Geniletilmi, Gzden Geirilmi kinci Bask

AIKLAMALIETM YNETM

TERMLER SZLProf. Dr. Ali BALCI

Prof. Dr. Ali BALCI

ISBN 978-605-364-074-5

Kitapta yer alan blmlerin tm sorumluluu yazarna aittir.

2010, Pegem Akademi

2. Bask: Ekim 2010

Dizgi-Grafik Tasarm: Grsel Avc

Kapak Tasarm: Grsel Avc

Bask: Cantekin Matbaas

(Ankara-0312 3843435)

AIKLAMALI ETM YNETM TERMLER SZL

Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar

Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. tiye aittir.

Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,

kapak tasarm, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt

ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.

Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.

Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda

yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar

satn almamasn diliyoruz.

iii

NSZ

nsanlar, kavram ve terimlerle dnr, fikir yrtr, iletiim kurarlar. Pek tabii ki dnme, akl yrtme, iletiim kurma gibi srelerin hayata geirilmesi iin de kavram ve terimlerde ortaklama salanmaldr. Bu ortaklama, bir taraf-tan ayn olay ve oluumlarda ayn kavram ve terimlerin kullanlmas, te yandan da bu kavram ve terimlere ayn- benzer anlamlarn yklenmesiyle oluur. Top-lumda belli alt kltr ya da gruplarn, kendilerine zg kavram ve terimler, dier bir anlatmla bir terminoloji oluturduklar grlr. zellikle de meslek grupla-rnda bunu aklkla grmek mmkndr. yle ki bir meslekte kavram ve terim-lere, gndelik kullanmlar dnda farkl- deiik anlamlar yklenmitir. Bylece jargon ad verilen, bu meslek grubuna zg adeta bir terminoloji- bir dil mey-dana gelmitir. Dolaysyla da bir meslekte mensuplarn salkl diyalog ve ileti-ime girebilmeleri, meslein sorunlarna zm getirebilmeleri, iletiimde bu-lunabilmeleri, meslein bu alt dilini, kendine zg terminolojisini bilmelerini, sonra da yaantlarna geirebilmeleriyle mmkndr.

Tpk dier meslekler iin sz konusu olduu gibi Eitim Ynetiminin de bir akademik alma alan ve bir meslek olarak kendine zg bir dili, terminolojisi vardr.

zellikle de Eitim Ynetimi, Teftii, Planlamas ve Ekonomisi (EYTEPE) Tez-siz Yksek Lisans Program rencileri, genelde ynetim, zelde de eitim ynetimi zgemii bulunmayan retmenlik alan ya da branlarndan gelmek-tedir. Dolaysyla bu rencilerin eitim ynetimi konu ve sorunlarn alabil-meleri, onlar tartabilmeleri, zm getirebilmeleri iin ncelikle alann termi-nolojisine hakim olmalar beklenmektedir. te bu szlk bata EYTEPE tezsiz yksek lisans program rencileri yannda Eitim Ynetimi ve Teftii yksek lisans ve doktora programlar rencilerinin bu ihtiyalarn karlamak zere hazrlanmtr. Szln bir dereceye dek de Eitim Ekonomisi ve Planlamas yksek lisans ve doktora programlar rencilerinin ihtiyalarn karlayabile-cei sylenebilir. Szln ayrca alann akademisyen ve pratisyenlerine yararl olabilecei beklenmektedir. Szlkte alfabetik sra iinde alann kavram ve terimleri, ngilizce karlklar ile birlikte verilmi, sonra da gerekli aklamalar yaplmtr. Szln sonunda Tke ve ngilizce dizinler verilmitir.

Bir deneme niteliindeki szln gelimesi, meslekta ve rencilerinin yapc eletirileriyle mmkn olabilecektir. rencilerim ve meslektalarmn bunu benden esirgememelerini diliyor, szln yararl olmasn diliyorum.

Prof. Dr. Ali BALCI

2005 Ankara

v

NDEKLER indekiler............................................................................................................... v Trke ngilizce Eitim Ynetimi Terimleri Szl ................................ 1 Kaynaklar ........................................................................................................... 243 Eitim Ynetimi Terimlerinin Trkeden ngilizceye Dizini ............. 247 Eitim Ynetimi Terimlerinin ngilizceden Trkeye Dizini ............. 269

A Adalet (Justice): Eit toplumsal koullar ve imkanlar iinde tm insanlarn zgrce ve ok ynl gelimesini, eit hak ve sorumlulu-un paylald bir toplumda birey-lerin yaratc olarak i grebilmesini, herkese temel eit hak ve devler tannm olmasn, bireyin eylemle-rinin toplum tarafndan gvence altna alnmasn ngren hukuk ve etik ilkesi (Demirta ve Gne 2002).

