207

Arditurriko mehatze gune historikoa 1986an, behin-betiko itxi zenean, berreskuratze proze-suan abiatu zen. Arditurri Aiako Harriko Parke Naturalaren baitan dago eta Parkeko kudeaketarenoinarrizko dokumentutan errestaurazio gune modura izendatu da. Lan honek, berreskuratze pro-zesu horretan ekarpena egin nahi du, Arditurrin eskualderako erreferentziazko ingurumen zentroasortzeko proiektua aurkezten delarik. Honekin batera proiektuaren lehen atala den ingurumen jar-dueren bilduma argitaratzen da.

Giltza-Hitzak: Arditurri. Aiako Harriko Parke Naturala. Oiartzun. Lurralde antolaketa. Errestau-razio proiektua.

Cuando el enclave histórico de las minas de Arditurri cesó definitivamente su actividad en1986, dio comienzo el proceso de recuperación. Arditurri se encuentra en el Parque Natural dePeñas de Aya y en los documentos fundamentales de gestión del Parque figura como lugar de res-tauración. El presente trabajo pretende ser una aportación en este proceso de recuperación, pre-sentando un proyecto de creación en Arditurri de un centro de medio ambiente de referencia parala zona. Junto con ello se publica la colección de las actividades medioambientales que forman laprimera parte del proyecto.

Palabras Clave: Arditurri. Parque Natural de Peñas de Aya. Oiartzun. Ordenación del Territorio.Proyecto de restauración.

Lorsque l’enclave historique des mines d’Arditurri a définitivement cessé son activité en 1986,le processus de récupération a commencé. Arditurri se trouve dans le Parc Naturel de Peñas de Ayaet figure, dans les documents fondamentaux de gestion du Parc, comme un lieu de restauration.Ce travail essaie de contribuer à ce processus de récupération en présentant un projet de créationd’un centre d’environnement de référence pour la zone d’Arditurri. On publie, en même temps, lacollection des activités environnementales qui forment la première partie du projet.

Mots Clés: Arditurri. Parc Naturel de Peñas de Aya. Oiartzun. Aménagement du Territoire. Pro-jet de restauration.

Arditurriko mina eremuaren

antolaketa proposamena:

ingurumen zentro baten

sorkuntza proiektua(Proposal for land planning in the area of Arditurrimine: the project of creation of an environmental centre)

Mendizabal Idiazabal, MikelLapitze, 28. 20303 Irúnlapitze28@euskalnet.net

BIBLID [1137-442X (2004), 12; 207-245]

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

Jaso: 01.10.29Onartu: 04.06.18

208

1. SARRERA

Jarraian aurkezten dena, Eusko Ikaskuntzak antolaturiko Lurralde Antolaketaeta Kudeaketa Ikastaroaren 2000-01 edizioan kurtso amaierako lan modura aur-keztu zen lanaren bertsio laburtua da.

Bere helburua Gipuzkoako Oiartzun bailaran eta Aiako Harriko Natur Parkeankokaturik dagoen Arditurri deituriko eremuaren antolaketa proposamen bat egi-tea da.

Arditurrik ingurumenarekin erlazionatutako jarduerak garatzeko potentzialhandia erakusten du. Aukera horiek ezagunak izanik, bertan eragiten dutenadministrazioak zein Natur Parkeko kudeatzaileak, Arditurri berreskuratzeko pro-zesuan sarturik daude.

Lan honek elkarren artean osagarriak diren bi zati desberdin ditu. Lehenen-goa, Arditurrin Ingurumen Zentroa Sortzeko Proiektua, Ingurumen Zentro batsortzeko proiektu baten aurkezpena da. Bigarrena, Ingurumen Jardueren Bildu-ma, proiektua gauzatzeko eman beharreko haserako pausuetariko bat da: Ardi-turri eta bere inguruko eskualdean, egin diren ingurumen jarduera desberdinenbilketa da.

2. ARDITURRIN INGURUMEN ZENTROA SORTZEKO PROIEKTUA

2.1. Testuingurua

2.1.1. KOKAPENA

Arditurriko Meategi-Eremua, Gipuzkoako IparEkialdean, Oiartzungo bailara-ren iturburutan aurkitzen da, Aiako Harria mendiaren Mendebaleko oinean. Ere-mua 100 eta 300 metroko altitudeen artean kokatzen da eta bi gune nagusibereizten dira Arditurri eta Otsamantegi izeneko erreken arroei dagozkienak. Oro-tara 65 ha-ko hedadura duen eremuaren baitan bi gune populatu aurkitzen dira,batetik Otsamantegi baserria (Otsamantegi bailaran) eta bestetik Meatzaritzagaraiko eraikinetan bizi diren pertsonak. Oiartzundik Aritxulegira dioan G-159errepidearen 7. km ingurutik abiatzen den errepide-adar bat Otsamantegi etaArditurriko guneetaraino iristen da. Eremua mendi bide eta pista ugarik zehar-katzen dute, beraien bidez, Aritxulegi eta Elurretxe mendateetara joan daitekee-larik. Aipamen berezia behar du Arditurriko trenaren ibilbideak. Arditurriko baila-ra zeharkatzen du (lau tunel tarteko) eta gero Oiartzungo bailaran barrenajarraitzen du (ikus 1. irudia).

Aztertzen ari garen eremua eskala handiago batean, eskualde neurrian,aztertu ezkero bere kokapenaren ezaugarri garrantziko batzuk atzemango ditu-gu. Alde batetik Arditurri, Aiako Harriko Parke Naturalarenaren barruan kokatuaaurkitzen da. Aiako Harriko Parke Naturala, Euskal Autonomi Elkarteko Babes-gune-sareko partaide da, bere helburu nagusien artean, naturaren kontserba-zioa eta lurraldearen gozamen kolektiboa lortzea direlarik (Natur Baliabideen

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

209

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

1. Irudia: Gipuzkoa IE eskualdeko mapa (Euskal Herria 1: 280.000, Sua Edizioak, Mapatik moldatua), eta Arditurri inguruetako mapa

(IKERMAP, 1999)

210

Antolaketa Plana/NBAP; Eusko Jaurlaritza, 1995). Babesgune orok duten erron-ka, kontserbazioa eta giza jardueren uztarketa da eta horretan berebizikogarrantzia dute babesguneen muga eta sarrerak. Arditurri Parke Naturalera hel-tzeko sarbide nagusietako bat izanik, gizakia eta Parkea harremanetan jartzekoeremu egokia izan daiteke.

Eskualde honen kasuan hurbilean duen biztanleria kopuru altua kontutanizanda (Errenteria, Irun edota Donostia hiriak, hurrenez hurren, 9, 11 eta 16 km-tara aurkitzen dira) eta egun publikora irekiak diren parkearen sarrera gune tra-dizionalek (Liztorreta, Ingelesaren Gaztelua...) jasaten duten presio bortitza iku-sita, Parke Naturalak dituen babes eta aisialdi helburuak lortzeko Arditurrikmoduko eremuaren antolaketak aukerak zabala eskaintzen ditu.

2.1.2. EGUNGO EGOERA

Arditurrik duen kokapena eta historian zehar jasandako eraldaketaren ondo-rioz bertako egungo paisaiaren ezaugarri nagusiak, izaera menditarra eta ingu-rumen degradazioa dira. Menditarra, Aiako Harrien oinean egonda, paisaian des-nibel handiak eta orma arrokatsuak, errekasto eta ur-jauzi ederrak beha daitez-keelako. Era berean eremu menditar natural batean kokatua egotean fauna etaflora aberatsak jasotzen ditu hobekien kontserbaturiko aldeetan. Halere, egungopaisaian adierazgarrienak diren ezaugarriak meatzaritza-industriaren hondaki-nak dira. Meatzearen erauzketa 1986an amaitu zen (Torres & Vieira, 1998), etabere eraginaren islada dira Arditurrin aurki daitzeken meak eta arroka hondaki-

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

2. Irudia: Arditurri meatzaritza guneko argazkia

211

nez osaturiko mendixkak, eraldaturiko sistema hidrologikoa, Mina-zulo desberdi-nak, kanterak, mina-industriaren garaiko eraikinak e.a. Hondakin hauen ondo-rioz erreken kutsadura kimikoa eta mendixken ezegonkortasunak sorturikoharriskuak aipa daitezke Arditurrin.

Honetaz gain, eremuko zenbait aldetan basogintza lanak bereiz ditzakegubatik bat Pinus radiata espezie exotikoaz egindakoak eta baita bertako zuhaitzezegindako zenbait landaketa berri ere.

2.1.3. PAISAIAREN EBOLUZIOA

Ikusi dugunez meatzaritza izan da Arditurriren historian eta paisaiaren ebolu-zioan gehien eragin duen giza-faktorea. Arditurriko Mina eremuan oraindik erro-matarren garaikoak diren 10 mina-zulo mantentzen dira (Urteaga, 1996) eta ber-tan aurkituriko lanabesek (Leibar, 1998), erromatarrek egindako lanari buruzkoaztarnak erakusten dizkigute. Thalacker jaunak 1804.ean erromatarren garaiko46 galeria eta 82 putzu deskribatu zituen (M. de Lekuona, 1956), Gascuek1908.ean egindako kalkuluen arabera, 200 urtez jarraian 400 langile arituomen ziren Arditurrin (Torres & Viera, 1998). Erromatarren garaian batik bat zilar-dun galena izan zen ustiatua, gerora burdina, blenda eta fluorra izan ziren ustia-turiko mea nagusiak (Urteaga & Ugalde, 1986). Erromatarren garaiaren ondotikburdinak izan zuen garrantziaren lekuko dira, bailaran aurkitu daitezken burdi-nolen-industria oparoaren aztarnak. Oiartzungo Natura liburuan (Aseginolaza,2000) jasotzen denez: 1508. urtean Oiartzungo 9 olek 1.000 kintal burdin ekoiz-ten zutenek, 12.000 karga egur behar zituzten urtero. Burdin hori ekoiztekominerala Bizkaiatik inportatzen zen hein handi batean, baina zati bat Arditurrikomeatzetatik ustiatzen zen (M de Lekuona, 1956). Era berean pentsatzekoa daArditurri inguruko basoak ere ustiatuak izango zirela burdinoletako labeak hor-nitzeko. Arditurriko mugetatik hurbil Olaberriako Burdinola aurkitzen da. 1511.urtean eraiki zen eta hau izan zen Oiartzunen azkena itxi zen burdinola, oraindikbere zenbait hondakin nabariak direlarik (Arbelaitz, 1980).

Meatzaritzak aro modernoa ezagutu zuen ondoren, Minak modu industriale-an eta sozietateen bitartez ustiatzen hasi zirenean. XVIII. mende hasieran izan-dako lehen saiakeren ondoren, 1880.ean La Asturiana izeneko sozietateak har-tu zuen Arditurriko meak ustiatzeko ekimena. 1913-1924. urteen artean Com-pagnie Minière d’Oyarzun elkartearen esku egon ondoren, La Asturianak berrirohartu zuen ustiaketaren ardura.

1966ean, 1902an eraikitako trenak bere azken bidaia egin zuen, eta azkenik70.eko hamarkadan, egungo paisaiaren erantzule nagusietakoa izan zen ekintzagertatu zen, 1986. urtean, minak itxi arte egin zen zeru-zabaleko ustiaketa(Torres & Vieira, 1998).

2.1.4. ARDITURRIKO BERRESKURATZEA

Mina erauzteari utzi zitzaionetik eremuak garapen desberdinak jasan zituen.Alde batetik tokian gelditu ziren material eta eraikinen harrapaketa eta suntsi-

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

212

pena eman zen. Bestetik, herritarrek ekintza desberdinetarako erabiliaz hasizuten espazioaren berreskurapena, bizitoki ere bihurtu zelarik. Erakunde publi-koek ere espazio horren berreskuratzea abian jarri zuten, horretarakok ikerketaeta proiektu desberdinak garatu zirelarik. Ekimen horien artean lehenetakoa1984. urtean eman zen, Eusko Jaurlaritzak Arditurriko meatzeak Kondaira-Artez-ko Gune modura aldarrikatu zituenean (Eusko Jaurlaritza, 1984). OiartzungoUdala izan da bide beretsuan berebiziko interesez aritu dena, bere eskutik.1996an Haginpe-Sestra enpresa taldeari gunea berreskuratze proiektu bat eska-tu zitzaion eta Arditurriko lurren jabego lortu zen 1998. urtean. Gune honek dueninteresaren lekuko dira era berean Parke Naturaleko Antolaketa eta Kudeaketaagiriak: honela, Parkearen kudeaketarako oinarrizkoa den agirian (Natur Baliabi-deen Antolaketa Plana/NBAP) Arditurriko eremua Errestaurazio gune modurajasoa ageri da (Eusko Jaurlaritza, 1995), bestalde Parke Naturaleko Erabilera etaKudeaketa Plan Eraentzailean/EKPE (Eusko Jaurlaritza, 2002) Heziketa, Inter-pretazioa eta Ikerketa alorrean beharrezko diren jarduketen artean lehena Ardi-turriko Parketxearen eraketa, Parke Naturalaren Harrera gune eta zabalkuntza-rako, da (9.7.3.1. atala).

Arditurriren antolaketa prozesuak ez du etenik, Udalaren ekimenez, Trenbi-dearen berreskuratzea eman da, aurretik Ugaldetxo-Askosti zatia berreskuratubazen, 2001. urtean Askostitik, Arditurriko sarrerarainokoa berreskuratu etazabaldu zen. Honela bidegorriari, bere jatorriraino iristeko, Arditurriko bailaranduen zatiaren berreskuratzea besterik ez zaio falta eta hori Udalaren aurreikusi-tako ekimenetariko bat da. Bestalde eta Eusko Jaurlaritzaren IZARTU programa-ren barnean, beharrezkoak diren ikerketak egin ondoren, Arditurrik dituen gunearriskutsuak, eskonbrerak eta ur-kutsadura konpontzeko lanak laster bateanhasiko dira. Azkenik Aiako Harriko Parke Naturaleko Parketxearen Eraikina Otsa-mantegi baliaran eraikitzeko lehen urratsak (proiektua) ere aurrera doaz.

