“ปฏิวัติน้ำมันทอดซ้ำ” จากก้น ...บทท ๑ ว าวรอลม ๑๑ บทท ๒ รวมพลปฏ ว ต ๒๗

- � -

พลกปม “ปฏวตนำมนทอดซำ” จากกนกระทะ ส วาระแหงชาต

พมพครงท ๑ มถนายน ๒๕๕๕

พลกปม “ปฏวตนำมนทอดซำ” จากกนกระทะ ส วาระแหงชาต

ทปรกษา รศ.ภก.ดร.วทยา กลสมบรณ

ภก.วรวทย กตตวงศสนทร

บรรณาธการ ผศ.ภญ.ดร.วรรณา ศรวรยานภาพ

ผเขยน อภญญา ตนทววงศ

นวพร ตอมกระโทก

ประสานงาน สกญญา พวงมณ

สรรพาพร แกวทอง

ปกและรปเลม วฒนสนธ สวรตนานนท

จดพมพและเผยแพร ศนยพฒนาวชาการและกลไกคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.)

คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปทมวน กรงเทพมหานคร ๑๐๓๓๐

โทร. ๐-๒๒๑๘-๘๔๔๕ โทรสาร ๐-๒๒๕๑-๓๕๓๑

http://www.thaihealthconsumer.org

e-mail: [email protected]

พลกปม “ปฏวตนำมนทอดซำ” จากกนกระทะ ส วาระแหงชาต เปนหนงสอ

ถอดบทเรยนการทำงานคมครองผบรโภคของแผนงานยอยปฏวตนำมนทอดซำ

เสอมสภาพทดำเนนงานภายใตแผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.)

ซงเปนโครงการความรวมมอระหวางสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ (สสส.) และจฬาลงกรณมหาวทยาลย

หนงสอเลมนไดสรปบทเรยนการทำงานจดการปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพ

ของภาคเครอขายทเกยวของ ทงหลกการ แนวคด กระบวนการทำงาน และการ

พฒนางานของแตละภาคทงภาคราชการ องคกรปกครองสวนทองถน ภาค

เอกชน และภาคประชาสงคม โดยบคคลสำคญทเปนแกนหลกในการผลกดนให

งานสำเรจคอ ภก.วรวทย กตตวงศสนทร ผอำนวยการศนยวทยาศาสตร

การแพทยท ๗ (อบลราชธาน)/ผชวยอธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย ซงเปนทง

ผบรหารและนกวชาการททำใหผลงานในหองปฏบตการวทยาศาสตรการแพทย

ออกมารบใชประเทศชาตไดอยางแทจรง นอกจากนยงมบคคลสำคญทเปน

แกนหลกในการดำเนนการอกหลายทานดงทไดกลาวถงในการทำงานเรองน

คคส. ขอขอบคณทกทานทรวมกนขบเคลอน สรางตนแบบและตวอยางการ

ทำงานคมครองผบรโภคเพอจดการปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพ และขอ

ขอบคณคณอภญญา ตนทววงศ ทไดตดตามเกบผลงานและเขยนเรองราวดๆ

ของพวกเราออกมาเปนบทเรยนสำหรบเพอนรวมทางคนอนๆ ตอไป

ศนยพฒนาวชาการและกลไกคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.)

คำนำ

บทท ๑ วาวรอลม ๑๑

บทท ๒ รวมพลปฏวต ๒๗

บทท ๓ สรางทางรอด ดวยความร ๓๗

บทท ๔ บก “อปท.แถวหนา” ทวารนชำราบ ๔๗

บทท ๕ มงลงตรง ขบเคลอนทงจงหวด ๕๙

บทท ๖ เตมเตม “วงจรแปลงรางขยะสพลงงาน” ๗๗

บทท ๗ ขยายปฏบตการส “สถานศกษา” ๙๓

บทท ๘ “ภาคธรกจ” พรมแดนใหมของพนธมตร ๑๑๑

บทท ๙ จากกนกระทะ สวาระแหงชาต ๑๑๗

บทท ๑๐ คำตอบสดทาย...อยททองถน ๑๒๙

สารบญ

- � - - � -

ผลการศกษาโดยคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน แสดงใหเหนวา

ปรมาณสารโพลารทเกดขนในนำมนขณะทอดอาหารมความสมพนธกบการเกด

สาร PAHs โดยเมอปรมาณสารโพลารเพมสงขนกจะเรมพบสาร PAHs ปรมาณสง

ตามไปดวย สรปไดวาสารพษเหลานเกดขนในนำมนขณะทอดอาหาร

และเมอทดสอบความเปนพษตอเซลล (HepG2 cell line) พบวา นำมนเสอม

สภาพทมคาสารโพลารสงและพบสาร PAHs นน มผลทำใหอตราการตายของ

เซลลเพมขนและแสดงผลตอความผดปกตของเซลลอยางมนยสำคญ

ขอมลทแสดงใหเหนวา อาหารททอดจากนำมนทอดซำเสอมสภาพเปนตวการ

กอความเสยงตอการเปนโรครายใหแกผบรโภค ไดรบการยนยนชดเจนจน

กระทรวงสาธารณสขไมอาจวางเฉย และนำมาสการออกประกาศฉบบดงกลาว

ทมเนอหาสาระวา

“นำมนทใชทอดหรอประกอบอาหารเพอจำหนาย ใหมปรมาณสารโพลารไดไม

เกน รอยละ ๒๕ ของนำหนก ๑ ผประกอบอาหารทใชนำมนทอดอาหารทมคา

ปรมาณสารโพลารเกนมาตรฐานทกำหนดและจำหนายแกผบรโภค ถอเปนการ

จำหนายอาหารผดมาตรฐาน ฝาฝนมาตรา ๒๕(๓) ของพระราชบญญตอาหาร

พ.ศ. ๒๕๒๒ ระวางโทษปรบไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท”

แมการประกาศนโยบายทสงผลระดบชาตเชนนถอไดวาเปนหนงใน “เปาหมาย

ปลายทาง” สำหรบนกเคลอนไหวดานการสรางเสรมสขภาพ แตสำหรบกรณ

การจดการความเสยงจากสารพษในนำมนทอดซำเสอมสภาพดวยการออก

ประกาศกระทรวงสาธารณสข ไดแสดงใหเหนวา กฎหมายนนมไดมพลงในการ

สรางความเปลยนแปลงไดโดยลำพง

จากทเคยเปนเสมอนฐานทมนอนเปนทมาของบรรดาอาหารยอดนยม “กระทะ

ทอด” ไดพลกผนสถานะสแหลงมหนตภยสำหรบปากทองของคนไทยอยางเปน

ทางการตงแตป ๒๕๔๗ เปนตนมา

จดหกเหในครงนนเกดขนจาก ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท ๒๘๓)

พ.ศ. ๒๕๔๗ เรอง กำหนดปรมาณสารโพลารในนำมนทใชทอดหรอ

ประกอบอาหารเพอจำหนาย

สงทอยเบองหลงความเคลอนไหวจนถงขนทตองออกกฎหมายทมเนอหา

ควบคมคณภาพของนำมนสำหรบประกอบอาหารฉบบน กคอ การยอมรบตอ

ขอพสจนถง “พษ” ทแฝงอยในนำมนปรงอาหารทนำมาใชซำอยางไรขอกงขา

นบตงแตเวทระดบโลกลงมา

ในการทอดอาหารนน นอกจากการเปลยนแปลงทางกายภาพทเกดขนกบนำมน

แลวยงมการเปลยนแปลงทางเคมเกดขนดวย โดยความเปลยนแปลงทวาน

สงผลเสยตอสขภาพของมนษย เพราะองคประกอบในนำมนไดแปรเปลยนจาก

สารทบรโภคไดโดยไมเกดอนตราย กลายสผลในทางตรงกนขาม

“สารตวราย” ทมบทบาทโดดเดนอยในนำมนทอดซำทเสอมสภาพมดวยกน

๒ ชนด ไดแก สารโพลาร (Polar compounds) ซงเปนสาเหตทำใหเกดโรค

ความดนโลหตสง และ สารโพลไซคลกอะโรมาตก ไฮโดรคารบอน (Poly-

cyclic aromatic hydrocarbons: PAHs) ซงเปนสารทกอใหเกดโรคมะเรง

บทนำ

๑ หมายถง มสดสวนสารโพลารไมเกน ๒๕ กรม ในนำมน ๑๐๐ กรม

- � - - � -

ทงทมองคความรชดแจง อกทงมกฎหมายทระบบทลงโทษรองรบอกชนหนง

แตทำไมเรองนถงไมเดนหนา?

คำตอบแรก เปนเรองเชงเทคนค ในสวนทมความสำคญตอการ “ชถกชผด”

อยางยง นนคอ การขาดอปกรณในการตรวจวเคราะหสารเจาปญหาในนำมนท

สามารถนำไปใชงานภาคสนามไดอยางสะดวก และคาใชจายไมสงเกนกวาท

หนวยงานภาครฐจะแบกรบได

วธมาตรฐานในการตรวจวเคราะหในยคนน ไดแก การใชแกสโครมาโทกราฟ

(chromatography) ซงในทางปฏบตเปนไปไดยากและไมคมคาหากทก

ตวอยางนำมนทอดอาหารในประเทศไทยตองตรวจโดยวธมาตรฐาน ตอมาจงม

การนำเครองมอทใชคดกรองคณภาพของนำมนทอดจากตางประเทศ คอ

เทคนคทแอลซ (TLC) และเครองวดประจอเลกโทรด (electrode) แตกมราคา

แพง ถงเครองละ ๓๐,๐๐๐ บาท อกทงมขอจำกดในการใชงาน เพราะตองนำ

อปกรณซงมขนาดใหญจมลงในกระทะทอดขณะทนำมนกำลงเดอดพลาน

นอกจากนยงมภาระคาใชจายการสอบเทยบคาของเครองมอทสงเกอบถง

หลกหมนบาทตอครง

คำตอบทสอง กคอ ทงทแสดงจดยนถงการรบรตอปญหา แตภาครฐในขณะนน

กยงไมมนโยบายและมาตรการในระดบประเทศทครอบคลมการแกปญหา

บรณาการผรบผดชอบทกภาคสวนอยางเปนรปธรรม

สองเรองนคอดานสำคญทสกดประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท ๒๘๓

พ.ศ. ๒๕๔๗ ใหไมอาจกาวพนจากสภาพของ “กระดาษ” ส “กฎหมาย” ได

อยางแทจรง

กระทะทอดทมกระจายอยทวทกตรอกซอกซอยจงยงคงทำหนาทเปน

“ระเบดเวลา” ดวยความไมตงใจของผมหนาทปรงอาหารและเจาหนาท

ทเกยวของในการบงคบใชกฎหมายฉบบน

กระทะทอดทใชนำมนซำซากจนเหนสภาพขนดำอยางชดเจนมใหเหนจนเจนตา

เชนเดยวกบความนยมเตมนำมนใหมลงในนำมนทอดอาหารทใกลเสอมสภาพ

ดวยความเขาใจวาเปนวธทพงกระทำ ทงๆ ทการทำแบบนจะยงเรงใหนำมน

เสอมสภาพเรวขนไปอก

เดกและผใหญทวทกหวระแหงยงคงบรโภคอาหารททอดมาจากกระทะเหลาน

กนอยางเอรดอรอยตามปกต แมสภาพของนำมนทขนดำจนนากลวอาจทำให

ลงเลใจ หรอหนเหไปหากระทะใบอนทสภาพนำมนดใสกวาอยบางเทาทจะม

โอกาสเลอกได แตความรและความตระหนกตออนตราย และสทธทจะไดรบ

การคมครองสขภาพจากอนตรายของสารพษในนำมนทอดซำเสอมสภาพ ซง

กฎหมายประกาศรบรองไวตงแตป ๒๕๔๗ กยงไมเกดอานสสงสแกผบรโภค

ไทย

และทนาเหนใจไมนอยกวากนกคอ เจาพนกงานทมหนาทบงคบใชกฎหมายใน

เรองนเองกไมรวาจะทำหนาทนใหลลวงไดอยางไร ในเมอขาดปจจยเอออำนวย

ใหดำเนนการคนหาผกระทำผด

นคอสถานการณทเกดขน ณ ป ๒๕๔๗ ทหากจะวาไปแลวกเปนภาพทผสม

ปนเปกนระหวางสงทเรยกวา “ปญหา” และ “โอกาส”

โชคดทใชวาทกฝายจะพากนตดหลมอยกบสงแรก

ไมเชนนนหนงสอเลมนคงจบลงเพยงแคหนาน...

วาวรอลม

บททหนง

บททหนง

�3

พ.ศ. ๒๕๔๘ สภาพภายนอกของอาคารสองชน ภายในแนวรว ศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน) ดสงบเงยบและเรยบงาย

เหมอนเชนสถานทราชการทวไปในเขตภมภาค

ทวา สภาพภายในกำลงเคลอนไหวไปในแบบฉบบของตนเอง

ความเคลอนไหวในภาพนง จรรยารตน พาวขนทด นกวจยของศนยฯ กำลงครำเครงอยกบอปกรณใน

หองปฏบตการทางวทยาศาสตร หรอทคนไทยเรยกทบศพทภาษาองกฤษอยาง

สนๆ วา “หองแลบ” เพอคดคน “นวตกรรม” ชนหนง ซงถาเปนผลสำเรจกจะ

กออานสงสในการชวยปกปองชวตของผคนไดมากมายเปนเงาตามขนาดความ

นยมกนอาหารทอด ทกำลงเพมยงขนทกทในหมคนไทย ทงผใหญและเดก

เปาหมายของเธอคอ การพฒนาชดทดสอบสารโพลารในนำมนทอดซำ

อยางงายขนเพอใหประชาชนและผประกอบการรานอาหารใชตรวจ

สอบไดวา ถงเวลาตองเปลยนนำมนทอดแลวหรอยง

การพฒนานวตกรรมใหมๆ ทตอบสนองตอปญหาสขภาพคนไทยไมไดเปนเรอง

พเศษหรองานเฉพาะกจ แตถอเปนสวนหนงของงานปกตในหนวยงานแหงน

ชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพ อนเปนหนงในผลงาน แหงความภาคภมใจของชาวศนยวทยฯ อบลฯ ถกสงผานไปสกระบวนการตรวจสอบอยางเขมงวด จากหลายหนวยงาน จนเปนทยอมรบวา ทงแมนยำ ใชงาย และประหยด

�4

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

�5

เมอป ๒๕๕๒ กระแสความตนตวตออนตรายจากพษสารตะกวในนำและอาหาร

ซงปนเปอนสารตะกวทใชบดกรในเครองทำนำเยน หมอกวยเตยว ตลอดจน

หมอตมกาแฟ เกดขนและอยในความสนใจของคนทงประเทศ และนำมาสการ

ประกาศมาตรฐานผลตภณฑเพอปองกนไมใหอปกรณทเกยวพนโดยตรงตอปาก

ทองของคนทงประเทศกลมนกลายเปนแหลงแพรพษตะกวในเวลาไมนาน

หลงจากนน

นอยคนนกจะรวา “ชนวน” ททำใหปญหานเผยตวขนมาจนเดนชด

มาจากตวตกเลกๆ เงยบๆ แหงนนเอง

กอนหนาและหลงจากนน ทมงานของศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ ยงอย

เบองหลงความกาวหนาทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนอยาง

สบเนอง ไมวาจะเปน การพฒนาสตรปลาสมปลอดดนประสว ททงอรอยและ

นากน การกำกบดแลคณภาพนำดมจากแหลงตางๆ ในชมชนทวจงหวด

อบลราชธานใหคงเสนคงวา ฯลฯ โดยยดหลกการนำความรความเชยวชาญ

ดานวทยาศาสตรการแพทยมาผสานเขากบพลงทองถน ในการพฒนาความร

และแนวทางใหมๆ เพอการกนอยอยางปลอดภยและมคณภาพชวต บนหลก

แหงการพงพาตนเองใหมากทสด

การสรางนวตกรรมอนเปน “คำตอบ” ทสงคมมองหาไดอยางตอเนองนน

สาเหตไมใชเพราะทนเปนแหลง “รวมดาว” นกวทยาศาสตรผทรงภมความร

ระดบหวกะท แตเปนเพราะทนคอแหลงปลกปน “นกวทยาศาสตรระดบหวกะท

ในดานการรจกนำความรมารบใชสงคม” และพสจนดวยผลงานทผานมาให

เหนวา ปจจยสำคญของการพฒนานวตกรรมทสรางผลกระทบอยางเดนชดใน

ชวตจรงของประชาชน ไมไดเกดจากปจจยในเรองอปกรณเพยบพรอมลำสมย

หรอไอควระดบปราดเปรอง

แตเกดจากการทำงานให “ตอบโจทย” เพอแกปญหาทคกคามความเปนปกต

สขของเพอนรวมสงคม ดวยสตปญญาและความเอาใจใสทมเทเปนสำคญ

กรณการพฒนา “ชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพ” คอหนงใน

ตวอยางทเหนไดชดเจน

ไขบนไดส “นวตกรรม” “หลงจากทมการออกประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท ๒๘๓ เราไดฟงมา

วา เพอนๆ ทมหนาทบงคบใชกฎหมายเขากทำกนไป คอ เอาเครองมอไปจม

ในนำมนเดอดๆ แตเครองมอนนเขาผลตมาใหใชในงานตรวจสอบคณภาพใน

หองแลบ ไมเหมาะจะเอามาใชกลางตลาดแบบน กไดยนเสยงบนกนมาวา ถา

เจอแมคาอารมณไมดกตองระวง คำถามทเกดขนตามมากคอ จมแบบนแลวเรา

ไดอะไร...ทำใหประชาชนปลอดภยไดจรงหรอไม”

คณจรรยารตน พาวขนทด นกวจยของศนยฯ

ภก.วรวทย กตตวงศสนทร ผอำนวยการศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน)

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

��

ภก.วรวทย กตตวงศสนทร ผอำนวยการศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗

(อบลราชธาน) ยอนเลาถงความคดเบองแรกททำใหเขามาเกยวพนกบปญหา

นำมนทอดซำเสอมสภาพ

จดเชอมโยงใหเรองราวทไดยนไดฟงถงปญหาพฒนาสการเขามารวมหาทางออก

อยางจรงจงเกดขนในชวงหลงการออกประกาศดงกลาวไมนาน คอ ในป ๒๕๔๘

โดยการจดประกายความคดจาก ผศ.ดร.สพตรา ปรศพฒนา อาจารยคณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ซงเปนหนงในนกวชาการไมกคนของ

ประเทศไทยทสนใจศกษาและตดตามขอมลเกยวกบพษจากนำมนทอดซำเสอม

สภาพอยางจรงจงและตอเนอง โดยในชวงดงกลาว ผศ.ดร.สพตรา เดนทางมาทำ

โครงการวจยทอำเภอวารนชำราบ รวมกบทมงานของศนยวทยาศาสตรการ

แพทยฯ จงมโอกาสไดพบปะและแลกเปลยนขอมลกน

“ขอมลจากอาจารยสพตรา ทำใหเราไดความรเกยวกบธรรมชาตของนำมนทอด

อาหารวา เมอนำมาใชทอดซำมนจะเสอมสภาพลงไปเรอยๆ เพราะไดรบ

ความรอน และเมอถงจดทปรมาณสารโพลารมสดสวนประมาณ รอยละ ๒๕ ของ

นำหนกนำมน ระดบความเสอมจะยงเกดเรวขน ยงไปกวานน ทางออกทแมคา

ชอบทำกน คอ การเตมนำมนใหมเพมลงไป จะยงเรงใหนำมนเสอมเรวขนไปอก”

“จากความรนเราจงมาคดคนกนตอวา ถามเครองมอสกตวหนงทบอกไดวา

เมอไหรนำมนใกลถงจดอนตรายทวา เพอจะไดหยดใชและทงไป นาจะเปน

คำตอบของเรองน”

นนคอทมาของ “โจทย” ใหมทถกคนพบ และ จรรยารตน ในฐานะ

นกวทยาศาสตรทมประสบการณสงในการคดคนวธการทดสอบและออกแบบ

ชดทดสอบอาหาร ไดกาวเขามาเปนผรบผดชอบงานอนทาทายน

“วธการทมอยในขณะนนม ๒ วธ วธแรกคอ การนำตวอยางนำมนสงเขาไป

ตรวจในหองแลบ เพอตรวจสอบดวยเครองชง ๔ ตำแหนง ราคาเครองละเปน

แสน ใชเวลา ๑๘-๑๙ ชวโมง จงรผล ซงวธนรบมอกบสถานการณจรงไมไหว”

“อกวธหนง คอ ใชเครองมอทมขนาดเลกลงพอทจะนำออกนอกสถานทไดไป

จมลงในนำมนทอดทกำลงเดอดพลาน เพอตรวจหาคาการนำไฟฟา และนำมา

ปรบเทยบใหเปนคาสารโพลาร ซงมความสมพนธกน แตขอจำกดของเครองมอ

นคอ หนง มราคาแพงเพราะตวเซนเซอรของมนทำจากทองคำ สอง ตองจมลง

ในขณะทนำมนรอนจดเทานนจงอานคาได และสาม ตองมการปรบคา

ความเทยงตรง (calibrate) อยเปนระยะ โดยแตละครงมคาใชจายสงมาก”

จรรยารตน ทบทวนใหเหนภาพกรรมวธการตรวจสอบคณภาพนำมนทอดซำใน

ขณะนน ซงสรางขอจำกดในการทหนวยงานดานสาธารณสขจะเดนหนาควบคม

ปรมาณสารโพลารตามกฎหมายใหเปนจรง

ชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพ

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

��

ตนทางของการพฒนาวธการใหมกคอ เปลยนจากการตรวจหาสารโพลาร

โดยตรง โดยมงไปทการวดปรมาณตวอนแลวเทยบออกมาเปนคาสารโพลารได

อยางเทยงตรง โดย ผศ.ดร.สพตรา มาชวยเปนทปรกษาดานวชาการใหอยาง

ใกลชด และเปนผประเมนและยนยนความเทยงตรงของชดทดสอบนจนเปน

ผลสำเรจภายในเวลาไมกเดอนเทานน

ชดทดสอบทศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ คดคนขนน มความแมนยำถง

รอยละ ๙๙.๒ และรผลภายในเวลา ๓ นาท โดยมราคาประหยด เพยง ๒๐ บาท

ตอการทดสอบ ๑ ครง

ถอเปนนวตกรรมทเขามาเตมชองวาง ทำใหโอกาสในการจดการปญหา

นำมนทอดซำขยบเขาใกลปฏบตการยงขนกวาเดมมากมาย

ของดตองมคนใช ถงแมจะมของดเกดขนรอทา แตหากวาไมมการสราง “ขอตอ” ใหถกนำไปใช

ของดขนาดไหนกอาจตกทนง “ขนหง” เปนไดแคหลกใหหยากไยชกใยเลนได

ทงนน

เชนเดยวกบชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพ อนเปนหนงในผลงานแหง

ความภาคภมใจของชาวศนยวทยฯ อบลฯ ทถกสงผานไปสกระบวนการตรวจ

สอบอยางเขมงวดจากหลายหนวยงาน จนเปนทยอมรบวาทงแมนยำ ใชงาย

และประหยด แตตราบใดทยงไมเดนหนาไปถงขนผลลพธ คอ ถกนำไปใชเปน

เครองมอกำหนดชวงเวลาทตองเปลยนนำมนของพอคาแมคาในตลาดอาหาร

เพอไปถงระดบผลกระทบ ในการทำใหผบรโภคปลอดภยจากพษในนำมนทอด

ซำเสอมสภาพทวทกทองถน ทมงานทนจะถอวาผลงานชนน “แปก”

ดวยเหตน ทมงานอกชดหนงจงออกไปสราง “หองแลบ” ในสนามจรง เพอ

ตอบใหไดวา จะนำชดทดสอบนไปใชงานอยางไรจงบรรลเปาหมาย ใชงานได

สะดวกและประหยดทสด

ผอ.วรวทย เปนผตอบคำถามขอแรก

“โจทยขอนอยตรงทวา ถงแมราคาไมแพง แคชดละ ๒๐ บาท และผลตไดเอง

ในประเทศ แตสารเคมทใชในชดทดสอบของเราตองนำเขาจากตางประเทศ

หากจะเอาไปจมทดสอบกนทกๆ วนกไมไหว ดงนนจะมวธใชชดทดสอบน

อยางไรจงประหยดและเกดผลตามเปาหมายหลก ซงอยททำอยางไรให

ประชาชนปลอดภย?”