Adalet yaklam (Justice approach): rgtte alnan kararla-rn, yaplan uygulamalarn, bunlarn sonucunda doacak fayada ve maliyetin birey ve gruplar arasnda eit datlmas sorununu konu edinen i ahlak anlay.

Adamsn eitlik gdleme kura-m (Adamss equality motivating theory): alanlarn, rgte verdik-leri karlnda rgtn onlara verdikleri arasnda denge grmeleri halinde ilerini daha istekli yapacak-larn (gdleneceklerini) ngren gdleme kuram.

Aday (Candidate): Bir i ya da greve talip olan, ba vuran ya da bakalarnca gsterilen kimse.

Aday memur (Candidate on probation): Kamu hizmetine yeni girmi yetitirilmekte ve denenmekte olan devlet memuru.

Adokrasi (Adhocracy): Brokrasi-ye alternatif olarak gelitirilmi bir ynetim sistemi olup geici i ta-kmlar, akc i sorumluluklar, az sayda kural ve merkezilememi (decentralized) yetki gibi boyutlar bulunmaktadr. Bir ynetim sistemi olarak adokrasinin karakteristikleri arasnda; genelde ksa dnemlilik, planlarn kapsamad eitli du-rumlar, informellik, belirsizce tanm-lanm sorumluluklar, sklkla rn ya da mteri blmlenmesi, sklk-la yerinden ynetimli, katlmac, genel denetim ve sonu ynelimli olma gelmektedir (Hampton 1977).

Ak artrma (Auction, open bidding): Tek satcya karlk bir-ka ya da pek ok alcnn olmas durumudur. Tek satc genelde mal sahibi adna hareket eden profes-yonel bir aracdr. Ak artrmada mal en yksek fiyat veren mteri-ye satlr. Satc alclar arasda rekabeti krkleyerek fiyat ykselt-meyi hedefler.

Ak bte politikas (Deficit financing): Hkmetlerin isizlii ve ekonomik durgunluu nlemek zere bte an bir ekonomi politiksas olarak benimsemeleridir. Ak veren ya da ekonomik ya da ekonomik politika gerei ak verdi-

Eitim Ynetimi Terimleri Szl

2

rilen btede kamu harcamalar ile normal devlet gelirleri (vergi, resim, har vb.) arasndaki fark borlanma ile karlanr (Byk Ekonomi An-siklopedisi.

Ak ciro (Balnk endorsement): Genellikle emre yazl senetlerde sakl haklarn nc bir ahsa devredilmesine ciro denir. Hamili-nin adnn belirtilmedii ciroya ise beyaz ciro ya da ak ciro denir. Ak ciro senedin hamiline yazl senet gibi tedavl edilmesine imkan verir; ciro edilenin ad bo brakl-mak sretiyle yaplr. Ak ciroda hamil; ak ciroyu kendi adna ya da bir bakas adna doldurarak tam ciro haline getirebilir, ak cironun altna yalnz imzasn koyarak yeni bir ak ciro yapabilir, ak cironun altn imzalayarak senedi tam ciro ile devredebilir, zerine hibir ey yazmadan senedi hamile imi gibi devredebilir (Byk Ekonomi Ansik-lopedisi (BEA)).

Ak ek (Blank check): zerinde denecek miktar dnda konulmas gerekli tm unsurlarn (ek kelime-si, tediye emri, muhatabn ad,, tanzim tarihi,, keidecinin imzas) yer ald eklere denir.

Ak dnceli: (Open-minded, liberal- minded): nyarglardan uzak dnebilen, bakalarnn da doru dnebileceini kabul eden, banaz olmayan.

