

2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule

w zakresie sztuki.........................................................................................

4

a. tytuł osiągnięcia naukowego........................................................................... 4

b. cykl publikacji.................................................................................................. 4

c. omówienie celu naukowego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz

z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania...............................................

5

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych............................. 22

a. pozostałe osiągnięcia naukowo-badawcze..................................................... 22

b. osiągnięcia w zakresie działalności organizacyjnej......................................... 34

c. osiągnięcia dydaktyczne.................................................................................. 35

6. Podsumowanie................................................................................................... 38

3

1. Imię i Nazwisko

Renata Dobrucka

Nazwisko panieńskie

Szafarczyk

2. Posiadane dyplomy i stopnie naukowe

05.06.2004 r. uzyskany dyplom magistra chemii, Wydział Chemii, Uniwersytet

im. A. Mickiewicza w Poznaniu, studia 5-letnie magisterskie.

Praca magisterska pt. Utylizacja włókien azbestowych z udziałem cieczy

jonowych, realizowana w Centrum Technologicznym w Poznaniu pod kierunkiem

prof. dr hab. Ludwika Domki.

27.01.2011 r. uzyskany stopień naukowy doktora nauk rolniczych w zakresie

technologii żywności. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Nauk

o Żywności i Żywieniu, Katedra Zarządzania Jakością Żywności, Zakład zapewnienia

i bezpieczeństwa żywności.

Praca doktorska pt. Możliwości wykorzystania kwasu nadmrówkowego jako

środka przeciwdrobnoustrojowego w przemyśle drobiarskim wykonana pod

kierunkiem prof. dr hab. Piotra Koniecznego.

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu

02.2005 - 08.2007 Asystent Działu Kontroli Jakości PZZ „Herbapol” Poznań

09.2007 - 08.2011 Specjalista Jakości PZZ „Herbapol” Poznań

09.2011 - 08.2012 Asystent, Katedra Towaroznawstwa i Ekologii Produktów

Przemysłowych, Wydział Towaroznawstwa,

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

od 09.2012 Adiunkt, Katedra Towaroznawstwa i Ekologii Produktów

Przemysłowych, Wydział Towaroznawstwa,

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

4

4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r.

o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki

(Dz. U. 2016 r. poz. 882 ze zm. w Dz. U. z 2016 r. poz. 1311.):

a. Tytuł osiągnięcia naukowego:

Możliwości i znaczenie wykorzystania nanocząstek metali syntezy biologicznej

w innowacjach produktowych

b. Cykl publikacji:

1. Dobrucka, R., Cierpiszewski, R., 2014. Active and Intelligent Packaging Food –

Research and Development – A Review, Polish Journal of Food and Nutrition Sciences,

1, s. 7-15. (IF: 0.679; liczba punktów MNiSW: 15 pkt. wg udziału procentowego

10.05 pkt.)

2. Dobrucka, R., Długaszewska, J., 2015. Antimicrobial Activities of Silver Nanoparticles

Synthesized by Using Water Extract of Arnicae anthodium, Indian Journal of

Microbiology, 55 (2), s. 168-174. (IF: 1.143; liczba punktów MNiSW: 15 pkt. wg

udziału procentowego 12 pkt.)

3. Dobrucka, R., Długaszewska, J., 2016. Biosynthesis and antibacterial activity of ZnO

nanoparticles using Trifolium pratense flower extract, Saudi Journal of Biological

Sciences, 23 (4), s. 517-523.(IF: 2.564; liczba punktów MNiSW: 25 pkt. wg udziału

procentowego 12.5 pkt.)

4. Dobrucka, R., 2016. Synthesis and Structural Characteristic of Platinum Nanoparticles

Using Herbal Bidens Tripartitus Extract, Journal of Inorganic and Organometallic

Polymers and Materials, 26 (1),s.219-225. (IF: 1.577; liczba punktów MNiSW:25 pkt.)

5. Dobrucka, R., Dlugaszewska, J., Kaczmarek, M., 2016. Antimicrobial and cytostatic

activity of biosynthesized nanogold repared using fruit extract of Ribes nigrum,

Arabian Journal of Chemistry, 1, s. 1-9. (IF: 4.553; liczba punktów MNiSW: 35 pkt. wg

udziału procentowego 17.5 pkt.)

6. Dobrucka, R., 2016. Biofabrication of platinum nanoparticles using Fumariae herba

extract and their catalytic properties, Saudi Journal of Biological Sciences, on-line, s.

1-7. (IF: 2.564; liczba punktów MNiSW: 25 pkt.)

5

7. Dobrucka, R., 2016. Synthesis of MgO nanoparticles using Artemisia abrotanum

herba extract and their antioxidant and photocatalytic properties. Iranian Journal of

Science and Technology, Transactions A: Science, 1-9.(IF:0.217; liczba punktów

MNiSW: 20 pkt.).

8. Dobrucka, R. 2017. Synthesis of titanium dioxide nanoparticles using Echinacea

purpurea herba. Iranian Journal of Pharmaceutical Research,16, 2, 753-759. (IF:1.352;

liczba punktów MNiSW: 15 pkt.)

9. Dobrucka, R. 2017. The biological synthesis of anatase titanium dioxide nanoparticles

using Arnicae anthodium extract, Bulgarian Chemical Communications, 49, 3, 595-

599. (IF: 0.238; liczba punktów MNiSW: 15 pkt.)

10. Dobrucka, R. 2017. Antioxidant and catalytic activity of biosynthesized CuO

nanoparticles using extract of Galeopsidis herba. Journal of Inorganic and

Organometallic Polymers and Materials, 1-8. (IF:1.577; liczba punktów MNiSW: 25

pkt.)

11. Dobrucka, R., Dlugaszewska, J., Kaczmarek, M., 2018. Cytotoxic and antimicrobial

effects of biosynthesized ZnO nanoparticles using of Chelidonium majus extract,

Biomedical Microdevices, 20 (1), s. 1-13. (IF: 2.062; liczba punktów MNiSW: 35 pkt.

wg udziału procentowego 15.75 pkt.)

12. Dobrucka, R., Długaszewska, J., 2018. Antimicrobial activity of the biogenically

synthesized core-shell Cu@Pt nanoparticles, Saudi Pharmaceutical Journal, In press,

https://doi.org/10.1016/j.jsps.2018.02.028. (IF=2.302; liczba punktów MNiSW: 20

pkt. wg udziału procentowego 10 pkt.)

c. Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich

ewentualnego wykorzystania

Obserwowana od lat postępująca globalizacja współczesnej gospodarki wpływa na jej

zmienność i nieprzewidywalność. Pojawia się zatem konieczność tworzenia nowych lub

ulepszanie istniejących juz rozwiązań, które będą mogły efektywnie konkurować

zapotrzebowanie na wymagającym rynku. Utrzymanie pozycji na rynku jest możliwe dzięki

nieustannemu poszerzaniu własnej działalności co często wiąże się z poszukiwaniem

6

alternatywnych sposobów uzyskiwania przewagi konkurencyjnej. Innowacje są obecnie

jednym z najistotniejszych czynników decydujących o nowoczesności i konkurencyjności całej

gospodarki. W przypadku zaprzestania wprowadzania innowacji gospodarka mogłaby wejść

w stan trwałej równowagi z permanentnym przepływem tych samych produktów. Natomiast

wprowadzane innowacje skutkują wyjściem gospodarki ze stanu statycznego i wpływają na

jej dynamizację. Duża zmienność i wysoka konkurencyjność wymusza na przedsiębiorstwach

potrzebę ciągłego rozwoju i większego orientowania się na potrzeby klienta.

Nowe pomysły przyczyniają się do kumulacyjnego procesu przemian,

wykorzystującego transfer wiedzy i dyfuzję innowacji jako samodzielny i bazowy czynnik

wytwórczy. Sprzyja to postrzeganiu współczesnej gospodarki, jako gospodarki opartej na

wiedzy. Rozwój i innowacje (B+R+I) są komplementarne z działaniami mającymi na celu

podniesienie jakości kapitału ludzkiego. Nowa wiedza, którą nabywają badacze, jest

wykorzystywana przez nich także w działalności edukacyjnej, co pozwala upowszechnić ją

w kręgach akademickich i w całym społeczeństwie. Powodzenie dalszych badań jest

uzależnione od dopływu nowych wykwalifikowanych pracowników. Nowe metody produkcji

wymagają od pracowników nabycia nowych umiejętności oraz przyswojenia niezbędnej

wiedzy. Stąd pojawia się tendencja do się wzmocnienie infrastruktury badawczo-rozwojowej.

Na podstawie raportu Innowacje 2015 wiadomo jest, iż na szczeblu krajowym podejmowane

są działania zmierzające do podniesienia wydatków na badania naukowe oraz prace

badawczo-rozwojowe. Strategia rozwoju kraju do 2030 roku zakłada stopniowy wzrost

wydatków na naukę oraz badania i rozwój.

Trwający od lat intensywny rozwój nanotechnologii jest dowodem na to,

iż niemożliwe jest tworzenie innowacyjnej gospodarki bez tej dziedziny nauki.

Nanotechnologię charakteryzuje jej interdyscyplinarność. Różnorodność dostępnych

nanoproduktów jest dowodem na to iż nanotechnolgią interesuje się niemal każda branża

przemysłu. Wielu producentów, aby osiągnąć przewagę konkurencyjną stosuje rozwiązania

nanotechnologiczne. Nanotechnologia jest podejściem badawczym, które odnosi się do

zrozumieniu i doskonalenia właściwości materii w skali nano. W takim wymiarze materia

wykazuje odmienne właściwości, w wyniku czego tradycyjnie wyznaczone granice pomiędzy

dyscyplinami naukowymi i technicznymi ulegają zatarciu. Uzyskanie materiału o rozmiarach

nanometrycznych to ogromny potencjał dla całego spektrum zastosowań. Nanotechnologia

7

ma zatem ogromny wpływ na rozwój niemal każdego sektora gospodarki. Wiąże się to

z poprawą jakości życia konsumentów, a także rozwiązaniem problemów współczesnej

cywilizacji.

Wzrost znaczenia nanotechnologii w światowej gospodarce zapoczątkował

podejmowanie inicjatyw, opracowywanie strategii, a także uruchamianie specjalnych

programów ukierunkowanych na jej wspieranie i rozwój. Od 2000 do 2013 roku na całym

świecie zainwestowano w nanotechnologię około 67 mld $, a w 2014 r. aż 100 mld $. Ponad

60 krajów po Stanach Zjednoczonych podjęło finansowanie inicjatyw z dziedziny

nanotechnologii. Były to rozwinięte przemysłowo kraje Europy Zachodniej, Japonia, Kanada

czy Australia, rynki Rosji, Chin, Brazylii, Indie, a także państwa rozwijające się. W latach 2007-

2013 Komisja Europejska przeznaczyła na inwestycje wysokobudżetowe około 3.5 mld €.

Powstało aż 231 programów technologicznych z czego dwa poświęcone są wyłącznie

zagadnieniom z zakresu nanomedycyny i nanoelektroniki. W Polsce w 2013 r.

przedsiębiorstwa przeznaczyły na działalność nanotechnologiczną około 230 mln zł, tj.

o ponad 63 mln zł więcej niż w roku poprzednim. Z kolei sprzedaż wyrobów

nanotechnologicznych w 2013 roku przyniosła zysk w wysokości ponad 383 mln zł. Liczba

przedsiębiorstw, które wykazały działalność nanotechnologiczną wyniosła 71, czyli o 23

podmioty więcej niż w 2012 roku. Wewnętrzne nakłady poniesione przez przedsiębiorstwa

na działalność nanotechnologiczną wyniosły 225.5 mln zł i były wyższe o 63.8 mln zł niż

w 2012 roku, co świadczy o 39 % wzroście. Rośnie także ilość patentów w dziedzinie

nanotechnologii. Jak podaje baza Patent Lens w 2010 roku powstało 4383 zastrzeżeń

patentowych w tej dziedzinie, a w 2016 było ich aż 6969. Patentowanie wyników badań

naukowych jest napędzane komercyjnym zainteresowaniem i skupione jest na wynikach,

które mogą skutkować znaczącymi zyskami ekonomicznymi.

