Analitika krvi

7/24/2019 Analitika krvi

1/54

Tumaenje laboratorijske analizekrvi

Kada je rije o laboratorijskom ispitivanju krvi, onopodrazumijeva dvije vrste analiza:

-

one koje su usmjerene na ispitivanje vrste, broja,odnosa i izgleda elijskih elemenata krvi (krvnaslika, hematoloki parametri)

- one kojima se provjerava biohemijski sastav krvi ina osnovu toga ustanovljava rad ili stanjepojedinih organa i tkiva.


2/54

Kompletna krvna slika se radi zbog projene optegzdravstvenog stanja i otkrivanja raznovrsnihporemeaja poput anemija, in!ekija, stanjauhranjenosti organizma i izlo"enosti otrovnimmaterijama.

KK# ukljuuje broj eritroita, leukoita i tromboita,eritroitne konstante ($%&, $%', $%'%, *),tromboitne konstante ($+&, +*), di!erenijalnukrvnu sliku (podvrste leukoita: neutroli, eozinoli,bazoli, monoiti, lim!oiti), hemoglobin i

hematokrit.


3/54

Eritrociti

-ritroiti rvena krvna zrna (/%) su najzastupljenijeelije a uloga im je da transportuju kiseonik vezan zahemoglobin iz plua do drugih tkiva. #ni"ene vrijednostisu najee znak anemije ili gubitka krvi usljed krvarenja.

+oviene vrednosti mogu biti poveane u stanjimahemokonentraije organizma, kod poliitemija (rijetkimoboljenjem kod koga dolazi do peveanja broja rvenihkrvnih zrnaa), ali i kod zdravih ljudi.

e!erentne vrednosti za "ene su 0,12 3 45467l do 8,51 345467l, a za mukare 9,09 3 45467l do 8,6 3 45467l


4/54

'emoglobin

'emoglobin ('b) je sastojak eritroita. ;n prenosikiseonik iz plua u tkiva i ugljen dioksid iz tkiva nazad uplua. #vakim udahom krv u pluima dobija kiseonik izahvaljujui hemoglobinu distribuira ga do svih tkiva i

organa. Kada se oslobodi kiseonik prijeko potreban zanesmetani rad elija, za hemoglobin se umjesto njegavezuje ugljen dioksid. ;vaj iklus se zatvara vraanjemkrvi u plua, osloba


5/54

Hematokrit

'ematokrit ('%@) predstavlja volumen eritroita u jedinii

pune krvi. Kod akutnog krvarenja hematokrit mo"e da budenormalan, a u !azi oporavka se smanjuje.Kod anemije usljed nedostatka "eljeza hematokrit jesmanjen, jer eritroiti imaju manju zapreminu iako sam brojeritroita ne mora da bude smanjen.

'ematokrit je smanjen u trudnoi, a smanjuje se i sagodinama "ivota. @ako 5.95 l7l, a zamukare 5.94 > 5.80 l7l.


6/54


7/54

Sedimentacija eritrocita

#edimentaija je brzina kojom se krvne elije izdvajaju iz seruma. Eko

se krv koja sadr"i antikoagulans pusti da stoji u uspravno postavljenojpipeti, eritroiti e se postupno poeti talo"iti na dno./rzina kojom se ove elije talo"e je osetljiva na indeks reakije tijelana povredu ili bolest, kao to je npr. leukoitoza ili groznia.=ormalna brzina sedimentaije ne iskljuuje mogunost postojanjabolesti, ali ubrzana sedimentaija je indikator za dalja ispitivanja.

#edimentaija je ubrzana kod upala, razaranja elija, masivnihtrovanja, u trudnoi i posle poro


8/54

Leukociti?eukoiti (*/%), bijela krvna zrna, se stvaraju u

kotanoj sr"i i tite organizam od in!ekija.Festvuju u imunom odgovoru.+ostoji pet razliitih vrsta bijelih krvnih zrnaa.#ve one su dio odbrane organizma protiv najezde

in!ektivnih i drugih tetnih materija.