“หลกการทเราหาคำตอบวา เมอไหรทตองเลกใชนำมนชดนน กคอ นำนำมน

มาทดสอบดวา เมอไหรใกลถงคาสารโพลาร รอยละ ๒๕ นนคอจดสนสด หาม

ใชและหามเตมนำมนใหมลงไปผสมนำมนเดมอกแลว”

“เราถอหลกวา ตองไมสรางความยงยากใหแกวถชวตของผใช นนคอ พอคา

แมคา จงกำหนดขนตอนงายๆ วา วนแรกทใชนำมนชดใหม เมอขายเสรจก

เอานำมนมาตรวจ สมมตวาวนแรกไมมปญหา วนทสองใชนำมนชดเดมตอ

พอขายเสรจกเอานำมนมาตรวจ ถายงไมมปญหา กทำเชนนไปทกวน จนถง

จดทชดทดสอบแสดงผลวา ถงระดบใกลเปนอนตรายแลว กใหถอเอาวนนน

กำหนดเปนรอบการเปลยนนำมนของแตละเจา ซงจะไมตรงกน เพราะแตละ

รานทอดของตางชนดกน และมระยะเวลาในการขายไมเทากน”

“ดวยวธน การใชชดทดสอบจะชวยบอกกำหนดเวลาในการเปลยนนำมนดวย

การใชเพยงรอบเดยว ไมใชวาตองตรวจทกวน ทกกระทะใหสนเปลอง”

20

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

2�

กนกวรรณ มจรนทร นกวทยาศาสตรการแพทยชำนาญพเศษ ทรวมใน

ขนตอนการพฒนาชดทดสอบเพอใหใชการในชมชนไดอยางสะดวกและ

ประหยดชวยเสรมวธการพลกแพลงใหลดขนตอนลงวา

“เมอตรวจไประยะหนง เราพบวา นำมนทอดซำในทองตลาดใชไดไมเกน

๕ วน กถงจดทสารโพลารเขาระดบไมปลอดภยแลว เมอสรปไดอยางน เราก

ปรบมาใชวธยอนกลบ คอ ไลลงมาจากนำมนทเปนพษ โดยเกบตวอยางนำมน

ทง ๕ วน แตเวลาทดสอบเรานำนำมนของวนท ๕ มาทดสอบกอน เพราะม

โอกาสมากทสด ถาผสมนำมนกบนำมาแลวไมมส แสดงวาอยระดบอนตราย

แลว กยอนวนท ๔ ถายงไมมอก กยอนวนลงมาเรอยๆ จนพบวนทผสมแลวได

เปนสชมพ ซงแสดงวาเปนวนสดทายทยงใชนำมนไดอยางปลอดภย โดย

ไมตองตรวจตวอยางของทกวนตงแตเรมตน นคอ วธใชชดทดสอบไดอยาง

คมคา ไมตองเปลองทงเวลาและสารเคม”

สำหรบคำถามขอทสอง คอ การนำชดทดสอบไปปรบปรงใหใชงายใน

สถานการณจรงนนเปนหนาทของทมวจยอกทมหนงทเชยวชาญการทำงาน

ภาคสนาม ทนำโดย เสนย พลราช นกวทยาศาสตรปฏบตการของศนย

วทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน)

“ในชดทดสอบแตละกลองออกแบบมาใหใชได ๒๕ ครง โดยมนำยาทดสอบ ๒

ชนดๆ ละ ๑ ขวด และขวดสำหรบเตมนำมนทจะทำการทดสอบกบนำยา

ทดสอบลงไปผสมกน ซงเปนขวดคณภาพด ๒ ขวด ซงดแลวไมนาจะสะดวก

เพราะถาจะทดสอบ ๒๕ ครง กตองนำขวดผสมมาลางๆๆๆ ซงเปนภาระ

สำหรบการนำไปใชในพนท ซงมความพรอมไมเทากน”

จากขอสงเกตนทมงานจงระดม “ไอเดย” ในการนำบรรจภณฑรปแบบตางๆ

มาใชแทนทขวดเดม เรมตนจากขวดยาพลาสตกเลกๆ แลวคอยๆ ตอยอดทาง

เลอกใหมไปเรอยๆ ในกรอบคดใหไดของทสะดวก ประหยด และใชการได

จนนำมาสขอสรปอนเยยมยอด นนคอ ถงพลาสตกใสขนาดเลก เหมอนถงใส

นำจม ทมลกษณะแคบแตสง ทชาวบานรานตลาดเรยกกนวา “ถงหวานเยน”

ซงตอบโจทยตรงเผงทกประการ

“ทตองยาวๆ หนอยเพราะตอนเกบตวอยางนำมนใสและผสมสารทดสอบจะ

เหลอพนท พอรดยางใหถงมลมปองๆ กสามารถเขยาใหสวนผสมรวมตวกนได

งายโดยไมเลอะเทอะ และเหมาะมอดวย”

มาถงจดน ชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพทพฒนาโดย ศนยวทยาศาสตร

การแพทยท ๗ จงมคณสมบตตอทายความเทยงตรง แสดงผลรวดเรว และราคา

ยอมเยา อกเรองหนงนนคอ “ใชงาย” ถงระดบทหลายฝายกลาวขวญกนวา

“นกเรยนหรออาสาสมครสาธารณสข (อสม.) กสามารถทำได”

หลงจากพฒนาชดทดสอบจนสำเรจเสรจเปนรปเปนรางในป ๒๕๔๘ เครองมอ

ใหมนยงตองการการตรวจสอบจากผเชยวชาญอกหลายฝายอกราวปเศษ

จงหมดขอกงขาถงประสทธภาพ

ขวดใสตวอยางนำมนในชดทดสอบ แปลงรางจากขวดมาสถงหวานเยน ทใชงานงายกวา

22

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

23

การพฒนาชดทดสอบและวธการนำไปใชจนลงตวแลวอาจถอไดวากาวมาถงจด

ทนบเปนความสำเรจพอจะ “ขดเสนใต” ไดแลวในฐานะผลงานวจยใหม

หากมขนตอนเสรมทายดวยการประมวลขอมล ความร และนำออกเผยแพรใน

วารสารวชาการ นำเสนอในการประชม หรอจดแถลงขาวกบสอมวลชน กถอ

เปนปฏบตการท “ครบวงจร” เตมทในโลกวชาการ

แตสำหรบทมงานนกวทยาศาสตรการแพทยทน วงจรของการบรหารจดการ

งานวจยแตละชนทอดยาวกวา อกทงยงมรศมกวางไกลกวานน

เพราะตงเปาหมายความเปลยนแปลงเอาไวระดบการปฏบต มใชแคการ

สรางความร และเผยแพรสการรบร

สำเรจแตยงไมเสรจสน กรณการพฒนาชดทดสอบนำมนทอดซำเสอมสภาพ ไดสะทอนภาพการทำงาน

ของสมาชกในหนวยงานแหงนถงความเปน “ทม” อยางชดเจน

จากจดเรมตนดวยการเชอมตอแหลงความรจากภายนอก จน “โจทย” การ

ทำงานทสำคญเผยตวใหเหน ผบรหารไดตดสนใจใหนโยบายเดนหนา “ตอบ

โจทย” สฝายปฏบตการ จนเกดผลผลตทมคณภาพและพรอมใช

หากเปรยบเทยบกบภาพ “ทมเวรค” ในสนามแขงขนฟตบอล จงหวะน

ลกบอลไดถกเตะเขาขา “หวหนาทม” อกครง เพอหาทางชตลกเขา

ประต...

นโยบายของผบรหารกรมวทยาศาสตรการแพทยในขณะนน นบไดวานาสนใจ

อยางยง เนองจาก นพ.มานต ธระตนตกานนท อธบดกรมวทยาศาสตร

การแพทยในขณะนน สนบสนนใหผบรหารศนยวทยาศาสตรการแพทย ทง

๑๔ แหง ทวประเทศ รวมกนนำเสนอความกาวหนาทเหนวานาสนใจจากพนท

ตอทประชมผบรหารของกรมฯ เปนประจำทกเดอน

ภก.วรวทย ฉวยโอกาสนนำเสนอความกาวหนาเรองชดทดสอบสารโพลารใน

นำมนทอดซำ และชกชวนใหกรมวทยาศาสตรการแพทยมนโยบายขบเคลอน

เรองนรวมกนในการประชมเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๑

ประจวบเหมาะกบทขณะนน ทางกรมวทยาศาสตรการแพทยกำลงมโครงการ

ความรวมมอกบ แผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.) จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ในเรอง “จากหองปฏบตการสชมชน” ซงมเปาหมายในการ

สนบสนนใหศนยวทยาศาสตรการแพทยทวประเทศขยบไปมบทบาท “เชงรก”

ในการคมครองสขภาพของประชาชน โดยแทนทจะรอตรวจวเคราะหตวอยาง

ทสงมาจากหนวยงานตางๆ แลวสงผลกลบไปใหเจาของตวอยางดงทเคย

เปนมา

“งานของกรมวทยฯ ไมใชแครอเอาตวอยางมาตรวจ แตเราสามารถทำใหคนไม

ปวยได” ผอ.วรวทย ซงในขณะนนมตำแหนงเปนผชวยอธบดกรมวทยาศาสตร

การแพทยอกโสตหนงดวย ชใหเหนบทบาทเชงรกทอาจถกมองขาม

การ “สงลก” ครงน ไดรบการตอบสนองทด โดยกรมวทยาศาสตรการแพทย

ประกาศเดนหนาปฏบตการเฝาระวงอนตรายจากนำมนทอดซำในทกภมภาค

ของประเทศ ดวยการนำชดทดสอบทพฒนาจนลงตวแลวนไปเผยแพรให

หนวยงานระดบพนททมบทบาทในการคมครองผบรโภค เชน หนวยงาน

สาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน อาสาสมครสาธารณสข (อสม.)

โรงเรยน ฯลฯ ไดรจกและนำไปใชประโยชน ควบคไปกบเปาหมายทสำคญ

อยางยงคอ การดงองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวม เพอรบเรองน

ไปปฏบตในงานคมครองสขภาพแกประชาชนในทองถนอยางตอเนองตอไป

24

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหนง

25

ในขณะเดยวกนกมความเคลอนไหวดานวชาการควบคไปดวย โดยในเดอน

พฤษภาคม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน และ ศนยวทยาศาสตร

การแพทย จบมอสานตอการวจยทรวมกนบกเบกมาตงแตป ๒๕๔๗ ในหวขอ

“การศกษากระบวนการกำจดสารปนเปอนในนำมนทอดซำ” เพอพฒนาองค

ความรในการจดการปญหานำมนทอดซำมารายงานผลใหสงคมไดทราบอยาง

ตอเนอง และรณรงคใหประชาชนเลกใชนำมนทอดซำทยงยนตลอดไป

นบจากจดตงตนในเดอนกมภาพนธ กจกรรมของโครงการจะเดนหนาไปจนถง

ระดบของการจดวาระระดบชาต ในโอกาส “วนแมแหงชาต” ในเดอนสงหาคม

๒๕๕๑ ดวยกจกรรม “มหกรรมรณรงคทำดเพอแม ใชชดทดสอบนำมน

ทอดซำ เพอลดอนตรายตอสขภาพ” โดยถอเปนสวนหน งของการ

เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ จากการท องคการ

อนามยโลก ไดทลเกลาฯ ถวายรางวลเกยรตยศ รางวลอาหารปลอดภย

(Food Safety Award) เมอป ๒๕๔๘ โดยรางวลดงกลาวเปนรางวลท

องคการอนามยโลกกอตงขนในปนน เพอมอบแดบคคลสำคญของประเทศท

เปนผรเรมผลกดนและใหการสนบสนนการดำเนนงานความปลอดภยดานอาหาร

เพอสนบสนนสขภาพของประชาชนในระดบประเทศ และระดบนานาชาต โดย

สมเดจพระนางเจาสรกต ทรงเปนพระองคแรกทไดรบรางวลน

๗ เดอนเตมกบความพยายามเดนหนาโครงการ ผลพวงสำคญทเกดขน กคอ

กรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย ไดทำขอตกลงกบ

กระทรวงสาธารณสข ในการทจะใชองคกรปกครองสวนทองถน ซงมทงคนและ

งบประมาณเปนเครองมอในการกระจายชดทดสอบของกรมวทยาศาสตรการ

แพทยใหถงมอประชาชนทวประเทศ โดยจะเรงรดใหเกดการดำเนนการใน

องคกรปกครองสวนทองถนทกระดบ ไมวาจะเปน อบต. อบจ. และเทศบาล

หรอแมกระทงเมองพทยาและ กทม. ซงเปนการกระทำตามกรอบอำนาจหนาท

และภารกจในการถายโอนโดยเปนเรองททองถนจะตองจดลำดบความสำคญ

อยแลว

ถอไดวานนคอครงแรกทกระแสสงคมไทยเรมหนมาตนตวตออนตราย

จาก “นำมนทอดซำเสอมสภาพ”

เกอบ ๔ ป หลงประเทศไทยมมาตรการปกปองประชาชนจากพษภยของนำมน

ทอดซำเสอมสภาพ ณ เวลาน ไดเกดเครองมอท “ใชการไดจรง” สำหรบการ

กำกบควบคมคณภาพอาหารทอดในทองตลาด และกระแสการรบรตอปญหา

ขนเปนระลอกแรก รวมทงการประกาศนโยบายเชอมตอในการนำประกาศ

กระทรวงสาธารณสข ฉบบท ๒๘๓ ไปสการคมครองสขภาพในชวตประจำวน

ของประชาชนทงประเทศ

สงเหลานเปรยบดงวาวททะยานตวขนจากพนเพอรอลมหนนสงใหพงสง

ขนไปสทองฟาเบองบน

รวมพลปฏวต

บททสอง

บททสอง

2�

ปลายป พ.ศ. ๒๕๕๑ แมวาระการสรางกระแสสงคมใหหนมามองปญหาอนตรายจากนำมนทอดซำเสอมสภาพ และเปดตวชดทดสอบ

ปรมาณสารโพลารในเดอนสงหาคมผานพนไปอยางสวยงาม แต ผอ.วรวทย ยง

คงความตงใจทจะสานตอเรองนให “ตดลมบน” ทงทเกดความรสกอมตวกบ

เรองนพอสมควรแลว

“ความจรง ตอนนนเรยกไดวาหมดแรงทำแลว เพราะกวาทชดทดสอบจะเปนท

ยอมรบในประสทธภาพตองผานขนตอนการพสจนหลายดาน และทมงานของ

เราเองกไดพฒนาเครองมอนจนไดคำตอบชดเจนแลววา ใชอยางไรจงประหยด

และเกดประโยชนสงสด ไมพรำเพรอ”

ฟงดเหมอนจะถอดใจ แตดวยความรกทจะผลกดนงานใหถงขนเกดผลอยาง

จรงจง จงยงตดใจไมลงเสยทเดยว...

ชวงปลายป ๒๕๕๑ กรมวทยาศาสตรการแพทย จดประชมในวาระครบรอบ

๒๕ ป ทเขาใหญ เพอมองอนาคตในปตอๆ ไป โดยมสองแกนนำของแผนงาน

คมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.) จาก คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ไปรวมเปนวทยากรดวย นนคอ รศ.ดร.ภก.วทยา กลสมบรณ

และ ผศ.ดร.ภญ.วรรณา ศรวรยานภาพ

แผนงานยอย “ปฏวตนำมนทอดซำ” มเปาหมายในการสรางความตนตวในทกภาคสวน และขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลง คมครองสขภาพประชาชน โดยวางกรอบการดำเนนงานเอาไว ๕ ดาน ประกอบดวยดานวชาการ ปฏบตการ กำหนดนโยบาย สนบสนนปฏบตการ และสอสารสงคม

30

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสอง

3�

การทไปจดประชมกนถงอทยานแหงชาตเขาใหญ จงหวดนครราชสมา ทำให

อาจารยทงสองทานตองพกคางคนบนเขาใหญหลงจบบทบาทวทยากร

ในวงอาหารเยนมอนนเองคอจดเรมตนของแผนการปฏวตครงใหมเพอ

ความปลอดภยของปากทองคนไทย

“ผมเลาเรองการพฒนาชดทดสอบนใหอาจารยวทยาและอาจารยวรรณาฟง ถา

จำไมผด เรมเลาตอนหกโมงเยน แกกซกกนใหญอยางละเอยด เรอยไปจนถง

เทยงคน ดวยความสนใจและตองการทราบขอเทจจรงกนจรงๆ รสกเหมอนไป

สอบวทยานพนธไมมผด” ผอ.วรวทย เลาถงโอกาสทถาโถมเขามาอยางหนก

หนวงและเครงเครยดในคนนนดวยการเปรยบเทยบแบบขำๆ

เปนจงหวะเหมาะทเวลานนเปนชวงท คคส. กำลงใกลสนสดการทำงานในระยะ

แรก ซงใชเวลา ๓ ป (๑ เมษายน ๒๕๔๙-๓๑ มนาคม ๒๕๕๒) กำลงพฒนา

แผนงานระยะทสอง ซงจะใชเวลาอก ๓ ป (๑ เมษายน ๒๕๕๒-๓๑ มนาคม

๒๕๕๕) โดยไดรบโจทยจากคณะกรรมการกำกบทศทางของแผนงานในระยะ

แรกวา ในระยะตอไปนควรมแผนงานยอยททำกจกรรมแบบครบวงจรดวย

แนวคดในการเดนหนา แผนงานยอย “ปฏวตนำมนทอดซำ” ภายใตการ

สนบสนนจากแผนงาน คคส. ระยะท ๒ จงคอยๆ เกดเปนรปเปนรางขน

กลางปาใหญในคนนนเอง

ยากและเสยง...แตเลยงไมได “เรองนำมนทอดซำถอเปนโจทยทยาก...”

ผศ.ดร.ภญ.วรรณา รองผจดการแผนงาน คคส. ทผานประสบการณการทำงาน

คมครองผบรโภคดานสขภาพมาอยางเขมขนและยาวนานเผยถงมมมองทอยในใจ

แมตกลงปลงใจเขารวมในคณะปฏวตครงนไปแลว

อาจารยอธบายวา เรองนยากเพราะผลจากความเปนพษในนำมนทอดซำท

เสอมสภาพนนไมไดแสดงตวใหเหนแบบตรงไปตรงมาในทนท แตเปนพษภยท

เกดตามมาภายหลงเมอมการสะสมสภาพความผดปกตไวอยางยาวนาน และ

สมพนธกบปจจยหลายอยาง ทงพฤตกรรมการกนอาหาร และสภาพพนธกรรม

ของคนแตละคน

ทยากกวานนคอ สภาพความเปนพษไมไดเกดแบบตายตวพอทจะบอกไดวา

นำมนในกระทะใดเปนพษ หรอผานการทอดมากครง จงจะเปนพษ เพราะ

เงอนไขการเกดสารพษอยทระยะเวลาในการทอด ความแรงของไฟ จำนวนของ

ทนำลงไปทอด ระยะเวลาทนำมาใชซำ นสยการเตมนำมนใหมปนลงไปใน

นำมนเดม เปนตน

ปญหาใหมๆ ทเขามาซำเตมกคอ การดความใสของนำมนทอด ซงเปนจด

สงเกตในสายตาของประชาชนทวไปนน ไมอาจชขาดระดบอนตรายได เพราะ

รศ.ภก.ดร.วทยา กลสมบรณ ผศ.ภญ.ดร.วรรณา ศรวรยานภาพ

และคณะเจาหนาทแผนงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ (คคส.) จฬาฯ

32

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสอง

33

ไมกปทผานมามอปกรณ “ตบตา” ทสามารถฟอกนำมนทอดซำทขนคลกใหคน

ความใสแตสภาพความเปนพษยงคงเดมออกมาเรขาย รวมถงยงมคนออก

ตระเวนรบซอนำมนทอดซำทเสอมสภาพมาเขาเครองประเภทนแลวนำนำมนท

ฟอกแลวมาบรรจถงพลาสตกเลกๆ ขาย

“ของเสยเรายงหยบออกมาได แตนำมนนเราตองใชวชาการมาวด ยงดทมชด

ทดสอบรออยแลว จงเหมอนเปนการปลดลอคปญหา แตกยงไมไดงายถงขนจม

ลงไปในนำมนแลวรผลไดเลย”

นนคอสภาพของปญหาทแมจะม “ทน” เดมรองรบอย อนไดแก ชดทดสอบ

และการบกเบกกระแสความเคลอนไหวถงระดบพนทไปบางแลว แตถาตงเปา

ถงการสรางความเปลยนแปลงระดบชาตกนบวายงมเงอนปมทสงสญญาณวาน

คองานยากและเสยงใหเหนเดนชด

แตในเมอเหนพองตองกนแลววานเปนเรองทสำคญ ทางทเหลออยเพยง

ทางเดยวกคอ เดนไปขางหนาพรอม “แผนท” ทรดกม

ลงหลกปก ๕ เสาหลก “โครงการของกรมวทยาศาสตรการแพทยทผานมา เปนการขยายผลงาน จาก

หองปฏบตการสชมชน มาถงตอนนถอวาเปนขนตอน จากหองปฏบตการส

การแกปญหาของประเทศ” อาจารยวรรณา ประกาศจดยน

ในขณะท ผอ.วรวทย ในฐานะหนงในแกนนำอยางเตมตว ยอนลำดบความคด

ในการพฒนาแผนงานยอยนวา

“ทอยากทำตอเปนเพราะตอนจบโครงการของกรมวทยาศาสตรการแพทย คดวา

ยงทำอะไรบางอยางไมครบ อาจารยทงสองกบอกวา เปดหนางานเลย ลองตง

สตวา ถาจะไปทำใหเกดความเคลอนไหวทงประเทศตองใชยทธศาสตรอะไร

บาง กนำความรทสงสมกนมาประมวลดวา ถาจะทำใหงานนสำเรจตองทำอะไร”

แผนงานยอย “ปฏวตนำมนทอดซำ” มเปาหมายในการสรางความตนตวในทก

ภาคสวน และขบเคลอนใหเกดการเปลยนแปลงคมครองสขภาพประชาชนใน

สงคมไทย โดยวางกรอบการดำเนนงานเอาไว ๕ ดาน ประกอบดวย

๑. ดานวชาการ

๒. ดานปฏบตการ

๓. ดานการสนบสนนปฏบตการ

๔. ดานการสอสารสงคม

๕. ดานการกำหนดนโยบาย

องคประกอบทง ๕ สวนน กำหนดขนจากประสบการณการทำงานคมครอง

ผบรโภคท คคส. และศนยวทยาศาสตรการแพทย สงสมในชวงทผานมา โดย

ผอ.วรวทย เลาถงสาระสำคญแนวคดทมาขององคประกอบแตละสวนไววา

เรองแรก คอ เรองวชาการ แมความเปนพษภยของนำมนทอดซำทเสอม

สภาพนนชดเจนแลว แตยงมขอมลและความรอกหลายเรองทจำเปนตองใชใน

การขบเคลอนเรองน เชน สถานการณและจดยทธศาสตรของปญหาในบานเรา

เรองประสทธภาพของชดทดสอบเมอนำไปใชกบนำมนประเภทตางๆ เชน

นำมนหม นำมนไก ฯลฯ

คคส. จดแถลงขาวนำมนทอดซำ ท สสส. ภก.วรวทย โชวประสทธภาพชดทดสอบ ในการเปดตวโครงการน

34

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสอง

35

เรองของพนทปฏบตการ งานนพนทตองเปน “พระเอก” ทำอยางไรจงจะ

สามารถขยายพนททลงมอทำเรองนใหกวางไกลออกไปจาก ๑-๒-๓ แหง เปน

๑๐ เปน ๑๐๐ เปน ๑,๐๐๐ แหง

สวนเรอง การสนบสนนปฏบตการ นน เปนการแสวงหาพนธมตรในการเตม

ชองวางการจดการปญหาใหครบวงจร เพราะตระหนกดวา คคส. ไมอาจแบกรบ

เรองนแตฝายเดยวไดในระยะยาว ประเดนสำคญอยทการจดการอนตรายจาก

การใชนำมนทอดซำเสอมสภาพปรงอาหาร แตปฏบตการนจะสำเรจไดตอเมอ

ทำใหครบวงจร โดยการหาทไปใหแกนำมนทเสอมสภาพแลวดวย เชน การจด

ระบบรวบรวมรบซอนำมน และสงตอไปเขาสวงจรการผลตสงตางๆ เชน การ

ผลตไบโอดเซล เปนตน ดงนนจงตองมการประสานความรวมมอจากฝายอนๆ

เชน ธรกจ อตสาหกรรม ฯลฯ ดวย

เรองของการสอสารสงคม คคส. และ ศนยวทยาศาสตรการแพทย ได

ประสบการณจากคราวททำเรองสารตะกวในตนำเยน ทพอพอแมรขาวอนตราย

เรองนกไปกดดนโรงเรยนเองเลยใหตรวจสอบและเปลยนตนำเยนใหปลอดภย

นคอความสำคญของยทธศาสตรเรองการสอสารสงคม

สดทายคอ การกำหนดนโยบาย เปนเรองสำคญทจะสนบสนนใหวงจรนเกด

การขบเคลอนอยางตอเนอง ไมใชเรองของการรณรงคสรางกระแส หรอทำเปน

จดเลกๆ ชวครงชวคราว

การขบเคลอนแผนงานยอยน ศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน)

เปนหนวยงานหลกดานวชาการและปฏบตการ โดย คคส. เปนหนวยงานหลก

ดานกำหนดนโยบาย สอสารสงคม และสนบสนนปฏบตการ

หลงจากรวมพลและกำหนดยทธศาสตร จนไดแผนทมนใจแลว ปฏบตการ

“ปฏวตนำมนทอดซำ” กประกาศออกตว หรอ “คก ออฟ” (kick-off) อยางเปน

ทางการ ท สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ในชวง

ตนป ๒๕๕๒ . โดยกำหนดระยะเวลาดำเนนงานไว ๒ ป

อาจารยวทยา ในฐานะแกนนำ คคส. ซงเปนพนธมตรหลกสรปภาพทหวงให

เกดขนเอาไวสนๆ วา

“ผบรโภคปลอดภย พอคาแมคาไทยชวยได”

สรางทางรอด ดวยความร

บททสาม

บททสาม

3�

ปจจยสำคญอยางยงทกอใหเกดพลงความมงมนและความรวมมอในการแกปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพมาตงแตแรกกคอ การมขอมลท

พสจนใหเหนอนตรายอยางประจกษชด จนไมอาจเพกเฉยได

นบเปนโชคดทเรองนมนกวชาการทมความสามารถอยาง ผศ.ดร.สพตรา

ปรศพฒนา ใหความสนใจตดตามศกษาอยางตอเนอง ยงไปกวานนยงพยายาม

บอกตอขอมลนไปสผทมบทบาทหนาทเกยวของในการคมครองผบรโภค

หลงจากขอมลทอาจารยสพตรา นำมาถายทอดไดจดประกายความสนใจใหแก

ชาวศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ แลว คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

ขอนแกน อนเปนตนสงกดของอาจารยสพตรา และศนยวทยฯ อบล ไดรเรม

ความรวมมอในการศกษาอนตรายและความเปนพษจากการใชนำมนทอดซำ

อยางตอเนองนบตงแตป ๒๕๔๘ อกทงยงมสวนรวมในการพฒนาชดทดสอบ

สารโพลารจนเปนทยอมรบดงเรองราวใน บทท ๑

จากการใหความสำคญตอการศกษาและพฒนาความรอยางตอเนอง ทำให

ขอมลในเรองนหนกแนน และพรอมทจะเผยแพรตอฝายตางๆ ในสงคมให

ตระหนกตอความสำคญของปญหานเพอกาวเขามาเปน “แนวรวม”

รอยละ ๓๔ ของอาหารททอดขายในทองตลาด มการใชนำมนเสอมสภาพ และเมอนำมนทอดอาหารมราคาแพงหรอขาดตลาด มากกวารอยละ ๖๐ ของอาหารททอดขายในทองตลาด มการใชนำมนเสอมสภาพ สขภาพของคนไทยทวทงประเทศ กำลงตกอย ในความเสยงตอพษภยจากนำมนทอดซำ

40

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสาม

4�

อยางไรกตาม นอกเหนอจากขอมลวชาการดานพษภยของนำมนทอดซำจากใน

หองแลบแลว ยงมขอมลทจำเปนสำหรบการใชเปนความรตงตนในการแก

ปญหาใหตรงจดอกหลายเรอง

“เราจะตองปองกนไมใหเกดคำถามวา ถาเราไมกนอาหารททอดขายกนอย

ทวไป แลวจะไปกนอะไร หรอ ถาไมใชนำมนทอดซำ แลวจะใชอะไรแทน ถา

จะทง ตองทงทไหน และเมอทงแลว ทำอยางไรจงไมถกนำกลบมาใชใหม”

ผศ.ดร.ภญ.วรรณา ศรวรยานภาพ รองผจดการแผนงานคมครองผบรโภค

ดานสขภาพ (คคส.) ซงมตำแหนงเปน รองผอำนวยการสถาบนวจยสงคม

จฬาลงกรณมหาวทยาลย อยดวยไดชใหเหนถงประเดนขอมลวชาการทตอง

พฒนาขนมาเพอรองรบปฏบตการน

สราง “ปรอท” วดปญหา ความรชดแรกทเลอกศกษา คอ รใหแนชดตอสถานการณปญหา

“เรารวามปญหาน และมสารเคมทเปนพษแบบน อยางไรกตาม ยงไมมใครรแน

วาตวเลขการใชและการบรโภคอาหารทเสยงตอพษจากนำมนทอดซำเสอม

สภาพจรงๆ เปนแคไหน ถายงชชดเรองนไมได กเหมอนเราโกหก และประชาชน

คงไมตระหนกตอปญหากนอยางจรงจง” อาจารยวรรณา ชถงความสำคญของ

ประเดนน

ดวยเหตน ตนป ๒๕๕๓ สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย จง

รวมกบ คคส. เดนหนาโครงการวจยชนลาสด ชอ การสำรวจสถานการณ

และพฤตกรรมการใชนำมนทอดซำในประเทศไทย โดยม วชยา โกมนทร

เปนผรบผดชอบโครงการ

การวจยนกำหนดกลมเปาหมายไว ๒ กลมคอ กลมผบรโภค และผประกอบ

การ โดยลงเกบพนทจากทกภาคทวประเทศ จำนวน ๙ จงหวด ไดแก ลำปาง

พษณโลก พระนครศรอยธยา ชลบร นครราชสมา อดรธาน สงขลา ภเกต

และ ๕๐ เขต ในกรงเทพมหานคร ระหวางเดอนเมษายน - สงหาคม ๒๕๕๓

การเกบขอมลกระจายในพนท ๓ ระดบ คอเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และ

เทศบาลตำบล รวมทงสน ๕,๒๙๙ ตวอยางทวประเทศ

ถอไดวานเปนการสำรวจสภาพสถานการณเกยวกบนำมนทอดซำระดบประเทศ

เปนครงแรกของไทย โดยมเปาหมายสำคญคอ การทำความเขาใจใหกระจาง

ตอลกษณะและ “ขนาด” ทแทจรงของปญหา

ผลทพบนบวานาตระหนกอยางยง

ประการแรก คอ ผประกอบการอาหาร และผบรโภคมความร ความเขาใจ

เกยวกบอนตรายของนำมนเสอมสภาพนอยมาก

ประการทสอง ในสถานการณนำมนทอดอาหารราคาปกตและไมขาดแคลน

พบวามการใชนำมนทอดอาหารเสอมสภาพ รอยละ ๓๔ หรอ มากกวา หนงใน

สาม ของอาหารททอดขายในทองตลาด และผลการศกษาอยางเรงดวนในชวง

เวลาทนำมนทอดอาหารมราคาแพงหรอขาดตลาด ในเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๔

พบวามการใชนำมนทอดซำเสอมสภาพมากกวา รอยละ ๖๐ หรอเกอบ สองใน

สาม เลยทเดยว!

