9
MALAY 25.2 (2013): 1-9 Copyright © 2013 Pamantasang De La Salle, Filipinas Mahalaga ang naging papel ng wikang Filipino upang higit na mapatunayan ang katatagan at pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Ang pagsasa-Filipino ng mga panoorin sa mundo ng telebisyon, lokal man o dayuhan, ay naging pangunahing dahilan upang tumaas ang reyting ng mga ito dahil sa ang mga pinanonood ay higit na naintindihan ng masang Pilipino. Lumitaw ang naging kapangyarihan ng wikang Filipino na gamitin ng bawat network sa bawat palabas upang mapanitili nito ang mataas na reyting. Naging mahalagang sangkap din ang wikang Filipino sa pagda-dub ng mga panooring anime dahil sa kasikatang dulot nito sa telebisyon at pelikula. Lumaganap naman ang paggamit at pag-aaral ng wikang Filipino dahil lumaganap din ang paghahanapbuhay ng mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng bansa. Pinag-aaralan at ginagamit ang wikang Filipino bilang pangalawang wika sa mga bansa sa Europa, Asya, Hilagang Amerika at Timog Amerika. Panlimampu’t isa ang wikang Filipino sa pinakamaraming nagsasalita nito sa mundo. Mga susing salita: Wikang Filipino, anime, dubbing, dubber, pagsasalin Filipino language plays an important role to further prove the stability and identity of the Filipinos. The translation in Filipino language of different shows in the world of television has become a primary reason why these shows are top-ratings; moreover it helps the Filipino mass audience understand them better. The power of using Filipino language in different shows by different networks prevails to obtain their power ratings. Filipino language has also become an important element in dubbing the anime shows because of their popularity in televison and cinema. Studying and using Filipino language becomes rampant worldwide because more Filipino work in different countries around the world. Filipino as a second language is being studied in different countries like in Europe, Asia, North America and South America. It ranks 51st as one of the most commonly spoken languages. Keywords: Filipino language, anime, dubbing, dubber, translation Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Telebisyon, Pagda–dub ng Anime, at Paglaganap ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo: Mga Patunay na ‘Moog’ ng Pagka-Pilipino / The Translaon in Filipino of Different Shows in the World of Television, The Dubbing of Anime, and The Expansion of Filipino Language in Different Parts of the World: Different ‘Walled’ Proofs of Filipino Being Ramilito B. Correa, M.A. Pamantasang De La Salle-Maynila [email protected]

Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

  • Upload
    others

  • View
    56

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

MALAY 25.2 (2013): 1-9

Copyright © 2013 Pamantasang De La Salle, Filipinas

Mahalaga ang naging papel ng wikang Filipino upang higit na mapatunayan ang katatagan at pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Ang pagsasa-Filipino ng mga panoorin sa mundo ng telebisyon, lokal man o dayuhan, ay naging pangunahing dahilan upang tumaas ang reyting ng mga ito dahil sa ang mga pinanonood ay higit na naintindihan ng masang Pilipino. Lumitaw ang naging kapangyarihan ng wikang Filipino na gamitin ng bawat network sa bawat palabas upang mapanitili nito ang mataas na reyting. Naging mahalagang sangkap din ang wikang Filipino sa pagda-dub ng mga panooring anime dahil sa kasikatang dulot nito sa telebisyon at pelikula. Lumaganap naman ang paggamit at pag-aaral ng wikang Filipino dahil lumaganap din ang paghahanapbuhay ng mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng bansa. Pinag-aaralan at ginagamit ang wikang Filipino bilang pangalawang wika sa mga bansa sa Europa, Asya, Hilagang Amerika at Timog Amerika. Panlimampu’t isa ang wikang Filipino sa pinakamaraming nagsasalita nito sa mundo.

Mga susing salita: Wikang Filipino, anime, dubbing, dubber, pagsasalin

Filipino language plays an important role to further prove the stability and identity of the Filipinos. The translation in Filipino language of different shows in the world of television has become a primary reason why these shows are top-ratings; moreover it helps the Filipino mass audience understand them better. The power of using Filipino language in different shows by different networks prevails to obtain their power ratings. Filipino language has also become an important element in dubbing the anime shows because of their popularity in televison and cinema. Studying and using Filipino language becomes rampant worldwide because more Filipino work in different countries around the world. Filipino as a second language is being studied in different countries like in Europe, Asia, North America and South America. It ranks 51st as one of the most commonly spoken languages.

