Arabic Language - Arabic Grammar

Embed Size (px)

Citation preview

www.GetPedia.comMore than 500,000 articles about almost EVERYTHING !!

Click on your interest section for more information :Acne q Advertising q Aerobics & Cardio q Affiliate Revenue q Alternative Medicine q Attraction q Online Auction q Streaming Audio & Online Music q Aviation & Flying q Babies & Toddler q Beauty q Blogging, RSS & Feeds q Book Marketing q Book Reviews q Branding q Breast Cancer q Broadband Internet q Muscle Building & Bodybuilding q Careers, Jobs & Employment q Casino & Gambling q Coaching q Coffee q College & University q Cooking Tips q Copywriting q Crafts & Hobbies q Creativity q Credit q Cruising & Sailing q Currency Trading q Customer Service q Data Recovery & Computer Backup q Dating q Debt Consolidation q Debt Relief q Depression q Diabetes q Divorce q Domain Name q E-Book q E-commerce q Elder Care q Email Marketing q Entrepreneur q Ethics q Exercise & Fitness q Ezine Marketing q Ezine Publishing q Fashion & Style q Fishingq

Fitness Equipment q Forums q Game q Goal Setting q Golf q Dealing with Grief & Loss q Hair Loss q Finding Happiness q Computer Hardware q Holiday q Home Improvement q Home Security q Humanities q Humor & Entertainment q Innovation q Inspirational q Insurance q Interior Design & Decorating q Internet Marketing q Investing q Landscaping & Gardening q Language q Leadership q Leases & Leasing q Loan q Mesothelioma & Asbestos Cancer q Business Management q Marketing q Marriage & Wedding q Martial Arts q Medicine q Meditation q Mobile & Cell Phone q Mortgage Refinance q Motivation q Motorcycle q Music & MP3 q Negotiation q Network Marketing q Networking q Nutrition q Get Organized - Organization q Outdoors q Parenting q Personal Finance q Personal Technology q Pet q Philosophy q Photography q Poetryq

Political q Positive Attitude Tips q Pay-Per-Click Advertising q Public Relations q Pregnancy q Presentation q Psychology q Public Speaking q Real Estate q Recipes & Food and Drink q Relationship q Religion q Sales q Sales Management q Sales Telemarketing q Sales Training q Satellite TV q Science Articles q Internet Security q Search Engine Optimization (SEO) q Sexuality q Web Site Promotion q Small Business q Software q Spam Blocking q Spirituality q Stocks & Mutual Fund q Strategic Planning q Stress Management q Structured Settlements q Success q Nutritional Supplements q Tax q Team Building q Time Management q Top Quick Tips q Traffic Building q Vacation Rental q Video Conferencing q Video Streaming q VOIP q Wealth Building q Web Design q Web Development q Web Hosting q Weight Loss q Wine & Spirits q Writing q Article Writing q Yogaq

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)k o x u r f j f f f D f ~} f ~ f % f ) f f f f f f f f nm f nq f f w f t f f frf i f 4rf f 4rf f { |rf f |rf frf frf frf rf f f rf f rf f rf rf f rf f rf f f srf f rf f nm f nq f w f t f h rf z rf rf rf rf rf f rf rf rf rf rf rf rf rf rf rf l p s v l p y g

1.1. Litery podstawowe:Liter a Id

Pozycja Pc d

Transliteracj a K braku ef if

1

Pozycja = pozycja litery w wyrazie: I= samodzielna P=pocz tkowa;

f

@y f

@ f

@ f

%t f

f

e f

f

p

rf f

drf f

f sqrf

f sxrf

f srf

f srf

f

if

p

w rf

rf

rf

rf

rf

h

g

*

ef

*

*

v

*

s

Na alfabet arabski skada si 28 liter podstawowych, ktre z wyj tkiem pierwszej, su do zapisu spgosek. Oprcz liter alfabetu, istniej rwnie znaki dodatkowe, nie zawsze stosowane w pi mie, a su ce do doprecyzowania zapisu. W pi mie arabskim nie ma rozr nienia na litery du e i mae. Kierunek zapisu od strony prawej ku lewej. W zale no ci od pozycji w wyrazie wiele liter zmienia swj ksztat. Wi kszo czy si z liter nast pn . Znak * w pierwszej kolumnie poni szej tabeli oznacza e litera wymieniona w danym wierszu nie czy, si w wyrazie z nast pn liter z lewej strony.X `Y X X Y W W X b a W Y W X W Y X a X `Y Y X W Y Y X X a a

F

SVU ST8 9 P 7H Q R 6I

34 12

C 9 9A 7 DB @8 5 6 GE F 34 12

1.

ALFABET ARABSKI

0 ( ' & " )% %$ # !

* * *

v

= rodkowa; K=ko cowa.

wvu &%t1y v x t x v&%t w v l% wut t wutt s w w u w v v v 3rE YCB V FEqD B q E3p YCB V mo k nljB Q i e hB g`fB

" &%$

9

" 17$

8

" 17$

6

&%$ " r

5

&%$ " r

4

"

20 31) n

&%$ " r

(

"&%$ r

'

" $ &%# r

" !

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

)% % #

Litery arabskie posiadaj swoje nazwy w asne: 1 2 3

Nazwa arabska Transliteracja Nazwa spolszczona

Litera

1.1.1. Arabskie nazwy liter.

alif

ba

ta

tha

4

d im

A

@

Nazwa arabska

` r pBi V

` q pBi V21

` h YCB V

e ` g dcB19

E f cB de18

` b YCB V17

` a YCB V16

3XE UB V

E3W UB V

QT RPB13

QS RPB12

FEGIBH D FEGCB D11

Transliteracja Nazwa spolszczona

w v t d v t &%t v y v y w w wvu w

&%t wvu

&%t vt t v 3 v 3 wvu w wv w w

v t wyYs x w&u%Ys v t

Litera

(

zajn

)

sin

szin

sad

14

dad

e

Nazwa arabska Transliteracja Nazwa spolszczona

Litera

lam

23

mim

24

nun

25

26

ha

15

waw

27

2

5

a

28

ja za

6

a

ajn cha 7

ghajn dal 8

20

fa 9

dhal

qaf

10

ra

kaf

22

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

1.1.2. Przybli ona wymowa:

[r] jak radar

[z] jak zamek

[s] jak sarna

[sz] jak szary

[ ] wymawiane z naciskiem (z emfaz ) z uniesieniem tylnej cz ci j zyka. Brak odpowiednika w j z. polskim. Troch podobne do [s] w wyrazie: schody .

[ ] wymawiane z naciskiem (z emfaz ) z uniesieniem tylnej cz ci j zyka. Brak odpowiednika w j z. polskim. Troch podobne do polskiego [d], czasami wymawiane szczelinowo jak [ ]. Sami Arabowie nazywaj czasami swj j zyk j zykiem dad (lu atu d), gdy tylko w arabskim ich zdaniem ten d wi k si pojawia. [ ] wymawiane z naciskiem (z emfaz ) z uniesieniem tylnej cz ci j zyka. Brak odpowiednika w j z. polskim. Troch podobne do [t] w wyrazie: tchrz . z [ ]wymawiane naciskiem (z emfaz ) z uniesieniem tylnej cz ci j zyka. Brak odpowiednika w j z. polskim. Troch podobne do [z] w wyrazie: zgoda .

3

d ugie [b] jak [t] jak [ ] po bazar tama znaku fatha [a]. Po innych znakach nie jest czytany.

[d ] [th] [ ] bardzo mi dzyz bowa jak g bokie i bez-d wi czna d em g adkie . jak w Brak angielskim: polskiego bath. Brak odpowiednika polskiego odpowiednika

| y y { {l ~ }z{y |

[ ] g bokie [d] jak i chrapliwe . dama Brak polskiego odpowiednika

[th] mi dzyz bowa d wi czna jak w angielskim: there . Brak polskiego odpowiednika

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

[l] jak w wyrazie: [m] jak las . wyrazie: mama .

[j] jak w wyrazie: jasny . Po samog osce kasra wymawiana jako d ugie [ ].

1.2. Znaki wokalizacyjne.1.2.1. Znaki samogosek krtkich. Znak Nazwa znaku Pozycja zapisu Nad liter Nad liter Pod liter4

Translit eracja [ ] [ ] [ ]

Wymowa [a] [u] [i]

&

& 1

[ ] Bardzo dziwny dla Europejczyka gard owy d wi k. Mylony cz sto z gard owymi samog oskami. W rzeczywisto ci samog oski s w takich wypadkach gard owe bo to w nie ajn im t a gard owo nadaje. Sp oska ajn jest g jedn z najbardziej charakterystycznych gard owych d wi kw w j zyku arabskim.

[ ] z grubsza rzecz ujmuj c, przypomina nieco francuskie [r] grassey lub [r] niektrych regionw Niemiec. Brak odpowiednika w polskim.

w [n] jak w wyrazie: [h] jak w wyrazie: [u] [ jak w wyrazach: ] numer . herbata . , statua . ad Po samog osce damma [u] wymawiana jako d ugie [ ].

{ {l }{

[f] jak w wyrazie: frak .

[q] wymawiane jak [k] tylko bardziej gard owo.

[k] jak w wyrazie: kanapa .

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

wyst puje nie ma adnej samog oski. W zasadzie mo naby przypuszcza , e gdyby go nie by wysz o, oby na to samo. Nie do ko ca jest to jednak prawd . S wyznacznikami nieokre lono ci i przypadka gramatycznego. S to relikty arabskiego j zyka klasycznego i dzisiaj, z nielicznymi wyj tkami, w ciwie nie s wymawiane w j zyku potocznym. Bywaj jednak a realizowane wtedy, gdy wypowied ma charakter bardzo staranny, klasycyzuj cy, b d podnios religijny. y, Nazwa znaku Pozycja Transliteracja zapisu Nad ostatni liter wyrazu [ ]

Zapis

1.2.5.1.

Diakrytyczny alif.

- jest to kreska pionowa nad liter oznacza d ugie [ ].

5

ya poprzedzone znakiem kasra.

[]

waw poprzedzone znakiem damma.

[ ]

Opis alif poprzedzony znakiem fat a.

~

i

1.2.5. Znaki samogosek dugich

k 'l

y'y xU#u w v v x

Y t s Up q r

pojawia si np. w wyrazie

[

] pot ny .

Transliteracja [ ]

Y n w o v

sp oska jest wymawiana nie tyle podwjnie, co "d ej". Znak ten nazywa si szadd g u

. Szadda

k

Znak umieszczony nad liter oznacza jej podwojenie lub, mwi c dok adniej, wzmocnienie, poniewa

dm

l

w

k

w

i

1.2.4. Szadda

y h

Pod ostatni liter wyrazu

[ ]

y

Nad ostatni liter wyrazu

[

]

B

9

x y

E B

B

w

w

9

B

w

w

w

w

B

Y Y u a s ead b2WX v t eqhf c ` r p gi

D

E

D

"

V

G

Ya s Y 2WX u t repqgi v x(Hx RQHx

UTRQH" " S P I

Ya s YW u t repqgi d g a f e d v x UUx RQHx

D

B

G

C

1.2.3. Tanwiny

8

8 @

"('%"#! & $

8

B

A

Znak diakrytyczny

nazywa si

lub

7 453 6 1 2 )0 1

8

1.2.2. Sukun

{ {l }{

. Znak ten oznacza, e w miejscu w ktrym

l

j

F

9

2} }

{ }|

B

{ Rz

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

Cz sto spotykany w Koranie. Dzi u ycie diakrytycznego alifu jest ograniczone do niewielkiej grupy arabskich wyrazw, np. [ ], [ ]. Diakrytyczny alif w pi mie arabskim zwykle nie jest uwzgl dniany i podobnie jak znaki samog osek krtkich i tanwiny pojawia si g wnie w tekstach edukacyjnych i szkoleniowych. transliteracji [ ]

1.2.5.2.

