www.tavaana.org

جامعه‌شناسی‌حقوق

جلسه‌اول

رابطه‌و‌تعامل: جامعه‌و‌حقوق

مجید‌محمدی

www.tavaana.org

چند‌نکته‌مقدماتی

د‌این‌مباحث‌را‌نمی‌توان‌جامعه‌شناسی‌حقوق‌ایران‌نام‌نها•

اما‌در‌حدی‌که‌اطالعات‌در‌دسترس‌باشد‌به‌مسائل‌ایران

.اشاره‌می‌شود

جامعه‌شناسی‌حقوق‌مباحث‌دیگری‌هم‌دارد‌که‌به‌علت‌•

.محدودیت‌جلسات‌به‌بخشی‌مهم‌از‌آن‌ها‌پرداخته‌ام

www.tavaana.org

طراحی‌این‌وبینار

جامعه‌و‌حقوق: ۱جلسه‌•

نهادها: ۲جلسه‌•

عدالت: ۳جلسه‌•

نظام‌های‌حل‌منازعات: ۴جلسه‌•

های‌حاکمیت‌قانونمبانی‌و‌بایسته: ۵جلسه‌•

جنایت‌و‌مکافات: ۶جلسه‌•

وکالت: ۷جلسه‌•

زندان‌ها: ۸جلسه‌•

www.tavaana.org

جامعه‌شناسی‌حقوقی‌چیست؟/جامعه‌شناسی‌حقوق

•Sociology of law/legal sociology/law and society

تفاده‌جامعه‌شناسی‌قانون‌یا‌جامعه‌شناسی‌قانونی‌هم‌قابل‌اس•.است

حتی‌به‌/به‌جامعه‌شناسی‌دستگاه‌قضا‌محدود‌نمی‌‌شود•ی‌جامعه‌شناسی‌حقوق/جامعه‌شناسی‌قانون‌هم‌محدود‌نمی‌شود

ند‌یا‌است‌که‌حتی‌ممکن‌است‌به‌قانون‌هم‌تبدیل‌نشده‌باش(ریمثل‌سربازی‌یا‌حجاب‌اجبا. )قوانین‌ناقض‌آن‌ها‌باشند

www.tavaana.org

جامعه‌شناسی‌حقوقی‌چیست؟/جامعه‌شناسی‌حقوق

استفاده‌می‌کنم‌مثل‌« جامعه‌شناسی‌حقوق»من‌از‌•جامعه‌شناسی‌اقتصاد،‌جامعه‌شناسی‌آموزش‌و‌پرورش،‌

پدیده‌حقوق‌در‌)جامعه‌شناسی‌دین،‌و‌جامعه‌شناسی‌علم‌جامعه‌که‌اعم‌از‌قانون‌و‌دستگاه‌قضا‌و‌نهادهای‌حقوقی‌و

.(قضایی‌است

قانون،‌فلسفه‌/حقوق: بررسی‌مرتبه‌اول‌و‌مرتبه‌دوم•طه‌تمرکز‌بر‌راب: قانون/قانون،‌جامعه‌شناسی‌حقوق/حقوق