Ak eksiltme (Dutch auction, tender): Normal ak eksiltme, monopson koullar altnda yaplr. Monopsonda tek alcya karlk

rekabet eden satclar bulunur. Satclar fiyat krarak rekabet eder-ler. Bu trden ak eksiltme mal ve hizmet almlarnda uygulanr. Ak eksiltmede genelde en dk fiyat veren maln ya da hizmetini satar ya da kiralar. Bazen ak eksiltme-ye giren satclar aralarnda anlaa-rak fiili kartelemeyi yaratrlar. Tek alc ile fiili kartelleme ile satcla-rn ayn piyasada karlamasnda monopson durumu ortadan kalkar; iki yanl monopol oluur (BEA).

Ak eitim (open education): Ders konular, retim stratejileri ile ara ve yntemlerinde klasik snr-landrmalarn kaldrlarak retmen ve renci arasnda daha katlmc, demokratik ilikilerin kurulmasn savunan eitim yaklam.

Ak hava eitimi (Open air education): Byk ehirlerin baz sakncalar ile fiziksel bakmdan geliememi ve iyi beslenememi, baz salk sorunu olan ocuklar ak temiz hava ve gneten yarar-landrma etkinlikleri ile bu amala alan okul ve snflar.

Ak isizlik (Open unemployment): alma istek ve yeteneine sahip olduklar halde piyasada olumu cret dzeyinde i bulamayanlarn toplamdr.

Ak kap politikas (open door policiy): Bir rgtte alanlara, gnn her saatinde sorunlarn at kap yneticilerine iletme ve onlarla grme olana salayan ynetim anlay ve uygulamas.

Eitim Ynetimi Terimleri Szl 3

Aklayc model (Explitive mo-del): Klasik ynetim kuramclarn-dan zellikle de Fayolun ilkeleri ile Weberin ideal brokrasi ilkelerinin btnletirilmesi- badatrlmas sonucu oluan modeldir. Model rgtlerin, evreleriyle ilikilerinin hemen hemen hi olmad ve ka-rarllk- belirlilik koullarnn egemen olduu teknik sorunlarnn zm-n konu edinir. Modele gre yneti-ciler, btn deikenleri kontrol edebileceklerinden rgtn ama ve hedeflerini gerekletirmek zere eldeki kaynaklar etkili biimde kul-lanmaktan sorumludurlar. rgt mekanik bir yapya sahiptir. Bu yapda temel ve ilevsel amalarn saptanmas gereklidir. Sonra da bu amalara ulamak zere ynetsel ve teknik grevlerle planlama ve uyumlatrma iin uyulmas gerekli kural ve sreler belirlenmelidir. Bunlarn uygulanmas kat bir otorite yaps ile mmkndr. letiim ka-nallar ve bireysel roller ayrntl ve nettir; bireysel ve keyfi davranlara olanak tanmaz. Arzu edilen rgt-sel davranlar salamak zere kontrol ve revizyon sistemleri uygu-lanr. Model rasyonellie, akla, dzenlilie dayanr (BEA).

Ak oturum (Open session): Daha nceden kararlatrlm belli bir konunun uzmanlarca, belli bir yer ve sre iinde, izleyiciler nn-de tartlmasdr. Ak oturum eitimsel, toplumsal, siyasal, eko-nomik hemen her konuda dzenle-nebilir. Ak oturum konusu, katla-cak uzmanlar ya da konumaclar, yer ve sresi nceden ilan edilir. Uzman ya da konumaclar izle-yenlerin nnde rnein bir masa etrafnda oturarak, bakann yne-

timinde grlerini sra ile anlatr-lar. Ak oturumda tartlan konu-da kesin sonulara ulamaktan ok konunun deiik boyutlarnn orta-ya konulmas, izleyenlere bir d-nce kazandrlmas, hatta kendi-lerinin bireysel olarak bir sonuca gitmelerinin salanmas hedeflenir.

Ak retim (Open teaching): Klasik ve geleneksel snf retimi dnda retmen ve rencinin yz yze gelmeden kitap, radyo, teyp, televizyon, video, kapal dev-re televizyon sistemi, tele konfe-rans ve internet gibi biliim ve iletiim aralar yardmyla yaplan retim.

Ak sistem (Open system): Yaama ve bymesi, evresiyle srekli iliki kurmasna bal olan, bu erevede evresinden girdi (enerji, bilgi, hammadde vb.) alan ve evresine kt/ rn sunan bir sistemdir. Btn sosyal sistemler ak sistemlerdir. Esasen Yzde Yz ak ya da kapal bir sistem olmaz. Sistemin akl, bir derece meselesidir.