Fzimanje pojedinih lijekova tako


9/54

=eutrolni granuloiti (=-F) su najzastupljeniji!agoitni leukoiti. =eutrolni granuloiti su zreleelije koje mogu da napadaju i razaraju bakterije iviruse ak i u krvnoj irkulaiji.=ormalne vrijednosti su 95>5D

$onoiti ($;=;) zajedno sa neutrolnim

granuloitima ine osnovu !agoitnog odbrambenogsistema u organizmu. $onoiti su nezrele elije ija jesposobnost da se bore mala, me


10/54

-ozinolni granuloiti (-;#) uestvuju uobrani organizma od alergijskih agenasa i

parazitarnih in!ekija.=ormalne vrijednosti su 5 > 2D

?im!oiti (?G$) predstavljaju populaiju

leukoita koja ukljuuje dvije osnovnesubpopulaije: @ lim!oite, koji uestvuju uelijskom imunitetu i / lim!oite koji setrans!ormiu u plazma elije koje proizvode

antitijela i tako uestvuju u humoralnomimunitetu. =ormalne vrijednosti su 65 > 85 D


11/54

/azolni granuloiti (/E#;) sunajmanje zastupljena populaija

leukoita u peri!ernoj krvi i uestvuju ualergijskom odgovoru.=ormalne vrijednosti su 5>4D


12/54

Trombociti

@romboiti (+?@) su elije koje uestvuju u koagulaiji

(zgruavanju) krvi . $anjak tromboita (tromboitopenija) izazivasklonost krvarenju, tromboiti su sni"eni kod hemoterapija,malignih oboljenja, hepatitisa %, itd. &iak izaziva pojaanozgruavanje krvi i mo"e da dovede do stvaranja krvnog ugruka ukardiovaskularnom sistemu.

=ormlane vrijednosti su 495>985 3 45A7l.

$or!oloke osobine tromboita mogu se pratiti na osnovu dvaindeksa koji se dobijaju elektronskim posmatranjem odre68 B$+& (+roseni volumen tromboita), normalne vrednosti ,15>46 B


13/54

eljezo

Heljezo je jedan od esenijalnih oligoelemenata uorganizmu, sastavni je deo hemoglobina, mioglobina,itohroma i mnogih enzima.

Iajedno sa hemoglobinom, eritroitima i parametrimakoji odre


14/54

#manjena konentraija "eljeza u serumu(hiposideremija) je posljedia nedostatka "eljeza

u organizmu iji uzrok mo"e biti malnutriija,malapsorpija, gubitak "eljeza (ne!roza, ne!ritis,te"a krvarenja) ili smanjeno otputanje gvo"a (akutne i hronine in!ekije, autoimune

bolesti) i u toku perioda aktivnog i intenzivnogstvaranja elija krvi (hematopoeze).

+ovieno je kod viestrukih trans!uzija,

prekomernog davanja preparata "eljeza,poveanog ubrzanog razaranja rvenih krvnihzrnaa, razliitih vrsta anemija, hemohromatoze ivirusne upale jetre, kod trovanja olovom.


15/54

Elektroliti-lektroliti uestvuju u odr"avanju ravnote"e i raspodjele vode, odr"avajunormalni osmotski pritisak i hidrataiju, potpoma"u rad sra i drugih miia,aktivatori su enzima itd.

Kalijum

zuzetno va"an mineral koji direktno utie na !unkiju nerava i miia, prijesvega, u smislu njihove oteene kontraktilne sposobnosti.=ormalne vrijednosti su 0,1>8,0 mmol7l.

+ovien je kod insuijenije bubrega i nadbubre"ne "ljezde, i nagle terapijevisokim dozama kalijumovih soli, hiper!unkije nadbubre"ne "lezde.

#manjene konentraije kalijuma u serumu su kod gubitka usled

prekomijerne diureze, povraanja, proliva ili pankreasne stule, kod diluijeekstraelularne tenosti, hiper!unkije nadbubre"ne "ljezde, nedovoljneishrane, gladovanja, gubitka povraanjem ili dijarejom i naglog prelazakalijuma iz ekstraelularne tenosti u eliju (dijabetina aidoza).


