Anatomija i morfologija hordata - bio.bg.ac.rs · ANATOMIJA I MORFOLOGIJA HORDATA ESPB 7 Teorijska nastava 2 testa, 25 bodova Neophodnih 30 bodova za izlazak na završni ispit ZAVRŠNI

1

Teorijska nastava:

dr Ana Ivanović, redovni profesor

dr Ljiljana Tomović, vanredovni profesor

Praktična nastava:

dr Saša Marić, vanredni profesor

dr Imre Krizmanić, docent

dr Ana Golubović, docent

Aleksandra Rohalj, stručni saradnik

Informacije i materijali: elektronski indeks, sajt BF

Anatomija i morfologija hordata

BIOLOŠKI FAKULTET

UNIVERZITET U BEOGRADU

ANATOMIJA I MORFOLOGIJA HORDATA ESPB 7

Teorijska nastava 2 testa, 25 bodova

Neophodnih 30 bodova za

izlazak na završni ispit

ZAVRŠNI ISPIT –usmeni ispit 50 bodova

BIOLOŠKI FAKULTET


Vežbe 25 bodova

2

BIOLOŠKI FAKULTET


Opšte odlike i nastanak hordata

Opšte odlike kičmenjaka:

Koža i derivati kože

Čulni organi

Integracioni sistemi kičmenjaka: nervni sistem i endokrini organi

Skelet i muskulatura kičmenjaka

Morfološka osnova metaboličkih procesa kičmenjaka:

• Ingestija, digestija, egestija.

• Respiracija

• Cirkulacija • Urogenitalni sistem kičmenjaka

• Reprodukcija – morfološka osnova, reproduktivne strategije i odlike životnog ciklusa

BIOLOŠKI FAKULTET


Hilderbrand, M. (1988). Analysis of Vertebrate Structure. John Wiley &

Sons, Inc., New York.

Ivanović, A., Kalezić M.L. (2013). Evoluciona morfologija: teorijske

postavke i geometrijska morfometrija. Biološki fakultet, Beograd.

Kalezić, M. (2008). Osnovi morfologije kičmenjaka. Četvrto izdanje.

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Kardong, K. V. (2006) Vertebrates: comparative anatomy, function,

evolution. 4th edition. McGraw-Hill Internatinal.

Marić, S., Krizmanić, I., Tomović, Lj. & Simonović, P. (2006): Uporedna

morfologija Hordata – Praktikum.- Biološki fakultet,

Univerzitet u Beogradu.

Stanković, S. (1950). Uporedna anatomija kičmenjaka. Naučna knjiga,

Beograd.

Preporučena literatura:

• Kojih pet odlika morfološke organizacije

čine osnovne, dijagnostičke odlike

HORDATA?

BIOLOŠKI FAKULTET


aksijalni skeletni organ

(notochorda)

aksijalno položena nervna cev

nastala od ektoderma, koja se nalazi iznad notohorde

bilateralno-simetrične divertikule

na bokovima ždrelnog dela creva, koje kod primarno vodenih

grupa prorezima komuniciraju sa

spoljašnjom sredinom

žlezdani organ ždrela koji može

uzimati jod iz spoljašnje sredine i stvarati tiroksin i njemu slične

supstancije

muskulozni

repni region sa postanalnim

položajem

3

Chordata – osnovne grupe

Cephalochordata

BIOLOŠKI FAKULTET


Kardong, Vertebrates 4th edition

Endostil

BIOLOŠKI FAKULTET


Tunicata


4

BIOLOŠKI FAKULTET


• Koje su osnovne, dijagnostičke

karakteristike kičmenjaka (vertebrata)?

Morfološke karakteristike kičmenjaka

• skelatna čaura oko mozga i

glavnih čulnih organa

CRANIUM

• složene skeletne tvorevine

koje se nalaze oko kičmene

moždine

VERTEBRAE

BIOLOŠKI FAKULTET


• nervna kresta

• ektodermske

plakode

Osobenosti

kičmenjaka –

jedinstvena embrionska tkiva

BIOLOŠKI FAKULTET


Schlosser GH.2008.BioEssays 30:659–672

5

Echinodermata Hemichordata Tunicata Cephalochordata Vertebrata

Deutrostomia

Pokretna larva

Gubitak pokretljivosti

kod adultnog stupnja?

BIOLOŠKI FAKULTET


Sticanje pokretljivosti

adultnog stupnja?

BIOLOŠKI FAKULTET


Pikaia gracilens Walcott, a stem‐group chordate from the Middle Cambrian of British Columbia

Biological Reviews

Volume 87, Issue 2, pages 480-512, 4 MAR 2012 DOI: 10.1111/j.1469-185X.2012.00220.x

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1469-185X.2012.00220.x/full#f2

BIOLOŠKI FAKULTET


MICHAEL J. BENTON,

Vertebrate Paleontology, 2005

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/brv.2012.87.issue-2/issuetoc





6

RS Sansom et al. Nature 000, 1-4 (2010)

BIOLOŠKI FAKULTET


Linda Z. Holland

Nature Reviews Neuroscience 10, 736-746 (October 2009)

BIOLOŠKI FAKULTET


BIOLOŠKI FAKULTET


MICHAEL J. BENTON,

Vertebrate Paleontology, 2005

7

VERTEBRATA – nastanak i osnovne

evolucione linije

- Agnatha

- Gnathostomata

EMBROGENIJA - Deo ontogenije od formiranja

polnih ćelija do uspostavljanja kontakta novog

organizma sa spoljašnjom sredinom (izleganjem

ili rodjenjem)