Jednym z interesujących zagadnień funkcjonujących w dziedzinie nanotechnologii są

nanocząstki metali. Ze względu na swoje rozmiary posiadają własności inne od większych

cząstek zbudowanych z tego samego materiału. Zmiany cech fizykochemicznych

nanomateriałów powstają na skutek ograniczenia kwantowego elektronów w nanocząstkach

oraz zwiększonego stosunku liczby atomów lub jonów powierzchniowych

i przypowierzchniowych do tych znajdujących się wewnątrz danej cząstki. Wynikiem jest

duża powierzchnia właściwa, co powoduje zwiększenie się ilości niewysyconych miejsc

8

koordynacyjnych, defektów oraz naprężeń sieci krystalicznej. W efekcie atomy i jony

powierzchniowe znajdują się w innym otoczeniu koordynacyjnym. W wyniku zmniejszenia

rozmiaru powstają m.in. zaburzenia funkcji falowej elektronów, co skutkuje zmianom

całkowitej energii układu odpowiadającej za stabilność termodynamiczną. Mogą tworzyć

uporządkowana strukturę krystaliczną, ciała amorficzne lub szkliste złożone

z niezorganizowanych atomów. Nanocząstki o strukturze krystalicznej mogą być

monokryształami lub składać się z losowo ułożonych kryształów lub ziaren, co ma wpływ na

właściwości fizyczne materiału. Silnie rozwinięta powierzchnia właściwa ma związek z ich

silnymi właściwościami min. adsorpcyjnymi czy antybakteryjnymi.

W ostatnich latach obserwowany jest wyraźny wzrost produkcji nanocząstek metali.

Raport Future Markets Inc. podaje, iż w 2010 roku wyprodukowano na świecie ponad 230

tysięcy ton nanocząstek tlenków metali. Według światowego raportu The global market for

metal and metal oxide nanoparticles to 2020, roczny wzrost produkcji nanocząstek

szacowany jest na około 10 %. Różnie wygląda aplikacja nanocząstek metali

w poszczególnych gałęziach przemysłu. Według raportu Future Markets Inc, w 2012 roku

nanocząstki metali stosowane były głównie przy produkcji farb i powłok (19%), w medycynie

(14%) oraz optyce i elektronice (14%). Nanocząstki były wykorzystywane także przy

opracowywaniu kompozytów i katalizatorów. Różnokierunkowo wygląda produkcja

nanocząstek w poszczególnych krajach.

W 2012 roku nanocząstki metali były produkowane w 25 krajach świata. Jednak

wielkość produkcji w zależności od kraju jest inna. Największy udział w produkcji

nanocząstek metali mają Stany Zjednoczone. Działa tam aż 53 producentów tych

materiałów, co stanowi oni 50 % światowej produkcji. Znaczącym producentem nanocząstek

metali są także kraje Unii Europejskiej, gdyż ich udział stanowi aż 20 % światowej produkcji.

W Europie działa 35 firm oferujących nanocząstki tlenków metali. Wśród krajów unijnych

liderami są Niemcy oraz Francja.

Współczesna medycyna i farmacja nie osiągnęłaby tak wysokiego poziomu

zaawansowania bez obecności nanocząstek metali. W związku z szybkim uodparnianiem się

mikroorganizmów na antybiotyki poszukuje nowych substancji o właściwościach

antybakteryjnych oraz przeciwwirusowych. Połączenie leków i nanocząstek okazały się

skutecznym rozwiązaniem wobec najbardziej opornych wirusów i bakterii. Nanocząstki są

9

stosowane jako także układy transportujące substancje aktywne do ściśle określonych

tkanek organizmu. Dzięki obecności nanocząstek poprawie ulegają parametry

farmakodynamiczne i farmakokinetyczne leków m.in.: biodostępność, czas uwalniania

substancji aktywnej oraz wydłużenie czasu działania farmakologicznego. Ponadto, niewielki

rozmiar umożliwia ich sprawne przemieszczanie się w obrębie organizmu i sprawia, że leki są

trudniej wychwytywane przez układ immunologiczny.

Wiele korzyści niesie połączenie nanocząstek z czynnikami diagnostycznymi dając

możliwość jednoczesnego obrazowania guzów i ich leczenia. Wynika to z funkcjonalizacji

powierzchni nanocząstek odpowiednimi biocząsteczkami (np. przeciwciałami) co w efekcie

umożliwia ich obecność w organizmie przez kilka dni i wybiórcze kumulowanie

w konkretnych obszarach organizmu. Nanocząstki stosowane są także w radioterapii.

Zastosowanie nanozłota powoduje jego gromadzenie się w miejscu występowania guza

i absorbowanie promieniowania jonizującego, dzięki czemu możliwe jest stosowanie

mniejszej dawki terapeutycznej. Nie powoduje to uszkodzeń tkanki prawidłowej.

Produkty kosmetyczne zawierające w swoim składzie nanocząstki należały niegdyś

do wyrobów niszowych, często ekskluzywnych. Obecnie występują praktycznie w każdej

grupie kosmetyków. Niewielki rozmiar nanocząstek skutkuje łatwością penetracji warstw

stąd ich możliwość wnikania w głąb skóry. Ponadto, nanocząstki metali stosowane w celu

nadania stabilności preparatom kosmetycznym, których składniki, ulegają rozkładowi np. na

skutek utleniania.

Nanocząstki metali znalazły swoje zastosowanie również w przemyśle spożywczym.

Są stosowane przy projektowaniu nanosensorów do wykrywania obecności związków

chemicznych, mikroorganizmów i pestycydów. Przykładem jest opracowanie nanosensorów

do wykrywania obecności melaminy. Melamina jako pochodna triazyny należy do związków

aromatycznych z grupy amin. Stosuje się ją do wyrobu żywic melaminowych używanych

w produkcji przedmiotów gospodarstwa domowego, laminatów dekoracyjnych, klejów, farb

i lakierów. Ze względu na wysoką zawartość azotu (66% masy) stosowano ją do uzyskania

fałszywie wysokiej zawartości białka w paszach dla zwierząt oraz produktach spożywczych.

Od momentu masowych zatruć spowodowanych jej obecnością w mleku w proszku

przeznaczonym dla dzieci wprowadzono ścisłe kontrole zawartości melaminy w żywności.

Od lat zatem prowadzone są intensywne badania nad opracowaniem czułych nanosensorów

10

do wykrywania obecności melaminy w oparciu o przejścia energetyczne związane

z fluorescencją między nanocząstkami złota. Zastosowanie nanocząstek metali umożliwia

także opracowywanie systemów do badania pozostałości detergentów w produktach

spożywczych, których obecność nie jest wskazana ze względu na wysokie standardy

bezpieczeństwa produkcji żywności.

Nanomateriały obecne są także w budownictwie. Nanopowłoki w postaci farb

posiadają doskonałe właściwości fotokatalityczne, antybakteryjne oraz samoczyszczące,

które stosuje się w celu spowolnienia rozwoju grzybów i pleśni. Tego typu powłoki wykazują

wysoką odporność na zarysowania, promieniowanie UV, podwyższone przewodnictwo

elektryczne oraz ogniotrwałość. Dodatek nanocząstek metali do materiałów budowlanych

wpływa na ich wzmocnienie, wytrzymałość i trwałość. Powoduje zmniejszenie porowatość

betonu, co w konsekwencji ogranicza przepuszczalność wody, a zwiększa mrozoodporność.

W związku z rosnącym popytem na nanocząstki metali obserwuje się intensyfikację

prac badawczych związanych z opracowaniem nowych i skutecznych metod ich

otrzymywania. Odpowiednio dobrana metoda umożliwia wytwarzanie cząstek

o zamierzonym rozmiarze, kształcie, niewielkim rozrzucie wyników oraz powtarzalności.

Zastosowanie metod biologicznych pozwala wyeliminować lub ograniczyć ilość

wytwarzanych odpadów powstających podczas chemicznych i fizycznych procesów. Łagodne

warunki prowadzenia reakcji, m.in. ciśnienie atmosferyczne i temperatura nieprzekraczająca

100°C, pozwalają na zaklasyfikowanie tych metod do grupy mało energo- i pracochłonnych.

Biologiczne metody otrzymywania nanocząstek metali są najczęściej prowadzone

z wykorzystaniem grzybów, bakterii oraz ekstraktów roślinnych. Synteza z udziałem grzybów

i bakterii może przebiegać zewnątrz jak i wewnątrzkomórkowo. Synteza

zewnątrzkomórkowa polega na związaniu jonów metalu na powierzchni komórki i ich

redukcji. Synteza wewnątrzkomórkowa obejmuje transport jonów metalu do wnętrza

komórki i redukcję skutkującą wytrącaniem metali w postaci nanocząstek. Zastosowanie

w syntezie biologicznej ekstraktów roślinnych zazwyczaj ogranicza się do metody

zewnątrzkomórkowej. W tym przypadku bardzo istotny jest dobór odpowiedniej rośliny oraz

warunków reakcji prowadzących do skutecznej redukcji metali do postaci nano.

11

Celem opisywanego osiągnięcia naukowego było opracowanie biologicznej metody

otrzymywania nanocząstek metali przy zastosowaniu ekstraktów roślinnych, ocena

wybranych właściwości i możliwości zastosowań.

Cykl badań rozpoczęłam od oceny możliwości wykorzystania nanocząstek metali

syntezy biologicznej. Badania nad zastosowaniem nanotechnologii w opakowalnictwie miały

swój początek w latach 90 ubiegłego wieku. Większość prac dotyczyła wykorzystania

montmorylonitu jako dodatku do szerokiej gamy polimerów, takich jak: polietylen, poliamid,

poli(chlorekwinylu). Obecnie nanotechnologia ma dużo szersze zastosowanie

w opracowywaniu materiałów opakowaniowych. Jednym z interesujących obszarów

zastosowań nanocząstek są opakowania aktywne i inteligentne. W związku z tym ważnym

etapem moich badań naukowych był artykuł przeglądowy pt. Active and Intelligent

Packaging Food – Research and Development – A Review, opublikowany w 2014 roku

w czasopiśmie Polish Journal of Food and Nutrition Sciences [zał.I.A.1]. W artykule tym

scharakteryzowano najnowsze rozwiązania w zakresie opakowań aktywnych oraz

inteligentnych. Bardzo ważnym elementem pracy było przedstawienie światowego rynku

opakowań, na którym coraz większą rolę odgrywają rozwiązania aktywne i inteligentne.

Opakowania inteligentne mają natomiast zadanie informować o zamianach zachodzących

w zapakowanym produkcie. Wśród rozwiązań zaliczanych do inteligentnych należą barwne

wskaźniki czasu lub temperatury umieszczone wewnątrz lub na zewnątrz opakowania.

Poprzez zmianę barwy informują o zmianach zachodzących w produkcie. Czytelna informacja

o jakości zapakowanego produktu może zdecydowanie poprawić funkcjonowanie całego

łańcucha dostaw.

Opakowania aktywne stwarzają nowe możliwości w zakresie pakowania towarów

oraz stanowią rozwiązania, w których to opakowanie, produkt oraz otoczenie wzajemnie na

siebie oddziałują. Aktywność opakowania jest możliwa dzięki wzbogaceniu materiału

opakowaniowego odpowiednią substancją oraz dobranie konstrukcji w taki sposób aby

możliwe było regulowanie procesów chemicznych wewnątrz, co zapobiega min. utlenianiu

się produktu. Opakowania przeciwdrobnoustrojowe stanowią rodzaj opakowań aktywnych,

z którymi wiąże się duże nadzieje ze względu na ochronę produktów spożywczych.

Zanieczyszczenia mikrobiologiczne są bowiem dużym problemem dla producentów żywności.

Drobnoustroje obniżają znacząco jakość zapakowanych produktów. W celu zwiększenia

12

bezpieczeństwa oraz wydłużenia okresu przydatności do spożycia producenci stosują różne

metody utrwalania żywności. Tradycyjne metody takie jak pasteryzacja, termiczne

wyjaławianie, chemiczne utrwalanie i mrożenie nie zawsze mogą być stosowane do

wszystkich produktów. Alternatywną metodą pozwalającą zniwelować zagrożenie

mikrobiologiczne może być zastosowanie opakowań przeciwdrobnoustrojowych. Przy

projektowaniu opakowań przeciwdrobnoustrojowych wykorzystuje się naturalne

biopolimery (chitozan), naturalne środki przeciwbakteryjne (nizyna, tymol, karwakrol,

izotiocyjanianu, antybiotyki), enzymy (peroksydaza lizozym), syntetyczne środki

przeciwbakteryjne (sole amoniowe, EDTA, kwas propionowy, kwas benzoesowy, kwas

sorbowy) oraz nanocząstki metali. Swoją pracę naukową skupiłam zatem wokół tematu

nanocząstek metali, ich otrzymywania i właściwości.

