Aktiboa - euskadi.eus...Santikurutze Kanpezu Azpeitia Azkoitia Legazpi Zumarraga Lezo Lizarra Zuñiga Antoñana Hendaia Apatamonasterio Arrazola Mungia Artebakarra mendia Maeztu Bernedo

naturaAktiboa

Ezker olatua surfeatuz

Euskal Kostaldeko GeoparkeaFlysch-ak eta Karst-ak

NaturaGuneak

Ezagutu gabeko paradisuak

Bide berdeak Oinez edo bizikletan

Vitoria-Gasteiz

Bilbao Donostia

Edizioa: 2012ko apirilaArgitaratzailea: Basquetour. Turismoaren Euskal Agentzia Eusko Jaurlaritzaren Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo SailarentzatErrealizazioa: Bell ComunicaciónArgazkiak eta testuak: Hainbat egilekInprimaketa: MCC GraphicsL.G.: VI 000-2011

Debekatuta dago argitalpen honetan bildutako testu, mapa eta/edo irudiak partzialki eta/edo osorik ko-piatzea, argitaratzailearen eta egileen aldez aurreko baimenik gabe.

Katalogo honetan adierazitako TOP esperientzia guztiek aldaketak edo eguneratzeak izan ditzakete, eta, beraz, gomendagarria da, horietako bat aukeratu aurretik, eta ordutegiei eta prezioei buruzko informazioa jasotzeko, webgunean kontsultatzea:

www.euskaditurismoa.net

ESPERIENTZIA

TOP

na-tu-ra

34620

24

42

NaturguneakBabestutako naturguneak Paradisura hurbiltzeko

Birding EuskadiKalitate handiko ornitologia-panorama

Euskal Kostaldeko Geoparkea60 milioi urteren igarotzea sentituko duzu

SurfeatzenEuskadin barrena surfeatzen olatu, pintxo eta mendien artean

OinezEuskadin barrena oinez Oinardetzan Hartutako Kultura-Paisaia

Pedalei eraginezEuskadin barrena pedalei eraginez Distantzia laburretan gozatzeko ibilbide ederrak

Ezinbestekoak

Info praktikoa

6

28

20

34

24

42

48

28TURISMOA NATURAN

TURISMO AKTIBOA

Aktiboa

51

Murieta

ZuñigaAntoñana

Euskadiren %25 babestutako naturgune dela baiezta dezakegu.Biosferaren erreserba bat, bederatzi parke natural, Euskal Kostaldeko Geoparkea, hirurehun hegazti espezie baino gehiago, surf egiteko olatu bikainak eta bizikletan edo oinez egiteko ibilbide ugari.

Berdea atsegin baduzu, “naturalena” Euskadira etortzea da.

EUSKADI,LURRALDENATURALBABESTUA

Gorliz

BURDIN MENDIETAKO BIDE BERDEA

ATXURIKOBIDE BERDEAITSASLUR

BIDE BERDEA

BILBAO

SondikaSestao

Portugalete

Muskiz

Gallarta

Atxuriaga

PobeñaKobaron

Balmaseda

Traslaviña

Angosto

VALDEREJOKO PARKE NATURALA

GORBEIAKO PARKE NATURALA

ARMAÑONGOPARKE NATURALA

Artebakarra mendia

Orduña

Lalastra

Amurrio

Castro UrdialesLaredo

Miranda Ebro

Haro

AP-68

AP-68

Sopela

Getxo

Plentzia

Ranero

Laudio-Llodio

4

Elantxobe

Arlaban mendia

GorlizBakio

Parke naturalak

Biosfera-erreserba

Euskal Kostaldeko Geoparkea

Bermeo

Durango

Otxandio

Lagran

Guardia

Oion

Loiola

GR-38ARDOAREN ETA ARRAINAREN IBILBIDEA

GR-120HIRU TENPLUENIBILBIDEA

Lekeitio

Ondarroa

EUSKADI-NAFARROABIDE BERDEA

ARRAZOLAKOBIDE BERDEA

UROLAKOBIDE BERDEA

PLAZAOLA-LEITZARANGOBIDE BERDEA

ARDITURRIKOBIDE BERDEA

EUSKADI NAFARROAKO

TRENBIDEAREN BIDE BERDEA

BIDASOAKOBIDE BERDEA

Hondarribia

Irun

Oiartzun

Astigarraga

Hernani

Ordizia

Villabona

Tolosa

Beasain

Zegama

San Adriango tunela

AgurainGazeo

EstibalizVITORIA-GASTEIZ

BILBAO

Armentia

Pasaia

Zarautz

GetariaZumaia

Markina-Xemein

Gernika-Lumo

Morga

Larrabetzu

Andoain

DebaMutriku

Iturraran

Alegría-Dulantzi

Argantzun

Briñas

Lekunberri

Lasarte

Errezil

ATARIA

Mendata

Elgoibar

IZKIKO PARKE NATURALA

ARALARKO PARKE NATURALA

GORBEIAKO PARKE NATURALA

URKIOLAKO PARKE NATURALA

AIAKO HARRIAPARKE NATURALA

PAGOETAKO PARKE NATURALA

URDAIBAIKO BIOSFERAREN ERRESERBA

Santikurutze Kanpezu

Azpeitia

Azkoitia

Legazpi

Zumarraga

Lezo

Lizarra

ZuñigaAntoñana

Hendaia

Apatamonasterio

Arrazola

Mungia

Artebakarra mendia

Maeztu

Bernedo

LOGROÑO

Urturi

Urkiola

Arrasate/Mondragón

Bergara

Iruñera

EUSKAL KOSTALDEKOGEOPARKEA

Donibane Lohizune

Biarritz

A-1

A-1

AP-68

AP-1

AP-8

MundakaPlentzia

AP-1 AP-8

GR-38

Done Jakue Bidea

GR-120

Bide berdeak

BTT Euskadi

Surfing Euskadi

Birding Euskadi

Parketxea

Sarria

Areatza

Lizarrusti

Korres

AIZKORRI-ARATZ PARKE NATURALA

Arantzazu

Arditurri

DONOSTIA

Doneztebe/SantestebanAntigua

Ibarrangelu

Mendixur

Oñati

Mutiloa

Ormaiztegi

5

gerturatu zaitez

Paradisura U R D A I B A I

Naturgunebabestuak

6

Paradisura

Natura eta aire librean bizitzea gustuko

badituzu, leku ezin hobean zaude:

Euskadi zu bezalako pertsonen neu-

rrira egina dago. Zure ibilbidean asko-

tariko geografia ederra izango duzu

zain, bidez, basoez, parke naturalez,

ezohiko itsaslabarrez, ekologia balio

handiko gune babestuez... josita; bata

bestearen atzetik postalak ikustea

bezala izango da eta horien guztien

edertasuna erretinan geratuko zaizu.

Hala ingurune paregabeak mires-

teko nola zure hurrengo abenturaren

eszenatoki bihurtzeko, paradisuarekin

huts-hutsik gozatuko duzu.

Herrialde honen aberastasuna ikusi,

entzun, usaindu, ukitu eta dastatu

egin daiteke. Zure zentzumenek

sentsibilitatea xahutuko dute. Afina

itzazu, herrialde honetan natura gore-

neko adierazpenean agertzen baita.

Mendi-ibiliak, eskalada, espeleolo-

gia, mountain-bike, zaldi-ibilaldiak,

imajina ditzakezun ur-kirol guztiak,

aire-kirolak... Baduzu zer aukeratu.

Abentura prest dago.

Jarduera ugari egin ditzakezu eta ondo antolatuta daude

7

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A N A T U R G U N E A K

busturialdea-Urdaibai 20 udalerrik osatzen dute eta guztiek xarma berezia dute. Adibidez, Munda-ka, surf-munduan ezaguna da ezkerraldeko olatuarengatik; Sukarrieta, bere paisaia zoragarriengatik edo Bustu-ria, Madariaga Dorre bereziarengatik, Eus-kadiko Biodibertsitatearen Zentroa hartzen duen eraikinagatik. Azken horretan, es-kaintzen diren jardueretako batzuekin go-za dezakezu.

Era berean, bisita ezazu Urdaibai Bird Cen-ter, Gautegiz-Arteagan, Biosferaren erreser-bari irekitako leihoa da. Ikerkuntza- eta dibulgazio-zentro horretan, hegaztiak eta horien habitatak aztertzen dira, fauna eta natura, oro har, babesteko. Era berean, zentroa behatoki bat da, eta migrazio-bi-daian zehar gunetik urtero pasatzen diren 200 espezie baino gehiagori jarraitzeko aukera ematen du.

Ingurumarietan, Laidako hondartza dago, Mundakako itsasadarreko hondartza han-

diena: ia kilometro bateko hondar fin eta urre-kolorekoa du. Apartekoa da haurrek bainu bat hartzeko, sakonera gutxiko urak baitutu. Bertatik, gainera, itsasadarraren bokalea ikus daite-ke, Izaro uhartea atzean dela.

Laga, Ogoñoko Lurmuturraren alboan da-goena, Euskal kostaldeko hondar ederre-nak dituen hondartzetako bat da. Bertako olatuek surfzaleak eta bela edo piraguis-moa gisako beste ur-kirol batzuk gogoko dituztenak erakartzen dituzte.

Euskal kostaldean barrena, arrantzale-herri zoragarriak aurkituko dituzu: Bermeo edo Elantxobe, itsaso gainean zintzilik etxeak dituztela. Gernika-Lumora eta Batzar Etxeko haritz sinbolikora joatea ere derri-gorrezkoa da. Bestalde, ez ahaztu Gaztelu-gatxeko Juan deunaren baselizara igotzeko esperientziatik oso gertu zaudela.

urdaibaiUNESCOK Biosferaren erreserba izendatua

Gaztelugatxe

www.busturialdeaurdaibai.comwww.torremadariaga.net

Bakiotik Matxitxako Lurmuturrera (Ber-meo) arteko bidean zoazela ikusten duzunean, ez zara epel geratuko. Euskal kostaldeko gune berezieneta-ko batean zaude, Urdaibaiko Biosfera-ren Erreserban... Gaztelugatxeko Biotopo Babestua da, Kantauri itsasoaren suhartasu-na desfiatuz, itsasoan barneratzen den haitza. Ez itzazu argazkiak eta Gaztelugatxeko Juan deunaren ba-selizarako igoera galdu. Baselizan gordetzen dira urperatzeetik onik atera diren marinelen eskaintzak. Tradizioaren arabera, baselizako kan-paia hiru aldiz jo eta desio bat eskatu behar da. Anima zaitez, esfortzuak merezi du-eta.


Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

8

“Sorgindua” deitzen diote, eta ez da gu-txiagorako. Urdaibai inguruan Agustin Ibarrola margolari-eskultoreak jantzitako basoa da. Land art obra honetan, artis-tak aztarna geometrikoak eta gizakien eta animalien figurak utzi zituen zuhaitz eta harrietan. Horietako batzuk posizio jakinetan soilik ikus daitezke eta hainbat enborretako irudiek konposizio bateratu bat osatzen dute. Leku magiko honek naturaren eta artearen arteko harreman berri bat proposatzen du. Eguna eguz-kitsua bada, esperientzia koloretsuagoa izango da. Hala eta guztiz ere, ingurune-ko edertasunak eta bertako fauna abe-ratsak liluratuko zaitu. Ingurumarietan, ez itzazu Santimamiñe kobak galdu, Paleolitiko garaiko santutegia.

Gaztelugatxe omakoBASOA

Ajangiz, Amorebieta-Etxano, Arratzu, Arrieta, Bermeo, Busturia, Elantxobe, Ereño, Errigoiti, Forua, Gautegiz-Arteaga, Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Morga, Mundaka, Munitibar, Murueta, Muxika, Nabarniz eta Sukarrieta

22.432 ha

Astogana 809 m

Busturialdea-Busturia (Bizkaia) · 944 650 822 · www.busturialdeaurdaibai.comMadariaga dorrea-Busturia (Bizkaia) · 946 870 402 · www.torremadariaga.net

ESPERIENTZIA

TOP

9


edertasuna egoera naturalean

Parke NATURALAK

Naturgune bakoitzak bere nortasuna du. Aldatuz doan flora eta faunak ematen dien desberdintasunaren aberastasuna

10

Gorbeiako Parke Naturala euskal mendizaletasu-naren erreferentzia-pun-tu tradizionala da eta 20.016 hektarea ditu. Bere gailurrak 1.482 metroko altuera du eta Bizkaiko eta Ara-bako lurraldeen muga markatzen du.

Gorbeian oso paisaia desberdinak ikusiko dituzu, oinarri dituen geologia-substra-tuen ondorioz. Aldamin eta Lekanda, gisako haitz malkartsuak dituzten ikuspegieta-tik larre leuneko eremuetara, pagadieta-ra eta hariztietara... pasako zara; azken batean, katalogatutako 500 zulo dituen karts multzo batera. Mairulegorretako ko-bak 12 kilometro baino gehiago ditu eta ezagunenetako bat da, Itxinako kars-tarekinbatera, Itxinako Biotopo Babestuan. Karstaren ipar-ekialdean, “Atxularko be-gia” pasabide ezaguna dago.

Gune honetako beste paisaia zoragarri bat 100 metro baino gehiago dituen Goiuriko ur-jauzia da, Araban.

Paisaiaren kalitateak eta parkeak euskal-dunentzako duen kultura- eta afektibi-tate-esanahiak hainbat kirol-jardueren gune izatea eragin du: rappela, eskalada, mendi-ibiliak, mendia, mendi-bizikletako ibilbideak, espeleologia, multiabentura, trekkinga, orientazioa...

Halaber, jolastokiak ere badaude. Biz-kaiko aldean, Pagomakurre da nagusiena eta, Arabako aldean, Baiasko Zentralaren ingurunea, Parketxearekin edo Parkearen harrera-zentroarekin. Baina, zalantzarik gabe, inguruko sinboloa Gorbeiako Guru-tzea da. Tontorrean dago eta 18 metroko altuera du.

G o R B E I A K o G U R U T Z E A

Gorbeia Central Park

GorbeiaParke Naturala

Gorbeia benetako Euskadiren adibide

argia da. Bilbo eta Vitoria-Gasteiztik 20

minututara dago, eta bisitarien arreta bereganatzen duen bizimodua aurki daiteke: izaera markatuko kultura eta hizkuntza, tokiko artisautza, erromeriak, gastronomia tradizionala…

Naturguneak gozatzeko kontzeptu berri bat, ura, airea, izarrak, basoak, animaliak eta antzeko elementuak oinarri hartuta. Pertsonak aintzat hartu eta horiei bideratutako espe-rientziak dira. Esperientzia horiek, euskal natura sakonenera zentzu-men-bidaiak eskaintzen dituzte.

www.gorbeiacentralpark.comwww.euskaditurismoa.net

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuia ArabanAreatza, Artea, Orozko, Zeanuri eta Zeberio Bizkaian

20.016 ha

Gorbeia 1.482 m

Interpretazio Zentroa · Sarria (Araba) · 945 430 709Areatzako parketxea · Areatza (Bizkaia) · 946 739 279 Gorbeialdea · www.gorbeialdea.com www.gorbeiacentralpark.com

ESPERIENTZIA

TOP

11


urkiolaParke Naturala

rkiolako Parke Naturalak Aramozko Mendilerroko altuera handieneko lursailak biltzen ditu. Horrela, kareharrizko hesia eraikitzen du

Bizkaiko Arratia eskualdearen eta Aramaioko bailara arabarraren artean eta, era berean, Kantauriko eta Mediterraneoko ibiaien arroak bereizten ditu. Paisaia aldapatsuak gustuko badituzu, hauxe da zurea.

Parkeak mendilerroak, kareharrizko hai-tzak, sakanak eta haran sakonak ditu. Baita mendizaletasuna eta mendi-ibiliak bultzatu dituzten gailurrak ere. Bisitatue-na Anboto da. Berea da tontorrik altuena eta Mariren koba ere badu, mitologia-erre-ferente gisa.

www.urkiola.netwww.bizkaia.netwww.euskaditurismoa.net

u Antonio Abad deuna-ren eta Paduako An-tonio deunaren ohoretan eraikitako santutegiak ematen dio izena parke naturalari. Urkiolako Santutegia-ren aurrealdean harri bat aurkituko du-zu. Denbora gutxi barru bikotea aurkitu nahi dutenak erromes joaten dira ber-tara. Kondairaren arabera, harriari hiru bira besterik ez zaizkio eman behar bi-kotekidea aurkitzeko.

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Dima, Durango, Izurtza, Mañaria, Amorebieta-Etxano, Atxondo, Abadiño (Bizkaia) eta Aramaio (Araba)

5.955 ha

Anboto mendia 1.330 m

Informazio Zentroa · Abadiño (Bizkaia) · 946 814 155 · www.urkiola.net

IDEIAoNBAT

12

armañ ongoParke Naturala

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

ESPERIENTZIA

TOP

13

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A

armañ ongo

N A T U R G U N E A K

Bizkaia mendebaldeko muturrean, Kanta-briarekin mugan, mendigune azaleratzen da Enkarterrietako paisaian: Armañongo Parke Naturala edo Ranero. Hemen lan-da izaerako lur muinotar eta menditsuak aurkituko dituzu. Besteak beste, Armañon, Ranero, Surbias eta Los Jorrios tontorrak nabarmentzen dira.

Parkearen zorupea balio handiko 200 ko-ba eta sima baino gehiagok zulatzen dute. Besteak beste, ez ezazu galdu Pozalaguako koba paregabea.

www.bizkaia.netwww.euskaditurismoa.net

Norabide guztietan hazten diren estalaktita eszentrikoak... Pozalaguan ikus daitezke

P o Z A L A G U A

Euskadiko zorupea zure jakin-nahiaren esanetara dago hainbat eta hainbat koba eta zuloekin. UNESCOk Giza-teriaren Ondare izendatu ditu: Santi-mamiñe, Ekain eta Altxerri. Munduko estalaktita eszentriko kontzentrazio handiena duena: Pozalagua edo Arri-kutz, Arantzazuko santutegitik gertu dagoena. Zer deritzozu Euskadiko la-barrak ezagutzeari?


LurpekoEuskadi

Karrantza eta Truzioz (Bizkaia)

2.985 ha

Armañon (854 m)

Enkarterriko turismoa · Balmaseda (Bizkaia)946.801.356 · www.enkartur.net

14

aizkorri-aratz

Beste ibilbide erraz batzuk ondare histori-ko eta arkitektonikoan parte hartzen du-ten bidezidorrek osatzen dute, hala nola Arantzazuko santutegitik Gomiztegi baserrira doana. Gaur egun, baserri hori artzain-es-kola da. Oñati herria Santutegiaren hega-lean dago eta ondare aberatseko beste adibide bat da. Era berean, bertatik abia-tuta Urbiako zelaietara iritsiko zara, mendi-lerroko zati altuenaren magalera. Araiatik, Aratzeko tontorrera igo zaitezke eta ibilbi-deak egin ditzakezu. Aretxabaletatik eta Eskoriatzatik igarotzean, Kurtzebarri eta Atxorrotx mendiak aurkituko dituzu ber-tan. Espeleologia gustatzen bazaizu, Egi-noko Lezea eta antzekoak aurki ditzakezu. Askok eta askok historiaurre- eta palento-logia-aztarnategiak dituzte. Hauen artean, Aizkirri eta Arrikrutz kobazuloak daude. Arrikrutz bisitei irekia dago.Zegamako eta Arantzazuko Interpretazio Zentroetan (Parketxe, Gandiaga Topagu-nean), kultura ondarearen eta parkearen informazio guztia aurkitu ahal izango du-zu, eta baita zure bisita aberastuko duten baliabide interaktiboetan parte hartu ere.

www.gipuzkoamendizmendi.net

Parke Naturala

Tontor altuena

Senti zaitez aske Araba eta Gipuzkoa banatzen dituen harresi naturalean.

Otzaurteko mendatean hasiko duzu igoe-ra eta Europako pagadi garrantzitsuene-tako bat zeharkatuko duzu. Gailurrera iristen zarenean, Euskadiko tontor enble-matikoenetako batera iritsiko zara, Aizko-rrira hain zuzen ere, 1.528 metrora.


erturatu zaitez Gipuzkoako sai arre kolonia handienera, ikus ezazu penintsulako hai-tzuloetako lehoiaren lehen

eskeletoa, zeharka ezazu Iturrigorriko pa-gadi harrigarria edo ibil zaitez artaldeen artean Euskadiko tontor bisitatuenetan... dena esku-eskura duzu Aizkorri-Aratz Par-ke Naturalean. Mendilerroa euskal mendi-zaletasunaren erreferentzia-puntu da eta Gipuzkoaren eta Arabaren artean beneta-ko mendi-harresi gisa agertzen da zeure aurrean.

Euskadiko mendilerro altuena izateaz gain, Aizkorri-Aratz parke naturaleko kultura-ondarea oso aipagarria da: dol-menak, antzinako haitzuloak, garai bate-ko galtzada erromatarrak... ditu. Parkeak hainbat ibilbide eskaintzen dizkizu. Goie-rriko sarrera oso ezaguna da Aizkorrin, San Adriango tunel famatutik sartzen dena. Tunel hori Gipuzkoa eta Arabako lautada-ren arteko mendi-pasabidea da. Gainera, galtzada oso zaharrek zeharkatzen dute (Errege Bidea eta Done Jakue Bidea). Ho-rietara erraz irits daiteke Otzaurteko gai-netik (Zegama).

