Leksioni Nr:1 Anatomia Dentare

Studimi i morfologjisë dentare – krijimi i aftësive për të kryer të gjithë ndërhyrjet stomatologjike.

Formimi i denticionit në përgjithësi: Njeriu ka dy sisteme dentare:

sistemi i qumështit që fillon të formohet në fazën prenatale rreth javës së 14 dhe kompletohet pas lindjes në moshën 3 vjeç; dhëmbët permanent

Dhëmbi i parë permanent duket në moshën 6 vjeç. Në këtë moshë kemi sistem dentar miks. Ky tranzicion përfundon pas moshës 12 vjeç kur gjithë

dhëmbët e qumështit kanë dalë (fig.1-1).

Sistemi Europian:Sistemi Europian: Dhëmbët e qumështit me numra romak: Dhëmbët e qumështit me numra romak: + për nofullën e sipërme+ për nofullën e sipërme - për nofullën e poshtme- për nofullën e poshtme +I +II +III +IV +V+I +II +III +IV +V - I - II - III - IV - V- I - II - III - IV - V Dhëmbët e përhershëm: +1 +2 +3 +4 -5 -6 -7 -8Dhëmbët e përhershëm: +1 +2 +3 +4 -5 -6 -7 -8 -1 - 2 - 3 - 4 -5 -6 -7 -8-1 - 2 - 3 - 4 -5 -6 -7 -8

Sistemi Universal:Sistemi Universal: Dhëmbët e qumështit me gërma fillon nga A tek T:Dhëmbët e qumështit me gërma fillon nga A tek T: A B C D E F G H I JA B C D E F G H I J T S R Q P O N M L KT S R Q P O N M L K Dhëmbët e përhershëm fillon me 8 djathtas sipër me Dhëmbët e përhershëm fillon me 8 djathtas sipër me numra arab 1...32.numra arab 1...32. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 161 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 1732 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17

Sistemi FDJ :Sistemi FDJ :

Dhëmbët e qumështit fillon me numrin 5 në nofullën e Dhëmbët e qumështit fillon me numrin 5 në nofullën e sipërme djathtas dhe përfundon me 8 djathtas poshtë:sipërme djathtas dhe përfundon me 8 djathtas poshtë:

55 54 53 52 51 61 62 63 64 6555 54 53 52 51 61 62 63 64 65 85 84 83 82 81 71 72 73 74 7585 84 83 82 81 71 72 73 74 75

Dhëmbët e përhershëm fillon me 1 djathtas sipër dhe Dhëmbët e përhershëm fillon me 1 djathtas sipër dhe përfundon me 4:përfundon me 4:

18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 2818 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28 48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 3848 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38

Sistemi i kodifikimit të dhëmbëveSistemi i kodifikimit të dhëmbëve

Sistemi Sistemi ChervranChervran,, paraqiten dhëmbët e qumështit me numraparaqiten dhëmbët e qumështit me numra romakromak:: të përhershmittë përhershmit arabarab.. Dhëmbët e qumështitDhëmbët e qumështit V IV III II I I II III IV V V IV III II I I II III IV V V IV III II I I II III IV V V IV III II I I II III IV V

Dhëmbët permanent:Dhëmbët permanent: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 Sistemi Palmar: Sistemi Palmar: Dhëmbët e qumështit me gërma nga A....EDhëmbët e qumështit me gërma nga A....E E D C B A A B C D EE D C B A A B C D E E D C B A A B C D EE D C B A A B C D E

Dhëmbët e përhershëm:Dhëmbët e përhershëm: 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 88 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

Sistemi i identifikimit të Sistemi i identifikimit të dhëmbëvedhëmbëve

• Rradhitja e dhëmbëve në harkun alveolar quhet denticion Rradhitja e dhëmbëve në harkun alveolar quhet denticion • Denticioni i qumështitI I 2/2 C 1/1 M 2/2 = 10Denticioni i qumështitI I 2/2 C 1/1 M 2/2 = 10• Denticioni i përhershëm I 2/2 C 1/1 P 2/2 M 3/3 = 16Denticioni i përhershëm I 2/2 C 1/1 P 2/2 M 3/3 = 16• Ndarja e nofullës majtas - djathtasNdarja e nofullës majtas - djathtas• Ndarja e nofullës sipër - poshtëNdarja e nofullës sipër - poshtë