2.2. Proiektuaren Irizpideak eta Helburuak

Proiektuak, Arditurrik egun bizi duen egoera honetatik abiatuta, eremuarenantolaketa saiakera bat egiten du.

2.2.1. IRIZPIDEAK

Proposamena jarraian aipatzen ditugun irizpide nagusi hauetan oinarritu nahiizan da:

– Arditurriko zonaldean jadanik abian diren beste proiektu eta interbentzioe-kiko osagarritasuna

– Eremuak dituen berezko baliabideak bultzatzea – Eremuak dituen arazoak modu kreatiboan bideratzea– Arditurri hurbiletik bizi dutenek proiektuan parte-hartzeko aukera bermatzea.

2.2.2. HELBURU OROKORRAK

– Arditurri, eskualdeko ingurumen jardueren gune bilakatzea.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

213

– Eremua eta bertan kokatuko diren zerbitzuak, eskualdeko populazioareningurumenarekiko beharrezkoa den kultura aldaketaren bultzatzaile bila-katzea.

2.2.3. HELBURU ZEHATZAK

– Arditurrin eskualde mailako Ingurumen Zentroa sortzeko proposamena egi-tea.

2.3. Esperotako Emaitzak

Proiektu honen gauzatzeak ondorengo bi txostenak izango lituzke emaitzatzat:

– Ingurumen Zentroaren sorkuntzarako proposamen txostena.– Txosten honen baitan, besteak beste ondorengo puntuak jasoko lirateke:

– · Zentroaren azpiegitura zerrenda eta hauen ekoeraikuntza proiektuarenzirriborroa.

– · Zentroak eskainiko lituzkeen zerbitzuen zerrenda eta zerbitzu hauenfilosofia

– · Arditurrik eta bere inguruneak ikerketarako dituen aukeren bildumazehatza.

– · Arditurrik eta bere inguruneak ingurumen heziketarako dituen aukerenbilduma zehatza.

– · Eremuak bestelako Ingurumen zerbitzuetarako dituen aukeren bilduma.– · Arditurriko paisaiaren eboluzioaren azterketa, naturaren giza-erabilpena

(meatzaritza).– · Inguruko beste zerbitzu eta proiektuekiko uztarketa proposamena.– · Bideragarritasun azterketa.

– Laburpen-txotena: Modu laburtuan, lanaren emaitzak nagusiak bilduko ditu.

2.4. Lan-Egitasmoa

2.4.1. PLANIFIKAZIOA/KOORDINAZIOA

Egileak elkarlanean lan egingo du proiektuaren tutorea izango den CarlosAseginolaza, Oiartzungo Udaleko Ingurugiro Teknikariarekin. Aldi berean proiek-tuaren garapenean, eremu horren antolaketa eta kudeaketan eragina dutenpertsona eta erakundeen parte-hartzea aurreikusten da (Parkeko Patronatua,Ingurumenarekin erlazionaturiko sektore desberdinak, e.a.). Aholkulari taldehonek proiektuaren fase guztien berri izango du eta baita bere iritzi eta ekarpe-nak egiteko aukera ere. Lanaren planifikazioan eta azken ebaluaketan beraienparte-hartzeak garrantzi handia izango du.

2.4.2. GARAPEN FASEAK

Datu Bilketa

Datu bilketa hau lehen hiru hilabetetan zehar luzatuko da. Jaso beharrekoinformazioa anitza denez, datu bilketa modu desberdinak aurreikusten dira, hala

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

214

nola, bisitak, elkarrizketak, inkestak, bibliografia analisiak, internet bilaketak e.a.gai espezifiko desberdinei buruz arituko delarik, informazio bilketa ere alor des-berdinetan zentratuko da:

I. Informazio orokorra

Antzeko ekintzak garatu direneko lekuetara bisitak eta toki hauetako ardura-dunekin harremana. Adibidez, Eskualde desberdinetako Parketxe eta NaturarenInterpretazio Zentroetara bisita (EAE, Nafarroa, Frantzia, Catalunya...), IngurumenHeziketan espezializaturiko guneetara (Pagoeta, Santiagomendi...), Mina museo-tara (Museo Minero de Asturias...), Ikerketa Zentrotara (Centro de Estudios Pire-naicos,...), La Arboledako mina museoa eta mina-eremu berreskuratura, inguru-menean espezializaturiko datu-base eta liburutegiak.

II. Eremuak Ikerketarako duen potentziala neurtzeko datu bilketa

Ikerketa alor desberdinek Arditurri eta inguruko eremuan (Oarsoaldea, ParkeNaturala) ikerketak garatzeko duten aukerak aztertzeko bi bilketa egingo dira: aldebatetik sail bakoitzean eremu honi buruz egindako ikerketen bilduma, eta bestetikalor bakoitzeko adituekin, elkarrizketa eta inkesta bidez, eremuak ikerketa berriakburutzeko dituen aukera eta beharrak identifikatuko dira. Sarreran esan den modu-ra, ikerketa bide berritzaileei arreta berezia eskainiko zaie. Bilketa hauek egiteko,erakunde eta adituen zerrenda osatu beharko da proiektuaren egile eta laguntzai-leen artean, zerrenda horren barruan besteak beste, EHU, NUP, UEU, ARANZADI,EUSKO IKASKUNTZA, ELHUYAR, NEIKER, ARKEOLAN...sartuko direlarik.

III. Eremuak Ingurumen Heziketarako duen potenzialitatea neurtzeko datu-bil-

keta

Aurreko puntuaren bidetik, alde batetik gure lan eremuan egin diren espe-rientzien bilketa egingo da, eta bestetik ingurumen-heziketa alorrean diharduteneragile desberdinekin kontaktatuz eremuak zerbitzu hauek garatzeko dituenaukera eta beharren bilduma egingo litzateke. Kontaktu zerrenda honetan, hez-kuntza sistema formalean aritzen direnak: Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza,Bigarren Hezkuntza, Batxilerra, Lanbide Heziketa, Unibertsitatea..., eta Hezkun-tza ez formalean aritzen direnak: Ingurumen Heziketa taldeak, Ikastaro antola-tzaileak, e.a. egongo dira

IV. Bestelako Ingurumen Zerbitzuak Eskaintzeko potentzialitatea neurtzeko

datu-bilketa

Aurreko kasuetan bezala, orain artean egindakoaren sistematizazioa egingolitzateke aurrena, eta ondoren alor hauetan diharduten talde eta pertsonekinbilduko ginateke ( Natur aste antolatzaileak, ekologistak, ehiztariak, nekazal sin-dikatuak, mendi taldeak...

V. Eremuaren inguruko beste azpiegitura eta ekintzei buruzko datu-bilketa

Inguruan abian edo aurreikuspenetan diren ekintza desberdinei buruzkoinformazio bilketa egingo da beraien arduradunekin harremanetan jarriaz, adibi-dez (aterpea, parketxea, Izartu berreskuratze plana ...).

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

215

Datu Analisia

Bildutako datu eta proposamen guztien analisia egingo da.

Zirriborroa eta Zuzenketak

Aurreko puntuan egindako analisiaren ondoren zentroaren sorkuntzarakolehen proposamena egingo da, berau tutoreak, laguntzaile taldeak, eta proiek-tuarekin inplikatu direnei helaraziko zaie, eta hauek beraren gainean bidezkoikusten dituzten zuzenketak egingo dituzte.

Azken Txostena

Zirriborroari egin beharreko zuzenketak egin ondoren zentroaren sorkuntzaazken txostena egingo da.

2.4.3. EBALUAKETA

Proiektuan modu zuzenean parte hartu dutenen artean proiektuaren fase des-berdinen ebaluaketa egingo da eta proiektuaren amaieran azken ebaluaketa egin-go da, proiektuan jasotzen ziren helburuen lorpen maila neurtzeko eta aurkeztenden proposamenak izan dezakeen bideragarritasuna edota jarraipena aztertzeko.

2.5. Proiektuaren Ildo Nagusiak

2.5.1. ZENTROAREN ERAIKUNTZA

Sarreran agertu bezala, eraikuntza-proposamena gure eskualdean garatzenhasiberria den ekoeraikuntza irizpideen inguruan egingo da, hau da, eraikuntza-ren fase guztietan irizpide ekologikoak izango dira kontutan hartuko direnak, bio-klimatizazioa, energia berriztagarrien erabilpena, efizientzia energetikoa, honda-kinen birziklatzea, paisaian integrazioa, e.a.

Proiektuan egingo den azterketaren ondorioz, eskualdeak dituen ingurumenalorreko beharrak eta Arditurrik eskaini ditzakeen zerbitzuak zehaztuko dira,analisi hauen ondorioz zentroak behar dituen azpiegiturak zehaztuko dira. Ondo-ren, administrazio desberdinek dituzten aurreikuspenen arabera azpiegiturakkokatuko direneko gunea zehaztuko da eta azkenik gune horren antolaketa etabertan jasoko diren azpiegiturak eraikitzeko proposamena egingo da.

Proiektuaren garapenean zehaztuko badira ere, zentroak oinarrizko azpiegi-tura hauek izan beharko lituzke: aretoak, liburutegiak, telematika sarea, errepi-dea, aparkalekuak e.a.

2.5.2. ZERBITZUAK

Proiektuak zerbitzu desberdinak aztertuko ditu eta beraiek modu koordina-tuan sortzeko eta kudeatzeko proposamena egingo du. Zentroak eskainikodituen zerbitzuak, proiektuan zehaztuko badira ere, jarraian zentroak eskaini di-tzakeen zerbitzu desberdinei buruzko aurrerapen bat egingo dugu.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

216

Parketxea/Harrera etxea

Zerbitzu hau, babesguneetan ohikoa da, bertan berau bisitatzera datozenpertsona, familia eta taldeei harrera egin eta parkeari buruzko informazioaeskaintzen zaie. Zenbait kasutan erakusketa bat izaten dute (naturaren interpre-tazio zentroa), Parkearen ezaugarri nagusiak bertan jasotzen dira. Denda bat ereeduki ohi dute, bisitariek oroigarriak erosi ahal izateko. Besteak beste, bertakoproduktuak eta artisautza bultzatzeko erabili daiteke.

Ikerketa

Ikerketa zerbitzuaren funtsa, Arditurriko eremuan, eta inguruko eskualdean(Parkea, Oarsoaldea, Donostia-Baiona Eurogunea,...), ikerketaren bat bultzatunahi duen pertsona edo taldeari, gutxieneko azpiegitura bat eskaintzea da. Iker-keta-gunean bertan landako-lana egiteaz gain, ikerketak dituen bestelako faseakere garatzeko aukera eskainiko delarik. Horretarako, ikertzaileek zentroan oina-rrizko laborategiak, liburutegi espezializatua eta teknologia berriak (internet, GISe.a.) eskura izango dituzte.

Aipatu behar da, Parkean gertatzen diren prozesu naturalen dinamika etaeboluzioaren ezagutza, Parkearen Baliabide Naturalen Antolaketa PlanarenDokumentuan (NBAP.19.art.) agertzen den helburuetariko bat dela (Eusko Jaur-laritza, 1995). Era berean Erabilera eta Kudeaketa Plan Eraentzailen EKPEko9.7.1.6. puntuan jasotzen denez Bereziki ildo nagusi hauen inguruko ikerketa jar-duerak sustatuko dira (Eusko Jaurlaritza, 2002):

– Natur eta kultur baliabideen oinarrizko inbentarioak– Parke Naturalean garatzen diren prozesu naturalen ezaguera– Parke Naturalaren kudeaketak sortutako prozesuen ezaguera, batez ere

bere erabilera publikoak sortutakoena– Esplorazio arkeologiko eta espeleologikoak– Kultur eta industri ondarea babestu eta sustatzeko neurriak– Parke Naturalean dauden inpaktuak lehengoratzera aplikatutako ikerketak– Ingurugiro Heziketa

Proiektu honek proposatzen duen moduko zerbitzu batek helburu horiek lor-tzen lagundu dezake.

EKPE-an aipaturiko ildo nagusien barne, eskualdean landu daitezkeen iker-keta alorrak oso zabalak dira (horixe aztertuko du proiektu honek). Horren adibi-de zerrenda posible bat aurkezten dugu:

Zientzia eta Aztergai Ambiental-Teknikoak

Metereologia (NBAPen jasoa 19. art)ErosioaHidrologiaKutsadura KimikoaFitoerremediazioaEhiza/Arrantza Kudeaketa

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

217

Basogintza (NBAP. 15.art)Fauna/FloraEremu Babestuen KudeaketaGiza EkologiaMendi NekazaritzaEkoeraikuntzaEnergi BerriztagarriakSIG/teledetekzioaPaisaiaren eboluzioaGeologiaBaliabide naturalen erabilera...Zientzia Sozialak:EtnografiaArkeologia Industriala (NBAP. 27.art)AntropologiaHistoria (NBAP. 19. art)

Ingurumen Heziketa

Ingurumen Heziketa-zerbitzuak, ikerketarako planteatzen den zerbitzuakduen funts bera du, hau da, ingurumen heziketa ekintzaren bat eskualdean gara-tu nahi duen edozein pertsona edo talderi gutxieneko azpiegitura bat eskaintzea.Printzipioz, Ingurumen Hezkuntzarako eskaintza ahal bezain zabalena izateaaurreikusten da, hezkuntza formal eta ez formaleko maila desberdinei bideratua.Mendian egiten diren ekintzak, “mendian bertan” osatu ahal izango dira, zentro-ko eraikin eta zerbitzuez baliatuaz.

Ingurumen heziketarako, Arditurriko inguruak aukera anitzak ditu (ParkeNaturala, Mina-eremua e.a.), baina zentroa bera ere ingurumen heziketarakoaztergai izatea espero da, bere eraikinak eta funtzionamendua ekoeraikuntzamailan eredugarri izango baita.

