AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN KEMENTERIAN · PDF fileWanita Dan Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di Malaysia ; ... keibubapaan, sosio-demografi keluarga, faktor–faktor pengaruh rakan

Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian

Di Sekolah Menengah Sarawak;

Penglibatan Belia Melayu Dalam Penagihan Dadah;

Pembinaan, Kesahan, Kebolehpercayaan Dan Keberkesanan

Modul Pemulihan Dadah Terhadap Konsep Kendiri Penagih

Wanita Dan Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di

Malaysia;

Psychological And Social Functioning Amongst

Patients Undergoing Methadone Maintenance Therapy

(MMT) Program In Malaysia;

Penyalahgunaan Dadah Dan Kewajaran Peruntukan Hukuman

Berat Ke Atas Penagih Dan Pengedar Dadah Di Malaysia

Menurut Perspektif Shariah;

Keberkesanan Program Intervensi Pelajar Oleh AADK:

Satu Pengamatan Awal;

Faktor Sekolah, Sosio Demografi Keluarga, Gaya

Keibubapaan Dan Identiti Etnik Sebagai Peramal

Penyalahgunaan Bahan: Kajian Di Kalangan Pelajar

Sekolah Menengah Sarawak;

Persepsi Penghuni PUSPEN Terhadap Program Pemulihan

Penagihan Narkotik Di Malaysia;

ISSN 2231-9387

9 772231 938001

AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

KEMENTERIAN DALAM NEGERI

http:www.adk.gov.my

TAJUK MUKA SURAT

Penyalahgunaan Bahan Di Kalangan Remaja: Satu Kajian Di Sekolah

Menengah Sarawak; Hong Kian Sam, George Tan Geok Shim, Gan Siew

Ling, Peter Songan, Abang Ekhsan Abang Othman, Hasbee Hj. Usop,

Mohd Razali Othman, Abang Ahmad Ridzuan, Hatta Arabi & Shahren

Ahmad Zaidi Adruce

1 - 18

Penglibatan Belia Melayu Dalam Penagihan Dadah; Abd. Halim Mohd

Hussin, Saliza Karia @ Zakaria, Zainol Abidin Ahmad, Dini

Rahiah Kadir & Farhana Sabri

19 – 38

Pembinaan, Kesahan, Kebolehpercayaan Dan Keberkesanan Modul

Pemulihan Dadah Terhadap Konsep Kendiri Penagih Wanita Dan

Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di Malaysia; Prof. Madya Dr.

Jamaludin Ahmad, Rosdi Yusof M.Sc & Siti Rahmah Alias M.Sc

39 – 69

Psychological And Social Functioning Amongst Patients

Undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT) Program In

Malaysia; Abd. Halim Mohd Hussin, Saliza Karia @ Zakaria,Sharil

Haslee Lim Abdullah & Zainol Abidin Ahmad

70 – 92

Penyalahgunaan Dadah Dan Kewajaran Peruntukan Hukuman Berat Ke

Atas Penagih Dan Pengedar Dadah Di Malaysia Menurut Perspektif

Shariah; Azman Mohd Noor

93 – 121

Keberkesanan Program Intervensi Pelajar Oleh AADK: Satu

Pengamatan Awal; Dzuhailmi Dahalan, Nobaya Ahmad, Haslinda

Abdullah, Sarjit S. Gill, Turiman Suandi, Ismi Arif Ismail,

Abd-Lateef Krauss Abdullah & Norfarahana Mhd. Daud

122 – 135

Faktor Sekolah, Sosio Demografi Keluarga, Gaya Keibubapaan Dan

Identiti Etnik Sebagai Peramal Penyalahgunaan Bahan: Kajian Di

Kalangan Pelajar Sekolah Menengah Sarawak; Hong Kian Sam, Abang

Ahmad Ridzuan Abang Ekhsan, Abang Othman, Gan Siew Ling, George

Tan Geok Shim, Hasbee Hj Usop, Mohd Razali Othman, Hatta Arabi,

Shahren b Ahmad Zaidi Adruce & Peter Songan

136 – 158

Persepsi Penghuni PUSPEN Terhadap Program Pemulihan Penagihan

Narkotik Di Malaysia; Fauziah Ibrahim & Bahaman Abu Samah

159 - 177

1

PENYALAHGUNAAN BAHAN DI KALANGAN REMAJA: SATU KAJIAN DI

SEKOLAH MENENGAH SARAWAK

Hong Kian Sam1, George Tan Geok Shim

2, Gan Siew Ling

3, Peter Songan

4, Abang

Ekhsan Abang Othman5, Hasbee Hj. Usop

6, Mohd Razali Othman

7, Abang Ahmad

Ridzuan8, Hatta Arabi

9 & Shahren Ahmad Zaidi Adruce

10

ABSTRAK

Menurut United Nation Office on Drugs and Crime (2007), penglibatan remaja dalam

penyalahgunaan bahan secara global, semakin meningkat. Artikel ini memaparkan

dapatan penyelidikan yang bertujuan untuk mengkaji peranan gaya keibubapaan, identiti

etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah dalam penyalahgunaan bahan di

kalangan remaja tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak. Kajian ini berbentuk survei keratan

rentas yang melibatkan penggunaan soal selidik untuk mengumpul data yang

dikehendaki. Sampel kajian terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 dari 34

buah sekolah menengah di 11 bahagian di Sarawak. Pelajar melaporkan kadar

penyalahgunaan arak dan rokok yang membimbangkan dengan satu perempat pelajar

menyatakan segelintir kawan rapat mereka terlibat dalam aktiviti ini. Lazimnya, pelajar

lelaki, pelajar Bumiputera dan pelajar sekolah luar bandar mempunyai persepsi bahawa

lebih ramai rakan rapat mereka terlibat dalam aktiviti penyalahgunaan bahan tersebut.