16/54

Natrijum

Iajedno sa anjonima predstavlja najvei dio osmotski aktivnih

materija u plazmi koje reguliu u velikoj mjeri raspodjelu vodeu tijelu.=ormalne vrijednosti su 40A>489 mmol7l.

+oviene konentraije nastaju kod hiper!unkije nadbubre"ne

"ljezde, kod preteranog gubitka tenosti (povraanje, proliv),traume ili oboljenja entralnog nervnog sistema.

#manjen je u sluaju insuijenije bubrega i nadbubre"ne"lijezde, neadekvatnog unosa, pretjeranog gubitka,

gastrointestinalnih poremeaja (gastritis, tumor "elua,intestinalna opstrukija), jake diureze, hipo!unkije i in!ektivnihbolesti (pneumonija).


17/54

Hlor

+redstavlja neorganski anjon u vanelijskoj tenosti. zuzetnoje va"an za odr"avanje kiselinskobazne ravnote"e uorganizmu.

Fkoliko se gubi dolazi do alkaloze (baznosti), kao u sluajevima

povraanja, proliva, ozbiljnije insuijenije bubrega sagubitkom soli, hroninog plunog emzema, eerne bolesti,prekomernog znojenja, poremeaja rada nadbubre"nih "lezda,metabolike alkaloze.

Kada se hlor pretjerano konzumira ili zadr"ava u organizmudolazi do ispoljavanja aidoze (kiselosti). @o se vi


18/54

Magnezijum

+rvenstveno je me


19/54

Kalcijum

Kalijum se u organizmu nalazi najveim dijelom u kostima, manjim

dijelom u plazmi (4>6D), =ivo kalijuma u organizmu, a samim tim iu krvi, direktno zavisi od harmoninog rada "lijezda sa unutranjimluenjem (pre svega paratitastih "lezda), unosa namirnia kojesadr"e kalijum, aktivnosti organa za varenje i stanja bubrega.

+ovien je kod visoke konentraije nivoa hormona paratitaste

"lijezde, kod pojedinih tumora i metastaza tumora u kostima, kodvika vitamina , dugotrajne imobilizaije tj. svih bolesti praenihrazgradnjom kostiju.

$o"e biti i sni"enih vrijednosti u sluaju kod hipoparatireoidizma,manjka vitamina , insuijenije bubrega, velikog broja bolestivarenja, smanjenja koliine proteina u organizmu, upale pankreasa.

Lonizovani kalijum je !unkionalno aktivna !orma kalijuma.Inaajan je u dijagnostii osteoporoze.


20/54

Fosor

Mos!or je uz kalijum va"an za izgradnju kostiju, tako


21/54

!ikarbonati

/ikarbonati slu"e za dijagnostiku poremeaja aido>bazne ravnote"e. +oveane vrijednosti se

javljaju kod kompenzovane respiratorne aidoze i

metabolike alkaloze, a sni"ene vrijednosti kodkompenzovane respiratorne alkaloze i metabolikeaidoze.


22/54

"roteini u krvi

-lektro!orezom proteina iz seruma zdravih osoba dobiva se petvrpi:

Elbumini (najzastupljeniji, zbog najvee razlike u p'vrijednostima izme


23/54

#lbumini

Elbumin je protein koji se sintete u jetri, osnovnamu je !unkija odr"avanje ravnote"e tenosti uorganizmu.#manjene konentraije albumina se javljaju kodjake proteinurije (ne!rotski sindrom), uro


24/54

$lobulini

Plobulini, zajedno sa albuminima i brinogenom, predstavljajunajzastupljenijeproteine krvne plazme. #intetiu se u jetri ili od strane imunskog sistema.ijele se na Q, O i R globuline.

Floga Q i O globulina je slina ulozi albumina, a R globulini su zapravoimunoglobulini (g), a to su molekule koje obavljaju obrambene !unkije.