Opracowanie metody badania działania środków przeciwdrobnoustrojowych niesie

wiele korzyści. Prawdziwym wyzwaniem było jednak zaprojektowanie, a następnie

otrzymanie środków bójczych stosując tzw. łagodne warunki reakcji. W kolejnym etapie

badań podjęłam się zatem opracowania biologicznej metody otrzymywania nanocząstek

metali oraz ocenie ich wybranych właściwości, w tym przeciwdrobnoustrojowych.

Artykuł pt. Antimicrobial Activities of Silver Nanoparticles Synthesized by Using Water

Extract of Arnicae anthodium, opublikowany w 2015 roku w czasopiśmie Indian Journal of

Microbiology przedstawia aktywność przeciwdrobnoustrojową nanosrebra otrzymanego

z wykorzystaniem ekstraktu wodnego z ziela arniki [zał.I.A.2]. Pierwszym, najważniejszym

etapem badań było opracowanie odpowiedniej metody syntezy nanocząstek srebra. Dobór

warunków metody był kluczowym etapem całego badania. To właśnie od warunków

prowadzenia reakcji zależy kształt i wielkość cząstek, które z kolei decydują o ich

właściwościach. Działanie przeciwdrobnoustrojowe nanocząstek metali jest ściśle związane

z ich cechami morfologicznymi oraz właściwościami fizykochemicznymi. Dodatni ładunek

powierzchni nanocząstek metalu ułatwia wiązanie z ujemnie naładowaną powierzchnią

bakterii, co wpływa na wzmocnienie działania antybakteryjnego. Siła protomotoryczna błony

komórkowej jest zaburzana nawet przy bardzo niskim stężeniu Ag+, indukując wyciek

protonów, a w konsekwencji całkowitą deenergetyzację i śmierć komórki bakteryjnej.

Ponadto, interakcja jonów srebra z powierzchnią komórki prowadzi do denaturacji białek

i inaktywacji licznych enzymów. Powinowactwo Ag+ do grup funkcyjnych centrum aktywnego

13

enzymów skutkuje ich unieczynnieniem. Szczególne znaczenie ma zablokowanie działania

enzymów oksydacyjnych, wchodzących w skład łańcucha oddechowego (np. cytochromu b).

W odpowiedzi dochodzi do wzmożonej produkcji wolnych rodników, powodujących

dodatkowe uszkodzenia komórki.

Zasadniczym etapem tej pracy była także charakterystyka fizykochemiczna

nanosrebra. Morfologię otrzymanych nanocząstek badano za pomocą skaningowego

mikroskopu elektronowego (SU3500, Hitachi). Zastosowana przystawka EDS umożliwiła

zbadanie próbki pod kątem zawartości pierwiastków. Do identyfikacji grup funkcyjnych

zastosowano spektroskopię w podczerwieni z transformacją Fouriera (Perkin Elmer

Spectrum One) wykorzystującą absorpcję promieniowania elektromagnetycznego

o określonej długości fali (energii) przez oscylujące cząsteczki. Obecność nanocząstek srebra

potwierdzono wykorzystując instrumentalną metodę spektroskopii absorpcyjnej UV-Vis

w zakresie długości fali 350–800 nm w temperaturze pokojowej z zastosowaniem

spektrofotometru Carry E 500. Lokalizacja maksimum absorpcji (λmax) zależy od rodzaju,

wielkości oraz kształtu nanocząstek. Ponieważ nanocząstki srebra wykazują zdolność

absorpcji promieniowania widzialnego, która jest efektem istnienia powierzchniowego

plazmonu, zaobserwowano przesunięcie maksimum piku Ag0 w zakresie od 400 nm do 500

nm i uzyskanie maksimum absorbancji przy 458 nm. Wraz ze wzrostem czasu trwania analizy

tzn. od 24 do 168 h obserwowano wzrost wartości absorbancji. Dla potwierdzenia obecności

nanocząstek srebra w badanej próbce zastosowano fluorescencję rentgenowską. Sygnał

uzyskany przy wielkości 2.82 keV sugerował, iż otrzymane nanocząstki srebra były głównym

elementem otrzymanego roztworu. Uzyskane zdjęcia wykonane skaningowym mikroskopem

elektronowych potwierdziły obecność nanoserbra wielkości 90-118 nm.

Aktywność przeciwbakteryjną oraz przeciwgrzybiczną in vitro nanocząstek srebra

oceniono z wykorzystaniem szczepów bakterii Staphylococcus aureus ATCC 4163, Escherichia

coli ATCC 25922, Pseudomonas aeruginosa ATCC 6749 i drożdży Candida albicans ATCC

10231. Otrzymane wyniki potwierdziły hamujące działanie nanocząstek srebra wobec

wszystkich testowanych szczepów bakterii oraz wobec C. albicans. Ponadto aktywność

antybakteryjna nanosrebra była wyższa od aktywności zastosowanego w badaniach

antybiotyku. Nanosrebro posiadało również znakomitą aktywność grzybobójczą. Była ona

wyraźnie wyższa od działania nystatyny.

14

W kolejnej pracy badawczej opracowano metodę syntezy nanocząstek ZnO oraz

zbadano ich aktywność antybakteryjną. Wynikiem pracy był artykuł z 2016 roku pt.

Biosynthesis and antibacterial activity of ZnO nanoparticles using Trifolium pratense flower

extract opublikowany w czasopiśmie Saudi Journal of Biological Sciences [zał.I.A.3].

Do syntezy nanocząstek ZnO wykorzystano ekstrakt z kwiatów koniczyny czerwonej. Techniki

badawcze takie jak : UV-VIS, FTIR, XRD oraz SEM i EDX zostały zastosowane do potwierdzenia

obecności nanocząstek ZnO. Wykonano także analizę elementarną. Do tego celu

zastosowano fluorescencję rentgenowską (XRF). Każdy pierwiastek zawarty w analizowanej

próbce, wskutek wzbudzenia rentgenowskiego, emituje charakterystyczne dla siebie widmo,

które stanowi podstawę do analizy jakościowej i ilościowej. Otrzymane tą techniką widmo

umożliwiło przedstawienie składu pierwiastkowego badanych próbek, a co za tym idzie

potwierdzenie obecności nanoczastek ZnO. Uzyskanie intensywego sygnału przy 8,63 keV

sugerowało, że nanocząstki ZnO były głównym elementem badanej próbki. Dyfrakcja

rentgenowska XRD pozwoliła scharakteryzować strukturę krystaliczną i skład fazowy badanej

próby. Do obliczenia wielkości nanocząstek, która wynosiła 60-70 nm wykorzystano wzór

Debye'a-Scherrera.

Aktywności antybakteryjna nanocząstek ZnO została oceniona metodą dyfuzyjną.

Nanocząstki badano pod kątem ich aktywności przeciwbakteryjnej wobec standardowych

szczepów (S. aureus ATCC 4163, E. coli ATCC 25922, P. aeruginosa ATCC 6749) i klinicznych

(szczepów S. aureus i P. aeruginosa). Próbą porównawczą była syntetyczna gentamycyna.

Przygotowane w agarze otwory napełniano roztworem z nanocząstkami ZnO stosując

wybrane stężenia. Działanie przeciwbakteryjne nanocząstek ZnO oceniano poprzez pomiar

stref inhibicji w stosunku do organizmów testowych. W przypadku szczepu P. aeruginosa

nanocząstki ZnO wykazały skuteczniejsze działanie niż zastosowany antybiotyk

aminoglikozydowy - gentamycyna. W przypadku S.aureus ATCC 4163, E. coli ATCC 25922,

P. aeruginosa ATCC 6749, wielkość stref zahamowania wzrostu była zbliżona wielkością.

Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić, iż otrzymane w syntezie biologicznej

nanocząstki ZnO wykazywały skuteczne działanie bójcze wobec wszystkich testowanych

szczepów bakterii. Wyniki aktywności mikrobiologicznej dla nanocząstek ZnO były

porównywalne z wynikami uzyskanymi dla syntetycznego antybiotyku. Na podstawie

przedstawionych wyników badań stwierdzono, że hamowanie wzrostu bakterii może być

15

wynikiem uszkodzenia błony komórkowej bakterii, co w efekcie skutkuje śmiercią komórki.

Mniejsza krzywizna powierzchni struktury sferycznej nanocząstek powodowała wysoką

rozpuszczalność jonów. Zwiększoną śmiertelność komórek osiągnięto przez zwiększenie

stężenia ZnO, które zakłócało funkcje mitochondrialne, stymulując wyciek dehydrogenazy

mleczanowej i zmianę morfologii komórki.

Kontynuacją moich badań dotyczących biologicznej syntezy nanocząstek ZnO był mój

kolejny artykuł w czasopiśmie Biomedical Microdevices pt.: Cytotoxic and antimicrobial

effects of biosynthesized ZnO nanoparticles using of Chelidonium majus extract [zał.I.A.11.].

Praca dotyczyła biologicznej syntezy nanocząstek ZnO z wykorzystaniem glistnika jaskółcze

ziele oraz ocenie ich właściwości fizyko-chemicznych, antymikrobiologicznych oraz

przeciwnowotworowych. Odpowiednio dobrane warunki syntezy umożliwiły uzyskanie

nanocząstek ZnO wielkości około 8 nm. Potwierdził to zastosowany w badaniach mikroskop

sił atomowych oraz skaningowy mikroskop elektronowy. Transmisyjna mikroskopia

elektronowa wskazała na kulisty kształt otrzymanych nanocząstek. W celu określenia

struktury nanocząstek ZnO zastosowano dyfrakcję rentgenowską. Spektroskopia

w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR) potwierdziła obecność związków

bioaktywnych obecnych w zielu glistnika, które pełniły rolę środka redukującego oraz

stabilizującego cząstki. Ziele glistnika zawiera związki jak sparteina, oksysanguinarina,

chelirubina, chelidamina, metoksychelidonina, homochelidonina, kwas chelidonowy, kwas

askorbinowy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas bursztynowy, karoten, olejek eteryczny,

flawonoidy, saponiny, garbniki i sole mineralne. Dominujące alkaloidy występujące w zielu

glistnika jakie jak: chelidonina, chelerytryna, sangwinaryna, berberyna, koptyzyna i stylopina

wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej. Intensywne pasma absorpcyjne

zaobserwowano w obszarach : 3326 cm-1, 1634 cm-1, 1342 cm-1, 421 cm-1 i 401 cm-1.

Intensywny pik 3326 cm-1 odpowiadał grupie -OH i alifatycznej grupie metylenowej C-H. Pik

przy długości 1635 cm-1 był charakterystyczny dla gupy C = O, typowej dla struktury

flawonoidów, które występują w glistniku jaskółcze ziele. Pasmo absorpcje w obszarze 1342

cm-1 wskazywało na drgania trzeciorzędowej grupy aminowej.

W pracy oceniono działanie przeciwnowotworowe i przeciwdrobnoustrojowe

otrzymanych nanocząstek ZnO. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa nanocząstek została

oceniona przeciwko standardowym, jak i klinicznym szczepom bakterii chorobotwórczych:

16

S. aureus, E.coli oraz P. aeruginosa. Badano również aktywność przeciwko grzybom :

C. albicans, T. rubrum oraz A. niger. Uzyskane wyniki wykazały najwyższą aktywność bójczą

nanocząstek ZnO wobec S. aureus. Otrzymane wartości minimalnego stężenia

bakteriobójczego oraz minimalnego stężenia hamującego były porównywalne z wartościami

uzyskanymi dla antybiotyku z grupy aminoglikozydów (amikacyny). Przygotowany ekstrakt

z glistnika nie wykazywał hamowania bójczego w badaniu kontrolnym, co sugerowało,

iż aktywność przeciwdrobnoustrojowa była związana z obecnością nanocząstek ZnO.