ประการทสาม จากการสำรวจพฤตกรรมของประชาชนทประกอบอาหารทอด

มการทงนำมนทไมใชแลวลงในทอระบายนำซงเปนสาเหตทำใหทออดตนสง

ผลกระทบใหเกดผลเสยตอสงแวดลอม สวนผประกอบการมการนำนำมน

เสอมสภาพไปขายใหกบผรบซอนำมนเกาโดยไมทราบแนชดวานำไปจดการตอ

อยางไร

42

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสาม

43

ภายใตภาพสถานการณดงกลาว กรมวทยาศาสตรการแพทย และเครอขาย

คมครองผบรโภคทปฏบตการในพนท ยงพบวานำมนทอดซำเสอมสภาพแลวม

การนำไปใชในทางทไมถกตองดงน

หนง นำไปฟอกสใหใสและใสถงพลาสตกไมมฉลาก ซงรจกกนในชอ “นำมน

ลกหม” แลวนำกลบมาจำหนายใหกบผบรโภคตามตลาดนด และตลาดสด

สอง นำมนทอดซำเสอมสภาพ ทมสดำ และความหนดมากมการนำไปทาเสน

กวยเตยว

สาม มการโฆษณาเครองกรองนำมนทอดอาหาร และสารกรอง “แมกนเซยม

ซลเกต” เพอปรบปรงนำมนเสอมสภาพใหมความใสและนำมาใชทอดอาหาร

ตอไป

ศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน) และคณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน ไดนำสารกรองแมกนเซยมซลเกตมาทดสอบ พบวา สาร

ดงกลาวสามารถลดสารโพลารไดเลกนอยแตไมสามารถกำจดสาร PAHs ได

ขอมลจากการสำรวจและวจยเหลานบงบอกอยางชดเจนวา สขภาพของ

คนไทยทวทงประเทศกำลงตกอยในความเสยงตอพษภยจากนำมนทอดซำ

ทงๆ ทมกฎหมายคมครองอยหลายปแลว

ทสำคญคอ ความรเหลานไดกลายเปนสวนหนงของขอมลฐานสำหรบการ

วเคราะหปญหาใหแจมชด จนสามารถสรปเงอนปมทรอการคลคลาย ๓ สวน

ดงน

ขอจำกดดานกฎหมาย จากประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท ๒๘๓)

พ.ศ. ๒๕๔๗ หากจะดำเนนคดกบผประกอบการอาหารทใชนำมนทอดซำ

เสอมสภาพ จะตองตรวจวเคราะหนำมนทอดอาหารโดยวธมาตรฐาน เปนการ

สนเปลองคาใชจายและไมสามารถแกปญหาความปลอดภยแกผบรโภคไดอยาง

แทจรง

ขอจำกดในดานการบรหารจดการ ประกอบดวย (๑) ประชาชนขาดความร

ความเขาใจ ควรไดรบการสอสารความร ขอเทจจรงอยางตอเนอง (๒) องคกร/

หนวยงาน ทมบทบาทหนาท ยงไมไดประสานงานกน (๓) ระบบการเฝาระวง

ความเสยงทมผลตอสขภาพอยางไมมประสทธภาพ (๔) การดำเนนงานรวมกน

ของภาคในสงคม ยงขาดเจาภาพผประสานงาน

ขอจำกดทางเศรษฐกจ นำมนทอดอาหารเปนตนทนในภาคการผลตอาหาร

การทนำมนทใชทอดอาหารมราคาแพงขน จงมการใชนำมนทอดซำหลายครง

นคอพลงของความรทชวยใหผเกยวของทกฝายปรบจดโฟกสของภาพ

ปญหาชดเจนและเหนตรงกนมากขนวา สมรภมในการกอปฏวตครงน

อย ณ จดไหนบาง

สรางสะพานขามผานหบผา แมจดเรมตนเคลอนตวมาไดเปนอยางด แตประสบการณจากตวอยางงานพฒนา

สงคมและสขภาพทผานมาสอนเราวา ความเปลยนแปลงจะบรรลผลและดำเนน

ไปอยางสบเนองไดนน ตองอาศยการคดให “ทะล” เหนภาพตลอดรอดฝง ตงแต

จดแรกจนถงปลายทาง เพอเตรยมการสราง “ขอตอ” ในจดทเวนโหว

44

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสาม

45

มเชนนน งานทเดนหนามาดวยดในระยะแรกอาจตดขดหรอ “ตกเหว”

คอลมเหลวไปเลยกเปนได

เสนทางชวงแรก นนคอ ความรทชดแจงและพสจนไดจรงถงอนตรายจาก

นำมนทอดซำเสอมสภาพ เลยมาถงการมเครองมอทดสอบความเปนพษทผาน

การปรบปรงใหใชงานไดงาย ตลอดจนกฎหมายทมบทบงคบใหผประกอบการ

ตองใชนำมนทอดซำตามกตกากำหนด บดนมพรอมแลว

แตสำหรบสวนถดมา ซงมความสำคญอยางยงทจะทำใหปฏบตการนม

องคประกอบครบถวนทงวงจรยงรอทาอย นนคอ การใหคำตอบวา นำมนท

เสอมสภาพแลวจะไดรบการจดการอยางไร

พดงายๆ คอ ใครจะเปนคนรวบรวมไปจดการ?

และจะเอาสารพษเหลานไปไวทไหน?

ถอไดวานเปนความรอกสวนหนงทมผลอยางยงทเดยวในการกำหนดชะตาของ

เรองน วาจะ “รอด” หรอ “จอด”

ประเดนนคอยๆ คลคลายและไดภาพทชดเจนขนเรอยๆ หลงจากผานการ

ปรกษาหารอกบภาคในพนทตางๆ โดยคำตอบทลงตวและมความเปนไปได

มากทสดกคอ การนำนำมนเหลานไปผลต “ไบโอดเซล” ซงไดรบการยอมรบ

วาสามารถใชทดแทนนำมนดเซลในเครองยนตทกชนดได แมกระทงรถยนต

วกฤตการณพลงงานทอบตชดเจนในราวป ๒๕๕๐ โดยราคานำมนเชอเพลง

ทะยานสงขนอยางมาก กระตนใหประเทศไทยตองมองหาแหลงพลงงาน

ทางเลอกทมราคายอมเยากวานำมนปโตรเลยม และทามกลางสถานการณน

ไบโอดเซล ไดกลายเปนหนงในทางออกทมศกยภาพสง เพราะผลตไดดวย

อปกรณงายๆ ซงชมชนสามารถดำเนนการไดเอง โดยใชวตถดบในทองถน

ปจจยทเอออำนวยอยางยงคอ ในชวงทผานมา รฐบาลโดยกระทรวงพลงงานฯ

ไดสนบสนนใหมการผลตนำมนไบโอดเซลในชมชนอยางจรงจง ทำใหเครองผลต

นำมนไบโอดเซลมพรอมอยแลวในชมชนทวประเทศ

การรณรงคใหทองถนตนตวตอพษภยจากนำมนทอดซำเสอมสภาพ และจดการ

ปญหานดวยการใชชดทดสอบชวยในการกำหนดชวงเวลาเปลยนนำมนในแหลง

ผลตอาหารของชมชนใหเปนไปอยางสมำเสมอ เทากบเปนการจดหาวตถดบมา

ปอนใหการผลตไบโอดเซลของชมชนดำเนนไปไดอยางครบวงจรและเกดความ

ตอเนอง

อยางไรกตาม คำตอบหลกๆ ดงกลาวนยงไมไดถกเชอมรอยใหเขามาโยงใยกน

จนกวาจะม “ขอตอ” อกบางชน

ชนแรก คอ “ทมา” นนคอ สรางระบบการเกบรวบรวมนำมนทอดซำเสอม

สภาพจากแหลงทกระจดกระจายมาสแหลงผลตไบโอดเซล โดยมการสรางแรง

จงใจหรอใหผลตอบแทนพอทจะทำใหผผลตอาหารทอดเกบรวบรวมนำมน

เสอมสภาพไวให รวมทงมการออกรวบรวมนำมนเปนประจำ

4�

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

ชนทสอง กคอ “ทไป” นนคอ มตลาดรบซอนำมนไบโอดเซลทผลตขนอยาง

สมำเสมอ ในราคาทคมทน

จากการแสวงหาขอมลอยางตอเนอง ผอ.วรวทย เลาวา ไดพบประสบการณ

จากประเทศญปน ทตนตวกบปญหาพษในนำมนทอดซำเสอมสภาพมากอน

แตปญหาใหมทตามมาคอ การทงนำมนเรยราด ซงนนนำไปสมมมองใหมท

สรางสถานะรองรบใหนำมนทอดซำทถกนำไปทงวาเปนรปแบบหนงของ “ขยะ”

เมอมสถานะทชดเจนอยางน ความรบผดชอบในการจดการจงพงไปทเทศบาล

หรอหนวยงานทองถนทมหนาทจดการขยะโดยอตโนมต

“ทญปน เทศบาลเขาแกปญหาดวยการหาขวดมาบรรจ ถานำมนเตมขวดแลวก

เอามาแขวนหนาบาน เวลาเทศบาลเขามาเกบขยะ เขากเกบขวดนำมนไปดวย

หลายทกมการจงใจโดยใหแตม เชน เตมขวดให ๑๐ แตม ครบ ๑๐๐ แตมก

เอามาแลกสบ ทชช ฯลฯ เพราะถอเปนการชวยเทศบาล หากเทนำมนทงลง

อางลางจาน สงทเกดตามมาคอทอตน หรอเสยหาย กลายเปนภาระและคาใช

จาย เรากไดไอเดยจากตรงนมาวา ถามองนำมนทอดซำเปนขยะ กจะหาหนวย

ทเขาไปจดการไดชดเจนวา ควรเปนองคกรทองถน แตนอกจากนน เราตองมา

ตอยอดใหเหมาะสมกบสภาพบานเราเอง” ผอ.วรวทย เลาถงการคนพบ“ขอตอ”

สำคญทชวยเชอมภาพใหสมบรณ

แมรแลววารปรางหนาตาของความรชดนเปนอยางไร แตในตอนทเรมตนปฏบต

การปฏวตนำมนทอดซำ เนอหาความรยงมจำกดอยเฉพาะบางสวน นนคอ

ความรวาจะผลตนำมนไบโอดเซลจากนำมนทอดซำดวยอปกรณทมอยในชมชน

ไดอยางไร และนคอเนอหาลำดบแรกๆ ทแผนงานเรงเผยแพรสพนทปฏบตการ

เพอกรยทาง

สวนขอตอชนแรกกบชนทสองนน คอยๆ พฒนาขนจนสำเรจในเวลา

ตอมา

บก “อปท.แถวหนา” ทวารนชำราบ

บททส

บททส

4�

ในเมอทงแกนนำกลมปฏวตนำมนทอดซำเสอมสภาพ และ จดกำเนดของ “ชดเทสตคท” สำหรบทดสอบสารพษในนำมนทอดซำตางกอย

ทจงหวดอบลราชธาน จงไมนาแปลกใจท “พนทปฏบตการตนแบบ” ของเรอง

นจงอยในจงหวดแหงนดวย

แตนนไมใชสาเหตทมอทธพลมากเทากบ “วสยทศน” ของผนำทองถนทนน

พนทปฐมฤกษของประเทศไทยทเดนหนาปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำแบบ

ครบวงจรในระดบทองถน ทขบเคลอนโดยองคกรปกครองสวนทองถนเองจน

สำเรจเปนแหงแรก ไดแก เทศบาลวารนชำราบ ซงมอาณาเขตตดกบอำเภอ

เมองอบลราชธาน

“ตนทน” สำคญทหนนนำใหทนกลายเปนพนทบกเบกงานเรองนกคอ

ภก.ณรงคชย ประสทธภรปรชา รองนายกเทศมนตรเทศบาลวารนชำราบ ท

เปนทง “ชาววารน” ในถนตลาดเทศบาลโดยกำเนด อกทงยงจบการศกษาจาก

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล อนเปนสถาบนเดยวกบ ผอ.วรวทย

ทำให “รองฯ กระแต” ผนมทงพนฐานความรความเชยวชาญดานสขภาพ และ

ฐานความสมพนธอนดกบศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ ไปพรอมกน

“มจงหวะทประจวบเหมาะทไปประชมแลวไดเจอกบทาน ผอ.วรวทย กเลยคย

กนสนกๆ พเขาบอกวา ทศนยวทยฯ เพงจะทำเทสต คท มาทดสอบนำมน

สำหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน เรองน ไมสรางภาระงาน และไม ใชเรองของคนอน แตเปนเรองของตวเราเอง เพราะผบรหารทองถนสวนใหญวนเวยนกนอาหาร อย ในพนท ไม ใชเฉพาะแกตวเขาเอง ลกหลานเขาดวย และเรองน ไม ไดสงผลในระยะสน แตอาศยเวลานาน อาหารทอดเปนอาหารอรอย คณจะมนใจไดอยางไรวา ทคณกนไม ไดมาจากนำมนทอดซำทเอามาทอดแลวทอดอก

50

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททส

5�

ทอดซำ และมนใชสะดวก กำลงอยในชวงทดสอบใชกบหลายๆ แหง พอด

เรองนมนตรงกบใจ เพราะทางเทศบาลวารนฯ เองกำลงจะมบอขยะและการนำ

ขยะมารไซเคลเปนไบโอดเซล ทดแทนนำมนเบนซนทกำลงขนราคา” รองฯ

ณรงคชย เลาถงเหตการณในราวป ๒๕๔๙ อนเปนจดเรมตนททำใหเทศบาล

วารนชำราบกลายเปนองคกรปกครองสวนทองถนระดบแถวหนาของไทยท

กลาหาญชาญชยบกเบกงานเรองน

แตนนถอเปนเพยง “จดคลก” หลงจากทมปจจยรอทามากอนหนานนหลายสบป...

“มนเปนเรองของประสบการณทสงสมมา นสยคนอสานนนเวลากนอาหารก

ตองมะรมมะตม อาหารทกนงายกพวกลกชนทอด กลวยทอด ผมกสงเกตมา

ตงแตเดกวา แมคาทขายของทอดพวกน ไปทไรกเหนกระทะใบเดม เลยตง

คำถามในใจวา เขาลางกระทะหรอเปลา เพราะในความรสกของเรากคดวามน

คงลางยาก”

“พอโตขนจนทำงาน รอะไรเพมขนหลายๆ อยางคราวนไมไดดแตทกระทะแลว

แตคดวา ถากระทะมนลางยาก แลวนำมนทเขาทอดๆ อยนนเขาทำอยางไร

เพราะเวลาทอดเขาตองใสนำมนเยอะ วนหนงขายไดกตงค นำมนพชสมยกอน

กแพงกวานำมนหม ถาเขาขายอาหารแบบนแลวตองเปลยนนำมนทกวนตนทนคง

สงนาด นเปนคำถามทอยในความคด เลยไปคยกบแมคา เขาบอกวา นำมนทอด

แลว พอรงขนเขากเตมของใหมลงไปเลย เตมไปเรอยๆ ทำใหคดวา เราจะทำ

อยางไรใหเขาไมทำแบบน เพราะสารกอมะเรงจะสะสมในกระทะไปเรอยๆ

ลกหลานกกน คนในชมชนกกน”

หลงจากไดรบตำแหนงรองนายกเทศมนตรเทศบาลวารนชำราบในป ๒๕๓๓

รองฯ ณรงคชย เดนหนาปรบปรงสขอนามยแหลงจำหนายอาหารในเทศบาล

อยางตอเนอง และเรมหยบประเดนอนตรายจากนำมนทอดซำมารณรงคตงแต

ป ๒๕๓๘

“เรามการจดอบรมแมคาปละครงในเดอนกรกฎาคม เพราะเขาตองมาตอใบ

อนญาต จงจดโปรแกรมอบรมความรใหครงวนในเรองสขอนามย และนำเรองน

เขาไปอบรมดวย เขาถามวา ใหทอดกครงจงจะใหเปลยน ตอนนนเราเองกไมรแน

เพราะไมมอะไรทจะมาบงบอก จงไดแตบอกไปวาประมาณ ๕-๑๐ ครง กเปลยน

ทหนง”

จากปญหาทคาใจมานานดงทเลามา เมอรขาวการผลตชดทดสอบนำมนทอดซำ

ซงชวยบอกอายนำมนเมอถงเวลาควรเปลยนได รองฯ ณรงคชย จงตกลงใจ

เดนหนางานปฏวตนำมนทอดซำโดยไมรรอ

สมรภมกลางตลาดสด เขตเทศบาลวารนชำราบ ถอเปน “อขาวอนำ” ทอดมสมบรณ ทงในแงผลผลต

ทางเกษตร และอาหารปรงสำเรจรสอรอย

เทศบาลเลกๆ แหงนมรานอาหารประมาณ ๕๐ ราน แผงลอยและรถเขนทเร

ขายอาหารกวา ๒๐๐ เจา และแผงคาในตลาดสดเทศบาล ทคกคกและคบคง

ตลอดวนตลอดคนอกประมาณ ๒,๐๐๐ เจา ทเวยนกนมาเปนรอบๆ

ภก.ณรงคชย ประสทธภรปรชา รองนายกเทศมนตร เทศบาลวารนชำราบ

52

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททส

53

“ตหาจดแผง เจดโมงเชาเปลยนเจา สบโมงเปนอกเจาหนง บายสามอกเจาหนง

เขาจะรกนเอง...” รงนภา ทบหนองฮ หรอ “ผอ.เปด” ผอำนวยการกอง

สาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลเมองวารนชำราบ อธบายใหเหนภาพความ

คกคกของตลาดสดเทศบาล ซงเปนสมรภมสำคญในการปฏวตนำมนทอดซำ

ขนแรก

ตลาดเทศบาลเมองวารนชำราบถอเปนพนทปฏบตการในการทำงานเรองนมา

ตงแตยคบกเบก ในคราวททมงานของศนยวทยฯ นำชดทดสอบทเพงพฒนา

เสรจจากหองแลบออกมาทดลองใชงานจรง เพอศกษาหาวธการใชอยางสะดวก

และประหยด ดงทไดเลาไวในบทแรกเลยทเดยว

ขนตอนททางเทศบาลดำเนนการ แรกสด คอ การใหความรแกพอคาแมคา

โดยเชญเจาหนาทศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ มาใหความรเกยวกบพษ

ของนำมนทอดซำ แนะนำใหรจกกบสารโพลาร และผลตอสขภาพ ทงตอ

ผบรโภคและตอผขาย หากตองสดไอพษของนำมนเสอมสภาพเดอดๆ ตลอด

เวลา ทงทายดวยการแนะนำชดทดสอบสารโพลาร

“จากนนกลงพนทหนางานพรอมกบศนยวทยฯ เลย ลงทกวน ใชเวลาประมาณ

๑-๒ อาทตย ไลตรวจไปทละวนจนแตละเจารวาเขาตองเปลยนนำมนชวงไหน

โดยเขาจะไดเหนผลจากชดทดสอบดวยตวเอง

“หลงจากนน ๑-๒ เดอน เรากสมตรวจครงหนง รานไหนทำตามทเราบอก

สมำเสมอ เรากมประกาศยกยองเชดช ตดปายวารานนไมใชนำมนทอดซำ

เสอมสภาพ เหมอนปาย Clean Food Good Test ทำใหลกคามนใจไดเลยวา

เจานเขาเปลยนนำมนถกตองตามหลกสขาภบาลอาหาร เทากบเปนการดง

ลกคาใหทางรานดวย”

แมมการมอบปายไปแลว แต ผอ.เปด บอกวา การเฝาระวงยงตองทำตอเนอง

โดยใชเจาหนาทเทศกจทคอยควบคมดแลความเรยบรอยชวยสอดสองอกทาง

หนง ถาพบวาเจาไหนนำมนสเรมเขม แมเปนเจาทเคยทำดไว กจะลงไปตรวจ

ใหแนใจ และจะมการสมตรวจเปนระยะๆ

ขอมลหนงททางเทศบาลเนนยำเสมอในการอบรมแกผคาในเรองน กคอ นำมน

ทอดซำทเสอมสภาพนนกอพษตอสขภาพของคนกนเทากบคนปรงอาหาร เพราะ

สารกอมะเรงจากนำมนเดอดๆ จะระเหยเปนไอผานสรางกายผทอยหนากระทะ

ทกลมหายใจเขาออก

“เราสอนเขาวา การทเขาทำแบบนไมใชเพอคนอน แตเพอตวเขาเองดวย”

ผอ.รงนภา เผยกลเมด

ในกรณของรถเรขายอาหารทมนบรอยเจากใชวธการใหเขามาอบรมความรใน

วนทมาขนทะเบยนและมอบปาย ซงเปนหลกฐานสำคญในการมสทธเขามาขาย

อาหารในเขตตลาดเทศบาล ซงเปน “ทำเลทอง” ทมคนมาจบจายหนาแนนทงวน

“รายทมาใหมเราอนโลมไปกอน โดยอาศยมาตรการสงคม ทกลมผคาเขาจะ

บอกกนเองวา ใหมาหาเทศบาลเพอลงทะเบยน อบรม และรบมอบปายในเดอน

กรกฎาคม ชวงกอนงานแหเทยนพรรษาเปนทรกนของคนทน เขาดแลกนอยาง

ผอ.รงนภา ทบหนองฮ ผอำนวยการกองสาธารณสข และสงแวดลอมเทศบาลวารนชำราบ

54

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททส

55

นเพราะการมคนใหมเพมเทากบมาแยงทเขา และการมาขนทะเบยนตองเสย

ภาษรายละ ๒๐๐ บาทตอป เมอเขาเสย คนมาใหมกตองเสยดวย เมอทกราย

มาเขาระบบกจะเขาสมาตรฐานเดยวกน” ผอ.รงนภา เลาถงวธทใชจดการกบ

กลมเปาหมายทมธรรมชาตแบบ “หนวยจรยทธ” ไดอยางอยหมด

สำหรบรานอาหาร ถอวาเปนจดทไมยาก เพราะสวนใหญเปนเจาเกา อยกบท

จะมการสมตรวจเปนระยะๆ โดยไมแจงลวงหนา ขณะเดยวกนกกำกบดแลให

รานอาหารในพนทตดตงบอดกไขมน ซงเปนอกวธการหนงในการสกด “ขยะ”