Q globulini su grupa globularnih proteina plazme, najpokretljiviji uelektro!orezi.;ni inhibiraju odre


25/54

%&"

%+ je jedan od proteina akutne !aze upale, te se mjerenje njegovekonentraije u krvi koristi u dijagnostike svrhe svakodnevno kaopokazatelj upalne reakije.

F akutnoj upalnoj reakiji koliina %+>a u krvi raste 85 555 puta.&rijednosti %+>a do 45mg7? (4,5 mg7d?) smatraju se unutar ziolokihgrania (iako mogu biti normalne uz bla"e oblike nekih lokaliziranih

hroninih upalnih bolesti).

%+ od 45>95mg7? (4,5 > 9,5 mg7d?) ukazuju na uglavnom na blagu upalu,virusnu in!ekiju, a mogu se nai i kod npr. trudnih "ena, puaa, unaporu.

+ozitivan %+ test daje in!ormaiju o postojanju upalnih zbivanja uorganizmu, me


26/54

'ku(ni (roteini

;va analiza ima ogranienu dijagnostikuvrijednost, jer njihove promjene obuhvatajupromjene ukupnih proteina i vaskularnetekuine (ukupni proteini mogu biti normalni, a

pojedine !rakije da odstupaju, obino sni"enialbumini, a poveane neke !rakije globulina).

#amo izrazite promjene albumina i

imunoglobulina mogu promjeniti kon ukupnihproteina.


27/54

'gljiko)idrati u krvi

$etode odre


28/54

$lukoza tolerans test *+$TT,

ijagnoza eerne bolesti ili drugih oblika poremeaja umetabolizmu ugljikohidrata potvr


29/54

Fruktozamin

@est koji se koristi za projenu prosjenog nivoa glukoze u krvi u

prethodne 4>0nedelje.Inaajan je za praenje ekasnosti terapije i promena terapijeposebno kod osoba sa dijagnozom dijabetesa, kao i kodtrudnia.

-nsulin

nsulin je hormon sintetisan od strane beta elija pankreasa kojiregulie konentraiju glukoze u krvi. +oveanje glukoze u krvi

iznad odre


30/54

Enzimi u krvi

#lkalna osataza *#L",

Elkalna !os!ataza je grupno>speini enzim kojikatalizuje hidrolizu monoestera !os!atne kiseline i

alkohola. -nzim je prisutan najvie u epitelu tankogrijeva, bubre"nim tubulima, kostima, jetri,plaenti i leukoitima.E?+ u serumu zdravih odraslih osoba uglavnompotie iz jetre, a u serumu dijee i iz kostiju.

=ormalne vrijednosti u krvi za mukare su 1>64F7l, a za "ene 21>609 F7l.


31/54

/ glutamil transeraza *$$T,

PP@ je veoma osjetljiv indikator za oboljenjajetre, mada je prisutan i u pankreasu ibubrezima.

=ajvie PP@>a ima u bubregu, prostati, jetri,epitelu tankog rijeva i mozgu, nalazi se namjestima intenzivne apsorpije aminokiselina.

=ormalne vrijednosti su 1>95 za mukare i 8>08L7 za "ene.


32/54

#minotranseraze *Transaminaze,

Eminotrans!eraze su unutarelijski enzimi koji uestvuju

u metabolizmu aminokiselina i ugljenih hidrata. Fvisokim konentraijama se nalaze u jetri, miiima imozgu.;dre


33/54

#s(artat aminotranseraza *#ST,

E#@>a ima najvie u jetri, sranom miiu, manje umozgu, bubrezima, pankreasu, pluima i u nizudrugih organa.

=ormalne vrijednosti su >01 L7

+oviene vrijednosti E#@>a su prisutne kod in!arktamiokarda, miine distroje, kod bolesti jetre(izrazito visoke vrednosti kod virusnog hepatitisa i u

akutnom toksinom hepatitisu, kod opstruktivnogikterusa, iroze jetre, aktivnog hroninog hepatitisa).


34/54

#lanin aminotranseraza *#LT,

E?@se esto naziva i jetrenim enzimom jer jenajvia aktivnost enzima E?@prisutna ujetri. =jegova aktivnost se oitava u

bubrezima, sru i skeletnim miiima, a u

manjoj mjeri u pankreasu, slezeni i pluima.