Madda.

Jest to znak [ ] wymawiany jako d ugie [ ] po hamzie, czyli zwarciu krtaniowym. 1.2.5.3. Alif maqsura Mo e si pojawi wy cznie na ko cu wyrazw. Jest to litera [ ] poprzedzona znakiem [ ]. Wymowa

1.3. Litery spoza alfabetu. Litera (w pozycji samodzielnej) i cowej) nazywa si ( & " ' %#$! (

owotwrczy, wprowadzaj cy znaczenie rodzaju e skiego. W liczbie (cho nie zawsze) formant s podwjnej i przed zaimkami osobowymi w przypadkach zale nych zamienia si w [t], a w liczbie [ ] lub [ ]1 7 )

mnogiej regularnej rodzaju e skiego zanika. Razem z poprzedzaj c samog osk 1.3.2. Hamza8 ) )

jest realizowana jako

adnego d wi ku i s wy cznie podprkami graficznymi dla znaku hamzy. Umie ci wprawdzie powy ej em hamz w rd liter alfabetu, rzadko jednak bywa ona traktowana oficjalnie jako litera alfabetu. Zapis hamzy w podanej wy ej tabeli liter alfabetu wygl da tak:

Hamza (znak ) na pocz tku wyrazu zawsze wymagap d e ighfd c b

podprki w postaci litery alif d tib c

, np.

"napisz", przez kasr , pojawia si przewa nie pod alifem, np. arabskich hamzy si cz sto nie zaznacza, np.q p n q kl um Yj i

[

] - "mwi ". Gdy jest wokalizowanah g

[

] - "usi d ". We wsp czesnych tekstach ]. o

[

],

[

W tek cie koranicznym hamza na pocz tku wyrazu mo e pojawi si bez podprki tam, gdzie we wsp czesnych tekstach jest madda (znak: [ ]), np. [ ] - "uwierzyli".6

S a X ` UVT Q YW

P R Q

B

H

fd c b e p d g e ihfd c b m e fd c b

I

q y xitr w uv s

y v zxwq c b

q s u m r s m st

g

~ !

~

}~

~ ~

~

}~

|

{

*

1.3.2.1. 1.3.2.1.1.

Ortografia hamzy. Na pocz tku wyrazu. [ ] -

B

9

B

G

B

@

F

E

D

samodzielnie, b d te razem z jedn z trzech liter:B B 9 B C B @ C G @ 9

, ,

. Litery te wyst

puj c z hamz nie reprezentuj

A

@

9

Hamza oznacza zwarcie krtaniowe i jest oznaczana graficznie przy pomocy znaku

, ktry mo e si pojawia

3 2

(

si tylko i wy cznie na ko cu wyrazw, zawsze poprzedzona znakiem [ ] T1

6

5

0

5

)

B

5

1.3.1. T ` marbuta

(w pozycji ko

(

nazwa

(alif skrcony). B dziemy u ywa dla

. Pojawia

to najcz ciej

U2(

(

%U U '

5

U2( q %

2

)

9

2

4

) to jakby skrcone [ ], st d

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

oska [] [i], wwczas w zapisie hamza ma podprk w postaci litery , np. Je eli hamz poprzedza g ] - "pomylisi ".

iz

[

] - "zadapytanie".

7

zapyta . Je eli po hamzie wyst pi [] [a], a przed ni [ ] [ ], to hamza raczej nie b dzie mia podprki, np. a

i

3

alif ( ), o ile w s siedztwie hamzy nie b dzie ani [] [i] ani [] [u] , np.

[

] - "moc",

[

3

[

] - "pytanie".

Je eli w pozycji przed hamz , lub bezpo rednio po niej wyst pi samog oska [] [a] wtedy podprk b dzie

!

b dzie , o ile drug samog osk w s siedztwie hamzy nie b dzie [] [i], np.

[

] - "by odwa ny",

]-

oska [] [u] wtedy zawsze podprk Je eli w pozycji przed hamz , lub bezpo rednio po niej wyst pi samog

3

w

b dzie , np.

[

] - "zostazapytany",

[

] - "studnia".

1.3.2.1.3. W rodku wyrazu. O podprce decyduj dwie samog oski wyst puj ce bezpo rednio przed hamz i po niej. Je eli w pozycji przed hamz , lub bezpo rednio po niej wyst pi samog oska [] [i] wtedy zawsze podprk

i 3

[

i

[

] - "miaodwag ".

Je eli hamz poprzedza g oska [] [u], wwczas w zapisie hamza ma podprk w postaci litery , np.

iz

podprki po [ ], np.

[

].

3d i

Je eli by poprzedzona sukunem a

1.3.2.1.2.

Na ko cu wyrazu.

, wtedy nie ma podprki, np.

ff!f ! w f x f

[

] - "co ". Nie ma rwnie

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.1.1. Akcent

[

]

Akcent w j zyku arabskim, w wyrazach d szych ni jednosylabowe, pada na sylab drug od ko ca lub trzeci od ko ca. O u tym, ktra z sylab b dzie akcentowana decyduje budowa obu tych sylab. Wszystkie sylaby w j zyku arabskim rozpoczynaj si od sp g oski. Do przedstawienia typw sylab u yjemy nast puj cych symboli: b - sp g oska; a - samog oska krtka; - samog oska d uga lub rednia;

Typy sylab arabskich:

ba - sylaba s aba (sp g oska + samog oska krtka) b - sylaba mocna (sp g oska + samog oska d uga lub rednia) bab - sylaba mocna (sp g oska + samog oska krtka lub rednia + sp g oska) b b - sylaba bardzo mocna (sp g oska + samog oska d uga + sp g oska)

Sylaby typu b b nie wyst puj w arabskim obok siebie.

Je eli sylab drug od ko ca lub trzeci od ko ca jest sylaba b b - wwczas jest zawsze akcentowana, niezale nie od tego,

Ostatnia sylaba wyrazu mo e by akcentowana tylko wtedy, gdy jest sylab typu b b, np.

potocznie: ). Je eli sylab drug od ko ca jest sylaba mocna (bab lub b ) a sylab trzeci od ko ca jest sylaba s aba (ba), to akcentowana jest sylaba druga od ko ca, np. [ ] " adny", [ ] "wskazuje". Je eli sylab trzeci od ko ca jest sylaba mocna (bab lub b ) a sylab przedostatni jest sylaba s aba (ba), to akcentowana Je eli sylab trzeci od ko ca jest sylaba mocna (bab lub b ), a sylab przedostatni jest tak e sylaba mocna (bab lub b ),

jest sylaba trzecia od ko ca, np.

[

] " adna", [

[

] "wraca". [

sylaba trzecia od ko ca, niezale nie od tego czy w wyrazie wyst puj sylaby mocne, np.

klasyczna). Gdy wymowa wyrazu ulega zmianie, akcent podlega zasadom podanym wy ej: [ ] "Kair" (wymowa potoczna). W niektrych regionach wiata arabskiego, akcent mo e w takich wyrazach pada jednak i na przedostatni sylab : [ ].

2.1.2. Wymowa staranna i potoczna.

I c x y

wyraz:

jest wymawiany starannie: [

] i potocznie [

].

8

Q

Q

T

p y h8I c x y h

p (

py

p h

Wyg os fleksyjny: [

], [ ], [

], [ ], [ ], [ ] zanika w mowie potocznej. Ko cwki te s opuszczane i nie s wymawiane, np.

d c f ig yf nI}mofe P

elidg yf cnf}mofe r | r W u Y w hf I

Q

d y fc igf I lmofe

S

Q

S

q

Q

Q

P

S

Q

H

S Ikf c l# R fli

[

] - "Polska",

[

] - "dzwon".

Je eli sylab trzeci od ko ca jest sylaba s (ba) i sylab przedostatni jest tak e sylaba s (ba), to akcentowana jest aba aba [ ] "Kair" (wymowa

Q

to akcentowana jest sylaba przedostatnia, np.

] - "napisany",

] "wskazuj " (f),

I

e z r u Yg

p y h8I c x vwu `YtW sr

F

jofnh cl(ji fk h8yl c l(l p f fx hY ug | s Y S Q Q I hyvf y`fm i Y x dc F hXvu te uw F Q Q I ofnh mlji Y h fd h c k f eg Q I

I

T

Q

Q

Q

jaka sylaba wyst puje obok niej, np.

[

] "gor cy".

[

] (wymawiane

@ B C

d

S

B

C

B

@

F F

@

F F

H

H

I

F

F

F

F

2.

ZARYS GRAMATYKI J ZYKA ARABSKIEGO

ff!f ! w f x f

A

F

T

S T T Q ph f fI iyl clm `YW r z z Y |}~ e t {sr T Q phelff c f T Y u res q p T Q F phf f c T Y u ir T Q

F

B

q S phidg`fdeI b `YaXU V c W Q T

F F

@

A

F F F F F F

H

9 7864 ' 3)10'(& % ##" ! 5 2 ) $ A F Q F Q P F F F F Q Q Q Q

P

@

I

I

y I c x

G

I

@

S

S

S

S

uv`Yw t W sr F

R

R

R

R

R

E E E

D D

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

W j zyku bardzo starannym zanika tylko wyg ostatniego wyrazu w zdaniu lub wyra eniu. os Pe wyg pojawia si wyj tkowo w tak podnios momentach jak recytacja Koranu lub niektrych utworw poetyckich, ny os ych

e 8 e l0Xl X n e# e i l o] i potocznie [

m v`

tanwin fatha [

Ustalenie regu dla tego, kiedy wyg powinien zanikn , a kiedy pozosta nie jest os atwym zadaniem. Oglnie mo na stwierdzi , e im sytuacja jest bardziej podnios tym wymowa jest staranniejsza. Wiele zale y tak e od wykszta a, cenia u ytkownika j zyka. Ludzie niewykszta ceni, zwykle nie wymawiaj ko cwek fleksyjnych. W ustach ludzi wykszta conych pojawiaj si one cz ciej, niemniej jednak u ywanie pe nych form wyg osowych w sytuacjach codziennych jest nienaturalne i razi mieszno ci . Pozbawienie wyg wyrazw arabskich bardzo zbli y j zyk standardowy do j zyka, ktrym Arabowie pos osu uguj si na co dzie , nie oznacza jednak tego, e tak w nie si Arabowie porozumiewaj mi dzy sob , poniewa j zyki poszczeglnych grup a ludno ciowych posiadaj w asne cechy, charakterystyczne dla regionu, w ktrym dana grupa zamieszkuje. Tekst arabski mo e by wymawiany w r ny sposb. Poni ej przedstawiam tylko trzy z wielu wariantw uproszczonej wymowy wyra e , z ktrych drugi obrazuje wymow staranniejsz od trzeciego i jednocze nie mniej starann od wersji pierwszej, z pe nym wyg osem.

n g

Wyraz:

], w wymowie potocznej, jest wymawiany tylko wtedy, gdy wyst puje w niektrych tradycyjnie przyjmowanych

e(jm( (8 ( }n nnvnnin` (

formach przys

jest wymawiany starannie: [

[

(1(8}

Wyg os [

] jest opuszczany w mowie potocznej, gdy jest tylko wyk adnikiem trzeciego przypadka wyrazu nieokre lonego, np.

v`

wyraz:

[

] jest wymawiany starannie: [

] "wiecznie", "nigdy".