BIOLOŠKI FAKULTET


•Gametogeneza

•Fertilizacija

•Brazdanje •Gastrulacija

•Neurulacija

i organogeza

Faze embrionskog razvića kičmenjaka

BIOLOŠKI FAKULTET


8

Tipovi jajnih na osnovu količine

vitelusnog materijala

• mikrolecitna

(Cephalochordata, Marsupialia, Eutheria)

• mezolecitna (vodozemci, vijuni)

• makrolecitna

(gmizavci, ptice, Monotremata, ribe)

BIOLOŠKI FAKULTET


Fertilizacija

• uspostavljanje diploidnog stanja

amphimixis

• aktivacija jane ćelije

BIOLOŠKI FAKULTET


Tipovi brazdanja

Holoblastično mikrolecitna Cephalochordata,

potpuno brazdanje sisari

mezolecitna vijuni, vodozemci

Meroblastično makrolecitna Elsmobranchii,

nepotpuno brazdanje Teleostei

Diskoidalno* makrolecitna gmizavci, ptice,

Monotremata

BIOLOŠKI FAKULTET


9

Gastrulacija

Blastocoel Gastrocoel

Blastoporus

Invaginacija (mezolecitna jaja)

BIOLOŠKI FAKULTET



BIOLOŠKI FAKULTET


Preuzeto iz ”Biology: Life on Earth” (10th Edition): Gerald Audesirk, Teresa Audesirk, Bruce E. Byers

ORGANOGENEZA Razbijanje kontinuirane mase ćelija primarnih

klicinih listova i formiranje začetaka organa

Diferencijacija blastomera na dve grupe ćelija

EPITELNE MEZENHIMSKE • nepokretne

• pravilnog oblika

• bazalna membrana

• nepravilnog oblika

• sposobnost formiranja

vanćelijskog materijala

Epitel Ektomezenhim

Mezenhim (somitomere) Epitel (somiti)

BIOLOŠKI FAKULTET


10

Neurulacija

nervna ploča

mezo

derm

ektoderm

endoderm

horda

endoderm

BIOLOŠKI FAKULTET


nervna cev

epimera

mesomera

somatički sloj

hipomere

splanhični sloj

hipomere

miocel

nephrocoel


•Epidermis

•Stomodeum

•Proktodeum •Ekstraembrionske

membrane

•Prednji mozak

•Srednji mozak

•Zadnji mozak •Nervna cev

•Ektomezenhim (deo skeleta, pigmentske ćelije, delovi perifernog nervnog sistema)

•Visceralni skelet

•Čulni organi

BIOLOŠKI FAKULTET


EPIDERMALNI EKTODERM

NERVNA PLOČA

NERVNA KRESTA

EKTODERM

EPIMERE MEZOMERE HIPOMERE

MEZODERM

Somiti

•Dermatom - dermis

•Miotom -Aksijalna

-muskulatura

•Sklerotom -Osovinski

skelet

Nefrotom •Pronefrotičke i

mezonefrotičke

tubule

•Izvodni kanali

ekskretornog

sistema

•Srž gonada

Somatopleura •Začeci ekstremiteta

•Parijetalni peritoneum

Splanhnopleura •Visceralni peritoneum

•Sklerotom

BIOLOŠKI FAKULTET


11

PREDNJE

CREVO

SREDNJE

CREVO

ZADNJE

CREVO

ENDODERM

• epitel creva, derivati creva (pluća, jetra,

pankreas, vitelusna kesica, alantois,

mokraćni mehur)

BIOLOŠKI FAKULTET


Dihotomija morfološke organizacije

kičmenjaka, posebno tokom razvića embriona

somatička komponenta (muskulatura, skelet,

nervni sistem, čulni organi)

visceralna komponenta (prevashodno crevni kanal)

Somatička i visceralna komponenta

BIOLOŠKI FAKULTET


Segmentacija kod kičmenjaka diferencijacija struktura sa aksijalnim položajem i segmentacija

unutrašnja metamerija • aksijalna muskulatura,

• kičmenica, rebra,

• spinalni nervi

Richardson et al., 1998. Development 125, 151-160

12

FARINGULA

Pokazuje zajedničke morfološke karakteristike

kičmenjaka

• Ždrelo sa divertikulima

• Nervna cev i mozak

• Srce sa četiri primarna dela

• Nefroni bubrega

BIOLOŠKI FAKULTET


BIOLOŠKI FAKULTET


13

Anamniota i Amnota

(kolouste, ribe, vodozemci)

Anamniota Amniota

Vitelusna kesica Embrionski zavoji

• amnion

• horion • alantois

(gmizavci, ptice, sisari)

amnion - obavija embrion i zatvara amnionski prostor ispunjen

tečnošću

horion - spoljašnja membrana, kod oviparnih grupa priljubljuje

se uz opnu jajeta ili uz uterus kod

viviparnih

alantois - nastaje kasnije kao evaginacija kloake, zajedno sa

horionom formira horioalantoisnu membranu

BIOLOŠKI FAKULTET


Embrionsko razviće završava se izleganjem iz

jajeta ili radjanjem i može se odigrati na

različitom stupnju razvića

Postembrionsko razviće može biti direktno ili

preko larvenog stupnja

BIOLOŠKI FAKULTET


14

Neke Teleostei

(jegulje, larva leptocephalus)

Postnatalno razviće - složen životni ciklus i metamorfoza

Ciklostomi

(larva ammocoetes)

Amphibia

(Anura i Caudata)

BIOLOŠKI FAKULTET


Documents

Anatomija i morfologija hordata - bio.bg.ac.rs · ANATOMIJA I MORFOLOGIJA HORDATA ESPB 7 Teorijska nastava 2 testa, 25 bodova Neophodnih 30 bodova za izlazak na završni ispit ZAVRŠNI