Keywords: Filipino language, anime, dubbing, dubber, translation

Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Telebisyon, Pagda–dub ng Anime, at Paglaganap ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo: Mga Patunay na ‘Moog’ ng Pagka-Pilipino /The Translation in Filipino of Different Shows in the World of Television, The Dubbing of Anime, and The Expansion of Filipino Language in Different Parts of the World: Different ‘Walled’ Proofs of Filipino BeingRamilito B. Correa, M.A.Pamantasang De La [email protected]

Page 2: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

2 MALAY TOMO XXV BLG. 2

Makatotohanan, dalisay at kapuri-puri ang ginawang pagwawangis ng Pambansang Alagad ng Sining na si Dr. Bienvenido Lumbera tungkol sa wika. Aniya,

Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito. Palatandaan ito na buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa kapwa nating gumagamit din dito. Sa bawat pangangailangan natin ay gumagamit tayo ng wika upang kamtin ang kailangan natin - kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung nasugatan, dumadaing upang mabigyan ng panlunas; kung nangungulila, humahanap ng kausap na makapapawi sa kalungkutan. (1)

Mula sa pahayag na ito, ipinahihiwatig na ang wika ay katumbas at kasinghalaga na rin ng buhay – iniingatan, inaalagaan, pinahahalagahan. Ang pagsasawalang-bahala, pagpapabaya, at di-pag-alintana sa wika, lalo na sa sariling wika, ay magdudulot ng kaniyang maagang paglaho o pagkawala, o sa mas makirot pang kataga, ng kaniyang kamatayan. Kaya naman ang ating wikang Filipino ay dapat na pinagyayaman, ginagamit nang makabuluhan at dapat na pinalalaganap sa sangkabansaan.

Ang wikang Filipino ay wika ng masa, ang wikang ginagamit ng nakararaming Pilipino. Ang wikang nagtataglay ng kapangyarihan dahil sa dami at lawak ng gumagamit nito na hindi kailanman kayang pigilan o makontrol. Sa kasalukuyan ay may matatag nang kinatatayuan ang wika nating ito sapagkat ang wikang ito ay nagtatalaglay na ng matibay na ‘moog’ -- sa lipunang Pilipino, sa edukasyon, sa iba’t ibang disiplina at larangan, gayundin sa media, lalong-lalo na sa telebisyon. Patunay rito ang matataas na TV ratings ng mga panoorin sa Pilipinas na gumagamit ng wikang Filipino. Kahit pa saliksikin ang mga ipinalalabas na sarbey ng pangunahing survey groups tulad ng AGB Nielsen, SWS, Pulse Asia, at iba pa, mapatutunayan ng mga ito ang paghahari ng mga panooring wikang Filipino ang ginagamit ayon sa tatlong pagkakahati ng panoorin – pang-umaga, pangtanghali at panggabi. Maging hanggang sa hatinggabi ay malinaw na nangingibabaw at

naghahari ang paggamit ng wikang Filipino sa telebisyon.

Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Telebisyon

“If you talk to a man in a language he understands, that goes to his head. If you talk to him in his own language, that goes to his heart.” (Nelson Mandela)

Malinaw at kahanga-hanga ang mga pahayag na ito ni Mandela tungkol sa wika. Ito marahil ang dahilan kung bakit namamayani ang paggamit ng wikang Filipino sa mga panooring sa telebisyon sa Pilipinas. Sapagkat ang wikang Filipino ay hindi lamang ang wikang nauunawaan ng sambayanang Pilipino kundi ito rin ay wikang sariling atin na tumitimo sa ating isip, puso at damdamin.

Kung ang mga programa sa mundo ng telebisyon ay ihahanay sa iba’t ibang kategorya (bagamat Ingles ang termino na ginamit sa bawat kategorya o Ingles ang pangalan ng palabas) na binibigyan ng parangal, kung hindi man lahat, ay kalimitang gumagamit pa rin ng wikang Filipino.

Ang news magazine show halimbawa ay pinangungunahan ng mga tanyag na panooring Unang Hirit, Umagang Kay Ganda, Sapul sa Singko atb; sa news programnaman ay mahirap tibagin ang gamit ng wikang Filipino sa TV Patrol, 24 Oras, Iba Balita, Saksi atb. Maihahanay naman sa mga mahuhusay na educational program ang Born to be Wild, Kap’s Amazing Stories, Bilib Ka Ba atb. Humahakot naman ng parangal gamit ang wikang Filipino ang documentariesna I-Witness, Reporter’s Notebook, The Probe Team, Brigada atb. Sa public service,matagal nang pumapailanlang sa ere ang Kapwa Ko, Mahal Ko, ang makabuluhang palabas na Reunion, atb.

Kung pag-uusapan naman ang children and youth program, malaki ang naitutulong ng mga panooring Math-Tinik, Tropang Pochie, Wansapanataym atb, Wikang Filipino na rin ang midyum na ginagamit ng mga host sa mga entertainment program tulad ng Party Pilipinas, ASAP, US Girls atb. Mahigit tatlong dekada nang pumapaimbulog sa himpapawid ang variety show

Page 3: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

3MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA

na Eat Bulaga, at hindi rin matatawaran sa dami ng manonood ang Will Time Big Time. Sa comedy program naman ay kinilala ang Pepito Manaloto at ang gag show na Bubble Gang.