จากกนกระทะเหลานไมใหกลายเปนปญหาใหมทบานปลายสสภาพแวดลอม

เพราะ “สารพษ” ไมวาอยทไหนกยอมมพษ

ลองคดดวา หากสารพษจากนำมนทอดซำเสอมสภาพถกปลดปลอยไปส

แหลงนำหรอผนดน พษเหลานจะแพรกระจายออกไปกวางไกลเพยงไร

แหลงพลงงานกนกระทะ จดการใหพอคาแมคารจงหวะและเอาใจใสกบการทงนำมนทอดเสอมสภาพได

อยหมดแลว ขนตอมาทเทศบาลตองคดใหตกกคอ จะนำ “ขยะ” รปแบบใหมท

เกดขนมาจดการดวยวธใดจงชาญฉลาด โดยไมเพยงสกดสารพษไมใหแพร

กระจายเทานน แตยงควรใหผลตอบแทนกลบมาพอทจะเปนแรงจงใจใหวงจร

จดการนำมนทอดซำอยางถกสขลกษณะเคลอนตวไปไดอยางตอเนองดวย

“พอเรมใหชาวบานเกบนำมนไวแลวจะทำอยางไร จะใหเอาไปเททงกสรางปญหา

และกลายเปนตนทนของเขา...เทศบาลกตองหาวธมารองรบ เพราะตอนนนการ

ผลตไบโอดเซลยงไมเปนทนยม” รองฯ ณรงคชย ชถงคำถามลำดบถดไป

นบเปนเรองประจวบเหมาะท ผอำนวยการกองชางสขาภบาล ผอ.สธร

ทบหนองฮ เปนวศวกรทชอบประดษฐกรรมใหมๆ และเกดความสนใจนำเรอง

ของไบโอดเซลมาพฒนาเพอเปนแหลงพลงงานหมนเวยนของเทศบาล ทาง

เทศบาลจงตดสนใจรบซอนำมนทอดซำจากผคาในพนท เพอใหกองชางผลต

เปนไบโอดเซล โดยในชวงเรมตนรบซอนำมนทอดซำทราคากโลกรมละ ๖-๗ บาท

สงทเกอหนนในเรองนคอ ขณะนน กระทรวงพลงงานมนโยบายสงเสรมการ

ผลตไบโอดเซลในชมชน ทางพลงงานจงหวดจงจบมอกบเทศบาล สนบสนน

เครองผลตไบโอดเซล ทมกำลงการผลตขนาด ๒๐๐ ลตร ใหแกเทศบาล

ขณะนน ตนทนการรบซอนำมนทอดซำของเทศบาลอยท ๗-๑๐ บาทตอลตร

คาสารเคมทตองใชในกระบวนการผลตไบโอดเซลประมาณ ๗-๘ บาทตอลตร

รวมตนทนตกทลตรละ ๑๘ บาท ขณะทราคานำมนดเซลอยทลตรละ ๒๕ บาท

ทำใหมสวนตางทนาสนใจมากพอทจะทำใหโครงการนเดนหนาไปไดอยางคกคก

แมวามปจจยสนบสนนหลายดาน แตเรองกไมไดเปนไปอยางราบรนทงหมด

เพราะการผลตไบโอดเซลใหตอเนองมสงทเกยวของหลายดาน

ประการแรก คอ แหลงวตถดบ ทตองพอเหมาะกบกำลงของเครอง

ประการทสอง คอ ตนทนการผลตไบโอดเซลตองตำกวาราคานำมนดเซลใน

ระดบหนงจงมแรงจงใจพอทจะทำใหวงจรการผลตเดนหนาไปได

อยางไรกตาม เทศบาลวารนชำราบไดเดนหนาวงจรการรวบรวมและรบซอนำมน

ทอดซำเสอมสภาพจากผคาอาหาร มาใหกองชางผลตเปนนำมนไบโอดเซลได

อยางตอเนองนานนบป ดวยการปรบเปลยนเงอนไขปจจยทเกยวของใหเกด

ความสมดลไปเปนระยะๆ

เชน เมอตอมาความนยมผลตไบโอดเซลมมากขนในพนทจนทำใหเกดแหลง

รบซอนำมนขนหลายแหลง แตนำมนทเทศบาลรบซอมนอยลง จนทำใหไม

สามารถเดนเครองผลตไดสมำเสมอ กปรบกำลงเครองมาเปนขนาดทเหมาะสม

คอ ครงละ ๕๐ ลตร และศกษาถงคณสมบตและขอจำกดของนำมนไบโอดเซล

5�

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททส

5�

วาเหมาะสมกบอปกรณชนดใด เพอนำมาใชใหถกท และมความตองการใน

ปรมาณทพอเหมาะกบกำลงการผลตจนมาไดจดลงตวทรถเกบขยะและกงไมของ

เทศบาลเอง

การปรบปรงเพอตอบสนองตอสภาพการณปจจบนอยางไมหยดนงเชนนเอง

ทำใหปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำทวารนชำราบเคลอนตวเปนวงจรสบเนอง

มานานหลายป

จนกลายเปนตนแบบแหงแรกของประเทศ ทพสจนใหเหนวา แนวคด

ของโครงการน ทมององคกรปกครองสวนทองถนเปน “พระเอก” ของ

เรอง คอแนวทางทเปนไปไดจรง

ความเปนไปได...อาจงายกวาทหลายคนคด รองฯ ณรงชย ในฐานะผทดแลเรองนมาตงแตเรมตนยนยนวา การทองคกร

ปกครองสวนทองถนอยางเทศบาลจะเขามาดแลใหมการจดการนำมนทอดซำ

เพอคมครองสขภาพประชาชนในพนทแบบครบวงจรนนเปนเรองททำได และ

ไมใชเรองยากอยางทมกคดกน

“สำหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน เรองนไมสรางภาระงาน และ

ไมใชเรองของคนอน แตเปนเรองของตวเราเอง เพราะผมเชอวาผบรหารทองถน

สวนใหญเขากตองวนเวยนกนอาหารอยในพนท ไมใชเฉพาะแกตวเขาเอง

ลกหลานเขาดวย และเรองนไมไดสงผลในระยะสนๆ แตอาศยเวลานาน อาหาร

ทอดเปนอาหารอรอย ถามวาใครบางไมกน แลวคณจะมนใจไดอยางไรวาท

คณกนไมไดมาจากนำมนทอดซำทเอามาทอดแลวทอดอก

“ถามองในแงฐานเสยง กถอไดวาเปนผลทางออม เพราะอยางนอยคนในชมชน

เขาจะมองเหนวาผบรหารไมไดใหความสำคญแตเรองการกอสรางเทานน”

ถามวา กลมพอคาแมคากเปนฐานเสยงสำคญ การททองถนเขามากำกบดแล

เรองนจะไมทำใหเสยคะแนนหรอ?

“ใหมๆ อาจเปน เขาจะคดวาจะมายงวนวายกบชวตเขาทำไม เรองนตองยอมรบ

สภาพ ผมเองเมอเรมเขามาดแลตลาดเทศบาลกมปญหา เขาตลาดไมไดเลย

แมแตใหเดกไปซอ เขากถามวา ซอใหใคร ถาซอใหรองฯกระแตไมขาย เพราะ

เขาเหนวาผมไปยงวนวายกบการจดระเบยบตลาด แตพอผานไประยะหนง เมอ

เขาเรมเขาใจวาสงทเราทำเปนประโยชนตอเขา ไมมผลประโยชนอะไรเคลอบ

แฝงอย ทกรานกยมให เรยกวา ตองใชความจรงใจตอสวนรวม” รองณรงคชย

ตอบแบบใหรายละเอยดชดเจน กอนทงทายวา

ประกาศนยบตรสำหรบผประกอบการตามแผงทรกษากตกา

มงลงตรง ขบเคลอนทงจงหวด

บททหา

“เทยบกบเรองอนๆ ทเขาไปทำงานกบผคา เรองนำมนทอดซำผมวาเรองนงาย

กวาหลายๆ เรอง”

สำหรบ ผอ.รงนภา ทมหนาทกำกบดแลโดยตรง บอกวา เรองนกลายเปน

สวนหนงของภารกจปกต เพราะตองทำเรองสขาภบาลอาหารอยแลว เพยงแต

จะสรางสรรควธในการรวมเขาในระบบงานประจำอยางไร

“ตองขอยมสโลแกนเรองเลกบหรของ สสส. ทวา เลกยาก...แตเลกได มาใชกบ

เรองน แตขอปรบใหเขากบสงทเราพบจรงวาเรองน ‘ทำยาก..แตทำได’”

บทพสจนวาเทศบาลทำเรองนไดจรงกคอ ๕ ปผานไป นบตงแตเรมเขามารวม

บกเบกปฏบตการแกปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพอยางจรงจง ทกวนน

มาตรการกำกบดแลและเฝาระวงในเรองนยงเปนสงทเทศบาลทำอยางตอเนอง

จนกลายเปนตนแบบพนทปฏบตการทผบรหารองคกรปกครองสวน

ทองถนจากทวประเทศเขามาศกษาในฐานะแหลงเรยนรสำคญของ

“การปฏวตนำมนทอดซำอยางครบวงจรททำโดย อปท.” จนถงทกวนน

บททหา

��

ในเมอคดการใหญ มงหวงใหเกดความเคลอนไหวระดบประเทศ กลมแกนนำ “นกปฏวต” จงมองไกลไปถงการพฒนาตนแบบการ

ขบเคลอนปฏบตการระดบจงหวดดวย

แผนการนไมไดเกดขนแบบ “คดไปทำไป” แตกำหนดกนไวลวงหนาตงแตกอน

เรม “สตารท” แผนงานเสยอก โดยในป ๒๕๕๑ ชวงท ภก.วรวทย กตตวงศ

สนทร และ กลมผบรหารแผนงาน คคส. กำลงปลกปนรปรางหนาตาใหกบ

แผนงานยอยน กไดมองหาพนททมศกยภาพสงเพอเปน “หวขบวน” ในการ

พฒนาตนแบบระดบจงหวดไปพรอมกนดวย

คำตอบทไดกคอ จงหวดตรง ซง สำนกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.)

เปนเครอขายพนธมตรเคยงบาเคยงไหลกบ คคส. มานานหลายป และมผลงาน

ความสำเรจในการทำงานคมครองผบรโภคการนตมากมาย ทงเรองของการเฝา

ระวงอาหาร ยา เครองสำอาง แบบ “ถงลกถงคน” รวมทง การพฒนารปแบบ

กลไกคมครองผบรโภคระดบจงหวด หรอ “สคบ.จงหวด” กมความกาวหนา

อยางเหนไดชด

ทสำคญคอ สสจ.ตรง ขบเคลอนงานคมครองผบรโภคโดยใหความสำคญตอ

การมสวนรวมจากทกฝาย มความเกงกาจจดเจนในการขบเคลอนงานดวย

บทบาท “ฝายอำนวยการใหเกดความเปลยนแปลง” (facilitator) ทำให

งานแตกยอดออกผลกวางขวางและคกคก

กญแจแหงความสำเรจคอ “สามเหลยมเขยอนภเขา” แตการ “เขยอนภเขา” ของจงหวดตรงครงน มองคประกอบทสำคญพเศษอยางนอย ๓ ประการคอ (๑) ทำงานดวยความมงมนโดยจตอาสา (๒) กลาหาญทจะเดนไปบนเสนทางอนถกควร ดวยสำนกของผทจะตองดแลสขภาพของประชาชน และ (๓) การทำงานแบบคนใจกวาง ของฝายอำนวยการใหเกดความเปลยนแปลง

�2

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

�3

จนกระทงมาถงเรองของนำมนทอดซำ กไดสะทอนถงความเชอมนในจดยนน

และพสจนใหเหนวา ไดเลอกเดนบนเสนทางทถกตอง

หาญกลารบ “โจทย” ทาทาย แกนนำสำคญทกำหนดทศทางการพฒนารปแบบการขบเคลอนงานปฏวต

นำมนทอดซำของจงหวดตรง กคอ ภญ.อจจมา เหลองดลก หรอ “พอวน”

ของนองๆ ในแวดวงสาธารณสขตรง

ภญ.อจจมา แหง สสจ.ตรง เปนผทอยเบองหลงความกาวหนาดานการทำงาน

คมครองผบรโภคทจงหวดตรงดงทไดกลาวมาทงหมด ดวยบคลกทเปน “คนจรง”

ตรงไปตรงมา โอบออมอาร และมความคดเฉยบคม

“เรมตนเมอไดพบอาจารยวรรณาในทประชมแหงหนง อาจารยชกชวนใหลอง

พฒนาโครงการเรองวธการแกปญหานำมนทอดซำในจงหวดตรง โดยให

งบประมาณสำหรบการไปพฒนาแผนงานนมา ๓ หมนบาท” ภญ.อจจมา เลาถง

จดตงตน และดวยเหนวาเปนโจทยทมคณคาและทาทาย ภญ.อจจมา จงรบปาก

คคส. ทงทบอกกบตวเองวา พนฐานในเรองนอยท “ศนย”

“ในตอนนนไมมความรเรองพวกนเลย แตจากประสบการณของ สสจ.เราทได

ทำเรองนมาหลงประกาศกระทรวงสาธารณสขฯ พบวาทำยาก สาเหตแรก

เพราะเรองนกระทบกบตนทนของแมคา สาเหตทสองคอ วธการไปตรวจสาร

โพลารในนำมนทอดยงยากมาก ตองใชเครองจมตอนนำมนรอนจด ลกนองท

เคยออกไปทำเสยงภยมาก เกดเจอแมคาอารมณไมด สาดนำมนใส มนคมกน

ไหม?...คอกอนหนานน อะไรๆ กไมพรอม”

“ตอนทอาจารยวรรณามาชวน แกกบอกวา ไมตองกงวลเรองเครองมอ เพราะ

ทางศนยวทยอบลฯ เขาคดชดทดสอบอยางงาย ราคาถกออกมาแลว จงตอบ

ตกลง เพราะมนเรมเหนแสงสวางในการทำงาน นอกจากน ตวเองเปนคนใจงาย

และอยากทำเรองนดวย” ภญ.อจจมา เลาดวยนยตาเปนประกายพรอมกบ

หวเราะเฮฮาอยางเปดเผยตามแบบฉบบของเธอ

ตกปากรบคำแลว ภญ.อจจมา และทมคมครองผบรโภค สสจ.ตรง กเรมเดนหนา

ประสานงานเชญชวนสวนตางๆ ทเกยวของมารวมในเวทรบฟงความคดเหน

เพอระดมขอมล ความคด และความรวมมอ สำหรบจดทำแผนงานขบเคลอน

เรองนในระดบจงหวด

หวใจสำคญของขนตอนนคอ การใช “จตอาสา” เปนตวนำ

“คนตรงเปนผทมจตอาสา เราจงเรมตนจากจดนและชกชวนกนมาทงหมด โดย

เขยน “โรดแมป” (road map) หรอเสนทางของการจดการปญหานำมนทอดซำ

แลวดวาใครเกยวของกบเรองนบาง ทงในสวนของผทผลตอาหาร ไดแก

ผประกอบการรานอาหาร และแหลงใหญๆ เชน หางเทสโกโลตส โรงงาน

ปมปย ฯลฯ เครอขายประชาชนทรกสขภาพ เครอขายเภสชกร โรงพยาบาลทก

แหง ทลมไมไดเลยกคอ กลมเยาวชน อย.นอย และอาจารย โชคดอยางยงท

นพ.สกจ อถโถปกรณ สส.จงหวดตรง ซงเปนแพทยทจบสถาบนเดยวกน ทาน

ภญ.อจจมา เหลองดลก หวหนากลมงานคมครองผบรโภค สสจ.ตรง

�4

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

�5

เปนประธานกลมไบโอดเซลของจงหวดตรงดวย จงเรยนเชญมารวมเปนเกยรต

และทานกมาดวยจตอาสานละ”

ทนาสนใจคอ นอกจากกลมท “นกภาพออก” อยแลววามสวนเกยวของ

ภญ.อจจมายงขยนเหลยวหาภาคหนาใหมทมความเกยวพนกบเรองนเพมเตมดวย

“ชวงนนเปดโทรทศน เจอชอหนวยงานทเรยกวา พลงงานจงหวด ทำใหเกด

ความคดขนมาวา มหนวยงานนดวยหรอ ถาจงหวดอนม จงหวดเรากนาจะม

นาจะลองชวนมารวมมอกนด หนวยงานอยตรงไหนไมร แตยกหโทรศพทหาเลย

บอกวา...ทานพลงงานจงหวด พจะจดการกบนำมนทอดซำ มาชวยกนระดม

สมองวางแผนกนไดไหม เพราะทานนาจะเปนแหลงความรทสำคญฝายหนง

เปนขนปลายนำทจะตดนำมนไมใหเขาสวงจรอาหาร...ทางพลงงานจงหวดทาน

ดมาก ทานเขาใจความคดน ตอบรบมารวมงาน และบอกวาจะพากลมนกวชาการ

ไบโอดเซลมาดวย เลยตอบทานวาทางเรายนดมากเลย...”

จากการพดคยทำใหทราบในตอนนนวา ทางฝายพลงงานจงหวดเองกเขาไป

ทำงานกบชมชนในการพฒนารปแบบการผลตไบโอดเซลมาระยะหนงแลว และ

ยงขาดแหลงวตถดบทจะทำใหการผลตเปนไปอยางตอเนองและครบวงจร

ถอไดวา ปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำชวยเตมตอการสงเสรมภาคการ

ผลตพลงงานชมชนใหครบวงจรไปดวยพรอมกน

ดงทภญ.อจจมาเปรยบเปรยวา ขนตอนนเปนเหมอน “การเกบดอกไมมารอย

เปนพวงมาลย”

“ฝายตางๆ เขามโครงการดๆ อยแลว เปรยบเสมอนดอกไมหลากหลายสสน

แตยงขาดคนรอยพวงมาลย งานของเราจงเปนการเกบดอกไมมารอยเขาเปน

พวงนนเอง”

การประชมระดมสมองกบฝายตางๆ จดขนทงหมด ๔ ครง เพอคลใหเหนภาพ

เสนทางของนำมนทอดซำเสอมสภาพ ตงแตจดเรมตนจนถงปลายทางทแปรรป

ไปสผลตภณฑใหมถงมอผบรโภค วาตองทำอะไร มใครบางทเกยวของ และม

ปญหาอปสรรคอยางไร โดย ผอ.วรวทย กมารวมประชมและใหขอมลสนบสนน

ในการจดทำแผนดวย

“เรารบไมอน แตจดอาหารวางใหอยางเดยวนะ (หวเราะ) อยางชวน ผอ.วรวทย

มาใหความร ทานกเดนทางมาเอง ถาคนมาดวยจตอาสา และเขาใจแนวคดจะ

มจดทเออกน”

จากนนภญ.อจจมาไดเชอมรอยขอมลทงสภาพปญหา วธแกไข จนสำเรจ

ออกมาเปนแผนการทำงานโครงการปฏวตนำมนทอดซำของจงหวดตรง ทม

ระยะเวลาดำเนนการ ๑ ป

ไลเรยงสถานการณ สรางแผนปฏบตการ ขอมลทรวบรวมโดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดตรง ระบวา ในแตละป

จงหวดตรงใชนำมนทอดอาหาร ๕.๖ ลานลตร ทนาเปนหวงกคอ ชาวตรง

ไมนยมทำอาหารกนเองทบาน

“คนตรงไมชอบรบประทานอาหารในบาน ชอบรบประทานอาหารนอกบาน

รานอาหารทนจะอรอยไมอรอยขายไดหมด เพราะคนตรงชอบรบประทาน

อาหารนอกบาน โดยไมรวาสงทปรงเปนอาหารมานน เขาทำมาอยางไร”

คณสวทย สบงกฎ รองผวาราชการจงหวดกาฬสนธคนปจจบน เลาถงรสนยม

การกนอยของชาวตรงไวเมอคราวทยงดำรงตำแหนงเปนรองผวาราชการจงหวด

ตรง และมาเปนประธานเปดการประชม “ชาวตรงรวมใจ เลกใชนำมนทอดซำ”

เมอปลายป ๒๕๕๔

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

��

สภาพเชนนทำใหการเรมตนโครงการนำรองเพอปฏวตนำมนทอดซำทจงหวด

แหงนมความทาทายอยางยง

อยางไรกตาม สสจ.ตรง ไดแสดงฝมอใหเปนทประจกษแลววา สงใดๆ ยอมสำเรจ

ไดดวยความตงใจจรง เพราะภายในเวลา ๑ ป หลงดำเนนโครงการน จงหวด

ตรงไดกลายเปนหนงในพนทปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำ ทสามารถสาธต

ตนแบบใหแกผแทนจากหนวยงานระดบชาต อยางสมาชกสภาทปรกษา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต หรอ คณะกรรมการกำกบทศทางของ คคส. มา

ศกษาดงาน

ความรทจงหวดตรงไดสงตอใหกบจงหวดอนๆ ของประเทศไทย กคอ

รปแบบการสรางความเปลยนแปลงในระดบจงหวด

ทงในรปของ “ตนแบบปฏบตการ” การจดการนำมนทอดซำ เชน

• การจดการนำมนทอดซำในโรงเรยนแบบครบวงจร ตงแตการเปลยน

นำมนทอดใหไดอาหารทปลอดภยอยเสมอ ไปจนถงการนำนำมนทอดท

เสอมสภาพแลวไปสงตอภาคการผลตไบโอดเซล ดงเชน กรณตวอยางท

โรงเรยนสภาราชน ในเขตอำเภอเมองตรง

• การจดกจกรรม “ธนาคาร” นำมนทอดซำของชมชนในโรงเรยน เพอ

เปนแหลงรวบรวมนำมนทอดซำเสอมจากครวเรอน และนำไปสกระบวนการ

แปรรป เชน การขายตอใหผรบซอไปผลตไบโอดเซล หรอนำมาเปนอปกรณ

การเรยนการสอน โดยใชแปรรปเปนผลตภณฑอนๆ เชน สบ ฯลฯ แลวนำ

มาใชในโรงเรยนเอง ดงเชน กรณตวอยางท โรงเรยนวดนางประหลาด อำเภอ

นาโยง

• การจดการนำมนทอดซำในชมชนแบบครบวงจร ดงเชนกรณตวอยางท

อำเภอยานตาขาว โดยความรวมมอระหวางเทศบาล พลงงานจงหวด และ

กลมภาคประชาชนในพนท จนเกดการพฒนาระบบการดำเนนงานททำไดจรง

และมความตอเนอง ตงแตการดแลผผลตอาหารจำหนายในรานคาและตลาด

ใหเปลยนนำมนทอดกอนเปนพษ การรวบรวม รบซอนำมนไปผลตไบโอดเซล

และจำหนายแก “ขาประจำ” ไดอยางตอเนอง (ดรายละเอยดไดในบทท ๖)

• กระบวนการปฏวตนำมนทอดซำระดบจงหวด โดยสรางความตนตวให

ทกหนวยงานเหนความสำคญของเรองน สสจ. เปนแหลงสนบสนนความร

และสงตางๆ ทหนวยงานระดบพนทจำเปนและเชอมรอยพลงสวนตางๆ เขา

ดวยกน

บทพสจนความสำเรจกคอ ในป ๒๕๕๕ ทางจงหวดตรงประกาศนโยบาย

ใหการจดการนำมนทอดซำเปนเรองทตองเดนหนาทงจงหวด โดยจดงบประมาณ

สนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนทงจงหวดใหเดนหนาเรองน

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

��

อำนวยการด มชยไปกวาครง ทเลามานนคอ “ภาพเบองหนา” หรอผลทปรากฏใหเหนแลว

นาสนใจวาแลว “ภาพเบองหลง” หรอเงอนไข ปจจย ทผลกดนใหเกด

ผลดงกลาวคออะไร และทำอยางไร?

ภญ.อจจมา ในฐานะบคคลคนแรกตกลงใจรบโจทยนมาดำเนนการ เฉลยวา

กญแจดอกแรก ททำใหการขบเคลอนงานระดบจงหวดเกดเปนจรง กคอ การ

ทหนวยงานหลก อนไดแก สสจ. กำหนดบทบาทชดเจนวาจะเปน “ฝาย

อำนวยการ” (facilitator) ในการเชอมรอย สงลก และสนบสนน ใหฝาย

ตางๆ เขามามสวนรวม และเดนหนาไปสเปาหมายอยางราบรน และรกษา

บทบาทนใหดทสด

บนไดขนแรกในการเรมตนของเธอกคอ การระดมสวนรวมจากทกสวนทเกยวของ

มารวมรบร แบงปนขอมล และกำหนดแผนงาน

“โครงการทเราจดทำขน พอสงให คคส. พจารณากไดรบการอนมตทนท

เพราะเขาอานแลวเหนชดวามนทำไดจรง เนองจากเปนโครงการทเขยนจากผท

มสวนเกยวของทจะมารวมมอรวมใจกน ไมใชความคดของ สสจ. เราเปนเพยง

ผประสานงาน เปนฝายทเกบสงละอนพนละนอยมารอยเรยง เตมเตมใหกน

และกน ทสำคญคอ ตองม “ธง” กอน จากนนเราตองเอาภมปญญาของแตละคน

แตละหนวยมารอยเขาดวยกน”

“สงทตรงทำเปนการทำแบบครบวงรอบ ตนนำ-กลางนำ-ปลายนำ เราปกธงไว

วาเราตองมตนแบบใหทกคนมาดงานได ตองจงใจคนใหมาชวยกนสรางตนแบบ

คนละไมคนละมอ เพราะการทำงานทยงยนตองมทกภาคสวนรวมรบผดชอบ

ให สสจ.ทำทงหมด ไมไหวแนๆ”

“ทผานมา เราเรมตนจากโรงเรยนนำรอง อย.นอย และพลงชมชน จนเกด

รปแบบความสำเรจ ในป ๒๕๕๕ น จงหวดตรงจะทำใหเกดพลงเพมขน โดย

สงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยสำคญทชวยกระตนใหเกด

ความเปลยนแปลงทกหนแหง เพราะ อปท. มเงน กำลงคน และสามารถออก

ขอบญญตหรอเทศบญญตทมผลบงคบใชในพนทได” คณสวทย อดตรองผวาฯ

ตรง กลาวถงฐานความคดทรองรบนโยบายดงกลาว

รวมถงวสยทศนของจงหวดตรง ทมงมนในการขยายผลไปสจงหวดแถบ

ชายฝงอนดามนทงหมดเปนขนตอไป

�0

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

��

ภญ.อจจมาบอกวา การเชอมรอยฝายตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการขบเคลอน

งานเรองเดยวกนน นอกจากความตงใจแลว “ทนเดม” ของหนวยทจะทำหนาท

“ฝายอำนวยการ” กมความสำคญดวย

“โชคดทปกหลกอยตรงมานานถง ๓๒ ป จงพอจะรวาทรพยากรมนษยของ

จงหวดเราอยตรงไหน การรอบรวาอะไรอยตรงไหนในพนทของเราเปนเรองทม

ความสำคญ”

นอกจากความรอบร การสงสมเครอขายกเปนเรองสำคญควบคกนไปดวย

“สวนทสนบสนนใหเกดการมสวนรวมอยางมาก คอ การมเครอขายทด ซงเรองน

เปนสงทตองสราง สสจ.เราไมเคยละทงหนาทในการจดอบรมใหแกเครอขายของ

เราทก ๖ เดอน หรออยางนอยกปละครง ตองไมขาดการสอสาร นโยบายใหมๆ

ความรใหมๆ ตองพยายามยอยใหเขาใจไดงายและสอสารถงกน ฉะนนเครอขาย

ของเราจงมวฒภาวะสง สอสารเรองใหมๆ กเขาใจกนไดงาย”

กญแจดอกทสอง เปนเรองทนาสนใจอยางยง นนคอ ตอเมอถงขนแยกยาย

กนไปปฏบตการ ฝายอำนวยการทชดเจนในบทบาทและเปาหมายอยางทมงาน

ของภญ.อจจมา ไมไดปลอยงานไปแบบ “ปลอยใหไปทำแลวรอดผล”

แตจะตองเขารวมประชมกบเครอขายดวยทกครง!