] i potocznie: [

(8

Wyg os wyrazw zako czonych sufiksem

w wymowie potocznej jest realizowany przewa nie jako [ ], np. wyraz:

wymawiane starannie: [

] i potocznie: [

jm(

Je eli formant

wyst puje po d ugiej samog osce, to wyg w wymowie potocznej jest realizowany przewa nie jako [ ], np. os

(

wyraz:

"modlitwa" jest wymawiany starannie: [

].

] i potocznie: [

} (

e} (

Przyk adowe konstrukcje arabskie:

Wariant z pe nym wyg osem: [

Pierwszy wariant z Drugi wariant z ograniczonym wyg osem. ograniczonym wyg osem. ] [ ] [ ]

ylis b1 0x ( 1Ye )js X A ( 1Ye )j)e X A s e}1jbm 1biX d 0 c 0 a l h CBhe A A e}1jbml 1bi`Ye d 0 c 0 a X X l BeGG ele l BeGG n)iRe A l BeG e l A CBA 2 0 3}1el)l (}le 2 0 3}1el) (} in(y v me n(y ( e in( v n ( (

is b1 y 0 x ( 1Ye i)js X A ( 1Ye i)j)e X A s e}1jbm 1biX d 0 c 0a A A l h CBhe e}1jbml 1bi`Ye d 0 c 0a XX l BeGG e(ele A l BeGG n)iRe l BeG e(e l A CBA 2 0 3}1el)l (}le 2 0 3}1el) }(} in(y ev me n(y 1( e in( ev n ( 1(

yis b1 0x A 1( 1XYe i)js 1( 1XYe iA)js)e 0 c 0a 1ed}1jbm 1biX l h CBhe A A c 0aX 1de}01jbml 1bi`XYe e(l BeGG e(ele l BeGG n)iRe A e(l BeG e(e l A CBA y3}01 l)l (}le 2 y3}1el) }(} 2 0 e(in(y ev me in(y 1( e e(in( ev in( 1(

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] [ [

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

9

[

].

].

].

] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] [

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

[

] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] jest

wU `t v u 7 t f $ i p r f $ q i p

i V T " U S f P f 4 g 7 6 W V 54 T " U 5 4 $ PEIH D $ 8 PEIH Q6 6 $ F E D 8 @ 8 4 9 7 6 5 4 % 54 $ # " ! (& $ # " ' % !

S

G G G

( (d D ' 3421)0( &' $ " ! % S I P # #% G (y6y d 3 '6 9412)0( &' $ " ! % S a v # %# G ( '412)0( &' $ " ! % S # P a ( d D 3 %# 3Ftyrx6 w1 R v u 5 s6 @ ' G ( s' p 2Dt6 rpqU3421)0( &' $ " ! % S Eih g # %# G 5 d ' 3VfXe6 c b a ` 2(Y6WD( B'@VU34120)( &' %#$ " ! % T X @ S RQ I2P #H 5 D @86 3FEC B'A971 G Imi [

wE Y x qE ~ qVx 2 e}| ('dD6 X 3 ftgX{4210)( &' % S h n P # i E z y x #%$ " ! 2(XY Vwvx 6 s ' (& 4210)( &' #%$ 3 " ! % u t u # s r ( 1' X ( q xpWD2(0) 34210)( &' $ " ! % $ " # n P m l #% #o Ft71kt6 4j4210)( &' i h g 53s6 1 'd3 1 53 Fgsfwted # 53 ' 16elativus (imi stopnia wy szego) zaimek wskazuj cy zaimek pytajny zaimek osobowy [ [ ] ] [ [ [ ] ] [ [ ] ] lub

#%$ " !

5 3412)0( &' $ " ! #%

n

B`

31B`

B` 31B`

B` 31B`

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna) [ ] [ ] [ ]

j i h g d )51f) fe b 1 )

[

]

[

]

[

1)

bY

1) bY

u1) bY

[

]

[

]

[

1) 5`Y

1) 5`Y

u1) 5`Y

[

]

[

]

[

)B b)

)B 3b)

3)B 3b)

[

]

[

]

[

1 B1

1 B1

eu1 B1

[

]

[

]

[

1b bY

1b bY

u1b bY

[

]

[

]

[

1b 5`Y

1b 5`Y

u1b 5`Y

[

]

[

]

[

31B`

B

31B`

3B

31B`

3B

[

]

[

]

[

31B`

B`Y

31B`

B`Y

31B`

B`Y

[

]

[

[

``` BB

``` BB

``` BB

[

]

[

] ]

[

B5

B5

B5

[

]

[

]

[

1`

1`

1`

[

]

[

]

[

bYn

bYn

YbYn

[

]

[

]

[

)

)

)

[

]

[

]

[

)n

n

n

[

]

[

]

[

1Y (n`

1Y (n`

1Y (n`

[

]

[

]

[

``` 1

W wielu dialektach arabskich wymowa mo e by jeszcze inna, np. [ ], [ Regionalnie mog pojawia si zupe inne wyrazy, a nawet sk adnia mo e si r ni do nie

], [ ], [ ]. znacznie od sk adni klasycznej.

b)