Liburutegia

Liburutegi zerbitzua, zentroak eskainiko dituen beste zerbitzuen osagarria izan-go da, Ikerketa edota ingurumen heziketa-jarduerak lantzen ari direnek erabili ahalizango baitute. Aldi berean, ingurumeneko alorretan espezializaturiko liburutegiaizanik, gai horietako kontsultak egiteko erabilgarria izango zaio jende askori.

Liburutegiak bi modutan funtzionatuko luke, bata klasikoa eta bestea birtua-la. Liburutegi klasikoan oinarrizko bibliografia jasotzeaz gain, eskualdean alordesberdinetan egindako ikerketen bilduma jasoko da (NBAP. 19.art). Zati birtua-lean, Teknologia berrien bitartez (Internet, GIS, Teledetekzioa, Zuntz optikoa e.a.)sare zibernetikoan lan egin ahal izango dute erabiltzaileek, horrek ematen dituenaukerez baliatu ahalko direlarik, (beste datu-baseak aztertu, kontsultak egin, adi-tuekin komunikatu e.a). Alderantzizko aukera ere izango da, liburutegia eta zen-troko zerbitzuak erabilgarri izango dira sarean, eta edozeinek erabili izango ditu“birtualki”.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

218

Bestelako zerbitzuak

Ingurumenarekin zerikusia duten talde desberdinentzako elkargune bihur-tzea ere bilatuko da. Bertako eraikin eta zerbitzuez baliatuz, naturzaleen biltza-rrak, ikastaro desberdinak, hitzaldiak, mintegiak, erakusketak e.a. egiteko auke-ra zabala egon litekeelarik.

2.5.3. INGURUKO EKIPAMENDUEKIN LOTURAK

Azterketa honek aurreikusiko lituzkeen zerbitzu eta ekipamenduak, inguruanjadanik existitzen direnekin edota aurreikusiak daudenekin osagarriak behardute izan. Ez dira zerbitzuak errepikatu behar eta zerbitzu eta ekipamendu des-berdinak koordinatuta egon beharko dute, EKPEko (Erabilera eta Kudeaketa PlanEraentzailea, Eusko Jaurlaritza 2002) 9.7.1 ataleko 4. eta 5. eta 9.7.3.1.3 pun-tutan jasotzen den modura:

9.7.1.4.-Ikastetxeei zuzendutako didaktika eta hezkuntza jardueren zerbi-tzu bat ezartzea, monitore-hezitzaileen eta jendearentzako argitalpen edoemanaldien bidez. Zerbitzu hori beste ekipamendu batzuetara ere zabal dai-teke, Artikutzako eta Ibarlako Natur Gelatara (azken hori proiektuan) eta mea-tzari, izokin atlantiarrari, etb. Izenburua eskainiz sortu daitezkeen gela didak-tikoei eta Aritxulegiko den aterpeari.

9.7.1.5.- Inguru horretan dauden edo aurreikusten diren beste ekimendidaktiko-kulturalekin koordinatzeko mekanismoak ezartzea.

9.7.3.1.3.- Inguru horretan dauden edo aurreikusten diren beste ekimendidaktiko-kulturalen kudeatzaileekin koordinatzeko mekanismoak sortzea,bereziki Artikutzako Natur Gelarekin, Belabaratzeko aterpetxearekin (Errente-rian) eta Santiagomendiko Natur Gelarekin (Astigarragan).

Arritxulo Aritxulegiko aterpea, zentroaren oinarrizko azpiegitura osagarriaizango da, zentroaren erabiltzaileei parketik irten gabe euren egonaldia luzatze-ko aukera emango baitie, bere hostatu zerbitzuarekin. Horretarako zentroareneta aterpearen arteko lotura nola gauzatu aztertuko da (oinezko ibilbidea, autoz-koa, eko-igogailua...).

Zentroak bultzatzen lagundu nahi duen jarrera aldaketan, bidegorriarekinuztarketa aukera interesgarri modura ikusten da. Zentrora hurbiltzeko modu eko-logikoak bideratzeko balioko du, topoa, autobus geltokiak edota hirigune hurbi-lenak (Oiartzun, Errenteria) eta Arditurriko zentroa lotuko dituelarik. Komunikabi-de hau bultzatzeko azterketa egin beharko litzateke (doako bizikleta alokai-ruak...).

Bestalde, zentroa, erabiltzaileen eskuragarri jartzeko helburuarekin autozkoerrepidea eta aparkalekuak nola antolatu aztertuko da, beti ere irizpide ekologi-koak errespetatuz.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

219

3. INGURUMEN JARDUEREN BILDUMA

3.1. Sarrera

Jarraian aurkezten dugun bilduma Ingurumen Zentroaren Sorkuntza proiek-tuaren garapenean lehen urratsa da. Bilduma-lana izanik orain artean jasota-ko erreferentzi eta datuen bilketa da hemen aurkezten dena eta berau aurrerabegira zuzenketa, erreferentzia berrien jasotzea eta bidean galdutakoenberreskuratzeen bidez aberastuko da. Alde horretatik, bilketa honi aportazio-ren bat egin nahi dionak, egilearekin harremanetan jartzeko aukera du (lapi-tze28@euskalnet.net).

Bilduma 2001.eko urrian burutu zen eta oraingoz ez da eguneratu, berazdata hartatik aurrerako jarduerarik ez du biltzen.

3.2. Helburuak

Bilketa honen helburu nagusiak ondorengo hauek dira: Arditurriko IngurumenZentroa Sortzeko proiektua abian jartzea eta horretarako beharrezkoak direnoinarrizko informazioak biltzea.

Helburu zehatza, Arditurrin, Oiartzungo bailaran, Aiako Harriko Parke Natura-lean, eta eskualde hauen inguruko eremutan gaurdaino egin diren, abian direnedota aurreikusiak dauden, eta ingurumenarekin erlazionaturik dauden jardue-

ra desberdinen bilketa egitea eta beraiekin datu base bat osatzea da. Aipatunahi dugu azken helburu hau, Aiako Harriko Parke Naturaleko EKPEren Beha-rrezko Jarduketa batekin uztartzen dela (9.7.3.1. atala; 4. puntua. Eusko Jaurla-ritza, 2002).

3.3. Material eta Metodoak

Bilduma egiterakoan bide desberdinak erabili ditugu.

– Ezagutza eta lan arlo desberdinetan adituak diren pertsonekin harremana.Carlos Aseginolaza (Oiartzungo Udala), Iñaki Aizpuru (Aiako Harriko NaturParkeko zuzendaria), Josean Auzmendi (CEIDA), Ramon Gorrotxategi (Haur-tzaro Ikastola), Enrike Lekuona (Oiartzungo Liburutegia) eta Mertxe Urtea-gak (Arkeolan) bilaketa bideratzen lagundu dute.

– Oiartzungo eta Koldo Mitxelena Biblioteketako, fondoak arakatu dira. – Aldizkari espezializatu desberdinetan bilaketa sakonagoak egin dira, Oiar-

tzun, Munibe, RIEV, Naturzale, Lurralde, Sustrai eta Arkeolan izan diraazterturikoak.

– Bilaketa bide hauen osagarri, bibliografia, datu base eta internet bidezkobilaketa-lana ere egin da.

Bildutako erreferentzia guztiak, datu base batean jaso dira, datu basea sor-tzeko eta bertako erreferentzien azterketa egiteko Microsoft Acces 2000 etaMicrosoft Excel 2000, programa informatikoak erabili dira.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

220

Datu Base erabilgarria sortzeko helburuaz, bai bilaketa garaian eta baitadatuak antolatzeko orduan ere, muga batzuk ezarri dira. Bilaketa gertuko gai etaeremu geografikotara mugatzea erabaki da. Honela kokapen aldetik lan honetansoilik proiektuaren eremutik (Arditurri, Aiako Harria Parke Naturala, Oiartzun) hur-bil garaturiko jardueratara mugatu da. Erreferentziak Arditurrirekin duten hurbil-tasun geografikoaren arabera lau talde desberdinetan sailkatu dira (Ikus 3. iru-dia). Lehenengo taldean (datu basean A modura kodifikatua) zuzenki Arditurringaraturiko jarduerak jaso dira. Bigarrenean (B modura kodifikatua) Aiako HarrikoParke Naturalean eta Oiartzungo Udalerrian garaturiko jarduerak kokatu dira.Hirugarren taldea (C) aurreko taldeekin mugan dauden eskualdeek osatzen dute(Errenteria, Irun, Hernani, Bortziriak, Goizueta, Artikutza). Azkenik D taldean gai-nontzeko eremu geografikoak sartu dira (Gipuzkoa, Euro Hiria, EAE, Nafarroa,Euskal Herria, e.a.). Sailkapen honi jarraituz, Datu Basean soilik lehen hiru tal-deetan dauden erreferentziak hartu dira kontutan, D taldekoak (Gipuzkoa, Nafa-rroa, EAE, Euskal Herria...) oraingoz behintzat ez dira aintzakotzat hartu.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

3. Irudia: A,B eta C eremu geografikoen eskema

(Euskal Herria 1: 280.000, Sua Edizioak, Mapatik moldatua)

221

Datu Baseak jasotzen dituen erreferentziak mugatzeko bigarren araua jorra-turiko gaiei ingurukoa izan da. Ingurumen proiektua izanik, bilaketa Ingurumen-Natur Zientzia alorrekin zerikusia duten gaietara mugatu da. Halere, eta Arditu-rriko eremurako (A) ez da gai aldetik mugarik jarri eta aurkituriko erreferentziaguztiak jaso dira Datu Basean.

Honela, sortu da Oinarrizko Datu Basea deiturikoa. Datu Base honetan, etainformazio nahikoa izan den kasuetan, erreferentzia bakoitzaren, Izenburua, Egi-lea edo Arduraduna, Urtea, Jarduera Mota, Alorra, Kokapena, Argitalpena etaHizkuntzaren datuak jaso dira.

Datu Basetik abiatuta, eta erreferentzien azterketa sakonagoa egiteko, erre-ferentziak lau talde desberdinetan banatu dira. Lau taldeak, proiektuak dituenasmoen arabera egin dira eta hurrenez hurren, Ikerketa, Ingurumen Heziketa,Dibulgazioa eta Bestelakoak dira. Honela lau taula sortu dira (Ikus ERANSKINA,6. puntua).

Erreferentzia desberdinak talde desberdinetan sartzerako orduan erabakisubjektibo batzuk hartu dira:

– Ikerketaren taldean sartzeko, irizpideak hauek izan dira: Tesiak izatea,aldizkari zientifikotan argitaraturiko erreferentziak izatea eta beste daturikizan ezean, izenburuak ikerketa dela erakustea.

– Ingurumen Heziketa taldean espresuki heziketa alorra lantzen duten erre-ferentziak bildu dira.

– Dibulgazioa taldean, publiko zabal bati zuzenduriko dibulgazio erreferen-tziak sartu dira, hala nola dibulgazio aldizkarietan argitaraturiko artikuluak,liburuak edota bestelako komunikabideetan plazaraturiko erreferentziak.

– Bestelakoak taldeak aurreko hiruretan tokirik ez duten erreferentziak sartudira.

Tauletan erreferentziak izenburuen ordena-alfabetikoaren arabera eta argi-talpen-urtearen arabera antolatu dira.

3.4. Emaitzak eta Eztabaida

Orotara, aipaturiko lau taldetan banaturik 192 erreferentzia bildu dira, DatuBasea lau talde nagusitan banatuta txosten honen 6. puntuan (Eranskina) bilduda.

Alde batetik eztabaidagarriak izan daitezke, erreferentziak sailkatzeko erabilidiren irizpideak. Lau talde desberdin sortzeak, erreferentziak talde hauetankokatzea eskatzen du. Prozesu horretan, zenbaitetan, erreferentziei buruz jaso-tako informazio eskasaren ondorioz arazoak sortu dira eta azkenean, ziurtasunosorik izan gabe talderen batean kokatu dira. Halere, kontutan izan behar da,oinarrizko datu basea bere horretan mantendu dela, eta bertan erreferentzia guz-tiak batera bildurik mantendu direla. Honela jarraian aurkezten ditugun emaitzaeta emaitzen interpretazioak ez dira behin-betikotzat hartu behar. Datu Basearen

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

222

zuzenketa eta osaketa prozesua jarraia izatea espero da eta prozesu horrekemaitza hauek aldatzea suposatuko du.

Oinarrizko lau jarduera moten araberako erreferentzien banapena nahikoadesberdina da. Gehienak (100, %52.1) dibulgazio taldekoak dira. Ikerketa alo-rrekoak 65 (%33.9) dira, Ingurumen Heziketakoak 14 (%7.3) eta azkenik Bes-telakoak taldeko erreferentziak 13 (%6.8) dira. Erreferentzia talde desberdi-nen emaitzak aztertzerakoan, dibulgazioaren nagusitasuna ez da ulertzekozaila, bertan sartzen diren erreferentziak gehienetan, aldizkaritan agerturikolerro gutxitako aipamenak baitira. Agian banapen honetan deigarriena Ingu-rumen Heziketaren inguruan lortu den kopuru eskasa. Hau bi arrazoiren ondo-rio izan daiteke, batetik bilaketan egindako akatsak eta bestetik, ingurumenheziketan egiten diren jarduerak, idatziz jasotzeko eta argitaratzeko ohiturafalta.

Erreferentziak kokatzen diren eremuaren arabera (A, B edo C), honela bana-turik geratzen dira: Gehienak (117, %60.9) B kokapena dute (Oiartzun-AiakoHarria), Arditurriko eremukoak (A) 33 dira (%17.2), eta azkenik mugetako eremu-takoak (C) erreferentzia dira 42 (%21.9).