“โดยทวไปหนวยงานมกทำงานแบบเกรงใจกน สมมตวา ใหเงนหนวยงานนไป

จดกจกรรมแลว กถอวานนคอความรวมมอ โดยไมไดไปรวมงานหรอดแล

กำกบทศทาง แตของเราไมทำแบบนน เราจะบอกกบภาคเลยวา ทกฝายท

รบงบประมาณไปบรหารขอใหแจงใหเราทราบทกครงทจะมการจด

ประชม ทมงานของเรา ถาไมตวเองกนองๆ จะตองไปรวมสงเกตการณ เพราะ

เราตองไปเกบตกสงทเรายงไมร ทสำคญคอ เราตองไปเรยนรวาเกดปญหา

อะไรขนและนำกลบมาประชมกนเพอหาทางออก

“ยกตวอยางเชน หลงจากทางพลงงานจงหวดรบงบจากโครงการฯ ไปฟนฟ

กลมไบโอดเซล เราตองไปรวมรบฟงวาปญหาของเขามไหม คออะไร เพราะนน

เปนจดปลายทางในการกำจดนำมนของเรา เมอไปรวมฟง ทแนๆ คอเราได

ความรเรองนำมนมากขน ทสำคญคอ เราไดทราบปญหาวาเรองสำคญคอเขาม

แหลงวตถดบในพนทไมพอ อาจทำใหกลมอยไดไมนาน เรากนำเรองนกลบมา

นงคดกบนกวชาการของเรา ชวยกนคนหาแหลงใชนำมนเยอะๆ วาอยทไหน

เพราะ สสจ. เราสามารถเขาถงขอมลแหลงอตสาหกรรมหรอแหลงผลตอาหาร

ใหญๆ ไดงายกวา แลวจดขอมลทำเปนทำเนยบ เพอหาจดรวมในการซอขาย

นำมนไดอยางสะดวก”

ภญ.อจจมาบอกวา การเขาไปรวมแกปญหาระหวางทางเปนเรองสำคญ เพราะ

แมวางแผนดเพยงไร แตปญหาทไมไดคดวาจะมกเกดขนเสมอ

“ปญหามใหแกทกระยะ บางเรองเรากลมคดไป เชน เราขอใหทกอำเภอม

โรงเรยนทตงธนาคารนำมนเพอเปนจดศนยรวมนำมน แตหลายโรงเรยนเขา

รวมนำมนไดนอย กวาจะขนมารวมในถงใหญมนไมคมในเชงเศรษฐศาสตร เรา

กวานาจะจรง กตองหารอและชวยกนคดวา จะทำอยางไรกนด เมอเราเปน

ผอำนวยการงานน เรากตองเปนทกขเปนรอน และเขามาชวยแกไขปญหาดวย”

ภญ.สรนาถ คงดวง แหงกลมงานคมครองผบรโภคและเภสชสาธารณสข หนง

ในทมงานปฏวตนำมนทอดซำของ สสจ.ตรง เลาใหฟง

“เราไปนเทศงานทโรงเรยนเครอขาย ๑๐ โรงเรยน จาก ๑๐ อำเภอ พบปญหา

หลากหลาย ปญหาสำคญหนงทพบบอยมาก คอ ทางโรงเรยนเขารวบรวม

นำมนไดนอย บางทนกเรยนถอมาจากบานคนละขวดเลกๆ หรอใสถงมา หรอ

บางโรงเรยนกมแมคาแค ๔-๕ เจา ไมพอทจะสงผลตไบโอดเซลได ทมงานเรา

กเลยกลบมาคนหาขอมลในอนเทอรเนตวาจะสามารถเอานำมนไมมากนกนไป

ทำอะไรไดบาง จนสบพบวาสถาบนวจยนวตกรรมทมหาวทยาลยสงขลานครนทร

�2

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

�3

ภญ.อจจมา เสรมในเรองของการสนบสนนความรใหเครอขายวา การเลอกเฟน

วทยากรเปนเรองสำคญทสด เพราะการอบรมแตละครงตองการใหนำไปสผล

ตามเปาหมาย คอเกดความรทนำไปปฏบตไดจรง

“ตองการเนนการสรางประสบการณ เอาไปทำไดจรง อปกรณไมแพงและไม

ไฮเทคจนทองถนเอาไปทำไมได เราตองสบมากอนและยำวทยากรแบบละเอยด

ยบ เพราะถาจดแลวคนฟงหนาเบ ถอวาลมเหลวอยางไมนาใหอภย เราเคยเจอ

มาครงหนง รสกเสยใจมาก จากนนจงตองตงหลกใหถกตอง ตรงจด”

กญแจดอกทสาม กคอ การทำหนาทรวบรวมขอมลความเคลอนไหวตางๆ

ทงเพอการเทาทนสถานการณ รลกถงสภาพปญหา และสงตอขอมลนใหฝายท

เกยวของ เชน การจดทำทำเนยบขอมลแหลงผลตอาหาร แหลงรบซอนำมน

แหลงแปรรป พนทตนแบบ

นอกจากนยงรวมถงการตดตามสถานการณปญหา เชน การนำนำมนทอดซำ

เสอมสภาพไปใชในทางทเปนอนตราย เชน นำไปคลกเสนกวยเตยว ฟอกสแลว

นำกลบมาขายใหม และการนำไปผสมอาหารเลยงสตว ซงทำใหพษจากนำมน

ทอดซำเสอมสภาพแปลงกายแลวกลบเขามาสวงจรอาหารไมรจบ อกทงยงเปน

ตวแทรกแซงในการแยงซอนำมนทอดซำกบแหลงผลตไบโอดเซลอกดวย

กญแจดอกทส คอ การจดกจกรรมปลกกระแสความสนใจและระดมสวนรวม

เปนระยะๆ ใหตอเนอง มการประชาสมพนธขอมล มอบรางวลใหคนทำด เพอ

สรางกำลงใจ และนำเสนอคานยมใหมใหแกสงคม

กญแจดอกทหา คอ ทำหนาทเชอมประสานใหภาคแตละสวนทำงานไปดวย

กนไดเอง โดยฝายอำนวยการชวยจดชองทาง และชวยแกปญหาใหเมอจำเปน

แตไมเขาไปยดกมบท “เจาภาพ” ทเปนศนยกลางของทกๆ เรอง

ภญ.สรนาถ คงดวง กลมงานคมครองผบรโภค และเภสชสาธารณสข

หาดใหญ มนกวชาการทอบรมเรองการทำสบจากนำมนทอดซำได พวกเราเลย

ปงไอเดย เพราะคดวาตอบโจทย และทำไดไมยากเกนไป สามารถบรณาการ

เขาในวชาวทยาศาสตรไดดวย

“จากนนกนำเรองนกลบไปสอบถามทางอาจารยในโรงเรยนเครอขายของเราวา

คดอยางไร ปรากฏวา อาจารยเองกสนใจ เพราะสบทไดกนำกลบมาใหเกด

ประโยชนกบเดกทงโรงเรยนไดอก ไมสญเปลา แตการประสานวทยากรยากมาก

และคาจดอบรมกมคาใชจายสง ใหโรงเรยนจดกนเองคงเปนไปไมได เราในฐานะ

หนวยสนบสนนสวนกลางจงตองมาชวยทำตรงนทงหมด โดยใหสงตวแทน

อาจารยและแกนนำนกเรยนมาฝกปฏบต จนสามารถนำกลบไปทำตอไดเอง”

เรองราวนสะทอนใหเหนวา การทฝายอำนวยการทำงานเชงรกในการ

ตดตามชวยไขอปสรรคระหวางทางลงไปทละเปลาะเชนน คอสงสำคญ

ในการคลคลายขอตดขดใหลลวงไปได ทำใหเครอขายสามารถเกยว

แขนกนเดนหนาไปสเปาหมายทกำหนดไวรวมกนไดอยางกระฉบ

กระเฉง โดยเอาจดแขงของแตละฝายมาหนนเสรมกน

�4

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหา

�5

กญแจดอกทหก คอ การเชอมตอกบฝายนโยบาย โดยผลพวงจากการ

ขบเคลอนโครงการปฏวตนำมนทอดซำของจงหวดตรง ไดสงลกไปสการขยายผล

ในหลายๆ ดาน ทงการขยายผลสทงจงหวด และกลมจงหวดฝงทะเลอนดามน

การสาธตตนแบบการจดการนำมนทอดซำในพนทปฏบตการรปแบบตางๆ เชน

โรงเรยน และ ชมชน ฯลฯ ใหแกสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เพอนำเสนอตอรฐบาล การนำขอมลขบวนการนำนำมนทอดซำเสอมสภาพไป

สงตอใหหนวยงานทเกยวของ เชน กรมปศสตว ฯลฯ ไดรบทราบและขยายผล

ในการปองกนปญหาตอไป

“เมอทำมาถงจดหนง เรากเชญทานผวาและรองผวาราชการจงหวดมารวมชม

ผลความกาวหนา ใหเครอขายภาคประชาชนมานำเสนอ เลาถงการทำงาน

ปญหา การทำงานแบบจตอาสา จนทานรบไปเปนนโยบายระดบวาระของจงหวด

และประกาศจดงบประมาณใหองคกรปกครองสวนทองถนขยายผลทกพนท

“และทภมใจมากคอ สภาทปรกษาฯ สนใจทจะเขามาดงาน มาตดตามความ

เปนไป และรบทราบปญหา และนนเปนโอกาสทเราไดนำเสนอขอมลขบวนการ

รบซอนำมนทอดซำจากแหลงใหญๆ และชมชนทวประเทศแบบผกขาด เราไมร

แนวา นำมนพวกนไปไหน แตรวาเอาไปทำในสงทไมดไมงามแนนอน เราสง

ขอมลนใหสภาทปรกษาฯ และ สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

รวมถงทกๆ ฝายทอยากได เพอไปตามรอยนำมนมหาศาลน เพราะมนเปน

ปญหาของประเทศ เราไดโยนลกระเบดไปแลว และผบรหารในหนวยทเกยวของก

รบปากวาจะไปตามรอยให”

กญแจแหงความสำเรจเหลาน เมอวเคราะหใหดกคอหลก “สามเหลยมเขยอน

ภเขา” ในภาคปฏบต อนเปนแนวคดในการสรางความเปลยนแปลงทางสงคมท

ไดรบการยอมรบและนำไปทดลองอยางกวางขวางยงขนเรอยๆ

แตสำหรบกรณของจงหวดตรง การ “เขยอนภเขา” ในครงนยงม

องคประกอบพเศษอกอยางนอย ๓ อยาง

อยางแรก คอ การทำงานดวยความมงมนโดยมพนฐานของ “จตอาสา”

หนนเนองของทมงาน สสจ. อกประการหนงคอ ความกลาหาญ ทจะเดนไปบน

เสนทางอนถกควร ดวยสำนกของผทตองดแลสขภาพของประชาชน

“เราตองกลา เพราะสงทเราพดและทำเปนขอเทจจรง แมฝายปศสตวไมยอมรบ

แตเราเปนเภสชกร เราคนควาขอมล มงานวจยทเอานำมนทอดซำไปโปรยเลยง

ปลา เซลลของปลาเปลยน นเราไดขอมลวา ซอนำมนทอดซำไปคลกอาหารให

หม แลวคนตรงกนหมทงนน เราจงตองพด ดฉนบอกนองๆ เสมอวา คนทม

ความคดอยากทำดมเยอะ แตมกขาดความกลาทจะแสดงออก แตเมอถงจดหนง

เราตองกลา กลานำเสนอขอมล กลานำเสนอกบผใหญ”

ประการสดทาย ในฐานะ “ฝายอำนวยการขบเคลอนใหเกดความเปลยนแปลง”

ภญ.อจจมา บอกวา การทำงานแบบคนใจกวาง

“การทำงานประสานคนหลายฝายเราตองอดทน มนไมไดอยางใจหรอก หลายพอ

พนแม พนองเองเขายงคยกนไมรเรองกม คนละสวนราชการทำงานดวยกนกไม

งาย แคสวนราชการเดยวกนอยคนละหองยงยากเลย เมอไรทเจอผลกระทบ

แรงๆ กตองทำใจปลงวา เราทำเพอประชาชน ถงจะมความคดแตกตางกน

แตถาไปสเปาหมายเดยวกนเรากสามารถทำงานไปดวยกนได”

“ถาเราไมรจกการถอยหลงคนละกาวงานกเดนหนาตอไมได ตองยอมถอยหลง

ยอมเสยเหลยม เสยศกดศรบาง อยาทำงานแบบเอามนเขาวา ใหคดในแงบวก

วา ชวตคนเราแคนไมไดมอะไรมากมาย”

“พอผลปลายทางออกมา เราจะรวา ใครทอดทนจะไปถงธงแหงความสำเรจท

ตงไว”

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

ทายสด ภญ.อจจมา ประมวลความรสกในฐานะผมสวนสำคญในการปลกปน

จงหวดตรงใหเปนพนทปฏบตการในการปฏวตนำมนทอดซำทงจงหวดเปนแหง

แรกของประเทศไทยวา

“ชอบงานนเพราะมนเกดการเรยงรอยทกฝายและมนแกไดจบ ครบทง

วงจร...มาถงวนน ถอไดวา หมดหนาท และภาคภมใจแลว”

เตมเตม “วงจรแปลงรางขยะสพลงงาน”

บททหก

บททหก

��

ราคานำมนเชอเพลงททะยานสงขนอยางรอนแรงนบตงแตป ๒๕๕๐ เปนตนมา เปนแรงกระตนใหทวโลกตองเรงเตรยมความพรอมทจะ

เผชญวกฤตการณพลงงาน

ในบานเรา ยทธศาสตรสำคญประการหนงในการนกคอ การพฒนาแหลง

พลงงานทางเลอกขนในชมชน เพอใหสามารถพงพาตนเองไดสงสด

หนวยงานทมหนาทดแลเรองนเปนหลกไดแก กระทรวงพลงงาน ซงมหนวยงาน

ยอยทมชอวา พลงงานจงหวด ตงอยในทกจงหวดของประเทศ เพอทำหนาท

สงเสรมในเรองน

และหนงในแหลงพลงงานทางเลอกทกระทรวงพลงงานสนบสนนใหมการพฒนา

ในทกพนทของประเทศกคอ การผลตนำมนเชอเพลงทเรยกวา “ไบโอดเซล”

ซงเปนเชอเพลงดเซลทผลตจากแหลงทรพยากรหมนเวยน เชน นำมนพช

ไขมนสตว หรอสาหราย ไบโอดเซลเปนเชอเพลงดเซลทางเลอก นอกเหนอจาก

นำมนดเซลทผลตจากปโตรเลยม โดยมคณสมบตการเผาไหมเหมอนกบดเซล

จากปโตรเลยมมาก และสามารถใชทดแทนกนได โดยคณสมบตสำคญของ

ไบโอดเซลคอ สามารถยอยสลายไดเองตามกระบวนการชวภาพในธรรมชาต

และไมเปนพษตอสงแวดลอม

เราวเคราะหขอมลวา อะไรบางทเปนขยะของชมชน คำตอบหนงคอนำมนทอดซำเสอมสภาพ จากนนคดวา จะจดการขยะน ดวยการนำมาเปนวตถดบในการทำไบโอดเซล

�0

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

��

อยางไรกตาม ผลทเกดขนจากกรณการสงเสรมใหชมชนผลตไบโอดเซล ท

กระทรวงพลงงานมนโยบายสนบสนนอยางจรงจง ถงกบจดซอเครองผลตไบโอ

ดเซลมลคานบแสนบาทใหแกชมชนตนแบบทวประเทศ ไดสะทอนใหเหนวา

ความเปลยนแปลงในเรองนไมอาจเกดไดดวยเงอนไขปจจยเดยวโดดๆ

แตตองอาศยการพฒนาวงจรการผลตและบรโภคใหเกดขนตลอดทงสาย

สงทปรากฏใหเหนในพนทหลายแหงคอ เครองผลตไบโอดเซลในชมชน ใชงาน

เพยงระยะเวลาหนง แลวกถกทงราง เพราะขาดการพฒนาวงจรใหครบรอบ

ดงทไดกลาว ทงในเรองการหาวตถดบใหไดเพยงพอ สมำเสมอ การผลตใหได

ในราคาทจงใจพอจะแขงขนกบนำมนดเซลได การหาตลาดรบซอทมนคง และ

การตอสกบคานยมทมกเชอกนวา นำมนไบโอดเซลมคณภาพตำเกนกวาจะใช

งานทดแทนนำมนดเซลไดจรง ทสำคญคอ อาจกอความเสยหายแกเครองยนตได

สภาพปญหาเชนนเกดขนท จงหวดตรง ดวยเชนกน แตตางกนตรงทวา ทน

คอยๆ แกปญหาไปทละเปลาะๆ จนวงจรผลตไบโอดเซลคอยๆ กอเกดและ

สานตวจนเตมรอบ

ดวยเหตน เครองผลตไบโอดเซลทนจงยงคงทำงานอยางตอเนอง...ปแลว

ปเลา จนถงทกวนน

เพราะเจตนารมณของเรา คอ “ไมเอาอนสาวรย” กลมผลตนำมนไบโอดเซลนาโตะกา ทอำเภอยานตาขาว จงหวดตรง กำเนด

ขนมาในชวงกอนป ๒๕๕๐ ตงแตพลงงานจงหวดตรงเรมดำเนนโครงการแผน

พลงงานชมชน โดยเขาไปกระตนและสนบสนนใหชมชนตางๆ ในจงหวด

บรหารจดการพลงงานดวยการพงพาตนเอง

คณอำนาจ คงทอง พลงงานจงหวดตรง ทปลกปนงานนมาตงแตแรกเรม

เลาวา

“โครงการทเกดจากแผนพลงงานชมชนตองเปนโครงการทมาจากความคดของ

คนในตำบล ผานคณะกรรมการชดหนงทมกระบวนการทำงาน ๑๐ ขนตอน

เรมตงแตการสรางความรความเขาใจในเรองพลงงาน ปญหา วธใช กระบวนการ

ในการหาพลงงาน มการเกบขอมล มการสะทอนขอมลปญหาการใชพลงงาน

และนำปญหาและศกยภาพในการใชของชมชนในตำบลนนมารวมกนคด ถาเปน

ปญหากแกไข ถาเปนศกยภาพกนำมาใชงาน พดงายๆ คอเปนการบรหาร

จดการพลงงานดวยการพงพาตนเอง

“แผนงานโครงการทงหมดทเกดขน หลายครงเรมตนจากการตงคำถามวา ทำ

อยางไรจงจะแกไขปญหาได กมการศกษาดงานจากหนวยงานหรอชมชนท

ประสบความสำเรจแลวในการทำงาน แผนทงหมดไดถกถายทอดใหคนทอยใน

ชมชนตำบลทงตำบลกอนทจะนำเขาสการปฏบตเพอเปนการนำรอง เพอใหรวาท

พวกเราทกคนไดชวยกนคดชวยกนทำมาน มนสามารถนำเขามาปฏบตจรงได

หรอไม เมอเรานำเขาสการกลนแลว ทำใหเราทราบวาเปนไปไดไหมสงทเราคด

ถาเรารวมมอกนทำมนดกทำตอขยายผล อนไหนเปนไปไมไดกชวยกนแก แต

ถาไปไมไดเลยกคงตองหยด”

คณอำนาจ คงทอง พลงงานจงหวดตรง อาจารยเผดอง รกษศร

�2

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

�3

จากกระบวนการดงกลาวนำมาสแนวคดในการผลตนำมนไบโอดเซลในเขต

เทศบาลตำบลยานตาขาว โดยม อาจารยเผดอง รกษศร ขาราชการครเกษยณ

อาย ผซงไดรบการนบถอจากชาวบานในพนทเปนประธานกลม

อาจารยเผดอง เปนผทมบคลกพเศษ คอ เปนบคคลทมจตสาธารณะสง มใจ

รกดานงานชาง การเรยนรอยางไมหยดนง มงมนไปสเปาหมาย และทสำคญ

คอ มอธยาศยทด เปนทรกและนบถอของสมาชกในชมชน ดงนน เมออาจารย

กาวเขามาเปน “แกน” ของกลม จงเปนเงอนไขปจจยสำคญยงททำใหกลมม

พฒนาการอยางไมหยดนง อกทงยงไดรบความรวมมอจากทกฝาย

“ทำกนมาหลายป ไมใชชววบชววาบ ถาจะเลกกเลกไปแลว” อาจารยเผดอง

กลาวแบบยมๆ กอนจะเลาถงพฒนาการของกลมวา

“จดเรมตนคอ นำมนขนราคาไปมาก เราเหนวาไบโอดเซลนาจะทดแทนนำมน

ดเซลได จงปรกษากบคณอำนาจ...”

ในฐานะททำงานในสวนราชการ คณอำนาจ ทราบวาทางรฐบาลขณะนนม

โครงการ “อยดมสข” กระจายไปสทกจงหวด เพอใหทองถนเสนอโครงการเพอ

ขอทนไปพฒนา จงเขยนโครงการผลตไบโอดเซลชมชน จนไดรบงบประมาณ

๓ แสนบาทจากโครงการน

เงนกอนนคอทนสำหรบการจดหาเครองผลตไบโอดเซล ซงผานการเลอกเฟน

อยางพถพถนอยางยง เพราะอาจารยเผดองตองการใหกระบวนการผลต

ไบโอดเซลของชมชนสามารถพงตนเองไดอยางแทจรง จงทำการบานอยางหนก

เพอใหไดเครองทใชงานงาย ชมชนสามารถดแลรกษาเองได และมกำลงการ

ผลตพอเหมาะกบกำลงของทองถนเอง

ทสำคญ อาจารยเผดอง ยำวา ไมตองการใหเครองผลตไบโอดเซลของ

บานนาโตะกาแปลงกายกลายเปน “อนสาวรย” แบบในทอนๆ

พลงงานจงหวดเองกเหนดวยเตมท และเขามาสนบสนนแนวคดทชดเจนน โดย

ชกชวนตวแทนกลมไบโอดเซลไปดงานการผลตไบโอดเซล และศกษาเครองผลต

หลากหลายรปแบบจนไดคำตอบทลงตวทกรมอทหารเรอ กรงเทพฯ ภายใน

งบประมาณทตงไว

“มาทกรมอทหารเรอ พอเหนรปรางเหนลกษณะของเครองทนกถกใจคอมนสวย

แลวมระบบอตโนมต ไมตองใชแรงยก และมอปกรณบงคบอณหภมดวย ถานำ

มาใชในวสาหกจชมชนจะยอดมากเลย เลยเอาเครองนน” อาจารยเผดองเผย

ผลการตดสนใจ

เมออปกรณพรอมแลว ขนตอไปคอ การหาแหลงวตถดบ

ในชวงป ๒๕๕๑ หลงจากท ผอ.วรวทย กตตวงษสนทร และทมงานจากศนย

วทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน) พฒนาชดทดสอบสารโพลารใน

นำมนทอดซำเสอมสภาพเปนผลสำเรจ และกรมวทยาศาสตรการแพทย ไดระดม

ความรวมมอจากศนยวทยาศาสตรการแพทยทวประเทศดำเนนโครงการ

“มหกรรมรณรงคทำดเพอแมใชชดทดสอบนำมนทอดซำ เพอลด

อนตรายตอสขภาพ” โดยกจกรรมหนงคอการนำชดทดสอบนออกตรวจ

นำมนทอดซำในแหลงผลตอาหาร และใหความรแกพอคาแมคาวาควรเปลยน

นำมนเมอไร

หนงในภาคทรวมในความเคลอนไหวครงนนกคอ กองสาธารณสขและสงแวดลอม

เทศบาลยานตาขาว

“จากการทพลงงานจงหวดเขามาทำโครงการพลงงานชมชน โดยวเคราะห

ขอมลกนวา มอะไรบางทเปนขยะของชมชน คำตอบหนงกคอ นำมนทอดซำ

เปนขยะตวหนง จากนนเรากมาคดกนวาเราจะจดการกบขยะตวนดวยการนำ

มาเปนวตถดบในการทำไบโอดเซล

�4

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

�5

“จากจดน สาธารณสขเราเองมหนาทเกยวของอยกบผประกอบการ เพราะเรา

ตองใหความรผประกอบการวาการใชนำมนทอดซำหลายครงเปนอนตรายตอ

ผบรโภค มนกเลยมาเชอมตอกน กอนหนานน ทางศนยวทยาศาสตรการแพทย

ท ๑ ทำโครงการ “ทำดเพอแม” ของกรมวทยาศาสตรการแพทย โดยออกไป

ตรวจนำมน เราจงไดทราบวาในนำมนมสารโพลารมากจากกลมแมคาทเรา

ทำงานดวย” ผอ.ศรวรรณ ดขำ แหงกองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาล

ตำบลยานตาขาว เลาถงจดเชอมโยงททำใหเทศบาลเขามารวมในวงจรตนแบบน

หลงจบโครงการดงกลาว และเรมมการพฒนาแผนงานปฏวตนำมนทอดซำ ให

เกดผลระดบประเทศ โดยชกชวน สสจ.ตรง เขารวมเปนพนทปฏบตการในการ

พฒนารปแบบการขบเคลอนงานระดบจงหวด จนนำมาสเหตการณท ภญ.อจจมา

จาก สสจ.ตรง ประสานมาทคณอำนาจ ในฐานะพลงงานจงหวด เพอเชญเขา

รวมเปนภาคในโครงการปฏวตนำมนทอดซำของจงหวด ดงทไดเลาไวในบทท ๕

กลาวไดวา นคอโอกาสสำคญททำใหเกดพนธมตรและชองทางในการแสวงหา

วตถดบไดอยางลงตว โดยองคกรปกครองสวนทองถนของตำบล คอ ทางกอง

สาธารณสขและสงแวดลอมของเทศบาลตำบลยานตาขาว ไดเขามาเปนภาค

รวมดวย

ทางกองสาธารณสขไดเรมปฏบตการโหมโรงประกาศเตอนอนตรายจากนำมน

ทอดซำเสอมสภาพตอสขภาพ จากนน ไดใชชดทดสอบทพฒนาโดยศนย

วทยาศาสตรการแพทยท ๗ ออกตรวจนำมนในตลาดสดและรานอาหาร เพอ

ชวยใหพอคาแมคากำหนดอายนำมนทควรเปลยนไดชดเจน พรอมกำชบให

ปฏบตตามนน โดยจะมการสมตรวจเปนระยะๆ

“ปญหาและอปสรรคทเราเขาไปดแลมแนนอน เพราะแมคาเขาจะพดถงเรอง

กำไรขาดทน ถาเขาเปลยนนำมนบอยจะทำใหตนทนเขาสงขน เขาบอกวา

นำมนทใหเขาทงเขาจะเอาไปไหน เรากเกบมาคดกอนทจะมโครงการนนะ แต

พอเรามโครงการนขน และนำไปผลตนำมนไบโอดเซล เรากบอกวาเรามทขาย

แลว นอกจากน นำมนทใชทอด เวลาทคณทอดอยสดดมกลนเขาไป มนกเปน

อนตรายดวย ทางกองเราใหความรเรองสขาภบาลอาหารมาตงแตตนอยแลว

เขากใหความเชอถอ พอเราใหความรเรองนเขากเหนดวย เขากสงเกตไดวา

เวลาเขาหายใจไอนำมนเขาไปกมการระคายเคอง...” ผอ.ศรวรรณ เลาถงภาค

ปฏบตการกบแมคาทใชทงการปลอบและขอยางแยบยล

ขางฝายกลมผลตนำมนไบโอดเซล ซงแกนนำสวนใหญเปนผมจตสาธารณะ

และมบทบาทเปนอาสาสมครสาธารณสข หรอ อสม. ในพนทอยดวยกไดเรม

สรางระบบการเกบรวบรวมนำมนทอดซำเสอมสภาพ อนเปนขนทเขามารองรบ

ปฏบตการของเทศบาลใหสมบรณ

กลยทธสำคญคอ การสรางระบบสมาชก ในลกษณะ “หนสวน” ใหผท

จะขายนำมนเปนประจำ ซงกหนไมพนพอคาแมคาอาหารทงหลาย

นนเอง

ผอ.ศรวรรณ ดขำ (ยน ซายสด) และ ทมงานกลมผลตนำมนด

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

��

“ตอนทำครงแรกผมคดวาทำอยางไรจงจะมนำมนใชตลอด กดงแมคามาเปน

หนสวน เพราะตอนนนเงน ๓๐๐,๐๐๐ บาท ใชซอเครองหมดแลว ไมมงบเหลอ

พอทจะซอนำมนดบ”

“เราดงแมคาเขามาเปนหนสวน แมคากใหคนละพน สองพน หารอย หลายๆ คน

สำนกงานเทศบาล คณอำนาจ แกควกกอนเพอน สองพน พอประชมเสรจแกก

วางเงนเลย” อาจารยเผดอง เลาถงไมเดดททำใหเกดแหลงวตถดบทเหนยวแนน

และเสรมรายละเอยดวา

“ผมบอกวาผมมเครองผลตนำมนมาเครองหนงแลวแตไมใชเครองของผม แต

เปนเครองของพวกคณ...คณคอหนสวนการทำไบโอดเซล คณกคอเจาของ

บรษทนำมน แมคากเหนดวย คนอนๆ กเหนดวย เลยมารวมหน แลวเอาเงน

ไปซอสารเคม คอ โปแตสเซยม เอทานอล และ อปกรณเสรม เราระดมทน

จากหนสวนไดสกสามหมนกวาเกอบสหมนบาท”

ตองกลาวไวดวยวา ความรวมมอจากกลมแมคาทมารวมลงหนกบกองทนรบซอ

นำมนทอดซำ ประมาณ ๔๐ รายนไมไดเกดแบบฉบพลน แตสวนหนงเปนผล

จากการท อาจารยเผดอง และพลงงานจงหวดตรง เขามาทำโครงการพฒนา

ในพนทตลาดสด ทมชอวา “ตลาดออมสน” ตอเนองมานานแลว นอกจากน

แมคาในตลาดบางคนกยงเปน อสม. อยดวย จงมพนฐานท “จน” กนไดไม

ยากนก

ทนจากหนสวนกอนนถอเปนทนประเดมสำหรบการจดหาวตถดบมาปอนเขาส

การผลตไบโอดเซล โดยมหลกประกนความตอเนองคอนขางชดเจน

เมอทนพรอม เครองพรอม ทางกลมไดสรางระบบการจดซอและรวบรวมนำมน

ใหชดเจน

“เรากตงจด แบงเปนฝายผลต ฝายซอนำมน ฝายขาย และฝายการเงน รวม

เปน ๔ จด แลวกทำงานรวมกนมาจนถงทกวนน”

ระบบการรบซอของกลมฯ ในปจจบนคอ ฝายซอนำมนจะออกรถซาเลงไปตาม

บานสมาชกทมจำนวนเกอบ ๗๐ ราย โดยรายทพรอมจะโทร. หรอบอกผานไว

ใหไปรบนำมน เฉลยเดอนละ ๒ ครง มการชงตวงนำมนกนแบบโปรงใสแลวจด

ปรมาณและจำนวนเงนไปใหรบกบฝายการเงน ในราคาลตรละ ๙ บาท ระหวาง

ทางรบซอ บางบานกนำนำมนทเกบรวมใสขวดมาใหฟรๆ กม

ทงน สมาชกกลมทออกปฏบตการ ทง ๔ ฝาย จะไดรบคาตอบแทนพอเปนสน

นำใจ โดยคดตามปรมาณนำมนทได

ซาเลงทบรรทกนำมนทรวบรวมไดคนนจะมงหนาไปทบรเวณโรงฆาสตวของ

เทศบาลยานตาขาว โดยมมหนงมโรงเรอนขนาดเลกเปนทผลตนำมนไบโอดเซล

รถซาเลงรวบรวมนำมน

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

��

ทนนเครองผลตไบโอดเซลขนาด ๒๐๐ ลตร ตงประจำการรอทาอย ทวาการผลต

แตละครงในปจจบนอยทคราวละ ๑๐๐ ลตร ตามปรมาณวตถดบทมในชมชน

และทนเปนจดตงตนในการผลตนำมนไบโอดเซลไปแลวไมตำกวา ๒,๐๐๐ ลตร

จากนำมนทอดซำสดำหนด ดสกปรกปราศจากคณคา แปรสภาพจากขยะส

นำมนไบโอดเซลสทองใสแจว รอทาอยในแกลลอนขนาดใหญ...

ตอนนประเดนทตองขบคดไดเคลอนตวไปสจดทวา จะนำผลตภณฑทเกดขน

มานไปบรหารจดการตออยางไร จงจะไดทนหมนเวยนกลบมาเพอซอวตถดบ

และสารเคมรนตอไป รวมทงใหผลกำไรคนกลบหนสวนทเขามารวมดวยศรทธา

ประเดนสำคญในจดนม ๒ เรอง นนคอ

จะนำนำมนไบโอดเซลไปขายใคร และ จะกำหนดราคาซอขายกน

อยางไรจงเหมาะสม

ตอบโจทยใหลลวง บทพสจน “คนจรง” โจทย ๒ ขอดงกลาว ซงเปนโจทยทำนองเดยวกบทเทศบาลวารนชำราบเคย

เจอมาแลว ไดนำไปสเรองราวใหตองคด แกไข และปรบตวตลอดเวลา

และสงนคอบทพสจนความ “เอาจรง” ของกลม วาจะยนหยดไปได

ยาวนานแคไหน...

ในเรองของการหาตลาดทจะรบซอนำมนเปนขาประจำ พลงงานจงหวด ซงม

หตากวางไกล และเขาไปทำงานกบชมชนทวทงจงหวดจนทราบความตองการ

ของพนทตางๆ ชดเจนพอสมควรแลว ชวยในการเชอมประสานใหกลมผลต

นำมนไบโอดเซลของนาโตะกาไดรจกกบชมชนชาวประมงในเขตอำเภอกนตง

และ หวยยอด จนผกสมพนธกนสำเรจ

การหาตลาดนำมนไบโอดเซลนมความซบซอนอยบาง เนองจากคณภาพของ

นำมนไบโอดเซลมขอจำกดบางประการ โดยอาจสงผลใหไสกรองของ

เครองยนตอดตนเรวกวานำมนเบนซนทผลตจากภาคอตสาหกรรมขนาดใหญ

และความแรงอาจไมเทยบเทา จงตองมองหาเครองยนตทเหมาะสมกน จนใน

ทสดพบวา ใชไดดกบเครองยนตเรอประมงชายฝง

เมอไดคำตอบนชดเจนแลว การหาตลาดจงมขอบเขตทแคบลง และนำมาส

แหลงผบรโภคทรบซอนำมนไบโอดเซลจากชมชนนาโตะกาเปนขาประจำในทสด

อยางไรกตาม การม “ขาประจำ” ไดนำคำถามใหมยอนกลบมาทฝายผลตอก

คำรบหนงวา ทำอยางไรจงสามารถผลตไดเพยงพอตอความตองการอยาง

สมำเสมอ

“จดออนทพยายามใหตอเนองคอ กลมเราตองสามารถรกษาการผลตให

กนตงใตใหได ๒๐๐ ลตรตออาทตย แบบตอเนอง” คณอำนาจชจดสำคญใน

ขนตอนน อนเปนเรองยอนกลบไปเกยวพนถงการแสวงหาแหลงนำมนทจะปอน

เขาเครองไบโอดเซลใหไดตามเปาหมายดงกลาวดวย

ชวยกนตวงและชงนำหนกนำมนทขายใหกลม

เขยนใบแจงจำนวนเงน ใหสมาชกเบกกบกลม ในวนนดหมาย

ใบแจงจำนวนเงนคานำมน

�0

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททหก

��

อกเรองหนงทสำคญคอ เรองของการกำหนดราคา ทตองควบคมราคาปลาย

ทาง หรอราคาจำหนายนำมนไบโอดเซลของกลมใหรกษาสวนตางจากนำมน

ดเซลสงพอทจะจงใจใหคนซอ

“ราคาทเหมาะสมคอ ตองตำกวานำมนดเซลอยางนอย ๓ บาท แตขณะ

เดยวกนเราขายตำกวา ๑๘ บาทไมได เพราะตนทนเราอยทตรงนน ฉะนน

ชวงไหนทนำมนดเซลราคาตก เรากตองลดการผลตลงหรออาจถงขนตองหยด

ไปเลย เพราะขายไดไมคม แตชวงไหนนำมนแพง เรากไดกำไรมาก และขายด

ดวย เพราะคนจะหนมาหาไบโอดเซลแทน

“ขณะเดยวกน กตองดราคาฝายนำมนปรงอาหารดวย ชวงไหนทนำมนกลมน

ขนราคา แมคาจะใชนอยลง และขนราคาขายกบเรา ทำใหตนทนของเราเพม

สงขนจนอาจไมคมกบราคาขายดวย” อ.เผดอง เผยถงสตรในการกำหนดราคา

ในชวงป ๒๕๕๔ ทางกลมตงราคาไวทลตรละ ๒๕ บาท และประคองราคาน

เปนคากลางๆ ทามกลางตวแปรจากทงฟากของวตถดบและราคาสนคาคแขง

นอกจากน ประธานกลมไบโอดเซลนาโตะกา ยงชถงปจจยคกคามทนาสนใจ

อกสวนหนง นนคอ การมผออกตระเวน “ตดหนา” ขอซอนำมนจากสมาชกใน

พนทและแหลงวตถดบของกลมไปในราคาทสงกวา บางครงถงลตรละ ๑๕ บาท

ทไปของนำมนทถกตดตอนซอน ไมรแนวาไปทไหน ทนาสะพรงกลวทสดกคอ

การนำไปใชคลกเสนกวยเตยว ผสมอาหารสตว หรอเขาเครองฟอกสใหใส

ทงหมดนคอการนำ “ปศาจนำมนทอดซำ” ทเขมขนไปดวยพษภยยอน

กลบมาคกคามชวตและสขภาพของผคนอกคำรบนนเอง

ทบทวนกลเมดหลงความสำเรจ ทกวนนกลมผลตนำมนไบโอดเซลจากนำมนทอดซำ ชมชนนาโตะกา ถอเปน

หนงในตนแบบของประเทศเลยทเดยว เพราะทำไดจรงและตอเนอง

เมอยอนทบทวนสงทไดเรยนรจากผลงานสำคญชนน คณอำนาจ ในฐานะแกน

นำคนหนงทรวมหวจมทายมาแตแรกเรมประมวลความคดวา กลเมดสำคญ

เรองหนงกคอ การทำงานโดยใชกระบวนการมสวนรวมอยางแทจรง ดงทเราจะ

ไดเหนวา ตงแตการเลอกเครองผลตไบโอดเซล การพฒนาระบบหนสวนเพอ

ระดมทนตงตน หรอการสรางระบบจดซอและผลตนำมน ลวนแตใหชมชนเปน

คนคดและขบเคลอน โดยพลงงานจงหวดรกษาบทบาทผสนบสนนขอมล ความร

และเอออำนวยโอกาสในสงตางๆ ทจำเปน เพอใหกลมเตบโตและเดนหนาไป

ไดตลอดรอดฝง

“ผมใหความสำคญตอกระบวนการมสวนรวม เพราะถาผมเปนคนเสนอ รบรอง

วาเขาไมทำ จงใชวธถามเขาไปเรอยๆ แลวกทำไปเรอยๆ คยไป สรางจตสำนก

�2

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บาง หารอบาง สดทายกสรปใหฟงวาประเดนทไดเปนแบบน จากนนกถาม

ความเหนรวมวา ถาทำแบบนแลวทกคนคดเหนเปนอยางไร เมอเหนพองตองกน

ทกฝายกทำ ตามทตกลงกนไว”

ในป ๒๕๕๔ ทางเทศบาลยานตาขาว ไดประสานงานใหกลมผลตนำมน

ไบโอดเซลจากนำมนทอดซำ ชมชนนาโตะกา ขอรบทนสนบสนนจากสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) จำนวน ๖๐,๐๐๐ บาท โดยครงหนงนำมา

ใชเปนเงนทนหมนเวยนในการซอนำมน หลงจากทการดำเนนงานชวงกอนหนา

ไดคนทนแกหนสวนไดครบถวนแลว อกครงหนงใชในการจดกระบวนการให

ความรและสรางความตนตวตอพษภยของนำมนทอดซำเสอมสภาพตอสขภาพ

แกเยาวชน และประชาชนในพนท เพอหลอเลยงปฏบตการนใหคงอยและ

เตบโตสบเนอง

“การมเงนหมนเวยนเปนเรองสำคญ จงเสนอแนะทางกลมไปวา ใหขอจากเงน

หลกประกนสขภาพ โดยทำโครงการไปในงบประมาณหกหมนบาท เพอจดทำ

เปนกองทนนำมน และการจดอบรมผประกอบการและอบรมนกเรยน ตอนนก

สำเรจไปแลว” ผอ.ศรวรรณ กลาวอยางภาคภมใจ

การทฝายตางๆ เขามาชวยกนสนบสนนใหวงจรการนำนำมนทอดซำไปแปรรป

ใหเกดประโยชน และพนไปจากหวงโซอาหาร อยางเชนการผลตไบโอดเซล ให

สามารถเดนหนาไปไดอยางตอเนองและขยายผลกวางไกลออกไปเรอยๆ เปน

เพราะเหนประจกษชดวา นคอสงทสำคญยง

เพราะนคอจดชขาดความสำเรจของการ “ปฏวตนำมนทอดซำ” วาเกด

ผลอยางเบดเสรจเดดขาด หมดโอกาสทจะยอนกลบมากอพษสงไดอก

ตอไป

ขยายปฏบตการส “สถานศกษา”

บททเจด

บททเจด

�5

ขณะทแผนงานหรอโครงการสวนใหญยดเอา “แผนท” ทมอยในมอเปนเครองมอหลกในการเดนหนางาน แตสำหรบแผนงานปฏวตนำมนทอดซำ

ซงใหความสำคญตอการวางแผนใหครบเครองตงแตแรก ทวา ขณะเดยวกนก

ยงมองหาโอกาสใหมๆ ระหวางทางไปดวย

หลงจากเดนหนางานไปพกใหญ แกนนำคอยๆ มองเหนชองวางอกสวนหนงท

เหนวาสำคญและนาสนใจอยางยง

“เรามาคดวาปญหาเรองนคนทนาหวงทสดกคอ เดก เพราะเดกกนอาหารท

โรงเรยนอยางนอย ๑ มอ” ผศ.ดร.ภญ.วรรณา ศรวรยานภาพ รองผจดการ

คคส. เลาถงประกายความคดใหมทเกดขนระหวางการทำงาน

อาศยทมพสาวเปนคร อาจารยวรรณาจงมแหลงขอมลในการศกษาความเปน

เปนไปไดในเรองนอยางละเอยดและพบวาการทำงานกบโรงเรยนมอปสรรค

สำคญ คอ โรงเรยนสวนใหญมกทำสญญากบผประกอบอาหารกลางวนใหนำ

มาสงแบบผกกนระยะยาว จงยากตอการเขาไปแทรกแซงในขนตอนการผลต

อยางไรกตาม ขอมลทไดกลบทำใหเหน “ประตบานใหม” ทดจะกวางและใหญ

ยงกวาบานแรกเสยอก นนคอ การรกเขาหาโรงเรยนประจำ ซงเดกๆ ตอง

ผกทองไวกบอาหารโรงเรยนทกมอ

หวใจสำคญของการจดการนำมนทอดซำ เพอนำไปผลตเปนไบโอดเซลในโรงเรยนนน อยทความรวมมอรวมใจจากทกฝายทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงบคลากรในโรงครว การสรางความรความตระหนกใหกบพวกเขา ยอมทำใหเกดพลงขบเคลอนจากภายในจตใจสภายนอก และจะสงผลถงการปฏบตงานอยางมประสทธภาพในทสด

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

��

ประจวบเหมาะวา พสาวของอาจารยวรรณาทานนเคยเปนครในโรงเรยนจฬา-

ภรณราชวทยาลย ลพบร ซงเปนโรงเรยนประจำทมเครอขาย ๑๒ แหงทวประเทศ

“ลกตาม” จงเกดไลหลงความคดมาตดๆ โดย คคส. เรมประสานงานกบ

ผบรหารโรงเรยนจฬาภรณ รวมทงโรงเรยนประจำทมเครอขายเกยวโยงกนอก

จำนวนหนง เพอเชญชวนมารวมเปนภาคเครอขายในการพฒนารปแบบ

กระบวนการแกปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพในโรงเรยน

นายนดทผบรหารโรงเรยนจำนวนมากใหการตอบรบ และกาวเขามาเปน

สวนหนงในกลมโรงเรยนแถวหนาทบกเบกวธการปองกนอนตรายจากนำมน

ทอดซำในโรงเรยน

“ตอนแรกไมไดนกถงโรงเรยนประจำ นกถงแตโรงเรยน ๓๓,๐๐๐ แหง ในสงกด

สำนกงานคณะกรรมการขนพนฐาน (สพฐ.) ทเปนเครอขายการทำงานแกปญหา

สารตะกวในเครองทำนำเยนกบเรามากอน แตพอไปเจาะรายละเอยด พบวา

โรงเรยนสวนใหญจางขางนอกทำอาหารสงกชะงกไป ตอมาเรมรวามโรงเรยนท

จดอาหารทง ๓ มอ ใหเดก เลยเหนชองทางวา ทำไมเราไมเรมตนทนกอน”

ทนกไมถงยงไปกวานนกคอ โรงเรยนประจำทตอบรบเขามารวมกบแผนงานฯ

สวนหนงมเครองผลตไบโอดเซลอยทโรงเรยนดวย!

“พอเชกไปลกๆ เราจงรวาทางโรงเรยนเขามเครองผลตไบโอดเซลเปนของ

ตนเอง เลยตกลงใจวาตองยดภาคนเปนภาคหลก”

นเองเปนจดเรมตนของการเกดตนแบบ “โรงเรยนปฏวตนำมนทอดซำ

แบบครบวงจร” ของประเทศไทยขนในทตางๆ ดงเชนตวอยางตอไปน

จากพษกนกระทะ สพลงขบเคลอนรถกระบะ ทนททกาวเทาเขาไปในโรงครว กลนควนนำมนและไอความรอนจากกระทะใบ

ใหญ ๒ ใบทกำลงเดอดพลานทวมปลาทหลายสบตวกโชยมาสมผสกบผวหนง

อยเปนระยะ แมครวตางกำลงขะมกเขมนเตรยมอาหารมอกลางวนสำหรบ

ครและเดกนกเรยนกวา ๙๐๐ คน ของโรงเรยน

โรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย บรรมย เปนสถานศกษา ๑ ใน ๑๒ แหง

ของโรงเรยนวทยาศาสตรภมภาค ตงอยทตำบลสตก อำเภอสตก จงหวด

บรรมย สงกดสำนกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต ๓๒ มภารกจ

จดการศกษาสำหรบผทมความสามารถพเศษดานคณตศาสตรและวทยาศาสตร

ระดบชนมธยมศกษาปท ๑-๖ ในลกษณะโรงเรยนประจำ ดวยเหตน โรงครวจง

ตองประกอบอาหารใหนกเรยนรบประทานทง ๓ มอ และหลกเลยงไมไดทจะ

ตองมรายการอาหารทอดเปนประจำเกอบทกวน

ดงนนจงไมนาแปลกใจเมอไดรบฟงคำบอกเลาจาก อาจารยสพจน อรณโน

ครชำนาญการประจำกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ทกลาว

วานำมนทอดซำกบโรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลยนนเปนของคกน ในเดอน

หนงมปรมาณมากถง ๓๐๐ ลตร เลยทเดยว

แตหากยอนกลบไปเมอราวๆ ๖ ปกอน นำมนพชทผานการใชงานแลวจะม

ปรมาณมากกวานเกอบเทาตวเนองจากแมครวใชประกอบอาหารเพยงครงเดยว

เทานน และเมอเลกใชงานกจะเทใสปบวางทงไวรอจำหนายตอใหกบพอคาทมา

รบซอถงโรงเรยน โดยไมมใครทราบหรอตดตามการเดนทางของนำมนเหลานน

เลยวาถกนำไปสงตอ ณ ทแหงใด

“นำมนทอดซำเปนเรองทควบคกบโรงเรยนของเรา เพราะทนเปนโรงเรยน

ประจำ อยางไรกจะตองมเมนอาหารเกยวกบการทอดอยแลว หากเรายงปลอย

ปละละเลยโดยไมมการจดการนำมนทอดซำกอาจจะไปกระทบตอชมชน

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

��

ขางนอก เชน เขาอาจจะเอานำมนออกเราไปขายตอใหคนอนและนำไปทอดอก

ซงดแลวมนผดจรรยาบรรณของผประกอบการ”

นนคอสาเหตททำให อ.สพจน เรมใหความสนใจกบการจดการนำมนทอดซำ

ภายในโรงเรยน ประกอบกบการไดศกษาหาความรเรองการผลตไบโอดเซลจาก

นำมนพช ยงทำใหเขาเกดแรงบนดาลใจในการคดคนหาแนวทางเปลยนนำมน

เกาใหกลบมามคณคาอกครง เพอหวงชวยรกษาสงแวดลอมและสขภาพของ

คนในชมชน

ราวตนป ๒๕๔๙ อ.สพจนจงเชญวทยาการจากมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

จงหวดนครราชสมา มาจดกจกรรมอบรมเรองการผลตไบโอดเซล ใหกบ

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๒ ทเขารบผดชอบสอนในวชาการงานอาชพและ

เทคโนโลย

เมอมความรมากขนเขากรเรม ทดลอง ประดษฐคดคนเครองผลตไบโอดเซล

จากนำมนทอดซำรวมกบนกเรยนโดยสงเสรมใหจดทำเปนโครงงาน เรมจาก

การใชวสดอปกรณแบบงายๆ อาศยแรงคนในการทำ จนในทสดกสามารถ

ออกแบบและประดษฐชดอปกรณตนแบบสำหรบการผลตไบโอดเซลขนาด ๕-

๒๐ ลตรไดอยางมคณภาพ

และนบจากนนเปนตนมา นำมนพชทใชประกอบอาหารจนหมดคณคาจาก

โรงครวของสถานศกษาแหงน กไมถกสงใหเดนทางไกลอยางไมรจดหมาย

ปลายทางกบพอคาคนกลางอกตอไป

ละมน อาจเดช หวหนาแมครว วย ๔๓ ป และพนกงานประจำโรงครวอก ๘ คน

ตางไมเคยมความรความเขาใจในเรองนมากอน ประกอบกบนโยบายของโรงเรยน

ไมใหใชนำมนซำจงตองมการเปลยนนำมนพชทกครงเมอประกอบอาหารทอด

ทำใหสนเปลองงบประมาณเปนอยางมาก ครนจะนำกลบมาใชซำอกครงกไม

มนใจดวยเกรงจะเกดผลกระทบตอสขภาพของนกเรยน บรรดาแมครวจง

จำเปนตองทงนำมนเหลานนไปดวยความรสกเสยดาย

“แตกอนพวกพกไมร เลยไมไดสนใจ คอใหทงกทงเลย บางทกเสยดาย นำมน

ยงดๆ อยเนาะ เรากคดอย แตไดยนไดฟงจากวทยบาง ทวบาง เหนวามน

อนตราย ใชครงเดยวกเลยเอาทง”

เมอ อ.สพจน ไดนำความรเกยวกบการใชนำมนประกอบอาหารอยางปลอดภย

มาถายทอดใหกบทมแมครว รวมถงนำชดทดสอบคาโพลารในนำมนทอดซำมา

ทดสอบกบนำมนทใชแลวจากโรงครว โดยมการเปรยบเทยบคาสารโพลารใน

นำมนปาลมททอดเนอสตวตางชนดกน ทำใหพวกเธอเกดความรความเขาใจ

มากขน และกลานำนำมนกลบมาใชซำในบางครง เปนการชวยลดคาใชจายใน

การซอนำมนพชลงไดอยางมาก

“อาจารยเอาวดโอมาฉายใหด และใหฝกปฏบตจรง คอเอาชดทดสอบหาสาร

โพลารมาทดสอบใหดวาเปนอยางนๆ นะ พอมความรขนเรากมความมนใจใน

การใชมากขน ถาเราใสสารลงไปแลวขนสชมพเขม แสดงวานำมนยงใชไดอย

ถาเปนสชมพออนแสดงวาเรมเสอมคณภาพแลว เรากรแลววานำมนขนาดน

ควรใชไดอกกครง” ละมนอธบาย

อาจารยสพจน อรณโน โรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย

�00

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

�0�

การถายทอดความรเกยวกบการทดสอบคณภาพนำมนทอดซำน อ.สพจน ได

รบการสนบสนนจากศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ (อบลราชธาน) นนเอง