U R B I A

Arantzazu: erreferente erlijioso eta kulturala

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Leintz-Gatzaga, Aretxabaleta, Eskoriatza, Oñati, Legazpia, Zerain eta Zegama Gipuzkoan.Asparrena, Barrundia, San Millan, Zalduondo eta Araia Araban. Gipuzkoako eta Arabako Partzoneria

19.331 ha

Aitxuri 1.551 m

Interpretazio Zentroa: Arantzazuko santutegia · 943 782 894 · www.gipuzkoamendizmendi.net Aizkorriko Ataria · 943 802 187 · www.zegamaturismoa.net

ESPERIENTZIA

TOP

15

abaltzisketa eta Ataun dira Aralarko Parke Naturalerako bi sarrera. Hedadurari, altuerari, lurzoruen erabilerei eta Euskadiko natura-baloreei dagokionez, mendi-eremu garrantzitsuenetako bat da. Gainera, jende gehien ibiltzen dena da dituen mendiguneengatik eta herriguneetatik gertu dagoelako. Goierri eta Tolosaldearen artean dago eta paisaia-erreferentzia garrantzitsua da Txindoki tontor famatuarekin. Larraizko Baselizatik pasatzen den bidea da sarbide erabiliena.

Ingurunea ezin hobea da perretxikoak bil-tzeko, baserria gertutik ezagutzeko, Idia-zabal gazta dastatzeko, familia-upategi batean sagardoa zerbitzatzeko, mendi-bizikleta baten gainean ibiltzeko, zal-diz ibiltzeko eta monumentu megalitikoak ikusteko: hogeita hamarren bat dolmen, tumulu, monolito, koba-aztarnategi dau-de, eta aire libreko bi cromlech... Horrekin guztiarekin, Ataungo Barandiaran Museoa nabarmentzen da.

www.gipuzkoamendizmendi.net

aralarParke Naturala

Txindoki, bere

fisonomiarengatik, Euskadin

gehien ezagutzen den

mendietako bat da

Mendizale sentitzen bazara, Txindoki-ra igo, gure Cervino txikira. Jakin ezazu hainbat Ibilbide Luze eta Labur men-di-ibilbide gisa balizatuta daudela eta, gainera, oinezko konexioak daudela ai-sialdi-guneen artean. Lizarrustiko men-dateko Parketxea informazio-zentroa, aterpetxea eta jatetxea da.



Udalerriak

HedaduraGeh. altuera

Informazioa

Ataun, Lazkao, Abaltzisketa, Amezketa, Tolosa, Zaldibia, Enirio-Aralar Mankomunitatea10.971 haIrumugarrieta 1.426 m

Informazio Zentroa · Ataun (Gipuzkoa)943 180 285 · 943 582 069 www.gipuzkoamendizmendi.netLizarrustiko Parketxea · 943 180 285 · 690 055 892Aralar Parke Naturalaren Interpretatzeko Zentroa ·943 582 069www.gipuzkoamendizmendi.net · www.lizarrusti.com

Leintz-Gatzaga, Aretxabaleta, Eskoriatza, Oñati, Legazpia, Zerain eta Zegama Gipuzkoan.Asparrena, Barrundia, San Millan, Zalduondo eta Araia Araban. Gipuzkoako eta Arabako Partzoneria

19.331 ha

Aitxuri 1.551 m

Interpretazio Zentroa: Arantzazuko santutegia · 943 782 894 · www.gipuzkoamendizmendi.net Aizkorriko Ataria · 943 802 187 · www.zegamaturismoa.net

ESPERIENTZIA

TOP

Zarauztik 8 kilometro ingurura, gizartia-tutako paisaia eta modu tradizionalean ustiatutako paisaia aurkituko duzu, bere zentroarekin batera Pagoeta Mendian. Pa-goeta Mendia Aia eta Laurgain (Gipuzkoa) landa-eremuetan dago. Ingurune guztia landazabalekoa da eta baserriz sakabana-tutakoa dago.

Pagoetako Parke Naturalak heziketa- eta aisialdi-funtzioak interesgarriak betetzen ditu. Erdi Aroko baserri izugarri batean dagoen natura-eskola batek eta Inguru-nea Interpretatzeko Zentroak osatzen dute Iturrarango Parketxearen dibulgazio-eskain-tza. Garrantzitsuak dira baserriko bizimo-duari buruzko erakusketa etnografikoa eta haren inguruko lorategi botanikoa.

Pagoetako beste sinbolo bat Agorregi burdinola da, XV. mendearen hasierakoa.

Siderurgiako labe garaien aurreko aroan burdina nola lantzen zen ezagutuko duzu, tokiko pago eta haritz egurrarekin egindako egur-ikatzarekin.

Parkean, gainera, hozkailu funtzioa betetzen zuten elurzuloak ikus ditzakezu. Garai batean neguan elurra pilatuta hozteko erabiltzen zituzten teknikak erakusten dira.

Historia gogoko dutenentzako gogoan hartu beharreko puntua, Parkean dauden aurrehistoriako aztarna garrantzitsuak di-ra: dolmenak (Otagain, Olarteta, Zaingo), tumuluak (Muzin, Arreta...) eta kobetako aztarnategiak (Erratia eta Amalda Alzora-las haranean).

www.aiapagoeta.comwww.gipuzkoamendizmendi.netwww.euskaditurismoa.net

ITURRARANGo

PARKE BoTANIKoA

PagoetaParke Naturala

Agorregiko burdinolan, garai batean burdina nola lantzen zen erakusten da

Iturrarango Lorategi

BotanikoaKontinente guztietako 2.300 landare baino gehiago ikus ditzakezu: Etiopia-ko bananondoa, Costa Ricako haritzak, arrosondoak, irisak... Urtero egiten den Loreen Azoka nabarmentzen da. Egun horretan, mundu guztiko espezieak eros daitezke. Iturraran baserriaren alboan egokitutako eremuan eta, mantentzen laguntzeko xedez, mehatxupean dau-den Euskadiko landareak ikus daitezke.

www.iturraran.org

A G o R R E G I

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Aia, Zarautz eta Zestoa

1.335 ha

Pagoetako Kurutzea 678 m

Iturraran Parketxea · Aia (Gipuzkoa) · 943 835 389 www.aiapagoeta.com · www.gipuzkoamendizmendi.net

IDEIAoNBAT

16

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Donostia, Errenteria, Hernani, Irun eta Oiartzun

6.913 ha

Erroilbide 843 m

www.oarsoaldea-turismo.netwww.gipuzkoamendizmendi.net

17


aiako HarriaParke Naturala

Edertasun handiko gune hau Pirinoen inguruko mendietan kokatuta dago, Gi-puzkoako mendebaldean. Altuera ez de-la handia uste baduzu ez zaitez fidatu, termino absolutuetan besterik ez baita (837 m), kostatik 10 kilometrora besterik ez daude-eta.

Hiru tontor nagusienak: Irumugarrieta, Txu-rrumurru eta Erroilbide dira, eta Hiru Ko-roak, Guduak edo Napoleonen Aurpegia gisa ere ezagutzen dira. Ondo adierazitako hainbat ibilbidetatik irits zaitezke bertara.

Aiako Harrietatik Txingudiko Badia, Honda-rribia, Irun eta Hendaia herriekin; Jaizkibel Mendia eta Oiartzungo harana miretsi-ko dituzu. Haitz multzo honek, gainera,

Historiaurreko biztanleek eta erromatarrek meategiak zulatu

zituzten burdina eta zilarra bilatzeko

Aiztondo sakana hartzen du, eta 100 metro baino gehiagoko ur-jauzia du.

Aiako Harrien harkaitz masaren barruan, hamarka putzu eta meatze-galeria dau-de. Arditurrikoan (Oiartzun), garrantzitsua da Parke Naturala Interpretatzeko Zentroa bisitatzea.

Arditurriko Bide Berdea zeharkatuta, meatze zahar horietara iritsiko zara. Minen labo-rategi izan zena gaur egun Parkea Inter-pretatzeko Zentroa da, eta erromatarren garaitik 1984era arte meategia izan zenera sartu ahal izango zara. Historiaurreko az-tarnategiak interesatzen bazaizkizu, Aizpi-tarten bat edo beste ikus dezakezu.

Frantziako mugatik gertu zegoenez, inge-niari militarrak gune hartako mendietan jarri zuten beren arretan gaur egun-go Parkeko lurretan hainbat gotorleku instalatzeko.

www.gipuzkoamendizmendi.netwww.euskaditurismoa.net

N A T U R G U N E A K

mendi-ibiliak gustuko ba-duzu, toki egokira iritsi zara. Valderejo, Araba eta Burgosen artean, men-di-hegal malkartsuek inguratutako haran zabala da eta bederatzi xendrek zeharka-tzen dute. Besteak beste Puron ibaiaren hai-tzartea nabarmentzen da, Parke honetako paisaia ederrena.

Añanako Gatz Harana 5.000 larrainek

edo plataformek osatutako monumen-

tu-paisaia da. Larrain edo plataforma

horietan gesala -ur gazia- isurtzen da

eguzkiak ura lurrunduta gatza lortze-

ko. Bisita gidatu batean, oso gutxitan

ikusten den paisai honen historian, ar-

kitekturan eta ingurunean barrena ibili

ostean, aire librean dagoen SPA gazian

oinak eta eskuak busti ahal izango ditu-

zu eta lehen eskutik ezagutuko dituzu

gazgileen milurteko lanbidean behar di-

ren tresnak. Produktu bereziak ere eros

ditzakezu, hala nola gatzezko loreak eta

txuzoak.

www.vallesalado.com

GesaltzaAñana

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Gaubea

3.496 ha

Recuenco 1.240 m

Parketxeaa · Lalastra (Araba) · 945 353 146

Valderejoko fauna eta flora askotarikoa da. Orkatzak, azeriak edo basakatuak ikus ditzakezu. Haitzartean, Euskadiko sai arre kolonia handiena dago.

Lalastran, Valderejoren bihotzean, Parke-txea edo Parkeko Harrera-Zentroa dituzu, ibilbideen eta zerbitzuen berri emateko, eta Landa Interpretatzeko Zentroa, harane-ko historia eta ohiturak erakusten dituena.

Familiarekin bazatoz, jolastoki bat duzu haurrentzako eta piknik egiteko hornitu-ta dago.