Sa mga talk show naman ay pinarangalan nang maraming ulit ang Mel and Joey habang sumisikat naman ngayon ang Face to Face at Personalan. Hindi na rin mawawala sa prime time ang mga soap opera o teleserye tulad ng top rating na Walang Hanggan, Luna Blanca at marami pang iba. Kahit ang mga sports program na PBA, UAAP, NCAA at iba pa ay gumagamit na rin ng mahika ng wikang Filipino.

Naging mapang-akit at nagtaglay ng gayuma ang mga kilalang Mexico telenovela lalong-lalo na ng Mehikanong aktres na si Thalia o mas kilala sa tawag na ‘Marimar’ dahil sa pagda-dub sa wikang Filipino ng kaniyang mga palabas tulad na rin ng Rosalinda at Maria del Barrio. Ang lahat ng sumikat na Koreanovela, halimbawa nito ang Meteor Garden, Jewel in the Palace, Dong-Yi, Baker King at napakaraming iba pa ay ‘bertud’ ng wikang Filipino ang naging puhunan ng bawat network. Idagdag pa rito ang ilang sikat na palabas sa Hollywood, kasama na ang maraming blockbuster na pelikula ni Jackie Chan at ang serye ng mga pelikula ni ‘James Bond’ ay higit na kinagiliwan nang idina-dub na rin ang mga ito sa wikang Filipino.

At siyempre pa, naging matagumpay ang pagpapanood ng anime sa nakalipas na dalawang dekada dahil sa mabisang paggamit nito ng wikang Filipino kahit pa may mga pagkakataong inuulit na lamang ang mga palabas na ito tulad ng Dragonball Z, Doreimon, Slam Dunk, One Piece, Voltes V, Ghost Fighter at marami pang iba.

Gayunpaman, hindi maikakailang labis ang naibigay na kalayaan sa mga nagsalin ng anime sa wikang Filipino (na karaniwan ay mga dubber at direktor na rin ng segment) dahil sa pagtatangkang maipasok ang klase ng pagpapatawa ng mga Pinoy, kabilang na ang paggamit ng toilet humor na hindi na umaakma sa ilang batang manonood at tagasubaybay nito. Ang usapin tungkol sa isyung ito ay maaaring talakayin nang mas mabusisi sa

ibang pagkakataon o sa isang hiwalay na papel at/o pag-aaral.

Sa mga susunod na pahina ay tatalakayin pa nang mas masusi ang malaking epekto ng paggamit ng Wikang Filipino bilang isang matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino sa tinaglay na kapangyarihan ng wikang ito sa daigdig ng telebisyon.

Ang Kapangyarihan ng Filipino sa Pagda-dub ng Anime

“Language is the blood of the soul into which thoughts run and out of which they grow.” (Oliver Wendell Holmes)

Ang wika ay isang dugo, isang dugong nananalaytay sa kaluluwa. Mula sa kaluluwang ito, ang magagandang kaisipan ay dumadaloy hanggang sa ito’y lumago at lumaganap. Ganito ang nangyari sa wikang Filipino – dumaloy, lumago, lumaganap sa mundo ng telebisyon. Ginamit ito bilang wika ng popular na anime.

Dala ng penomenong dulot ng anime sa iba’t ibang sulok ng daigdig, nagkaroon ng interes ang Estados Unidos upang magamit ito sa pagpapalaganap ng makapangyarihang taglay ng wikang Ingles. Dahil nga sa ang Ingles ang kinikilalang lingua francang daigdig, ginamit ang Ingles bilang midyum na wika sa anime sa pamamagitan ng prosesong tinatawag na dubbing. Samakatuwid, ang mga karakter ng anime na likha ng bansang Hapon ay napapanood na nagsasalita ng wikang Ingles. Kung minsan naman, sa mga dambuhalang estasyong dayuhan tulad ng AXN, gumagamit ito ng dalawang sistema sa paggamit ng Ingles, ang dubbing at subtitling. Kung hindi man dubbed sa Ingles ang mga sikat na palabas na anime, subtitled naman ito sa Ingles. Sa madaling salita, kung hindi naririnig ang Ingles sa ibinubuka ng bibig ng mga karakter sa anime, nababasa naman ito sa ilalim ng TV screen o maging sa wide screen. Halos lahat ng English-dubbed anime ay karapatang-ari ng mga American TV network katulad halimbawa ng Hanna-Barbera, na siyang bumibili sa karapatan ng anime, at ang network ding ito ang nagsusuplay ng English dubbing para

Page 4: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

4 MALAY TOMO XXV BLG. 2

sa anime na ito sa iba’t ibang sulok ng mundo. Si Peter Keefe ang executive producer nito; siya rin ang responsable sa ilang matatagumpay na cartoons, tulad ng Teenage Mutant Ninja Turtles.