Aby ocenić czy inne nanocząstki metali otrzymane metodą biologiczną wykazują

działanie przeciwdrobnustrojowe w kolejnym etapie swoich badań podjęłam takie wyzwanie.

Efektem pracy jest artykuł z 2016 roku pt. Antimicrobial and cytostatic activity of

biosynthesized nanogold repared using fruit extract of Ribes nigrum opublikowany

w czasopiśmie Arabian Journal of Chemistry [zał.I.A.5.]. Przedstawiono w nim również wyniki

właściwości cytotoksycznych nanocząstek złota otrzymanych na drodze syntezy biologicznej

wobec komórek nowotworu płuca. Zastosowana w artykule spektroskopia w podczerwieni

Fouriera (FTIR) pozwoliła na korelację pasm absorpcyjnych (pasm wibracyjnych)

ze związkami chemicznymi w analizowanej próbie. Pozwoliło to zidentyfikować związki

aktywne obecne w ekstrakcie, które były odpowiedzialne za procesy redukcji i stabilizacji

otrzymanych nanocząstek. Zaobserwowano obecność pików w obszarach: 3307 cm-1, 2140

cm-1, 1634 cm1, 426 cm-1 i 398 cm-1. Silne pasma w granicach 2140 cm-1 i 1634 cm-1 cechują

podwójne wiązania, takie jak C = C, C = O, C = C, C = N. Wiązanie te wskazują na obecność w

owocach czarnej porzeczki związków bioaktywnych takich jak polifenole, antocyjany,

witamina C i B.

Dla potwierdzenia obecności złota zastosowano spektrofotometrię UV-VIS.

Absorbancję badanego roztworu mierzono w zakresie długości fali od 400 do 700 nm.

Do oceny morfologii nanozłota wykorzystano transmisyjny mikroskop elektronowy (TEM),

skaninigowy mikroskop elektronowy (SEM Quanta FEG 250 (FEI) oraz mikroskop sił

atomowych (AFM). Zastosowanie transmisyjnej mikroskopii elektronowej (TEM) pozwoliło

scharakteryzować wielkość i niezwykle istotny kształt cząstek. Przeważała zdecydowanie

obecność trójkątnych i kulistych nanocząstek złota. Zastosowana mikroskopia sił atomowych

potwierdziła wielkość cząstek mierzonych za pomocą technik SEM oraz TEM, która wynosiła

około 20 nm.

17

Otrzymane nanozłoto wykazało doskonałe działanie bakteriobójcze i grzybobójcze.

Wartości minimalnego stężenia bakteriobójczego uzyskanego dla nanocząstek złota (MBC-

ang. Minimal Bactericidal Concentration) były tylko jedno rozcieńczenie wyższe od

minimalnego stężenia hamującego (MIC - ang. Minimal Inhibitory Concentration).

Nanocząstki działały bójczo również wobec dermatofitów Trichophyton rubrum ATCC 28188.

Ocenę właściwości cytotoksycznych otrzymanych nanocząstek złota przeprowadzono na

komórkach ludzkich in vitro oceniano z wykorzystaniem dwóch znanych ludzkich linii

komórkowych. W tym celu, zastosowano przylegające komórki fibroblastów CCD-39Lu

(ATCC® CRL-1498™) wyizolowanych z płuc i przylegające komórki nabłonka ludzkiego

niedrobnokomórkowego raka płuca A549 (ATCC CCL-185 ®™). Ocena cyklu komórkowego,

wykonywana w trakcie badań wskazała na różne wrażliwości komórek nowotworowych

i nienowotworowych w poszczególnych fazach. Ponadto, zaobserwowano, iż pod wpływem

obecności nanocząstek złota liczba żywych komórek była znacznie zmniejszona, przy

jednoczesnym zwiększeniu procent martwych komórek, zarówno A549, jak i CCD-39Lu.

Biologiczną metodę syntezy zastosowano do otrzymania nanocząstek platyny. Wyniki

badań zostały opisane w artykule pt. Synthesis and structural characteristic of platinum

nanoparticles using herbal Bidens Tripartitus extract opublikowanym w 2016 roku

w czasopiśmie Journal of Inorganic and Organometallic Polymers and Materials [zał.I.A.4.].

Wielkość i kształt otrzymanych nanocząstek został oceniony z wykorzystaniem

elektronowego mikroskopu skaningowego (SEM), transmisyjnego mikroskopu

elektronowego (TEM) oraz mikroskopu sił atomowych (AFM). Skaningowy oraz transmisyjny

mikroskop elektronowy potwierdził obecność nanocząstek patyny o wielkości około 10 nm.

Do syntezy nanocząstek platyny zastosowano również ekstrakt wodny z ziela

dymnicy. Uzyskane wyniki przedstawiono w artykule pt. Biofabrication of platinum

nanoparticles using Fumariae herba extract and their catalytic properties opublikowanym

w czasopiśmie Saudi Journal of Biological Sciences w 2016 roku [zał.I.A.6.]. Analiza FTIR

badanej próby wykazała intensywne pasma absorpcyjne w obszarach: 3311 cm-1, 2110 cm-1,

1634 cm-1, 607 cm-1 i 387 cm-1. Pasmo w zakresie 3311 cm-1 wynikało z obecności

wewnątrzcząsteczkowego wiązania wodorowego OH. Intensywne pasmo w obszarze 2110

cm-1 potwierdziło obecność grupy alkilowej. Natomiast intensywne pasmo w obszarze 1634

cm-1 było charakterystyczne dla drgań ugrupowania C=O, typowego dla struktury

18

flawonoidów. Ponadto, obecne pasmo 387 cm-1 pochodziło z drgań odkształcających C-C

łańcuchów polimerowych. Wyniki te potwierdziły obecność związków biologicznie

aktywnych takich polifenole czy alkaloidy, występujące w ekstrakcie F. herba. Obecność tych

związków biologicznie czynnych była odpowiedzialna za redukcję cząstek planty do postaci

nano oraz ich stabilizację. Jak wiadomo właściwości przeciwutleniające polifenoli wynikają

z obecności w grupie cząsteczkach wielu grup hydroksylowych, które łatwo ulegają

utlenianiu z wytworzeniem O-chinonów. W związkach z grupą hydroksylową aktywność

przeciwutleniającą zwiększa dodatkowa obecność jednej lub dwu grup metoksylowych

w pierścieniu. W przydatku występujących w F. herba kwasów fenolowych, kwas synapinowy

z dwiema grupami metoksylowymi jest bardziej aktywny niż ferulowy z jedną grupa

metoksylowa, a ten jest aktywniejszy niż kwas kumarowy (jedna grupa hydroksylowa). Kwas

ferulowy jest natomiast bardziej efektywny niż p-kumarowy ze względu na obecność grupy

metoksylowej. Ugrupowanie to, jako donor elektronów, powoduje wzrost zdolności do

stabilizacji rodników aryloksylowych powstających po oddaniu wodoru przez grupę

hydroksylową (poprzez delokalizację elektronu). Hydroksylacja w miejsce metoksylacji

powoduje, że cząsteczki o takiej strukturze są o wiele bardziej efektywnymi

przeciwutleniaczami.

Od lat prowadzone są przez wielu naukowców badania nad opracowaniem

nanomateriałów, które mogą być zastosowane w fotokatalizie. Zgodnie z definicją

fotokataliza to proces, w którym zmiana szybkości reakcji lub jej inicjacja zachodzi pod

wpływem promieniowania UV, widzialnego lub podczerwonego w obecności

fotokatalizatora, który absorbuje światło i bierze udział w przemianie chemicznej substratów

reakcji. Nanocząstki są bardzo często stosowane w procesach fotokatalitycznych.

Ich właściwości do których należą: duża powierzchnia, wysoka liczba atomów aktywnych

i duża liczba wolnych miejsc aktywnych powierzchniowo powodują, iż są jednymi

z najbardziej pożądanych fotokatalizatorów. Jednym z najczęściej stosowanych katalizatorów

jest TiO2 ze względu na wysoką aktywność fotokatalityczną w ultrafiolecie. Zainteresowanie

właściwościami fotokatalitycznymi dwutlenku tytanu zdecydowanie wzrosło, gdy okazało się,

iż nanokrystality TiO2 wykazują większa wydajność fotokatalityczną i umożliwiają różnorodne

modyfikacje struktury. Obecnie liczne wyniki badań przedstawiają, iż TiO2 w formie nano jest

najbardziej obiecującym materiałem dla efektywnego rozkładu związków organicznych oraz

19

generacji wodoru w procesie rozkładu wody. W literaturze istnieje szereg metod

otrzymywania nanocząstek TiO2. Większość z tych metod dotyczy syntezy chemicznej.

Istnieją nieliczne prace dotyczące biologicznej syntezy nanocząstek TiO2. W kolejnym etapie

swoich prac badawczych syntezę biologiczna zastosowałam do otrzymania nanocząstek TiO2.

Efektem moich badań są dwa kolejne artykuły.

W 2017 roku w czasopiśmie Iranian Journal of Pharmaceutical Research

opublikowano mój artykuł pt. Synthesis of titanium dioxide nanoparticles using Echinacea

purpurea herba [zał.I.A.8.]. Do syntezy nanocząstek wykorzystałam ekstrakt z jezówki

purpurowej. Otrzymane nanocząstki scharakteryzowano za pomocą spektroskopii UV,

skaningowej mikroskopii elektronowej, fluorescencji rentgenowskiej i spektroskopią

w podczerwieni z transformacją Fouriera.. W ramach badań oceniano badano wpływ pH

na tworzenie się nanocząstek TiO2. W związku z tym syntezę nanocząstek prowadzono

w środowisku kwaśnym (pH=2) i zasadowym (pH=8). Przeprowadzone badania pozwoliły

stwierdzić, iż reakcja prowadzona w środowisku alkalicznym przy stałym pH=8 powodowała

wyraźny wzrost absorbancji już po 4 godzinnej reakcji. W przypadku zastosowania roztworu

o pH=2, następowały zmiany absorbancji, jednakże nie były one tak wyraźne jak przy pH=8.

Zastosowanie odpowiedniego pH miało zatem wpływ na szybkość tworzenia się nanocząstek

TiO2.

W 2017 roku czasopismo Bulgarian Chemical Communications opublikowało kolejny

arykuł, który dotyczył biologicznej syntezy nanocząstek TiO2 pt. The biological synthesis of

anatase titanium dioxide nanoparticles using Arnicae anthodium extract [zał.I.A.10].

Do otrzymania nanocząstek TiO2 wykorzystano ekstrakt z arniki górskiej. W badaniach

zastosowano również dyfraktometr rentgenowski Bruker D8 Advance zaopatrzony

w monochromator Johanssona (λCu Kα1 = 1,5406Å) oraz detektor paskowy LynxEye.

Uzyskane widmo absorpcyjne UV-Vis było zgodne z profilem dyfrakcji promieniowania

rentgenowskiego dla nanocząstek TiO2. Zastosowanie wzoru Debya- Scherrera: D=Kλ/(βcosθ,

gdzie D jest wielkością kryształu; λ jest długością fali promieniowania rentgenowskiego

(λ = 0.15406 nm) dla CuKα; K przyjmuje się zwykle 0,9; i β jest szerokością linii na pół-

maksymalnej wysokości), potwierdziło wielkość nanocząstek TiO2 na poziomie 30 nm.

Zastosowana w pracy spektroskopia w podczerwieni Fouriera (FTIR) pozwoliła

zidentyfikować związki biologicznie aktywne obecne w ekstrakcie, odpowiedzialne za

20

redukcję i stabilizację otrzymanych nanocząstek TiO2. Wielkość otrzymanych nanocząstek

TiO2 została zweryfikowana przez skaningową mikroskopię elektronową (SEM) z profilem

EDS. Nanocząstki wielkości około 100 nm były miejscami zaglomerowane.