Parkeko aldirietan, Santa Katalina Lorate-gi Botanikoa bisitatzeak merezi du, agus-tindarren monasterioaren hondakinetan dagoena. Oso gertu, bertatik pasatzea in-teresgarria den Lahoz, Villamardones eta Ribera herri hutsak daude. Halaber, galtza-da erromatarraren arrastoak, monumentu megalitikoak (Lorentzo Deunaren tumulua, Leron Mendiko monolitoa) eta hainbat ga-raitako baselizak daude.

www.alava.net www.euskaditurismoa.net

ValderejoParke Naturala

18

h A I T Z A R T E A

ESPERIENTZIA

TOP

Koba eremutarrek (otoitzera bideratutako eremuak) edo Laño, Faido eta Markizeko go-bek zure arreta erakarriko dute, baita Mue-lako arrokan zulatutako labar-baselizak ere, Durruma Kanpezun. Arluzeako arroi-lek eta harkaitzek eta Urizaharra herriak ere merezi dute bisita bat. Azken horrek harresiaren aztarnak mantentzen ditu.

Hegoalderago, Errioxako Balkoira gertura zaitezke Herrerako portura doan errepi-detik, eta Arabako Errioxako mahastiak, upategiak eta herriak ikus ditzakezu. Gol-fa egiten baduzu, bi zelai dituzu. Bietako bat, Urturi, Severiano Ballesteros berak diseinatu zuen.

Korresko Parketxean emango dizute Izkiko ibilbideei eta berezitasunen berri.

www.alava.netwww.euskaditurismoa.net

vitoria-Gasteiztik 31 kilometrora dago Izkiko Parke Naturala. Izki ibaiak zehartzen duen eta men-diz inguratutako eremu zabala da. Kotarik altuena Kapildui Mendia da.

Arabako urrunen dagoen txokoetako bat da, aparta perretxikoak biltzeko eta oinez, bizikletaz edo zaldiz paseoak eta txan-goak egiteko.

Izkik Europako quercus pirenaica erreser-ba handiena eta Arabako urki-erreserba handiena ditu.

Korresetik, Izkiko Sakana zeharkatu eta Bujandaraino irits zaitezke. Harkaitzaren Ama Birjinaren Baselizara igotzen bazara, Izki ibaiaren arroila harrigarria ikusiko du-zu, eta aisialdi-gune zabalean familiarekin gozatu ahal izango duzu.

IzkiParke Naturala

Ingurune guztia gobez, arrokan zulatutako koba

eremutarrez, beteta dago

L A ñ o K o G o B A K

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Korres, Arraia-Maeztu, Bernedo eta Kanpezu

9.143 ha

Kapildui 1.180 m

Parketxea · Korres (Araba) · 945 410 502

19


20

panorama eskaintzen dizuornitologia-

Euskadik kalitate handiko BIRDING

A T A R I A

informazio guztia duzu hemen:www.birdingeuskadi.net

21

Vitoria-Gasteizen Salburuako hezegunea erakargarri nagusia da. 1994an berres-

kuratu zen hezegune naturala, laborantzarako erabili ostean. Vitoria-Gasteizko

Eraztun Berdean dago kokatua, eta hegazti-barietate handi bat biltzen du,

migrazio-pasabide batean baitago.

Atariak, bere Interpretazio-Zentroak, publiko guztietara zuzendutako jolas-jar-

duera sorta zabala eskaintzen du: txangoak, tailerrak, hitzaldiak…


www.ataria.es

ATARIA, Salburuako altxorra

ornitologia arloan, Euskadik garatu duen jarduera itzela zure pasioetako batekin gozatzeko sortu diren hainbat behaketa-gu-netan nabari daiteke: hegaztiak begiztatzea. Eskaintza Birding Euskadiren bidez egituratzen da. Bertan, zeru irekia ezagutzeko dituzun zentroen berri izango duzu.

Euskadiren lurralde geografikoa ez da oso handia, baina harri zaitez, Espai-

nian ikus daitezkeen 563 espezietatik 347 hemen beha daitezke. Ornitologia

aniztasun horri esker, hegaztiak bistaratzeko nazioarteko sare natural onenen

parte da.

B I R D I N G

U R D A I B A I


ESPERIENTZIA

TOP

atozenean zatozela, ezagutzeko hegazti kopuru handia dagoela

egiaztatuko duzu. Izan ere, orni-tologiari dagokionez, Euskadi erakar-

garria da urte osoan zehar, urtaroaren arabera espezie batzuekin ala besteekin. Adibidez, Uribarri-Ganboako urtegitik Men-dixurreko Ornitologia-Parkeraino joan zai-tezke. Han, mota guztietako hegaztiak ikusiko dituzu oinez zoazela.

Badakizu non aurki dezakezun Euskadiko sai arrearen kolonia handiena?

Valderejoko Parke Naturalean, Araba men-debaldean. 1.200 hektarea baino gehiago-ko haran erdizirkularrean, arrano beltzek eta belatz handiek ere hantxe egiten di-tuzte habiak. Bidean, Puron ibaiaren hai-

tzartean barrena, ur-zozoa bere habitat naturalean ikusi ahal izango duzu.

Hegaztien txorrotxioarekin gozatzeko le-ku lasaiak atsegin badituzu, Izkiko Parke Naturala, Arabako Mendialdean, da horre-tarako egokia.

Toloño, Kantabria eta Kodes mendilerroen artean dagoen guneak, basoguneen eta Ebro bailarako Arabako Errioxako mahas-tien artean dagoen alde handia marka-tzen du.

Gune babestu hori ornitologia-gune ani-tza da eta ohikoa da liztorjale europarra eta kaskabeltzak ikustea.

Izkiko altxo ornitologikoa Okil Ertain izeneko okil arraro bat da

Balkoi handi batera ateratzea proposa-tzen dizugu, Aiara Harana gainetik pa-sa eta Gorobel Mendilerroa behatzeko. Igo zaitez globora eta harritu zaitez txo-ri-begiarekin: Nerbioiren ibaiaren jauzia, Txarlazo monumentua, Fraideburua edo sekulako haranera bide ematen duen balkoia.


Nerbioi ibairen jaiotza

espezie desberdinak

G o R o B E L

z347

22

G U A R D I A K o U R m A E L A K

ESPERIENTZIA

TOP

T X I N G U D I K o P A D U R A

Itsasoko eta uretako hegaztiak dira Txingudi padurako erakargarri nagusiak

Udaberria eta negua dira hegaztiak behatzeko garai onenak Euskadin

Euskadiren hegoaldean, Arabako Errioxan, mahasti ugari daude, eta euren artean ez-kutatuta, sorpresa atsegin bat: Guardiako urmaelak. Hiru urmael naturalek eta arti-

fizial batek, El Prao de la Paúl, osatutako hezegunea da. Azken horretan dago ber-tako behatoki bakarra. Gune honetatik, normalean, udazkena inauguratzen du-ten arabazozoak pasatzen dira. Tokikoen artean, basahateak edo koartza inpe-rialak edo errealak ikus ditzakezu. Mar-txotik irailera biltzen da hegazti kopuru handiena.

Gipuzkoan, Plaiaundiko Ekologia-Parkea Bi-dasoa ibaiaren eta Jaizubia ubidearen ar-tean dago. Txingudiko Badiara bistak ditu eta Irungo hirigunearekin harreman zu-zenean dago.

Migrazio-ibilbideko derrigorrezko pasabi-dea denez, uretako hegazti barietate han-dia aurkituko duzu. Txingudin lertxunak eta mokozabalak ikusiko dituzu pasatzen, eta belatz handia gisako espeziekin elkar-bizitzen dute.

Inguruneak eskaintzen duen ornitologia aberastasunarekin luzaroagoan gozatu

nahi baduzu, hurbil zaitez Higerreko Lur-muturrera, Hondarribian. Talaia natural perfektua da behaketak egiteko, batez ere, eguraldi txarra badago. Aiako Harrie-tara ere joan zaitezke, sai arreak habiak egiten dituen tokira.

Bizkaian hegaztiak behatzeko aukera gehiago daude. Prismatikoekin Bermeoko Aketxe Uhartera begiratuz gero, kaio han-kahoriak, ekaitz-txori europarrak, uba-rroi mottoduna edo belatz handiak beha ditzakezu.

Urdaibai Bird Center, Gautegiz Arteagan, ikerketa- eta dibulgazio-zentro bat da, fauna eta natura, oro har, babestera bi-deratutako formak eskuratzeko hegaztiak eta habitatak aztertzen dira. Era berean, zentroa behatoki bat da, eta migrazio-bi-daiaren barruan Biosferaren Erreserbatik urtero pasatzen diren 200 espezie baino gehiagori jarraitzeko aukera ematen du.

Nerbioi ibairen jaiotza

Martin arrantzalea

Belatx handia

23

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A B I R D I N G

Gipuzkoa mendebaldeko kostaldean abentura ha-rrigarria egiteko aukera eskainiko dizute, paisaien, harkaitzen eta fosilen irakurketa deszi-fratuz. Izan ere, itsasertzeko zati horrek inguruko labar harrigarriei nortasuna ematen dien altxor naturala gordetzen du. flyschaz ari gara, geruza sedimentarioen segida da, lurraren geologia-historiaren milioika urte erakusten duena.

Euskal Kostaldeko Geoparkean zaude, flyschak eta karstak abiapuntu hartuta mundu ezezagun eta harrigarrietara era-mango zaitu.

Mutriku, Deba eta Zumaia artean ikusiko dituzun geruza harrokatsuak agerian geratu dira itsasoaren ekintzaren ondorioz. Berezitasun batek ematen dio balioa zonari: flyscharen geruza-sekuentziak 60 milioi urte inguruko serie ia etengabe bat osatzen du. Geruza horietan geratu dira erregistratuak gertakizun handiak eta kataklismoak, baita maila orokorreko azken iraungipena ere. Arrazoi horrengatik, geruza asko gure planetaren denbora geologikoaren nazioarteko erreferentzia dira.

Flyscha hainbat motako sedimentu-geruzez osatutako harri-formazioa da eta horrek liburu itxura ematen dio

Euskal Kostaldeko Geoparkea, 2010. urteaz geroztik,UNESCOk aitortutako

Geoparkeen Europako Sareko kidea da

A L G o R R I

24

Paisaia miresteaz gain, aprobetxatu eta zaldi gainean ibili zaitezke, olatu suharrak zeharka ditzakezu ontzi batean edo trekkinga egin dezakezu labarretan. Edozein aukera ona da Biotopo Babestu izendatutako, eta 2010ean Euskadiko Turismo Saria irabazi zuen gune aldapatsuen xarma sakonago ezagutu nahi badugu.

