Agresja w szkole

Stop!!!!!!!!

Definicja agresji Zdefiniowanie pojęcia agresji nie jest łatwe. Nie

ma zgodności w poglądach, ani co do jej definicji, ani też do źródeł. Są teorie traktujące agresję jako instynkt bądź zachowanie nabyte poprzez uczenie się .Według innych traktowana jest jako nabyty popęd lub odpowiedź na frustrację. Teorie powyższe zakładają istnienie w człowieku określonej tendencji o różnie rozumianej etiologii. W praktyce wychowawczej przydatne jest przyjęcie rozumienia tego terminu jako zachowania.

Przez agresję więc rozumie się świadome i celowe zachowanie zwrócone przeciw innym osobom /także przeciw sobie/ i przedmiotom zmierzające do wyrządzenia szkody. Należy rozróżniać między agresją, a przemocą. Dla zachowań agresywnych charakterystyczna jest równowaga sił psychologicznych bądź fizycznych osób uczestniczących w agresywnym zdarzeniu. O przemocy mówimy, gdy tej równowagi brak.

Warto pamiętać, że chłopcy stosują bezpośrednie formy agresji.

Dziewczynki działają w sposób zakamuflowany, wolą manipulować związki przyjaźni i obgadywać, niż wprost wyrażać swoje niezadowolenie czy uczucia.

Coraz częściej mówi się w szkołach o narastaniu problemu agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży. Następuje wyraźny wzrost liczby agresywnych zachowań uczniów na terenie szkoły. Nie wiadomo, dlaczego mamy do czynienia z tak znacznym wzrostem aktów przemocy. Jeszcze kilkanaście lat temu nie notowano tylu przypadków agresji. W szkołach było o wiele bezpieczniej.

O rozmiarach agresji wiemy niewiele, ponieważ uczeń z obawy przed powtórnym pobiciem, sponiewieraniem, ośmieszaniem nie zechce o tym komukolwiek powiedzieć.

Agresja przedstawiana jest jako wzór zachowania, przenoszona z porachunków między grupami na każdego, kto się różni. Szacunek należy się tylko silniejszemu. Na pograniczu młodzieżowych i szkolnych źródeł agresji wśród młodzieży mieści się zjawisko “fali” w szkołach będące przejawem i przyczyną zachowań agresywnych. Uczniowie starsi na swoje ofiary wybierają młodszych i słabszych fizycznie kolegów. Grożą pobiciem, ściągają od “kotów” haracze, przestrzegając jednocześnie przed donosicielstwem. Zastraszane ofiary nie mają odwagi szukać pomocy.

Dlaczego????? Co jest przyczyną tak nagłego wzrostu

brutalizacji życia w szkole ?

Dlaczego zdarzają się na terenie szkoły pobicia, kradzieże i wymuszenia ?

Jakie są przyczyny zaistniałych zjawisk?

duży wpływ stanowi rodzina i osłabienie jej roli wychowawczej,

nieodpowiednie środowisko rówieśnicze, transformacja ustrojowa, która stwarza szereg

nowych oczekiwań, możliwości, norm postępowania i zagrożeń społecznych

środki masowego przekazu – telewizja, ukazująca w filmach sceny okrucieństwa, agresji i zabijania.

Rodzaje przemocyRodzaje przemocy

Fizyczna – bicie, kopanie, plucie, Fizyczna – bicie, kopanie, plucie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie w wymuszanie pieniędzy, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności.pomieszczeniach, niszczenie własności.Słowna – przezywanie, wyśmiewanie, Słowna – przezywanie, wyśmiewanie, obrażanie, plotkowanie, obgadywanie, obrażanie, plotkowanie, obgadywanie, namawianie, grożenie, szantażowanie.namawianie, grożenie, szantażowanie.Bez użycia słów i kontaktu fizycznego - Bez użycia słów i kontaktu fizycznego - wrogie gesty, miny, manipulowanie wrogie gesty, miny, manipulowanie związkami przyjaźnizwiązkami przyjaźni

Przemoc w szkołach występuje w relacji: dziecko – dziecko dziecko – nauczyciel nauczyciel – dziecko Przyczyny tego stanu rzeczy leżą po

stronie nauczycieli i po stronie dzieci.