Ak sistemlerin ortak zellikleri (Common characters of open systems): (1) Girdi ithali, (2) Enerji dnm, (3) Dntrlm enerjinin ihrac, (4) Sistemin olayla-rn emberi olarak grlmesi, (5) Negatif entropi (sistemin ihtiyacn-dan fazla enerji ithal etmesi ve fazlasn skntl anlarda kullanmak zere depolamas), (6) Enformas-yon kontrol mekanizmalar; enfor-masyon girdisi, geri besleme ve srecin kodlanmasn ierir. Siste-min sadece rn retmede kulla-

Eitim Ynetimi Terimleri Szl

4

naca girdi almas sz konusu deil ayn zamanda evre ile ilgili enformasyon alr. Geri besleme evre ile ilgili enformasyon sala-mann yannda sistemin dzenli almasn salar. Geri besleme olmazsa sistemin sapmalar dzel-tilemez, sistemin dengesi kaybolur ve rgt lr. rgt her trden girdiye ak deildir; seici davra-nr. (7) Srekli denge ve homoestasis (homoestasis=deimezlik): Sistemin srekli girdi ithali netice-sinde dengesinin bozulur gibi ol-mas; ancak deimeye neden olan gleri kontrol etmek ya da ntr hale getirmek suretiyle zelliini aynen korumasdr. Srekli denge tam bir hareketsizlik ya da denge durumu deildir. Deyim yerinde ise sistem belli bir salnma gsterirse de bu salnma onun dengesini bozamaz; sistemin de snrlar kaybolmaz. Sistemin homostasis hali sistemin kaybolan dengesini yeniden kurmas, kendi kendini tamir etmesidir. (8) Rol farkllama-s ve spesifikleme; sistem byr ve geliirken rol farkllamas ve fonksiyonlarn spesifiklemesi ynnde bir eilimin olumasdr. (9) Esonululuk: Sistemin hedefi-ne birok yol ya da alternatifle ulaabilmesidir. Btn yollar Romaya kar.

Ak toplum (Open society): Belli dogmalara saplanp kalmayan, srekli aratrma ve kendini yeni-leme abas iinde olan, srekli kendini gelitiren, deiimi geli-menin motoru gren bir toplum.

Aklayc aratrma (Explanatory research): Bir olay ya da sorunun

gerek neden ya da nedenlerini ortaya koymak amacyla yaplan bir aratrma. Gerek anlamda akla-yc aratrmalar ancak ok dei-kenlerin ok sk kontrol edilebildii, aratrmann i geerlik dzeyinin yksek olduu gerek deneysel desenlerle yaplabilir.

Amlayc yntem (Explatory method): Bir konuda yaplan ba-lang niteliindeki aratrma. Am-layc aratrma, asl aratrmann verilerinin dalmnn grlmesine, zellikle de deikenlerinin bulun-masna ve kapal ulu yaplmasna olanak salar. Bugne dek arat-rlma ans olmam bakir konularn aratrlmasnda ilk olarak amlay-c bir aratrma yapmak nemli bir stratejidir.

Adli soruturma (Judicial investigation): Ceza kanunlar ile ceza hkml zel kanunlarda ak olarak su saylan eylemlerin i-lenmesi durumunda yarg organla-rnca yaplan soruturma.

Adokrasi (Adhocracy): Brokrasi-ye alternatif yaklamlardan biri olarak nerilmitir. Adokrasi ksaca formellemenin, fazla kurallama ve standartlamann olmad, merkeziyetilikten uzak bir rgt-lenmedir. Adokrasi, eitli uzman-lklara sahip birden fazla grubun birlikte almasna imkan vererek ok deiken, dinamik, rekabeti evre ihtiyalarna yant veren bir yaplanmadr. Adhokrasi bu anlam-da kendi kendini ynetme ve de-netleme yeterlii olan uzman kiile-rin oluturduu bir rgtlenmedir. Adhokrasi brokrasinin yant vere-

Eitim Ynetimi Terimleri Szl 5

medii ada ok hzl evre ihtiyalarn karlamak zere geli-tirilmitir.

Ar yetkisizlik durumu (State of serious nonjurisdiction or lack of jurisdiction): Yaplan ynetsel ilemin yok hkmnde olduu durum ya da durumlardr. Bu du-rumlar iki kmede toplamak mm-kndr (Gzbyk 2002): (1) Grev gasp, (2) yetki gasp.