1 Pensyarah, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak

2 Pelajar Sarjana, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak

3 Pelajar Sarjana, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak

4 Timbalan Naib Canselor (Penyelidikan & Inovasi), Universiti Malaysia Sarawak

5 Timbalan Dekan (Prasiswazah & Pemajuan Pelajar), Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia,

Universiti Malaysia Sarawak 6 Timbalan Dekan (Pascasiswazah & Penyelidikan), Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia,

Universiti Malaysia Sarawak 7 Pensyarah, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak

8 Pensyarah, Universiti Teknologi MARA Sarawak

9 Penolong Pengarah, Unit Kaunseling & Anti Dadah, Jabatan Pelajaran Negeri Sarawak

10 Dekan, Fakulti Sains Kognitif dan Pembangunan Manusia, Universiti Malaysia Sarawak

2

ABSTRACT

According to United Nation Office on Drugs and Crime (2007), involvement of

adolescents in substances abuse, globally, is increasing. This paper reports the findings

of a study examining the role of parental involvement, ethnic identity, family/self socio-

demographics, and school factors in substances abuse among form 1, 2 and 4

adolescents in Sarawak. This study was a cross sectional survey with the use of

questionnaires to gather the required data. The samples of the study were 6798 form 1, 2

and 4 students from 34 secondary schools in the 11 divisions of Sarawak. Students

reported that the rate of liquor and cigarette abuses were of concern with one quarter of

the students reporting that some of their close friends were involved in these activities.

Male students, Bumiputera students, and those from rural schools revealed that more of

their close friends were involved in these undesirable activities.

PENGENALAN

Menurut United Nation Office on Drugs and Crime (2007), penglibatan remaja dalam

penyalahgunaan bahan secara global, semakin meningkat. Kepopularan dadah rekreasi,

gaya hidup yang bebas, pelbagai pengaruh luar serta kesenangan memperolehi bahan

psikoaktif telah menyebabkan remaja kini lebih terjebak dan terlibat dalam

penyalahgunaan bahan di negara-negara barat. Menurut Mahmood Nazar Mohamed et al.

(2008), trend ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan remaja yang

menyalahgunakan bahan kian bertambah.

Di peringkat sekolah, AADK telah melaksanakan pelbagai program yang menarik dan

inovatif seperti Program Intelek Asuhan Rohani (PINTAR), Program Sekolah Anak

Didik Kami, dan Program Intervensi Pelajar (PIP). Strategi-strategi dan usaha-usaha ini

sudah tentu akan menjadi lebih berkesan jika dilaksanakan dengan mengambil kira

pelbagai faktor yang mempengaruhi remaja dalam penyalahgunaan bahan. Jika faktor

risiko dikurangkan dan faktor penjagaan diambil kira, kemungkinan remaja untuk

menyalahgunakan bahan akan dikurangkan (Whatcom County, 2000).

3

SOROTAN KAJIAN

Penyelidikan dalam konteks negara barat telah menunjukkan bahawa remaja lelaki lebih

berkemungkinan menyalahgunakan bahan berbanding remaja perempuan (Johnston,

O‟Malley, & Bachman, 2002). Simons, Whitbeck, Conger, dan Melby (1991) pula

melaporkan bahawa remaja lelaki lebih kerap mendampingi rakan sebaya yang

berkelakuan salahlaku. Penyelidikan yang dijalankan ke atas remaja berumur 12 hingga

17 tahun turut menunjukkan bahawa peningkatan umur remaja berkait rapat dengan

peningkatan penyalahgunaan atau kebergantungan kepada bahan seperti dadah dan arak

(Kilpatrick, Acierno, Saunders, Resnick, Best, & Schnurr, 2000). Dapatan kajian ini juga

selaras dengan keputusan kajian yang didapati oleh Newcomb, Maddahlan, Skager, dan

Bentler (1987) yang melaporkan bahawa pelajar di gred 11 lebih cenderung untuk

menyalahgunakan semua jenis dadah (seperti kanabis, arak, kokain) berbanding dengan

pelajar di gred 7 dan 9. Di samping itu, Newcomb et al. (1987) juga melaporkan bahawa

pelajar di gred 9 dan 11 menunjukkan penyalahgunaan kanabis dan kokain yang lebih

ketara berbanding dengan pelajar di gred 7.

Menurut dapatan kajian Liu (2002), pelajar sekolah menengah yang mempunyai ibubapa

yang bertahap pendidikan tinggi pada peringkat ijazah akan kurang terlibat dengan

penyalahgunaan dadah berbanding remaja yang ibubapa mereka mempunyai tahap

pendidikan lebih rendah. Liu (2002) turut melaporkan bahawa remaja dalam gred 7, 8, 9

dan 12 dari keluarga berpendapatan rendah menunjukkan kadar penyalahgunaan dadah

yang lebih tinggi. Dapatan kajian yang dijalankan oleh Chassin, Pitts, dan Prost (2002)

pula menunjukkan remaja lelaki yang tidak tinggal serumah dengan ibubapa kandung dan

merupakan anak kepada penagih arak mempunyai kecenderungan yang tinggi untuk

minum arak pada masa akan datang. Chassin et al. (2002) juga melaporkan bahawa

remaja yang masih muda (sekitar umur 13 tahun), tidak tinggal serumah dengan ibubapa

kandung dan merupakan anak kepada penagih dadah adalah diramalkan mempunyai

kecenderungan yang tinggi terlibat dalam penyalahgunaan dan kebergantungan kepada

dadah.

4

Faktor-faktor sekolah seperti kegagalan pencapaian di sekolah, persekitaran sekolah yang

tidak selamat dan kacau bilau, dan kekurangan harapan yang tinggi daripada cikgu turut

mempengaruhi penyalahgunaan bahan di kalangan remaja (Substance Abuse and Mental

Health Services Administration, Centres for Substance Abuse Prevention, 1999). Brown,

Myers, Mott, dan Vik (1994) pula melaporkan bahawa peningkatan penyalahgunaan

bahan di kalangan remaja berhubung rapat dengan pencapaian akademik yang kurang

memuaskan. Brown, Catalano, Fleming, Haggerty, dan Abbott (2005) juga melaporkan

bahawa kegagalan dalam akademik merupakan salah satu faktor yang berisiko dalam

peningkatan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja. Menurut Bahr, Hoffmann, dan

Yang (2005), pengaruh rakan sebaya juga merupakan salah satu faktor yang berisiko

tinggi dalam menyebabkan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja. Remaja yang

mempunyai kawan-kawan rapat yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan lebih

berkemungkinan untuk terlibat sama dalam gejala tersebut.

