Fakultet za proizvodnju i menadment Trebinje

Fakultet za proizvodnju i menadment TrebinjeAnaliza modaliteta otkaza FMEA/FMECATrebinje, Maj 2015FMEA (Failure Mode and Effects Analysis Analiza naina i efekta otkaza) je alat kojim se pronalaze i analiziraju svi mogui naini otkazivanja komponenti sistema, posledica koje ta otkazivanja, ako se dogode, imaju na sistem i mogunosti izbjegavanja otkazivanja ili smanjivanja uticaja otkazivanja na sistem.Cilj primjene ovog alata je izbjegavanje greaka prije nego se one pojave. To se postie predvianjem svega to u sistemu moe otkazati. Posledino, znanje o tome to sve moe otkazati daje mogunost izmijena u sistemu kako bi se otkazivanje sprijeilo.Tokom prijegleda literature mogue je pronai dve metodologije koje se delimino prijeklapaju: FMEA i FMECA. Iz literature slede definicije :FMEA Failure Mode and Effect Analysis Analiza naina i efekta otkazaFMECA Failure Mode, Effect and Criticality Analysis - Analiza naina, efekta i kritinosti otkaza.FMEA postavlja pitanja o tome ta sve moe otkazati i koje su posledice otkazivanja na sistem i na okolinu. FMECA postavlja pitanja o tome ta sve moe otkazati, koje su posledice otkazivanja na sistem i na okolinu, koja je verovatnoa da do otkazivanja doe. Moemo gledati na FMECA-u kao na nadogradnju FMEA metode.

UvodKorisnici FMEA metodeU naelu FMEA metodu je mogue primeniti na bilo kojem sistemu. Postoje ipak odreene grane privrede koje je koriste ee od ostalih. U prvom redu to je industrija proizvoda iroke potronje kao to su kuni aparati, runi alati, igrake i sl. zatim automobilska industrija. Razlog koritenja je specifinost ovih industrija, a to je proizvodnja prijema eljama potroaa. Uz veliki broj ostalih elja za funkcijama koje bi odreeni proizvod trebao imati, uvek je prisutna elja za pouzdanim proizvodom.Drugu znaajnu primenu metoda je pronala u visokotehnolokoj industriji kao to je vazduhoplovna, svemirska ili vojna. Izrazito sloeni sistemi s velikim brojem meuzavisnih komponenti imaju veliku mogunost greaka u radu. U sluaju otkazivanja ovakvih sistema, dva su scenarija bila najea. Prvi je gubitak itavog veoma skupog sistema, a drugi je otkazivanje u trenutku kada nema mogunosti pristupa sistemu i uklanjanju kvara. Sve su ovo dobri razlozi za primenu FMEA metode. Trei veliki korisnik je tvorac same metode, Ameriko ministarstvo obrane. Ono ga koristi za sve sisteme koje okuplja, kako tehnike, tako i organizacione. Tu spadaju oruani sistemi, vojne bolnice, sistem opskrbe, komunikacija, transport itd.

Podruje primjene FMEA metode

U prvom redu FMEA metoda daje popis potencijalnih otkaza sistema kao i mogue posledice na sistem i okolinu. Primenom se osigurava da su sva mogua otkazivanja i njihove posledice uzeti u obzir prilikom osmiljavanja sistema. Jednom kad postoji sistematski prijegled moguih greaka, olakan je odabir alternativa u razvoju sistema koje imaju veu sigurnost, tj. manju verovatnou otkazivanja. Van podruja osmiljavanja sistema, postavljena je baza za odabir metoda i instrumenata za ispitivanje sistema prije putanja u pogon, date su smernice za planiranje odravanja i pouzdanosti tokom ivotnog ciklusa, izrade trokova servisa, planiranja potrebnih skladinih kapaciteta za rezervne dijelove itd..Dokumentacija iz FMEA metode se nakon putanja sistema u pogon moe uporediti s podacima o radu sistema. Rezultati poreenja daju ocjenu uspjenosti metode kao i informacijsku podlogu za buduu primenu metode ili razvoj nove generacije sistema. Konano, u sluaju moguih tubi korisnika usled otkazivanja sistema, dokumentacija dokazuje rad na poveanju sigurnosti tokom razvoja sistema.

Tipovi FMEA metodePostoji pet tipova FMEA metode, a podijela je izvrena prijema podruju na kojem je metoda primenjena, ili jednostavnije reeno, tip FMEA metode koji se koristi zavisi o tome to podrazumevamo pod sistemom. Tipovi su kako slede:''Konstrukciona FMEA'' se primjenjuje za eliminaciju otkazivanja u proizvodu tokom razvoja. U obzir ulaze sva mogua otkazivanja u ivotnom ciklusu proizvoda, od greaka tokom konstruisanja do reciklae.''Procesna FMEA'' bavi se operacijama koje se vre na sistemu ukljuujui proizvodnju, odravanje i korienje.''Sistemska FMEA'' bavi se potencijalnim problematinim podrujima u veim procesima kao to su cjelokupne proizvodne linije.''Usluna FMEA'' koristi se za analizu usluge koja se nudi korisniku bilo da je re o hotelu ili bolnici''Programska FMEA'' bavi se mogunostima otkazivanja kod proizvoda iz podruja informatike tehnologije.