Ahlak (Morality): (1) Bir toplumsal bilin, davran ve ideolojik iliki biimi, (2) Bir topluma hatta bir snf ya da kesime zg tarihsel ve somut olarak belirlenmi o toplu-mun belli bir toplulua, snfa, dev-lete hatta tmyle topluma olan tutumunu kurallatran trel gr-ler, deerler, normlar, ilkeler, iliki ve davran biimleri kmesi (Aydn 2001).

Ahlaka karlk etik (Morality versus ethics): Baz yazarlar bu iki kavram e anlaml grmlerse de znde bu iki kavram birbirleriy-le ok ilikili ancak farkl kavram-lardr. Etik bir ahlak felsefesi iken ahlak, etiin aratrma konusudur. Etik kuramlar ahlakn z, kkeni ve toplumsal yaamdaki ilevinin yan sra insanlarn birarada yaa-malarnn gerekleri, toplumsal yaamn normlar ve deerleri, kiilerle toplum ilikisi, bireysel yaamn amac stne grleri dile getirir. Ahlak kltrel deerler ve ideallerle ilgili doru ve yanllar ve bunlara uygun olarak nasl dav-ranlmas gerektiine ilikin yazl olmayan standartlardr. Etik ise hem daha soyut kavramlara dayal

hem de bu soyut kavramlardan ne anlalmas gerektiini tanmlamak-la megul olur. Etik kurallarn belirli bir alana ilikin yazl kurallar ier-mesi beklenir. Etik ayrca adalet, eitlik ve dn kavramlarna nemli bir yer verir. Pek tabii ki bir ok etik sorun ahlaki sorunlar da kapsar. Ahlak bir disiplin olarak etiin gn-lk yaama yansyan kurallar de-metidir. Ahlak gnlk yaamda bireylerin nasl yaamalar gerektii hakknda ayrntlar getirirken etik daha soyut ve kurumsal bir bak sunar (Aydn 2001).

Aile grubu tanlama toplants (family group diagnostic meeting): Aracnn amac problem zmek deil tanlamaktr. orta-mndan uzakta toplanlarak katlm-clarn: Bu takm ncesine gre daha etkili olabilir mi? Takm doru olarak ve doru olmayan neler yapmaktadr? yeler arasnda iyi ilikiler var m? Sorularna cevap vermeleri istenir. Baz yelerle ya da tm yelerle grmeler yaplarak sonu toplantya sunulur. Toplant sonunda problem alanlar tanlanr; ncelik sralamas yaplr.

Aile grubu takm kurma toplant-s (Family group team building meeting): Amac, probleme zm olacak eylem admlar zerinde karar vermek yoluyla takmn etkili-liini artrmaktr. Problem zm plannda kim, ne yapmak zorunda ortaya konulmu olur. Toplant ilk ya da gn srer. Arzu edilen deime iin znde bir deil bir-ka toplantya ihtiya duyulur.

Eitim Ynetimi Terimleri Szl

6

Aile planlamas (Family planning): Bir lkede ekonomik refah dzeyinin artrlmasn hz-landrmak ve toplumun yap itiba-ryla daha salkl ve kltrl birey-lerden olumasn salamak zere doum orannn drlmesine dnk politika ve uygulamalar btndr.

Akademi (Academy): (1) eitli bilim dallarnda, gzel sanatlarda ya da uygulamal sanatlarda orta ve yksek retim yapan yar zerk okul. (2) yeleri bilginlerden, yazar-lardan, sanatlardan oluan bilim ve sanat kurulu.

Akademik (Academic): Pratik-le/uygulamayla ilgili olmayan aksi-ne kuramsal, dnce ve soyutla-malarla ilgili olan.

Akademik eitim (Academic education): Orta eitimde anadili, yabanc diller, tarih gibi genel, soyut ve kuramsal derslerle verilen eitim. Yksek retimde ise liberal sanatlar alannda verilen eitim (ncl, 2000).