Elanin>aminotrans!eraza je enzim koji

pripada grupi aminotrans!eraza. @o suenzimi koji sudeluje u metabolizmuaminokiselina.

=ormalne vrijednosti su 1>94 L7


35/54

0 amilaza

Q amilaza je enzim male molekularne mase. +omjestu djelovanja spada u enzime digestivnihsokova.;dre


36/54

Kreatin kinaza *%"K,

%+K ijepa kreatin !os!at i tom prilikom se dobijaenergija neophodna za !unkionisanje elijskogmetabolizma.;vim enzimom su bogati skeletni i srani miii i

mozak.

+ovienje nivoa u krvi javlja se u svim sluajevimagdje su oteena i razorena pomenuta tkiva >

srani in!arkt, povrede miia, miine distroje ipremorenost, hipotireoza i mo"dani udar praennekrozom.


37/54

Laktat de)idrogenaza *L1H,

?' je enzim koji sa nalazi u jetri, sru, bubrezima,

skeletnim miiima i eritroitima i katalizuje me


38/54

Li(idi

&isoki rizik uestalosti ateroskleroze su bolesti uzrokovaneporemeajem metabolizma lipida. +oremeaji metabolizmalipida se proenjuju na osnovu konentraija holesterola itriglierida u plazmi, i podataka dobijenih elektro!orezomlipoproteina.

Holesterol

#tvara se u jetri. =jegova konentraija u krvi je usko povezanasa metabolizmom masti u organizmu, a zavisi i od niza drugih!aktora, prije svega naina ishrane, naslje


39/54


40/54

L1L )olesterol

?? kolesterol ili Vlo holesterolV i njegovoodre


41/54

Trigliceridi

$asnoa iz hrane se hidrolizuje u tankomrevu, apsorbuje i resintetie u elijamarijevne sluzoko"e, ulazi u lim!ne sudove i u

irkulaiju tj. sti"e do jetre.&iak se deponuje u obliku masnih naslaga.

=ormalne vrijednosti su 5,92>6,61 mmol7?.


42/54


43/54

'rea

Frea je krajnji produkt metabolizmaproteina. zluuje se putem bubrega tj.mokrae azotemija il i uremija predstavlja

gomilanje azotnih jedinjenja u krvi zbogporemeene !unkije bubrega.

F normalnim okolnostima te materije se

gotovo uvijek odstranjuju putem mokrae.

=ormalne vrijednosti uree u krvi su 6,1>,6mmol7l.


44/54

Kreatinin

Kreatinin nastaje iz kreatina, krvlju dolazi do bubrega gde se

dijelom izluuje iz organizma. Konentraija kreatinina u serumuzavisi prvenstveno od glomerularne ltraije, pa je dobarpokazatelj !unkije bubrega.

=ormalne vrijednosti: 80>469 Jmol7l

+ovien je kod akutne i hronine bubre"ne insuijenije,prepreke u mokranim putevima i oteenja !unkije bubreganekim lekovima ili otrovima. +oviene vrednosti kreatinina mogubiti i posljedia vee zike aktivnosti ili uzimanja steroida.

Fzrok mo"e da bude i jak proliv koji je doveo do dehidraijeorganizma.#manjene vrednosti se javljaju kod trudnia i "ena uopte.


45/54

Mokra3na kiselina *urati,

$okrana kiselina je proizvod metabolizma purina, materije koja nastajerazlaganjem hrane i nukleinskih kiselina u organizmu. Kako je ona raspadni

produkt metabolizma, organizam je mora eliminisati, a to ini na dva naina:dvije treine preko mokrae, a jednu treinu putem stolie.

=ormalne vrijednosti za mukare su 655>965 Jmol7?., a za "ene 495>095Jmol7?.