Kaviteti oral: kuptohen një sërë organesh dhe indesh që Kaviteti oral: kuptohen një sërë organesh dhe indesh që përfshijnë zgavrën e gojës dhe që ndikon në funksionin; përfshijnë zgavrën e gojës dhe që ndikon në funksionin;

përtypës, fonetik, estetik.përtypës, fonetik, estetik. Pjesët përbërëse të kavitetit oral: Pjesët përbërëse të kavitetit oral:

1.1. nofullatnofullat2.2. dhëmbëtdhëmbët3.3. muskujt përtypës dhe të mimikësmuskujt përtypës dhe të mimikës4.4. gjuha, mukoza, gjuha, mukoza, 5.5. gjendrat e pështymës.gjendrat e pështymës.

Dhëmbët përbëjnë pjesën qëndrore të aparatit përtypës: Dhëmbët përbëjnë pjesën qëndrore të aparatit përtypës: Ndahen: Dhëmb frontal, distal.Ndahen: Dhëmb frontal, distal.Funksioni – prerje e ushqimit, coptim, bluarje, në fonetikë, Funksioni – prerje e ushqimit, coptim, bluarje, në fonetikë, estetik.estetik.

Klasifikimi i dhëmbëve:Klasifikimi i dhëmbëve:

Prerës – Incizivët – 4 për çdo nofullPrerës – Incizivët – 4 për çdo nofullShqyes – kanini – 2 për çdo nofullShqyes – kanini – 2 për çdo nofullCopëtues – Premolarët – 4 për çdo nofullCopëtues – Premolarët – 4 për çdo nofullBluarës – Molarët – 6 për çdo nofull Bluarës – Molarët – 6 për çdo nofull Pjesët përbërëse të dhëmbit:Pjesët përbërëse të dhëmbit: 1- kurorë klinike, anatomike1- kurorë klinike, anatomike2- qafë pjesa kalimtare nga kurora tek rrënja2- qafë pjesa kalimtare nga kurora tek rrënja3- rrënjë pjesa që vendoset në alveolë 3- rrënjë pjesa që vendoset në alveolë Faqet e kurorës së dhëmbit: Faqet e kurorës së dhëmbit: a)a) Labiale: frontaletLabiale: frontaletb)b) Bukale: për distalëtBukale: për distalët• Linguale : ovaleLinguale : ovale• Proksimale : meziale dhe distaleProksimale : meziale dhe distale• Margo incizale: sipërfaqja përtypëse Margo incizale: sipërfaqja përtypëse ((

fig.1-5,6); (fig.1-11,12)fig.1-5,6); (fig.1-11,12)

Leksioni Nr:2Leksioni Nr:2Ndarja e kurorës së dhëmbit:Ndarja e kurorës së dhëmbit:

1- 1- Ndarja cerviko - okluzaleNdarja cerviko - okluzale

1/3 cervikale1/3 cervikale 1/3 e mesit1/3 e mesit

1/3 okluzale1/3 okluzale2- 2- Ndarja mezio – distaleNdarja mezio – distale

1/3 meziale1/3 meziale 1/3 e mesit1/3 e mesit 1/3 distale1/3 distale

3- 3- Ndarja buko – lingualeNdarja buko – linguale 1/3 bukale1/3 bukale

1/3 e mesit1/3 e mesit 1/3 linguale1/3 linguale

Ndarja e rrënjës së dhëmbit:Ndarja e rrënjës së dhëmbit:

Ndarje cerviko - apikaleNdarje cerviko - apikale 1/3 cervikale1/3 cervikale 1/3 e mesit1/3 e mesit 1/3 apikale1/3 apikale