واقعیت‌اجتماعی‌: حقوق‌و‌جامعه‌استفرهنگ‌شناسی‌حقوقی/قانون

www.tavaana.org

جامعه‌شناسی‌حقوقی‌چیست؟/جامعه‌شناسی‌حقوق

ق‌و‌در‌برابر‌فقه،‌اخال)قانون‌به‌منزله‌یک‌دستگاه‌و‌یک‌ساختار‌•

در‌این‌درس‌مد‌نظر‌نیست؛‌به‌عنوان‌یک‌گفتمان‌( نظام‌باور

.اجتماعی‌و‌ابزار‌و‌نهاد‌اجتماعی‌مد‌نظر‌است

در‌فهم‌رابطه‌دین‌و‌نظام‌حقوقی‌در‌چارچوب‌جامعه‌شناسی‌حقوق•

نه‌به‌رابطه‌نهادهای‌دینی‌و‌نهادها‌و‌مسائل‌حقوقی‌توجه‌می‌کنیم‌و

.شریعت‌یا‌الهیات؛‌شریعت‌نیز‌خود‌یک‌سازه‌اجتماعی‌است

نحوه‌اندرکنش‌با‌و‌انعکاس‌قانون‌در‌: فرهنگ‌حقوقی•

قانون‌در‌فرهنگ‌سیاسی‌و‌فرهنگ‌عمومی/فرهنگ

www.tavaana.org

منابع

دو‌کتاب‌خودم•

•Constitutional Law of Iran

•Judicial Reform and Reorganization in 20th

Century Iran

یک‌کتاب‌به‌فارسی‌در‌مورد‌قوه‌قضاییه‌ایران•

ده‌ها‌یادداشت‌و‌چند‌مقاله•

www.tavaana.org

منابع

: متن‌درسی•

• Fundamental Principles of the

Sociology of Law, Eugen Ehrlich ,

Transaction publishers, 2009

• An Introduction to the Sociology of

Law, Nicholas S. Timasheff, Transaction

publishers, 2009

www.tavaana.org

منابع

ز‌کتاب‌اول‌یک‌کتاب‌کالسیک‌است‌که‌توسط‌یکی‌ا•

.پایه‌گذاران‌این‌دانش‌نوشته‌شده‌است

ی‌کتاب‌دوم‌از‌یکی‌از‌تبعیدیان‌روس‌است‌که‌می‌توان‌و•

.را‌از‌بنیان‌گذاران‌جامعه‌شناسی‌مدرن‌حقوق‌لحاظ‌کرد

.آثار‌ژرژ‌گورویچ‌به‌فارسی‌قابل‌استفاده‌نیست•

منابع‌دیگری‌هم‌در‌هر‌بحث‌خاص‌در‌صورت‌لزوم‌•

.معرفی‌شده‌است

www.tavaana.org

منابع

: گورویچ‌و‌تیماشف‌تا‌حدی‌کار‌وبر‌را‌دنبال‌کردند•

دوگانگی‌میان‌قانون‌به‌عنوان‌نهادی‌محصل‌و‌متعین‌

متکی‌بر‌قدرت‌اجتماعی‌و‌قانون‌به‌عنوان‌نظامی‌از‌

.ارزش‌ها‌و‌هنجارها‌که‌قدرت‌و‌اعتبار‌درونی‌دارد

ین‌برای‌دنبال‌کردن‌این‌سلسله‌دروس‌نیازی‌به‌خواندن‌ا•

دوکتاب‌ندارید‌اما‌مراجعه‌به‌آن‌ها‌به‌فهم‌عمیق‌تر‌مباحث

.کمک‌می‌کند

www.tavaana.org

فیلمها: منابع

• Law and Military

• Breaker Moran, Bruce Beresford, 1979

• Law as show business

• Chicago

• Right to kill/capital punishment

• Decalogue, Part V., Thou Shalt not Kill, Krysztof Kieslowski, 1988

• Green Mile, Frank Darabont, 1999

www.tavaana.org

منابع

• Civil right lawyers

• Philadelphia, Janathan Demme, 1993

• Law and Justice

• The Verdict, Sydney Lumet, 1982, 128 min.

• Law in Cyberspace

• Cyberspace: Freedom or Regulation? Film for the Humanities & Sciences

www.tavaana.org

فیلم‌ها: منابع

• Lawsuit

• About John Grisham's The Rainmaker, Francis Ford Coppola, 1997

• Correction: back to society

• Longford, Thomas Hooper, 2006

• American Justice System: Flaws and Benefits

• And Justice for All, Norman Jewison, 1979

• Constitutionalism:

• Executive privilege, Cheney’s Law, 2007

www.tavaana.org

فیلم‌ها: منابع

• Personal Justice

• The Secret in their Eyes, Juan José Campanella 2009

• Law and Public Opinion

• Devil’s Knot, Atom Egoyan, 2013

• Prison

• Orange is the new black, 2013, 2014

www.tavaana.org

سواالت‌درس‌تا‌اینجا

پدران‌جامعه‌شناسی‌حقوق‌چه‌کسانی‌هستند؟•

دوگانگی‌بنیادی‌در‌این‌رشته‌از‌دانش؟•

نزله‌تفاوت‌میان‌قانون‌به‌منزله‌یک‌دستگاه‌و‌قانون‌به‌م•

.یک‌نهاد‌اجتماعی‌را‌توضیح‌دهید

کدام‌وجه‌از‌دین‌در‌جامعه‌شناسی‌حقوق‌مورد‌بررسی‌•

قرار‌می‌گیرد؟

www.tavaana.org

حقوق/جایگاه‌جامعه‌شناسانه‌قانون

مسائل‌حقوقی‌و‌: حقوق/موضوع‌جامعه‌شناسی‌قانون•ثل‌نهادهای‌حقوقی‌و‌قضایی‌به‌منزله‌پدیده‌های‌اجتماعی؛‌م