+oviene vrijednosti se javljaju kod gihta (talo"enja kristala mokrane kiseline uzglobovima), a razlog povienog nivoa mokrane kiseline mo"e biti i smanjenasposobnost bubrega da je izlui. &isoke vrijednosti se zapa"aju i kod pojedinihoblika raka, visokog krvnog pritiska i u trudnoi, kod alkoholiara, u aunovomsindromu, kod trovanja olovom, loe ishrane, bolesti jetre, kod gojaznosti ipsorijaze. #tres i izuzetno naporne zike aktivnosti, kao i oteenje !unkije

bubrega tako


46/54

Fizike osobine krvi

F zike osobine krvi spadaju: koliina, boja,temperatura, gustoa (speina te"ina),viskoznost, miris, osmotski tlak,sedimentaija krvnih stania i zgruavanje(koagulaija).


47/54

Koliina krvi

Koliina krvi u organizmu zavisi od tjelesne povrine, odnosno visinei te"ine.+rosjena jelokupna te"ina krvi u organizmu iznosi D tjelesnete"ine. Koliina krvi je konstantna kod zdravih osoba za vrijememirovanja, a poveava se za vrijeme tjelesnog rada i unoenjemvee koliine tekuine i hrane u organizam. Kod suprotnih sluajevadolazi do smanjenja zapremine krvi.

Mizioloke promjene zapremine krvi su posljedia promjene uzapremnini plazme. Koliina krvi je razliito raspore


48/54

!oja krvi

/oja krvi je rvena i ona potjee od krvnog pigmentahemoglobina koji se nalazi u eritroitima. +rema stupnjuoksidaije hemoglobina, boja je svjetlije ili tamnije rvena.;ksihemoglobin daje jasno rvenu boju, a reduirani tamnijervenu. +o tome se i razlikuje venska i arterijska krv. /ojakrvi se mijenja pri nekim patolokim stanjima: pri trovanju

ugljinim monoksidom krv je svijetlo rvena, u sluajusprijeene oksigenaije u pluima ona postaje rnkasta.

Tem(eratura krvi

@emperatura krvi se kree od 02>95 %W. ;na ne zavisi odtemperature okoline ve je konstantna. =ajni"a je u venamako"e, a najvia u venama koje odvode krv iz jetre.


49/54

S(eci4na te5ina krvi

#peina te"ina krvi prosjeno iznosi 4.525 i uvjetovana je brojemeritroita i koliinom hemoglobina u njima. Kod mukaraa je netovea nego kod "ena. #ni"ava se poslije obroka, a poveava poslijezikog napora.

6iskoznost krvi

&iskoznost krvi se mjeri brzinom protianja krvi kroz kapilarne jevieodre


50/54

+smotski (ritisak krvi

;smotski pritisak zavisi od konentraije tvari u njoj (elektrolita i

neelektrolita). ;smotski pritisak iznosi atmos!era. $jeri sepomou krioskopa.

Sedimentacija krvi

#edimentaija krvi je talo"enje krvnih stania na dnu posude ukojoj se nalazi krv, kojoj je dodana neka antikoagulaijska tvar./rzina izdvajanja krvnih stania iz krvne plazme je u stvari brzinasedimentaije i ona ovisi od vremena stajanja krvi, od broja iosobina eritroita i od odnosa pojedinih tvari u krvnoj plazmi. ;d

sastojaka plazme na brzinu sedimentaije najvie utjeu koliinebrinogena, kolesterola i pojedinih !rakija bjelanevina. oubrzanja sedimentaije dovode poveanja koliine brinogena iliholesterola i pojedinih globulinskih !rakija, a poveanje albumina

je usporavaju.


51/54

Koagulacija krvi

Koagulaija je pojava prelaska krvi iz tekueg u vrstostanje, poslije va


52/54

-N& - protrombinsko vrijeme

+rotrombinsko vrijeme pretstavlja vrijemepotrebno za stvaranje krvnog ugruska.=ajee se odredjuju: protrombin ( !aktor),

proakelirin (& !aktor) i prokonvertin (&!aktor). =eto re


53/54


54/54

ne prihvaaju se uzori za koje je prolo dozvoljenovrijeme od uzimanja do dostave u laboratorij N

>hemolitini uzori (hemoliza in vitro) ne prihvaaju seza odre

Documents

Analitika krvi