Naturaren erakusketa hau behatzeko, Sa-koneta, Aitzgorriko Lurmuturrera edo Debako Mendatako Lurmuturrera joatea da onena. Zumaia zaudela, Algorri Baliabide Naturalak Interpretatzeko Zentroak itsaslabarren zirri-kituak eta beren ingurune natural osoa ezagutzeko aukera eskaintzen dizu.

Flyscharen eta karstaren geoparkea Geo-parkeen Europako Sarean (EGN) dago, borondatezko elkartea da eta ekimen be-rritzailea da lurralde jakin baten geolo-gia-baloreak zaintzeari eta bultzatzeari dagokionean.

60milioi urteren igarotzea sentituko duzu EuSkAL kOSTALdEkO GEOPARkEA

Udalerriak

Hedadura

Geh. altuera

Informazioa

Mutriku, Deba eta Zumaia

8.900 ha

200 m baino gehiagoko itsaslabarrak

Geoparkea · www.geoparkea.com

25

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A E U S K A L

K o S T A L D E K o

G E o P A R K E A

Flysch & Karst Experience

Zure eskura dauden sekretuak flyschean, lurreko geruzaren estrato desberdinak erakusten dituen harrizko multzo berezia. Multzoak bilakaeraren une garrantzitsuenak jarrai daitezke.

Gida profesionalek inguruneko natu-ra-ondarean barneratuko zaituzte

Hasi zure bidaia denboran zehar Nau-tilus Interpretazio Geologikoko Zentroan, Mutrikun. Bertan fosilak ikusiko dituzu, eta itsaslabar horietara joango zara on-tzi batean.

Milioika urteko sekretuak argitzen dituzten labarrak

m A R E A R T E K o Z A B A L G U N E A

26

ESPERIENTZIA

TOP

Antzinako itsaso tropikaleko kareharria higatuta sortu ziren

karstak

Barnealdea nahiago duzu? Flysch forma-zioari naturaren beste gauza miragarri ba-tek laguntzen dio duela mende askotatik hona: karstak. Antzinako itsaso tropika-leko kareharriaren higaduratik sortutako paisaiek antzina kobetan nola bizi ziren ezagutuko duzu Karsten Ibilbidean.

www.geoparkea.com

Algorri Interpretazio-Zentroan aukera izango duzu modu atsegin eta dibul-gatiboan UNESCOk aitortutako geo-parke honetako harrizko formazioak ulertzeko.


S A K o N E T A

27

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A E U S K A L

K o S T A L D E K o

G E o P A R K E A

olatu, pintxo eta mendi artean

Euskadin barrenaSURFEATZEN

28

e uskadik surfa esku-eskura jartzeko bitarteko guz-tiak eskaintzen dizkizu: olatu onenak, gastrono-mia aparta eta ahaztu ezin duzun paisaia. Hartu zeure taula eta eman parafina... surf egun zoraga-rri batzuekin gozatzeko zorian zaude. Hondartza ezagunak

edo ezkutuko kalak, guztiek olatu formako altxorrak gorde-

tzen dituzte Muskiztik Hondarribira garraiatuko zaituztenak.

Abentura ziurtatuta dago.

Ez du axola hasiberria bazara, surf ezagutza ertainak badi-

tuzu edo esperientzia baduzu. Euskal kostaldean aukera duzu:

Donostiako olatu maneiagarriak, Bizkaiko olatu menderagai-

tzak Galea Lurmuturrekoak, Meñakozekoak edo Izaro Uhartearen kos-

taldean sortzen direnak bezalakoak, 10 metroko altuerara

iristen dira.

Eskaintza Surfing Euskadiren inguruan egituratzen da. Bertan

aurkituko duzu kirol hori gure kostaldean egiteko behar duzun

informazio guztia.

Itsaslabarrak, harkaitzak, 2 metro baino gehiagoko olatuak... Euskal Kostaldea

zehartzen duten 250 kilometrotan barneratzen ari zara. Alde batera mendia; beste aldera, itsasoa. Zure eskuetan dago surf egun

zoragarri bat pasatzea

Euskadin barrena

m U N D A K A

informazio guztia duzu hemen:www.surfingeuskadi.net

29

E U S K A D I N A T U R A A K T I B O A S U R F E A T Z E N

Arribolas

IzaroLaida Laga

Mundaka

PlentziaBarrika

El SitioMeñaroz

AtxabiribilArrietara

La Reserva

La Triangular

BarinatxeAzkorri

El AcantiladoLa GaleaArrigunaga

JefreysEreaga

AreatzaPobeñas

Armintza

ZentralaPortume

Bakio

Ogeia

euskal Kostaldean sur-fak duen pisuaren ondorioz, txoko as-kotako bizitza kirol horretara zuzendu da. Zentzu horretan, Donostia “Donostia Surf City” surf kluste-rradun hiriburu egin da. Surflaria izan edo amateurra izan, jakin ezazu hiri hau dela surfa egin daitekeen hirigune gutxietako bat. Bere ingurunean surfari buruzko en-presa kopuru altuak ere lagundu du izen-dapen hori lortzen, eskolak, ingeniaritzak eta berrikuntza-gaitasuna du. Ikus deza-kezunez, surfa gorantz doa.

Z U R R I o L A , D o N o S T I A

MUNDAKA

BERMEOBAKIO

BARRIKALEMOIZ

SOPELAGETXO

LEIOALOIU

ASUA

BILBAO

BARAKALDO

PORTUGALETE

SANTURTZI

ZIERBENA

MUSKIZ

MUNGIA

GERNIKA-LUMO

IBARRANGELU

GORLIZ PLENTZIA

LEKEITIO

A-8

BI-631

BI-635

BI-633

30

Turismo Bulegoa

Surf kluba

Surf-eskola

Kanpina

Surfcamp

Surf-tailerra

Skate parkea

Guztientzako olatuak

Adituentzako olatuak

UharteaKarraspio

SaturraranAlkolea

DebaSorginetxe

Zumaia

Orrua

Izustarri

Aizpurupe

Getaria

UbiriZarautz Orio

Tenisa

Kontxa

Zurriola

Espigoia

A-8

Aprobetxa ezazu Euskadiko hondartzetan zauden bitartzea surfaren abantaila guztiekin gozatzeko. Eskola, turismo aktiboko enpresa eta surfcamp as-ko zain dituzu surflari egiteko. Oporrak pasatzeko modu bikaina izango da teknika guztiak ikastea, izan ere, Euskadi erreferente handia da kirol hau ikasteari eta praktikari dagokionez.

www.surfingeuskadi.net

Surfeatzen ikasi nahi duzu?

LEKEITIOONDARROA

MUTRIKUDEBA

ZUMAIAGETARIA

ZARAUTZ ORIODONOSTIA

HONDARRIBIA

PASAIAA-8

N-1

S U R F E A T Z E N

IDEIAoNBAT

31


EKITALDIENEGUTEGIA Euskal Kostaldean urte osoan zehar gertaera ekitaldi eta maila guztietako lehiaketak egiten dira eta surfaren mundua zure eskura jartzen da. Start Event 6 (surfaren mundu-txapelketa) edo Ibatour (Bodyboarden mundu-txapelketa) gisako lehiaketak, publiko guztiarentzako arrakasta handiko gertaerekin batera antolatzen dira, hala nola Surfilm Festibal, surf-pelikulekin, eguneko eta gaueko surf giroko festekin eta argazki-erakusketekin giro ederrarekin gozatu ahal izango duzu.


Begiratu zerumugara, itsasoan sartzeko zorian zaude zure tablarekin. Zein da zuretzako olatu egokiena? Euskadik gaitasun eta gustu guz-tietara doitzen diren milaka olatu eskaintzen dizkizu.

Bodyboard egun borobila aurki dezakezu Arrietara hondartzara, Sopelan, joatea era-bakitzen baduzu. Hondartza hori Ibatour-en Munduko egoitza da eta ezin hobea da hasi-berrientzako. Gainera, kirol gogokoena egin bitartean paisaiarekin gozatzen duen horie-takoa bazara, Zumaia eta bertako flyschak zain dituzu. Olatu ugari daude itsasaldiaren arabera.

Surf egin ezazu olatu mota guztietan... Euskadiko hondartzetan zaude

munduan ezaguna den ezkerraldeko

olatua32

OLATuEN IBILBIdEA

Ez duzu surflari izan beharrik, jar zaitez begira. Surflari onenak eskaintzen di-tuzten saio kitzikagarriekin eta Kantau-ri itsasoko olatuen ikusgarritasunarekin gozatzen hasteko. 6 metro gainditzen dituzten olatuak, eta 10 metrotara ere iritsi daitezkeenak, gutxien espero du-zunean ikusiko dituzu.

Bilboko kaiaren irteeran dago Galeako Lurmuturra eta 6 metro arte-ko olatuak eskain ditzake. Mundaka-ko itsasadarrera sartzen diren olatuek, Meñakozko kalakoek (Sopela eta Barri-ka), Debako Sorgin Zulokoek edo Roca Putakoek (Zarautz eta Getaria) ere al-tuera hori lortzen dute.

10 metroko altuerarekin harrigarri ger-ta dakizuke Izaroko olatua, Bermeoren parean. Europan ikus daitekeen han-dienetako bat da.

Tow-in taulek olatuak nola zehartzen di-tuzten ikustea nahiago baduzu, gehitu Akiti eta Belharra zure ibilbidera. Lehe-na Kontxako Badiaren atzealdean ez-kutatuta aurkituko duzu eta bigarrena, Europan surfeatutako olatu handiena jotzen da, eta Hendaian dago.


Hasiberria bazara, hauek dira zure hondartzak:

Sopelako, Bakioko, Lagako, Zarauzko eta Zurriolako hondartzak ezin hobeak dira hasi-berrientzako. Azken hondartza Donostiako hirigunean dago. Bakio ezker eta eskuin olatu konbinaziorekin; Laga olatu labur eta bizie-kin; Zarautz 3 kilometroko hondartzarekin eta Zurriola hodi-atalekin zain dituzu.

Esperientziadun surfisten lurraldea

Ezinezko altueradun olatuak eta kalitate han-diko hodi-atalak hondo harritsuen gainean. Eskarmentu handiko jendeari zuzendutako lurraldean zaude.

La Salvajekoek (Getxo eta Sopela artean) beza-lako olatuek kirol honen muturra sentiaraziko dizute. La Salvajeko olatuak hainbat tonto-rreko eskuinekoengatik ezagutzen dira. Meñakozeko (Sopela/Barrika) iragarkiak, mundu osoan ezaguna denak, 6 metrora irits daitez-keen olatuak itsaslabar baten aurrean nola hausten diren erakusten du. Adrenalina ziur-tatuta dago.