Kombinime termash:Kombinime termash:

mezio – okluzal labio – lingualmezio – okluzal labio – lingualmezio – incizal buko – lingualmezio – incizal buko – lingual

mezio – lingual cerviko – incizalmezio – lingual cerviko – incizal disto – okluzal cerviko – okluzaldisto – okluzal cerviko – okluzal

disto – incizal buko – mezialdisto – incizal buko – mezial disto – bukal buko – distal disto – bukal buko – distal

Faqet e kurorës bashkohen ndërvete duke formuar Faqet e kurorës bashkohen ndërvete duke formuar kënde. kënde. Sipas dy faqeve që bashkohen formohet këndi me Sipas dy faqeve që bashkohen formohet këndi me

emërtimin e tyre:emërtimin e tyre:Këndet e margos incizale të grup – dhëmbëve anterior:: Këndi disto – labialKëndi disto – labial mezio – labialmezio – labial disto – lingualdisto – lingual mezio – lingualmezio – lingual linguo- incizallinguo- incizal labio – incizallabio – incizal

Këndet e buzëve për dhëmbët posterior : • Këndi mezio – bukal disto – bukalKëndi mezio – bukal disto – bukal• Disto – bukal disto – lingualDisto – bukal disto – lingual• Mezio – lingual disto – okluzalMezio – lingual disto – okluzal• Mezio – okluzal Mezio – okluzal (fig.1-14/a)(fig.1-14/a)

Këndi i qoshes: formohet nga bashkimi i tre sipërfaqeve Këndi i qoshes: formohet nga bashkimi i tre sipërfaqeve Dhe përfiton emrin nga kombinimi i emrave të sipërfaqeve Dhe përfiton emrin nga kombinimi i emrave të sipërfaqeve që e formojnë atë: që e formojnë atë: psh.psh.bashkimi i sipërfaqes meziale, bukale dhe okluzalebashkimi i sipërfaqes meziale, bukale dhe okluzale të një molari quhet pika këndore mezio-buko-okluzale.të një molari quhet pika këndore mezio-buko-okluzale.

Për dhëmbët anterior pikat këndore janë: Për dhëmbët anterior pikat këndore janë: (fig.1-15/a)(fig.1-15/a) mezio labio incizale mezio linguo incizalemezio labio incizale mezio linguo incizale disto labio incizale disto linguo incizaledisto labio incizale disto linguo incizale

Për dhëmbët posterior pikat këndore: Për dhëmbët posterior pikat këndore: (fig.1-15/b)(fig.1-15/b) mezio buko okluzal mezio linguo okluzalmezio buko okluzal mezio linguo okluzal disto buko okluzal disto lingu okluzaldisto buko okluzal disto lingu okluzal

Morfologjia e indeve të dhëmbitDhëmbi përbëhet nga :Dhëmbi përbëhet nga :

Inde të forta→ zmalt, dentinë,cement Inde të forta→ zmalt, dentinë,cement

Inde të buta: pulpa, paradontiInde të buta: pulpa, paradonti

Zmalti: Zmalti: Vesh kurorën Vesh kurorën

Përbëhet nga prizmatPërbëhet nga prizmat

Te qafa ka trashësi 0,01mm Te qafa ka trashësi 0,01mm

Rëndësia praktike – mënjanimi i ekspozimit të dentinës – mënjanimi i ekspozimit të dentinës

Sipërfaqen përtypëse 1,5mmSipërfaqen përtypëse 1,5mm

Përbëhet: substanca jo organike kalcium Përbëhet: substanca jo organike kalcium hydroksiapatit 95% (Ca2So4, Mg2So4,CaCO3)hydroksiapatit 95% (Ca2So4, Mg2So4,CaCO3)

Substanca organike 3 – 5% (kartilogo, Substanca organike 3 – 5% (kartilogo, dhjamra, etj)dhjamra, etj)

Dentina: vesh krejt dhëmbin. Përbëhet 28% Dentina: vesh krejt dhëmbin. Përbëhet 28% substancë organike 72% substancë inorganikesubstancë organike 72% substancë inorganike