کشتار‌جمعی،‌تروریسم،‌ترافیک‌انسان،‌مهاجرت،‌‌دادگاه‌های‌بین‌المللی‌حقوقی،‌و‌انجمن‌وکال‌

قه‌و‌یکی‌از‌تفاوت‌های‌ف)بدون‌جامعه‌قانون‌شکل‌نمی‌گیرد‌•حداقل)؛‌تنظیم‌و‌اجرای‌آن‌نیز‌عملی‌جمعی‌است‌(قانون

(بخشی‌از‌یک‌جامعه

مشاهده،‌تجربه،‌تحلیل‌و‌: روش‌علمی‌تحقیق: روش‌آن•تبیین

www.tavaana.org

حقوق/جایگاه‌جامعه‌شناسانه‌قانون

یکدستی‌های‌طبیعی،‌تقلیدی‌و‌تحمیلی: نقطه‌شروع•قانون/در‌رفتار‌و‌کنش‌اجتماعی؛‌عرف( تیماشف)

هنگامی‌رخ‌می‌دهند‌که‌علل‌مشابه‌به‌معلول‌های‌: طبیعی•کدستیمشابه‌منتهی‌شوند‌بدون‌تالش‌برای‌ایجاد‌یا‌اِعمال‌ی

زیادی‌مبتنی‌بر‌گزینه‌های‌همزمانی‌است‌که‌تعداد: تقلیدی•.از‌افراد‌از‌الگوهای‌رفتاری‌یگانه‌بر‌می‌گزینند

و‌گروه‌آن‌ها‌را‌اعمال‌می‌کند‌به‌د: اجباری‌هستند: تحمیلی•کنش‌های‌متعین‌و‌مشخص‌یا‌مجموعه‌ای‌از‌( ۱: صورتحامیان‌الگوها/یک‌ساختار‌آرمانی( ۲آن‌ها‌و‌