Penyelidikan juga telah menunjukkan bahawa gaya keibubapaan berwibawa adalah

dikaitkan dengan kadar penyalahgunaan bahan yang rendah (Fletcher & Jefferies, 1999).

Namun, gaya keibubapaan yang kuku besi, manja, dan cuai boleh menyebabkan

peningkatan dalam kadar penyalahgunaan bahan (Cohen & Rice, 1997). Dapatan

penyelidikan mengenai kesan identiti etnik ke atas kemungkinan remaja terjerumus dalam

kancah penyalahgunaan bahan di negara barat seperti Amerika Syarikat menghasilkan

dapatan yang berbeza-beza. Contohnya, James, Kim, dan Armijo (2000) melaporkan

identiti etnik yang rendah berhubungkait dengan penyalahgunaan dadah yang tinggi

dalam kalangan remaja keturunan Hispanic dan Mexico antara umur 11-20 tahun. Namun,

Oetting dan Beauvais (1990-1991) pula mendapati identiti etnik Anglo yang tinggi turut

dikaitkan dengan kadar tinggi penyalahgunaan dadah.

Dapatan penyelidikan telah menunjukkan gaya keibubapaan, sosio-demografi keluarga

(seperti jantina, tahap pendidikan ibubapa dan lokasi tempat tinggal), faktor sekolah

(seperti pencapaian akademik, pandangan terhadap sekolah dan guru) dan identiti etnik

mempunyai hubungkait dengan kadar penyalahgunaan dadah di kalangan remaja,

khasnya yang baru menjejak kaki di bangku sekolah menengah. Namun kebanyakan

5

daripada penyelidikan ini dijalankan dalam konteks negara membangun dan negara barat.

Oleh yang demikian, penyelidikan ini bertujuan untuk mengkaji peranan hubungan gaya

keibubapaan, sosio-demografi keluarga, faktor–faktor pengaruh rakan sebaya dan identiti

etnik dalam penyalahgunaan bahan di kalangan remaja tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak.

OBJEKTIF KAJIAN

Secara khususnya, kajian ini mempunyai objektif untuk menyelidiki:

Perkaitan sosio-demografi keluarga/diri serta hubungan remaja dengan rakan yang

menyalahgunakan bahan.

Perkaitan faktor-faktor sekolah serta perhubungan remaja dengan rakan yang


Perkaitan gaya keibubapaan (penerimaan-penglibatan ibubapa - pemantauan

ibubapa) dan identiti etnik serta hubungan remaja dengan rakan yang


METODOLOGI

Rekabentuk Kajian

Penyelidikan ini berbentuk survei keratan rentas yang melibatkan penggunaan soal

selidik untuk mengumpulkan data yang dikehendaki. Populasi kajian terdiri daripada

remaja merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di sekolah-sekolah menengah di

Sarawak. Sampel pula terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 dari 34 buah

sekolah menengah di 11 Bahagian di Sarawak, dengan nisbah pelajar lelaki dan

perempuan adalah 1:1. Penetapan populasi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 telah dilakukan

kerana para penyelidik tidak mahu mengganggu pelajar Tingkatan 3 dan 5 yang terlibat

dalam peperiksaan umum (PMR and SPM).

Soal Selidik Kajian

Pengumpulan data dilaksanakan dengan menggunakan soal selidik yang terdiri daripada

sembilan bahagian. Bahagian A mendapatkan maklumat demografi remaja [seperti jantina

6

dan etnik] dan SES [tahap pendidikan tertinggi ibu dan bapa dan lokasi tempat tinggal].

Bahagian B1 mengkaji perubahan pelajar dari sekolah rendah ke sekolah menengah.

Bahagian B2 mengkaji persepsi pelajar terhadap sekolah menengah mereka. Bahagian B3

mengkaji persepsi pelajar terhadap kawan baik mereka. Bahagian B4 dan B5 pula terdiri

daripada item-item yang menentukan maklumat tentang penyalahgunaan bahan di kalangan

kawan rapat dan kumpulan pelajar. Bahagian B6 mengkaji persepsi pelajar terhadap diri

sendiri. Penggunaan item sebegini dalam penyelidikan tentang penyalahgunaan bahan

pernah dilakukan seperti dalam kajian yang dijalankan oleh National Center on Addiction

and Substance Abuse di University of Columbia (CASA, 2004). Disarankan juga, remaja

akan memberikan maklumat yang lebih tepat tentang perlakuan rakan berbanding perlakuan

sendiri terutamanya tentang perlakuan yang di luar norma masyarakat.

Bahagian C mengukur identiti etnik remaja dan diubahsuai Ukuran Identiti Etnik Pelbagai

Kaum [Multigroup Ethnic Identity Measure] (Phinney, 1992). Bahagian ini mempunyai 14

item dengan tiga komponen iaitu: Pengesahan dan Keanggotaan [Affirmation and

Belonging], Pencapaian Identiti Etnik [Ethnic Identity Achievement] dan Amalan dan

Perlakuan Etnik [Ethnic Behaviors and Practices].

Bahagian D mengukur persepsi remaja terhadap gaya keibubapaan. Bahagian ini

melibatkan item-item yang diubahsuai daripada soal selidik Carlson dan Lein (1998) dan

mengandungi dua komponen utama: Skala Penerimaan-Penglibatan [Acceptance-

Involvement Scale] dengan 8 item dan Skala Pemantauan [Monitoring Scale] dengan 9

item. Skala Penerimaan-Penglibatan menentukan persepsi remaja samada ibubapa adalah

responsif, tahap penglibatan dan demokratik. Skala Pemantauan pula menentukan

persepsi remaja terhadap tahap keibubapan berbentuk kuku-besi atau sebaliknya.