W grudniu 2017 roku pojawił się mój artykuł pt. Antioxidant and catalytic activity of

biosynthesized CuO nanoparticles using extract of Galeopsidis herba [zał.I.A.10.]

w czasopiśmie Journal of Inorganic and Organometallic Polymers and Materials. Głównym

celem pracy było synteza nanocząstek CuO z wykorzystaniem ekstraktu z ziela poziewnika,

a następnie ich charakterystyka i ocena właściwości antyoksydacyjnych. Aktywność

antyoksydacyjną wyznaczono z wykorzystaniem roztworu DPPH (2,2-difenylo-1-

pikrylohydrazylu). 2,2-difenylo-1-pikrylohydrazyl to wolny rodnik, którego metanolowy

roztwór ma barwę ciemnofioletową. Podczas reakcji z czynnikiem wykazującym aktywność

ulega redukcji, co skutkuje stopniową zmianą barwy roztworu z fioletowej na żółtą. Zmiany

te wyznaczono spektrofotometrycznie, przy długości fali λ = 515 nm. Do interpretacji

wyników pomiaru zastosowano parametr IC50, który określał jakie stężenie przeciwutleniacza

powoduje spadek wyjściowego stężenia rodnika DPPH o 50% . Im wyższa wartość parametru

IC50, tym mniej reaktywna jest badana próba. Wysoka wartość parametru IC50 świadczy o jest

wysokich właściwościach antyoksydacyjnych, a spadek wartości absorbancji jest

proporcjonalny do pozostałej formy utlenionej DPPH w roztworze. Dla otrzymanych

nanocząstek CuO wartość tego parametru wynosiła 4.12 μg/ml, co wskazywało na ich

wysoką aktywność antyoksydacyjną.

Do oceny morfologii otrzymanych nanocząstek zastosowano skaningową oraz

transmisyjną mikroskopię elektronową. Transmisyjna mikroskopia elektronowa wskazała na

obecność zdyspergowanych i sferycznych nanocząstek. Skaningowa mikroskopia

elektronowa wykazała niewielki rozmiar cząstek około 10 nm. Widmo EDS zidentyfikowało

obecność czterech pików między 0.5 i 9 kV wskazujących na obecność miedzi i tlenu

w badanej próbie. Spektroskopia w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR)

potwierdziła obecność intensywnych pasm absorpcyjnych w następujących obszarach: 3317

cm−1, 1415 cm−1, 1109 cm−1, 417 cm−1, 408 cm−1 oraz 398 cm−1. Otrzymane widmo FTIR

potwierdziło obecność bioaktywnych związków w zastosowanym w syntezie nanocząstek

ekstrakcie z ziela poziewnika.

21

W ostatnim czasie coraz większą uwagę przyciągają nanocząstki bimetaliczne.

Szeroko opisywane są fizyczne oraz chemiczne metody syntezy tych nanocząstek. Niewiele

przykładów przedstawia syntezę biologiczną nanocząstek bimetalicznych. W ramach swoich

badań podjęłam próbę otrzymania nanocząstek bimetalicznych typu rdzeń-powłoka

z wykorzystaniem ekstraktu z ziela rzepiku. Efekty moich badań zostały przedstawione

w artykule pt. Antimicrobial activity of the biogenically synthesized core-shell Cu@Pt

nanoparticles, który pojawił się w 2018 roku w czasopiśmie Saudi Pharmaceutical Journal

[zał.I.A.12]. Badania przeprowadzone za pomocą mikroskopu siła atomowych (AFM) oraz

skaningowego mikroskopu elektronowego potwierdziły wielkość otrzymanych cząstek około

30-35 nm. Transmisyjny mikroskop elektronowy (TEM) potwierdził obecność bimetalicznych

nanocząstek Cu@Pt, w których powierzchnia sferycznego rdzenia Cu pokryta była warstwą

nanocząstek Pt. Otrzymane nanocząstki Cu@Pt wykazywały maksymalną aktywność wobec

bakterii E. coli ATCC 25922, S. aureus ATCC 25923, P. aeruginosa NCTC 6749, a także drożdży

C. albicans ATCC 10231 i dermatofitów T. mentagrophytes ATCC 9533.

Omówione wyniki badań zaprezentowane przeze mnie w cyklu 12 publikacji

potwierdziły zrealizowanie zamierzonego celu naukowego związanego z opracowaniem

skutecznej biologicznej metody otrzymywania nanocząstek metali przy zastosowaniu

ekstraktów roślinnych oraz oceną wybranych właściwości nanocząstek. Przedstawione

wyniki badań potwierdzają, iż dobór odpowiedniego ekstraktu roślinnego oraz warunków

reakcji prowadzą do skutecznej redukcji metali do postaci nano. Ogromną zaletą

zaprezentowanej przez mnie biologicznej metody syntezy nanocząstek metali są tzw.

łagodne warunki prowadzenia reakcji, niskie koszty oraz brak konieczności stosowania

toksycznych często reagentów. Zaprezentowane wyniki badań udowadniają

wszechstronność metody biologicznej. Może być stosowana do otrzymywania różnych

nanocząstek metali m.in. złota, srebra, platyny, tlenku cynku, tlenku tytanu czy tlenku

magnezu. Otrzymane nanocząstki posiadają właściwości antybakteryjne, antyoksydacyjne

a nawet cytotoksyczne.

Nanotechnologię charakteryzuje jej interdyscyplinarność. Różnorodność dostępnych

nanoproduktów jest dowodem na to iż nanotechnolgią interesuje się niemal każda branża

przemysłu. Wielu producentów, aby osiągnąć przewagę konkurencyjną stosuje rozwiązania

nanotechnologiczne. Nanocząstki otrzymane metodą biologiczną mogą zatem znaleźć swoje

22

miejsce w wielu dziedzinach życia. Nanocząstki otrzymane w wyniku mało energochłonnych

procesów i bez konieczności stosowania często toksycznych rozpuszczalników są

niewątpliwą alternatywą dla cząstek otrzymywanych innymi metodami .

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych.

a. pozostałe osiągnięcia naukowo-badawcze

W 1999 roku rozpoczęłam studia na Wydziale Chemii, na Uniwersytecie im.

A. Mickiewicza w Poznaniu. Na ostatnim roku studiów rozpoczęłam badania naukowe

związane z moją pracą magisterską pt. Utylizacja włókien azbestowych z udziałem cieczy

jonowych. Badania realizowałam w Centrum Technologicznym pod kierunkiem prof. dr hab.

Ludwika Domki. Moja praca związana była z utylizacją włókien azbestowych. Temat ten

powstał w związku z podejmowaniem starań o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej

i potrzebą dostosowania kryteriów zdrowotnych środowiska do obowiązujących

standardów. Zaczęto zatem regulować kwestie związane z produkcją, eksploatacją,

usuwaniem i dopuszczeniem do produkcji wyrobów zawierających azbest. Udowodnione

rakotwórcze działanie azbestu spowodowało umieszczenie go w wykazie czynników

rakotwórczych, opublikowanym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej

z dnia 11.09.1996 r. W odpowiedzi na to rozporządzenie wprowadzono Ustawę z dnia

19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Wprowadzono wówczas

zakaz stosowania wyrobów zawierających azbest oraz zakaz produkcji płyt azbestowo-

cementowych, a wyroby zawierające azbest zaliczono do grupy odpadów niebezpiecznych.

Ponieważ przed rokiem 1997 nie oznaczano, ani nie identyfikowano wyrobów azbestowych

likwidacja ich była utrudniona. W 2004 roku na dachach i elewacjach zabudowań wiejskich

i miejskich znajdowało się około 1 400 000 m2 płyt azbestowo-cementowych (14 500 000

ton). Usunięcie wszystkich tych wyrobów było zatem niemożliwe. W związku z tym niezwykle

ważne było opracowanie wówczas skutecznego środka do utylizacji włókien azbestowych.

Ponieważ to właśnie od parametrów włókna zależą implikacje zdrowotne. Na podstawie

wcześniejszych badań stwierdzono, iż ryzyko zachorowania na raka płuc jest tym większe im

dłuższe i cieńsze włókna. W pracy magisterskiej podjęłam się zatem ocenie skuteczności

23

cieczy jonowych w utylizacji włókien azbestowych. Ciecze jonowe wykazywały wyraźny

wpływ na włókna azbestowe. Powodowały m.in. wiązanie włókien azbestu w sieć cienkich

nitek, co powodowało ich skutecznie unieruchomienie.

Na ostatnim roku studiów na Wydziale Chemii ukończyłam roczny kurs pedagogiczny

[zał.III.Q.1.B.] i uzyskałam certyfikat Intel-nauczanie ku przyszłości, dzięki któremu już

wówczas mogłam podjąć pracę dydaktyczną [zał.III.Q.1.A.]. W 2004 roku odbyłam także kurs

Baltic Sea, dotyczący znajomości Morza Bałtyckiego, a następnie zadałam egzamin

i zdobyłam międzynarodowy ceryfikat [zał.III.Q.2.].

1 lutego 2005 roku zostałam asystentem w Dziale Kontroli Jakości Poznańskich

Zakładów Zielarskich Herbapol. Początki mojej pracy to głownie badania jakości gotowych

produktów leczniczych oraz surowców wyjściowych. Po kilku miesiącach przejęłam

obowiązki związane z badaniami stabilności produktów leczniczych. W ówczesnym czasie

prowadziłam i analizowałam badania stabilności produktów leczniczych. Zastępowałam

także Specjalistę ds. Opakowań przy przekazywaniu określonych serii produktów

leczniczych do badań stabilności. Zajmowałam się także kontrolą właściwych warunków

przechowywania produktów leczniczych, opracowywałam odpowiednią dokumentację

powstałą zgodnie z najnowszymi wymaganiami Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz

nadzorowałam i wprowadzałam wszelkie zmiany związane z badaniami stabilności

produktów leczniczych.

Mimo, iż podjęłam pracę zawodową nadal kontynuowałam działalność naukową.

Zaowocowała ona udziałem w VI Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej

Wysoka jakość kaolinów i piasków szklarskich gwarancją rozwoju przemysłu, która odbyła

się w czerwcu 2005 roku. W efekcie powstała praca pt.: Ocena wpływu modyfikacji

powierzchni kaolinu na właściwości mieszanek gumowych (Domka L., Szafarczyk R., Malicka

A), która pojawiła się w materiałach konferencyjnych. W 2005 roku byłam także jednym z

współautorów (Hędzelek, W., Sikorska, B., Domka, L., Kozak, A., Szafarczyk, R.) rozdziału pt.

The effect of modification of titanium surface by HCl/H2SO4, który został opublikowany w

anglojęzycznej monografii Development in production and use of new agrochemicals

wydanej przez CZECH-POL TRADE (H. Górecki, z. Dobrzański, P. Kafarski (red.).

W 2006 roku zaczęłam studia doktoranckie na Uniwersytecie Przyrodniczym

w Poznaniu na Wydziale Nauk o Żywności i Żywieniu w Katedrze Zarządzania Jakością

24

Żywności. Promotorem mojej pracy doktorskiej był prof. dr hab. Piotr Konieczny. Temat

mojej doktorskiej to: Możliwości wykorzystania kwasu nadmrówkowego jako środka

przeciwdrobnoustrojowego w przemyśle drobiarskim. Zagadnienie to było dla mnie bardzo

interesujące ze względu na problem bezpieczeństwa produktów.

Jak wiadomo bezpieczeństwo produktów opiera się na wszechstronnym,

zintegrowanym podejściu, obejmującym wiele działań. Zapewnienie bezpieczeństwa

produktu końcowego w przypadku branży drobiarskiej powinno zaczynać się już od produkcji

surowca, jakości pasz i wody, warunków hodowli zwierząt, poprzez technologię produkcji

i sieć obrotu handlowego. Aby zagwarantować najwyższą jakość i bezpieczeństwo żywności

należy w produkcji oraz obrocie żywnością zapewnić eliminację wszelkich zagrożeń

mikrobiologicznych, chemicznych i fizycznych. Podstawą tego jest realizacja wytycznych

Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) oraz Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), które muszą

być spełnione jako podstawowy, wstępny warunek prawidłowego funkcjonowania systemu

HACCP (Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli). W branży drobiarskiej, podobnie

jak w innych gałęziach przemysłu spożywczego, do utrwalania oraz skutecznej higienizacji

całej przestrzeni związanej z produkcją, angażuje się różne metody, których wspólnym celem

jest uzyskanie pożądanego poziomu czystości. Rozwój mikroorganizmów w przetwórstwie

żywności może być hamowany lub ograniczany przede wszystkim przez stosowanie

różnorodnych metod fizycznych jak np. obniżanie temperatury, oddziaływanie ciepła,

ciśnienia, promieniowania UV lub filtracji. Akceptowane jest też stosowanie metod

chemicznych z wykorzystaniem licznych związków organicznych lub nieorganicznych

o działaniu przeciwdrobnoustrojowym jak kwasy i ich sole, ozon itp. Efekt oddziaływania

wymienionych metod, stosowanych coraz częściej w sposób skojarzony, jest zazwyczaj

większy niż tych samych metod stosowanych pojedynczo. Z tego powodu, w Unii

Europejskiej konsekwentnie zmierzano w kierunku dokładnego poznania oddziaływań

środowiskowych np. detergentów stosowanych w przemyśle spożywczym poprzez ocenę ich

właściwości ekotoksycznych. Uzasadniona wydała się zatem potrzeba poszukiwania nowych

metod eliminowania drobnoustrojów ze środowiska związanego z przemysłową produkcją

żywności. Zgodnie z projektem Rozporządzenia Komisji Wspólnoty Europejskiej z 28.2.2006 r.