Princip sprovoenja FMEA analizeFMEA daje najbolje rezultate kad se izvodi u timu s to je mogue raznovrsnijim lanovima, a koji opet posjeduju odreeno znanje relevantno za sistem koji e se analizirati..Tim mora imati vou koji e voditi itav proces analize. Voa tima je zapravo jedini lan tima koji mora dobro poznavati metodu analize, te imati to je mogue vie iskustva iz njene primjene. Ostali lanovi tima mogu samu metodu nauiti direktno kroz praksu kako sistem bude analiziran.to se tie lanova tima, oni se mogu podeliti u dve grupe. Prva je osnovni tim kojeg ine ljudi koji rade na razvoju samog sistema. Drugi tim je tim za podrku. Timu moe biti pridodan jo jedan lan koji ima ulogu savjetnika. Ovaj pojedinac u timu ima ulogu savjetnika ili mentora voi tima. Savetnik se najee pridodaje timu kada je na mestu voe tima postavljena osoba koja ima iskustvo iz FMEA metode, ali je prvi put na mestu voe tima koji mora provesti analizu.

Sastav FMEA tima

PripremaNa poetku potrebno je odrediti predmet analize te pripremiti sve potrebne materijale za samo sprovoenje metode. Priprema se sastoji od sledea tri dijelaDefinicija sistemaGranice sistemaGlavna misija i funkcija sistemaUslovi radne okolineZa analizu moramo znati kakvi su uslovi rada. Ovi podaci e nam dati podlogu za odreivanje uzroka otkazivanja, a time i samih naina otkazivanja.Opis sistemaPod opisom sistema podrazumevamo svu dostupnu postojeu dokumentaciju.Potrebno je prikupiti sve nacrte, eme, specifikacije, funkcionalne dijagrame, opise sistemaProli i slini sistemiPotrebno je prikupiti podatke o starijim ili slinim postojeim sistemima kako iz vlastite kompanije tako i sve dostupne podatke o slinim sistemima konkurencije. Ovi podaci ukljuuju intervjue s konstrukcijskim i proizvodnim osobljem, kao i zaposlenih na odravanjuAnaliza strukture sistemaJednom kad je odraena priprema i na raspolaganju stoje svi potrebni podaci, moe se poeti s analizom sistema. Prvi je korak analiza strukture. Analiza strukture moe se sprovesti pomou dijagrama hijerarhijskog stabla

Kako sprovesti FMEA metodu?

Hijajarhijsko stablo

Dijagram funkcijskih blokova

Tablica FMEA metode

Tabela moguih naina otkazivanja

Tabela ocjene indentifikacije greaka

Ocjena uestalosti otkazivanja na sistem (ocjenama 1 do 10)

Ocjena ozbiljnosti otkaza sa rizikom po zdavlje korisnika

Matrica rizikaRangiranje komponenata matricom rizika vri se prema dve veliine. To su verovatnoa otkaza i ozbiljnost posledicaKao i kod svih metodologija i alata koji se koriste tokom razvoja proizvoda, i FMEA metoda donosi odreene prednosti u odnosu na proces razvoja proizvoda kod kojeg uopte ne postoji analiza pouzdanosti ili se primjenjuje neka druga metoda. Ove prednosti su sledee:1. Dobro strukturisana i pouzdana metoda2. Jednostavna je da se naui i sprovodi, ak i poetnicima3. Jednostavna procjena ak i najkompleksnijih sistema4. Potpomae druge oblike analize moguih greaka u sistemu (Alternative)5. Skraeno vreme razvoja proizvoda zbog ranog otkrivanja i uklanjanja potencijalnih problema6. Poveanje pouzdanosti proizvoda7. Stvaranje baze podataka za budue analizeNedostaci FMEA metode su sledei:1. Moe biti zamorno i oduzima puno vremena2. Nije prikladno za razmatranje potencijalnih kvarova uzrokovanih viestrukim uzrocima ili mehanizmima3. Lako zaboraviti na ljudske greke4. Ograniena mogunost analize spoljanih uticaja 5. Problem odreivanja verovatnou otkazivanja6. Zadavanje izrade analize FMEA metodom zbog altruizma vodstva kompanije ili marketinkih razloga7. Sve komponente koje nemaju upravljanje dobijaju viu ocjenu kritinosti u odnosu na komponente koje imaju upravljanje.

ZakljuakHVALA NA PANJI!