Penggunaan data persepsi remaja dalam penyelidikan adalah dipakai terima (McCord,

1990) malahan ada penyelidik yang berpendapat remaja adalah informan yang tekal

tentang perlakuan ibubapa (Fletcher, Darling, & Steinberg, 1995) dan sama penting

dengan pengukuran perlakuan sebenar ibubapa (Bronfenbrenner, 1979).

7

Proses Pengumpulan Data

Setelah mendapat kelulusan daripada Bahagian Perancangan dan Penyelidikan

Pendidikan, Kementerian Pelajaran Malaysia dan Jabatan Pelajaran Sarawak, kumpulan

penyelidik telah menghubungi sekolah-sekolah yang telah dikenalpasti untuk menentukan

pemilihan dua kelas bagi setiap tingkatan 1, 2, dan 4 serta penetapan tarikh pengutipan

data di sekolah-sekolah berkenaan. Pengutipan data berlangsung di antara 15 Oktober dan

14 November 2009. Kumpulan penyelidik telah melawat setiap sekolah untuk proses

penjelasan, pemantauan dan pengutipan soal selidik yang diperlukan.

DAPATAN KAJIAN

Proses perubahan dari sekolah rendah ke sekolah menengah

Merujuk kepada Jadual 1, kajian ini mendapati pelajar-pelajar tidak menghadapi masalah

besar membuat perubahan daripada sekolah rendah ke sekolah menengah. Nilai min

untuk pernyataan-pernyataan dalam Bahagian B1 soal selidik ini adalah antara 2.25 –

3.73 dan min keseluruhan adalah 3.00.

Jadual 2 pula menunjukkan keputusan analisis ANOVA Satu Hala bagi faktor lokasi

sekolah, jantina, dan etnik ke atas faktor perubahan dari sekolah rendah ke sekolah

menengah. Bagi faktor kategori sekolah, terdapat perbezaan yang signifikan (F = 1.618, p

= 0.012), di mana pelajar dari luar bandar (Min = 3.0320) kurang menghadapi masalah

membuat perubahan tersebut jika dibandingkan dengan pelajar dari separa bandar (Min =

2.9997) dan bandar (Min = 2.9678). Bagi faktor jantina pula, terdapat perbezaan yang

signifikan (F = 1.836, p = 0.002), di mana pelajar lelaki (Min = 3.0164) lebih senang

mengadaptasikan diri terhadap perubahan tersebut jika dibandingkan dengan pelajar

perempuan (Min = 2.9834). Bagi faktor etnik, terdapat perbezaan yang signifikan (F =

2.269, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 3.0236) lebih senang

menangani perubahan jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min =

3.0217) dan pelajar Bukan Bumiputera (Min = 2.9042).

8

Persepsi pelajar terhadap sekolah menengah mereka

Merujuk kepada Jadual 3, kajian ini mendapati pelajar lazimnya mempunyai persepsi

yang baik tentang sekolah menengah mereka. Mereka suka pergi ke sekolah dan suka

akan sekolah mereka, dengan min kedua-dua pernyataan adalah 3.91.


sekolah, jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap sekolah. Bagi faktor kategori

sekolah, keputusan menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan (F = 29.296, p <

0.005), dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 4.03) mempunyai sikap yang lebih

positif terhadap sekolah mereka jika dibandingkan dengan pelajar dari separa bandar

(Min = 3.95) dan bandar (Min = 3.75). Bagi faktor jantina, keputusan juga menunjukkan

terdapat perbezaan yang signifikan (F = 5.480, p < 0.005), dengan pelajar perempuan

(Min = 3.95) mempunyai sikap yang lebih positif terhadap sekolah mereka jika

dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.87). Bagi faktor etnik, keputusan turut

menunjukkan perbezaan yang signifikan (F = 41.024, p < 0.005), dengan pelajar

Bumiputera bukan Melayu (Min = 4.05) mempunyai sikap yang lebih positif terhadap

sekolah mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 3.92) dan

pelajar Bukan Bumiputera (Min = 3.49).

Walaupun secara amnya, pelajar mempunyai persepsi positif terhadap sekolah mereka,

namun mereka kurang melibatkan diri dalam aktiviti keagamaan, kebudayaan,

kemasyarakatan, dan rekreasi di sekolah (rujuk Jadual 5).


sekolah, jantina, dan etnik ke atas penglibatan pelajar dalam aktiviti sekolah. Bagi faktor

kategori sekolah, terdapat perbezaan yang signifikan (F = 14.718, p < 0.005), dengan

pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 2.1154) lebih aktif dalam aktiviti sekolah jika

dibandingkan dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 2.0579) dan sekolah

bandar (Min = 1.9510). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya

perbezaan yang signifikan (F = 5.259, p < 0.005), dengan pelajar lelaki (Min = 2.0673)

lebih aktif dalam aktiviti sekolah jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min =

9

2.0121). Bagi faktor etnik, keputusan turut menunjukkan terdapatnya perbezaan yang

signifikan (F = 25.109, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min =

2.1082) lebih melibatkan diri dalam aktiviti sekolah jika dibandingkan dengan pelajar

Bumiputera Melayu (Min = 2.0929) dan pelajar Bukan Bumiputera (Min = 1.7979).

Merujuk Jadual 7, lebih kurang 40% daripada pelajar menyatakan mereka tidak pernah

ponteng sekolah dan 60% pelajar pernah ponteng sekolah. Antara sebab-sebab utama

yang diberikan oleh pelajar sebagai alasan ponteng sekolah adalah (1) lewat bangun, (2)

kelas membosankan, (3) tidak ingin ke sekolah, (4) tidak menyiapkan kerja sekolah, (5)

dipengaruhi oleh kawan, (6) tertinggal bas, dan (7) ibu sakit.