Erreferentziak gai desberdin ugari jorratzen dituzte, maizen landutako gainagusiak hauek dira: Geologia (32 erreferentzia), Nekazaritza (26 erreferen-tzia), Meatzaritza (25), Babesguneak (13), Flora (11), Ekologia (9), Fauna (9),Herri-medikuntza (9). Gehien jorraturiko alorrek, azterturiko tokiak dituen balio-en erakusle dira, Ez da harritzekoa Geologia, nekazaritza eta meatzaritza iza-tea alorrik jorratuenak, Aiako Harriak formazio geologiko parerik gabea da Eus-kal Herrian, Arditurri, Euskal Meatzaritzaren gune historikoa, eta nekazaritzabestalde, azterturiko eremuan eragiten duen sektore nagusietakoa. Babesgu-neak, Flora, Fauna eta Ekologiaren erreferentziaren ugaritasuna ere bide bere-tik azaldu daiteke.

Erreferentzietan erabilitako hizkuntza desberdinak honela bana daitezke:Gazteleraz 99 erreferentzia (%51.6), Euskaraz 58 (%30.2), Elebidunak 22(%11.5), Frantsesez 5 (%2.6) eta alemaneraz erreferentzia bat (%0.5).

Talde desberdinetako emaitzak azalduko ditugu jarraian:

3.4.1. IKERKETA

Jasotako erreferentzietatik gehienak, artikuluak dira, 39 hain zuzen. Lurral-dearen kudeaketan eragiteko proiekturen baten inguruan egindako ikerketak 20dira eta oinarrizko ikerketak 13, horietatik 7 tesiak direlarik. Egiten diren ikerke-ta gehienak aplikazio zuzena dutenak dira, hau da, behar zehatz bati erantzute-ko garatu direnak (Parkearen Sorrera, Kutsadura kimikoaren arazoa, nekazallurren antolaketa beharra e.a.). Bildu ditugun Ikerketek jorratzen dituzten alorre-tan Geologia alorra da nagusi, Flora, Ekologia eta meatzaritzaren ondotik, (Ikusi1. taula).

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

223

1. Taula: Ikerketa mailan bildutako erreferentziak

jorratzen dituzten alor nagusiak

ALORRA Ikerketa Kopurua

Antropologia 13Arkeologia 15Botanika/Landaretza 18Edafologia 12Ekologia/Ibaietako ekosistemak 17Geologia/Geomorfologia 18Ingurune Fisikoa 15Uren Kutsadura/Kalitatea 15Hondakin hiritarrak 11Meatzaritza 17Nekazaritza 14Denetara 64

Erreferentzia desberdinen artean aipagarriak dira, dokumentu historikotzathartu ditzakegun ikerketak zaharrenak 1804 eta 1908 urteetan datatuak bai-taude.

Jarraian adibide modura zenbait erreferentzia interesgarri:

– Noticias y descripción de las grandes explotaciones de unas antiguasminas situadas al pie de los pirineos y en la provincia de Guipúzcoa

– J.C. Thalacker. 1804.

– Evaluación de la Emisión de Metales Asociada a las Explotacione Minerasde Arditurri.

– Lab. de Quim. de la Cont.; Dep. de Quim. Aplic. UPV. 1992

– Geobotanica de las cuencas Bidasoa-Urumea (NO de Navarra-NE de Gui-puzcoa). Estudio ecológico de los suelos y de la vegetación de la cuenca deArtikutza (Navarra)

– M.P. Catalán. 1988. Doktoretza Tesia

– Proyecto de Restauración Hidrológico-Forestal de la cuenca del río Oyarzun– TRAGSA. 1989

– Aiako Harriko Lau Landare Espezie Mehatxaturen Kartografia.– E. Arbelaitz. 2001.

3.4.2. INGURUMEN HEZIKETA

Erreferentzia-kopuru totala 14koa da, hauetatik 6 ingurumen heziketara bide-raturiko ekipamenduak dira, 3 ingurumen heziketa ekintzak, 3 natur ibilbideak,eta 2 unitate didaktiko. Aipagarria da azterturiko eremuaren jadanik existitzen

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

224

diren ekipamendu multzoa, datu hau oso kontutan izan beharko da aurrera begi-ra egin beharreko Ingurumen heziketa ekimenetan.

Adibide modura:

– Gipuzkoa Ezagutzeko Ibilbideak/Recurridos Medioambientales para cono-cer Gipuzkoa: 5.ibilbidea: Bidasoa-Peñas de Aia.

– Gipuzkoako Foru Aldundia.1998.

– Gure Mendia Basoa. – EGUZKI-Oiartzungo Udala-Haurtzaro Ikastola. 1996.

3.4.3. DIBULGAZIOA

Erreferentzia kopuru altua da talde honetan (101), gehienak artikuluak dira,85. Artikuluez gain, 8 liburu, 4 bideo, 3 erakusketa/museo, eta Webgune batekosatzen dute talde hau. Aipamen berezia behar dute, talde honetan sailkatu ditu-gun liburu monografikoak, zeintzuek Oiartzungo Historia, Geologia, Natura etaHerrimedikuntzari buruz lan mardul eta interesgarriak argitaratu dituzten.

Dibulgaziozko erregistroen adibide modura, dibulgazio ataleko zenbait erre-ferentzia:

Del Oyarzun AntiguoM. de Lekuona. 1956. liburua

El “Billigarro” en OyarzunM. Irigoyen. 1976. artikulua

Oiartzun Harriz harriOiartzungo Udala. 1997. Bideoa

3.4.4. BESTELAKOAK

Talde honetan mapa desberdinak (8), erabaki administratiboak (4) eta datubase bat daude.

4. AZKEN HITZAK

Sarreran esan bezala, lan honen helburu nagusia baliagarri izatea da, balia-garri Arditurri eta bere inguruko lurraldeei buruz informazioa lortu nahi dute-nentzat, baliagarri Arditurriko berreskuratze prozesuan, baliagarri eskualdekoantolaketa prozesuan.

Nire eskerrik beroenak lan hau burutzen lagundu didazuenei: Carlos Asegi-nolaza (lanaren gidari), eta Iñaki Aizpuru, Josean Auzmendi, Ramon Gorrotxategi,Enrike Lekuona, eta Mertxe Urteaga.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

225

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

5. BIBLIOGRAFIA

ARBELAITZ, Iñaki. “Ferrerías en el Valle de Oyarzun”. In: Oiartzun 1980. Oiartzun:Oiartzungo Udala, 1980; 82-87 orr.

ASEGINOLAZA, Carlos. Oiartzungo Natura- Mugarri 7. Oiartzun: Oiartzungo Udala, 2000;269 or.

EUSKO JAURLARITZA. 1983ko abenduaren 16ko Erabakia. “Arditurriko MeategiakKondaira-Artezko Gune aldarrikatzeari buruzko zehaztapidetza”. In: EHAAO/BOPV,1984ko urtarrilak 18a, nº 10. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 1984; 261-262 orr.

EUSKO JAURLARITZA. 240/1995 Dekretua. “Natur Baliabideen Antolaketa Planarenonarpena”. In: EHAAO/BOPV, 1995eko ekainak 5a, nº 105. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza,1995.

EUSKO JAURLARITZA. 241/1995 Dekretua. “Aiako Harria aldea Parke Natural Deklaratzenduena”. In: EHAAO/BOPV, 1995eko ekainak 5a, nº 105. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza,1995.

EUSKO JAURLARITZA. 87/2002 Dekretua. “Aiako Harriko Parke Naturalaren Erabilera etaKudeaketa Plan Eraentzailearen zati arautzailea”. In: EHAAO/BOPV, 2002ko maiatzak2a, nº 81. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 2002.

LEIBAR, Adolfo. “Erromatarren garaiko eskuzko errota biratzaile baten zati bat aurkitu daArditurrin”. In: Oiartzun 1996. Oiartzun: Oiartzungo Udala, 1996; 18. or.

LEKUONA, Manuel. Del Oyarzun Antiguo. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia, 1956; 263or.

IKERMAP. Oiartzungo Mapa 1/15.000. Oiartzun: Oiartzungo Udala. 1999.

TORRES, José A.; VIERA, Luis I. Oiartzun Haranaren Geologia/Geología del Valle deOiartzun-Mugarri 5. Oiartzun: Oiartzungo Udala, 1998; 338 or.

SUA Edizioak. Euskal Herria 1:280.000. Bilbao: Sua Edizioak, 1999.

URTEAGA, Mertxe; UGALDE, Txomin. “Indicios de minería romana en Guipúzcoa. El CotoMinero de Arditurri. Oyarzun”. In: Munibe 38. Donostia: Aranzadi Zientzi Elkartea,1986; 107-117 orr.

URTEAGA, Mertxe. Mineria Romana en Gipuzkoa. Isturitz, 1996

6. ERANSKINA

Jasotako Erreferentzien Bilduma, Oinarrizko Lau Taldeetan Sailkaturik:

226

6.1

. Ik

erk

eta

err

efe

ren

tzia

k

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

1Ag

ricul

tura

y m

iner

ía e

n el

J.

C. J

imen

ez

1973

Artik

ulu

Nek

azar

itza;

O

iart

zun

BBo

l. D

e la

Rea

lAñ

o XX

IX,

Gaz

tva

lle d

e O

yarz

un a

de

Abe

rast

uri

zien

tifik

oaM

eatz

aritz

a;

Soc.

Bas

c. D

e cu

ader

no 1

-3pr

inci

pios

del

Sig

lo X

IXH

isto

riaAm

. Del

Pai

s

2Ai

ako

Har

riko

Lau

Land

are

E. A

rbel

aitz

2000

-01

Oin

arriz

ko

Bota

nika

Aiak

o H

arria

BAr

gita

ratu

Eu

skEs

pezi

e M

ehat

xatu

ren

Kar

togr

afia

Iker

eket

aga

bea

3Ap

orta

ción

al C

atál

ogo

florís

tico

P. C

atal

án;

1985

Artik

ulu

Bota

nika

Bida

soa

CM

unib

e37

: 17-

86G

azt

de la

cue

nca

del B

idas

oa

I. Ai

zpur

uzi

entif

ikoa

Baila

ra(G

uipu

zcoa

y N

avar

ra)

4Ar

ditu

rrik

o M

eate

gi D

egra

datu

aren

H

AGIN

PE/

1996

Berr

esku

rtze

In

guru

Ardi

turr

i/

ATx

oten

a4

bolu

men

Gaz

tSa

ileko

Ant

olak

eta

Plan

Ber

ezia

SE

STRA

Proi

ektu

afis

ikoa

Ots

aman

tegi

1. Z

atia

Ots

aman

tegi

Bai

lara

ren

Berr

esku

ratz

e Pr

oiek

tua/

Plan

Es

peci

al d

e O

rden

ació

n de

l Áre

a M

iner

a D

egra

dada

de

Ardi

turr

i, Fa

se I:

Pro

yect

o de

Rec

uper

ació

n de

l Val

le d

e O

tsam

ante

gi

5Ar

queo

logí

a Ro

man

a en

Gip

uzko

a M

. Urt

eaga

1998

Artik

ulo

Arke

olog

iaAr

ditu

rri/

A

Arke

olan

8; 3

9 or

,G

azt

(mon

ogra

fía)

zien

tifik

oaG

ipuz

koa

6As

pect

os c

uant

itativ

os d

e lo

s S.

Gar

cía

de

1998

Artik

ulo

Hon

daki

n Sa

n C

Lurr

alde

21; 1

95-2

28G

azt

resi

duos

sól

idos

urb

anos

en

el

Albi

zu; A

. L.

zien

tifik

oaSo

lidoa

k M

arko

seko

terr

itorio

his

tóric

o de

Gui

puzk

oa:

Sola

Bue

noM

anko

mun

i-el

ver

tede

ro d

e sa

n M

arco

sta

tea

7As

pect

os li

mno

lógi

cos

del e

mba

lse

X. Ir

ibar

; 19

87Ar

tikul

o Li

mno

logi

a;

Añar

beB2

Lurr

alde

10; 6

5-74

Gaz

tde

Aña

rbe

en re

laci

ón c

on la

J.

Alz

ate

zien

tifik

oaUr

en k

alita

tea

calid

ad d

el a

gua

del a

bast

ecim

ien-

to d

e Sa

n Se

bast

ián

8Co

mpt

e re

ndu

de v

isite

a la

H

. Bal

con

1955

Artik

ulu

Mea

tzar

itza

Ardi

turr

iA

RCA

Fran

min

e d’

Ardi

turr

izi

entif

ikoa

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

227

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

19Co

ntam

inac

ión

de o

rigen

min

ero

J. A

nsor

ena;

19

90Ar

tikul

u Ku

tsad

ura

Ardi

turr

iA

Arke

olan

3; 1

5-17

Gaz

ten

Gip

uzko

aN

. Mar

ino

zien

tifik

oaM

eatz

aritz

a

10Co

ntam

inac

ión

por m

etal

es

M.J

. Sol

a;

1990

Artik

ulu

Sedi

men

tolo

gia;

Ar

ditu

rri,

ALu

rral

de13

; 165

-172

Gaz

tpe

sado

s en

sed

imen

tos

L. C

antó

nzi

entif

ikoa

Kuts

adur

aO

iart

zun

ibai

asu

perf

icia

les

en lo

s río

s de

G

uipú

zcoa

11Co

ntrib

ució

n a

la m

iner

alog

ía,

A. P

esqu

era

1975

Dok

tore

tza

Geo

logi

a;

Bort

zirit

ako

CEH

U. B

ilbao

579p

pG

azt

petr

olog

ía y

met

alog

enia

del

Te

sia

Petr

olog

iam

endi

lerr

oaM

aciz

o Pa

leoz

oico

de

Cinc

o Vi

llas

(Piri

neos

Vas

cos)

12Co

ntrib

ució

n al

est

udio

de

la c

asa

J. A

guirr

e19

25Ar

tikul

u An

trop

olog

iaO

iart

zun

BAn

uario

de

la

T 5

(192

5).

Gaz

tru

ral y

de

los

esta

blec

imie

ntos

zi

entif

ikoa

Soci

edad

de

P 99

-130

hum

anos

. Pue

blo

de O

yarz

unEu

sko-

Folk

lore

13Cr

eenc

ias

y rit

os fu

nera

rios

en

M. D

e Le

cuon

a19

23Ar

tikul

u An

trop

olog

iaO

iart

zun

BAn

uario

de

la

T 3

(192

3),

Gaz

t/Eu

skO

yart

zun

zien

tifik

oaSo

cied

ad d

e pp

76-

90Eu

sko-

Folk

lore

14Cr

iade

ros

met

alífe

ros

en e

l R.