b)b

b

bB

``` 1

B``` 1

2.2. Arabskie cz ci mowy

Podstawowe cz ci mowy w j zyku arabskim to:

C

przys wek:

przymiotnik

rzeczownik

b

m nv

t y h} kl } t y ( m k

m y o }y } t } ~

t k x t B usq ~ tu r t r } } w m } p } w tusq r p(om kl } y { wx um~ | zy v

} onl um~ | zy v } y { wx m q tur } } } 5 t s ur 5 } } } { } m } & y } k Q m q tu r } } } y { } t s u r } } } y { } t r usq } }um~ | zkv y { wx p m (onkl

lub

[

]

]

]

[

[

[

]

]

G

lub

imies czynny w liczebnik [

rzeczownik ods owny

]

[

[

[

]

]

]

10

Przyimek

Czasownik

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

]

t r usq ~ p } w

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

imies bierny w

[

Partyku a

]

Rodzaj m ski w j zyku arabskim nie posiada formantw rodzajowych.7

2.3.2. Rodzaj e ski6 5 9 8

Rodzaj e ski tworzy si najcz ciej przy pomocy specjalnych przyrostkw. Niektre wyrazy rodzaju e skiego nie posiadaj formalnych wyr nikw swojego rodzaju.3 TFPQIG S R H 6 5

2.3.2.1.

Rodzaj e ski tworzony przy pomocy formantuU X YVW 9 8 4 @ !4

[

Najcz ciej tworzy si rodzaj e ski przy pomocy formantu [ ], ktry jest sufigowany do wyrazu w rodzaju m skim. W ten sposb tworzony jest rodzaj e ski wyrazw tylko w liczbie pojedy czej, np. wyrazy: Przyk ady: Rodzaj m ski [ ] nowy ] adnyn h i i i g e a ! Iy

[

] - nowa ]- adnah

Je eli wyraz oznacza istoty o ywione, to najcz ciej jest w takim rodzaju gramatycznym, jakiej p jest ci adnik rodzaju e skiego, np. dana osoba lub zwierz , niezale nie od tego, czy wyst puje formalny wyk [ ] - "matka" [ ] - "crka" itp. !fu

[

] - "siostra"

[

] - "klacz"

11

! !f I

!

!

2.3.2.2.

e ski rodzaj gramatyczny zgodny z rodzajem naturalnym

o

!fcdbz d g e a a

p i

Sufiks e ski mo e tak e wyst powa w wyrazach rodzaju odpowiednikw, np. [ ] - "uniwersytet"; [r r w 0~ p r g!fdafT|bz e c } { i r y xurF pq w tv s p i

g e a !dk ji)

[

[

i

[

] du y

g e a i !fcdk ja) s h v m f l !fcdd Ia) s g e a !fcd Iay wtr g e a vx s u

Rodzaj e ski [p i

] - du a

e skiego, ktre nie posiadaj ] - "cywilizacja", itd.

p

!fcdb` g e a

8

B E F CD

A

@ !4

p i

9 8

4

3

2.3.1. Rodzaj m ski4 2 4

]

m skich

# &'% $"

W j zyku arabskim wyst puj dwa rodzaje gramatyczne: m ski ( [ ]) i e ski ( [ ]). Rodzaj gramatyczny odpowiadaj cych sobie wyrazw arabskich i polskich, mo e by taki sam lub mo e si r ni , np. wyraz [ ] - jest rodzaju m skiego, tak samo jak odpowiadaj cy mu "dom", natomiast [ ] "ksi ka", jest w arabskim rodzaju m skiego, w polskim e skiego. Najwa niejsze informacje o rodzaju gramatycznym w arabskim:

Ftx x4eV t

2.3. Rodzaj gramatyczny

F F V [

]

0r0 2B 2r BE 0 wB

420 $V

!

V q

t7 h h

]

!!1 0) ( 4eV

g e ! Ia)

sh f geq s q vx s u wtr q

Gn A G GE f

GC n 5 67 e e `

F D GxC@ 6h F D GxC@ 6h

F GD

y 6Ax 7

GDEh F

GD|{ Ayx F z6 7

ts 67 F Tr

FGE9mn7 6h D h 7

ek v l fg ` d `

5 S u g j F D GEh 6@ b i ` 5 g fd v e b ` 5 g fd e bca `

GDEty 7 F h 6h

f de `

FGd 6h D S 7

GD F X

7 h 67 F D i Gqph 67 W

Gy f7 F D 6

`

F D h GEf 6y

x vtrd w su ` X W

5 V Q U PH' I F GD T 6

5 S Q R PH' I F GD T 6

g j

!d

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

'g' b Y0 Y ' Y

2.3.2.3.

Rodzaju e skiego s te cz ci cia ktre s parzyste z natury, np. a, [ ] - "ucho"; [ ] "stopa";

00

!) Q !'d !du jx x ! d !d !)dw

!

Parzyste cz

Q

[

] - "noga";

ci cia a

[

] - "d "; o

! d

[

] - "noga, gole ";

[

] - "r ka";

! T

[

] - "lewa r ka";

[

] - "lewa r ka";

!b

[

] - "pi ta";

[

] - "prawa r ka";

!) j

YQ

2.3.2.4.

Rozdzaj e ski posiada wi kszo [ ] - "Egipt"; [

Nazwy geograficzne

[

] - "oko";

nazw pa stw, miast i niektrych innych nazw geograficznych, np. ] - "Damaszek";

x" % & Q$

# ' j " !

2.3.2.5.

Nazwy liter

F D B 8 GEC@A9 67

Np.

[

5

) 0(' 431 2

2.3.2.6.

Inne wyrazy e skie nie posiadaj ce charakterystycznej dla rodzaju e skiego formy.

Y

[

] - "ziemia";

],

[

[ ]"zachodni wiatr"; [ ] - "wiatr";

],

[

], itd.

[ ]"staruszka"; [ ]"panna m oda"; [ ] - "kij, pa ka"; [ ]"szklanka"; [ ]"brzuch"; [ ] - "ogie ";

s v tr

[

] - "krlik";

v sg

S

[

] - "studnia";

[

] - "piek o";

v qpo

[

] - "piek o";

jl

~}

[ wiatr" [ "piek o"; [

] - "p d.

[

[

] - "z b";

jl

~}

]-

[ ]"s ce"; o [ ]"p nocny wiatr"; [ ] - "hiena";

2.3.3. Rzeczowniki posiadaj ce dwa rodzaje gramatyczne. Niektre rzeczowniki mog posiada dwa rodzaje jednocze nie, np.

GE A

GE

] -"wojna";

] - "wiek";

[ ]"sanda y"; [ ] "dusza"

Gn A

Gn C

G A

G| fx S

[

] - "dom";

GE A

t

Gq p

n

GE

[

] - " mija";

[

Gqs

s

t3

[

] - "pacha";

GG pA G dG tx

[

Gfn

[

] - "palec";

[

] - "droga";

] (m) - "skorpion";

] (m) - "paj k";

[

] - "stan ";

12

[

] (f) - "orze ";

v w str ` vw jv u t`

"

"

p{ )

8 P

p4

Specjalny schemat tworzenia rodzaju m skiego i e skiego spotykamy w rd tzw. przymiotnikw barw i u omno ci: rodzaj m ski rodzaj e ski liczba mnoga [ ] - "bia y" [ ] [ ]

2.3.4. Schematy rodzaju gramatycznego u przymiotnikw barw i u omno ci

|

z

W

W

e c c Y k n Y ae

c n d Y c Y v

n Y n e v Y

` Y v

7 8PI H65 B

4m n v 4 ` Y c v

E F4D" C

Xa e m ` Y c ~ vg} Y

7 865 0()' &

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

t

3 f

[

] - "wino";

[

t s i ps g

[

] - "wiadro";

[

] (m) - "szyja";

] "ko ";

|

44h H t s q h f g

[

] - "zbroja";

[

t s v fgs H g

[

] - "z oto";

[

t s qDpgh )w6 g f o

[

]-"

";

[

t s qDpgh g

WXUSQ V T R

[

] (m) - "g owa";

[

h t g

t s q i g rph Hf

B

[

] - " ono";

[

t s f g o

t s yh Hf g

[

] (f) - "duch";

[

] - "potylica";

] - "kocio ek";

] - "arka ";

] - "w troba";

n v Y

F4h v t s o g

t s y g D" Hf

[

] (f) - "niebo";

[

] lub

] - " uk";

] - "raj";

[

o v t s g

t s g h v

s8 g4q t i h

[

] (m) - "w adza";

[

] - "j zyk";

W

sDU Hf t i g q o

t sDiU g 8gsq h f

[

] - "spodnie";

[

g q

t s f g p f o q P"6q

[

] - "n ";

[

sD{Uo t y f g

z

t sDyx wq i g v vo

%

[

] (m) - "bezpiecze stwo";

[

8 Hhp t s i g f

Oznaczenia: (m) - rzeczownik cz ciej wyst puje w rodzaju m skim; (f) - rzeczownik cz ciej wyst puje w rodzaju e skim;

W

W

W

|

t s{fUo Hq g

n

n 4m lj Y v ck a e d Y c d Y c e Y e x c wu Y v e c a db ` Y 342 A G1 A @ 342 $ 9 1

%

[

] - "czarny"

[

]

] - "brzytwa";

[

F H

8 )Dg4

F4"4

[

] - " ty"

[

]

[

8 H

4

[

] - "zielony"

[

]

] - "sl";

[

"

8 H"F

[ ]"czerwony" [ ]"niebieski" [ ]"niewidomy" [ ]"jednooki" [ ] - "g uchy"

[

]

[

8 H

[

]

[

p 8

8

[

]

[

D

8 w

[

]

[

"

8 HFgw

[

]

[

H

w

8 wHw

"4

H

4

0

p4U

'q

[

] - "niemy"

[

]

] - "ty ";

[

w

8 HwF

44

su tr Y

[

] - "niemy"

[

]

[

gS )

8 gP

U4

[

] - "kulawy"

[

]

[

H

8 Hw

"4

[ "garbaty" " U 4 n ae Xu Y $ " ! #

]-

[

]

[

F

138 )4 F4Pg

]

]

]

]

] ] ] ] ] ] ] ] - "bark";

]

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.3.5. Rzeczownik i jego atrybut zgodno co do rodzaju gramatycznego Przymiotnik rodzaju m skiego wyst puje po rzeczowniku rodzaju m skiego. Przymiotnik rodzaju e skiego wyst puje po rzeczowniku rodzaju e skiego, np. [ ] - "nowy nauczyciel"; [ ] - "nowa nauczycielka".d a cb b b a

W konstrukcjach atrybutywnych musi istnie zgodno przymiotnika z poprzedzaj cym go rzeczownikiem pod wzgl dem rodzaju, liczby, przypadka i okre lono ci.

2.4. Nieokre lono .Formalnym wyznacznikiem nieokre lono ci w wielu wyrazach jest jeden z trzech tanwinw (nunacji): b d , np. w wyrazie [ ] jest to24 j V $ % i E F6 Fd @ cD e X # $ e v w A XY)rqicX A hQ p h A b d b v w b h h)rqhicX A A Q p A x yw v A 5 u5 g gYf f A s t)QrqicX h p h A

ko cowe . Niemniej jednak nie w ka dym wyrazie nieokre lonym taka nunacja si pojawia, a z drugiej strony zdarzaj si i nazwy w asne, w ktrych wyst puje tanwin, ktry nie jest wyk adnikiem nieokre lono ci, np. Muhammad (imi w asne).b b e e e d f

2.5. Okre lono .Okre lamy wyraz wtedy, gdy jego znaczenie zosta u ci lone w stosunku do znaczenia oglnego, gdy o ograniczamy jego zakres znaczeniowy do jednego okre lonego obiektu lub do jednej klasy (gatunku, rodzaju, typu, itp.). W j zyku arabskim okre lone mog by nie tylko rzeczowniki, lecz tak e ich atrybuty, czyli przymiotniki, imies owy, liczebniki, itp. 2.5.1. Przedimek okre laj cyr l k q b b b gYf f b

[`al].ut y wxv s r

Najcz stszym sposobem okre lania wyrazw arabskich jest prefigowanie przedimka okre laj cego: s s r |z } {

[

]. Przedimka okre laj cego nie przyjmuj natomiast przyimki, partyku i czasowniki. y W wyrazie okre lonym przedimkiem okre laj cym [ ] nigdy nie pojawi si aden z trzech tanwinw: q } { ~ z { r t u y xv w qi{ { s r y { { )rqi{ y r

Przykady wyrazw okre lonych i nieokre lonych. x 3

cyi P|

[

]

x

yi P

[

]

[ [

Y i|

FY i

[

]

|yi P|

yi P| x

F|yi P

[

]

[

[

|Y|C% |

x

Forma nieokre lona [ ]F|Y|C% 3

Forma okre lona [ ]

]

Znaczenie "uniwersytet" "dom" (pierwszy przypadek gramatyczny) " adny" "dom" (drugi przypadek gramatyczny) "dom" (trzeci przypadek gramatyczny)

]

] ]

14

h

w " r