Merujuk kepada Jadual 8, pelajar berpendapat majoriti guru mereka mengharapkan

mereka berkelakuan baik, seperti dalam pernyataan (a), (c), (e), dan (m). Namun, guru ini

dipersepsikan sebagai kurang menunjukkan usaha-usaha yang dapat memupuk kelakuan

baik serta nilai diri pelajar seperti yang digambarkan oleh respons pelajar untuk

pernyataan (b), (d), (f) – (h), dan (j).

Persepsi pelajar terhadap diri mereka sendiri

Berdasarkan Jadual 9, kajian ini mendapati pelajar berpuas hati dengan diri mereka.

Mereka mempunyai persepsi positif terhadap diri sendiri. Namun, mereka kurang pasti

tentang kualiti baik yang ada pada diri sendiri dan usaha mereka yang boleh dianggap

sebagai membanggakan.

Jadual 10 menunjukkan keputusan analisis ANOVA Satu Hala bagi faktor lokasi sekolah,

jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar tentang diri mereka. Bagi faktor kategori

sekolah, keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 11.965, p <

0.005) untuk persepsi pelajar terhadap diri mereka, dengan pelajar dari sekolah luar

bandar (Min = 3.290) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap diri mereka jika

dibandingkan dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 3.270) dan pelajar dari

sekolah bandar (Min = 3.220). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya

perbezaan yang signifikan (F = 7.269, p < 0.005) untuk persepsi pelajar tentang diri

10

mereka, dengan pelajar perempuan (Min = 3.280) mempunyai persepsi yang lebih positif

terhadap diri mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.250). Bagi faktor

etnik, keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 49.915, p <

0.005) untuk persepsi pelajar tentang diri mereka, dengan pelajar Bumiputera bukan

Melayu (Min = 3.300) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap diri mereka jika

dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 3.270) dan pelajar bukan Bumiputera

(Min = 3.160).

Persepsi pelajar terhadap identiti etnik sendiri

Secara umumnya, kajian ini mendapati pelajar-pelajar mempunyai identiti etnik yang

kuat (Min 2.70 – 3.19) pada skala 1-4 (merujuk Jadual 11). Mereka sedar dan gembira

serta mempunyai perasaan yang kuat bahawa mereka merupakan sebahagian daripada

etnik mereka. Mereka juga berbangga dengan budaya dan melibatkan diri dengan amalan

kebudayaan etnik masing-masing.

Bagi pecahan kategori identiti etnik pula, keputusan bagi kategori pengesahan dan

keanggotaan (Affirmation and Belonging) menunjukkan bahawa pelajar sedar tentang

identiti etnik mereka (Min = 3.04). Bagi kategori pencapaian identiti etnik (Ethnic

Identity Achievement), keputusan menunjukkan bahawa pelajar berasa bangga dengan

identiti etnik mereka (Min = 3.20). Bagi kategori terakhir, amalan dan perlakuan etnik

(Ethnic Behaviours and Practices), keputusan mendapati pelajar aktif terlibat dalam

amalan budaya etnik mereka (Min = 2.52).


jantina, dan etnik ke atas persepsi identiti etnik pelajar. Bagi faktor kategori sekolah,

keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 24.348, p < 0.005)

untuk persepsi identiti etnik pelajar, dengan pelajar dari sekolah separa bandar (Min =

2.739) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap identiti etnik mereka jika

dibandingkan dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 2.735) dan pelajar dari

sekolah bandar (Min = 2.622). Bagi faktor jantina, keputusan juga mendapati terdapatnya

perbezaan yang signifikan (F = 51.526, p < 0.005) untuk persepsi identiti etnik pelajar,

dengan pelajar perempuan (Min = 2.748) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap

11

identiti etnik mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 2.675). Bagi faktor

etnik, keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 140.696, p <

0.005) untuk persepsi pelajar tentang identiti etnik mereka, dengan pelajar Bumiputera

bukan Melayu (Min = 2.769) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap identiti

etnik mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 2.714) dan pelajar

bukan Bumiputera (Min = 2.552).

Persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan

Kajian ini mendapati pelajar-pelajar merasakan bahawa mereka mempunyai ibubapa

yang bertanggungjawab dan sanggup meluangkan masa dengan mereka (merujuk Jadual

13). Pelajar juga merasakan ibubapa pelajar amat perhatin dan memantau kehidupan

seharian mereka. Berdasarkan keputusan ini, dapatlah disimpulkan gaya keibubapaan

pelajar adalah lebih kepada gaya keibubapaan berwibawa.


jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan. Bagi faktor

kategori sekolah, keputusan mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F =

17.635, p < 0.005) untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar dari

sekolah separa bandar (Min = 3.117) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap

gaya keibubapaan ibubapa mereka jika dibandingkan dengan pelajar dari sekolah luar

bandar (Min = 3.074) dan pelajar dari sekolah bandar (Min = 3.003). Bagi faktor jantina,

keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 37.637, p < 0.005)

untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar perempuan (Min =

3.112) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap gaya keibubapaan ibubapa

mereka jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 3.015). Bagi faktor etnik,

keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan (F = 44.108, p < 0.005)

untuk persepsi pelajar terhadap gaya keibubapaan, dengan pelajar Bumiputera bukan

Melayu (Min = 3.113) mempunyai persepsi yang lebih positif terhadap gaya keibubapaan

mereka jika dibandingkan dengan pelajar Bumiputera (Min = 3.075) dan pelajar bukan

Bumiputera (Min = 2.923).

12

Persepsi pelajar tentang kawan rapat pelajar

Dalam kajian ini, kawan rapat didefinisikan sebagai orang yang selalu berbual dengan

pelajar. Merujuk Jadual 15, kajian ini mendapati majoriti pelajar mempunyai kawan-

kawan rapat yang sama etnik dengan mereka. Separuh daripada pelajar menyatakan

segelintir sahaja daripada kawan-kawan rapat yang tekun membuat kerja rumah dan satu

pertiga melaporkan kebanyakan kawan-kawan rapat mereka tekun belajar dan buat kerja

rumah.

