KSIGA I

1. Sposoby osignicia szczcia i rola dobra najwyszego: doskonaoci, rozsdku i przyjemnociCzowiek, ktry na Delos wyjawi swoj myl przed 1214 i bogiem, zapisa na bramie wityni Latony wiersze, rozrniajc w nich dobro, pikno i przyjemno, jako waciwoci nie nalece do tej samej rzeczy: Najpikniejsze to, co najsprawiedliwsze, najlepsze za zdrowie, a ze wszystkich rzeczy najprzyjemniejsz jest osign cel pragnie"1. Ale my si z nim nie zgadzamy. Szczcie bowiem, skoro jest ze wszystkich rzeczy najpikniejsze i najlepsze, jest najprzyjemniejsze. Ale spord wielu istniejcych problemw, odnoszcych si do pojedynczych spraw i poszczeglnych istot, ktre sprawiaj kopot i wymagaj zbadania, jedne z nich zmierzaj tylko do poznania, inne natomiast dotycz sposobu zdobywania rzeczy i dokonywania dziaa. A zatem te sprawy, ktre maj jedynie teoretyczny charakter2, po1 W nieco zmienionej formie dystych ten spotykamy u Teognisa w. 255, a rwnie w EN 1099 a 27. Cytowanego napisu nie udao si odnale archeologom (por. Diels Yorsokratiker I, 64 przyp. 6). 2 Na wstpie rozwaa stawia Arystoteles pytanie: jakie miejsce zajmuje etyka, skoro wiedze dzielimy na teoretyczn i praktyczn (por. Platon w Polityku 256 e, gdzie'jest podobny podzia). Nie otrzymujemy jednak jasnej odpowiedzi. Ale poniewa odrzuca wiedz teoretyczn, atwo si domyli, e zalicza j do wiedzy praktycznej.

132

Etyka Eudemejska. K saga l

Niezbdne warunki zapewniajce szczcie

133

winno si omwi przy nadarzajcej si okazji3, o ile to odpowiada metodzie bada. Ale najpierw powinnimy zbada, od czego zaley ycie szczliwe i w jaki sposb mona je osign; czy wszyscy, ktrzy zasuguj na miano ludzi szczliwych, s szczliwi z natury, jak to jest na przykad w przypadku duego i maego wzrostu, i ludzi rnicych si kolorem skry; albo przez nauk, jako e jest ona poniekd jak wiedz4 o szczciu, czy przez pewnego rodzaju wiczenie, bo wiele rzeczy wcale nie przysuguje ludziom ani z natury, ani przez nauk, ale z przyzwyczajenia; ze rzeczy tym, ktrzy przyzwyczaili si do za, a dobre tym, co do dobra. Czy w aden z powyej przedstawionych sposobw, ale jednym z dwch: bd z natchnienia jakiego boga, jak gdyby znajdowali si w ekstazie, podobnie do ludzi nawiedzonych przez nimfy albo bogw, bd przez przypadek; wielu bowiem twierdzi, e tym samym jest szczcie (e$ai[ji.ovi^a)Nie jest wic tajemnic, e szczcie pojawia si wrd ludzi, albo przy pomocy wszystkich wymienionych sposobw, albo niektrych, albo jakiego jednego, bo prawie wszystkie formy stawania si podpadaj pod te same zasady (u.pycd), gdy kade dziaanie, dokonane po namyle, mona sprowadzi do dziaania, ktre wynika z wiedzy. Szczcie natomiast oraz ycie szczliwe i pikne mieszcz si gwnie w zakresie tych trzech rzeczy, ktre, jak si zdaje, szczeglnie s godne wyboru: jedni bowiem twierdz, e najwikszym dobrem jest rozsdek (