EF6 GHEF6 5 89675 31 V U ST& # W S 24 $ (0 $ $ "$ ! XYA`IRQ PA @ I X YA D @CBA B # EF6 GHEF675 8 9675 & $ ! % " a m p Yn o d b e e

I @ I RQ PA

D B B CCA @

{ ui)rqi{ {

231 0 4 $ )' (

cyi P

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.5.1.1.

Hamza cz ca i dziel ca.

samog oska. np. [ ] - "sala"; [ ] - "w sali". owniku uwzgl dniana w transliteracji, pomimo, e w tek cie arabskim, Hamza cz ca jest w niniejszym s znak hamzy nie pojawia si , np. zamiast zapisu: jest: . Ten rodzaj zapisu wydaje si by w zgodzie z obecn tendencj zapisu hamzy w wiecie arabskim. 2.5.1.2. Przedimek okre laj cy po przyimku [ ] zawsze odpadaji" Hh i h i p X W i h f ae g

[ ].f trs y x@v w u g g q d c

Po przyimku i h 9

alif, hamza i samog oska przedimka okre lajacego, np. ] - "dla studenta".

Czterna cie liter alfabetu arabskiego powoduje zmian brzmienia przedimka okre laj cego - . Je eli pierwsz g osk wyrazu jest g oska s oneczna, wwczas g oska [ ] [ ] przedimka okre laj cego asymiluje si do niej i jest wymawiana tak jak pierwsza g oska wyrazu, np. [ ] - "s ce", o [ ] "student". | | au w y @g " x e ~ | z x x v } tt{ywau ts r@p q h r mlrj rn k h f 6 y @g o x y g i fge d

S to tzw. litery s oneczne (p p p

[

]).p q h

W zapisie takiego wyrazu nad [ ] nie stawiamy sukunu (znaku ciszy) ( hamza bywa pomijana wtedy, gdy jest pierwsz liter w wyrazie. onecznych to: Czterna cie liter s . 6 ml m

[

]). W transliteracji

- "Irak". W tym wypadku przedimek nie pe funkcji gramatycznej. nip

2.5.3. Okre lono

zaimkw. nigdy nie czy si z zaimkami osobowymi, s one zawsze okre lone.

Chocia przedimek okre laj cy

2.6. Przypadki gramatyczne.W j zyku arabskim s trzy przypadki gramatyczne: 1. mianownik [ ] (nominativus) 3. biernik [ wH{ p 6({H{

2. dope niacz -

[

] (genetivus)

] (accusativus)15

t%p

nie mo e wyst pi . Przedimek okre laj cy mo e by jednak integraln cz ci niektrych nazw w asnych, np.

[

p

wH

w

9 {

9{

[

] - "Muhammad",

[

] - "Egipt". Przed takimi nazwami przedimek okre laj cy

[

2

Nazwy w asne s okre lone, pomimo e formalnie mog nie r ni si od nazw nieokre lonych, np.

p

2.5.2. Okre lono

nazw w asnych. ] ]

t{{p2wa t r@p

Pozosta litery alfabetu arabskiego nazywane s ksi ycowymi ( e 2

[

e y @g x

p

q

y((

p

i h 9 t

p

2.5.1.3.q

Litery s oneczne i ksi

f trs y @v w u g x g

h

f

f tfs g v w u g

[

] - "student", ale:

[

ycowe.

]).

V

P

I

@ $ T ' S

4 3 2

Y|B 4

QR

1 2

` aY b

G HF C 8 6C D $ E 97 5 Yyi

odr nieniu od hamzy dziel cej ( 4 Y|B 1 2|A

[

]), nie jest wymawiana, gdy wyst pi przed ni

Yyi

3 `

Hamza przedimka okre laj cego jest hamz cz c . Hamza cz ca (

[

% c "

]), w

1 2

U @ $ T ' S I

QR

')$& $ 0 (%# !"

P

I

@ 97 !5 8 6 $

| wtz{ ma x x

q

r y g ifh

|

|

|

|

e t

|

56 Y

4 F H

D C9 A # S # B 7 B A S # D y D C9 A ts ! B # $ # &i h

5 # D 5 # D 5 # & g

5 Y6

4

# S q

5 5 4 f

5 a f 5 4

4 e

u # t !s

D C9 A B p ! B

XV)IGE H W F H F

Y P5 4

7Q U D C9@B 8 TR B B A S & D C@8 $% " B 9 A '! # 7

7 7

Y P5 4

7Q U B ( TR B S

P

301IGE 2 ) H F

2 0 31)

5 4 6

6 5 4

&'% ( $" #!

Nazwy "mianownik", "dope niacz" i "biernik" s umowne, gdy cz sto nie odpowiadaj przypadkom polskim. Arabski mianownik jest pierwszym przypadkiem gramatycznym, dope niacz drugim, a biernik trzecim.

2.6.1. Przyrostki fleksyjne w pierwszym przypadku gramatycznym. Przyrostek Przyk ad Przyrostek Przyk wyrazu w ad Znaczeni nieokre lony wyrazu w okre lony formie okre lonej e formie nieokre lonej "ksi ka [ ] [ ] [ ] [ ] " "leniwy" [ ] [ ] [ ]

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

m

2 % H a

[

B d! H W F XV)

[ ]

[

]

]

[]

[

]

"s dzia"

a

4 e H F PIGE

a

cb

[ ]

[

]

[ ]

[

Y 4 6 5 w v H F xF IGE

w xF v

r

[ ]

[ ]

-

[

]

[ ]

[ ]

[

[

F

H F CIGE

F

[ ]

[

]

[ ]

[

s q o l k { z 3rpn mpIGy

u e pt fd x Cv ig w h

s

s q 3ropn mk l

efd hj ig

Przyrostek nieokre lony

2.6.2. Przyrostki fleksyjne w drugim przypadku gramatycznym.

Przyk ad wyrazu w formie nieokre lonej [ ]

Przyrostek okre lony

Przyk wyrazu w formie ad okre lonej

|

|

|

[ ]

[ ]

[

~s l 3~1IGy k { z

u $ x Cv ' w

~

ks l 31 ~ ~

$ '

}

[ ]

[

]

[ ]

[

~ l { z Ps XVIGy { z

u e x Cv w w w

~

z { z Ps lXV

w

e

w

[ ]

[

]

[]

[

l { z s PIGy

u x Cv w w

l s

w

[ ]

[

]

[ ]

[

Cxz l IGy s { z

$ u t x Cv w

s x

s XCxz l

t

Xs

} z

~ }

5 # 5 q D 5 #

5 q a `

-

-

[ ]

[

'z {k s l

e h j w v x

s x

[ ]

[

]

[ ]

[

sz CIGy k l { z

u e t x Cv w

s

Xsz k l

[ ]

[

]

[ ]

[

s q o l k { z 3rpn mpIGy

u e pt fd x Cv ig w h

s

s o l 3qrpn mk

e fd ig hj

Przyrostek nieokre lony

2.6.3. Przyrostki fleksyjne w trzecim przypadku gramatycznym.

s

Xs

[

]

Przyk ad Przyrostek wyrazu w okre lony formie nieokre lonej

[

]

[ ]

Przyk ad wyrazu okre lonej

[

zs l 3~1IGy k { z

u $ x Cv ' w

z

z xks l 31 ~

$ ' j

[ ]

[

]

[ ]

[

z l { z Ps XVIGy { z

u e x Cv w w w

z

z { z Ps lXV

w

e

w

xz

[

]

[

]

[

]

[

z~s PIGy l { z

u x Cv w w

z ~

Xss ~ l

w

s X~

[ ]

[

]

[ ]

[

Cxz l IGy s { z

$ u t x Cv w

s x

s XCxz l

t

[ ] Xs z

x

[ ]

[

'z {k s l

e h j w v x

16s s x

]

]

]

]

] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] w "budyne k" "dobra nowina" "Polska" "laska" formie

]

7

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna) X 3rp m X '

[ ] [ ] X

[

]

[ ] [ ]

2.6.4. Alif strzeg cy. dodatkowy alif, zwany strzeg cym np. [ ]. Alif nie pojawia si jednak nigdy, je eli

rzeczownik posiadatamarbut (sufiks

Alif ten nie pojawia si tak e na ko cu niektrych wyrazw zako czonych hamz . 2.6.5. Triptota. Wyrazy posiadaj ce w ka dym z trzech przypadkw gramatycznych r ne ko cwki deklinacyjne nazywane s tryptotycznymi. Wyrazy zako czone, w formie nieokre lonej pierwszego przypadka sufiksem - [ ] s tryptotyczne. 2.6.6. Diptota. O wyrazach dyptotycznych mwi si wtedy, gdy dwie ko cwki deklinacyjne obs uguj znaczenia trzech przypadkw gramatycznych. Wyrazy zako czone, w formie nieokre lonej pierwszego przypadka sufiksem - [ ] s w formie nieokre lonej dyptotyczne - maj wsplny drugi i trzeci przypadek, odmieniaj si jednak tryptotycznie w formie okre lonej. Wyrazy zako czone w formie nieokre lonej pierwszego przypadka sufiksem - [ ] ), s dyptotyczne - maj wsplny pierwszy i drugi przypadek zarwno w formie nieokre lonej, jak i okre lonej. 2.6.7. Wyrazy nieodmienne przez przypadki. Je eli tylko jeden sufiks pojawia si we wszystkich trzech przypadkach, mowa jest o wyrazach nieodmiennych. Wyrazy posiadaj ce w pierwszym przypadku ko cwki: - [ ]; - [ ]; - [ ]; - [ ], s nieodmienne przez przypadki. 2.6.8. Funkcje przypadkw gramatycznych. Nominativus. Jest przypadkiem podstawowym, w ktrym wyst puje podmiot lub inna cz sk adniowe nie wymagaj formy drugiego lub trzeciego przypadka. Genetivus. Pojawia si zawsze po przyimkach. Drugiego przypadka wymaga tak e idafa ( ) i niektre liczebniki. B A @ 9

zdania o ile zale no ci

Accusativus. W tym przypadku s na og wyrazy pe ce w zdaniu funkcj dope ni nienia bli szego lub dalszego, okolicznika lub orzecznika po czasownikach posi kowych: [ ] "by "; [ ] "nie jest" i innych, np.

17

s 7 " y Dxw !

x

[

] - "bystudentem";

[

] - "wszeddo pokoju";

4

4

7

&STR PI GE Q FH

X

6 7

( 5

4

3

84

x2&vt prpihg '% us q I f e d c 9 b F a @ 1D 2 C )

X

6

3 3 x210( '&$# " r ) % ! r x ' X

), np.

[

4

3

3

Je eli w pierwszym przypadku wyst powa sufiks

[

], wwczas w trzecim przypadku pojawia si zawsze

3rp mpIG

C i

[

]

CIG ' X C X X P 3

[

] ]

4

4

4

I P`Y WX1)D 2 C V U

i

3

3

3

4

[

].

[

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

do pokoju" ale:

[

] "wszeddo pokoju".

(Niektre arabskie czasowniki mog wyst pi zarwno z przyimkiem, jak i bez niego, jednakowo nie ka dy czasownik, mo e wykorzysta obie te mo liwo ci, tak jak czasownik [ ].)

2.7. Zdanie imienne a wyra enie atrybutywne.W arabskim zdaniu imiennym podmiot jest najcz ciej okre lony, a orzecznik nieokre lony. Zak cenie stosunku okre lono ci pomi dzy pierwszym i drugim wyrazem konstrukcji pozwala odr ni zdanie imienne od wyra enia atrybutywnego. W wyra eniu atrybutywnym musi istnie zgodno pomi dzy wyrazem podstawowym (okre lanym przez atrybut) i atrybutem w stosunku do: Jeden)okre lono ci: je eli wyraz podstawowy jest okre lony, atrybut musi by tak e okre lony, je eli wyraz podstawowy nie jest okre lony, atrybut nie mo e by okre lony; Dwa)przypadka gramatycznego: atrybut musi by w takim samym przypadku, co wyraz podstawowy; Trzy)liczby: atrybut musi by w takiej samej liczbie, co wyraz podstawowy; Cztery)rodzaju: atrybut musi by w takim samym rodzaju gramatycznym, co wyraz podstawowy; Arabski atrybut w sk adni zgody pojawia si po wyrazie okre lanym. W arabskim zdaniu imiennym orzecznik, o ile jest przymiotnikiem, musi si zgadza z podmiotem odno nie: a) liczby b) rodzaju. W zdaniu imiennym orzecznik wyst puje zwykle w mianowniku i jest nieokre lony, niezale nie od przypadka gramatycznego podmiotu. 2.7.1. Przyk ady wyra e atrybutywnych. [ ] - "du y dom" " " D B @ B A 9 )8675 # 42HEG0(%&$ # F$ $ ) ' E " " ! $ 2 1 ) ' 430(%&$ #