Seterusnya, satu perempat daripada pelajar menyatakan segelintir kawan rapat mereka

minum arak. Dari segi penyalahgunaan dadah pula, hampir semua pelajar menyatakan

rakan rapat mereka tidak terlibat dalam aktiviti ini. Namun, antara 4.5%-5.7%

melaporkan penglibatan kawan-kawan rapat dengan penyalahgunaan pil ecstacy, pil

tidur, ubat batuk dan pil nospan. Selain itu, 7% melaporkan rakan rapat mereka terlibat

dalam penglibatan gam. Sekumpulan 27% pelajar menyatakan segelintir rakan rapat

mereka menghisap rokok dan 9.2% serta 4.6% berpendapat kebanyakan dan semua rakan

rapat mereka menghisap rokok.

Seterusnya, 15% pelajar menyatakan segelintir rakan rapat mereka terlibat dalam kes

mencuri. Insiden membalas balik cakap guru, pergaduhan dengan pelajar lain, dan

ponteng sekolah juga tinggi (35.5%-45.5%). Kes memiliki senjata tajam juga agak

membimbangkan (11%). Mereka juga melaporkan kadar bekerja sambilan dan bergaul

dengan samseng di luar sekolah yang membimbangkan (25% dan 19.3%). Bilangan rakan

rapat pelajar yang ponteng dan diberhentikan sekolah juga mencecah 18.8% dan 28.2%.

Aktiviti positif di kalangan rakan-rakan rapat merangkumi bercakap tentang melanjutkan

pelajaran ke kolej/universiti aktif dalam aktiviti sekolah, aktif dalam aktiviti komuniti dan

aktiviti keagamaan. Majoriti rakan rapat mereka mempunyai hubungan rapat dengan

ibubapa (89.8%).

Namun kajian ini mendapati kebanyakan mereka kurang selesa berinteraksi dengan

kawan-kawan rapat yang berlainan etnik.

13


jantina, dan etnik ke atas persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan bahan di kalangan

kawan-kawan rapat pelajar. Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan arak di

kalangan kawan-kawan rapat pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perbezaan

yang signifikan bagi faktor lokasi sekolah (F = 4.815, p < 0.05), dengan pelajar dari

sekolah luar bandar (Min = 1.533) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang

menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar dari sekolah bandar (Min =

1.507) dan pelajar dari sekolah separa bandar (Min = 1.504). Selain itu, keputusan juga

menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 298.823, p <

0.005), dengan pelajar lelaki (Min = 1.577) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat

yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min = 1.433).

Keputusan juga mendapati terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F =

44.790, p < 0.005), dengan pelajar bukan Bumiputera (Min = 1.555) mempunyai lebih

banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan

pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.526) dan pelajar Bumiputera Melayu (Min =

1.438).

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan tiada terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor

lokasi sekolah (F = 2.161, p = 0.115). Akan tetapi, keputusan menunjukkan terdapatnya

perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 258.034, p < 0.005), dengan pelajar

perempuan (Min = 1.566) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang

menyalahgunakan dadah jika dibandingkan dengan pelajar lelaki (Min = 1.418).

Keputusan juga menunjukkan terdapat perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F =

23.920, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 1.538) mempunyai lebih

banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan dadah jika dibandingkan dengan

pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.498) dan pelajar bukan Bumiputera (Min =

1.440).

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan rokok di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor lokasi

14

sekolah (F = 3.822, p < 0.05), dengan pelajar dari sekolah luar bandar (Min = 1.524)

mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan rokok jika

dibandingkan dengan pelajar dari sekolah bandar (Min = 1.505) dan pelajar dari sekolah

separa bandar (Min = 1.495). Selain itu, keputusan juga menunjukkan terdapatnya

perbezaan yang signifikan bagi faktor jantina (F = 286.420, p < 0.005), dengan pelajar

lelaki (Min = 1.577) mempunyai lebih banyak kawan-kawan rapat yang

menyalahgunakan rokok jika dibandingkan dengan pelajar perempuan (Min = 1.432).

Keputusan juga menunjukkan terdapatnya perbezaan yang signifikan bagi faktor etnik (F

= 36.037, p < 0.005), dengan pelajar Bumiputera Melayu (Min = 1.555) mempunyai lebih

banyak kawan-kawan rapat yang menyalahgunakan rokok jika dibandingkan dengan

pelajar Bumiputera bukan Melayu (Min = 1.513) dan pelajar bukan Bumiputera (Min =

1.442).

Jadual 17 menunjukkan keputusan analisis Kolerasi Spearman bagi menentukan

perhubungan di antara persepsi terhadap penyalahgunaan bahan di kalangan kawan rapat

pelajar dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan. Bagi persepsi pelajar terhadap

penyalahgunaan arak di kalangan kawan-kawan rapat pelajar pula, keputusan

menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01) dengan identiti etnik

dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua pembolehubah tersebut

masing-masing adalah -0.044 dan -0.138 dan ini menunjukkan kedua-dua perhubungan

tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana penyalahgunaan bahan

meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa mempunyai gaya keibubapaan

permisif.

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan dadah di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01)

dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua

pembolehubah tersebut masing-masing adalah -0.089 dan -0.122 dan ini menunjukkan

kedua-dua perhubungan tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana

penyalahgunaan bahan meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa

mempunyai gaya keibubapaan permisif.

15

Bagi persepsi pelajar terhadap penyalahgunaan rokok di kalangan kawan-kawan rapat

pelajar, keputusan menunjukkan terdapatnya perhubungan yang signifikan (p = 0.01)

dengan identiti etnik dan gaya keibubapaan, di mana pekali kolerasi di antara dua

pembolehubah tersebut masing-masing adalah -0.068 dan -0.100 dan ini menunjukkan

kedua-dua perhubungan tersebut adalah perhubungan negatif yang lemah, di mana

penyalahgunaan bahan meningkat sekiranya identiti etnik menurun dan ibu bapa

mempunyai gaya keibubapaan permisif.