www.tavaana.org

حقوق/جایگاه‌جامعه‌شناسانه‌قانون

.بدین‌ترتیب‌سه‌معنای‌هنجار‌و‌ناهنجار‌خواهیم‌داشت•

سه‌معنای‌نظم‌و‌سامان‌اجتماعی•

اخالق‌جوان‌مردی،‌)داده‌شدن‌وجه‌اخالقی‌و‌دینی‌به‌آن‌ها‌•

(اخالق‌آیینی،‌اخالق‌اسالمی،‌اخالق‌حرفه‌ای

www.tavaana.org

قانون‌و‌رفتار

از‌: صور‌هماهنگی‌ها‌و‌ناهماهنگی‌ها‌در‌رفتار‌اجتماعی•

سنت‌و‌عرف‌تا‌مد‌و‌فشار‌اعضای‌گروه

قانون‌به‌منزله‌هماهنگی‌نظام‌مند‌یا‌تحمیلی‌رفتارها؛‌•

ضمانت‌اجرا

قانون‌به‌منزله‌قاعده‌رفتار•

www.tavaana.org

پدیده‌ای‌اجتماعی‌یا‌غیر‌اجتماعی: قانون

اعمال‌شده‌یا‌به‌رسمیت‌شناخته‌شده‌توسط‌یک‌: قانون‌محصل•

برآمده‌از‌درون‌مراجع‌قدرت‌(: آستین)مرجع‌اقتدار‌بیرونی‌

بدون‌قوانین‌حاکم‌بر‌زندگی‌حتی: یا‌طبیعی( ارلیک)قانون‌زنده‌•

طی‌مراحل‌تصویب‌و‌اعمال‌از‌سوی‌مراجع‌اقتدار‌و‌

تند‌بسیاری‌از‌قوانین‌وضعی‌در‌واقع‌همان‌قوانین‌زنده‌ای‌هس/قدرت

(: «حقوق‌عرفی»در‌نظام‌حقوقی‌)که‌به‌رسمیت‌شناخته‌شده‌اند،‌

برآمده‌از‌درون‌فرایندها‌و‌سازوکارهای‌اجتماعی

قانون‌رسمی‌و‌غیررسمی•

اجباری-هماهنگی‌اخالقی: تصور‌تیماشف•

www.tavaana.org

(اساسی،‌موضوعه)قوانین‌متعین‌و‌محصل‌

•Positive law vs. living law

وای‌تنظیم‌کننده‌روابط‌میان‌دولت‌و‌مردم‌و‌ق: قانون‌اساسی•

درون‌حکومت‌و‌تحکیم‌کننده‌یا‌ایجادکننده‌یک‌سامان‌

اجتماعی

تعریف‌جرائم‌و‌تخلفات‌و‌تعیین‌: قوانین‌موضوعه•

مجازات‌های‌نقض‌آن‌ها‌و‌روشن‌کردن‌ضابطان‌قضایی‌و‌

تبین‌روال‌امور‌در‌قوای‌مجریه‌و‌مقننه‌و‌قضاییه

www.tavaana.org

چهار‌خصلت‌اجتماعی‌قانون

. قانون‌نقص‌دارد/جامعه‌تغییر‌می‌کند: موقت‌بودن. ۱•قض‌تبدیل‌شریعت‌به‌قانون‌نا)قانون‌کامل‌ممکن‌نیست‌

.(باور‌به‌کمال‌و‌ابدی‌بودن‌آن‌است

استثناپذیری. ۲•

جامعه‌کامال‌در‌لباس‌تنگ: داشتن‌حفره‌و‌نقاط‌ابهام. ۳•.قانون‌نمی‌گنجد

رد‌پیش‌گیری‌نقض‌آن‌در‌همه‌موا/امکان‌همیشگی‌نقض. ۴•.از‌دل‌آن‌خالفکار‌و‌مجرم‌بیرون‌می‌آید/غیر‌ممکن‌است

www.tavaana.org

دفاتر‌وکالت،‌دادگاه‌ها،‌)نهادهای‌حقوقی‌

(دادستانی‌ها

ملی/بین‌الملی•

خصوصی/عمومی/دولتی•

نهادها‌هم‌از‌سنت‌ها‌و‌عرف‌ها‌و‌ارزش‌ها‌و‌هنجارهای‌•

رند‌و‌جامعه‌تاثیر‌می‌پذیرند‌و‌هم‌با‌تحول‌آن‌ها‌تحول‌می‌پذی

.هم‌موجب‌تحول‌آن‌ها‌می‌شوند

www.tavaana.org

تکثر‌نظام‌ها‌و‌دستگاه‌های‌حقوقی

شاند‌قانون‌یا‌هنجار‌موجود‌را‌بر‌تخت‌می‌ن: یک‌منشا‌تکثر•

قانون‌. )یا‌هنجار‌جدید‌می‌آفریند( قانون‌واقع‌گرایانه)