Dentina merr origjinën nga pulpa: Dentina merr origjinën nga pulpa:

Formohet dentinë sekondare, dentinë terciareFormohet dentinë sekondare, dentinë terciare

CementiCementi:: Shtresa e jashtme e rrënjës: Shtresa e jashtme e rrënjës: Ka përbërje inorganike: Ka përbërje inorganike: Kalçium hidroksiapatit 65% Kalçium hidroksiapatit 65% Material organik 23% Material organik 23%Ujë 12%Ujë 12%

Pulpa:Pulpa:

është ind i butë i përbërë nga një rrjëtë e hollë prej është ind i butë i përbërë nga një rrjëtë e hollë prej qelizash të indit lidhor me enë gjaku, limfë, dhe qelizash të indit lidhor me enë gjaku, limfë, dhe fije nervore qëfije nervore që mbushin kavitetin e brendshëm mbushin kavitetin e brendshëm të dhëmbit.të dhëmbit.

Funksionet e pulpës: :

Formues – dentinënFormues – dentinën

Ndijues – ndjejnë dhimbjenNdijues – ndjejnë dhimbjen

Ushqyes – transportën e lëndës ushqyes Ushqyes – transportën e lëndës ushqyes

nga rryma e gjakutnga rryma e gjakut

Mbrojtës – i përgjigjet dëmtimit me Mbrojtës – i përgjigjet dëmtimit me

formimin e dentinës sekondare.formimin e dentinës sekondare.

PeriodontiPeriodonti::

Ind fibroz konjuktiv, mbush hapësirën ndërmjet rrënjës Ind fibroz konjuktiv, mbush hapësirën ndërmjet rrënjës dhe alveolës. Midis tufës së indit fibroz ndodhet ind dhe alveolës. Midis tufës së indit fibroz ndodhet ind konjuktiv i butë, i shkrifët i cili përmban enë gjaku dhe konjuktiv i butë, i shkrifët i cili përmban enë gjaku dhe nerva. Tufa e indit fibroz del nga cementi dhe drejtohet nerva. Tufa e indit fibroz del nga cementi dhe drejtohet në murin e alveolës dhe formon ligamentin cervikal me në murin e alveolës dhe formon ligamentin cervikal me drejtim horizontal dhe të pjerrët në majë.drejtim horizontal dhe të pjerrët në majë.

Rëndësia praktike: Rëndësia praktike: 1- Në raportin e përfshirjes së qafës së dhëmbit nga 1- Në raportin e përfshirjes së qafës së dhëmbit nga konstruksioni protetik fiks.konstruksioni protetik fiks.2- Nga thellësia e shtrirjes së këtij konstruksioni në2- Nga thellësia e shtrirjes së këtij konstruksioni në përmasat 0,5mm.përmasat 0,5mm.

Morfologjia e shenjave dalluese të dhëmbit• Shenja dalluese e kurbës (lakores)Shenja dalluese e kurbës (lakores)

• Shenja e kënditShenja e këndit• Shenja e rrënjësShenja e rrënjës1- Shenja e kurbës: 1- Shenja e kurbës:

Faqja bukale në drejtim të dhëmbit anësor është më e Faqja bukale në drejtim të dhëmbit anësor është më e pjerrësuar. pjerrësuar. Rëndësia praktike: Rëndësia praktike:

arsye estetike – formohet hark konform origjinalitetitarsye estetike – formohet hark konform origjinalitetit arsye funskionalearsye funskionale

2- Shenja e këndit: 2- Shenja e këndit: këndi i drejtë - mezialishtkëndi i drejtë - mezialisht kënd i rrumbullakosur – distalishtkënd i rrumbullakosur – distalisht

3- Shenja e rrënjës: 3- Shenja e rrënjës: Rrënja sheh distalisht dhëmbit fqinj pasardhës.Rrënja sheh distalisht dhëmbit fqinj pasardhës.