Przyczynami przemocy ze strony dzieci wobec innych dzieci oraz dorosłych są:

Destruktywne grupy rówieśniczeAlkoholizm w rodzinieBezrobocieTrudności materialne Telewizja, wideo, kinoGry komputerowePisma młodzieżoweNarkomaniaRozbicie rodziny, brak kontaktu ze szkołą, niewydolność wychowawcza rodzinyAgresja w rodzinie, znęcanie się nad dziećmi, brak akceptacji, patologiaZaburzenia emocjonalne, wady rozwojoweZemsta za zbyt niskie oceny, poczucie skrzywdzenia.

Przyczynami przemocy ze strony nauczycieli wobec dzieci są:

1.Stres zawodowy2.Agresja ze strony dzieci3.Przepracowanie4.Niewykonywanie poleceń5.Niedocenianie zawodu6.Trudności materialne7.Niepewność pracy8.Manipulowanie uczniami, przedmiotowy stosunek do ucznia.

Ważną rolę w kształtowaniu postaw w ogóle, postaw nieagresywnych w szczególności, spełniają rodzice. Przekazywane przez nich wzory zachowań, a przede wszystkim stosowany system kar i nagród zdają się jednak nie sprzyjać w wyrabianiu pozytywnych nawyków. Większość rodziców wymierza karę za agresywne zachowanie gdy tylko je dostrzeże. Sprawia to, iż dziecko bardzo szybko uczy się hamować agresję, ale tylko w obecności rodziców i w domu. Dzieci karane za przejaw agresji przez rodziców zachowują się bardzo brutalnie poza domem i w szkole, wśród rówieśników. Kompensują sobie w ten sposób “domową ascezę”, wstrzemięźliwość w agresji. Wielu rodziców z niedowierzaniem przyjmuje skargi nauczycieli na złe zachowanie ich “grzecznego dziecka „

Czynniki sprzyjające agresji w szkole. Trzeba pamiętać, że adresatami agresji w szkole

są uczniowie, nauczyciele i rodzice. Często zdarza się, że występują w roli ofiar, sprawców i światków przemocy. W zarządzaniu szkołą ważne jest stworzenie takich warunków dla społeczności, które będą utrudniały agresorom [małym i dużym] stosowania przemocy. Należy pamiętać, że stosowanie przemocy w szkole ułatwia utrzymywanie tabu wobec tego problemu .

Innym czynnikiem agresji w szkole jest brak komunikacji pomiędzy rodzicami i nauczycielami. Ofiara przemocy w takiej sytuacji nie ma żadnych szans na uzyskanie jakiejkolwiek pomocy ze strony dorosłych a sprawcy czują się bezkarni.

Zbyt słaby nadzór pracowników szkoły na przerwach i w miejscach, w których przemoc najczęściej zachodzi [ubikacje, szatnie, wnęki], również sprzyja rozwojowi różnych form agresji.

Dlaczego dzieci są agresywne? Dziecko zachowuje się agresywnie, bo takie zachowanie

przynosi mu korzyść. Uczeń dostaje nagrodę, najczęściej w postaci akceptacji grupy podobnych sobie. Na drodze tzw. wzmocnień – zachowania te są utrwalane.

Drugą przyczyną takich zachowań jest naśladownictwo. Dziecko, które żyje w świecie przemocy, widzi ją co dzień w domu, w szkole, w telewizji – będzie te zachowania naśladować jako zachowania wzorowe. W tym przypadku brak umiejętności prospołecznych jest powodem zachowań agresywnych .

. Sposoby redukowania agresji Najczęstszym sposobem eliminowania

agresji jest karanie dziecka za agresywne zachowania, karanie fizyczne. Tymczasem badania psychologiczne udowodniły, że karząc za agresję możemy uzyskać rezultat odwrotny od zamierzonego – nie likwidację, lecz utrwalenie, wzmocnienie zachowań agresywnych w myśl zasady „agresja rodzi agresję’’.