Fon

tán

1925

Artik

ulu

Geo

logi

a;

Aiak

o H

arria

BRe

v. M

in. Y

Met

alG

azt

cont

orno

del

mac

izo

gran

ítico

zi

entif

ikoa

Min

eral

ogia

de la

Peñ

a de

Aya

15D

atos

sob

re la

veg

etac

ión

del

S. R

ivas

-Mar

tinez

;19

85Ar

tikul

u Bo

tani

kaBi

daso

aC

Laza

roa

6: 1

27-1

50G

azt

valle

del

río

Bida

soa

P. C

antó

; L.G

. zi

entif

ikoa

Sanc

ho; D

. San

cc

16D

ie F

lysc

mul

de v

on V

era

de

D. R

icht

er19

64Ar

tikul

u G

eolo

gia

Bera

CG

eol.

Mitt

e.Vo

l. 3

Alem

Bida

soa

in d

en W

estp

yren

äen

zien

tifik

oa

17Es

tudi

o de

las

tem

pera

tura

s J.

Liz

eaga

; 19

92Ar

tikul

u Ek

olog

ia;

Artik

utza

CCu

ader

nos

de

20; 3

13-3

25G

azt

del s

uelo

a 1

5, 3

0 y

45 c

m d

e J.

Zap

irain

; zi

entif

ikoa

Edaf

olog

iaSe

cció

n, E

usko

pr

ofun

dida

d en

3 e

cosi

tem

as

M. L

izea

gaIk

asku

ntza

(hay

edo,

robl

edal

y a

rgom

al d

e Ar

tikut

za (N

avar

ra)

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

228

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

18Es

tudi

o de

los

Apor

tes

de M

etal

19

92Ik

. Apl

ikat

uaKu

tsad

ura

Ardi

turr

iA

Gaz

tde

las

Esco

mbr

eras

de

Resi

duos

ki

mik

oa; M

etal

M

iner

os d

e Ar

ditu

rri (

Oia

rtzu

n)as

tuna

k

19Es

tudi

o de

l jur

ásic

o m

arin

o en

el

L.I.

Viei

ra;

1979

Artik

ulu

Geo

logi

aO

iart

zun

BM

unib

eTo

m. 3

1 G

azt

valle

de

Oya

rzun

J.A.

Tor

res

zien

tifik

oaVo

l. 1/

2

20Es

tudi

o de

l Med

io F

ísic

o de

Peñ

a UR

BIK

ER S

.L.

1992

Iker

keta

In

guru

físi

koa

Aiak

o H

arria

; B

Hiri

gint

za,

Gaz

tde

Aia

y d

e la

cab

ecer

a de

l río

ap

likat

uaO

iart

zun

Arki

tekt

ura

eta

iitur

buru

akG

FA.

baia

ren

Ingu

rugi

ro S

aila

.

21Es

tudi

o de

l med

io fí

sico

del

val

le

P. L

opez

19

83O

inar

rizko

In

guru

ne

Aiak

o H

arria

, B

Gaz

tde

Jai

zubí

a, e

stua

rio d

e Tx

ingu

di,

Eche

zarr

eta;

ik

erke

taFi

siko

aJa

izki

bel,

mon

tes

de J

aizk

ibel

y P

eñas

de

Aya

I. Ba

rrio

sTx

ingu

di,

Jaiz

ubia

22Es

tudi

o de

l med

io fí

sico

y A

nális

is

ARAL

DI

1982

Iker

keta

In

guru

físi

koa;

Er

rent

eria

CG

azt

del S

ecto

r Prim

ario

en

el T

érm

ino

aplik

atua

Lehe

n Se

ktor

eaM

unic

ipal

de

Rent

ería

23Es

tudi

o es

pele

ológ

ico

de

J. M

ante

ca;

1997

Artik

ulu

Geo

logi

a;

Aitz

bita

rte

BM

unib

e49

. 3-4

7G

azt

Aitz

bita

rte

R. M

uñoz

; zi

entif

ikoa

Espe

leol

ogia

I. M

utilo

a;

K. S

ansi

nene

a;

M S

anta

fost

a

24Es

tudi

o ge

ológ

ico

de la

zon

a J.

J. E

lorz

a19

73Li

zent

ziat

ura

Geo

logi

aIru

n H

Bar

gita

ratu

gab

eaG

azt

Sur d

e Irú

nte

sia

25Es

tudi

o ge

ológ

ico

del b

orde

Sur

H

.J. L

lano

s19

82Ar

tikul

u G

eolo

gia

Bort

zirit

ako

CN

atur

alez

a1

zbk.

: G

azt

del M

aciz

o de

Cin

co V

illas

. zi

entif

ikoa

Men

dile

rroa

77-1

66Tr

ansv

ersa

l Hui

ci-L

eiza

26Es

tudi

o G

eoló

gico

del

Paí

s Va

sco,

J.

Cam

pos

1979

Dok

tore

tza

Geo

logi

aBi

daso

atik

C

Mun

ibe

31; 3

-139

Gaz

tal

W d

el R

ío B

idas

oate

sia

Mra

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

229

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

27Es

tudi

o m

iner

alóg

ico

de la

s A.

Mor

eno;

19

81Ar

tikul

u Ed

afol

ogia

; N

afar

roa

CAn

n. E

dafl.

40

; G

azt

arci

llas

en lo

s su

elos

de

la N

avar

ra

J. Iñ

igue

zzi

entif

ikoa

Min

eral

ogia

heze

aAg

robi

ol.

1147

-118

3hú

med

a

28Es

tudi

o pr

elim

inar

del

cot

o m

iner

o J.

Doe

tsch

1959

Artik

ulo

Mea

tzar

itza

Ardi

turr

iA

RCA

Gaz

tde

Ard

iturr

i (G

uipú

zcoa

)zi

entif

ikoa

29Eu

skal

Aut

onom

i Elk

arte

ko Ib

aien

Eu

sko

Jaur

larit

za19

93-0

1Za

intz

a Sa

rea

Ibai

etak

o EA

EB

Eusk

o Ja

urla

ritza

Eusk

Kal

itate

a et

a In

guru

near

en e

goer

a Ek

osis

tem

akza

intz

eko

sare

a

30Ev

alua

ción

de

la E

mis

ión

de

Lab.

de

Qui

m.

1992

Ik. A

plik

atua

Kim

ika;

Ar

ditu

rri

ABi

Bol

umen

Gaz

tM

etal

es a

soci

ada

a la

s de

la C

ont.

Dep

. Ku

tsad

ura

Expl

otac

ione

s M

iner

as d

e Ar

ditu

rride

Qui

m. A

plic

. UP

V

31G

eobo

tani

ca d

e la

s cu

enca

s M

.P. C

atal

án19

88D

okto

retz

a Bo

tani

ka;

Bida

sos/

CEH

Uko

Argi

talp

en

Gaz

tBi

daso

a-Ur

umea

(NO

de

Nav

arra

-Te

sia

Geo

bota

nika

Urum

ea

Zerb

itzua

. N

E de

Gui

puzc

oa).

Estu

dio

baila

rak/

Leio

aec

ológ

ico

de lo

s su

elos

y d

e la

Ar

tikut

zave

geta

ción

de

la c

uenc

a de

Ar

tikut

za (N

avar

ra)

32G

eom

orfo

logí

a flu

vial

y li

tora

l del

J.

M. E

deso

1990

Dok

tore

tza

Geo

mor

folo

gia

Gip

uzko

ako

CZa

rago

zako

4.

Bol

umen

Gaz

tex

trem

o or

ient

al d

e G

ipuz

koa

tesi

aEk

iald

eaUn

iber

tsita

tea

(Paí

s Va

sco)

33G

eom

orph

olog

ie d

es b

assi

n de

la

R. S

anta

na19

66O

inar

rizko

G

eolo

gia

Bida

soa

eta

CFr

anBi

dass

oa e

t l’U

rum

eaik

erke

taUr

umea

Arr

oak

34G

éom

orph

olog

ie d

es b

assi

ns d

e la

R.

San

tana

1966

Artik

ulo

Geo

mor

folo

gia

Urum

ea e

ta

CIn

st. d

e G

éo.

162

pp.

Fran

Bida

soa

et l’

Urum

eazi

entif

ikoa

Boid

asoa

arr

oak

Fac.

de

Scie

n.

Hum

.

35G

ipuz

koak

o Ib

aien

kal

itate

AR

ANZA

DI

1994

Ik. A

plik

atua

Ibai

etak

o G

ipuz

koa

BLa

n H

idra

ulik

o Eu

skbi

olog

ikoa

ren

Iker

keta

Ekos

iste

mak

eta

Ingu

rugi

ro

Saila

. GFA

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

230

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

36In

dici

os d

e m

iner

ía ro

man

a en

M

. Urt

eaga

; 19

86Ar

tikul

u M

eatz

aritz

a;

Ardi

turr

iA

Mun

ibe

38;

Gaz

tG

uipú

zcoa

. El C

oto

Min

ero

de

T. U

gald

ezi

entif

ikoa

Arke

olog

ia10

7-11

7 or

.Ar

ditu

rri.

Oya

rzun

37In

form

e re

fere

nte

a lo

s gr

upos

J.

Doe

tsch

1960

Artil

uku

Mea

tzar

itza

Irung

o B

RCA

Gaz

tm

iner

os S

an N

arci

so y

San

zi

entif

ikoa

meh

atze

akM

axim

ilian

o de

l tér

min

o m

unic

ipal

de

Irún

(Gui

púzc

oa)

38In

trod

ucci

ón a

l est

udio

de

la fl

ora

M.P

. Cat

alán

1981

Lize

ntzi

atur

a Bo

tani

kaBi

daso

a ib

aia

CG

azt

y la

veg

etac

ión

corm

ofíti

cas

del

tesi

atr

amo

final

de

la ri

bera

del

Bid

asoa

39La

relig

iosi

dad

del p

uebl

o: O

yarz

unM

. De

Lecu

ona

1924

Artik

ulu

Antr

opol

ogia

Oia

rtzu

nB

Anua

rio d

e la

T

4 (1

924)

, G

azt/

Eusk

zien

tifik

oaSo

cied

ad d

e pp

1-4

7Eu

sko-

Folk

lore

40La

tran

sgre

ssio

n du

Cré

tacé

P.

Feu

illee

1965

Artik

ulu

Geo

logi

aBo

rtzi

rieta

ko

CBu

ll. S

oc. G

éol.

7t V

IIFr

ansu

périe

ur (f

lys

nord

-pyr

énée

n) s

ur

zien

tifik

oam

endi

lerr

iaD

e Fr

ance

le m

assi

g de

Cin

co V

illas

41La

vid

a ru

ral e

n Ve

ra d

e Bi

daso

aJ.

Car

o Ba

roja

1944

Artik

ulu

Nek

azar

itza;

Be

raC

CSIC

Gaz

tzi

entif

ikoa

Antr

opol

ogia

42Lo

s de

pósi

tos

detr

ítico

s de

la

J.M

. Ede

so;

1987

Artik

ulu

Geo

logi

aO

iart

zun

BM

unib

e39

. 103

-114

Gaz

tcu

enca

del

Val

le d

el rí

o O

yarz

un

F.M

. Uga

rte

zien

tifik

oa(G

uipú

zcoa

)

43Lo

s su

elos

de

la c

uenc

a de

l A.

Mer

ino;

19

95Ar

tikul

u G

eolo

gia;

Añ

arbe

arr

oaB

Mun

ibe

47; 1

7-27

Gaz

tEm

bals

e de

Aña

rbe.

Pro

pied

ades

I.

Azbi

tart

e;

zien

tifik

oaEd

afol

ogia

e in

fluen

cia

de s

us c

arac

terís

ticas

T.

Tab

oada

; en

la c

alid

ad d

e la

s ag

uas

I. La

rum

be

44Lo

s tr

abaj

os m

iner

os ro

man

os d

e F.

Gas

cue

1908

Artik

ulu

Mea

tzar

itza

Ardi

turr

iA

RIEV

220-

229

Gaz

tAr

ditu

rri (

Oya

rzun

)zi

entif

ikoa

45M

iner

ía ro

man

a en

Ard

iturr

iM

. Urt

eaga

Aart

ikul

ouAr

keol

ogia

Ardi

turr

iA

Arke

olan

3; 1

0-12

Gaz

tzi

entif

ikoa

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

231

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

46M

iner

ía ro

man

a en

Gip

uzko

aM

. Urt

eaga

1996

Artik

ulo

Mea

tzar

itza;

Ar

ditu

rri

AIs

turit

zG

azt

zien

tifik

oaAr

keol

ogia

47M

iner

ía ro

man

a en

Irún

M. U

rtea

gaAr

tikul

o Ar

keol

ogia

Irún

CAr

keol

an4

Gaz

tzi

entif

ikoa

48N

ota

sobr

e la

pre

senc

ia ro

man

a M

.T. A

mar

e 19

87Ar

tikul

u Ar

keol

ogia

Irún-

AM

unib

e39

. G

azt

en G

uipú

zcoa

. Luc

erna

s en

Irún

Tafa

llazi

entif

ikoa

Ardi

turr

i12

9-13

7or

49N

otas

sob

re n

umis

mát

ica

antig

uaI.

Bara

ndia

ran

1973

Artik

ulo

Arke

olog

iaAr

ditu

rri

AI S

em. d

e 34

6-34

7G

azt

zien

tifik

oaAn

tr. V

asca

. Bi

lbo

50N

otic

ias

y de

scrip

ción

de

las

J.C.

Tha

lack

er18

04Ar

tikul

u M

eatz

aritz

aAr

ditu

rri

AVa

rieda

des

de

T IV

. G

azt

gran

des

expl

otac

ione

s de

una

s zi

entif

ikoa

Cien

cias

, 20

1-21

5;

antig

uas

min

as s

ituad

as a

l pie

de

Lite

ratu

ra

256-

273

los

Pirin

eos

y en

la p

rovi

ncia

de

y Ar

tes.