Akademik zgrlk (Academical freedom): Akademik zgrl iki ekilde tanmlamak mmkn g-rlmektedir: (1) Bir konuyu kamu yarar gzetmeden ve konunun ierik ve biimine dair d direktif ya da mdahalelerle snrlanmadan renme, retme ve aratrma ve sonularn yaynlama zgrl. (2) Bir eitim kurumunun retile-nin ideolojik ierii ne olursa olsun kendi ileyi kurallarn koyma ve renci ve retim elemanlarn

seme zgrl. Akademik zgr-lk akademisyenlerin hizmetini satn alan ya da temin edenlerin teslim edilen hizmetin mahiyetini belirleme gcne sahip olmamala-rn ifade eder.

Akademik yetenek (Academical aptitude): Akademik almalarda gerekli olan doutan getirilen ve sonradan kazanlan yetenekler btn.

Akademik zeka (Academical intelligence): Soyut kavramlar kavrama ve anlama yatknl sa-layan zeka.

Akl yrtme- muhakeme etme eski dilde istidlal (Reasoning): Mantkl ekilde yani mantk ilkele-rine uygun tarzda dnme, mantk ilkelerini uygulayarak sorun zme. Akl yrtmenin bilinen iki yolu, tma varm (induction) ve tmden-gelim (deduction) dir. Tmevarm, paradan btne varmaktr. nsa-nn blk prk bireysel gzlemle-rini olaylar aras ilikileri aklar tarzda, akln kullanarak yaplat-rlmas, rnein spor yapan bir insann yaants sonunda, spor yapmad zamanlara gre kendini daha salkl hissetmesini belli bir sre gzlemlemesi sonunda, spor yapmayla salkl olma arasnda bir iliki kurmas, tmrevarmdr. Tm-dengelim ise btnn pratikte bi-reysel olayda dorulanmasdr. rneimizdeki spor yapma ile salkl olma arasnda bir iliki vardr yargsnn btnnn, pratikte bireysel bir olayda gzlen-mesi- denenmesi, tmdengelimdir. Aratrma asndan somutlatrr-

Eitim Ynetimi Terimleri Szl 7

sak bireysel olaylardan bir hipoteze varmamz tmevarm, bu hipotezin pratikte snanmas ise tmden gelimdir.

Aklclk (Rationalism): Akln, bilginin tek kayna olduunu, do-runun , gerein deneye bavurul-madan nsel (apriori) ilkelere daya-narak ortaya konulabileceini ileri sren felsefe doktrini.

Akreditasyon (Accreditation): Bir rgt ya da kuruluun belirlenen standartlara gre yeterliliinin sap-tanmas sreci. Akreditasyon sre-ci nce belgelendirme sreci ile balamaktadr. Belgelendirme- beyana dayal bilgiler yeterli bu-lunmazsa tamamlattrlmakta, ye-terli bulunursa onu saha- alanda ziyaret izlemektedir. Alanda ziyaret bir anlamda beyanlarn yerinde incelenmesi, test edilmesidir. Alan ziyareti sreci bazen ok uzun sre alabilmektedir. Alan ziyareti de baarl bulunduunda kurulu ya da rgte yeterlik belgesi verilmek-tedir.

Aksiyon aratrmas (Action research): Aratrma trlerinden birisi olmann yannda bir veri top-lama yaklamdr da. rgtsel gelimede bir planl deime arac-s olmann yannda hemen her trden gelitirme srecinde hem tanlama arac, hem de her aa-mann durumunu saptayan bir dnt verme arac hizmeti grr. Arac rgtsel gelimede dan-manla mteri sisteminin youn bir birlikte alma, veri toplama, veri tartma ve planlamay ierir. Mo-delin anahtar aamalar; tanlama,

veri toplama, mteri grubuna geri besleme, mteri grubu ile birlikte tartma ve alma, eylem planla-mas ve eylemdir.

Aktif nfus (Economically active population, active population): Bir lke nfusunun kazan elde etmek amacyla ekonomik faaliyet gsteren blmdr. Aktif nfusa alan nfus ya da iktisaden faal nfus da denmektedir. Aktif nfusa fiilen alanlar ve i arayanlar girmektedir. Kazan amacyla almayan ev hanmlar ve ren-cilerle, emekliler ve 15 ya alt kk ocuklar aktif nfus d lke nfusunu oluturmaktadr.

Alan aratrmas (Field research): Bireylerin belli bir konu-daki bilgi, gr, tutum , dnce ve duygularn, gerektiinde de demografik zelliklerini tespit et-mek amacyla yaplan aratrma-lardr. Bu trden aratrmalarda betimsel aratrma deseni uygula-nr ve veri toplamak zere de g-rme- mlakat, tutum lekleri, anket ve testler kullanlr.