Eta hodi formako olatuak maite dituen horie-takoa bazara, gertura zaitez Orruara (Getaria). Gipuzkoa kostaldeko kalitate oneneko olatuak dira. Bestela zoaz Mundakara. Munduan eza-guna da ezkerreko olatu apetatsu eta perfek-tua, urtaro hotzetan soilik agertzen dena.

Surf egin ezazu olatu mota guztietan... Euskadiko hondartzetan zaude

Mundakako itsasadarrak hartzen du izen handiko eta izaera apetatsuko olatua hau. Olatu luzea da, hodi itxura harrigarria duena eta 4 metroko altuerara irits daitekeena. Ha-rrapatu nahi baduzu, argi ibili beharko du-zu, udazkenean eta neguan soilik agertzen baita eta, agertzen denean, hiru ordu ere ez ditu irauten. Hartzeko garaiz iristen ez ba-zara, Arribolaseko point break-ak gelditzen zaizkizu, Matxitxako lurmuturrean.

Eta itsasoa suhartasun osoz behatzea go-goko duen horietakoa bazara, ikuskizu-nak merezi du, eta Kantaurin oso erraza

da itsaso harrotua aurkitzea. Horretarako, hartu autoa edo autobusa eta murgil zaitez kostaldean barrena. Errepidetik itsasoz iri-tsi ezin daitezkeen olatuen ikuspegi pribile-giatua izango duzu Barrikan, Mutrikun edo Hondartza Grisean.

Beste aukera bat benetako surflariak lanean ikustea da. Sopela edo Zarauzko hondar-tzetara hurbildu behar duzu, Euskal Kos-taldean egiten diren nazioarteko lehiaketak egiten dira bertan urte osoan zehar, adibi-dez, Zarauzko munduko surf txapelketa.

S U R F E A T Z E N

33


OINEZOinordetzan Hartutako kultura-Paisaia

Euskadin barrena

E U S K A L K o S T A L D E K o B I D E Z I D o R R A

34

o I N E Z

Naturarekin bat egiteko modu onena Euskadik eskaintzen dizun bide-sare zabalean barrena ibiltzea da

imagina dezakezu? Bidezidor eta bidez betetako toki batekin topo egitea... Kilometro gutxitan, Euskadiko Oinordetzan Hartutako Kultura-Paisaiak aniztasun handia eskaintzen dizu eta horrek lurraldeak berak berez duen xarmari xarma gehiago gehitzen laguntzen du.

Arabako Errioxako mahastietatik Euskal Kostalderainoko sei-

naleztatutako bideen sare zabalak - ibilbide luzekoak (GR) eta

ibilbide laburrekoak (PR)- historian zehar eta natura eta kul-

tura balio handiko ondarean barrena eramango zaitu. Atse-

den hartzerakoan gastronomia gozo-gozoa dasta dezakezu.

Motxila eta makila besterik ez dituzu behar martxan jartzeko.

Has dadila abentura.

Euskadiko Mendi-ibiliak orrialdean seinaleztatutako mendi-

ibilien sareari eta dauden bideei buruzko informazio guztia

eskaintzen zaizu.

informazio guztia duzu hemen:

www.senderismoeuskadi.net

35


BilbaoKobaron Portugalete

Gernika-Lumo

Markina-XemeinDeba Zarautz

Hondarribia

Irun

Hernani

TolosaBidania

Zegama

AgurainEstibaliz

Armentia

Argantzun

Gatzaga Buradon

Vitoria-Gasteiz

DonostiaKOSTALDEKO BIDEA

BARNEALDEKO BIDEA

214,2 km

249,72 km

Ibiltaria biderik badago...

Santiagokoa


36

BARNEALDEKO BIDEA

Kostaldeko Bideak Euskadi marinela eraku-tsiko dizu, zortzi etapetan. Done Jakue bidearen txoko ezkutuak aurkitu nahi ba-dituzu, hauxe da zure ibilbidea. Garai ba-teko galtzadak, Zarautz eta Getaria lotzen zuena, itzelezko erdi aroko zubiak, Santi-mamiñe bezalako historiaurreko kobak eta beste hainbat erakargarrik harrituta utziko zaituzte. Baina itsas giroa men-diko aireekin ere kutsatzen da. Jaizkibel Mendian barrena, Donostiara itzuliko zara. Gipuzkoako muga igarotakoan, Urdaibaiko Erreserban sartuko zara, eta “Zin-egileen ibilbideak” ohore egiten die antzinako Bizkaiko jaunei.

Santiago Katedralak ongi etorria eman-go dizu Bilbora. Bertatik Portugaletera zuzenduko zara Bizkaiko Zubia ikusteko, UNESCOk gizateriaren ondare aitortuta-koa, edo Balmasedan Muzako erdi aroko zubia ikusteko, Monumentu Nazionala. Monumentu horiek ibilbide bat edo beste aukeratzera bultza gaitzakete.

o I N E Z

T o U R S E K o S A N m A R T I N ( o R I o )

Done Jakue Bidea ez da kirol-jarduera hutsa. Kultura da, giza eskubideen errespetua eta horien defentsa itsu-itsua da. Eta Euskadin, gainera, bertako txoko guztiak hobeto ezagutzeko aukera onenetako bat da. Kostaldeko Bidea edo Barnealdekoa aukera dezakezu. Zein aukeratuko duzu?

Barnealdeko Ibilbideak, Erromatarren garai-tik Iparraldearekin komunikatzeko ardatz nagusiaren mugan kokatuta dagoenak, paisaia, kultura eta gizarte aniztasun handia du. Zazpi etapa eta 200 kilome-trotan, haranetatik baso marduletara eta kostaldetik baratzetara pasa zaitezke. Iru-nek dituen Done Jakueren arrasto argiak azalean geratzen dira ibilaldiaren hasie-ra-hasieratik. Astigarragatik pasatzen den ibilbidean indarberritu zaitezke.

Bidean, zain dituzu Tolosa, Segura, Ordizia edo Aguraingo hirigune historikoak. Azkena Araba sartutakoan. Vitoria-Gasteizera iristen zarenean, Santa Maria Katedralaren zimenduakedo Armen-tiako Basilika ikus ditzakezu.

Orain, jarrai ezazu Zadorrako ibaiertza edo Ebro ibaiak bustitako Arabako Errioxako mahastiak. Horrela, Gatzaga Burdonera iri-tsiko zara eta Frantziako Bidearekin bat egin ahal izango duzu.

done Jakue Bideko

Kostaldeko Bidea Hondarribin hasten da

Araba eta Gipuzkoa,

Barnealdeko Ibilbidearen protagonistak

Betiko Done Jakue Bidearen bialternatiba

o R I o A R A B A K o L A U T A D A

37


GR38

ardoarenarrainaren ibilbidea

eta

U R D A I B A I

38

arrainaren ibilbidea

Zazpi etapetan paisaia zoragarri pilarekin goza-tuko duzu

Nahas zaitez mahastiekin bisitariak

mahatsondoak mahatsa zaintzen duen

bezala zaintzen duten lurraldean. Arki-

tektura aparteko upategiek bat egiten

dute antzinako lurpeko kalatuekin, ho-

betoen gorde duten altxorretako bat es-

kaintzeko: ardoa.

MAHASTI ARTEAN

o I N E Z

upategiak eta tradizioa Arabako Errioxan

euskadi iparraldetik hegoaldera zeharkatzen duen eta ondoen ezkutatutako sekretuak age-rian uzten dituen mendi-ibili zoragarria duzu zain: gune berde eta na-turalen eta itsasoan amaitzen den orogra-fia malkartsuen arteko konbinazioa.

Gaur egun ez duzu mandazaina izan behar ardo-zamarekin kaira iristerakoan brisa aurpegian sentitzeko. Jantzi zapa-tila on batzuk eta egin sentitzen duzuna. Paseo erosoak eman ditzakezu Arabako Errioxan mahastiz betetako paisaia beha-tzen duzun eta Kantauriko Mendilerroko erliebe malkartsuak zeharkatzen dituzun bitartean.

Mendiak igarotakoan Arabako Lautada da-tor, eta ibilbidea lasaitu eta paisaia goitik behera aldatzen da. Bat-batean lautada zabal-zabalak aurkituko dituzu eta Esti-balizko Santutegira iritsiko zara, Arabako zaindaria.

Baina laster beste paisaia batekin egingo duzu topo, Uribarri-Ganboako urtegiaren ertzean berdea eta urdina urtuta ikus daitekeena. Hortik Bizkaiko lurretara igaroko gara. Urkiola Mendia eta Oiz Mendiko erliebeekin egingo duzu topo. Urdaibaiko Erreserban amaituko duzun ibilbidea.

Paisaia aldatu da, dagoeneko kostaldean zaude. Bermeorekin eta bere gastronomia-rekin edo Lekeitiorekin, bere Jasokundeko Andre Mariaren Basilikarekin eta Karraspioko eta Isuntzako hondartzekin goza dezakezu.

Amaitu duzu ibilbidea. Orain, arrain ona dastatzeko unea da, mandazain on baten moduan, bidearen hasieratik eraman du-zun ardoarekin lagunduta.

Garai bateko mandazainek Arabako Errioxatik Euskal Kostaldeko Bermeo, Ondarroa eta Lekeitiora arte salgaiak garraiatzeko egiten zuten ibilbidea ezagutu dezakezu. 166 kilometroko ibilbidea mahastien, orografia malkartsuaren eta lautada handien artetik pasatzen da, kostaldean amaitzeko

L A G R A N ( A R A B A )

E LT Z I E G o

www.senderismoeuskadi.net www.euskaditurismoa.net

39


ESPERIENTZIA

TOP

GR120

3TenpluenIbilbideaARANTZAZUeuskal artea hizki larriz

Loiolako Ignazio Deunaren plantak eginez eta

hiru etapetan (47 kilometro) Aizkorri-Aratz Parke

Naturalean paseatu eta Gipuzkoa barnealdeko

hiru monumentu ezagunenak bisitatu ahal

izango dituzu: Loiolako Santutegia, Antiguako Base-

liza eta Arantzazuko Santutegia.

Arantzazu pasa den mendeko berrogeita hamargarren hamarkadan

zaharberritu zen (hiru sute izan eta gero) eta gure artista famatuenen lagin

onenak biltzen ditu: Oteizaren fatxada, Chillidaren ateak edo Basterretxearen

margoak, Gipuzkoako herriaren omenaldi handiena bere zaindariari.

Arantzazu, gainera, euskararen sehaska izateagatik ere ezagutzen da.