Mad

ridG

uipú

zcoa

51N

ueva

s fo

rmas

mau

riens

es d

e lo

s G

. Sch

mid

t19

52Ar

tikul

u G

eolo

gia

Men

deba

ldek

o C

Pub.

Ext

. To

m. I

VG

azt

Pirin

eos

Occ

iden

tale

s de

Esp

aña

zien

tifik

oaPi

rinio

akSo

bre

Geo

l. (N

avar

ra y

Gui

púzc

oa)

De

Esp.

52O

iart

zung

o La

ndal

urre

n EK

OS

1993

Ik. A

plik

atua

Nek

azar

itza

Oia

rtzu

ngo

BTx

oste

naEu

skAn

tola

keta

ren

Lehe

n Fa

sea:

H

aran

Ond

o et

Ingu

ruak

, Men

di

Larr

eak

eta

Añar

beko

Men

dial

deak

53O

iart

zung

o La

ndal

urre

n Az

terk

eta

EKO

S19

92Ik

. Apl

ikat

uaN

ekaz

aritz

aO

iart

zung

o B

Txos

tena

Eusk

54O

iart

zung

o Lu

rret

ako

hiru

irat

ze

I. Ta

may

o;

2001

Oin

arriz

ko

Land

aret

zaO

iart

zun

BAr

gita

ratu

Eu

sken

dem

ikor

en k

arto

graf

iaE.

Arb

elai

tz;

iker

keta

gabe

aM

. Men

diza

bal

55O

iart

zung

o La

ndar

edi m

apa

2000

*O

inar

rizko

La

ndar

etza

Oia

rtzu

nB

Eusk

iker

keta

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

232

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

ALO

RRA

KOK

ALEK

UAK

KL

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A/K

56Pe

rfil

Ecol

ógic

o de

la N

avar

ra

JC V

asco

nes;

19

86Ar

tikul

u Ek

olog

iaN

afar

roa

Hez

eaC

Prin

cipe

de

Vian

a G

azt

Húm

eda

MC.

Urs

úaZi

entif

ikoa

supl

. Cie

ntif.

57Pl

an d

e O

rden

ació

n de

Los

IK

T/UR

BIK

ER19

95*

Iker

keta

In

guru

fisi

koa

Aiak

o H

arrik

o B

Eusk

/Gaz

tRe

curs

os N

atur

ales

de

Aiak

o ap

likat

uaN

atur

Par

kea

Har

ria-A

iako

Har

riko

Nat

ur

>Bal

iabi

deen

Ant

olam

endu

Eg

itam

ua

58Pr

oyec

to d

e Re

stau

raci

ón

TRAG

SA19

89Be

rres

kura

tze

Hid

rolo

gia;

Añ

arbe

ren

BN

ekaz

aritz

a G

azt

Hid

roló

gico

-For

esta

l de

la c

uenc

a Pr

oiek

tua

Baso

gint

zaar

roa

eta

Arra

ntzu

al

imen

tado

ra d

el e

mba

lse

Saila

. GFA

.de

Aña

rbe

59Pr

oyec

to d

e Re

stau

raci

ón

TRAG

SA19

89Be

rres

kura

pen

Hid

rolo

gia;

O

iart

zun

BN

ekaz

aritz

a et

a G

azt

Hid

roló

gico

-For

esta

l de

la c

uenc

a Pr

oiek

tua

Baso

gint

zaib

aiar

en

Arra

ntzu

Sai

la.

del r

ío O

yarz

unar

roa

GFA

.

60Pr

oyec

to d

e Re

stau

raci

ón

P. M

uñoz

Trig

o19

84Be

rres

kura

pen

Hid

rolo

gia;

Ur

umea

ren

CEt

siM

onte

s.

Gaz

tH

idro

lógi

co-F

ores

tal d

e la

cue

nca

Proi

ektu

aBa

sogi

ntza

arro

aM

adrid

del r

ío U

rum

ea

61Re

laci

ones

sue

lo v

eget

ació

n de

la

J.C.

Bas

cone

s19

78D

okto

retz

a Bo

tani

ka;

Naf

arro

a C

Gaz

tN

avar

ra h

úmen

da d

el N

oroe

ste.

Te

sia

Ekol

ogia

heze

ko IM

Estu

dio

florís

tico

ecol

ógic

o

62Sí

ntes

is G

eom

orfo

lógi

ca d

el P

aís

F. H

erna

ndez

-19

50O

inar

rizko

G

eom

orfo

logi

aG

ipuk

oa/

CBo

l. Re

al S

oc.

T.XL

VIII,

G

azt

Vasc

o en

los

límite

s de

Gui

púzc

oa

Pach

eco

iker

keta

Naf

arro

a m

uga

Esp.

De

His

t. nº

1,

y N

avar

raN

at. S

ec. G

eol.

pp. 3

-23.

63So

bre

la T

ectó

nica

del

triá

ngul

o J.

Val

des

Leal

1964

Artik

ulu

Geo

logi

a;

Oia

rtzu

n-Iru

n-B

Est.

Geo

l.Vo

l. XX

Gaz

tIrú

n-O

yarz

un-M

onte

Aya

(Gui

púzc

oa)

zien

tifik

oaTe

kton

ika

Aiak

o H

arria

64Su

elos

y v

eget

ació

n de

las

Peña

s J.

Per

alta

; 19

90Ar

tikul

u Ed

afol

ogia

; Ai

ako

Har

riaB

Ann.

Eda

fl.

49; 4

99-5

22G

azt

de A

ya (N

avar

ra y

Gui

púzc

oa)

J. Iñ

igue

z;

zien

tifik

oaBo

tani

kaAg

robi

ol.

J.C.

Bas

cone

s

65Su

r l’a

ge d

es fo

rmat

ios

C. H

edde

baut

1970

Artik

ulu

Geo

logi

a;

Bort

zirit

ako

CC.

R. S

omm

. fa

s.6.

Fran

pale

ozoi

ques

des

Cin

co V

illas

zi

entif

ikoa

Estr

atig

rafia

men

dile

rroa

Soc.

Géo

l. (P

ays

basq

ue e

spag

nole

)D

e Fr

ance

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

233

6.2

. In

gu

rum

en

he

zik

eta

err

efe

ren

tzia

k

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/ UR

TEA/

KJA

RDUE

RA

ALO

RRA

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

AAR

DUR

ADUN

A

1Ai

ako

Har

riaD

ENAS

PORT

1994

Unita

te D

idak

tikoa

Nat

ura

Giz

a az

tarn

aAi

ako

Har

riaB2

DEN

ASPO

RT2

Gaz

tLi

buru

ska:

40

or

2Ai

ako

Har

ria. P

arke

Nat

ural

aAR

TELA

TZ19

99Un

itate

Did

aktik

oaN

atur

aG

iza

Azta

rna

Aiak

o H

arria

B2Iru

ngo

Udal

a.

2 Eu

sk/G

azt

Ingu

rugi

ro

libur

uska

: Ba

tzor

dea

(27;

27

or)

3Ar

teag

a-Za

bale

gi N

atur

Esk

ola

KUT

XA20

00-0

1Ek

ipam

endu

aN

ekaz

aritz

aH

erna

niC

Gaz

t/Eu

sk

4Ar

tikut

za N

atur

Esk

ola

Don

ostia

ko U

dala

2000

-01

Ekip

amen

dua

Baso

G

iza

azta

rna

Artik

utza

C1Eu

sk/G

azt

ekos

iste

ma

5AZ

TERT

U/IB

AIAL

DE

Eusk

o Ja

urla

ritza

1993

-01

Ekin

tza

Ibai

etak

o G

iza

Azta

rnak

EAE/

Oia

rtzu

n A

EJEu

sk/G

azt

Ekos

iste

mak

ibai

a/Ar

ditu

rri

6Bi

daso

a et

a Ai

ako

Har

ritan

Jo

lask

i Ast

iald

i eta

20

00-0

1N

atur

ibilb

idea

kN

atur

aAi

sial

dia

Aiak

o H

arria

k/B2

-ze

har i

bila

ldi g

idat

uak

Nat

ura

zerb

itzua

kBi

daso

a

7G

ipuz

koa

Ezag

utze

ko Ib

ilbid

eak/

Gip

uzko

ako

Foru

19

98N

atur

ibilb

idea

kN

atur

Ai

ako

Har

ria-

B2G

FAEu

sk/G

azt

Recu

rrid

os M

edio

ambi

enta

les

Aldu

ndia

Zien

tzia

kBi

daso

apa

ra c

onoc

er G

ipuz

koa:

5.

ibilb

idea

: Bid

asoa

-Peñ

as

de A

ia

8G

ure

Men

dia

Baso

aEG

UZK

I-Oia

rtzu

ngo

1996

Ekin

tza

Baso

M

endi

aO

iart

zun

B1Eu

skUd

ala-

Hau

rtza

ro

ekos

iste

ma

Ikas

tola

9Ib

arla

ko N

atur

Gel

a-

Proi

ek-

Ekip

amen

dua

Babe

sgun

eak

Izok

ina

Irun

Ctu

an

10M

ater

iale

s pa

ra tr

abaj

o de

Iñ

aki A

izpu

ru

Nat

ur ib

ilbid

eak

Nat

ura

Giz

a az

tarn

aG

ipuz

koak

o IE

CIC

E/H

EZI (

UPV)

Gaz

tca

mpo

I. Z

ona

Nor

este

et

al.

11Pl

aiau

ndi P

arke

Eko

logi

koa

2000

-01

Ekip

amen

dua

Padu

rak

Irun

CEu

sk/G

azt

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

234

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/ UR

TEA/

KJA

RDUE

RA

ALO

RRA

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

AAR

DUR

ADUN

A

12Sa

n M

arko

s Za

bort

egia

San

Mar

kose

ko

2000

-01

Ekip

amen

dua

Zabo

rrak

Erre

nter

iaC

Eusk

/Gaz

tM

anko

mun

itate

a

13Sa

ntia

gom

endi

Ingu

rugi

roar

en

MEN

DIE

NAR

A SL

2000

-01

Ekip

amen

dua

Base

rri

Urar

en

Astig

arra

gaC

Eusk

/Gaz

tH

ezku

ntza

Zen

trua

Mun

dua

Zikl

oa

14Zu

haitz

Egu

naO

iart

zung

o ud

ala-

1998

*Ek

intz

aLa

ndar

etza

Oia

rtzu

nB1

Eusk

Hau

rtza

ro ik

asto

la-

Eliz

alde

Her

ri Es

kola

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

235

6.3

. D

ibu

lga

zio

err

efe

ren

tzia

k

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

11“M

arai

ko, J

osep

a”. E

rrim

edik

untz

an M

. Ost

olai

z;

1984

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n et

a se

ndab

elar

reta

n os

o tr

ebea

J.M

. San

zber

rodi

kunt

zaur

teka

ria19

84: 3

0-33

Eusk

12¿Q

ué p

asa

con

las

tórt

olas

?M

. Irig

oyen

1989

Artik

ulua

Abifa

una

Ehiz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1989

: 102

Gaz

tur

teka

ria

13Ah

untz

aren

ingu

ruko

gaz

tak

A. A

rago

n19

97Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aG

azta

gin-

O

iart

zun

BO

iart

zun

1997

: 28

Eusk

Oia

rtzu

ngo

hara

nean

176

6-18

06tz

a, h

isto

riaur

teka

ria

14Ai

ako

Har

ri et

a O

iart

zun

ibai

bur

uko

Ergo

ieng

o 19

92Ar

tikul

uaBa

besg

unea

kLu

rral

de

Aiak

o B

Oia

rtzu

n 19

92: 1

38Eu

skin

guru

ne fi

siko

aren

iker

keta

/Au

zo

Anto

lake

taH

arria

urte

karia

etor

kizu

neko

par

ke n

atur

ala

Elka

rtea

k

15Ai

ako

Har

ria (B

ideo

a)J.

Ald

aba;

1987

Bide

oaIn

guru

Fis

ikoa

Nat

ur

Aiak

o B

Old

e Bi

deo

57 m

in.

Gaz

tI.

Gar

men

dia

Zien

tzia

kH

arria

Prod

ukzi

oak

16Ai

ako

Har

riko

Park

e N

atur

ala

C. A

segi

no-

2000

Artik

ulua

Babe

sgun

eak

Aiak

o B

Oia

rtzu

n20

00;

Eusk

laza

Har

ria11

4-11

7

17Ai

ako

Har

riko

Park

e N

atur

ala,

X.

Irag

orri

1995

Artik

ulua

Babe

sgun

eak

Men

dien

Ai

ako

BO

iart

zun

1995

: 180

Eusk

men

di a

ntol

aket

a in

tegr

al

kude

aket

aH

arria

urte

karia

bate

runt

z O

iart

zung

o Ud

aler

rian

18Ai

ako

Har

ritik

dat

oz n

otiz

iak

GIR

IZIA

MT

2000

Artik

ulua

Babe

sgun

eak

Aiak

o B

Oia

rtzu

n20

00:

Eusk

Har

ria11

8-12

0

19Al

go s

obre

el q

ueha

cer o

la ta

rea

Com

isió

n 19

82Ar

tikul

uaM

endi

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1982

: G

azt

que

tene

mos

en

los

mon

tes

de

Mun

icip

al

urte

karia

212-

213

Oya

rzun

de M

onte

s

10Am

a Xa

ntal

en E

rmita

ko E

raku

sket

a19

96Er

akus

keta

Mea

tzar

itza

His

toria

Ardi

turr

iA

ww

w.e

uska

di.

Eusk

/Gaz

tne

t/m

useo

ak/

gipu

zkoa

10_c

.htm

11Ar

ditu

rrik

o m

inak

U. U

rang

a19

95Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aAr

ditu

rri

AO

iart

zun

1995

: 50

Eusk

urte

karia

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

236

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

12Ar

ditu

rrik

o M

inei

Bur

uzko

J.