Może również dojść do tzw. przemieszczenia agresji. Dziecko będzie się zachowywać grzecznie w obecności osoby karzącej, ale „wyładuje’’ nagromadzone napięcie emocjonalne na innych obiektach, sytuacjach, gdzie nie czuje się zagrożony ukaraniem [niszczenie sprzętów, napaść na słabszego kolegę, dewastacja przyrody – to przykłady przemieszczania agresji].

Czy wobec tego w ogóle stosować kary?

Zdecydowanie tak, ale trzeba pamiętać, że skutecznie przeciwdziała nie kara fizyczna, lecz kara „psychologiczna’’, tzn. manifestowanie przykrości, jaką sprawiło nam naganne zachowanie. Można np. powiedzieć: „Pobiłeś go bo się zdenerwowałeś. Rozumiem. Przykro mi z tego powodu, ale wiesz, że bić nie wolno. Musisz ponieść karę.” Unikać natomiast należy ocen obniżających poczucie własnej wartości dziecka w postaci słów: „Jesteś złym chłopcem. Za karę………………. „

Kary słowne powinny być połączone ze spokojnym tłumaczeniem i wyjaśnieniami. O ile kara fizyczna, jak też zastosowana w uniesieniu kara słowa, budzi u karanego poczucie niechęci, gniewu, o tyle kara „psychologiczna’’ prowadzi u karanego do poczucia winy, która może stać się motywem zmiany dotychczasowego zachowania.

Poczucie winy będzie ty większe, jeżeli kara pochodzi od osoby, którą dziecko darzy szacunkiem, sympatią, zaufaniem. Ważna jest również częstotliwość kar.

Nie możemy być nastawieni tylko na karanie dziecka. Trzeba dostrzegać także przejawy dobrego zachowania. Nagradzać za życzliwość, chęć pomocy, dobrze wykonane zadanie.

Unikać natomiast trzeba wyrzutów, pouczania, dawania tzw. dobrych przykładów. Jeżeli nauczyciel powie, np. Patrz, Kasia tak ładnie pisze a ty………., wzbudzi w ten sposób w dziecku naturalny sprzeciw. Nikt nie chce być gorszym, głupszym i chociaż raz chce przyłożyć temu najlepszemu, stąd właśnie częste ataki na prymusów, niechęć skierowana w ich stronę.

Czynniki chroniące Eliminowanie zachowań agresywnych

może być skuteczne jedynie wtedy, jeśli wzmocni się czynniki chroniące, powstrzymujące rozwój przemocy. Omówmy krótko te najważniejsze

Silna więź z rodzicami. Dzieci otoczone miłością, zainteresowaniem, mają mało powodów do agresji wrogości. Uciekają się do agresji , gdy się boją, są osamotnione lub gdy mają silną potrzebę akceptacji czy zwrócenia na siebie uwagi.

Zainteresowanie nauką szkolną. Młody człowiek musi wiedzieć, że uczy się dla siebie, że nie może lekceważyć swojej przyszłości. Praca nie czeka, ale ucząc się zwiększamy swoje szanse

Jest ważne nie tylko, co mówi wychowawca, ale również jak mówi. Należy przy tym pamiętać, że zgodność słowa i czynu budzi zaufanie, życzliwość, sympatię. Drogą do budowania porozumień może być dialog. Dialog to nie spoufalanie, a wzajemne zaufanie. Uczeń w obecności nauczyciela powinien czuć się godnym i ważnym partnerem w rozmowie. Nauczyciel przejawiający obojętność emocjonalną, egoizm w stosunku do uczniów może wyzwalać sprzeciw, agresję a także niechęć do obowiązków szkolnych.

Jak pisze J. Brągiel, w szkołach powinna być prowadzona w większym stopniu profilaktyka pierwotna, dotycząca zapobiegania i nadużywania agresji wobec dziecka. Wiąże się ona z promowaniem zdrowia ucznia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii społecznej w rodzinie, szkole i grupach rówieśniczych.