Toki bakarra da euskal hizkuntzaren dibulgazioan eta irakaskuntzan eta

Euskadiko kulturari buruzko xehetasun gehiago ezagutzen lagunduko dizu.

www.arantzazu.org

A R A N T Z A Z U

40

ibilbidean zehar Urola Erdia, Urola Garaia eta Debagoiena eskualdeak ezagutuko dituzu, bere ondasun kultural, espiritual eta emoziona-laren parte egiteko.

Azpeitian Loiolako Santutegiaren eraikin dotorea ikusiko duzu. Loiolatarren etxea-ren inguruan eraikitako monumentu multzoa da. Bertan jaio baitzen Ignazio deuna. Euskal erlijioso horren erromes-u-rratsak dira Euskadiko ateak parez pare irekitzen dizkizun turismoa garatzeko proiektuaren oinarri.

Ignazio Deunaren izarra jarraituz, mun-du guztiko jesuiten kongregazioan gaur egun presente dagoen istorioa ezagu-tuko duzu.

Ezagutu bere biografia, bere ebanjeliza-zioa eta Loiolak Euskadiren eta gaine-rako munduaren arteko harremanean izan duen garrantzian.

LOIOLAIgnazioren lurra

o I N E Z

Santuaren urratsak

Ignazioaren ibilbideak erromesaldia artearekin konbinatzen uzten dizu

Proiektuak monumentu gisa zaintzen ditu altxorra hauek: Loiolako Santutegia, Antiguako Baseliza eta Arantzazuko Santutegia.

Mendi-ibilia jarraituz, barnealdera joango zara Zumarragara iritsi arte eta bertako Antiguako Baseliza izango da zure bigarren geldialdia. Eta, azkenik, Aizkorri-Aratz Parke Naturalean barneratuta, aprobetxa ezazu Oñati eta Arrikrutz Kobazuloa

www.tierraignaciana.comwww.senderismoeuskadi.net

A N T I G U A

L o I o L A

IDEIAoNBAT

41


PEDALEI ERAGINEZEUSKADIN BARRENA

Distantzia laburretan gozatzeko ibilbide dotoreak

VA L D E R E J o K o PA R K E N AT U R A L A ( A R A B A )

42

U R D A I B A I

P E D A L E I E R A G I N E Z

ez du axola zenbatean behin ibiltzen zaren bizikletan, ezta zure gaitasun fisikoak ere. Euskadin egin ditza-kezun ibilbideak familia guztiarekin kirol egun atse-gin bat pasatzeko prestatuta daude. Lurralde txiki honek berezitasun bat du, gainera, etapa erosoetan zeharka

daiteke. Gozatzeko aukera bat 4 Euskadiko BTT Zentroak dira,

edonor sar daitekeen guneak dira zure zaletasuna lasai-la-

sai praktikatzeko eta, era berean, aparteko paisaiak ikusteko

aukera izango duzu, Bizkaiko kostaldea edo Arabako men-

dialdea, esaterako, eta paisaia eta kultura adierazpen uga-

ritara sartuko zara.

Euskadiko xarmak beste modu batera ezagutzeko, Bide Berdeak

erabil ditzakezu. Erabiltzeari utzi zitzaion trenbideak dira eta,

zalantzarik gabe, bazter berrietara hurbilduko zaitu.

Euskadin gehien egiten den kiroletako bat da txirrindularitza. Hori dela-eta, euskal lurraldea

edozein ibilbide mota egitera ohitutako era guztietako zaleak ikusiko dituzu bidean.

Abentura ikaragarri gustatuko zaizu. Anima zaitez eta egiaztatu ezazu

informazio guztia duzu hemen:www.btteuskadi.net

43


baldin eta Urdaibaiko Biosferaren Erreserba eta bere inguruetan ibiltzea erabakitzen baduzu, maila guztietako hamaika ibilbide dituzu.

Omako Bailara eta Oizko Parke Eolikoa zeharkatzen dituzten ibilbideak edo Ber-meotik Zugastietara arteko ibilbidean era-kuts ditzakezu bizikletaren gainean duzun gaitasuna. Mundakako itsasadarraren era-kargarri guztiak erakutsiko dizun mendi-bidez erraz bat eginez ere has dezakezu zure esperientzia.

Euskadiko lau BTT Zentroetako bakoitzean, Harrera-Puntuak eta kirol honekin lotutako zerbitzuak prestatzen dituztenei buruzko informazio-puntuak daude: ibilbideen informazioa, GPSaren alokairua, aldagelak, dutxak eta bizikleten garbiketa.

Busturialdea-Urdaibai BTT Zentroa (Mendatako Harrera-Puntua. Bizkaia)maila guztietako 11 ibilbide, nahiz eta adituentzako ibilbide zailenak nabarmentzen diren.

Izki Arabako Mendialdea BTT Zentroa (Urturiko Harrera-Puntua. Araba)Izkiko natura-parkearen barreneko ibilbide zailak eta ibilbide lasaiagoak garai bateko Euskadi-Nafarroa trenbidearen bide berdean.

Debabarrena BTT Zentroa (Mintxetako Harrera-Puntua. Gipuzkoa)400 km maila desberdinetako 14 ibilbidetan barrena.

Valderejo BTT Zentroa – Añana (Angostoko Kanpineko Harrera-Puntua. Araba)Hainbat zailtasuneko 7 ibilbide eta, batez ere, Sobron Garaikoa nabarmentzen da, 24 kilometrokoa. Errazenak, berriz, Espejokoa eta Angostokoa dira.

Harrera-Puntuak

BTTDibertimendua nahi adina ibilbidetan

2.000 kilometro inguruko BTT ibilbidea zain duzu euskal lurraldeko

txoko onenak erakusteko. Jarri zure bizikletaren edo Euskadiko 4 BTT Zentroetako batean alokatzen

duzunaren kilometro-kontagailua zeroan. Ibilbide bakarren

lekuko izango zara

IDEIAoNBAT

44


Arabako Mendian, zuhaitzek eta arrokek edertasun berezi bat osatzen dutela ikusi-ko duzu. Edo, garai batean, mandazainek Bermeotik Arabako Errioxako bihotzera egiten zuten ibilbidearen zati bat egin dezakezu. Ibilbide hori dagoeneko eza-guna duzu Ardoaren eta Arrainaren Ibilbide-tik. Inguruko hamabost ibilbideek maila guztientzako esperientziak eskaintzen diz-kizute, Bide Berdeko zati errazak edota La Dormidako aztarrikatutako bidezidorrak.

Zergatik ez diozu Gipuzkoari beste ikus-pegi batetik begiratzen, Debabarrene-ko ibilbideen bidez? Flyschen formazio geologikoek, hondartzen segidak edo barnealdeko gailurrek zehazten dute ibil-bide-saretaren zailtasuna. Euretan ba-rrena, malda handiak jaitsiko dituzu edo mendi-bide errazenak zeharkatzen dituz-ten hondartza ederrak behatuko dituzu pedalei eragiten diezun bitartean. Bide batez, itsasoko produktuetan oinarrituta-ko gastronomia gozo-gozoa ezagutuko duzu eta horrek pedalei eragitea erraztu-ko dizu.

o m A K o B A S o A

Dibertimendua nahi adina ibilbidetan

I Z K I

45


BIDEberdeak

Pedaleei eraginez, aurreratu lokomotora bat bezala

46

Mendien hegaletatik soilik igarotzen den ikuspegi ederren ibilbide bat nahi izanez ge-ro, Mutiloa-Ormaiztegikoa da. Barnaola base-rrian hasten da, Mutiloan.

Urolako Bide Berdea, Zumarragatik Azpei-tiara artekoa, interesgarrienetako bat da: Trenbidearen Euskal Museora, Loiolako Ig-nazio Deunaren Santutegira, Urola ibaiaren zintzurrera hurbiltzen gaitu eta luxuzko amaiera du: burdinaren kultura garai bate-ko siderurgia eta burdinola handien bidez.

Bizkaian bide gehiago aurkituko ditu-zu Enkarterrietan, Burdinaren Mendietan, Atxurin...

Burdineko Mendietako Bide Berdea Bizkaiko historiaren bihotzetik pasatzen den ibilbi-dea da. Traslaviña geltokitik (Artzentales) abiatzen da eta Burdinolen Ibilbidean barne-ratzen gaitu.

Atxurikoa Mungiatik abiatzen da eta Butroe ibaiaren haranetik paseo atsegin bat eskain-tzen du.

Arrazolakoa, Durangaldean dago eta Apata-monasterio eta Arrazola (Atxondo) lotzen ditu. Arrazolan, Bizkaiko baserri zaharrena izan daitekeena dago, Ollargan. Baita XVIII. mendeko ur-errota bat eta Roke Deunaren Baseliza ere. Amaieran, hasierako burdinezko eta kobrezko meatokien labeen eta meatza-rien herrien aztarnak ikusiko dituzu. Mea-toki horiek 1946an utzi zioten errentagarri izateari.

euskadik eskaintzen dizkizun Bide Berdeak oso erakargarriak eta askotarikoak direnez, “tre-naren moduan” joango zara.Araba eta Gipuzkoa artean dago ezagune-netako bat, garai bateko Euskadi-Nafarroa Trenbidearen ibilbidetik pasatzen dena. Arla-bango mendatetik irten (Araba eta Gipuzkoa artean) eta Lizarraraino iristen da. Ibilbide honek Arabako Mendialdeko Izkiko Parke Naturaleko bazter solidarioetara eramango zaitu, edo Vitoria-Gasteiz beste ikuspegi batekin begiratzen utziko dizu.

Euskadin, mendia itsasoarekin batera aur-kitzen da eta, horrek, bisitariari paisaia zo-ragarria eskaintzen dio. Zentzu horretan, Aiako Harria da Gipuzkoako ibilbide bere-zienetako bat abiapuntua. Kostan jarraituz, Pasaiako porturaino irits zaitezke, Oiartzun ibaiaren ertzetik itsasoraino eramango zaitu.

Bidasoako Bide Berdeak zuhaitzez eta lan-darediaz jositako bide batetik eramango zaitu: intxaurrondoak, urkiak, eukaliptoak, sagarrondoak... paradisua zentzumentzako.

Meatokietaraino sartzen utziko dizun eta Euskadik siderurgia arloan lortutako arra-kasta nola lortu zuen erakusten dizun ibil-bidea oso berezia da. Arditurriko Bide Berdea da, Pasai Antxotik irten eta Oiartzun ibaia-ren albotik igarotzen dena.

Plazaola-Leitzaran Bide Berdearen ibilbide erakargarria Andoinen hasten da eta Leitza-ran haraneko hariztietatik eta pagadietatik igarotzen da, Gipuzkoa eta Nafarroa artean.