A. T

orre

s;

2000

-Er

akus

keta

Geo

logi

aM

eatz

aritz

aAr

ditu

rri-

AEu

sk/G

azt

Erak

uske

taL.

V. V

ieira

2001

Aiak

o H

arria

k

13Ar

ditu

rri-m

ehat

zeta

nA

“Aya

lde”

19

57Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aAr

ditu

rri

AO

iart

zun

1957

: 31-

32Eu

skVa

lver

deur

teka

ria

14Ar

tikut

zako

Gid

alib

uru

Ekol

ogik

oa

ARAN

ZAD

I19

89G

idal

ibur

uaN

atur

aG

iza

Artik

utza

CD

onos

tiako

10

3 or

.Eu

sk(N

atur

a et

a G

iza

Urra

tsa)

Urra

tsa

Udal

a

15Ar

tzai

en M

undu

a (I)

X Iri

goye

n;

1976

Artik

ulua

Artz

antz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1976

: 74-

76Eu

skJ.

M. L

ekuo

naur

teka

ria

16Ar

tzai

en M

undu

a (II

)X

Irigo

yen;

19

77Ar

tikul

uaAr

tzan

tza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

77: 1

1-13

Eusk

J.M

. Lek

uona

urte

karia

17Ba

serr

i ize

neta

z az

terb

ide

bat

A. L

ekuo

na19

90Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aTo

poni

mia

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

90: 2

2-25

Eusk

urte

karia

18Ba

serr

ieta

ko o

ndar

ea b

erre

skur

atu

K. B

rit19

94Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aO

ndar

eaO

iart

zun

BO

iart

zun

1994

: 43

Eusk

nahi

du

Oia

rtzu

ngo

herr

i mus

eoko

ur

teka

riata

ldea

k

19Ba

serr

i-ize

nak

Oia

rtzu

nen

eta

A. L

ekuo

na19

91Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aTo

poni

mia

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

91: 3

6-41

Eusk

Atau

nen

urte

karia

20Ba

serr

itarr

aren

ego

era

labu

r lab

ur.

Ofic

ina

1984

Artik

ulua

Nek

azar

itza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

84: 4

4-45

Eusk

/Gaz

tCa

mpa

ña d

e sa

neam

ient

oCo

mer

cal

urte

karia

Agra

ria

21Be

larr

a, b

aser

riko

aber

asta

suna

M. O

ñatib

ia19

87Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1987

: 46-

48Eu

skur

teka

ria

22Ca

rbon

eros

en

Ayak

o Ar

ria y

I.

Arbe

laitz

; 19

82Ar

tikul

uaIk

azgi

ntza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

82:

Gaz

tBi

andi

tzJ.

M. S

anzb

erro

urte

karia

119-

121

23Ca

serío

s en

Oia

rtzu

n en

188

9A.

Agu

irre

1991

Artik

ulua

Nek

azar

itza

His

toria

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

91:3

4-35

Gaz

tur

teka

ria

24Ca

za, e

colo

gía

J. P

. Ald

abe

1993

Artik

ulua

Ehiz

aEk

olog

iaO

iart

zun

BO

iart

zun

1993

: 179

Gaz

tur

teka

ria

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

237

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

25Co

frad

ías

de G

anad

eros

en

Oya

rzun

I. Ar

bela

itz19

80Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aAb

eltz

antz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1980

: 56-

64G

azt

urte

karia

26Co

mis

ión

de M

onum

ento

s de

P.

M. S

oral

uce;

1893

Artik

ulua

Arke

olog

iaO

iart

zun

BG

azt

Gui

púzc

oa.

A. A

rzac

Ar

queo

logí

a gu

ipuz

coan

aAl

berd

i

27Co

mo

se d

efor

ma

una

figur

a:

R. Iz

agui

rre

1971

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

His

toria

Ardi

turr

iA

Mun

ibe

4; 4

97-

Gaz

tJr

: Tha

lack

er y

las

min

as ro

man

as

505

or.

de O

yarz

un

28Co

nrib

ució

n al

con

ocim

ient

o de

l A.

Lei

bar

1959

Artik

ulua

Geo

graf

iaAi

ako

Har

riaB

Oia

rtzu

n 19

56-

Gaz

tVa

lle d

e O

yarz

un II

- Ay

ako

Arriy

aur

teka

ria

29D

e ay

er y

hoy

. Cas

erío

s de

Oya

rzun

J.

I. Te

llech

ea19

96Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aH

isto

riaO

iart

zun

BO

iart

zun

1996

: 44

Gaz

ten

180

2ur

teka

ria

30D

e la

peq

ueña

his

toria

de

Oia

rtzu

n.

A. L

eiba

r19

95Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aH

isto

riaAr

ditu

rri

AO

iart

zun

1995

: 40

Gaz

tTr

as la

loco

mot

ora

“San

ta B

arba

ra”

urte

karia

de la

s m

inas

de

Ardi

turr

i”

31D

e la

peq

ueña

his

toria

de

Oia

rtzu

n.

A. L

eiba

r19

96Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aH

isto

riaAr

ditu

rri

AO

iart

zun

1996

: 34

Gaz

tTr

as la

loco

mot

ora

“San

ta B

arba

ra”

urte

karia

de la

s m

inas

de

Ardi

turr

i”

32D

e la

peq

ueña

his

toria

de

Oya

rzun

A.

Lei

bar

1987

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

His

toria

Ardi

turr

iA

Oia

rtzu

n 19

87: 8

-12

Gaz

t(A

rditu

rrik

o tr

en b

idea

)ur

teka

ria

33D

e la

peq

uña

His

toria

de

Oya

rzun

A.

Lei

bar

1987

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

His

toria

Ardi

turr

i-A

Oia

rtzu

n 19

87G

azt

(Ard

iturr

iko

tren

bid

ea)

Oia

rtzu

nUr

teka

ria

34D

el O

yarz

un A

ntig

uoM

. de

Leku

ona

1956

Mon

ogra

fikoa

His

toria

Oia

rtzu

nB

Gra

ficas

ESE

T.

263

or.

Gaz

tSe

min

ario

Vi

toria

35Eg

ur ik

atza

ren

lana

Oia

rtzu

nen

OBI

E19

92Ar

tikul

uaIk

azgi

ntza

His

toria

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

92: 4

2Eu

skm

ende

has

iera

nur

teka

ria

36Eg

uzki

Aña

rbe-

Aia

ko H

arrik

o pa

rke

EGUZ

KI

1994

Artik

ulua

Babe

sgun

eak

Mug

imen

duAñ

arbe

-B

Oia

rtzu

n 19

94: 1

36Eu

skna

tura

lare

n au

rrea

nek

olog

ista

Aiak

o H

arria

urte

karia

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

238

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

37El

“Bi

lliga

rro”

en

Oya

rzun

M. I

rigoy

en19

76Ar

tikul

uaAb

ifaun

aEh

iza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

76: 2

6G

azt

urte

karia

38El

cor

te d

el h

elec

ho e

n O

yarz

unI.

Arbe

laitz

; 19

82Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1982

: G

azt

J.M

. San

zber

rour

teka

ria11

6-11

8

39El

Mon

te A

ya y

sus

min

asJ.

G. D

e 18

83Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aAi

ako

Har

ria-

AEu

skal

Err

iaT(

(1º s

em.

Gaz

tTh

alck

erAr

ditu

rri

1883

) p

446-

449;

47

4-47

7;

501-

506

40El

río

Bida

soa

EURO

BID

EO19

93Bi

deoa

Ibai

etak

o Bi

daso

aC

EURO

BID

EOG

azt

Ekos

iste

mak

41Er

rent

eria

Pau

suz

Paus

u. N

atru

ra

M. E

lorz

a;

1994

Gid

alib

urua

Nat

ura

Giz

a Er

rent

eria

CEr

rent

eria

ko

76 o

rEu

sket

a G

iza

azta

rna

I. G

oiko

etxe

aaz

tarn

aUd

ala

42Er

rom

atar

ren

gara

iko

esku

zko

A. L

eiba

r19

96Ar

tikul

uaAr

keol

ogia

Ardi

turr

iA

Oia

rtzu

n 19

96: 1

8Eu

sker

rota

bira

tzai

le b

at a

urki

tu d

a ur

teka

riaAr

ditu

rrin

43Er

rom

atar

ren

gara

iko

esku

zko

A. L

eiba

r19

96Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aH

isto

riaAr

ditu

rri

AO

iart

zun

1996

Eusk

erro

ta b

iratz

aile

bat

en z

ati b

at

urte

karia

aure

kitu

da

Ardi

turr

in

44Ex

pedi

cion

es a

la P

eña

de A

yaP.

M. D

e 18

99Ar

tikul

uaM

endi

aAi

ako

Har

riaB

Eusk

al E

rria

T 40

(1º s

em.

Gaz

tSo

ralu

ce18

99).

P 18

0-18

3; 2

06-2

10;

485-

493)

.

45Fl

oric

ultu

ra e

n O

yarz

unSe

rvic

io d

e 19

77Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aLo

ragi

ntza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

77:

Gaz

tEx

tens

ión

urte

karia

80-8

1Ag

raria

de

Oya

rzun

46Fr

uita

zant

za e

ta b

ere

D. M

erin

o19

89Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aFr

uita

gint

zaO

iart

zun

BO

iart

zun

1989

94-

96Eu

skpo

sibi

litat

eak

Oia

rtzu

nen

urte

karia

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

239

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

47G

eolo

gia

Mus

eoa

Proi

ek-

Mus

eoa

Geo

logi

aAi

ako

Har

riaB

-tu

an

48G

ipuz

koak

o fo

sil a

ztar

narik

J.

A. T

orre

s19

99Ar

tikul

uaG

eolo

gia

Pale

on-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n19

99; 4

0-43

Eusk

zaha

rren

ak O

iart

zune

nto

logi

a

49G

ure

Oya

rtzu

ngo

Men

diya

kK

. Liz

aso

1979

Artik

ulua

Men

dia

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

79:

Eusk

urte

karia

110-

111

50H

erri

Med

ikun

tza

A. L

ekuo

na19

83Ar

tikul

uaM

edik

untz

aEt

nom

edi-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

83:

Eusk

kunt

zaur

teka

ria11

0-11

4

51H

errik

o Ur

a. M

endi

tako

lana

kI.

Arbe

laitz

1981

Artik

ulua

Men

dia

Ura

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

81:

Eusk

urte

karia

115-

118

52Iz

okin

atla

ntia

rra

Gip

uzko

ako

I. M

endi

ola;

19

96Ar

tikul

oaEs

pezi

een

Izok

ina

Urum

ea,

CSu

stra

i21

; 49-

53G

azt

ibai

eta

birs

artz

eko

plan

a au

rrer

a G

. Itu

rrio

zbe

rres

kura

-Bi

daso

ado

atz

ea

53Iz

okin

a G

ipuz

koak

o Ib

aiet

an b

errir

oG

ipuz

koak

o 19

94Ar

tikul

oaEs

pezi

een

Izok

ina

Urum

ea,

CSu

stra

i7;

68-

71G

azt

Foru

Ald

undi

aºbe

rres

kura

-Bi

daso

atz

ea

54La

lieb

re e

n O

yarz

unM

. Irig

oyen

1982

Artik

ulua

Faun

aEh

iza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

82:

Gaz

tur

teka

ria21

4-21

5

55Le

s an

cien

nes

min

es d

u Pa

ys

G. V

ie19

38Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aH

isto

riaEu

skal

C

BSB

Fran

Basq

ue e

t du

Béar

nH

erria

eta

Be

arn

56Lo

s Ca

zado

res

de O

yarz

unA.

De

Laff

ite18

97Ar

tikul

uaFa

una

Ehiz

aO

iart

zun

BEu

skal

Err

iaT3

6 (1

º sem

. G

azt

1897

), pp

125

-127

57Lo

s M

onte

s de

Oya

rzun

F. R

odríg

uez

1959

Artik

ulua

Men

dia

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

59: 5

-6G

azt

Torr

esur

teka

ria

58M

inas

de

Gui

púzc

oaI.

Arbi

de

1984

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

Ardi

turr

iA

Oia

rtzu

n 19

84: 1

5-16

Gaz

tIri

barr

enur

teka

ria

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

240

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

59M

inas

de

Irún

y de

Les

aca

1901

L. T

arav

ellie

r19

98Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aIrú

nB

Casi

no. I

rún

Gaz

t

60N

ekaz

aria

bet

i nek

azar

i. K

. Liz

aso

1981

Artik

ulua

Nek

azar

itza

His

toria

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

81: 1

55Eu

skO

iart

zung

o ne

kaza

ritza

ren

urte

karia

hist

oria

labu

rra

61N

ombr

es q

ue re

cibe

n al

guna

s A.

Lei

bar

1983

Artik

ulua

Abifa

una

Etno

Taxo

-O

iart

zun

BO

iart

zun

1983

: 91-

94G

azt

aves

en

Oya

rzun

nom

iaur

teka

ria

62N

otas

sob

re e

l pas

tore

s en

el

I. Ar

bela

itz19

81Ar

tikul

uaAr

tzan

tza

Oia

rtzu

nA

Oia

rtzu

n 19

81: 7

5-78

Gaz

tVa

lle d

e O

yarz

unur

teka

ria

63N

uest

ros

Case

ríos

P. A

lbis

u19

77Ar

tikul

uaN

ekaz

aritz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1977

: G

azt

urte

karia

106-

107

64O

iart

zun

Har

anar

en G

eolo

gia-

J.

A. T

orre

s;

1998

Mon

ogra

-G

eolo

gia

Oia

rtzu

ngo

BM

ugar

ri5.

Ale

a;

Eusk

/Gaz

tG

eolo

gía

del V

alle

de

Oia

rtzu

nL.

I. V

iera

fik

oaBa

ilara

338

or,

Ause

jo

65O

iart

zun

Har

riz h

arri

Oia

rtzu

ngo

1997

Bide

oaG

eolo

gia

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

ngo

Eusk

Udal

aUd

ala

66O

iart

zune

n er

e “E

guzk

i”.