W szkołach powinna być również realizowana wtórna profilaktyka, która miałaby na celu wczesne wykrycie objawów przemocy i maltretowania dziecka zanim pojawią się trwałe zmiany, urazy czy przykre doświadczenia.

Zdaniem M. Samuiło, w celu przeciwdziałania przemocy i agresji należy:

 kształtować obraz świata, w którym dla osiągnięcia celu nie trzeba uciekać się do agresji, w którym gardzi się przemocą,

 dbać o rozwijanie zainteresowań, budzenie pasji, umiejętne organizowanie czasu wolnego,

 rozwijać kompetencje społeczne, uczyć asertywności, tolerancji i empatii,

 tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość aktywności, samodzielności, rozmowy i aktywnego słuchania,

 okazywać szacunek i zaufanie dziecku   tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności,   prezentować wzory prospołecznych zachowań w sytuacjach

konfliktowych (modelowanie).

Dzieci agresywne: mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować

sobie, używając groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc prawa innych

łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno

jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł generalnie są nastawieni "na nie", przyjmują postawy wrogie są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w trudnej

sytuacji, mają na wszystko odpowiedź są biegłe w udawaniu dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. kradzież,

wandalizm, picie alkoholu

W szkołach potrzeba więcej psychologów, inaczej nie poradzimy sobie z przemocą - alarmują specjaliści !!!!!!

Zastępowanie agresji inną formą aktywności", które słusznie postulują pedagodzy, nie odniesie skutku, jeśli nie będzie to aktywność oparta na odmiennych wartościach niż te, które weszły w modę. Jeśli nie będzie oparta na altruizmie, życzliwości dla drugiego człowieka, poświęceniu dla wartości, których nie da się ani kupić, ani sprzedać.

Twarze szkolnej przemocy między uczniami Dominującymi w szkołach polskich formami przemocy między

uczniami są: rozpowszechnianie szkodzących komuś kłamstw, werbalne obrażanie, wymyślanie, przymuszanie do zrobienia czegoś, czego nie chce się

zrobić pobicie umyślne potrącenie, przewrócenie zniszczenie jakiejś rzeczy osobistej (plecaka, zeszytu

itp.) zmuszenie do kupienia komuś czegoś (np. papierosów)

za własne pieniądze kradzież pieniędzy lub przedmiotów werbalne obrażanie, wymyślanie

Problem agresji uczniów wobec nauczycieli staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Nauczyciele coraz częściej pracują z młodzieżą kwestionującą zarówno użyteczność przekazywanej im wiedzy jak również role samego nauczyciela.

Sposoby postępowania nauczyciela: Patrz nie tylko na swoje stosunki z uczniami, ale też uważnie

przyjrzyj się, jak z klasą radzą sobie inni nauczyciele (zwlaszcza jeśli jesteś wychowawcą). Jeśli twoi uczniowie mówią np., że " na geografii zawsze są jaja" zrób coś z tym, nie bagatelizuj takich sygnałów.

Nigdy nie działaj według zasady: "U mnie nie ma problemów, więc wszystko jest w porządku". Nie pozwalaj na lamanie reguł na innych lekcjach, nawet jesli na twoich są one respektowane.

Jeśli dowiesz się, że na innej lekcji uczniowie lekceważą nauczyciela, rozmawiaj z uczniami i z tym nauczycielem. Przypominaj o zasadach i obowiązku ich przestrzegania. A jeśli to nie pomaga, "otwieraj sprawę". Mów o tym w pokoju nauczycielskim, zgłoś ją na zespole wychowawczym, na radzie pedagogicznej.

Jeśli jesteś akurat tym nauczycielem, ktory jest poniżany przez uczniów, o swoich problemach powiedz w szkole. Poszukaj innych nauczycieli, ktorzy także mają z tą klasą klopoty. Razem będzie wam łatwiej znależć skuteczne sposoby przeciwstawienia się uczniowskiej agresji.