Bide Berde gisa ezagutzen diren ibilbideak erabiltzeari

utzi zitzaion trenbidearen balio kulturala, historikoa eta praktikoa

berreskuratzeko erabakiaren ondorio dira. Euskadik bide

horiek hainbat ibilbideren bidez eskaintzen dizkizu, erabiltzen

dituztenei ekoturismoaren abantailak erakusteko asmoz

www.viasverdes.com

B I D A S o A K o B I D E B E R D E A

47


Euskadiko naturaz hitz egitea, "kolore

berdean" hitz egitea da, baina herrialde

txiki hau zerbaitek bereizten badu, berde

hori Oinordetzan Hartutako Kultura Onda-

rearen zati da; oinez, bizikletan edo beste

edozein jarduera egiten dituzun paseoe-

tan, monumentuek, herriek, tradizioek eta

batzuetan itsasoko zaporea eta besteetan

mendikoa izango duten produktuz bete-

tako aparteko gastronomiak eta askota-

rikoak harri eta zur utziko zaituzte.

21

76 Kolorez betetako baso bat

Omako basoa, Ibarrola euskal artistak jarritako kolorez zipriztinduta dago, bere hostoak eta edertasuna are misterio-tsuago egiteko.

Edozein puntutatik itsaslabar malkartsuak hondartza erdi ba-satiekin ikusi ahal izango dituzu.

Euskal Kostaldearen panoramika bat

Historiaz betetako bide bat

Done Jakue Bideak bi ibilbidetatik zeharkatzen du Euskadi, Kostaldetik eta Barnealdetik. Aukeratu zure bide-rik onena.

Paseo bat Urdaibain

Eta UNESCOk Biosferaren Erreserba izendatutako bazter baten kide izatea.

10

...dastatzera gonbidatzen

zaitugu.

48

3 4 5

Natura aktiboko

Kolorez betetako baso bat

Olatuakzamalkatzea

Surfa arloan, mundu osoan ezagunak diren euskal hondartzetakoolatuak ikustea edo zamalkatzea.

Gozatu gure salda onenekin

Eta murgildu zaitez aparteko mundu natural batean flora eta fauna as-kotarikoa eta kontrastatua duenean. Hegaztiak gustuko badituzu, begi-ratu zererura, 300 espezie baino ge-hiago dituzu.

Berdean barneratu eta zerura begiratzea

Ezinbestekoak...

E Z I N B E S T E K o A K

8 9Egiten duzun urrats bakoitzean historia eta ondare interesgarriko baliabidee-kin gurutzatuko duzulako eta, gaine-ra, mundu naturalera egindako bidaia osatzen lagunduko dizun edozein hiru-gune hurbil duzulako.

Oinordetzan Hartutako Paisaia Kultural bat

Eta itsasotik gertu zaudenean, eska

ezazu kaitik ekarri berri duten arraina;

eta hobetu proposamena txakolin

on batekin

Arrainik onena kaian

Arabako Errioxako ardo bat, edo agian txakolin oso hotz bat,

egoerak erabakiko du. Giro onena

nahi baduzu, parteka ezazu "txotx" bat

edozein euskal sagardotegitan.

10Gozatu pedalei eraginezEuskadi ondo prestatuta dago BTT ibilbideentzako, interpretazio-zentro eta seinaleekin. Badago kirola eginez naturarekin gozatzea baina gauza hoberik?

49


...eta abenturak aurrera darrai

Surf egitea, oinez ibiltzea edo Eus-

kadi bizikletan ezagutzea proposatu

dizugu, baina oraindik gehiago dago.

Abentura ugariz eta bazter zoragarrien

partaide sentitu ahal izango duzu.

Ura gogoko baduzu, kanoan edo kaya-

kean arraun egiteko baldintza one-

nak aurkituko dituzu. Bilbao, Butroe,

Urdaibai, Urola eta Oriako itsasada-

rrak eta Sobron ibaia dira kirol horiek

egiteko puntu nagusiak.

Euskadiko kostaldean belaontzi batera

igotzea erabakitzen baduzu, flyschak

gordetzen duen istorioa ezagutu ahal

izango duzu Mutrikura, Debara edo

Zumaiara gerturatuko zaituzten paseo

erosoetan, kirol-arrantza edo urpekaritza

egiten duzun bitartean.

Zure mailaren eta lehentasunen arabera planifikatu ditzakezu jarduera pila dituzu zain

Euskal mendien orografia bitxiak eskala-tzeko horma handiak eskaintzen dizkizu. Antolatzen diren ikastaroekin has zaitezke edo igoera bertikaletan zenbat balio du-zun erakutsi dezakezu zure gainditzeko grina lagun duzula.

Informa zaitez Euskadiko parke naturalen baliabideei buruz eta espeleologia egiten has zaitezke, euskal lurraldeko alde ho-netan ugari diren simetan, kobetan eta failetan.

Guztiarekin ausartzen bazara, Euskadik zure eskura jartzen du erreka-zuloen eta arroilen jaitsiera. Aguakeko haitzartea, Arri-tzagakoa –Gipuzkoako osoena– edo Leze arraila-koba jaitsierarekin gozatzeko toki paregabea da. Eta zeure emozioak proban jarriko dituen zerbaiten bila bazabiltza, gerturatu zaitez Irustako ur-jauzietara... dituen 120 metrok mutu utziko zaituzte.

Hori guztia eta askoz gehigo... izan ere, abenturak aurrera darrai.

www.aktiba.info

50

EUSKADI TURISMOA www.euskaditurismoa.net

ARABAKO TURISMOAwww.alavaturismo.com

BIZKAIKO TURISMOAwww.mybilbaobizkaia.net

GIPUZKOAKO TURISMOAwww.gipuzkoaturismo.net

LANDETXEAKwww.euskaditurismoa.net

NEKATUR902 130 031 · www.nekatur.net

Xarmawww.xarmahotels.com

URDAIBAIKO BIOSFERAREN ERRESERBA· Busturialdea · Busturia (Bizkaia) 944 650 822www.busturialdeaurdaibai.com

· Madariaga Dorrea · Busturia (Bizkaia) 946 870 402 (Ihobe) www.torremadariaga.net

GORBEIAKO PARKE NATURALA· Sarriako interpretazio-Zentroa (Araba)945 430 709

· Areatzako Parketxea Areatza (Bizkaia) · 946 739 279

· Gorbeialdeawww.gorbeialdea.com www.gorbeiacentralpark.com

AIZKORRI-ARATZ PARKE NATURALA· Interpretazio ZentroaArantzazuko santutegia · 943 782 894 www.gipuzkoamendizmendi.net

· Interpretazio ZentroaAizkorriko Ataria · 943 802 187 www.zegamaturismoa.net

ARALARKO PARKE NATURALA· Informazio Zentroa · Ataun (Gipuzkoa) 943 180 285 · 943 582 069www.gipuzkoamendizmendi.net

· Lizarrustiko Parketxea943 180 285 · 690 055 892

Aralar Parke Naturalaren Interpretatzeko Zentroa · 943 582 069www.gipuzkoamendizmendi.netwww.lizarrusti.com

URKIOLAKO PARKE NATURALA· Informazio Zentroa · Abadiño (Bizkaia)946 814 155 · www.urkiola.net

ARMAÑONGO PARKE NATURALA· Enkarterriko TurismoaBalmaseda (Bizkaia)946 801 356 · www.enkartur.net

PAGOETAKO PARKE NATURALA· Iturraran Parketxea · Aia (Gipuzkoa)943 835 389 · www.aiapagoeta.com

· www.gipuzkoamendizmendi.net

AIAKO HARRIA PARKE NATURALA· 943 494 521 / 943 495 069· www.oarsoaldea-turismo.net· www.gipuzkoamendizmendi.net

IZKIKO PARKE NATURALA· Parketxea · Korres (Araba)945 410 502

VALDEREJOKO PARKE NATURALA· ParketxeaLalastra (Araba) · 945 353 146

BIRDING EUSKADIBulego Teknikoa: ikt 945 003 278 · www.birdingeuskadi.com

ATARIA945 254 759 · www.ataria.es

GUARDIAKO URMAELAKLaguardia-Biasteriko Turismo bulegoa Guardia (Araba)945 600 845 · www.laguardia-alava.com

URIBARRI-GANBOAKO URTEGIAGaraioko Probintzia Parkea (Araba)945 181 818

TXINGUDITxingudiko PaduraIrun (Gipuzkoa)943 619 389 · www.euskadi.net/txingudi

GOROBEL·Orduñako Turismo bulegoa Orduña (Bizkaia)945 384 384 · www.aiaraldea.org

·Amurrioko Turismo bulegoa Amurrio (Araba)945 393 704 · www.airaldea.org

GEOPARKEAwww.geoparkea.com

Mutrikuko Turismo bulegoa (Gipuzkoa) 943 603 378 · www.mutriku.netDebako Turismo bulegoa (Gipuzkoa) 943 192 452 · www.deba.net

Zumaiako Turismo bulegoa (Gipuzkoa) 943 143 396 · www.zumaia.net

GEOPARKSwww.europeangeoparks.org

SURFING EUSKADI946 195 861 · www.surfingeuskadi.com

MENDI-IBILIAK EUSKADIN

945 354 006 · www.senderismoeuskadi.net

GR-38 Ardoaren eta Arrainaren Ibilbideawww.alava.net

GR-120 Hiru Tenpluen Ibilbideawww.tierraignaciana.com

DONE JAKUE BIDEAwww.euskaditurismoa.net

BTT EUSKADIwww.btteuskadi.net

Urdaibai BTT Mendata (Bizkaia) · 946 257 204

Arabako Mendebaldeko BTTUrturi (Araba) · 945 378 262

Debabarrena BTTElgoibar (Gipuzkoa) · 943 747 356

Valderejo Añana BTTAngostoko kanpina (Araba) · 945 353 271

BIDE BERDEAKwww.viasverdes.com

AKTIBA944 389 868 · 637 770 033 www.aktiba.info

INFO praktikoa

Geoparkeak

Birding

I N F o P R A K T I K o A

Turismo aktiboa

Informazio orokorra

Ostatuak

Naturguneak

BTT eta Bide Berdeak

Surf

Mendi-Ibiliak

51


INDUSTRIA, BERRIKUNTZA, MERKATARITZA ETA TURISMO SAILA

DEPARTAMENTO DE INDUSTRIA, INNOVACIÓN, COMERCIO Y TURISMO

www.euskaditurismoa.netwww.tveuskadi.netwww.euskadigozaezazu.net

Documents

Aktiboa - euskadi.eus...Santikurutze Kanpezu Azpeitia Azkoitia Legazpi Zumarraga Lezo Lizarra Zuñiga Antoñana Hendaia Apatamonasterio Arrazola Mungia Artebakarra mendia Maeztu Bernedo