(SANCO, 2006) wśród substancji przeciwdrobnoustrojowych, które zaproponowano

do usuwania zanieczyszczeń powierzchniowych z świeżych patroszonych tuszek drobiowych

25

wymieniono: dwutlenek chloru, kwaśny chloryn sodowy, fosforan trójsodowy, nadtlenek

wodoru, kwas kaprylowy, kwas octowy oraz kwas nadoctowy. W marcu 2008 roku Komitet

Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska (SCHER) oraz Komitet Naukowy

ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR) wydały wspólną

opinię naukową w sprawie oddziaływania na środowisko oraz wpływu na oporność

drobnoustrojów tych substancji. Komitety stwierdziły, że nie ma wystarczającej wiedzy na

temat potencjalnych negatywnych skutków stosowania środków biobójczych do tego celu

i zachęciły do dalszego gromadzenia danych w tym zakresie. Jednocześnie podkreślono, że

istnieją obawy związane z możliwością wyselekcjonowania i rozprzestrzenienia się bardziej

opornych szczepów w środowisku oraz z potencjalnymi pozostałościami stosowanych

środków na tuszkach drobiowych. W swojej pracy doktorskiej podjęłam zatem próbę

scharakteryzowania właściwości kwasu nadmrówkowego jako innowacyjnej i dotychczas

nieznanej w zastosowaniach w przemyśle spożywczym substancji aktywnej o silnym działaniu

przeciwdrobnoustrojowym. W pierwszym etapie badań podjęto próbę oceny wybranych

właściwości fizykochemicznych kwasu nadmrówkowego. Istotnym punktem była

ekotoksykologiczna charakterystyka preparatu kwasu nadmrówkowego. Kolejna część

dotyczyła oceny skuteczności przeciwdrobnoustrojowej preparatu kwasu nadmrówkowego

wobec mikroflory występującej na powierzchni tuszek drobiowych. Badania wpływu

preparatu kwasu nadmrówkowego z wykorzystaniem specyficznych podłoży

mikrobiologicznych dotyczyły niepatogennych bakterii testowych z rodzaju Escherichia,

Proteus i Pseudomonas i Lactobacillus, oraz szczepu Salmonella abony. Niezależnie

od zastosowanej metody oceny aktywności przeciwdrobnoustrojowej preparat kwasu

nadmrówkowego wykazywał skuteczność wobec wszystkich badanych szczepów. Na osobną

uwagę zasługuje wykorzystanie w wykonanych badaniach instrumentalnego pomiaru

impedancji elektrycznej podłoża i analiza warunków wzrostu poszczególnych szczepów

w obecności badanych substancji dezynfekujących. Mechanizm działania biobójczego kwasu

nadmrówkowego wynika najprawdopodobniej z obecności rodników hydroksylowych, które

powodują nieodwracalne uszkodzenia w zredukowanych grupach funkcjonalnych białek

i tym samym niszczą aparat enzymatyczny i strukturę komórek. To ostatnie zjawisko między

innymi prowadzi do nieszczelności błon komórkowych.

26

W odrębnym doświadczeniu dokonano oceny skuteczności preparatu kwasu

nadmrówkowego jako środka dezynfekującego ścieki technologiczne pochodzące

z wytypowanego zakładu przemysłu drobiarskiego. Dodatek określonej eksperymentalnie

dawki preparatu kwasu nadmrówkowego wpływał na poprawę parametrów

fizykochemicznych oraz stanu sanitarnego badanych ścieków. Przeprowadzone

doświadczenie potwierdziło zatem możliwość wykorzystania właściwości utleniających

i dezynfekujących kwasu nadmrówkowego do zmniejszenia uciążliwości środowiskowej

trudnych ścieków drobiarskich.

W czasie studiów doktoranckich wzięłam udział w 8 konferencjach naukowych,

a na kilku z nich swoje wyniki badań prezentowałam w postaci wykładu. Z referatem pt.

Kwas nadmrówkowy jako nowy środek dezynfekujący do wykorzystania w przemyśle

spożywczym wystąpiłam na XIV Sesjii Naukowej SMKN PTTŻ pt. Jakość i bezpieczeństwo

żywności – wyzwanie XXI wieku, która odbyła się w Gdyni w dniach 21 – 22 maja 2009.

W tym samym roku wzięłam udział w VII konferencji Naukowej z cyklu: Jakość

i bezpieczeństwo żywności, która odbyła się na Wydziale Nauk o Żywności SGGW. Brałam

również udział w środowiskowej konferencji doktorantów Uniwersytetu Ekonomicznego

w Poznaniu, która odbyła się 26 czerwca 2010, gdzie wygłosiłam referat pt. Wykorzystanie

metod bioindykacyjnych w badaniach środowiskowych w przemyśle spożywczym.

W tym samym roku referat ustny pt. Laboratoryjne badania wstępnej i końcowej

dezynfekcji ścieków z przemysłu drobiarskiego z wykorzystaniem kwasu nadmrówkowego

przedstawiłam na międzynarodowym seminarium organizowanym przez firmę Kemipol

Police w dniach 22-24 września.

W dniach 20-22 października 2010 roku biorąc udział w VII międzynarodowym

seminarium organizowanym przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Aparatury

Badawczej i Dydaktycznej COBRABiD wystąpiłam z ustną prezentacją pt. Zastosowanie

spektroskopii w bliskiej podczerwieni (NIRS) do badania zmian skóry tuszek drobiowych po

zabiegu chemicznego usuwania zanieczyszczeń powierzchniowych.

W czasie studiów doktoranckich byłam członkiem Polskiego Towarzystwa Technologów

Żywności. Aktywnie uczestniczyłam w wykładach organizowanych przez PTTŻ. W 2010 roku

ukończyłam kurs pedagogiczny realizowany w ramach Studium Doktoranckiego [zał.III.Q.15.].

Za swoją aktywność i dorobek naukowy w roku akademickim 2009/2010 otrzymywałam

27

stypendium naukowe. Studia doktoranckie ukończyłam w 2010 roku z dorobkiem

następujących publikacji w czasopiśmie:

Konieczny., P., Szymański, M., Dobrucka, R., 2008, Zastosowanie oprogramowania

komputerowego do oceny chemicznych procesów oczyszczania ścieków przemysłu

spożywczego,, Aparatura Badawcza i Dydaktyczna, 3, s. 70-79.

Konieczny P., Dobrucka R., 2008, Zastosowanie analizy cyklu życia (LCA) do

globalnej oceny wpływu chemicznego oczyszczania ścieków na środowisko, Forum

eksploratora, 44-45.

Dobrucka R., Konieczny P., Cegielska-Radziejewska R., Tkacz D., 2009, Kwas

nadmrówkowy jako nowy środek dezynfekujący do wykorzystania w przemyśle

spożywczym, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, 55-56.

Dobrucka R., Konieczny P., 2010, Przyjazna środowisku metoda zmniejszania

zakażenia powierzchni świeżych tuszek drobiowych, Zeszyty Problemowe Postępów

Nauk Rolniczych, 552:57-63.

Dobrucka R., Michalski K., Konieczny P., 2010, Zastosowanie spektroskopii w bliskiej

podczerwieni (NIRS) do badania zmian skóry tuszek drobiowych po zabiegu

chemicznego usuwania zanieczyszczeń powierzchniowych, Aparatura Badawcza

i Dydaktyczna, XV, 3, 127-133.

Dobrucka, R., Szymański, M., 2011, Wykorzystanie metod bioindykacyjnych

w badaniach środowiskowych w przemyśle spożywczym,, Studia Doktorantów

Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 10, s. 353-364.

Konieczny., P., Dobrucka, R., 2012, Chemia dla środowiska i zrównoważonego

rozwoju : zastosowania wybranych ekowskaźników, Gaz, Woda i Technika Sanitarna,

4, s. 188-191.

W ówczesnym czasie cały czas łączyłam pracę naukową z pracą zawodową. 1 września

2007 roku zostałam Specjalistą w Dziale Kontroli Jakości PZZ Herbapol Poznań. Zostałam

wówczas koordynatorem badań stabilności produktów leczniczych oraz surowców

wyjściowych i ekstraktów. Prowadziłam także badania fizyko-chemiczne, co pozwoliło mi

poznać wiele technik i metod pomiarowych. Ponadto, do moich obowiązków należał

nadzór, kontrola i utrzymywanie odpowiedniego standardu jakościowego surowców,

opakowań, półproduktu i wyrobu gotowego. Zajmowałam się prowadzeniem statystyki

28

badań jakościowych, a także analizą wyników. Kontrolowałam właściwe warunki

przechowywania produktów leczniczych, nadzorowałam kwalifikację pomieszczeń

przeznaczonych dla produktów objętych badaniem stabilności. Sporządzałam protokoły

i raporty kontroli jakości. Współtworzyłam procedury i instrukcje obowiązujące w firmie.

Zgłaszałam i opiniowałam reklamacje jakościowe na dostarczane surowce oraz opakowania.

Moja ówczesna praca zawodowa miała ogromny wpływ na prowadzone obecnie badania

naukowe. Znajomość trwałości i jakości produktów leczniczych pochodzenia roślinnego,

surowców oraz ekstraktów przyczyniła się do wybrania przeze mnie tematyki badawczej

związanej z syntezą biologiczną nanocząstek metali.

Realizując się w pracy naukowej aktywnie podnosiłam swoje kwalifikacje zawodowe

biorąc udział w wielu szkoleniach i kursach, które pozwały mi na poszerzanie wiedzy

dotyczącej zarówno badań stabilności jak i jakości produktów leczniczych. Brałam również

udział w licznych seminariach, które miały ugruntować zdobytą praktykę laboratoryjną.

Były to seminaria m.in.

Podstawy miareczkowania oraz pomiaru pH (2005 rok)[zał.III.Q.3.],

Oznaczanie wody metodą Karla Fischera (2006 rok)[zał.III.Q.4.],

Źródła błędów pomiarowych i ich minimalizacja (2006 rok)[zał.III.Q.5.],

Analizy laboratoryjne w świetle współczesnych wymagań (2007 rok)[zał.III.Q.8.],

GWP- Good Weighting Practice (2008 rok) [zał.III.Q.9.],

Nowoczesne techniki oznaczania zawartości wody (2009 rok) [zał.III.Q.12.],

Dobra Praktyka Pipetowania (GPP) i Dobra Praktyka Miareczkowania (GMP) (2011

rok) [zał.III.Q.16.].

W 2006 roku odbyłam szkolenie, którego tematyką były: Specyfikacje i badania

stabilności, organizowane przez firmę Oinpharma [zał.III.Q.6]. W 2007 roku wzięłam udział

w seminarium pt. Stabilność produktu leczniczego-teoria i praktyka, organizowane tym

razem przez Polską Izbę Przemysłu Farmaceutycznego i Wyrobów Medycznych Polfarmed

[zał.III.Q.7.].

W 2008 roku zdobyłam certyfikat Audytora Wewnętrznego Systemu Zarządzania ISO

9001:2000 TÜV SÜD POLSKA [zał.III.Q.10.]. W tym samym roku w dniach 07-24.07 brałam

udział w szkoleniu Skuteczny Menedżer (organizowanym przez Nawigator-Doradztwo

Gospodarcze), który ukończyłam certyfikatem [zał.III.Q.11.].