Sa Pilipinas, ang palabas na anime na kanilang inaangkat buhat sa ibang bansa ay karaniwan nang synched o dubbed sa Ingles. Sa madaling salita, binibili ito ng malalaking Philippine TV network,tulad ng ABS-CBN at GMA 7, sa Estados Unidos halimbawa na ang American TV network na Hanna-Barbera. Kung may mga pagkakataong ang nakuha o nabiling produkto ay hindi synched o dubbed sa Ingles, nagbabayad ang local networks na ito ng mga Pilipinong may sapat na kaalaman sa Nihonggo upang isalin ito sa Ingles patungong Filipino, o kaya’y tuwiran itong isinasalin sa Filipino.

Ang Ghostfighter, halimbawa, ay isinalin ng Telesuccess Productions mula sa wikang Nihonggo patungo sa wikang Ingles. Ang Ingles na bersiyon ay tinatawag na “The Poltergeist Report.”Mula sa Ingles ay muli itong isinalin sa wikang Filipino.

Sa pagpasok ng anime sa Philippine TV, napanatili pa rin nito ang taglay na kasikatang natamo nito tulad ng naging pagpasok nito sa iba’t ibang sulok ng daigdig. Subalit ang naging kaibahan lamang, ang Ingles, na wika ng kapangyarihang ginamit dito sa pamamagitan ng dubbing,ay nabigong magamit ng mga kapitalistang Amerikano at Hapon. Sa halip, muli itong idinab gamit ang wikang Filipino dahil sa ito ang wikang mas nauunawaan at ginagamit ng nakakaraming Pilipino. Sa lokal na panooring pamproduksiyon, mahalaga ang paggamit ng wikang mas nauunawaan ng nakararaming manonood kaya’t hindi nagawang sakupin ng wikang Ingles ang nakararaming Pilipino. Sa Philippine TV, nawala sa poder ang makapangyarihang wikang Ingles at sa halip ay nanaig ang wika ng masa.

Sa Pilipinas, bagama’t ang Ingles ay maituturing nang isa sa mga pangunahing wikang ginagamit, Filipino pa rin ang wikang higit na naiintindihan ng lahat ng mga Pilipino, kung hindi man ng nakararami. May taglay na

sariling kapangyarihan ang wikang Filipino sa kabila nang ito ay tinatawag lamang na wika ng masa at hindi wikang ginagamit ng nasa poder o nasa kapangyarihan. Sa larangan ng Philippine TV network, ang wikang Ingles, bilang wikang unibersal at wika ng kapangyarihan, ay nababawasan ng kapangyarihan, kung hindi man tuluyang nawawala, dahil ang masa at wikang ginagamit nitong wika, ang wikang Filipino, ang higit na nakapangyayari o nananaig. Nawawalan ng kapangyarihan ang wikang Ingles.

Dahil sa ang anime ay may karaniwang plot na nagtataglay ng development o pataas nang pataas ang kawilihan, ang elementong melodramatic ay matatagpuan din sa panonood nito.May mga eksena ritong makapigil-hininga, may nakakapanikip ng dibdib, may nakakapangilid ng luha, at may pagkakataong hindi mo na mapipigil pa ang mapaiyak dahil sa madamdaming mga tagpo.

Halos kasabay na nakipagsapalaran ang manonood sa masalimuot na kuwento ni Sarah sa finilipinong anime na Sarah: Ang Munting Prinsesa. Naging masalimuot ang buhay ni Sarah nang mamatay ang kaniyang amang nabibilang sa dugong bughaw, si Mr. Crew, isang konde. Halos durugin ang puso ng mga Pilipinong manonood sa tuwing dumaranas siya ng kaapihan buhat kay Ms. Minchin, isang malupit na katiwala sa pribadong paaralaan ng mga batang may dugong bughaw.

Hindi maikakailang malaki ang naging gampanin ng pagsasafilipino nito sa tinamasa nitong tagumpay sa telebisyon. Sa katunayan, dahil sa kasikatan ng anime na ito, isinapelikula pa ito ng Star Cinemana ginampanan ng mga kilala at magagaling na artista sa pelikula at telebisyon.

Ganito rin halos ang tinamasang tagumpay ng Cedie: Ang Munting Prinsipe. Naunang sinubaybay ng maraming Pilipinong manonood at pumatok din sa takilya nang isapelikula.

Kuwento naman ng pag-ibig sa pagitan ng dalawang nilikhang nabibilang sa magkaibang mundo ang tema ng anime na Si Maria at ang Pamilya Bon Trap. Gusto sanang magmadre ni Maria subalit hindi niya nararamdaman ang sariling siya ay para sa kumbento. Dahil sa hilig

Page 5: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

5MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA

sa musika at husay kumanta, naging guro siya sa musika ng mga batang anak ng isang biyudong baron. Nanirahan siya sa malapalasyong bahay nito. Sa una’y hindi siya gusto ng mga anak ng baron sa takot na mapalitan ng kanilang ama ang yumaong ina. Makalipas ang ilang panahon, nagustuhan na rin siya ng mga bata at nagkaibigan sila ng baron.