[

] - "du y dom"

2.7.2. Przyk ady zda imiennych. [ ] - "miasto jest du e" " D B @ W V U Q A 7T S R P I 1)0'e$a675 # $43)0edc75 ba$Y&$ 2 ' $ # ` X " " D B @ A 9 $ 2 43)0(%&$ # F$ ' E

[

] - "dom jest du y"

18

`TR PdD &Ri2 `&ip&$sR `to 1pR ` R& 1pR '` 1pR Y i Pig pphR Pig 2& 0v2&R 'T tp R G t ur tr m m qpn p&$sRr `tom &Pv p2&Rr `Ropi`p qr v v v v } v v w { } x~ |yvzx w r q m m u r r q n m r r {} l kj i e g Pgd&P &h D e vfe vd P ] - "widzia Muhammada"; [ bezpo rednio z Egiptu"; [ ] - "s ysza em, e Muhammad przyjechado Polski".

] - "przyby

] - "samolot

odlecia z Damaszku w nocy". W trzecim przypadku wyst puj tak e wyrazy po niektrych spjnikach, i partyku ach, np. [ ] - " e"; [ ] - "poniewa "; [

2.6.8.1. Przyimki wymagaj genetiwu. Je eli przed wyrazem odmiennym przez przypadki pojawi si przyimek, wtedy wyraz ten przyjmuje form drugiego przypadka, niezale nie od funkcji, ktr pe w zdaniu, np. ni [ ] - "wszed

2&vt pPpihg ' Tt& v pihg '

v2&vt pPdD pihg ' i Pi t& v

1 ) 8675 #

1 6 )875 #

@ A C 9

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.7.2.1.

Zdanie imienne wprowadzane przez przyimek.

W tego typu zdaniach orzecznik mo e by okre lony, je eli znaczenie wypowiedzi tego wymaga, przy czym nieokre lony podmiot cz sto wyst puje po okoliczniku, a podmiot okre lony przed nim, np. [ ] "w tym domu jest cz owiek";

[

] "na tym stole jest ksi ka";

[

] "(ten) cz owiek jest w tym domu"; ] mo emy tak e t umaczy : "cz owiek w domu". O

Zdanie:

[

znaczeniu zdania decyduje cz sto jego kontekst.

2.7.2.2.

Zdanie imienne z okre lonym orzecznikiem.

Je eli zaistnieje sytuacja, e nale y orzecznik okre li , wtedy pomi dzy podmiotem i orzecznikiem pojawia si cz sto cznik w postaci zaimka osobowego np. [ ] Zdarzy si mo e rwnie , e orzecznik b dzie okre lony, pomimo braku cznika zaimkowego. Zaimki nie przyjmuj na og przedimka okre laj cego. S traktowane jako wyrazy okre lone, je li wi c wyraz wyst puj cy po nich jest okre lony, to najcz ciej jest on atrybutem. Je eli wyraz po zaimku nie jest okre lony, to wyraz ten jest orzecznikiem zdania imiennego. [ ] - "ten m czyzna" Po zaimkach osobowych wyraz mo e by orzecznikiem, niezale nie od tego czy jest okre lony, czy nie. Okre lony orzecznik po zaimku osobowym spotyka si du o rzadziej ni nie okre lony. Okre lenie s y wtedy u odniesieniu podanej informacji do znanej ju sytuacji, np. [ ] - "przyszed(jaki ) m czyzna"; Oczywi cie, podmiotem w takich sytuacjach mo e by nie tylko zaimek. Kilka przyk adw arabskich konstrukcji: [ ] - "Muhammad jest (tym) m czyzn "; [ ] e4 !| |aY& u e4 "aY& u u &d | % e4 !| | eu u e4 !| | 0et 7dd0eY

"Muhammad jest (tym) studentem";

[

[

] - "to jest m czyzna"

[

] - "on jest (tym) m czyzn ".

[

] - "tam jest szpital";

[

] - "kim jeste " (m); ] - "jestem studentem";19

[

t e12 % Q u 1 (120R2Y ( 0 % ( P Q ' I u2 4G 1E4 H F 86 7 D C ( B A ( @ 9 5 ba0 e4 | 4 3 eu e4 | 12 ( 0 eu ' R

|

[

[

| |

12

[

] - "kim on jest?"

] - "co to jest?";

] - "kim jest ten cz owiek"? ] - "ten m czyzna jest lekarzem";

[

[

] - "ona jest matk ";

[

]- "on jest me czyzn ";

t 7|4aY& u

u| u

h f q y xf tr atr a q H v Hw uv q str q p igHf h

(& b}} {|we4w &0 l { ~ y x { Fu (& b~} |yzxwe4w {&0 l { } { eu } { Ye|8} { 7dyid~} }F { F { u u| t & e4w {(& {b~} |yzxw } { t t op km ij d e f kv eurks q n lFhg d eu| u e4 | e4 | eu e4 !0 | eu ' (0 ) ' $#

] "Fatima jest (t ) studentk ";

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

[

] - "czy on jest studentem?"; ] - "tak, on jest studentem";

[

2.7.2.3.

Zaprzeczenie zdania imiennego.u2 bq m i

Gdy chcemy zaprzeczy zdanie imienne, u ywamy do tego celu czasownika ubsr u2 bi y l bsr 8 y l { 28 Eu2 b i )28 E 8 ~ x

Czasownik ten jest w zdaniu cznikiem. Orzecznik wyst puje po nim w trzecim przypadku (accusativus). [ ] - "czy to jest piro?"; [ ] - "nie, to nie jest piro"; ] - "nie, on nie jest studentem". [ ] - "czy on jest studentem?";

[

Zaimki osobowe w pierwszym przypadku gramatycznym s wyrazami samodzielnymi, w pozosta ych przypadkach s przyrostkami wyrazw, st d te jedne nazywamy zaimkami osobowymi samodzielnymi, a drugie zaimkami osobowymi sufigowanymi. Gramatycy arabscy do grupy zaimkw osobowych zaliczaj rwnie afiksy koniugacyjne czasownikw. Informuj c o tym czytelnika, pozwol sobie jednak nie uwzgl dni wspomnianej koncepcji w tak krtkim opracowaniu. 2.8.1. Inwentarz form zaimkw osobowych w j zyku arabskim. Nom. Sg. Przypadki Nom. zale ne Ge Acc n. . Plur. Przypadki zale ne

]

20

[ ] [ ] [ Nom. = nominativus; Gen. = genetivus; Acc. = accusativus.4E($ 4E $

$

!

!

$

#

4)0 $ #

[

]

[ ]

#

#

3os.

f.

]

[

($ # ($

[

]

[

# $

($

$

($

% & $

[

]

[

]

[

]

[

]

#

#

#

'

#

"

3os.

m

2

E 2G

#

2

[

]

[

[

]

[ ]

[

!

[ ]

4E !

2os.

f.

2

q2

[

]

[

]

[ ]

[

[

]

[

]

2os.

m

2 s

s

[]

[ ]

[

]

[ ]

[

]

[ ] ]

2

[

]

1.os. m, f.

i u{

4 r4

2.8. Zaimki osobowe

[

x

wvbsqrn m v 2G ms y~} | td o m k E{z y j i wtbsqrn m v 8 ~ y~} | v d o m q k E{z j i y w d q o n vGutbsrn m p2 m l k E i h j j fg d 2GR2

[

] - "jestem studentk ";

e

[

] - "kim jeste " (f);

` x w v p V s S Yh f eS byiub` ut p Y rUqp igd U cd Y ab` Y X WTUS V

[

] - "nie jest".

].

Nom.

Dual. Przypadki zale ne

]

] ]

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.8.2. Zaimki osobowe samodzielne

2.8.3. Zaimki osobowe sufigowane

[

]

Zaimki osobowe sufigowane s formami drugiego i trzeciego przypadka gramatycznego zaimkw osobowych samodzielnych. W odr nieniu od zaimkw samodzielnych, zaimki sufigowane nie s samodzielnymi wyrazami, lecz s przyrostkami. Z wyj tkiem 1. os. sg., zaimki sufigowane maj tak sam posta w drugim i trzecim przypadku gramatycznym Rzeczownik, ktry posiada zaimek sufigowany, tworzy z nim konstrukcj idafy, w ktrej rzeczownik jest wyrazem rz dz cym (nomen regens), a zaimek sufigowany jest wyrazem rz dzonym (nomen rectum), np. [ ] - "ksi ka";

[

] - "zrozumiamnie";

samog oska zaimka zamieni si w [ ], np. [

] "w jego ksi ce".

a)

[ ] posiada form

[

], np.

[

] - "moje oko", ale: ] - "moje dwoje oczu".

[

np. [

[ ] "w", ale: [ ] "we mnie"; ] - "s dzia", ale: ] - "mj s dzia"; [ ], w po czeniu z zaimkami sufigowanymi, zmieniaj ko cwk na [ ] - "nasz budynek".21

XT

[

] - "budynek", ale:

u

r

Wyrazy z ko cwk

[ ], np.

z

z

R hT z {zx {zx r r z

u

[

u

[

[

] - "krzes ale: o", ] - "moje krzes o";

r

Po wyrazach z ko cwk

[ ] : zaimek zostaje podwojony i wokalizowany dodatkowo samog osk [ ],

r

Zaimek sufigowany 1. os. sg.

} s Rr

} r

u z

s Rr

5 I } ( I

[

] - "jego ksi ka", ale:

[ ] po wyrazach z ko cwk :

r

Je eli przed zaimkami sufigowanymi: ,

{zx

s Rr

[

] - "twoja (f) ksi ka";

s Rr

[

] - "twoja (m) ksi ka";

u

s Rr

[

] - "moja ksi ka";

,

,

wyst pi samog oska [ ] lub sp oska g

[ ] to pierwsza

r

l

Wyst puj zawsze w pierwszym przypadku gramatycznym i w zdaniu peni najcz ciej funkcj podmiotu.

il n

g kjih feCdG3 X ` f we srut c pqb g CTXa v h v v h i f de b c Y8 WV U H 4 1 F D1 @XGT@8 TS R Q7H P3I 7H GEB 3C 7AB 9@ 678 5y4 x 231[`

]

jj kjihg q&dG3 Xk f we srut c qb g CTbXtc oh v y x v p h i f de p u t r r r r

m

s

r

r

s Rr

&~0 &CT G I (G I I I r r

R h&~ z {zx z &&~ } z z

T~ } x T x } } } }

m

r

l

~z } ~{z} | x } }~{z | x }~z {| x } ~{z} | ywv x ~z} {| x } } ~z} {| x s

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

[

] - "do";

[

] - "do mnie";

[

] "do nas";

[

] - "na";

[

] - "na nich"

jest wokalizowany przez kasr , np. [ ] - "nauczyciele";

[

] - "moi nauczyciele";

Zaimki osobowe sufigowane musz wyst powa zawsze z innym wyrazem. Je eli wymagane jest pojawienie si drugiego zaimka sufigowanego, to nie wyst pi on bezpo rednio po pierwszym. Stosuje si wtedy partyku posi kow [ ]. Partyku ta nie posiada w a asnego znaczenia, s y u wy cznie do wi zania zaimka, np. [ ] - "daci to (go)".

2.9. Zaimki wskazuj ce bli sze.2.9.1. W nominatiwie. Osoba, rodzaj 3. m 3. f. Sg.

Plur.

Dual.

[

]

[

]

[

2.9.2. Formy przypadkw zaimkw wskazuj cych bli szych w liczbie podwjnej. Zaimki wskazuj ce bli sze odmieniaj si przez przypadki tylko w liczbie podwjnej: Nominativus Genetivus Accusativus [ ] ] [ ] [ ] [ [ ] [ ]

2.10. Zaimki wskazuj ce dalsze.2.10.1. W nominatiwie. Osoba, rodzaj 3. m 3. m 3. f. 3. f. Sg. [ ]

Plur.

Dual. ] ] ] ]

s6 H

[

]

[

s H

[

]

[

s6 H

[

]

[

s H

[

22

sB a) ~} | sBg a) } | sB g ) ~} | sBg g ) } |

[ [

[ [

3

r pBg) nt Qk i q e ou xl d wr y pBg)t glk d ij q e ou nm s

6d 3

[

]

[

]

[

] ]

]

] ]

]

X

X

3 5 ( b 8 7 8y b 78 8 gy "

Y

U

W

8

6d d 3 8 HEA y i 7 8 d 8 HEA y i 7 8

egef3 d c b a`( U

7

V

#| } | ~

#| } | ~

#| } | ~

#| } | ~

U

2 6342 1 0 )' & # ! 5 ( %$ " BPTS 7RQ4GHFD#A B@8 7 A PI E A C A 9

np.

[

].

Zaimki sufigowane

[

]i

[

], przed zbitk sp oskow , zyskuj dodatkow samog g osk [ ]:

Sufiks liczby mnogiej zdrowej rodzaju m skiego w po czeniu z zaimkiem sufigowanym 1. os. asymiluje

Zasada ta nie dotyczy przyimkw, ktre w po czeniu z zaimkami zamieniaj

[ ] na

~ [

&~ @RI @ @XGT@ T R 3I G 3C @ 53

], np.

0h~ @ &~ @RI @r p o xl Bgu) nt Qk i q e d wr y Bgu)t gmk d ij q e p o n l s V z A sy8 7

0hh 0hh ~XG e e3 gf6d s a | s ~ } | s g | s g { ~} | 3 3 y 8 gy h 7 8 gy " 8 7 2 d t ( c b a`( I 8 7 xUI u i rsi q p i U h wv V V

v p o xl Bl n Qk aihf e d wg Bol gk d ij hf e p nml

G GR @

i

| w y r ~

| w %{ wx | yz ~ }

h w q r vtus p x i

! H h H 6 6 [ Sg. [

) ]

2.10.2. Formy przypadkw zaimkw wskazuj cych dalszych w liczbie podwjnej. Nom. Dual. Gen. Dual. Acc. Dual. [ ] [ ] [ ]

sBgg) sBgg) g

sBgg) sBgg) g

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

HQH Q 6 H

2.11. Zaimek wzgl dny

sBg a ) sBg g ) [

]

[

[

Q

a) Zaimek

m.

- "ktry". Nominativus:

]

[

Dual.

[

].

]

% '(g & # % H $ # gg [ [ [ Plur.

!g a"! gg h

Zaimek

0 1) 6 2 5 34

m.

f.

Sg. [

- "ktry". Genetivus i accusativus:

]

]

[

[

Dual.

]

]

% '(g & # % H $ # gg [ [ [ Plur.

A@ 9

A@ !g B 9 ( 8 gg ( 8

Zaimek wzgl dny

! H h H [7

f.

]

musi wyst pi

[

i wyst puje w zdaniu tylko wtedy, gdy odnosi si do wyrazu

C

C

E

D

RQ

7

okre lonego, np.

- "kobieta, ktra wysz ale nie mo e wyst pi , gdy odnosi si do wyrazu a"

C

E

D

V

gg bc Y & `a Y 8 I S WX P I H 8 G R U T 8 I S P I H 8 G[C

nieokre lonego, np. .

- "kobieta, ktra wysz Zaimek a".

]

]

mo e pe w zdaniu arabskim funkcj ni

C

E

V

7

podmiotu, np.

e f@

d

2.12. Zaimek powracaj cy

Jest dope nieniem zdania wzgl dnego, np.

] - "[ci,] ktrzy uwierzyli".

- "m czyzna [ktrego] widzia [go]" ; em

f e d

y

y

g

"kobieta [ktr ] widzia [j ]"; em

- "m czyzna, ktrego widzia [go]"; em

j q v m e d t n sr n u l m

y

j h o e n l m i n m p k

em "kobieta, ktr widzia [j ]".

2.13.1. Liczba pojedyncza (

g

2.13.2. Liczba podwjna

2.13. Kategoria gramatyczna liczby.

W standardowym arabskim liczb podwjn spotyka si cz sto. W dialektach bywa zast powana liczb mnog .g y y y g y

Liczba pojedyncza nie posiada formalnego wyznacznika.

[`almuY$annA].

)

23g g g g

]/

]/

]

]

]

]

-

F

F

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.13.3. Liczba mnoga

[`alj$amcu]

2.13.3.1. Liczba mnoga regularna. Sufiksy liczby mnogiej regularnej (nazywanej rwnie zdrow (pluralis sanus) od arabskiego a) dla rodzaju m skiego (przewa nie osobowego) Nominativus

Genetivus = Accusativus "

np. Sg.231 0u

"nauczyciele" Forma drugiego i trzeciego przypadka: nieokre lona: [ ]; b) Sufiksy liczby mnogiej regularnej rodzaju e skiego: Nominativus8

" 1u 0

okre lona:6

[

]

Genetivus = Accusativus24

1u 0

' 5 4 ( %

Podobnie w formie okre lonej, np. Sg. [ ] - "nauczyciel"6

1u 0

[

] - "nauczyciel"

[

[

!

[

]

[

]

Plur.) ( ' 5 4 %

] - "nauczyciele"

Plur. ]-

% !u

c A

Dwa)nieregularna (czyli amana) -

[

u c A

Liczba mnoga rzeczownikw i przymiotnikw mo e by : Jeden)regularna (w j zyku arabskim: zdrowa)

@f@

!

" 1u 0

(

1 0u

) ( ' 5 7 %

' 5 ( % 7

cf f@

[

] - "bia a"

[

] - "bia e"

[

f

Je eli wyraz arabski ma ko cwk

[ ], to hamza zmienia si w [w], np.

!

z!

[

] - "studentka"

zmienia si w

np. [ ] - "dwie studentki"

]

]

):

Je eli w liczbie podwjnej wyst puje wyraz zako czony w liczbie pojedynczej sufiksem , wwczas

z

6

np.

[

] - "student"

[

] - "dwaj studenci"

A@

Formy sufiksu liczby podwjnej: Nominativus [ ] !

% %

Genetivus = accusativus [ ]

' ( &$ %

) ( ' % &$ #

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)u3r t s x

[

]

Je eli wyraz w liczbie pojedynczej byzako czony sufiksem , to przed utworzeniem liczby mnogiej zdrowej, jest on odci ty, np. Sg.u t s r 3w S y x

u Sufiks liczby mnogiej regularnej rodzaju e skiego s y tak e do tworzenia formy liczby mnogiej rzeczownikw i innych cz ci mowy rodzaju m skiego lecz nieosobowych, np. Sg.3tdqon Vs u p t m m l

Plur.u t s p t m m l 3r sqon Vs k j q Ygi q r q hg

[

] (m) - "rozmowa"

[

] (f) - "rozmowy"

rodzaj enski, niezale nie od tego jaki rodzaj gramatyczny mia w liczbie pojedynczej. y 2.13.3.2. Liczba mnoga amana (pluralis fractus). amanej. Wykorzystuje si tutaj r ne Jest kilkadziesi t schematw tworzenia w arabskim liczby mnogiej kombinacje samog osek wewn trz sp oskowego rdzenia, ktry na ogpozostaje bez zmian, np. g sg. [ ] - "student" 3o3 ~ { x |z yw v } x t x

plur.

[

] "studenci" qV~ }

Wyraz arabski mo e mo e posiada tylko jedn lub kilka form liczby mnogiej, np. sg. [ ] "morze"; Wyraz arabski mo e: - przyjmowa form liczby mnogiej zdrowej i nie tworzy formy amanej. - przyjmowa form liczby mnogiej zdrowej lub tworzy form aman . - tworzy form aman i nie przyjmowa formy liczby mnogiej zdrowej. Poniewa nie mo na jednoznacznie okre li jak form liczby mnogiej amanej tworzy dany wyraz w liczbie pojedynczej, pomoc s s owniki zamieszczaj ce liczb mnog obok liczby pojedynczej wyrazw. 3P o d1v 3Y v 33 dv 3Y 3 v

plur.

[

];

[

];

[

(W s owniku polsko-arabskim poda tylko niektre formy liczby mnogiej. Bardziej systematycznie formy liczby mnogiej s przedstawione w em s owniku arabsko-polskim). 25

q

3 d

3n d

v

(schemat v

3o3Y

z yw v

plur.

3oq

y v

sg.

[

] - "pies" ] - "psy" ] na rdzeniu [ ]);

[

[

3

{ d v

(schemat

[

] na rdzeniu -

3P nq

d1v

plur.

[

] - "miesi ce" [ ]);

3P

v

sg.

[

3 Y

{ v

(schemat

[

] na rdzeniu -

[

]);

] - "miesi c"

];

[

t

u t s 3r

Wyrazy zako czone w liczbie mnogiej sufiksemy

[

] posiadaj , w liczbie mnogiej gramatyczny

x

3r dS u t s w r

[

] - "studentka"x

v u11r w s f q ph i e F c b a U B X 9 E T R Q 9 dF ` YU E 1WAVU 1SI API H E GF E D C@A9 B

x

q

f q ph g i

y

hg

t

e 3

u t w 3or

f q ph g i u g q k j q Yhf g q gi

[

]

Plur. [ ] - "studentki"

] - "morza";

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

2.13.3.3. Liczba mnoga supletywna.

Liczb mnog supletywn (czyli od innego rdzenia), tworz w arabskim tylko nieliczne rzeczowniki np. sg. [ ] - "kobieta";3Y Po 3P

plur.

[

]/

[

]/

2.13.3.4. Liczba mnoga przymiotnikw barw i u omno ci. Sg. ] - "czerwony" 3V d

Posiada schemat

[

], np. Plur. [% 3

Wg tego schematu s budowane, (cho pozornie r ni si nieco od pozosta ych) dwa wa ne przymiotniki tej grupy: Sg. [

Plur. [3ED d9 '

2.13.4. Collectiva. Liczba zbiorowa jest w j zyku arabskim spotykana do cz sto. Rzeczowniki zbiorowe osobowe cz sto tworz liczb pojedyncz z pomoc sufiksu - [ ], np. [ ] - (coll) "Arabowie" i 8 h g f 3#

Pewna grupa rzeczownikw zbiorowych nie tworzy liczby pojedynczej w oparciu o swj rdze , np. od rzeczownika [ ] - "wielb dy" mo emy utworzy l. poj. [ ] - "wielb d", itp. 2.13.5. Liczba gramatyczna atrybutu. Atrybuty zwykle przejmuj swoj liczb od wyrazu, ktry okre laj . We wspczesnym j zyku literackim, je eli rzeczownik w liczbie mnogiej jest nieosobowy, wyraz b d cy z nim w zwi zku zgody, niezale nie od tego jak jest cz ci mowy, przyjmie form liczby pojedynczej rodzaju e skiego. np. [ ] "te kamienie s czerwone" (zwi zek zgody rzeczownika z y ~ mx | u { m l y x m q us q q o m pn }{BBYq !n wrvEtBlrBpn l 2 S 5 2 2 y r 23 ni

zaimkiem i przymiotnikiem) [ n y m l lb{ pn! dj g i d f dk # he d

] "te kamienie s czerwone" (zwi zek zgody

rzeczownika z zaimkiem i przymiotnikiem) [ ] "widzia je" (te kamienie) em

26

x

3

f i 3#b n1q9

ypn }x|Bz!n wrvEtBlrBpn l ~ m { u y x m q us q q o m

4

2

8 h de

y

3YwvX X 9

y

u tC 8 s

dj g i d f dk # he

i 3p1 d9

[

] - (coll) "pelikany" i

[

] - "pelikan".

W de

2

2

3cD db @ 9

[

] - "Arab". Rzeczowniki nieosobowe tworz zwykle l. poj. z pomoc sufiksu

[

], np.

a C 8 VU 5

9 3o

a `

5

3 TS

3YT @ @ X

3oQ R I

C W VU

HG

] - "czarny"

C8 7

F

2

5

2

' @ 9 #BA

o1 Q P I

5

[

] - "bia y"

[

] ]

4

5

2

310 3& '

4

$

6

3

2

)(& '

[

] - "zielony"

3 "

" #!

2

[

] - "niebieski"

[

d Y 1AV 1S AP CA

[

] - "kobiety".

[

]

] ]

[

V

3Vo 1 3 V

% $

8 7

y

| HG 6 F

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

rzeczownika z zaimkiem, przymiotnikiem i czasownikiem) (Poniewa rzeczownik w liczbie mnogiej jest nieosobowy, to zaimki, przymiotniki i czasowniki, posiadaj posta liczby pojedynczej rodzaju e skiego). Przyk zastosowania liczby mnogiej: ady [ ] "wiele krajw arabskich" (dos "liczne kraje . arabskie"). T b#Bc b p! v)b

[

] Jest wiele krajw arabskich" (dos "kraje . ] "te dziewczyny s studentkami" (podmiot

[

liczni); Gdy przymiotnik wchodzi w zwi zek zgody z rzeczownikiem nieosobowym w liczbie mnogiej, przewa nie posiada posta liczby pojedynczej rodzaju e skiego. Zdarza si jednak, e czasem przyjmuje form liczby mnogiej amanej np. [ ] - "fale krtkie" obok: [ ] "fale krtkie". Nie ma to znaczenia dla rodzaju rzeczownika, ktry w obydwu wypadkach pozostaje rodzajem e skim w liczbie pojedynczej i ewentualne dalsze atrybuty musia yby si do tego rodzaju dostosowa , o ile nie wyst powa w liczbie mnogiej yby amanej.

2.14. Idafa

[

]