Alfa I. Tr hatas (Alpha error): Doru olan bir null hipotezinin reddedilmesi halinde yaplan hata-dr. Dier bir ifadeyle doru olan bir null hipotezinin reddedilme olasl-dr. Daha ak olarak Alpha hata-s, Ho null hipotezine gre bir ista-tistiksel testin hata yapma- retme olasl olarak tanmlanabilir. Bu tr hata yapma olaslna () ad verilir. Alpha hatasna manidarlk dzeyi de denir. Alpha hatas ayrca bir istatistiki lnn rnek-leme dalmnn red blgesinin

Eitim Ynetimi Terimleri Szl

8

bykln gsterir. Basit bir rnekle anlatlmak istenirse klasik konferans tipi renme ile bilgisa-yar destekli renme arasnda bir fark yoktur biiminde szlendirilen null hipotezi, bir istatistiksel test ile test edildiinde, gerekte bu iki renme biimi arasnda bir fark yokken diyelim ki bilgisayar destekli renmenin lehine bir farkllk bu-lunmusa birinci tr hata yaplm olur. Bu tr hatay yapma olasl benimsenen manidarlk dzeyidir.

Alg (Perception): Bireyin ald uyaranlar, kendisine anlaml hale gelecek ekilde snamas, semesi, rgtlemesi ve yorumlamas sre-cidir. Alg bireyin evresini, uygun bir davran gstermek zere an-lamlandrmas srecidir. Alg bire-yin evresini, eksiksiz- tam olarak resimlendirmesi deil ksmi yap-landrmasdr. Bunu tayin eden de bireyin ihtiyalar, ilgisi, dnya gr, arzular, deerleri ve ei-limleridir. Alpha hatas ayrca bir istatistiki lnn rnekleme da-lmnn red blgesinin bykln gsterir. Basit bir rnekle anlatl-mak istenirse klasik konferans tipi renme ile bilgisayar destekli renme arasnda bir fark yoktur. Null hipotezi, bir istatistiksel test ile test edildiinde eer gerekte bu iki renme biimi arasnda bir fark yokken diyelim ki bilgisayar destekli renmenin lehine bir farkllk bu-lunmusa birinci tr hata yaplm olur.

Alg savunmas (Perception defense): Gerek sosyal algya engel bir faktr olup bireyin,kendini kiisel olarak tehdit eden ya da

kltrel olarak kabul grmeyen bir enformasyonu arptmas ya da ihmal etmesidir. Algsal savunma, bireyin uzun dnemli inanlar ya da tutumlar ile ters den bir du-rumla karlamas durumunda zellikle ortaya kar. Alg savun-mas sreten olumaktadr (Steers 1981): (1) Duygusal olarak rahatsz edici ya da tehdit edici uyaranlarn doal olanlara gre yksek dzeyde tannmas sz konusudur. (2) Bylesi uyaranlarn tannmasn engelleyici radikal deimelere gtren ikame alglar oluturulur. (3) Kritik uyaranlar tannmasalar da duygusal tepkiler retirler.

Alt sistem (Sub system): Bir sistem eitli paralardan oluur. Bu paralara alt sistem ad verilir. Sistem kavram gibi alt sistem kavram da keyfilik gsterir. ncele-nen analiz dzeyine gre deiir. yle ki Eitim Bilimleri Fakltesi bir sistemdir; akademik ya da y-netsel nitelikte bir takm alt sistem-lerden olumutur. rnein.Faklte Sekreterlii Faklte sistem olarak kabul edildiinde Fakltenin bir alt sistemidir. Faklte Sekreterlii kendisi bir sistem olarak ele alnr-sa- analiz nitesi, renci leri Brosu onun bir alt sistemi duru-mundadr. Alt sistemleri sistemden ayran zellikler unlardr (Baaran 1991): (1) Alt sistemin varl sis-temin varlna baldr. (2) Bir alt sistemin eksiklii sistemin yaama-sn tehlikeye sokar. (3) Bir alt sistem dier alt sistemlere bal olarak yaar. (4) Bir alt sistemin grevi birden ok birim tarafndan yaplabilir. (5) Bir sper sistemi oluturan sistemler alt sistemler