Pinatunayan ang kasikatan ng anime na ito nang muli itong ipalabas sa ere ng ABS-CBN noong mga nagdaang taon.

Kuwento ng mga magkakaklaseng babae ang Magic Knight Ray Earth. Isang araw ay biglaan na lamang silang napunta sa isang daigdig na hindi pangkaraniwan. Sila diumano ay pinili ng isang prinsesang dating namamahala sa daigdig na iyon. Siya si Prinsesa Emeron. Nakulong ang prinsesa sa mga kamay ng kampon ng kadilimang nagnanais wasakin ang daigdig na iyon. Naatasan ang tatlong magkakaklaseng babae na iligtas nila ang daigdig na iyon at si Prinsesa Emeron. Ang tatlong bida ay binigyan ng kapangyarihan upang maisakatuparan ang kanilang tungkulin sa mahiwagang daigdig ni Prinsesa Emeron.

Kuwentong magkakaklase, pakikipagsapalaran ng tatlong babae.Madaling maiugnay ng sinumang manonood ang kanilang sarili dito. Ito ang paksang pumukaw sa atensiyon ng mga masugid na Pilipinong tagasubaybay ng anime.

Relasyon naman ng mag-ama ang finilipinong anime na Dragonball Z mula sa GMA 7. Ang mandirigmang si Goku ay may magandang relasyon sa kaniyang dalawang anak na lalaki na sina Gohan at Gotenks. Tulad ng karaniwang Pinoy, ang isang tatay ay may ganap na tiwala sa kaniyang anak. Dahil dito, ang anak ay ibinubuhos ang lahat ng kaniyang buong makakaya, mapatunayan lamang sa ama na hindi ito nagkakamali sa ibinigay na tiwala sa kaniya.

Ang mga diyalogong finilipino sa anime na ito ay higit na naintindihan ng masang Pilipino kaya naman hindi naging imposible na isa ito sa pinakasikat na anime sa kasalukuyan.

Siyempre pa, Pinoy-na-Pinoy ang lipunang kinabibilangan ng mga magkakaibigan. Hindi lamang sa isa o sa dalawa nakikipagkaibigan

ang Pinoy. Kung mas marami, mas nakikita ang matatag na samahan. Mas napatutunayan ang pagkakaibigan sa sandali ng maraming pagsubok. Tulong-tulong, sama-sama sa pakikipaglaban sa kaaway. Ganito ang tema ng anime na Ghostfighter na ipinalabas at sinubaybayan ng maraming Pilipinong manonood sa GMA 7. Sina Dennis, Alfred, Eugene at Vincent ay apropriasyon ng magkakaibigang makikita sa lipunang Pilipino.

Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa wikang higit na naiintindihan ng marami, ang wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa pamamagitan ng dubbing. Sa Pilipinas, malinaw ang apropriasyon ng anime sa lipunang Pilipino, malinaw ang kapangyarihan taglay ng wikang Filipino sa Philippine TV.

Ang pagsasalin tungo sa wikang Filipino ng mga anime na dubbed sa Ingles ay isang proseso ng pagsasalokal at pagsasakatutubo ng mga panooring inilalatag ng imperyalistang dayuhan. Lumilitaw na nagkakaroon ng kapangyarihan ang masang Pilipino, at ang lipunang Pilipino sa kabuuan, kung anong wika ang dapat na gamitin sa mga panooring anime.

Ang pangunahing dahilan sa pagsasa-Filipino ng mga panooring ito ay ang makakuha ng mas mataas na reyting sa mga manonood. Ayon kay Jose Mari Abacan, program manager ng GMA 7, mula sa bahagi ng isinulat na disertasyon ni Dr. Janet C. Tauro noong taong 2000,aniya,“For a TV station, rating is eveything!”At dahil nga sa Filipino ang wika ng masa, at ang masang Pilipinong manonood ang nagpapataas ng reyting ng anumang palabas sa telebisyon, nagkakaroon ng kapangyarihan ang manonood na masang Pilipino upang gamitin ng telebisyon ang wikang higit na ginagamit at naiintindihan nila.

Sa websayt na http://www.animeinfo.org/animeu/hist401-12.html sa artikulong Uncle Sam vs. Juan dela Cruz, tinukoy nito ang mga tiyak na palabas na anime na pumailanlang at nanguna sa

Page 6: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

6 MALAY TOMO XXV BLG. 2

reyting sa TV networks nang idab ito sa Filipino sa loob ng mahigit isang dakada, simula dekada ‘90 hanggang 2003. Ito ay ang mga sumusunod:

1. Cedie: Ang Munting Prinsipe (ABS-CBN, dekada ‘90)

2. Sarah: Ang Munting Prinsesa (ABS-CBN, dekada ‘90)

3. Sailormoon (ABC 5, 1996)4. Magic Knight Rayearth (ABS-CBN, 2002)5. Bey Blade (ABS-CBN, 2002)6. Ranma ½ (GMA 7, 2002)7. Dragonball Z (GMA 7, 2002)8. Ghost Fighter (GMA 7, 2002)9. Flame of Recca (GMA 7, 2002)10. Slam Dunk (GMA 7, 2002)11. Gundam (GMA 7, 2002)

Patunay sa kasikatan ng mga panooring ito ay pagsasapelikula ng karamihan dito, bukod pa sa pagbubuo ng iba’t ibang organisasyon para sa mga tagahanga, tagasuporta at tagasubaybay ng anime. Dito sa Pilipinas, halimbawa, ay binuo ang mga organisasyong may sari-sarili pang websites upang magkaroon ng malawakang organisasyon at regular na komunikasyon ang bawat miyembro nito.