Kesimpulannya, kebanyakan kawan rapat pelajar adalah sama etnik. Mereka berasa lebih

selesa berkawan dengan kawan berlainan etnik tetapi tidak selesa mempunyai teman

lelaki/ wanita yang berlainan etnik. Kebanyakan kawan-kawan rapat pelajar tidak terlibat

dalam penyalahgunaan bahan. Namun, mereka ada melaporkan segelintir kawan rapat

mereka terlibat dalam penyalahgunaan arak dan merokok. Pelajar yang mempunyai

identiti etnik yang tinggi dan gaya keibubapaan (Pemantauan dan Penerimaan -

Penglibatan ibubapa) berwibawa mempunyai persepsi terhadap kawan rapat pelajar yang

positif. Ini menunjukkan pelajar yang mempunyai identiti etnik yang tinggi dan gaya

keibubapaan permisif mempunyai risiko yang rendah untuk menyalahgunakan bahan.

PERBINCANGAN

Pelajar melaporkan kadar penyalahgunaan arak dan rokok membimbangkan dengan satu

perempat pelajar menyatakan segelintir kawan rapat mereka terlibat dalam aktiviti ini.

Dapatan ini menyokong kajian United Nation Office on Drugs and Crime (2007) yang

melaporkan penglibatan remaja dalam penyalahgunaan bahan semakin meningkat. Secara

sama, satu perempat daripada mereka juga melaporkan rakan rapat mereka bekerja

sambilan, bergaul dengan samseng di luar sekolah, ponteng dan diberhentikan sekolah.

Mereka juga kurang selesa berinteraksi dengan rakan berlainan etnik.

Lazimnya, pelajar lelaki Bumiputera Melayu dari sekolah luar bandar mempunyai

persepsi bahawa lebih ramai rakan rapat mereka terlibat dalam aktiviti yang kurang

menyenangkan di atas. Keputusan ini selaras dengan kajian Johnson et al (2002) dan

16

Simons et al. (1991) yang melaporkan remaja lelaki lebih berkemungkinan

menyalahgunakan bahan berbanding dengan remaja perempuan. Dapatan kajian ini juga

menyokong kajian Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Centres

for Substance Abuse Prevention (1999) dan Brown et al. (2005) yang mengatakan

bahawa faktor-faktor sekolah seperti kegagalan pencapaian di sekolah, persekitaran

sekolah yang tidak selamat dan kacau bilau, dan kekurangan harapan yang tinggi

daripada cikgu turut mempengaruhi penyalahgunaan bahan di kalangan remaja.

Kajian ini turut mendapati gaya keibubapaan dan identiti etnik mempunyai hubungkait

dengan remaja yang mempuyai rakan rapat yang menyalahgunakan bahan. Dapatan

kajian menyokong saranan Fletcher dan Jefferies (1999) bahawa gaya keibubapaan

berwibawa dikaitkan dengan pengurangan dalam insiden remaja berkawan rapat dengan

rakan sebaya yang menyalahgunakan bahan sementara gaya keibubapaan kukubesi,

manja dan cuai pula sebaliknya (Cohen & Rice, 1997). Begitu juga seperti yang

dilaporkan dalam sesetengah kajian lepas, identiti etnik yang rendah dalam kajian ini

berhubung kait dengan remaja mempunyai kawan rapat yang terlibat dalam

penyalahgunaan bahan (James et al, 2000).

KESIMPULAN

Tidak dapat dinafikan, penyalahgunaan bahan di kalangan remaja adalah satu masalah

yang serius dan perlu ditangani pada usia awal. Kajian ini diharapkan dapat menimbulkan

kesedaran kepada semua pihak tentang masalah yang dihadapi di samping menjadi

panduan dalam membantu menyediakan dan melaksanakan program untuk menangani

gejala ini di kalangan remaja di sekolah menengah dengan mengambil kira faktor-faktor

yang boleh menjadikan program tersebut lebih efektif bagi mencapai objektif mendidik

remaja agar tidak terlibat dalam penyalahgunaan bahan.

17

RUJUKAN

Bahr, S.J., Hoffmann, J.P., & Yang X. (2005). Parental And Peer Influences On The Risk

Of Adolescent Drug Use. The Journal of Primary Prevention, 26(6), 529-551.

Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology Of Human Development: Experiments By

Nature And Design. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Brown, E.C., Catalano,R.F., Fleming,C.B. Haggerty, K.P., & Abott,R.D. (2005).

Adolescent Substance Use Outcomes In The Raising Healthy Children Project: A

Two-Part Latent Growth Curve Analysis. Journal of Consulting and Clinical

Psychology, 73(4), 699-710.

Carlson, C., & Lein, L. (1998). Intergroup Relations Among Middle School Youth:

Survey Findings For Fulmore Middle School. Austin, TX: University of Texas at

Austin.

Chassin, L., Pitts, S.C., & Prost, J. (2002). Binge Drinking Trajectories From

Adolescence To Emerging Adulthood In A High-Risk Sample: Predictors And

Substance Abuse Outcomes. Journal of Consulting and Clinical Psychology,

70(1), 67-78.

Cohen, D. A., & Rice, J. (1997). Parenting Styles, Adolescent Substance Use, And

Academic Achievement. Journal of Drug Education, 27(2), 199-211.

Fletcher, A. C., & Jefferies, B. C. (1999). Parental Mediators Of Associations Between

Perceived Authoritative Parenting And Early Adolescent Substance Use. Journal

of Early Adolescence, 19(4), 465-487.

Fletcher, A. C., Darling, N. E., & Steinberg, L., (1995). The Company They Keep:

Relation Of Adolescent‟s Adjustment And Behavior To Their Friends‟

Perceptions Of Authoritative Parenting In The Social Network. Developmental

Psychology, 31(2), 300-310.

James, W. H., Kim, G. K., & Armijo, E. (2000). The Influence Of Ethnic Identity On

Drug Use Among Ethnic Minority Adolescents. Journal of Drug Education,

30(3), 265- 280.