เมอเกบนำมนเกาใสจนเตมปบแลว บรรดาแมครวกจะชวยกนขนยายมาเกบไว

ทหองปฏบตการวชาการงานอาชพและเทคโนโลยซงอยหางจากโรงครวไม

กเมตร เพอรอทจะแปรสภาพใหเปนไบโอดเซลตอไป

อปกรณท อ.สพจนสรางสรรคขนมานนมสองชนหลกๆ ไดแก ชดกรองนำมน

ไบโอดเซล และเครองกวนสาร โดยเนนการใชวสดทหาซอไดงายตามทองตลาด

ราคาไมแพง หรออาจเปนของเหลอใช เชน ปบนำมนกสามารถเอามาใชเปนถง

สำหรบกวนสารได สวนอปกรณอนๆ กจดหามาไดไมยาก เชน เตาแกส

เครองชง ผาขาวบาง ฯลฯ

กระบวนการผลตไบโอดเซลของทนอาศยหลกการผลตแบบเอสเทอรทไดรบการ

ยอมรบทวไปวา ใหเชอเพลงทมคณสมบตเหมอนกบนำมนดเซลมากทสด

สามารถนำไปเตมในเครองยนตดเซลไดทกชนดโดยตองผาน ๘ ขนตอนหลก

ไดแก การเตรยมนำมนกอนทำปฏกรยา การเตรยมสารละลาย การทำ

ปฏกรยา การแยกกลเซอรน การลางไบโอดเซล การแยกนำ การไลความชน

และการกรองนำมนกอนนำไปใชประโยชน ทกขนตอนตองทำดวยความ

ระมดระวงเพราะจะมผลตอคณภาพของนำมน ซง อ.สพจนมนใจวาดวยชด

อปกรณทประดษฐขนมาและวธการผลตอยางพถพถน ทำใหนำมนไบโอดเซล

ของจฬาภรณราชวทยาลย บรรมย มคณภาพดสามารถนำไปกบเครองยนต

ดเซลไดจรง

สงทยนยนถงประสทธภาพไดอยางดนนเหนจะเปนเจารถกระบะคนเกาของ

โรงเรยน ทปจจบนยงคงแลนฉวดวยพลงงานสะอาดจากไบโอดเซลทแปรรปมา

จากนำมนใชแลวในกนกระทะของโรงครว

“ไบโอดเซลทไดเอาไปใชกบรถโรงเรยนและรถผมดวย มบางคนเขากมาขอซอ

ชวงนำมนวกฤตราคาแพงๆ ลตรละ ๔๐ กวาบาท เขากเตมกนอยนะ

รถสปอรตไรเดอรกมาขอเตม”

อ.สพจนกลาวถงการนำไบโอดเซลทผลตจากนำมนทอดซำไปใชประโยชนดวย

ความภาคภมใจ

ถงกระนนกตาม เขายอมรบวาปจจบนการใชประโยชนจากไบโอดเซลทผลตเองน

ยงจำกดอยในวงแคบๆ ไมมการขยายผลในเชงพาณชย แตกถอวาบรรลตาม

ความคาดหวง คอไดชวยตดวงจรการนำนำมนทอดซำไปใชตอ รวมถงเปนการ

ใชพลงงานทดแทนเพอรกษาสงแวดลอม ซงเขามองวาสงททำอยนอาจชวย

สงคมไดเพยงเลกนอยแตกยงดกวาไมไดทำอะไรเลย

“หากเราเอานำมนเสอมสภาพมาใชซำ มนกมผลกระทบตงแตคนทำดวย คน

สดกลนควนนำมนไปบอยๆ กจะมผลตอระบบหายใจ ถานานๆ ไปมนกจะเปน

ภยเงยบโดยเราไมรตว เมอมภยกบตวเองแลวเรายงเอาของทเสอมสภาพไป

ทำใหคนอน คนอนกจะเดอดรอนอก ไมอยากใหเปนอยางนน อาจจะเอามา

เครองผลตไบโอดเซลของ รร.จฬาภรณฯ บรรมย

รถกระบะใชไบโอดเซลจากนำมนทอดซำฯ

�02

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

�03

แปรรปเปนอยางอนอกทอาจมประโยชน เชน ไบโอดเซล ทำอะไรกไดทอยาให

มผลกระทบตอคนอน สงแวดลอม โดยเฉพาะเรองสขภาพและสงแวดลอม”

ดวยความมงมนตงใจของ อ.สพจน ประกอบกบความรวมมอของทกฝายท

เกยวของ ทำใหโรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย บรรมย ไดรบรางวลในฐานะ

กรณตวอยางดเดน (best practice) เรอง ไบโอดเซล ระดบดเยยม โดย

สำนกงานเขตพนทการศกษาบรรมย เขต ๔ ในป ๒๕๕๒ และยงไดรบรางวล

อกมากมาย จากผลงานการประดษฐ ชดอปกรณการผลตไบโอดเซล เชน

รางวลนกประดษฐนานาชาต จากสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

เปนตน

สำหรบเครอขายผสนใจปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำในโรงเรยน ทนถอเปน

แหลงเรยนรแถวหนายนยาวมาจนถงวนน

อ.สพจนมองวา หวใจสำคญของการจดการนำมนทอดซำเพอนำไปผลตเปน

ไบโอดเซลในโรงเรยนนน อยทความรวมมอรวมใจจากทกฝายทเกยวของ โดย

เฉพาะอยางยงบคลากรในโรงครว การสรางความรความตระหนกใหกบพวกเขา

ยอมทำใหเกดพลงขบเคลอนจากภายในจตใจสภายนอก และจะสงผลถงการ

ปฏบตงานอยางมประสทธภาพในทสด

สวนอปกรณการผลตไบโอดเซล อ.สพจนยนยนวาเปนเรองททกคนเรยนรได

ไมยาก ไมตองใชเงนลงทนมากมาย

โรงเรยนทสนใจสามารถนำตนแบบเครองกรองนำมนและเครองกวน

สารของ จฬาภรณราชวทยาลย บรรมย ไปปรบประยกตใชใหเหมาะสม

กบบรบทของแตละโรงเรยนไดอยางสบาย

ตอบคำถามดวย “คำถาม” เสนย พลราช ทมงานของศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ ทเปนหนงใน

กำลงสำคญในการขยายเครอขายพนทปฏบตการ เลาถงเบองหลงการเขาไป

ทำงานสงเสรมใหโรงเรยนและชมชนพฒนางานเรองนจนเกดตนแบบอนเปน

แหลงการเรยนรทเขมแขงวา การรกษาจดยนใหชดเจนวา เปนการเขาไปชกชวน

และใหชวยสนบสนนขอมล แตไมชนำ และไมใหคำแนะนำแบบสตรสำเรจ

เพราะไมมใครรดเทากบคนทอยตรงนนวาอะไรทเหมาะสมและเปนไปไดจรง

“เราไปชวนเขาทำ แตสดทายเราตองเคารพการตดสนใจของเขา”

วธการใหคำแนะนำทไมเปนการใหสตรสำเรจวธหนงกคอ การตอบคำถามดวย

คำถาม

“ครงหนงมการจดประชมและดงานทโรงเรยนจฬาภรณฯ บรรมย มโรงเรยน

หนงถามวา ถาโรงเรยนเขาใชนำมน ๑๐ ปบ แบบปลอดภยจะใชไดกวน ทม

เราไมตอบ แตชวนเขาศกษา โดยใหชดทดสอบ แลวชวนวา อาจารยลองเอาไป

ทดสอบนำมนทโรงเรยนกอน ใหนกเรยนและแมคาเปนคนทำ ลองดวา นำมน

๑๐ ปบใชไดกวน เพราะเราอยากใหเขาเรยนรดวยตวเอง เมอไดคำตอบแลว

เพยงสวนหนงของนำมนทรวบรวมได

�04

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

�05

ลองมาดวามนำมนทตองทงมากนอยแคไหน โรงเรยนทมมากกมศกยภาพใน

การผลตไบโอดเซลในโรงเรยน เพอใชกบรถยนตของโรงเรยน แตถาไมมากพอ

กสามารถบรหารในรปของธนาคารนำมน” เสนย อธบาย

“ธนาคารนำมน” ในทน หมายถง การประกาศใหนกเรยนนำนำมนทอดซำ

จากทบานมารวมกนทโรงเรยน เพอนำไปขายตอแกแหลงผลตไบโอดเซลใน

ทองถน

“นกเรยนไดเรยนรวธทดสอบนำมนของทบาน และแทนทจะทงไปกเกบนำมน

เสอมสภาพใสขวดมารวมกนทโรงเรยน คนทเอามากใหรางวลเปนแรงจงใจ

เชน ใหคะแนน ใหดาว หรอปนผลกำไรจากการขาย โดยบนทกขอมลลงสมด

ไวใหแตละคน แบบสมดฝากเงนธนาคาร บางโรงเรยนอาจนำเงนจากการขาย

นำมนเปนกองกลางสำหรบใชในสวสดการนกเรยน อยทวาจะจดการอยางไร ก

จะแนะนำไปแบบน”

โรงเรยนวดนางประหลาด อ.นาโยง จ.ตรง เปนหนงในโรงเรยนทเดนหนา

โครงการโรงเรยนธนาคารนำมนทอดซำมาตงแตป ๒๕๔๔

อาจารยนงคราญ ตนธนกล ผอำนวยการโรงเรยนวดนางประหลาด ซงเปน

โรงเรยนระดบแถวหนาของโรงเรยนสงเสรมสขภาพ เลาวา อาหารทอด เปนท

โปรดปรานของคนในชมชนแถวน ขณะทพอคาแมคากใชนำมนทอดซำเปน

จำนวนมาก ทางโรงเรยนจงคดรเรมธนาคารนำมนทอดซำ เพอเปนกจกรรม

สงเสรมความรความเขาใจใหแกนกเรยน คร และชมชนวดนางตลาด ให

หลกเลยงการใชนำมนทอดซำเปนสำคญ

“ป ๒๕๕๓ โรงเรยนไดรบรางวลโรงเรยนสงเสรมสขภาพดเดน จากนนกไดรบ

เชญใหพาครและนกเรยนเขารบการอบรมความรอยางตอเนอง รวมทงเรอง

อนตรายและวธจดการนำมนทอดซำ เรมตนจากนกเรยนแกนนำประมาณ

๑๐ คน ไปเรยนรและรบทราบขอมลวานำมนทอดซำอนตรายอยางไร เราเหน

วาเปนโครงการทดกกลบมาทำ โดยการประชาสมพนธกอน ใหนกเรยนทราบ

วาตอไปโรงเรยนวดนางประหลาดจะเปนโรงเรยนทเปนธนาคารนำมนทอดซำ

เราจะรวบรวมนำมนทอดซำจากนกเรยน คร และชมชน ในบรเวณเขตบรการ

ของโรงเรยน”

ขนตอนการดำเนนกจการใหมน เรมจากการประชมนกเรยนและผปกครองให

รบรขอมล

“ทพดมากๆ คอเรองของอนตราย ถาไมพดเรองอนตรายกจะไมรวาถาใชตอไป

จะเกดอะไรขน จากนนกใหนกเรยนออกมาพดเรองนหนาแถว และเรมบอกให

เกบนำมนจากบานมารวมกนทธนาคาร

“ตอนแรกนกเรยนไมเกบเลย ไดแคเลกนอยจากเดกโต ป.๔ ขนไป”

เหตการณเปนไปในทางทดขนเมอทางสำนกงานสาธารณสขจงหวดตรงเขามา

ตดตามความกาวหนา และชวยกนวเคราะหทางออก จนไดขอสรปวา ตองนำ

นำมนทรวบรวมมานตอยอดเปนผลผลตทเปนรปธรรม เพอใหชมชนและ

อาจารยนงคราญ ตนธนกล กบนำมนหลากสทรวบรวมไวรอทำสบ

�0�

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

�0�

นกเรยนเกดความตนตวมากขน จากนน ทาง สสจ. จงจดการอบรมเชงปฏบต

การโดยเชญอาจารยจากมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทชำนาญการแปลง

นำมนผลตเปนสบ มาสอนใหแกตวแทนจากโรงเรยนเครอขาย

“ชวงแรกเรยกไดวา ลมเหลว เดกไมเหนความสำคญ ครกบอกวาอยาทำเลย

อะไรกไมร...นำมนทอดซำ จะมประโยชนอะไร ทงไปเถอะ แตกยนยนวา ตอง

ทำเพราะเรองนสำคญ จดเปลยนชดเจนเกดขนหลงจากทนกเรยนไดเหน

ผลตภณฑ ประกอบกบทางสอตางๆ เรมมสอบอกถงโทษภยของนำมนทอดซำ

มากขน เรากขอวา ของตองทงอยแลว ขอเถอะ เอามารวมกน กคอยๆ ไดรบ

ความรวมมอมากขน”

เมอเหนนำมนทอดหนดๆ ดำๆ แปลงโฉมเปนสบกลนหอมสสวย ทงแบบเหลว

และแบบกอน ใหทกคนในโรงเรยนไดใชสำหรบลางมอกนอยางถวนหนา

คราวนธนาคารนำมนทอดซำของโรงเรยนวดนางประหลาดกมขวด

นำมนทอดซำตงแตสนำตาลออนปานกลางจนดำปดปวางเรยงกนเตม

หองไปหมดเลยทเดยว

สยบพษปากทอง แลวเสรมสมองดวยปญญา นอกเหนอจากปฏบตการครบวงจรในการผลตไบโอดเซล และกจกรรมเสรม

กรณตวอยางทเลามาแลว โรงเรยนอกจำนวนไมนอย รวมทง โรงเรยน

จฬาภรณราชวทยาลย บรรมย แหงน ยงบกเบกงานอกดานหนง นนคอ

การนำเนอหาเกยวกบพษภยและการจดการนำมนทอดซำเสอมสภาพเขาส

เนอหาการเรยนการสอน

คณะครกลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ของโรงเรยนในเครอ

ขายวทยาศาสตรภมภาค ๑๒ แหง ไดพฒนาหลกสตรรายวชาเพมเตม เรอง

ไบโอดเซล สำหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๒ โดยกำหนดใหมเนอหาเรอง

นำมนทอดซำเปน ๑ ใน ๕ ของบทเรยนทเดกๆ จะตองศกษาเรยนร ดวย

ความหวงวาจะเปนการตอยอดความรและสรางจตสำนกในเรองเหลานแก

เยาวชนอยางยงยนตอไป

“เรองนขยายไปถงจฬาภรณฯ ทกแหงแลว แตวาแตละแหงเขาจะเปดสอนไหม

เราสามารถบรณาการเขาในชนเรยน ม.๑-ม.๓ กได” อาจารยสพจน ซงเปน

หนงในผรเรมเรองนเลาถงความกาวหนาของหลกสตร

อาจารยอดลย กอนคำใหญ ผอำนวยการโรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย

บรรมย ใหความคดเหนเสรมวา ในอนาคตอาจมการตอยอดความรและบรณาการ

เรองนำมนทอดซำกบไบโอดเซลเขาสสาระการเรยนรในวชาตางๆ ไดมากยงขน

เพราะการนำนำมนพชใชแลวไปผลตเปนไบโอดเซลภายในสถานศกษานนให

ประโยชนหลายดาน ทงในเรองการรกษาสงแวดลอม ชวยประหยดงบประมาณ

ของโรงเรยน และยงสามารถพฒนาใหเปนแหลงเรยนรสำหรบนกเรยนไดม

โอกาสฝกปฏบตจรง ซงฝายบรหารกยนดใหการสนบสนนกจกรรมนอยางเตมท

กลบมาทจงหวดตรง โรงเรยนวดนางประหลาด ในหองเรยนวทยาศาสตรชน

ป.๖ ยงกลายเปนสถานทแปลงโฉมนำมนทอดซำเปนสบลางมอเพอใชใน

โรงเรยน

อาจารยอาร สงตะสวรรโณ ครวทยาศาสตรทรบผดชอบโครงการธนาคาร

นำมนทอดซำ และรบผดชอบการเรยนการสอนในชนนเลาวา ตอนททาง

สำนกงานสาธารณสขจงหวดจดอบรมการทำสบจากนำมนทอดซำ ทาง

โรงเรยนไดเขารวมดวย โดยไปทงครและนกเรยนแกนนำ และเกบเกยวความร

ทไดมาขยายสชนเรยน โดยนำเรองการทำสบจากนำมนทอดซำนมาเปนเนอหา

การทดลองในวชาวทยาศาสตร

�0�

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเจด

�0�

อาจารยอาร สงตะสวรรโณ กบผลงานของนกเรยน

“นกเรยนสนใจกนมาก เพราะเหนความเปลยนแปลงชดเจน จากนำมนสดำ

กลายเปนสบลางมอมกลนหอมแถมยงมสสวย ตนเตนกนทงโรงเรยน แมแตเดก

เลกๆ กไดรบรและเกดความสนใจเรองนเพราะไดใชสบลางมอทผลตจากชน

เรยนดวย” อาจารยอาร เลาดวยทาทางมชวตชวา

สพตรา ชยง, ขนษฐา ทองรอด และ กมลวรรณ ทบทอง สวนหนงของ

แกนนำนกเรยนทเปนตวแทนไปรวมประชมเกยวกบการแกปญหานำมนทอดซำ

ของจงหวดตรง และอบรมการทำสบ ผลดกนเลาถงความรทไดรบและโครงการ

ธนาคารนำมนทอดซำใหฟง และบอกอยางภาคภมใจวา เดยวนทบานไมเอา

นำมนไปเททงอกแลว แตเกบใสขวดมาสงใหโรงเรยนเปนประจำ เพอเปน

วตถดบสำหรบผลตสบลางมอ

“ภมใจมากคะ” นนคอสงททงสามเนนยำ

ทกวนนมโรงเรยนหลายสบแหงทวประเทศทเขารวมการพฒนาโรงเรยนตนแบบ

นำมนทอดซำเสอมสภาพ ทงโรงเรยนประจำ ไดแก กลมโรงเรยนจฬาภรณราช

วทยาลย กลมโรงเรยนกาญจนาภเษกวทยาลย กลมโรงเรยนเฉลมพระเกยรต

สมเดจพระศรนครนทร โรงเรยนมหดลวทยานสรณ โรงเรยนนายรอย

พระจลจอมเกลา โรงเรยนวชราวธ โรงเรยนนายรอยตำรวจสามพราน และ

โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย

นอกจากนยงมโรงเรยนอกจำนวนมากทแสดงความสนใจเขารวมในกลมโรงเรยน

ทพฒนางานเรองน

นคอสญญาณทนาดใจ เพราะยงปฏบตการนกวางไกลออกไปเทาไรกยงเปนการ

เพมหลกประกนอนมนคงสำหรบสขภาพของพลเมองไทยในอนาคต

และสงสำคญทเกดควบคกนกคอ การนำปฏบตการนเขาสชวตและการเรยนร

ของเดก ไดชวยเสรมสรางการมวสยทศนทกวางไกล มองใหเหนความเชอมโยง

ระหวางนำมนทอดซำ ไบโอดเซล กบชวตและสงแวดลอมบนโลกใบน

“อยากใหคดตระหนกถงในหลวงเรองพลงงานทดแทน หากเราทำเรองนจะมผล

ดหลายดาน หนง เปนผลดตอสขภาพของเราเอง สอง สงแวดลอม สาม

พลงงานทดแทน

“ถามองแตสวนตวไมเอาแนนอน ทำไปกแคนนไมเหนมอะไรเลย แตถามองถง

โลกทจะมอนาคตไปอกยาวไกล คดถงภาวะโลกรอนทกำลงมาหาเราเรวๆ น

คณจะมแรงบนดาลใจในเรองเหลาน”

อ.สพจน หนงในครผรวมบกเบกเสนทางการปฏวตสายนฝากความคด

ทงทายถงเพอนคร...

“ภาคธรกจ” พรมแดนใหมของพนธมตร

บททแปด

บททแปด

��3

ประสบการณทเกบเกยวไดจากการทำงานคมครองผบรโภคดานสขภาพในเรองตางๆ ทผานมา ไดฝากขอระลกสำหรบกลมแกนนำการปฏวต

นำมนทอดซำวา การตอ “จกซอว” ชนสวนตางๆ ใหเหนภาพตลอดสายตงแต

ตนจนจบ และระบตวผเกยวของทงหมดออกมาใหชดเจนเปนเรองทสำคญตงแต

เรมตน

และในบรรดากลมผเกยวของทจำเปนตองเกาะเกยวเปนพนธมตรนนไมอาจ

ขาดภาคธรกจได เพราะมบทบาทเกยวของกบเรองนตงแตขน “ตนนำ” จนถง

“ปลายนำ” ทงในฐานะแหลงผลตนำมนทอดซำเสอมสภาพ และในขนตอนการ

แปรรปนำมนทเปน “ขยะ” ไปสไบโอดเซล และการจดการดานการตลาด

การวเคราะหเสนทางปฏวตนำมนทอดซำจนเหนภาพชด ไดนำพาความเขาใจ

ของกลมแกนนำมาสจดทวา...

“เรองนไมทะลหรอกถาไมมผประกอบการ เพราะเขาเปนสวนหนงทตองเขามา

รบผดชอบสงเหลาน”

อาจารยวรรณา ศรวรยานภาพ รองผจดการ คคส. ใหขอสรป

แรงกระตนหนงทนำมาสแนวคดในการ “ขยายพรมแดน” ของพนธมตรไปส

ภาคธรกจ ซงทผานมาเคยถกมองวาเปนเหมอน “ไมเบอไมเมา” กบขบวนการ

งานจดการนำมนฯ มแตคนทอยากทำด พรอมจะชวยหลอ สภาหอการคาฯ และสภาอตสาหกรรมฯ ลงมาเปนแกนใหกบผประกอบการ ทำงานรบผดชอบตอสงคมทตรงประเดน และตรงใจผบรโภค ผประกอบการทเขามารวม ใหความสำคญและกระตอรอรนในการชวยคดและชวยทำ

��4

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททแปด

��5

คมครองผบรโภค เกดจากการจดประกายความคดโดยคณะกรรมการกำกบ

ทศทางของ คคส.

ผอ.วรวทย กตตวงษสนทร แกนนำอกคนหนงเลาถงประเดนนวา

“ตอนแรกทเราออกแบบแผนงานนน เราทำทกเรอง ทงเรองวชาการ การ

จดการความร การสอสารสงคม การสรางเครอขาย การผลกดนนโยบาย ฯลฯ

แตไมมเครอขายทเปนภาคธรกจ มเฉพาะเครอขายภาครฐ ประชาชน พอเรา

นำเสนอแผนงานตอคณะกรรมการกำกบทศทาง คคส. กอนทจะอนมตให

ทำงาน กรรมการบอกวา เปนไปไดไหมทแผนงานเราจะแสดงใหเหนภาพการ

ทำงานคมครองผบรโภคอยางครบวงจร และทำกบเครอขายทกวางขน”

การเชอมโยงกบภาคภาคธรกจในเครอขายการปฏวตนำมนทอดซำเสอมสภาพ

เดนหนาไปโดยการชธงวาเปนสวนหนงของ “โครงการรบผดชอบตอสงคมของ

หนวยงาน” หรอ CSR (corporate social responsibility) ซงเปนสงทภาค

ธรกจใหความสนใจอยแลว

ปฏบตการในสวนนเรมตนขนในชวงครงหลงของป ๒๕๕๓ โดยไปประสาน

ความรวมมอกบกลมธรกจหลายสวนดงน

• สมาคมภตตาคารแหงประเทศไทย - เชญชวนใหเขารวมโครงการ โดย

ชกชวนใหนำนำมนทใชแลวมารวมกนเพอผลตไบโอดเซล

• กลมผประกอบการผลตนำมนพช และ กลมผประกอบการหางสรรพ-

สนคาขนาดใหญ - โดยภาคธรกจทเขารวม เชน กลมซพเอฟ ไกยางหา

ดาว เทสโกโลตส ผผลตถวกรนนท ฯลฯ ไดรวมกนระดมสมองในการพฒนา

แนวทางและกจกรรม ตามแนวปฏบตดานซเอสอาร ในการจดการนำมน

ทอดซำเสอมสภาพ เพอดแลสขภาพคนไทย อนประกอบดวย

- การรวมรณรงคและสอสารความรแกผประกอบการอาหารและผบรโภค

- รวมเปนเครอขายทมมาตรการตรวจสอบ กำกบ ดแลคณภาพนำมนทอด

อาหารในสถานประกอบการ

- การกำจดนำมนเสอมสภาพไมใหกลบมาสวงจรบรโภค

จดเชอมตอสำคญทเปน “สะพาน” ใหทมงานสามารถรกเขาไปสรางความรวมมอ

กบภาคธรกจไดนน เรมมาจากสายสมพนธของแกนนำ คอ อาจารยวรรณา กบท

ปรกษาของสภาหอการคาแหงประเทศไทย

“เรมตนจากไดคยแลกเปลยนกบเพอนคอ ภ.ญ.จไรรตน อาภานนทกล

ทปรกษาดานวชาการของสภาหอการคาแหงประเทศไทย และปรกษาวา

อยากชวนผประกอบการดานอาหารและดานนำมนพชมาชวยกนดแลสขภาพ

คนไทย ภ.ญ.จไรรตน จงแนะนำใหรจก คณชยนนท อโฆษกล ประธาน

คณะอนกรรมการเสรมสรางความเขมแขงแกผบรโภค จากนน คคส. กบ

คณะอนฯ กมานงประชมกนอยหลายครง เพอหาแนวทางการแกไขปญหา

นำมนทอดซำในฐานะภาคธรกจ มการเตมเตมความรของกนและกน สดทายก

สรปออกมาวา สภาหอการคาฯ จะรวมมออยางไรไดบาง เชน สอสารในชอง

ทวของกลม จดกจกรรมในพนทสถานประกอบการ รวมรณรงคและเผยแพร

ความร และไมใชนำมนทอดซำเสอมสภาพในธรกจดานอาหาร พรอมกบขยาย

ไปสกลมอาหารในสภาอตสาหกรรม เรยกไดวาเปนการแตกตวไปเรอยๆ มคน

กาวเขามาทำงานนมากขน”