(آرمان‌گرایانه

نظام‌هنجاری‌و‌ارزشی‌با‌نظام‌های‌حقوقی‌مرتبط‌با‌آن‌ها‌•

. نیز‌قابل‌تبیین‌هستند

حتی‌نظام‌های‌حقوقی‌واحد‌مثل‌حقوق‌عرفی‌در‌جوامع‌•

. متفاوت‌اشکال‌متفاوتی‌پیدا‌می‌کنند

www.tavaana.org

چگونگی‌تغییر‌نظام‌های‌حقوقی

فرایندهای‌دمکراتیک‌و‌انعکاس‌مطالبات‌مردم‌و‌افکار•

عمومی

جنبش‌های‌اجتماعی•

بحران‌های‌سیاسی‌و‌اجتماعی•

جنگ‌و‌شرایط‌اضطراری•

www.tavaana.org

پرسش‌های‌درس‌تا‌اینجا

آیا‌قانون‌پدیده‌ای‌اجتماعی‌است؟•

مقایسه‌فقه‌و‌قانون•

تفاوت‌عرف‌و‌قانون•

تفاوت‌اجتماعی‌قانون‌اساسی‌و‌قانون‌موضوعه•

ویژگی‌های‌اجتماعی‌قانون‌کدامند؟•

مشکالت‌و‌مزایای‌قوانین‌واقع‌گرایانه‌و‌آرمان‌گرایانه•

ییر‌قوانین‌و‌نظام‌های‌حقوقی‌چگونه‌و‌تحت‌چه‌شرایطی‌تغ•می‌کنند؟

www.tavaana.org

مکتب‌های‌حقوقی

ا‌و‌قانون‌به‌منزله‌اراده‌حاکم‌بی‌ارتباط‌ب: صورت‌گرایی•

مستقل‌از‌عوامل‌اجتماعی؛‌قضات‌مقررات‌قانونی‌را‌از‌

اصول‌انتزاعی‌اخذ‌کرده‌و‌به‌صورت‌مکانیکی‌و‌از‌

اب‌مجرای‌استدالل‌منطقی‌و‌قیاسی‌در‌تصمیم‌گیری‌در‌ب

.یک‌مورد‌خاص‌اطالق‌می‌شود

وجه‌اجتماعی‌قانون‌در‌این‌مکتب‌به‌طور‌کلی‌نفی‌•

.می‌شود

www.tavaana.org

مکتب‌های‌حقوقی

ستقل‌قانون‌م. قانون‌مستقیما‌از‌جامعه‌تاثیر‌می‌پذیرد: جامعه‌گرایی•

.از‌آنچه‌پیرامون‌آن‌می‌گذرد‌نیست

‌گذاری،‌تمرکز‌بر‌فرایند‌قانونی؛‌قضات،‌دادگاه‌ها،‌قانون:واقع‌گرایی•

هیئت‌منصفه،‌وکال

ر‌قانون‌چگونه‌بر‌دسته‌های‌خاصی‌از‌افراد‌تاثی: منزلت‌گرایی•

چگونگی‌رفتار‌قانون‌با‌دسته‌های‌خاصی‌از‌مردم‌با‌/می‌گذارد

(زنان،‌همجنس‌گرایان،‌آفریقایی‌تبارها)منزلت‌های‌ویژه‌

•http://digitalcommons.law.yale.edu/cgi/viewconte

nt.cgi?article=3103&context=fss_papers

www.tavaana.org

سه‌نگاه‌اجتماعی‌به‌قانون

پاولفکاربرد‌دیدگاه‌های‌ایوان/تیماشف: نگاه‌رفتارشناسانه•

بیهدنبال‌کردن‌رشته‌واکنش‌های‌شرطی‌شده‌با‌پاداش‌و‌تن•

ر‌این‌که‌چگونه‌قانون‌در‌جامعه‌استقرار‌می‌یابد‌و‌همه‌گی•

.می‌شود

ه‌ناتوانی‌در‌توضیح‌وجه‌احساسی‌انگیزه‌های‌اخالقی‌ک•

.سهمی‌در‌انگیزش‌یک‌رفتار‌خاص‌دارند

www.tavaana.org

سه‌نگاه‌اجتماعی‌به‌قانون

بدون‌مطالعه‌ارزش‌ها‌و‌هنجارهای‌اجتماعی‌: نگاه‌هنجاری•.نمی‌توان‌قانون‌را‌فهمید

و‌بایدها‌هم‌وضعی‌اند/قانون‌در‌باب‌بایدهاست‌و‌نه‌هست‌ها•.نمی‌توانند‌طبیعی‌باشند

ند‌جامعه‌شناسی‌حقوق‌علمی‌است‌که‌بایدها‌را‌مطالعه‌می‌ک•.اما‌خود‌آن‌هنجاری‌نیست

.همه‌هنجارها‌و‌ارزش‌ها‌وجه‌قانونی‌و‌حقوقی‌ندارند•

ن‌مطالعه‌سنت‌عام‌تر‌از‌مطالعه‌قانون‌است؛‌سنت‌به‌قانو•.تقلیل‌نمی‌یابد

www.tavaana.org

سه‌نگاه‌اجتماعی‌به‌قانون

نگاه‌کارکردگرایانه•

کنترل‌اجتماعی•

هماهنگ‌کردن،‌تنظیم‌و‌محدودکردن‌یا‌به‌طور‌خالصه‌•

مهندسی‌رفتارها

فظ‌منتهی‌می‌شود‌به‌یک‌دستی‌رفتارها‌که‌به‌توسعه‌و‌ح•

.نظم،‌همبستگی‌و‌توازن‌در‌جامعه‌کمک‌می‌کند

www.tavaana.org

نگاه‌غیراجتماعی‌به‌قانون

انهروان‌شناستحت‌تاثیر‌آرای‌تیماشف: روان‌شاسانهنگاه‌•دگاه‌را‌این‌دیوونتویلهلم،‌و‌واتسون،‌پیاژه،‌پاولف،‌پارتو

.می‌کندمطرح‌

ه‌با‌این‌فرض‌کروان‌شناختیحقوق‌به‌عنوان‌یک‌پدیده‌•مفاهیم‌حقوقی‌مثل‌الزام،‌حق،‌قرارداد‌فقط‌در‌ذهن‌انسان