Ito ang pangunahing dahilan kung bakit ang mga Mexican telenovela, Koreanovela at Chinovela ay dina-dub din sa wikang Filipino at ang primetime news na dating Ingles ang ginagamit ay minabuting gamitin ang wikang Filipino para sa mas mataas na reyting. Kapansin-pansin ang paggamit ng Filipino sa mga programa ng pagbabalita tulad ng TV Patrol, Saksi, 24 Oras at iba pang katulad nito.

Ang pagsasalin sa Wikang Filipino ng mga panooring dayuhan, tulad ng anime, ay hindi lamang pagsasakatutubo kundi pagbuwag din ng noo’y walang kapangyarihang wika ng masa sa makapangyarihang wika ng nasa poder na Ingles.

Ang mga anime na ito, bilang produktong global na ibinebenta sa iba’t ibang sulok ng mundo, sa pamamagitan ng telebisyon gamit ang proseso ng dubbing, sa bisa at kapangyarihan ng wikang Ingles, at kung paanong nawalan ng kapangyarihan ang wikang Ingles nang pumasok

ang dubbed anime sa Pilipinas, ay ilan lamang sa mga patunay sa bisa ng paggamit ng wikang Filipino sa daigdig ng telebisyon.

Matapos ma-expose sa anime, na karaniwan ay sa anyo ng home videos, ang mga Pilipino ay nasabik sa lumaganap na produksiyon ng anime sa Philippine TV. Unti-unting lumitaw ang mga kapana-panabik na anime na nagsilbing pampagana at pampasigla sa buhay-Pinoy at sa kultura ng panonood sa telebisyong Pilipino.

Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa wikang higit na naiintindihan ng marami ang wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa pamamagitan ng dubbing. Sa pagtatapos, ang tagumpay ng panooring anime ay naisulong sa kamalayan ng lipunang Pilipino dahil sa paggamit ng wikang Filipino na nagkaroon ng ganap na kapangyarihan at pinangibabawan ang wikang Ingles ng sinasabing wika ng gobalisasyon.

Ang kasalukuyang paghahari ng wikang Filipino bilang midyum sa halos lahat ng nangungunang panoorin sa daigdig ng telebisyon ay patunay na lamang na sadyang makapangyarihan ang wikang ito sapagkat nagsisilbi na ring buhay (life) at hanapbuhay ng mga taga-telebisyon ang paggamit ng wikang Filipino upang manatiling buhay (alive) habambuhay o hangga’t nanatiling buhay.

Sa larangan ng telebisyon, bilang tiyak, o sa larangan ng media sa kabuuan – kasama na ang radyo, diyaryo, at pelikula hanggang sa new media o cybernetics, ang wikang Filipino ay matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino.

Ang Paglaganap ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo

“Language is the road map of a culture. It tells you where its people come from and where they are going.” (Rita Mae Brown)

Totoong ang wika ay isang mapa ng mahabang daan ng isang kultura. Natutukoy sa wikang ito

Page 7: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

7MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA

kung saan nagmula ang kaniyang lahi at kung saan patutungo ang mga lahing ito. Bukod sa daigdig ng telebisyon, unti-unti na ring lumalaganap ang paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang sulok ng mundo. Dito rin nakilala ang bansang Pilipinas. Ito ang naging saligan ng pagka-Pilipino. Ito ang susunod na papaksain ng maka-Filipinong sanaysay na ito.

Sa kasalukuyan, napapakarami na ng iba’t ibang wikang sinasalita hindi lamang sa Pilipinas kundi maging sa buong daigdig. Ayon sa maraming pag-aaral, nasa isandaan at siyamnapu’t lima (195) ang bilang ng bansang mayroon sa daigdig ngayon samantalang sa ibang datos ay umaabot pa sa isandaan at siyamnapu’t pito (197) ang bilang ng bansa. Kung bibilangin naman ang populasyon ng halos dalawandaang bansang ito ay umaabot na sa mahigit na 6.684 bilyon. Sa bilang ng populasyong ito, ang 88.57 milyon nito ay mga Pilipino, na ayon sa kasalukuyang ranking ay panlabindalawa na sa may pinakamalaking populasyon sa buong mundo.