Idafa, czyli przydawka dope niaczowa, jest zwi zkiem rz du dwch lub wi cej wyrazw, z ktrych wyraz rz dz cy (pierwszy cz idafy - nomen regens on [ ]) rz dzi przypadkiem drugiego cz onu zawsze w drugim przypadku (dope niacz). Wyraz rz dz cy odmienia si natomiast przez wszystkie przypadki. Wyraz rz dz cy nie mo e posiada adnego z trzech tanwinw, podobnie do wyrazw okre lonych przedimkiem [ ]. Je eli wyraz rz dz cy jest rzeczownikiem, to nie mo e pojawi si przedimek okre laj cy jest przymiotnikiem lub imies owem. Idafa mo e by wa ciwa ]).

[

] lub formalna (

2.14.1. Idafa w ciwa. a Jest konstrukcj typu: nomen regens (rzeczownik) + nomen rectum (rzeczownik), np. ] - "ksi ka ucznia"; [ ] - "ksi ki uczniw".

] - "ksi ka ucznia" i konstrukcja analityczna:

[

] - "ksi ka ucznia"

27

C ! f$ jj

G wne zale no ci semantyczne zachodz ce pomi dzy nomen regens i nomen rectum idafy w ciwej: a a) przynale no (odpowiada prepozycji [ ]), np. konstrukcja idafy w ciwej: a [

! f jj

qypCy xo fe l l k i { ~ t zwv

E1mCE'! f j ' EEy 1CX!q' y E jC

C

przed tym wyrazem. Przedimek okre laj cy

[

] mo e pojawi si natomiast przed nomen regens ktre [

rp qo n lmi k

[

[

idafy - wyrazu rz dzonego (nomen rectum -

[

]). Nomen rectum wyst puje

(

Y U P b#c` WX b AV B 6 ST R Q T (

'p #rCodCy x'umqo w t z wv t sr p tdCy x'umrqo zwvt s p

qypvp w1sqyCy xo fe l e } ge t t p z wv rp qo n mil k

(

B1 }c 1

H

jest osobowy, wi c orzecznik jest w liczbie mnogiej). [

b v'(%&B $"#!! q

n mjil k h fegd #l k C~} {| n mjil k h fegd

vA v0p%G%FE#b0DC #z@ B A 9 ' 7 6 p 421) 8 ( 35 0 bt vp p

arabskie s liczne").

] "w uniwersytecie jest wielu studentw" (dos s .

b }Bz! rvEtBrBp #B! # # he v tv ! T t 1 v r

[

] "te kamienie by czerwone" (zwi zek zgody y

b#c c1b#Bc bp! v)b b#cc1

u xywv1u t q t f ce s c r ihpgdb a

! YE X b V B 6 T R Q P I W A SU

rqo p

p T # ( p #

C

li n mk

C

t p wzp qyG`r

E1mCE

E1mCE

(

]

WDwk V|srwk C TFD ~r j W E C n W W n I j C

i

#

9 g fd H5e

4v 1 #u w5u 3 9x v

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

D q

q y D y #j# C E E # [ [

b) cz

z ca ci (odpowiada prepozycji o

]), np. konstrukcja idafy w ciwej: a

[

drewna"; c) umiejscowienie w przestrzeni lub czasie (odpowiada prepozycji

Pomi dzy nomen regens i nomen rectum nie mo e pojawi si aden wyraz, b d cy atrybutem lub orzecznikiem dla nomen rectum, dlatego wyst puj one po ostatnim cz onie idafy, np. [ ] "nowa ksi ka ucznia" (atrybut odnosi si do i

] - "drewniane krzes i konstrukcja analityczna: o"

[ ]), np.

"

!

konstrukcja idafy w ciwej: a

[

] i konstrukcja analityczna:

3 bc1 ( a % 8 57

# Y4120 ' # (& % ` X 3 ) $

)VFD SQRPHFD B W U T C G I G E C

9@8 76420 $ (% A % 5 3 1 )'

[

d) odniesienie czynno ci do instrumentu (odpowiada prepozycji

] - "letnie s ce" o

[ ], np.

[

W U T C G G )VFD VD 4 I C

b y wu5241 )' #$ v x 3 ( t %&

Wsr

#q p

i

h

W U )VTFD SgePHFD Cd C G Q f U I G E B B D

"ci cie mieczem" i

Poniewa wyraz rz dz cy w idafie w ciwej nie mo e przyjmowa przedimka okre laj cego a

- [

] - "ci cie mieczem";

] - "krzes z o

, wi c o tym

3 cv 1 p b

i

zgadza si z nim co do liczby, rodzaju, przypadka i okre lono ci). [ ] "nowa ksi ka ucznia" (atrybut

i

W rpqf CocWmlr k C Wih E n jj I j i

czy nomen regens jest okre lone mo e decydowa okre lono wyrazu rz dzonego, np. [ ] - "ksi ka ucznia" (wyraz rz dz cy jest okre lony).

i

i

i

)VFD Gs VD 4 W U T C G W r I C

b y wu q 41 )' #$ vx # ( t& %

[

] "ksi ka ucznia" (wyraz rz dz cy jest nieokre lony).

odnosi si do

#

9 g fd H5e

si z nim co do liczby, rodzaju, przypadka i okre lono ci). [ ] "ksi ka ucznia jest nowa" (orzecznik

, jest nieokre lony, a

i

9 v #u wu

i

lf ~irpqf CocWlr k C ih I } C } D | W E n jj I j W

i

# fH341 )8 ' # # g 9 d e5 4vd # 9 g fd H5e

9#u wu v

lf ~ierpqf CocWlr k C Wih I } C } D | W E n j I j

i

i

# # s t )8 ' v

I } C } D n lf ~i|{rpqf ocWjzlr k C ih W C E n j I j W

# 9 H5ey41 v)8 ' # 4v 1 #u w5u 3 4 # 3 9 x v d g d

i

rpqf ocWmlr k C Wih W C E n j I j

# fH5e # )8 ' s # tv g 9 d

# fH5eV41 )8 ' # 3 4vd # g 9 d

podmiot

okre lony).

[

] "ksi ka nowego ucznia" (atrybut

odnosi si do

3 dv # 41 4)8 ' #

3 9x v 4v 1 #u w#u

zgadza si z nim co do liczby, rodzaju, przypadka i okre lono ci). [ ] "ksi ka nowego ucznia" (atrybut

odnosi si do

# )8 ' s # tv

zgadza si z nim co do liczby, rodzaju, przypadka i okre lono ci). Atrybut i orzecznik wyrazu rz dz cego wyst puje po atrybucie wyrazu rz dzonego, np. [ ] "du y dom nowego nauczyciela";

liczne"). Nomen rectum mo e by nomen regens dla kolejnego wyrazu; podlega wtedy nast puj cym zale no ciom syntaktycznym: Jako nomen regens nie mo e przyjmowa przedimka okre laj cego Jako nomen rectum musi posiada form drugiego przypadka (w poni szych przyk adach jest to drugi wyraz): [ ] - "dom studenta uniwersytetu".

i

I C r D n Pf ~hWsf ~iwwD C cIFD ~r } C } D | n W EW n n I E n j T C i i

9 v #u wsu

s}f C~irpqf ocWlr k C ih W } D | W C E n j I j W

i

i

W } C } D n sf ~i|mrpqf CocWlr k C ih W E n jj I j W

[

Ilf ~i)f ~hwwD C cIFD ~r } C } D | n W C r D n W EW n n I E n j T C

[

] "nowy dom starego nauczyciela";

] - "du y i nowy dom nauczyciela";

I } C } lf ~DiDPf ~WwwD C IcnFD ~r | n I C r D h n EW n n E I j T C

9 q % ' V4)@ ~34v 1 b # 59 4v 1 #u w5u 5 3 v 1 5 8 9 3 9x v 9 q % ' V34)@ ~4v 1 b # ~4v 1 #u w5u 5 v 1 5 8 9 3 3 9 x v 9 q % ' V34)@ ~4v 1 9#u w#u 4v 1 b # 5 5 v 1 5 8 9 3 x v 3

[

] - "dom nowego nauczyciela jest du y";

Pf ~Dhsf ~iWwwD C IcFD ~r I C r W } C } D | n EW n n E n I j T C

[

] - "w szkole jest du o sal" (dos ownie: "sale szkolne s

jf gWD czIk C F I D C D h j D G C } D E n j k

[

Ilf ~Dijwk V|srwk C TFD ~r } C } | n W D W E C n W W n I j C

28

9 q % ' 5

# b 41 # 34v 1 fx @ 9 # 4v 1 #u w5u 9 # 3 9x v 9 q % ' 5 # b 41 # 34v 1 fx @ 9 # 9 #

] - "nowy dom studenta uniwersytetu". i zgadza ] i i

b y f H4)8 % u 9 9 # 9 5 3 v 1 9

9 q % ' V34)@ ~34v 1 9#u w#u 5 v 1 5 8 9 x v

bg# 9 bg#

#

9 g fd H5e

# # s t )8 ' v

9 v #u wsu

# fH341 )8 ' # 4v 1 #u w#u # g 9 d e5 4vd 3 9 x v i # fH5e g 9 d

9 v #u wu 9 v #u wu

W HVU X

Vg! ~w

'

'

(

f

(

'

e

studenckiego". Wyrazy w obu rodzajach liczby podwjnej i liczbie mnogiej regularnej rodzaju m skiego, gdy pe w ni idafie funkcj wyrazw rz dz cych, trac we wszystkich przypadkach, ko cow liter razem z wyst puj c

'

(

%$IU dcba% ~`S! YHVU6T wSQPIGH # X W G R ' (

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

Zaimki wskazuj ce, je eli wyst puj przed wyrazem rz dz cym, s podmiotem zdania imiennego, np. [ ] "to jest dom studenta uniwersytetu".

Je eli zaimki wskazuj ce wyst puj po wyrazie rz dzonym na ogodnosz si do wyrazu rz dz cego, np. [ ] - "ten dom studenta".

'

'

Je eli zaimki wskazuj ce wyst puj przed wyrazem rz dzonym, odnosz si do niego, np. [ ] - "dom tego studenta".

(

'

'

(

'

'

%$"! V ~ V # 4 @ Y

)S Sw

[

s ~iw Vsw F ~

[

~iw Vsw F ~

po nim samog osk , np. [ ] - "dwaj studenci", ale:

'

'

'

'

F E

Wyraz rz dz cy odmienia si przez przypadki, wyraz rz dzony jest zawsze w drugim przypadku, np. [ ] - "Muhammad wrci do domu

C D B!A 9@8 6 Y 4V) 0 4 3 7 5

'

12 V ' (

~

'

Y 4V) 0

V 1 ~

'

(

'

YV4V) 0

Y 4 @ 4 w Y 4 @ 4 w

[

%$ o! hw #

[

g Vu ~w tUs X

[

%$ o! wI tUs # X

r q

v p Y 3 4 @ r q p Y 3 i 7

3 4 @ 3 f7

(

'

[

g s G %sIQ

[

%$ o! Ss% ~Q # s G

[

g1 s%IQ tUs s G X

[

%$ o! %%s ~GQ tUs # s X

r q

r v p Y A 4 @ r q r Y A p

r x A 4 @ r yf x A

Wyraz

[

] wyst puje wy cznie w idafie i posiada tylko form nomen regens. Oznacza posiadacza

(

jakiej cechy lub przedmiotu, np. [ ] "w sacz" (dos "w ciciel dwch w sw"); . a

'

'

'

Form rodzaju e skiego od

] - "nauczyciele", ale:

] - "dwaj studenci uniwersytetu".

] "widzia dwch studentw", ale: em

jest wyraz:

] - "widzia nauczycieli", ale: em

] "nauczyciele akademiccy".

[

U V

H

Przypadki pochodne od

Kilka wyrazw zmienia swoj form , gdy s wyrazami rz dz cymi w idafie, s to wyrazy: [ ] - "ojciec";

'

'

'

'

(

'

[

e

&

g Vu ~s! (

gen. = acc:

[

W e H X

[

] - "brat";

] - "te ";

h c

HQ wR W

[

W HQ j

Nominativus: np. [

W%U6T wSQmlU X G R

q x D !kA BC i f9

[

] -"usta"

]:

] - "brat Muhammada"; ] - "ojciec Muhammada"; ] "widzia dwch studentw uniwersytetu". em ] "widzia nauczycieli akademickich". em ]. ] - "dom nowego studenta uniwersytetu" ] - "dom studenta nowego uniwersytetu"

29

W%U6T wSQm X G R e

q n x D !kA BC

g f9

q d9 q 9

'

7r i7

&

&

Jerzy acina Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; http://main.amu.edu.pl/~lacina Podstawy gramatyki arabskiej ( ) 2002. (kopia bezpatna)

posiadaczki jakiej cechy lub przedmiotu, np. [ ] - "w sacz"; [ Vu lU %S QTS Q

] "g wna droga ", "go ciniec".

2.14.2. Idafa formalna (niew ciwa). a Jest to konstrukcja: nomen regens (przymiotnik lub imies w) + nomen rectum (rzeczownik), np. [ ] - "zielonego koloru", "zielony"; W odr nieniu od idafy w ciwej, ktra posiada znaczenie rzeczownikowe, idafa formalna ma znaczenie a przymiotnikowe, dlatego ca idafa bywa atry