وجود‌دارند‌و‌نه‌در‌عالم‌خارج

.منشا‌قانون‌در‌تجربیات‌روانی‌افراد‌است•

.حقوقی‌وجود‌داردرانهتنها‌در‌ذهن‌است‌که‌انگیزه‌یا‌•

. می‌دهداین‌دیدگاه،‌حقوق‌را‌به‌وجوه‌روانی‌آن‌تقلیل‌•

www.tavaana.org

نگاه‌غیراجتماعی‌به‌قانون

احکام‌دینی‌از‌جمله‌احکام‌شرعی‌از‌واقع‌و‌: نگاه‌مذهبی•

.نفس‌االمر‌که‌در‌نزد‌خداست‌حکایت‌می‌کنند

(در‌بحث‌اماره‌و‌اصل. )روایات‌از‌واقع‌حکایت‌دارند•

خلط‌هست‌و‌باید•

خلط‌گزاره‌های‌اعتباری‌و‌گزاره‌های‌اخباری‌و‌حاکی‌از‌•

واقعیت

www.tavaana.org

نظام‌ها

دو‌نظام‌حقوقی‌عمده‌یعنی‌نظام‌حقوق‌مدنی‌و‌نظام‌حقوق‌عرفی•

:حقوق‌مدنی•

legal system originating in Europe, intellectualized within the framework of late Roman law, and whose most prevalent feature is that its core principles are codified into a referable system which serves as the primary source of law

:حقوق‌عرفی•

the part of English law that is derived from custom and judicial precedent rather than statutes. Often contrasted with statutory law

www.tavaana.org

مدل‌ها

ه‌‌ساختاری،‌فرهنگی‌و‌مبتنی‌بر‌تضاد‌برای‌فهم‌رابطمدل‌های•جامعه‌و‌حقوق

: مدل‌ساختاری•

laws must be understood in terms of their relationship to a larger, overarching system or structure .

شر‌اساسی‌در‌زندگی‌بمولفه‌ایبدون‌فهم‌فرهنگ‌که‌: مدل‌فرهنگی•سیر‌فهم‌و‌تفراه‌گشایفرهنگ‌/نظام‌حقوقی‌را‌فهمیدنمی‌تواناست‌

.خود‌استزیست‌شناسیاز‌محیط‌و‌انسان‌ها

روبنا-زیربنا: مدل‌تضاد•

www.tavaana.org

پرسش‌های‌پایانی

.چهار‌مکتب‌حقوقی‌را‌ذکر‌کرده‌و‌آن‌ها‌را‌توضیح‌دهید•

.یدیک‌نگاه‌اجتماعی‌به‌قانون‌را‌توضیح‌دهید‌و‌نقد‌کن•

.نیدیک‌نگاه‌غیراجتماعی‌به‌قانون‌را‌توضیح‌داده‌و‌نقد‌ک•

نقاط‌اشتراک‌و‌تفاوت‌حقوق‌مدنی‌و‌حقوق‌عرفی•

نظام‌حقوقی‌جمهوری‌اسالمی‌مدنی‌است‌یا‌عرفی؟•

اهمیت‌فرهنگ‌در‌فهم‌حقوق•

www.tavaana.org

حقوق‌معنوی

این‌مطلب‌به‌پروژه‌توانا‌مربوط‌به‌سازمان‌‌-اختصاص‌•

•E-Collaborative for Civic Educationاختصاص‌دارد‌و‌استفاده‌از‌آن‌می‌بایست‌با‌

.ذکر‌نام‌سازمان‌تهیه‌کننده‌انجام‌شود

بهره‌این‌مطلب‌برای‌استفاده‌های‌غیر‌تجاری‌می‌باشد‌و‌برای‌هیچ‌گونه‌منفعتی-غیر‌تجاری‌•

.برداری‌نخواهد‌شد

تنها‌اگر‌می‌‌خواهید‌هر‌گونه‌تغییری‌در‌مطلب‌وارد‌کنید،‌شما‌می‌‌توانید‌حاصل‌کار‌را-اشتراک‌•

تحت‌مجوز

•E-Collaborative for Civic Education ‌،منتشر‌کنید‌و‌برای‌ایجاد‌بدنه‌اصلی‌‌اطالعت

این‌تغییرات‌را‌باید‌با

•E-Collaborative for Civic Educationبه‌اشتراک‌گذارید.