29

W 2009 roku również przeszłam kolejne szkolenie stanowiskowe pt. Badania stabilności

również organizowane przez Oinpharmę [zał.III.Q.13.].

W 2010 roku z wynikiem celującym ukończyłam szkolenie organizowane przez Centrum

Edukacji i Rozwoju TARIONUS zdobywając tytuł Specjalisty Zarządzania Jakością [zał.III.Q.14.]

i certyfikat Pełnomocnika Systemu Zarządzania Jakością nadany przez jednostkę certyfikującą

Sai Global Assurance Services Limited (numer mojego certyfikatu to 22051003)

[zał.III.Q.14.1.]. Zakres tematyczny 86 h szkolenia obejmował : m.in. podstawy zarządzania

jakością (6 h) oraz systemy zarządzania jakością (26 h). Obejmowały one: Zarządzanie

jakością wg. wymagań normy ISO 9001:2000, System Zarządzania Środowiskowego ISO

14001:2004, System Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy - PN-N 18001, Prawo

Żywnościowe a wymagania HACCP, System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji ISO/IEC

17799:2003, Jakość w branży motoryzacyjnej – specyfika systemów zarządzania jakością,

dokumentację systemową (26 h), audytowanie systemów zarządzania (18 h), proces

certyfikacji (4 h) oraz zagadnienia uzupełniające (6 h).

1 września 2011 roku zostałam zatrudniona na stanowisku asystenta w Katedrze

Towaroznawstwa i Ekologii Produktów Przemysłowych na Wydziale Towaroznawstwa

Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. W związku z badaniami naukowymi

prowadzonymi w Katedrze zdecydowałam się zająć tematyką opakowań. W ówczesnym

czasie podjęłam się opracowaniu wskaźników tlenu, które miały umożliwić m.in.

monitorowanie szczelności opakowań w łańcuchu dystrybucyjnym. Uzyskane wyniki badań

przedstawiłam na V Ogólnopolskim Sympozjum Nauka i przemysł – metody spektroskopowe

w praktyce, nowe wyzwania i możliwości organizowanym przez Wydział Chemii UMCS

w Lublinie [zał.III.B.2.]. Artykuł pt. Wskaźnik obecności tlenu jako element opakowania

aktywnego został wydrukowany w monografii [zał.II.B.4.]. Brałam także udział na VI

Międzynarodowej Konferencji z cyklu Rola towaroznawstwa w zarządzaniu jakością w

warunkach gospodarki opartej na wiedzy „Towaroznawstwo w XXI wieku – rozwój i bariery",

która odbyła się 12 – 14 września 2012 w Radomiu [zał.III.B.3.], [zał.III.B.4.]. Efektem

konferencji były dwa rozdziały w o tytułach: Properties of marker of presence of oxygen

obtained on the basis of methylene blue [zał.II.B.2.] oraz Directions in development of the

packages market in the pharmaceutical industry [zał.II.B.1.], które pojawiły się w monografii

wydanej przez Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB Radom.

30

W 2012 roku zostałam adiunktem w Katedrze Towaroznawstwa i Ekologii Produktów

Przemysłowych na Wydziale Towaroznawstwa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.

Na tym stanowisku pozostaje do dziś. Moją główną dziedziną naukową były głównie

opakowania aktywne i inteligentne. Podejmując się tematyki opakowań aktywnych

i inteligentnych nie zapomniałam o przemyśle farmaceutycznym. W 2012 roku wystąpiłam

na II Kongresie Opakowaniowym organizowanym przez Polską Izbę Opakowaniową

[zał.III.B.5.] z referatem [zał.II.I.1.] pt. Opakowania inteligentne w przemyśle

farmaceutycznym który został opublikowany w monografii : Przemysł opakowań w Polsce :

Stan. Perspektywy. Oferta [zał.II.B.3.]. Referat ten oraz tematyka, którą zaprezentowałam

cieszyła się dużym zainteresowaniem zarówno przedstawicieli przemysłu jak i nauki.

W odpowiedzi na zaproszenie, w tym samym roku wystąpiłam na IV Konferencji Naukowo

Technicznej pt. Bezpieczny i innowacyjny produkt farmaceutyczny [zał.III.B.1.], gdzie

wygłosiłam referat pt. Inteligentne opakowania w przemyśle farmaceutycznym [zał.II.I.2.].

W związku z dużym zainteresowaniem tą tematyką, moje artykuły pojawiały się również w

czasopismach branżowych takich jak Packaging-Polska [zał.II.A.3.], [zał.II.A.11.], Opakowanie

[zał.II.A.10.], Przemysł Farmaceutyczny czy Ważenie Dozowanie Pakowanie [zał.II.A.6.].

W 2013 roku wzięłam udział w konferencji IComSC 2013 [zał.III.B.7.], [zał.III.B.8.], na

której opublikowano moje dwa rozdziały w monografii. Pierwszy pt. The toxicity of sewage

sludge ash evaluated by the selected biassay pojawił się w części monografii: Current Trends

in Commodity Science : Packaging and Ecology [zał.II.B.5.]. Drugi artykuł pt. Oxygen sensors -

research and development [zał.II.B.6.] został wydrukowany części monografii pt. Current

trends in Commodity Science : Innovations and product quality. W dniach 22 – 24 maja 2013

roku wzięłam również udział w Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Towaroznawstwo XXI

wieku podstawą innowacji, jakości oraz satysfakcji konsumentów zorganizowanej przez

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie [zał.III.B.6.].

W tym samym roku (2013) brałam udział w cyklu szkoleń zorganizowanym przez

Instytut Zachodni w Poznaniu i Wielkopolski Związek Pracodawców Prywatnych w ramach

projektu: „B+R dla Wielkopolski” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego [zał. III.Q.17.].

W 2014 roku ponownie zostałam zaproszona do prelekcji na kolejnym Kongresie

Opakowań [zał.III.B.10.],[zał.II.I.4.] zorganizowanym przez Polską Izbę Opakowaniową.

31

W monografii pt. Kierunki rozwoju opakowań: wybrane problemy pojawił się rozdział mojego

autorstwa zatytułowany Determinanty rozwoju rynku opakowań farmaceutycznych

[zał.II.B.7.]. W tym samym roku (2014) wzięłam udział w Ogólnopolskiej Konferencji

Naukowej pt. Jakość towarów i usług w innowacyjnej gospodarce organizowanej przez

Akademię Morską w Gdyni [zał.III.B.11.]. Moja publikacja pt. Wskaźnik do oceny obecności

tlenu w opakowaniu żywności pojawiała się w Zeszytach Naukowych Akademii Morskiej

w Gdyni [zał.II.A.21.]. W dniach 18-20 listopada 2014 roku na 6 Kongresie Świata Przemysłu

Farmaceutycznego wystąpiłam z referatem pt. Opakowania inteligentne w przemyśle

farmaceutycznym [zał.II.I.3.].

W tym samym roku (2014) uczestniczyłam w warsztatach pt. Proces inwestycyjny krok

po kroku organizowanych przez DGA S.A. przy współudziale firmy WKK Sp. z o.o.

[zał.III.Q.19.] oraz szkoleniu pt. Program statystyczny Statistica - poziom podstawowy dla

nauczycieli akademickich UEP koordynowanym przez Wielkopolską Szkołę Biznesu

Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu [zał.III.Q.20.].

W 2014 roku do Urzędu patentowego zostały zgłoszone dwa wynalazki, w których

jestem jednym z twórców. Pierwsze zgłoszenie o numerze P.417124 dotyczyło Sposobu

otrzymywania folii antygrzybicznej. Drugie o numerze P.408574 dotyczyło Sposobu

otrzymywania folii antybakteryjnej. 21 czerwca 2016 roku otrzymałam decyzję z Urzędu

Patentowego o udzieleniu patentu na wynalazek pt. Sposób otrzymywania folii

antybakteryjnej [zał.II.A1.2.]. 7 grudnia 2016 roku wydano decyzję o udzieleniu patentu na

wynalazek pt. Sposób otrzymywania folii antygrzybicznej [zał.II.A1.1.]. Oba patenty powstały

w odpowiedzi na zmieniający się styl życia obecnej populacji. Współczesny konsument

wymaga bowiem, aby kupowana żywność była wysokiej jakości, a okres jej przechowywania

był możliwie jak najdłuższy. Opakowanie stało się zatem bardzo istotnym czynnikiem

wpływającym na jakość pakowanych produktów. W związku z takim wyzwaniami rynek

opakowaniowy jest otwarty na nowe rozwiązania. Proponowane w patentach sposoby

otrzymywania folii są niewątpliwie alternatywą dla istniejących rozwiązań na rynku

opakowaniowym. Dzięki rozwiązaniom przedstawionym w obu wynalazkach uzyskano folie o

doskonałym działaniu antybakteryjnym oraz antygrzybicznym.

Od 2014 roku jestem bardzo aktywnym recenzentem artykułów z czasopism

międzynarodowych min. Journal of Food Research. W czasopiśmie tym jestem zaliczana do

32

grona głównych recenzentów. Przeprowadziłam kilka recenzji dla tego czasopisma. W 2015

i 2016 roku recenzowałam artykuły w takich czasopismach jak Journal of Nanoparticle

Research, Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, Applied Physics A, Logforum. W 2017

roku recenzowałam artykuły dla takich czasopism jak: Journal of Food Processing and

Preservation, Journal of Molecular Liquids, Trends Food and Technology. W 2018 roku byłam

recenzetem artykułów w czasopismach m.in. Journal of Molecular Liquids, Journal of Applied

Biomedicine, Industrial Crops and Products [zał.III.P.].

W 2014 roku w czasopiśmie Journal of Microbiology Biotechnology and Food Sciences

pojawił się mój artykuł pt. Application of nanotechnology in food packaging [zał.II.A.17.].

W artykule tym przedstawiłam możliwości zastosowania nanocząstek metali

w opakowalnictwie. Praca ta doskonale połączyła oba interesujące mnie watki tzn.

opakowalnictwo oraz nanocząstki metali. W artykule wyraźnie podkreśliłam iż, rozwój

opakowalnictwa nie jest możliwy bez zastosowania rozwiązań proponowanych przez

nanotechnologię.

W 2015 roku brałam udział w konferencji IComSC 2015 [zał.III.B.12.]. Efektem

konferencji był artykuł pt., Preparation of ethylene scavenger based on KMnO4 to the

extension of the storage time of tomatoes, który pojawił się w czasopiśmie Studia

Oeconomica Posnaniensia [zał.II.A.29.].

W 2015 roku byłam członkiem Zespołowej Nagrody I stopnia JM Rektora

Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu za oryginalne i twórcze osiągnięcia naukowe

w roku akademickim 2014/2015 udokumentowane publikacjami naukowymi mającymi

istotny wpływ na stan wiedzy i kierunki dalszych badań - za publikacje w wysoko

punktowanych czasopismach międzynarodowych [zał.II.H.1.]. Od 2012 roku uzyskiwałam

dofinansowanie na badania dla Młodych Naukowców dorobek naukowy.

W 2015 i 2016 roku byłam autorką wielu artykułów dla czasopism branżowych

związanych z tematyka opakowań kosmetycznych. W 2015 roku mój artykuł pt. Innowacje

w opakowaniach dermokosmetyków pojawił się w czasopiśmie Chemia i Biznes [zał.II.A.20.].

Branżowe czasopismo Świat Przemysłu Kosmetycznego w 2015 roku opublikowało mój

artykuł pt. Nowości na rynku opakowań kosmetycznych [zał.II.A.22.]. W związku z duży

zainteresowaniem moimi artykułami dotyczącymi opakowań zarówno farmaceutycznych jaki

i kosmetycznych, dla czasopisma Świat Przemysłu Kosmetycznego przygotowałam wydane

33

w 2016 roku artykuły pt. Opakowania typu Premium w przemyśle kosmetycznym [zał.II.A.24.]

oraz Opakowania kosmetyków dla mężczyzn [zał.II.A.27.].