Sa ipinapakita ng estadistikang ito, ibig sabihin, umaabot na rin sa 88 milyong Pilipino ang nakapagsasalita na ng wikang Filipino. Bukod pa sa bilang na ito ay ang halos milyon-milyon ding Pilipinong naninirahan, naghahanapbuhay at nagtatago sa iba’t ibang sulok ng daigdig. Maaaring humigit-kumulang na sa 90 milyon ang mga Pilipino sa buong mundo kung kaya’t maaaring humigit-kumulang na rin sa 90 milyon ang nakapagsasalita ng wikang Filipino sa bawat sulok ng daigdig sa kasalukuyan sapagkat ang bawat Pilipino ay siguradong nakapagsasalita ng wikang Filipino.

Gaano na ba kalawak ang mga nandarayuhang mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng mundo? Dapat nating alalahanin na bitbit ng mga Pilipinong ito, ng bawat bayaning Pilipinong ito ang wikang kanilang ginagamit – ang wikang Filipino, kahit saan mang bahagi ng ibang bansa sila mandayuhan o manirahan.

Maipaliliwanag ng datos at estadistika, kung gaano na karami ang nangibang bansa. Ayon sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) noong 2006, ang mga deployed OFW’s

ay umaabot na sa 1, 221, 417 mula sa dating 1, 204, 862 noong 2005.

Matatagpuan ang mahigit isang milyong manggagawa o mga bagong bayaning Pilipino sa mga bansa ng Saudi Arabia, United Arab Emirates, Kuwait, Taiwan, Qatar, Hong Kong, Korea, USA, Lebanon, Japan, Singapore at marami pang bansa sa buong daigdig.

Bukod pa sa mga manggagawang ito, milyon-milyong Pilipino na rin ang lehitimo at di-lehitimong mga nandarayuhan at naninirahan sa iba’t ibang sulok ng bansa sa buong daigdig. Maaari pang mahinuha na sa isandaan at siyamnapu’t limang (195) bansa sa buong daigdig ay may Pilipinong nagtatrabaho, naninirahan o nagtatago man lamang sa lahat ng bansang ito. Sa madaling salita, ang buong daigdig ay pinalilibutan na ng mga Pilipino. At ang milyon-milyong Pilipinong ito ay siguradong nakapagsasalita o nakakaunawa man lamang ng wikang Filipino. Lumilitaw na dahil sa penomenong ito, internasyonal at/o global na rin ang Wikang Filipino.

May malinaw na mga patunay o katibayan sa kaisipang ‘ internasyonal at/o gobal na ang wikang Filipino.’ Ayon sa Wikipedia, sa talaaan ng pinakamaraming gumagamit ng mga katutubong wikang sinasalita, ang wikang Filipino ay panlimampu’t isa (51st) na. Ayon sa ulat nito noong 2006, bilang wikang pambansa at katutubong wika ng Pilipinas, pinatutunayang ang Wikang Filipino ay ginagamit ng labimpitong milyong (17, 000, 000) tao ng mahahalagang pamayanan sa Canada, Hong Kong, Qatar, Saudi Arabia, United Arab Emirates at United States partikular na sa Alaska, California, Guam, Hawaii at Northern Mariana Islands. Sa iba pang paraan ng pagtatala noong taong 2000, ang mga katutubong nagsasalita ng wikang ito ay umaabot sa dalawampu’t dalawang milyon (22, 000, 000), samantalang umaabot naman animnapu’t limang milyong (65, 000, 000) tao ang gumagamit ng wikang Filipino bilang pangalawang wika. Ibig sabihin, may animnapu’t limang milyong (65, 000, 000) hindi Pilipino ang nakapagsasalita at gumagamit na rin ng wikang Filipino. Kung pagsasamahin pa ang mga gumagamit ng wikang

Page 8: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

8 MALAY TOMO XXV BLG. 2

Filipino sa buong daigdig noong taong 2000, bilang katutubo man o pangalawang wika, umabot na ito sa walumpu’t pitong milyong (87, 000, 000) nakapagsasalita at gumagamit ng wikang Filipino. At kung idaragdag pa ang mahigit walumpu’t walong (88) milyong katutubong Pilipinong nakapagsasalita ng Wikang Filipino, lumilitaw na humigit-kumulang sa kabuuang isandaan at pitumpu’t anim (176) na milyong tao sa buong daigdig ang nakapagsasalita na ng wikang Filipino. Sa estado ng patuloy na paggamit at pag-aaral nito ay masasabing madaragdagan oa ito sa mga darating na panahon.

Sa isang episode noon ni Jessica Soho, sa “Kapuso Mo, Jessica Soho,” natuklasan niyang ang Filipino (sa estruktura ng Tagalog) ay bahagi ng kurikulum sa isang pamantasan sa bansang Russia bilang pangalawang wika nila. At ang nakagugulat pa, Ruso ang nagtuturo nito sa mga estudyanteng nais matuto ng wikang Filipino.