Poszukaj takich nauczycieli, ktorzy sobie radzą z tą klasą. Jest duża szansa, że tacy są. Dowiedz się, czym się różnicie, co robisz inaczej. Jeśli nic nie pomaga, idż do dyrektora, nie wstydż się, powiedz o problemie. Wspólny front ułatwi Ci rozwiązać problem. Skorzystaj również z porad pedagogów z ppp.

Spróbuj ustalić, kto na lekcji jest twoim kontrliderem. Najczęściej to nie cala klasa zachowuje się skandalicznie - inspiruje ją jeden lub kilku uczniów. Zatrzymaj ucznia na rozmowę po lekcji. Spróbuj wyjaśnić z nim, co się dzieje. Powiedz o swoich oczekiwaniach co do jego zachowania, wyrażnie poinformuj go, jaki będzie twój następny krok. Daj mu jeszcze szansę: albo zacznie przestrzegać przyjęte w szkole zasady zachowania, albo sprawa zostanie przedstawiona wychowawcy i dyrekcji. Jeśli nic nie pomogło, porozmawiaj z wychowawcą i ustal z nim postępowanie wobec ucznia, spróbujcie również znależć przyczynę złego zachowania ucznia i pomóc mu. Zawsze wyciągaj ustalone, ale nie ostrzejsze konsekwencje.

PAMIĘTAJ: Sprawdzanie wytrzymałości nauczyciela jest na porządku dziennym w wielu szkołach. Najważniejsze jest szybkie i zdecydowane reagowanie.

Jeśli pojedyncze uwagi nie dają efektu, uczeń wciąż jest agresywny, stosuje przemoc, można postępować według pewnych zasad: Trzeba regularnie rozmawiać z agresywnym uczniem. Włączyć do

współpracy rodziców. Rozmowy powinny zakończyć się spisaniem wspólnej umowy o oczekiwaniach wobec ucznia i konsekwencjach za ich lamanie. Umowa musi być bardzo precyzyjna i mówić o bardzo konkretnych konsekwencjach dla ucznia.

Nauczyciel powinien przestrzegać zasady, że pojedynczy uczeń odpowiada za swoje agresywne czyny, nie stosujemy odpowiedzialności grupowej, klasowej.

W trakcie rozwiązywania cała szkoła musi czuwać nad zachowaniem ucznia.

Konsekwencje powinny mieć swoją hierarchię, a uczeń powinien wiedzieć jaka kara czeka go za przejawianie aktów przemocy.

Jeśli zostało złamane prawo, naruszono godność nauczyciela, trzeba wezwać policję, stworzyć dokumentacę zdarzenia, spisać relację poszkodowanego i świadków.

Wspólny front całej rady pedagogicznej przy współpracy rodziców skutecznie minimalizuje zjawisko uczniowskiej agresji. Nie jest zła ta szkoła, ktora zmaga się z przemocą, próbuje stworzyć sposoby radzenia sobie z nią. Zła jest ta, ktora twierdzi, że w ogóle nie ma tego problemu. Wszędzie zdarzają się choćby incydentalne przyklady ponizania godności nauczyciela. Ważne, czy się coś z nimi robi, czy się pozwala je ujawniać.

Bibliografia J. Brągiel: Zrozumieć dziecko skrzywdzone. Uniwersytet

Opolski, Opole 1996, s. 129  M. Samujło: Uwarunkowania zachowań agresywnych dzieci i

młodzieży w środowisku szkolnym. W: Agresja i przemoc we współczesnym świecie, t.1. Red.: J. Kuźma, B. Kubik, Agresja w szkole, „Życie szkoły’’ 2001 nr 4.

J. Węgrzynowska, A. Milczarek, Jak zbudować system przeciwdziałania agresji przemocy w szkole, „Nowa szkoła. Skuteczne zarządzanie w praktyce’’, czerwiec 2002.

J. Danilewska, „Agresja u dzieci. Szkoła porozumienia” WSiP Warszawa.

Zadajmy sobie pytania: Jakie konkretne zachowania agresywne

dostrzegam u dzieci w swojej klasie lub szkole?

Co czuję gdy jestem światkiem agresji? Jak reaguję na zachowania agresywne?