EGUZ

KI

1988

Artik

ulua

Mog

imen

du

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

88: 7

2Eu

skEg

uzki

ren

hist

oria

ekol

ogits

akur

teka

ria

67O

iart

zung

o Ba

serr

iak

A. G

onza

lez

1977

Artik

ulua

Nek

azar

itza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

77: 1

7-22

Eusk

Gou

aur

teka

ria

68O

iart

zung

o M

endi

akX.

Irag

orri

1999

Artik

ulua

Lurr

alde

Ba

sogi

ntza

,O

iart

zun

BO

iart

zun

1999

: Eu

skAn

tola

keta

Men

di

128-

136

Nek

azar

itza

69O

iart

zung

o m

endi

en a

ntol

aket

a X.

Irag

orri

1996

Artik

ulua

Babe

sgun

eak

Lurr

alde

Ai

ako

BO

iart

zun

1996

: 140

Eusk

eta

Aiak

o H

arrik

o pa

rke

natu

rala

Anto

lake

taH

arria

urte

karia

70O

iart

zung

o m

ina-

zulo

eta

A.

Ost

olai

z;

1982

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

82Eu

skko

ba-z

uloa

kJ.

M. S

anzb

erro

urte

karia

71O

iart

zung

o N

atur

aC.

Ase

gino

laza

20

00M

onog

rafik

oaN

atur

O

iart

zung

o B

Mug

arri

7. A

lea;

Eu

skIp

arra

girr

eZi

entz

iak

Udal

erria

269

or.

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

241

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

72O

iart

zung

o ur

ak, f

luor

atu?

.. EG

UZK

I19

89Ar

tikul

uaM

ogim

endu

O

iart

zun

BO

iart

zun

1989

: 90-

91Eu

skEg

uzki

lane

anek

olog

itsak

urte

karia

73O

yarz

un y

la C

aza

M. I

rigoy

en19

56Ar

tikul

uaFa

una

Ehiz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1956

, 9G

azt

urte

karia

74O

yarz

un. S

u Ag

ricul

tura

Serv

icio

de

1979

Artik

ulua

Nek

azar

itza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

79: 4

5-48

Gaz

tEx

tens

ión

urte

karia

Agra

ria d

eO

yarz

un

75Pa

rke

Nat

ural

de

Aiak

o H

arria

IKT

1996

Artik

uloa

Babe

sgun

eak

Aiak

o H

arria

B2Su

stra

i33

; 67-

68Eu

sk

76Pa

rque

Nat

ural

de

Aiak

o H

arria

IKT

1999

Web

gun

eaBa

besg

unea

kAi

ako

Har

riaB

ww

w.n

ekan

et.

Gaz

tne

t/na

tura

leza

/re

np/p

arqu

es/

aiak

o/

77Pa

rque

Nat

ural

de

Peña

s de

Aya

N. R

ubio

; 19

97Bi

deoa

Oro

tarik

oaAi

ako

Har

riaB

Nat

urfil

ms

28 m

in.

Gaz

tP.

Dia

z;

A. D

íaz

78Pa

stor

eo. A

rtza

ntza

. Pas

tore

o en

I.

Arbe

laitz

; 19

82Ar

tikul

uaAr

tzan

tza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

82:

Gaz

tAy

ako

arria

J.M

. San

zber

rour

teka

ria10

5-11

5

79Pi

ncel

adas

de

Basc

onia

. La

salid

a A

de L

oyar

te19

03Ar

tikul

uaM

endi

aAi

ako

Har

riaB

Eusk

al E

rria

T 49

(2º s

em

Gaz

tde

la lu

na d

esde

Aya

ko-A

rri

1903

); 15

5-16

0or

80Re

laci

ón d

e zo

rros

aba

tidos

M

. Uria

rte;

19

78Ar

tikul

uaFa

una

Ehiz

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1978

: G

azt

en O

yarz

un, 7

8I.

Irazu

urte

karia

149-

150

81Re

ligio

sida

d po

pula

r ent

orno

a

I. Ar

bela

itz19

84Ar

tikul

uaAn

trop

olog

iaAi

ako

Har

riaB

Oia

rtzu

n 19

84: 2

1-23

Gaz

tAy

ako

arria

urte

karia

82Re

nter

ía p

aso

a pa

so: N

atur

alez

a y

M. E

lorz

a;

1994

Gid

alib

urua

Nat

ura

Giz

a Er

rent

eria

CEr

rent

eria

ko

76 o

rG

azt

Hue

lla H

uman

aI.

Goi

koet

xea

azta

rna

Udal

a

83Ro

nces

valle

s, O

yarz

un, A

rtik

utza

y

A. L

eiba

r19

88Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aH

isto

riaO

iart

zun-

B-C

Oia

rtzu

n 19

88: 1

3-16

Gaz

tsu

ferr

ocar

ril m

iner

oAr

tikut

zaur

teka

ria

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

242

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

84Ru

tas

y Pa

seos

por

Aia

ko H

arria

y

M.

1997

Gid

alib

urua

Men

diza

-Ib

ilbid

eak

Aiak

o B

Sua

104

or.

Gaz

tAr

tikut

zaAr

rizab

alag

ale

tasu

naH

arria

85Se

nda

bela

rrak

M. O

stol

aiz

1985

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

85: 3

7Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

86Se

nda

Bela

rrak

M. O

stol

aiz

1986

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

86: 3

0Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

87Se

nda

bela

rrak

M. O

stol

aiz

1987

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

87: 4

9Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

88Se

nda

bela

rrak

M. O

stol

aiz

1988

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

88: 4

2Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

89Se

nda

bela

rrak

M. O

stol

aiz

1989

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

89: 1

06Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

90Se

nda

bela

rrak

M. O

stol

aiz

1990

Artik

ulua

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

90: 7

2Eu

skdi

kunt

zaur

teka

ria

91Ud

alak

azk

en u

rteo

tan

esku

ratz

eko

J.M

. 19

87Ar

tikul

uaFl

ora

Baso

gint

zaO

iart

zun

BO

iart

zun

1987

: Eu

sk/G

azt

land

aree

n ze

rren

da. R

elac

ión

de

Eche

vest

eur

teka

ria52

-55

plan

tas

adqu

irida

s po

r el

ayun

tam

ient

o en

los

últim

os a

ños

92Ve

rted

eros

inco

ntro

lado

s en

A.

Car

deño

so;

1990

Artik

ulua

Kuts

adur

aZa

bort

e-O

iart

zun

BO

iart

zun

1990

: 88-

91G

azt

Oia

rtzu

nE.

Hue

sogi

akur

teka

ria

93Vi

sita

a n

uest

ras

min

as d

e J.

M. S

anzb

erro

1981

Artik

ulua

Mea

tzar

itza

Ardi

turr

iA

Oia

rtzu

n 19

81: 8

2-83

Gaz

tAr

ditu

rri

urte

karia

94Vi

site

de

Juan

Gui

llerm

o de

J.

G. D

e 18

83Ar

tikul

uaM

eatz

aritz

aAi

ako

AEu

skal

Err

iaT8

(1ºs

sem

. Fr

ant/

Gaz

tTh

alac

ker a

ux m

ines

du

Mon

t Hay

a Th

alck

er;

Har

ria-

1883

); en

180

4-Vi

sita

de

Juan

Gui

llerm

o J.

de

M. d

e Ar

ditu

rri

149-

154

or.

Thal

cker

a la

s m

inas

del

Mon

te

Beld

arra

inAy

a en

180

4

95Za

borr

ak In

gura

tuak

gau

deH

autz

aro

1995

Artik

ulua

Ingu

rum

en

Kuts

adur

aO

iart

zun

BO

iart

zun

1995

: 150

Eusk

Ikas

tola

hezk

untz

aur

teka

ria

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

243

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

AL

ORR

A/K

KOK

APEN

AK

KP

ARG

ITAL

PEN

AH

IZK

UNTZ

A

96Za

mar

rola

koga

ña, A

iako

Har

rian

J. M

. Lek

uona

1993

Artik

ulua

Geo

graf

iaAi

ako

Har

riaB

Oia

rtzu

n 19

93: 4

8Eu

skur

teka

ria

97Ze

r egu

rald

i egi

ngo

du?

A. L

ekuo

na19

84Ar

tikul

uaM

eter

eolo

gia

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

84: 5

7Eu

skte

reol

ogia

urte

karia

98Zi

larr

ezko

Aitz

urra

: Osa

sun

Bide

In

txix

u he

rri

2000

*M

onog

ra-

Med

ikun

tza

Etno

me-

Oia

rtzu

nB

Intx

ixu

117

or.

Eusk

Her

rikoi

a O

iart

zune

nku

ltur e

lkar

tea

fikoa

diku

ntza

Hee

r Kul

tur

Tald

ea

99Zu

gaitz

ald

aket

a eg

una

P. L

ekuo

na19

91Ar

tikul

uaIn

fgur

umen

Ba

sogi

ntza

Oia

rtzu

nB

Oia

rtzu

n 19

91: 3

3Eu

skH

ezku

ntza

urte

karia

100

Zuha

itz e

guna

-93

Udal

eko

1993

Artik

ulua

Ingu

rum

en

baso

gint

zaO

iart

zun

BO

iart

zun

1993

: 161

Eusk

Men

di

hezk

untz

aur

teka

riaba

tzor

deak

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

244

6.4

. B

est

ela

ko

err

efe

ren

tzia

k

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

MOT

A AL

ORR

AKO

KAP

ENA

KK

PAR

GIT

ALPE

NA

HIZ

KUN

TZA

124

0/19

95 D

ERET

UA. N

atur

Eu

sko

Jaur

larit

za19

95Le

gedi

aBa

besg

unea

k;

Aiak

o H

arria

B2EH

AAO

/BO

PV: 1

9951

05Eu

sk/G

azt

Balia

bide

en A

ntol

aket

a ku

deak

eta

Plan

aren

Ona

rpen

a.

224

1/19

95 D

EKRE

TUA.

Aia

ko

Eusk

o Ja

urla

ritza

1995

Lege

dia

Babe

sgun

eak

Aiak

o H

arria

B2EH

AAO

/BO

PV; 1

9951

05Eu

sk/G

azt

Har

ria a

ldea

Par

ke N

atur

al

Dek

lara

tzen

due

na

3Ai

ako

Har

ria. B

iand

itz-K

opak

o I.

Goi

koet

xea

1992

Map

aK

arto

graf

iaAi

ako

Har

ria-

B2Im

p. G

oiko

etxe

aEu

skH

arri-

Artik

utza

EAr

tikut

za

4Cu

enca

del

río

Oya

rzun

, de

las

Cons

orci

o de

M

apa

Kar

togr

afia

; O

iart

zun

Ibai

aB1

Gaz

tre

gata

s qu

e vi

erte

n al

pue

rto

de

Agua

s de

l hi

drol

ogia

Pasa

jes

y de

las

rega

tas

entr

e N

orte

de

Peña

Tur

rilla

y P

asaj

es.

Espa

ña

5ER

ABAK

IA. A

rditu

rrik

o M

eate

giak

Eu

sko

Jaur

larit

za19

84Le

gedi

aBa

besg

unea

kAr

ditu

rri

AEH

AAO

/BO

PV; 1

9840

10Eu

sk/G

azt

Kond

aira

-Art

ezko

Gun

e al

darr

ikat

zear

i bur

uzko

ze

hazt

apid

etza

6Er

abile

ra e

ta K

udea

keta

Pla

n Eu

sko

Jaur

larit

za20

01Le

gedi

aBa

besg

unea

k;

Aiak

o H

arria

B2ar

gita

ratu

gab

eaEu

sk/G

azt

Erae

ntza

ilea

kude

aket

a

7Eu

skal

Aut

onom

i Elk

arte

ko

ARAN

ZAD

I19

92La

ndar

edi M

apa

Bota

nika

Don

ostia

lde-

CM

apa

eta

libur

uska

Eu

sk/G

azt

Land

ared

i Map

a 64

-Orr

ia/M

apa

Oar

soal

dea-

lagu

ngar

riade

Veg

etac

ión

de la

Com

unid

ad

Bete

rri

Auto

nom

a D

el P

ais

Vasc

o H

oja

-64

8M

apa

Geo

lógi

co N

acio

nal

J. C

ampo

s;

1975

Map

aG

eolo

gia

Erdi

Bid

asoa

CIG

ME

Gaz

tH

oja

25-0

5V.

Gar

cía

Due

ñas;

J.

Sol

e;

L. V

illal

obos

9M

apa

Geo

lógi

co N

acio

nal H

ojas

J.

Cam

pos;

19

74M

apa

Geo

logi

aBi

daso

alde

a/C

IGM

EG

azt

24-0

4;24

-04,

25-

04V.

Gar

cía-

Due

ñas

Oar

soal

dea

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245

245

IZEN

BURU

AEG

ILEA

/KUR

TEA

JARD

UERA

MOT

A AL

ORR

AKO

KAP

ENA

KK

PAR

GIT

ALPE

NA

HIZ

KUN

TZA

10O

iart

zun.

Ibar

eta

ber

e in

guru

neko

I.

Goi

koet

xea

1989

Map

aK

arto

graf

iaO

iart

zun

B1AK

MEu

skm

apa

eta

leku

izen

ak.

11O

iart

zung

o M

apa

OBI

E19

88M

apa

Kar

togr

afia

Oia

rtzu

nB2

Oia

rtzu

ngo

Udal

aEu

sk

12O

iart

zung

o M

apa

1/15

.000

IKER

MAP

1999

Map

aK

arto

graf

iaO

iart

zun

BO

iart

zung

o Ud

ala

Eusk

/Gaz

t

13Va

lore

s N

orm

ales

y e

stac

ione

s In

stitu

to

1995

Dat

u ba

sea

Met

ereo

logi

aC

Gaz

tpr

inci

pale

s (1

961-

1990

)N

acio

nal d

e M

eter

eolo

gia

Mendizabal, M.: Arditurriko mina eremuaren antolaketa proposamena: ingurumen zentro baten...

Azkoaga. 12, 2004, 207-245