Dagdag pa rito, sa iba’t ibang pamantasan sa buong Pilipinas ay itinuturo rin ang wikang Filipino bilang pangalawang wika sa mga dayuhang mag-aaral elementarya, sekondarya at tersiyarya.

Bukod sa mga nabanggit na pag-aaral, ang wikang Filipino ay itinuturo rin bilang kurso sa ilang mga bansa sa Kanluran tulad sa Melbourne, Australia; sa Vancouver, Canada; sa Saint Germain en Laye sa France; sa Ramsgate, Great Britain; at sa Livorno, Italy.

Sa isang impormasyong ibinigay ni Dr. Maria Crisanta Flores, wikang Filipino rin ang ginamit ng isang batang Ruso na naging gabay ni Pangulong Aquino sa kaniyang APEC miting sa Vladivostok nitong buwan ng Setyembre taong 2012. Ang batang lalaking Ruso ay estudyante sa wikang Filipino ni Ekaterina Baklanova ng Moscow State University. Si Baklanova ay estudyante naman sa wikang Filipino ni Dr. Elene Frolova na natuto sa ilalim ng isang Pilipinong guro na si Teodosio Lansang alias Manuel Cruz na tumakas papuntang Rusya bago maipataw ang batas militar, noong Dekada 60.

Sa mga nabanggit na ito, nagpapatunay lamang na ang wikang Filipino ay buhay na buhay hindi lamang sa Pilipinas kundi maging sa alinmang sulok ng daigdig. Malinaw na ang wikang Filipino ay isa na sa pinakamahahalagang wika sa buong mundo. Patunay rin na ang wikang ito ay isa nang ‘moog’ ng pagka-Pilipino sapagkat ang mamamayang Pilipino ay kinikilala na sa daigdig.

Hindi malayong dumating pa ang panahong ang wikang Filipino ay maging isa sa mga lingua franca ng daigdig tulad ng English, French, Mandarin at Spanish dahil sa dami ng gumagamit at nag-aaral ng wikang Filipino sa buong mundo.

Huling Pahimakas

Ang wikang Filipino ay matatag na sandigan na ng pagka-Pilipino. Napatunayan na sa maraming pag-aaral kung gaano ito kabisa, katatag at kamakapangyarihan. Ilang ulit na ring tinalakay sa maraming sanaysay kung gaano kahalaga ang wikang Filipino bilang wikang pambansa ng Pilipinas at ng mga Pilipino. Iniukit na sa matibay na bato ng kasaysayan ang naging anyo ng wikang Filipino mula sa wikang Tagalog na pinagbatayan sa tulong ng iba pang wikang katutubo at dayuhang salitang inangkin natin upang malinang pa ang di-matitibag na pagkakahulma ng wikang ito.

Kinilala, kinikilala at kikilalanin pa ang wikang ito sa iba’t ibang disiplina at larangan – sa pagtuturo, pag-aaral, at pananaliksik; sa larangan ng politika at media – sa radyo, telebisyon, diyaryo at bagong midya o cybernetics; hanggang sa malawakang paggamit nito sa iba’t ibang sulok ng daigidig bilang isang mahalagang wika.

Dahil dito, ang wikang Filipino, ang wika sa Pilipinas, ang wika ng mga Pilipino, ang pagsasa-Filipino ng mga panoorin sa daigdig ng telebisyon, ang pagda-dub ng anime at paglaganap ng wikang Filipino sa bawat sulok ng mundo, ay mga patunay ng pagiging matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino.

Page 9: Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Wikang

9MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA

SANGGUNIAN

Anonymous.Uncle Sam vs. Juan dela Cruz, Web.2003. Oct. 10, 2003. http://www.animeinfo.org/animeu/hist401-12.html

Lumbera, Bienvenido L. “Ang Wika ay Kasangkapan ng Maykapangyarihan: Ang Wika bilang Instrumentong Politikal.” Panayam, Seryeng Filipinolohiya, DLSU. Agosto 2003.

MMX. The History of Anime in the Philippines. Web. 2000. Oct, 10, 2003. h t t p : / / w w w .geocities.com/naivegirlat20/info4.htm

Patten, Fred. A Capsule History of Anime.Web. 2003. Oct. 10, 2003. http://www.awn.com/mag/issue1.5/articles/patten1.5.html

Philippine Overseas Employment Administration.Empowering the Global Filipino. Annual

Report.Web, 2006. Aug. 11, 2007. http://www.poea.gov.ph/ar/AR2006.pdf

Tauro, Janet C. Kritikal na Pagsusuring Pagiging Salin ng Salin ng Textong Marimar na may Focus sa Kontextong Wika, Teknikal, Sitwasyon at Komunikasyon. 2000.

Wikipedia.List of languages by total number of speakers.Web. 2006. Aug. 11, 2007.

ht tp: / /en.wikipedia.org/wiki /List_of_languages_by_total_number_of_speakers