อาจารยวรรณา ตงขอสงเกตวา เรองนไดรบความรวมมอจากภาคธรกจเปน

อยางด ในขณะทงานคมครองผบรโภคสวนใหญ ผผลตกบผบรโภคมกจะม

ความเหนไมตรงกน

“…เปนเรองการทำด โดยปกตทกงานททำเรองผบรโภคมกจะตองมโจทกม

จำเลย หลายงานทเราออกมาปกปองคมครองผบรโภค ผประกอบการบางสวน

กจะออกมาโตแยง สำหรบงานน คคส.คดวา ผประกอบการในภาคธรกจเปน

��

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

ภาคสำคญทจะทำงานใหบรรลผล ไมมใครเปนคกรณของใคร มแตภาคทจะ

ชวยกนทำงานตามทตนเองจะชวยได”

“งานนเรยกวามแตคนทอยากทำด อยากจะชวยเหลอ เขามาทำงาน สภา

หอการคาฯ กด สภาอตสาหกรรมฯ กด ลงมาเปนแกนใหกบผประกอบการ

ทำงานรบผดชอบตอสงคมทตรงประเดน และตรงใจผบรโภค ผประกอบการท

เขามารวมใหความสำคญและกระตอรอรนในการชวยคดและชวยทำโดยม

ผอ.วรวทย คณชยนนท และภญ.จไรรตน ชวยกนสนบสนน ในระยะตอไป เรา

คงไดเหนปฏบตการจดการปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพในสถานประกอบการ

ทเปนรปธรรมและในวงกวางมากขน”

เมอมองเสนทางการปฏวตนำมนทอดซำ จากกระทะภาคสนาม ตามตลาดและ

รานอาหารรายยอย มาสกลมภาคธรกจระดบอตสาหกรรม ทสามารถกำหนด

ความเปนไปในกระทะในมอนบรอยนบพนใบ ไดดวยการประกาศนโยบายแค

ครงเดยว

ถอไดวา นคอการกาวไปสพรมแดนใหม ทสรางผลกระทบอยางสำคญ

ตอปากทองคนไทยเลยทเดยว

จากกนกระทะ สวาระแหงชาต

บททเกา

บททเกา

��

ตงแตจดเรมตนของแผนงานปฏวตนำมนทอดซำเสอมสภาพ

“ธงชย” ทอยในใจของแกนนำ ทงทางศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗ และ

แกนนำ คคส. รวมทงคณะกรรรมการกำกบทศทางของ คคส. เองกคอ

การขยายปฏบตการ “จากหองปฏบตการสการแกปญหาของประเทศ”

กลาวไดวานคอองคประกอบทโดดเดนอยางยงทเกดขนในแผนงานน

“เราคดวาเรองนเปนเรองทตองขบเคลอนระดบนโยบาย ไมอยางนนกเกดผลแค

เฉพาะบางพนท เราไมอยากทำเฉพาะกลม เพราะสงนเปนปญหาของประเทศ

เชอมโยงกบระบบการคมครองผบรโภค ขณะนตวเลขผปวยมะเรงเพมขน แลว

เรองนกเปนปจจยหนงทเกยวของ ทำไมเราไมตดตงแตตนทาง

“แมวางานในสวนพนทปฏบตการถอวาประสบความสำเรจ ทองถนสามารถ

ดแลไดอยางตอเนอง และมบางจงหวดททางจงหวดเองกมาดแลดวย แตยงถอ

เปนเพยงสวนนอย ถาจะใหเกดความเคลอนไหวทงประเทศตองอาศยนโยบาย

“ของเสยกคอของเสย ไมควรกลบเขามาสวงจรอาหารอก จงตองทำงานระดบ

นโยบาย เพอใหผทเกยวของในเรองน ดำเนนการตามอำนาจหนาทและภารกจ

ของหนวยงาน และเพอขยายการดแลคมครองผบรโภคใหครอบคลมประชากร

ทงหมด” อาจารยวรรณา อธบายถงสาเหตทแกนนำใหความสำคญกบ

องคประกอบน

ของเสยกคอของเสย ไมควรกลบเขามาสวงจรอาหารอก จงตองทำงานระดบนโยบาย เพอใหผทเกยวของในเรองน ดำเนนการตามอำนาจหนาทและภารกจของหนวยงาน และเพอขยายการดแลคมครองผบรโภค ใหครอบคลมประชากรทงหมด

�20

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเกา

�2�

ชองทางหลกในการนมการกำหนดไว ๒ เสนทาง

เสนทางแรก คอ การนำเรองนเขาสสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต (สป.)

ถอเปนโอกาสดยงท อาจารยวทยา เปนหนงในสมาชกสภาทปรกษาฯอยดวย

ชองทางในการนำเสนอเรองนเขาสกลไกทเกยวของกบการกำหนดนโยบาย

ระดบชาต จงเปนไปไดอยางสะดวก

ใน สป. มคณะทำงานยอยๆ อยหลายคณะ คณะทเกยวของกบเรองนโดยตรง

ไดแก คณะทำงานการพฒนาคณภาพชวต สาธารณสข และคมครองผบรโภค

โดยคณะทำงานคณะนศกษาและตดตามเรองนอยางตอเนอง นบแตป ๒๕๕๓

เปนตนมา

ขอมลจากการจดการความรท คคส. ศกษารวบรวมมานานไมตำกวา ๕ ป

รวมทงงานวจยชนใหม เกยวกบสถานการณปญหาของประเทศไทย ทจดทำ

โดยสถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย และกรณตวอยางจากพนท

ปฏบตการ ทพสจนใหเหนวา กระบวนการจดการปญหานโดยระดบทองถน

สามารถทำไดจรง มความหนกแนนและรอบดานพอทจะทำใหคณะทำงานมอง

เหนความสำคญของปญหา และรบเอาเรองนเปนภารกจหนงในการผลกดนให

เกดการพฒนานโยบายระดบชาต

สงทสะทอนใหเหนถงความตงใจนกคอ คณะทำงานนเปน “เจาภาพ” จดการ

สมมนาและพนทเพอศกษาขอมลเกยวกบเรองนถง ๔ ครง ระหวางป ๒๕๕๓-

๒๕๕๔

จนนำมาสการจดทำเอกสาร “ความเหนและขอเสนอของคณะทำงานการพฒนา

คณภาพชวต สาธารณสข และคมครองผบรโภค เรองการแกไขปญหานำมน

ทอดซำเสอมสภาพ” ทนำเสนอขอวเคราะห และขอเสนอแนะเชงนโยบายเรอง

นำมนทอดซำเสอมสภาพของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เพอ

เสนอตอคณะรฐบาลและหนวยงานทเกยวของในเดอนกรกฎาคม ๒๕๕๔

ขอเสนอดงกลาวประกอบดวย ๔ สวนหลก ไดแก (๑) ขอเสนอตอองคกร

ปกครองสวนทองถน (๒) ขอเสนอตอหนวยงานภาครฐ (๓) ขอเสนอตอ

ผประกอบการ (๔) ขอเสนอเพอตดตามและสนบสนนการดำเนนงาน

�22

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเกา

�23

เสนทางทสอง คอ การนำเสนอเรองนเขาสวาระสมชชาสขภาพแหงชาต

ครงท ๔ ประจำป ๒๕๕๔ ๒

การผลกดนประเดนปญหาทขบเคลอนงานมาจนถง “สกบมไดท” นนคอ ม

ขอมลวชาการรองรบหนกแนนชดเจน และเกดภาคเครอขายท “ตกผลก” กบ

ปญหาจำนวนมากพอ เสนอสเวทสมชชาสขภาพแหงชาต เพอยกระดบส

นโยบายอนจะนำไปสการแกปญหาระดบประเทศนนเปนเรองท คคส. เกบเกยว

ประสบการณมาอยางตอเนอง โดยตงแตป ๒๕๕๐ เปนตนมา มประเดนการ

คมครองผบรโภคดานสขภาพท คคส.และภาคพนธมตรผลกดนสเวทสมชชา

สขภาพแหงชาต จนเกดเปนมตทเสนอสการพจารณาของรฐบาลมาแลวหลาย

เรอง เชน การเขาถงยาของประชากรไทย (นโยบายแหงชาตดานยาและ

ยทธศาสตรการพฒนาระบบยาแหงชาต) ยตการสงเสรมการขายยาทขาด

จรยธรรม มาตรการทำใหสงคมไทยไรแรใยหน การจดการกบปญหานำหนก

เกนและโรคอวน ฯ

ในการนำเสนอประเดนการจดการปญหานำมนทอดซำเสอมสภาพเขาสการ

ประชมสมชชาสขภาพแหงชาตนน นพ.มงคล ณ สงขลา อดตรฐมนตร

วาการกระทรวงสาธารณสข ไดใหความสำคญและรบเปนประธานในการ

พฒนาวชาการตามระเบยบวาระ “ความปลอดภยทางอาหาร : การจดการ

นำมนทอดซำเสอมสภาพ”

แกนนำของแผนงานนไมไดมงไปทตวนโยบายเทานน แตยงใหความสำคญตอ

การหวานเมลดและเกบเกยวผลระหวางทางดวย

“ระหวางททำงานกบพนทปฏบตการ เพอใหเกดการขยายจากพนทตนแบบไปส

องคกรปกครองสวนทองถนอนๆ ทำใหเราไดภาคจากเทศบาล องคการบรหาร

สวนตำบล และระดบจงหวดทกระตอรอรนอกสวนหนง รวมทงผแทนจาก

สมาคมสนนบาตเทศบาล อบจ. อบต. ทมารวมประชมกบเรา พอเรองนเขาส

สมชชาสขภาพแหงชาต ภาคสวนนไดมาเปนตวแทนเขารวมเปนทมงานท

เตรยมวาระเขาสทประชมสมชชา เขาชวยชจดไดเลยวา ในสวนทจะขบเคลอน

ผานทองถน งานไหนทำได งานไหนทำไมได อะไรทควรเตมเขาไป ถอไดวา

แมนโยบายยงไมเกด แตทมทจะทำเรองนตอไดเกดขนแลว”

อาจารยวรรณา ชใหเหนภาพการทำงานทมผลใหเกบเกยวไดมากมาย หากไม

ไดมงเฉพาะตวผลผลต แตใหความสำคญกบกระบวนการในการสรางผลผลต

นนดวย

ผอ.วรวทยเองกเหนไปในทางเดยวกน

“การนำเรองนเขาทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต เราคาดหวงวา องคกร

เครอขายของสมชชาฯ ไมตำกวา ๒๐๐-๓๐๐ องคกร จะหยบยกเรองนมาพดคย

๒ เลอนมาจดประชมในเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๕

ประชมคณะทำงานวชาการนำมนทอดซำฯ เพอเสนอสวาระสมชชาสขภาพแหงชาต

�24

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเกา

�25

กน จะเขาใจหรอไมเขาใจไมเปนไร คดวาอยางแยทสดกเกดผลดในขนนแลว

สวนขนของการไดมตดๆ และสงตอไปถงคณะรฐมนตร ถาไปถงตรงนนไดก

ถอวาไดกำไร”

งานสำคญในการนำประเดนเขาสสมชชาสขภาพแหงชาตแตละเรองกคอ การ

กำหนดจดยทธศาสตรใหชดเจนวาการทำใหเรองนน “ขยบ” ไดทงประเทศ

หรอจโจมเขาสการแกปญหาใหไดผลจะตองมงไปทไหน

สำหรบเรองน แนนอนวาจดยทธศาสตรสำคญคอ “ทองถน”

“อะไรทถกสงการลงมาจากขางบนโดยขาดความเขาใจ พอหมดยคมนกจะตาย

ไป ไมยงยน” ผอ.วรวทย ชใหเหนสาเหตวา ทำไมจงตองมงไปททองถน

หนงในสงททมแกนนำเรองนถอวาเปนความกาวหนาสำคญ กคอ การทวาระท

วาดวยการจดการนำมนทอดซำเสอมสภาพไดสราง “มตใหม” ทพบเหนไดยาก

ในเวทกำหนดนโยบายทเกยวของกบการคมครองผบรโภค เพราะในเวทนทกฝาย

อนหมายรวมถง ผประกอบการ ภาคธรกจ เขามารวมปรกษาหารอกนฉน

พนธมตรอยางแทจรง ดงทอาจารยวรรณา เลาวา

“ถอเปนการพลกประวตศาสตรของสมชชาสขภาพแหงชาตกวาได เพราะทกป

วาระทนำเขาสมชชาฯโดยเฉพาะดานการคมครองผบรโภค จะมคกรณคอยโต

แยงตลอดเวลา แตปน ในระเบยบวาระน เปนครงแรกทสภาหอการคาฯ และ

สภาอตสาหกรรมฯ รวมเสนอระเบยบวาระเขาสมชชาฯ และรวมทำงานวชาการ

พฒนายทธศาสตรการจดการนำมนทอดซำเสอมสภาพ กบองคกรปกครองสวน

ทองถน องคกรผบรโภค หนวยงานรฐ สสส. และ คคส. จฬาฯ …ชวยกนทำ

นโยบายดๆ สำหรบประเทศไทย”

ดวยกระบวนการเชนน ในวนท ๕ กมภาพนธ ๒๕๕๕ ทประชมสมชชาสขภาพ

แหงชาต ครงท ๔ ไดรบรองมตตามระเบยบวาระท ๖ เรอง ความปลอดภย

ทางอาหาร: การจดการนำมนทอดซำเสอมสภาพ เปนเอกฉนท โดยมตดง

กลาวมเนอหา ๕ ขอ ดงน

๑. ขอใหองคกรปกครองสวนทองถน เปนแกนหลกในพนท เพอสงเสรมให

ผประกอบการทเกยวของทงการผลตและใชนำมนเกยวกบการทอดอาหาร

รวมมอกนประกาศมาตรการและดำเนนแนวทางการจดการอยางครบวงจร

ในพนท เพอเปนหลกประกนความปลอดภยใหแกผบรโภค

๒. ใหกระทรวงสาธารณสข กระทรวงพาณชย กระทรวงศกษาธการ กระทรวง

อตสาหกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพลงงาน กระทรวง

วทยาศาสตรเทคโนโลย สำนกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค กอง

บงคบการปราบปรามการกระทำความผดเกยวกบการคมครองผบรโภค

รวมกนกำหนดนโยบาย กฎหมาย และสนบสนนการดำเนนงานขององค

ปกครองทองถนทงความรวชาการ เทคโนโลย และเครองมอในการดำเนน

งาน

๓. ขอใหภาครฐทเกยวของสงเสรมใหผประกอบการทผลตและใชนำมน

เกยวกบการทอดอาหารรวมมอกนประกาศมาตรการและดำเนนการประกน

ความปลอดภยใหแกผบรโภคมใหไดรบการบรโภคนำมนทอดซำทเสอม

สภาพ

๔. ขอใหภาครฐและภาคสวนท เกยวของสนบสนนใหภาคประชาสงคม

ตระหนกร ตรวจสอบปญหาและผลกระทบทเกดขน ผานการรณรงคใหการ

ศกษา และสอสารประชาสมพนธอยางมประสทธภาพจากองคกรท

เกยวของอยางตอเนอง

๕. ขอใหคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เสนอคณะรฐมนตรเพอพจารณาให

ความเหนชอบมตและยทธศาสตรความปลอดภยทางอาหาร: การจดการ

นำมนทอดซำเสอมสภาพเพอใหหนวยงานตางๆ ทเกยวของรบไปพจารณา

ดำเนนการ

�2�

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททเกา

�2�

ตอมา ในวนท ๘ มนาคม สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ได

จดการประชมหารอการดำเนนงานตามมตสมชชาสขภาพแหงชาตเรองนกบ

หนวยงานทเกยวของ ทงหนวยงานภาครฐ ภาควชาการ และภาคประชาชน

ไดใหขอเสนอแนะเพมเตม เพอการขบเคลอนมตเกดผลในทางปฏบต โดย

กระทรวงสาธารณสขจะเปนเจาภาพจดทำยทธศาสตรการจดการนำมนทอดซำ

เสอมสภาพ ดวยกระบวนการมสวนรวมจากทกภาคสวน ใหแลวเสรจภายใน

๑ ป เพอเสนอตอคณะรฐมนตรตอไป

หนงสปดาหหลงจากนน คอ ในวนท ๑๕ มนาคม ทประชมคณะกรรมการ

สขภาพแหงชาต (คสช.) ใหความเหนชอบตอมตดงกลาว และใหทกฝายเรง

ดำเนนการเรองน ซงในวนนกรรมการสขภาพแหงชาตไดกลาวถงผลกระทบตอ

สขภาพของประชาชนอยางชดเจน

แมวาการสงตอขอเสนอไปสฝายทมบทบาทกำหนดนโยบายระดบชาตดจะม

ความคบหนาไปเปนลำดบ แตเนอหาสาระในขนนนมกเปน “ภาพนโยบาย

ใหญ” ซงยงตองการทศทางและรายละเอยดทตอบสนองตอปญหาในขนปฏบต

ดงนน การชชวนใหมองเหนประเดนทตองรกตอเพอใหเกดผลในทางปฏบตจรง

จงตองทำตคไปดวยกนเพอเตมเตมใหนโยบายระดบชาตสงผลยอนกลบลงมา

ถงชวตของประชาชนตรงตามเปาหมายของนโยบายนน

ดงเหนไดจากในวาระท คสช. “ไฟเขยว” ตอมตวาระน สอมวลชนไดตอทาย

ขาวดวยขอมลจาก ผอ.วรวทย ทนำเสนอทศทางของนโยบายทควรจะเกดขน

เพอสนบสนนใหปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำเกดขนจรงในระดบทองถนวา

ในระดบของหนวยงานขนาดใหญควรใหความสำคญในการเสนอเปนนโยบาย

และวางกรอบจรยธรรม โดยมงใหผประกอบการเลกเอาเปรยบผบรโภคในเรองน

แตสงทตองทำควบคกนไปกคอ การหาทางออกแกผขายอาหารดวย

“หากเรองนผาน ครม. แลว หนวยงานทเกยวของควรมการจดการระบบตางๆ

ทเออสำหรบคนทอยากทำด เชน การกำหนดใหกระทรวงพลงงานดแลเรอง

พลงงานไบโอดเซลจากนำมนทอดซำ ตองมระบบและกลไกการรบซอนำมนท

ทำใหพอคาแมคายนดขายเพอไปทำไบโอดเซล มากกวานำไปฟอกส แลวกลบ

มาขายเปนนำมน (อาหาร)”

เชนเดยวกบท อาจารยวทยา และอาจารยวรรณา ไดนำเสนอทางออกในการ

จดการควบคมนำมนทอดซำเสอมสภาพไมใหยอนกลบเขามาสวงจรอาหารอก วา

“สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) หรอสำนกงานคณะกรรมการ

คมครองผบรโภค (สคบ.) ควรกำหนดใหนำมนทอดซำเสอมสภาพถกควบคม

เพอไมใหนำมาขายเปนอาหาร โดยอาจกำหนดเปนวตถอนตราย หรอสนคา

อนตราย หากใครนำมาขายมความผดตามกฎหมาย”

นคอการสะทอนถงกระบวนการผลกดนนโยบายโดยมงใหเกดความเปลยน

แปลงตามเปาหมายทกำหนดไว

มใช “การผลกดนนโยบาย เพอใหเกดนโยบาย”

การประชมสมชชาสขภาพแหงชาต

คำตอบสดทาย... อยททองถน

บททสบ

บททสบ

�3�

ประเดนสำคญอนควรคาตอการนาเรยนรอยางยงจากปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำเสอมสภาพ นาจะอยตรงทวสยทศน ซงมองทะลทะลวงตง

แตเรมตนวา “ทองถน ชมชน คอ พระเอกของเรองน”

และแมวาแผนงานนประกอบขนดวยองคประกอบหลายสวน แตเมอวเคราะห

ใหดจะพบวา ทศทางหลกคอการมงไปสการโนมนำใหชมชนทองถนทวประเทศ

กาวเขามารวมในฐานะ “พระเอก”

ไมวาจะเปน การศกษาวจยเพอสำรวจสถานการณปญหานำมนทอดซำ ท

สะทอนใหเหนภาพของทกภมภาคของประเทศ ทงเขตเมองและชนบท

การพฒนาพนทปฏบตการ ทมงไปทการสรางตนแบบทดำเนนการโดย

องคกรปกครองสวนทองถน ทงกรณของเทศบาลเมอง อยางทวารนชำราบ

กรณการพฒนาระบบการจดการนำมนทอดซำไปสการผลตไบโอดเซลแบบครบ

วงจรทยานตาขาว จนกระทงกรณการขบเคลอนทงจงหวดจนเกดนโยบายระดบ

จงหวดทยอนกลบมากระตนใหองคกรปกครองสวนทองถนทกแหงในจงหวด

เรมตนปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำ ดงกรณของจงหวดตรง

จาก “ตนแบบ” ทใชสาธตกระบวนการและพสจนความเปนไปไดในการสราง

ความเปลยนแปลงเรองน ทมงานของ คคส. ศนยวทยาศาสตรการแพทยท ๗

และภาคผเกยวของยงได หาชองทางตอยอดและขยายผลใหกวางไกล

ขอใหองคกรปกครองสวนทองถน เปนแกนหลกในพนท เพอสงเสรมใหผประกอบการทเกยวของ ทงการผลตและใชนำมนทอดอาหาร รวมมอกนประกาศมาตรการ และดำเนนแนวทางการจดการอยางครบวงจรในพนท เพอเปนหลกประกนความปลอดภยใหแกผบรโภค

�32

พลกป

ม “ป

ฏวตน

ำมนท

อดซำ

”

จา

กกนก

ระทะ

ส ว

าระแห

งชาต

บททสบ

�33

ออกไป ดงเหนไดจากการทจงหวดตรงแสดงความพรอมในการสนบสนนให

ปฏบตการการขยายเรองนไปสจงหวดอนๆ ในเขตชายฝงทะเลอนดามน หรอ

การททมงานภาคสนามของศนยวทยอบลฯ ขนลองจงหวดตางๆ ในภาคตางๆ

เปนวาเลน เพอพบปะกบองคกรปกครองสวนทองถน เชน เทศบาล องคการ

บรหารสวนตำบล ฯลฯ และหนวยงานพฒนาในจงหวด เชน กาชาดจงหวด

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ฯลฯ ในการเผยแพรความรเกยวกบปญหา

นำมนทอดซำ และกระตนสนบสนนใหมการนำบทเรยนและตนแบบจาก

เทศบาลวารนชำราบไปตอยอดปฏบตในจงหวดตางๆ

กระทงการพฒนารปแบบปฎบตการในองคกร เชน โรงเรยน ในลกษณะใหเปน

จดเชอมตอกบชมชนในการสรางวงจรจดการปญหาน ทเหนชดเจนคอ การตง

“ธนาคารนำมนทอดซำ” ทโรงเรยน เพอเปนแหลงรวบรวมนำมนทอดซำเสอม

สภาพจากบานเรอน

จนถง การพฒนานโยบายสาธารณะ กไดมงไปทการมอบหมายภารกจนส

ทองถนทวประเทศ ดงมตสมชชาสขภาพแหงชาต ทระบไวชดเจนตงแตขอแรกวา

“ขอใหองคกรปกครองสวนทองถน เปนแกนหลกในพนท เพอสงเสรมให

ผประกอบการทเกยวของทงการผลตและใชนำมนเกยวกบการทอดอาหาร รวม

มอกนประกาศมาตรการและดำเนนแนวทางการจดการอยางครบวงจรในพนท

เพอเปนหลกประกนความปลอดภยใหแกผบรโภค”

จากการสงสมเหตปจจยดวยความพากเพยร นบตงแตนำชดทดสอบสารโพลาร

ลงไปศกษาหาวธการใชใหเกดประโยชนจรงกบชมชนมาตงแตป ๒๕๔๘ และ

ไมเคยหนเหไปจากจดยนทจะใหปฏบตการปฏวตนำมนทอดซำมชมชนทองถน

เปน “พระเอก” จากนนจนถงวนน ความเคลอนไหวเพอจดการปญหานำมน

ทอดซำเสอมสภาพจงหยงรากลงสชมชนจำนวนไมนอย

ผอ.วรวทย ในฐานะหนงในผทอทศแรงกายแรงใจตระเวนไปทวทกสารทศเพอ

กระตนใหทองถนเหนความสำคญและทำเรองนอยางจรงจงและตอเนองยอมรบ

วา ยทศาสตรนเปนงานทเหนอย ใชเวลามาก และยาก แตกตองทำ

“ตอนกำหนดแผนขนเรมตนทำงาน เราคดวาใชเวลาสก ๒ ป นาจะเหนผล

ชดเจน แตพอทำจรงพบวามนไมงายอยางทคด แตกยงตองทำ”

“ถาเราจะเขาทางฝายการเมอง ไปใหขอมลกบรฐมนตร หรอดวยวธใดๆ ทจะ

ทำใหเกดการสงการลงมายงพนท มนกทำได และเราเคยลองมาแลว แตสงท

เราเรยนรกคอ อะไรทมนถกสงการจากบนลงลาง หรอทเรยกวา ‘ทอปดาวน’

โดยทพนทยงไมมความเขาใจ พอนกการเมองหรอคนทสงการหมดอำนาจ

เรองนกจะตายไป ไมยงยน”

จากมหนตภยทแฝงเรนลกลำ จบไมได ไลไมทน ดวยวสยทศนและความมงมน

ของผคนทมบทบาทหนาทแตกตางกน นบตงแตนกวทยาศาสตร เภสชกร

นกวจย คร อาจารย นกเรยน อาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน ผบรหาร

ในองคกรปกครองสวนทองถน พอคาแมคา นบตงแตระดบแผงลอยตามตลาด

จนถงระดบนกธรกจในบรษทอาหารและหางสรรพสนคาระดบชาต ตลอดจน

ผกำหนดนโยบายระดบชาต ฯลฯ ทำใหการปฏวตนำมนทอดซำ ซงกาวรดหนา

ตลอดชวง ๗ ปทผานมา กลายเปนปฏบตการระดบชาต ทพรงพรอมทงขอมล

ความร ตนแบบ นโยบาย และงบประมาณสนบสนนสำหรบการจดการกบ

ปญหาใหเกดขนทกหยอมหญา

เหนดวยไหมวา นคอการปฏวตอยางสรางสรรคครงสำคญของประเทศ

ไทย?

Documents

“ปฏิวัติน้ำมันทอดซ้ำ” จากก้น ...บทท ๑ ว าวรอลม ๑๑ บทท ๒ รวมพลปฏ ว ต ๒๗