W 2016 roku udział w VIII Międzynarodowej Naukowej Konferencji z cyklu Rola

towaroznawstwa w zarządzaniu jakością w warunkach gospodarki opartej na wiedzy,

Interdyscyplinarność oraz innowacyjność towaroznawstwa [zał.III.B.14.] zaowocował

rozdziałem o tytule Badanie wpływu powłoki z PVA z dodatkiem olejku grejpfrutowego na

właściwości fizyko-mechaniczne folii polietylenowej, który ukazał się w monografii Quality

assessment of selected industrial products: Ocena jakości wybranych wyrobów

przemysłowych, wydanej przez Instytut Technologii Eksploatacji - PIB, Radom [zał.II.B.9.].

W 2016 roku byłam współautorką dwóch zgłoszeń patentowych. Jedno zgłoszenie

o numerze P.418257 dotyczyło Sposobu otrzymywania jednorazowych aktywnych folii

opakowaniowych. W przypadku drugiego zgłoszenia pt. Preparat antymikrobiologiczny,

sposób jego otrzymywania oraz zastosowanie do hamowania cyklu komórkowego komórek

nowotworowych i jako środek przeciwdrobnoustrojowy jako środek biobójczy wobec

drobnoustrojów bytujących w formie biofilmu, Urząd Patentowy zasugerował jego

rozdzielenie na trzy odrębne wynalazki. Obecnie nadal trwa ich rozpatrywanie w Urzędzie

Patentowym.

W 2017 roku wzięłam udział w XIV Międzynarodowej Konferencji Towaroznawczej

organizowanej przez Wydział Towaroznawstwa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

[zał.III.B.15.]. Mój artykuł pt. The Impact of PLA Coating on Physical-mechanical Properties of

Paper and Adsorption of Ethylene ukazał się w monografii Current trends in Commodity

Science : Non-Food Products Quality and Safety [zał.II.A.29.].

W 2017 roku otrzymałam nagrodę indywidualną I stopnia JM Rektora Uniwersytetu

Ekonomicznego w Poznaniu za oryginalne i twórcze osiągnięcia naukowe w roku

akademickim 2016/2017 udokumentowane publikacjami naukowymi mającymi istotny

wpływ na stan wiedzy i kierunki dalszych badań - za cykl publikacji w wysoko punktowanych

czasopismach międzynarodowych [zał.II.H.2.].

34

b. osiągnięcia w zakresie działalności organizacyjnej

Od momentu rozpoczęcia pracy w Katedrze Towaroznawstwa i Ekologii Produktów

Przemysłowych na Wydziale Towaroznawstwa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

brałam aktywny udział w życiu Katedry i Wydziału.

Od 2012 roku został członkiem Polskiego Towarzystwa Towaroznawczego [zał.III.H.2.]

W 2014 roku była odpowiedzialna za odpowiedzialny za tłumaczenie dwóch rozdziałów

pt. Opakowania papierowe i tekturowe [zał.II.B1.1.] oraz Opakowania z tektury falistej

[zał.II.B1.2.], które ukazały się w monografii pt. Technika opakowań : podstawy, materiały,

procesy wytwarzania wydanej Państwowe Wydawnictwo Naukowe. W 2013 roku

z referatem pt. Innowacyjne opakowania w branży farmaceutyków wystąpiłam na dniach

otwartych Wydziału Towaroznawstwa.

W 2015 roku zostałam opiekunem Studenckiego Koła Naukowego CommodityLab

[zał.III.J.3.], [zał.III.J.3.A.]. Celem prowadzonego przez mnie Koła Naukowego jest przede

wszystkim rozwijanie pasji i zainteresowań studentów. Realizacja przez studentów ciekawych

projektów badawczych ma na celu poszerzanie ich wiedzy z zakresu towaroznawstwa.

Realizowane przez studentów projekty, odnoszą liczne sukcesy

W 2015 roku Koło Naukowe CommodityLab zdobyło III miejsce na XI Forum

Studenckich Kół Naukowych za prezentację ustną projektu dotyczącego porównania

działania syntetycznych i naturalnych środków piorących na parametry jakościowe. Podobny

sukces osiągnięto na X Forum Studenckich Kół Naukowych w 2016 roku, tym razem za

prezentację ustną projektu pt. Ocena parametrów jakościowych oraz zawartości witaminy

c w tonikach naturalnych i handlowych. W 2016 roku realizowano również kilka innych prac

dotyczących m.in. wpływu warunków przechowywania na jakość lakierów do paznokci,

porównania parametrów jakościowych wybranych mydeł czy oceny zdolności myjących

wykonanych samodzielnie płynów do mycia naczyń.

W 2017 roku projekty opakowań przygotowane przez członków Koła CommodityLab

wzięły udział w prestiżowym konkursie Art of Packaging organizowanym przez Packaging

Polska. Koło CommodityLab uczestniczyło czynnie w organizacji XX Poznańskiego Festiwalu

Nauki i Sztuki w dniach 23-24 kwietnia 2017 roku. W 2017 roku SKN CommodityLab zajęło

I i III miejsce w sesji prezentacji ustnch na XIII Forum Studenckich Kół Naukowych

35

Towaroznawstwa. Ponadto SKN CommodityLab zajęło także III i II miejsce w sesji posterowej.

Praca pt. Kosmetyczny elementarz intuicyjne opakowania na kosmetyki kolorowe została

nagrodzona przez członków Polskiego Towarzystwa Towaroznawczego. We wrześniu 2017

roku członkowie SKN CommodityLab brali udział w organizacji konferencji pt. Bezpieczne

opakowania żywności - Wpływ opakowań na trwałość i jakość produktu, która odbyła się

trakcie targów opakowań żywności Pakfood oraz żywności Polagra Food.

W 2017 roku SKN CommodityLab otrzymało wyróżnienie na III Ogólnopolskiej Sesji

Studenckich Kół Naukowych (w bloku chemicznym), która odbyła się w dniach 24 -25

listopada na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie

[zał.III.Q.18.]. W 2018 roku SKN CommodityLAB zajęło I miejsce i otrzymało nagrodę w

konkursie Recreate Packaging. Zadanie polegało na zaprojektowaniu innowacyjnego

opakowania żywności dla dzieci.

Od 2013 roku jestem członkiem Zespołu Problemowego ds. Innowacyjno-

Edukacyjnego i Informacyjnego Wspomagania Firm Branży Opakowań w Polskiej Izbie

Opakowań [zał.III.H.3.].

Od 2016 roku jestem członkiem Wydziałowej Komisji ds. Strategii [zał.III.H.4.]. Od

marca 2012 roku byłam członkiem Wydziałowej Komisji Rekrutacyjnej. W roku akademickim

2014/2015 oraz 2016/2017 pełniłam funkcję zastępcy przewodniczącego Wydziałowej

Komisji Rekrutacyjnej. W roku akademickim 2017/2018 pełniłam funkcję Sekretarza

Wydziałowej Komisji Rekrutacyjnej i członka Uczelnianej Komisji Rekrutacyjnej [zał.III.H.5.].

W 2014 roku w wolnych wyborach zostałam wybrana na członka Rady Wydziału

Towaroznawstwa i pozostaje nim do dziś.

c. osiągnięcia dydaktyczne

Od 2011 roku prowadzę zajęcia dydaktyczne na Wydziale Towaroznawstwa na

kierunkach: Towaroznawstwo (studia stacjonarne I i II stopnia), Zarządzanie i Inżynieria

Produkcji (studia stacjonarne I stopnia).

Na I stopniu kierunku Towaroznawstwo prowadziłam zajęcia z następujących przedmiotów:

Towaroznawstwo opakowań (zajęcia laboratoryjne)

Na II stopniu kierunku Towaroznawstwo prowadziłam zajęcia z następujących przedmiotów:

36

Towaroznawstwo przemysłowe (zajęcia laboratoryjne)

Opakowania w systemach logistycznych (zajęcia laboratoryjne)

Towaroznawstwo wyrobów przemysłowych (zajęcia laboratoryjne)

Opakowania kosmetyków (zajęcia laboratoryjne)

Od 2012 roku jestem koordynatorem przedmiotu Technologia i Inżynieria Produkcji

Opakowań na I stopniu kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji. Prowadzę wykłady

i zajęcia laboratoryjne z tego przedmiotu.

Prowadzę również wykłady pt. Bezpieczeństwo produktów przemysłowych oraz

Maszyny do produkcji opakowań.

W roku akademickim 2016/2017 prowadziłam zajęcia na I stopniowych studiach

anglojęzycznych Product & Process Management. Prowadziłam zajęcia laboratoryjne oraz

wykłady z przedmiotu Creation and assessment of non-food products quality. Ponadto na

tym kierunku prowadziłam wykład pt. Packaging production technology. W semestrze letnim

2017/2018 prowadzę wykład pt. Safety of industrial product.

Od początku mojej pracy w Katedrze byłam opiekunem naukowym wielu prac

magisterskich i inżynierskich prowadzonych pod kierunkiem prof. Ryszarda Cierpiszewskiego

m.in.:

Wykorzystanie procesu enkapsulacji do tworzenia elementów opakowań

inteligentnych (A.Wawrzyniak, 2015) - praca inżynierska,

Badanie możliwości wykorzystania wskaźników redoks do wykrywania tlenu

w atmosferze opakowania (B.Każmierczak, 2013) -praca magisterska,

Wskaźnik obecności tlenu jako składnik opakowania aktywnego (K.Tomczak, 2014)

-praca magisterska,

Zastosowanie kontrolerów etylenu w przechowalnictwie jabłek i pomidorów

(Sz.Kubacki, 2016) - praca magisterska,

Mikroenkapsulacja handlowych dodatków paszowych płynnych i sypkich

(M.Wiatrzyk. 2017) - praca magisterska,

Mikroenkapsulacja wysoko stężonych dodatków paszowych dla zwierząt

(A.Wołodkowicz, 2017) - praca magisterska.

Od 2016 roku prowadzę swoje seminarium inżynierskie. Wypromowałam do tej pory

7 inżynierantów. Tematyka prac inżynierskich realizowanych pod moim kierunkiem

37

związana była głownie z badaniami opakowań. Były to prace dotyczące opracowania

opakowań aktywnych, głównie antybakteryjnych, a następnie ocena ich właściwości.

W 2018 roku wypromowałam 2 prace inżynierskie pt:

1. Badanie wybranych parametrów jakościowych kremów z linii dermo oraz kremów

drogeryjnych.

2. Badanie wpływu czasu i temperatury na wybrane parametry jakościowe opakowania

z poliaktydu (PLA).

W chwili obecnej jestem promotorem 6 prac inżynierskich.

Moje zaangażowanie w pracę dydaktyczną jest doceniane przez studentów. W ankiecie

studenckiej studenci oceniają moją osobę bardzo wysoko.

38

6. Podsumowanie

Mój dorobek naukowy obejmuje publikacje w renomowanych czasopismach

indeksowanych w bazie JCR (lista A MNiSW), publikacje w czasopismach indeksowanych

w bazie JCR (lista B MNiSW), innych czasopismach recenzowanych, rozdziały w monografii,

patenty, zgłoszenia patentowe, tłumaczenie rozdziałów monografii, recenzowanie artykułów

z międzynarodowych czasopism.

Po uzyskaniu przeze mnie stopnia naukowego doktora prezentowany dorobek

naukowy obejmuje następujące pozycje:

Wartość naukowa mojego dorobku to:

punkty MNiSW zgodnie z aktualnym wykazem: 388.13

sumaryczny Impact Factor zgodnie z rokiem opublikowanym: 23.826

Rodzaj publikacji/aktywności Liczba IF Liczba punktów MNiSW

całkowite wg udziału

Artykuły w czasopismach

indeksowanych w bazie JCR

13 23.826 310 209.4

Artykuły w czasopismach nie

indeksowanych w bazie JCR

15 - 164 104.05

Tłumaczenie- rozdział

w monografii

2 - 8 8

Referaty wygłoszone na

konferencjach

4 - - -

Rozdziały w monografiach 10 - 50 31.68

Artykuły popularno-naukowe 13 - - -

Recenzje 40 - - -

Patenty 2 - 50 35

Zgłoszenia patentowe 4 - - -

Całkowity dorobek 103 23.826 582 388.13

liczba cytowan

liczba cytowan

lndeks Hirscha

lndeks Hirscha

Według b azY Web of Science: 34

Według b azY Google Scholar: L54

Według b azY Web of Science: 3

Według b azY Google Schola r: 4