Johnston, L.D., O‟Malley, P.M., Bachman, J.G. (2002). Monitoring The Future National

Results On Adolescent Drug Use: Overview Of Key Findings, 2001. (NIH

Publication No. 02-5105). Bethesda, MD: National Institute on Drug Abuse.

Kilpatrick, D.G., Acierno, R., Saunders, B., Resnick, H.S., Best, C.L, & Schnurr, P.P.

(2000). Risk Factors For Adolescent Substance Abuse And Dependence Data

From A National Sample. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(1),

19-30.

18

Liu, L. Y. (2002). Texas School Survey Of Substance Use Among Students: Grades 7-12.

Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug Abuse.

McCord, J. (1990). Problem Behaviors. In S. S. Feldman & G. R. Elliot (Eds.), At The

Threshold: The Developing Adolescent (pp. 414-430). Cambridge, MA: Harvard

University Press.

National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (CASA).

(2004). National Survey Of American Attitudes On Substance Abuse IX: Teen

Dating Practices And Sexual Activity. New York.

Newcomb, M.D., Maddahian, E., & Bentler, P.M. (1987). Risk Factors Among

Teenagers: Associations With Sex, Age, Ethnicity, And Type Of School.

American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 13(4), 413-433.

Oetting, E.R., & Beauvais, F. (1990-1991). Orthogonal Cultural Identification Theory:

The Cultural Identification Of Minority Adolescents. The International Journal of

the Addictions, 25(5A & 6A), 655-685.

Phinney, J.S. (1992). The Multigroup Ethnic Identity Measure: A New Scale For Use

With Diverse Groups. Journal of Adolescent Research, 7(2), 156-176.

Simons, R.L., Whitbeck, L.B., Conger, R.D., & Melby, J.N. (1991). The Effect Of Social

Skills, Values, Peers, And Depression On Adolescent Substance Use. Journal of

Early Adolescence, 11(4), 466-481.

Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Centres for Substance

Abuse Prevention (1999). Core Measures Initiative Phase I Recommendations.

Dimuat turun pada April 7, 2010 dari

http://www.cehd.umn.edu/carei/reports/SIG/docs/CoreMeasures.PDF

United Nation Office on Drugs and Crime. (2007). The World Drug Report.

Whatcom County. (2000). Substance Abuse Prevention. Dimuat turun pada April 7, 2010,

dari http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp

http://www.cehd.umn.edu/carei/reports/SIG/docs/CoreMeasures.PDF

http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp

19

POLA PENGLIBATAN BELIA MELAYU DALAM PENAGIHAN DADAH

Abd. Halim Mohd Hussin (Ketua Penyelidik)

Saliza Karia @ Zakaria

Zainol Abidin Ahmad

Dini Rahiah Kadir

Farhana Sabri

ABSTRAK

Kajian ini melibatkan responden seramai 3149 belia Melayu dari jumlah populasi 9491

belia Melayu yang berada di tiga institusi iaitu Penjara, PUSPEN dan Pusat MMT. Alat

Kajian yang diguna pakai dalam kajian ini adalah Profail Personaliti HASANA, Skala

Penghargaan Kendiri Rosenberg dan Inventori Teknik Menyelesai Masalah. Data yang

diperolehi telah dianalisa menggunakan teknik statistik diskriptif. Dapatan kajian

menunjukkan majoriti belia yang terlibat adalah berumur antara 26-30 tahun.

Kebanyakan mereka telah menagih selama 6 hingga 10 tahun. Dapatan kajian juga

menunjukkan bahawa kebanyakan belia Melayu yang terlibat dalam penagihan dadah

mempunyai personaliti extraversion dan terbuka kepada pengalaman serta memiliki tahap

penghargaan kendiri yang sederhana. Mereka juga menunjukkan kecenderungan untuk

bertindak secara berdepan dengan masalah yang dihadapi (approach) dan menggunakan

kemahiran mencari sokongan dan bimbingan untuk menyelesaikan masalah.

Kata Kunci: profile belia, penyalahgunaan dadah, personaliti HASANA, dayatindak,

psikologi

Alamat Penulis: Abd Halim Mohd Hussin, Fakulti Kepimpinan Dan Pengurusan,

Universiti Sains Islam Malaysia, Bandar Baru Nilai 71800 Negeri Sembilan, Malaysia.

E-mail: [email protected]

20

PENGENALAN

Dadah telah diisytiharkan sebagai musuh nombor satu negara pada 19 Februari 1983 oleh

Y.A.B. Perdana Menteri Malaysia. Sempena perisytiharan itu maka 19 Februari telah

disambut setiap tahun sebagai Hari Anti Dadah Kebangsaan. Selama tempoh tersebut

pelbagai usaha telah dilakukan untuk membanteras dadah. Dalam usaha kerajaan

melahirkan modal insan kelas pertama, masalah dadah tidak boleh dibiarkan kerana ia

boleh menggugat kestabilan negara dan menjejaskan pemikiran genarasi muda. Dadah

menghancurkan kesejahteraan setiap individu, keluarga, masyarakat dan negara. Masalah

ini juga menyumbang kepada peningkatan gejala sosial, kejadian jenayah, keganasan,

pembunuhan, HIV/AIDs dan keruntuhan institusi kekeluargaan.

Oleh itu strategi menangani masalah dadah perlu ditingkatkan supaya ancaman dadah

dapat dibanteras dan keselamatan negara dapat dilindungi. Mengikut maklumat yang

direkodkan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan, golongan yang ramai terjebak dengan

dadah di negara Malaysia ialah belia yang berumur antara 19 hingga 39 tahun.

Kementerian Pendidikan Malaysia bimbang kerana akhir-akhir ini umur dikesan mula

menagih menurun kepada mereka yang berumur 13 tahun. Mengikut rekod ujian urin

yang dijalankan di sekolah menengah untuk mengesan pelajar yang mencuba dadah

mulai tahun 2001 hingga 2006, purata yang dikesan seramai 250 orang setahun daripada

5.3 juta pelajar. Berdasarkan konsep pencegahan lebih berkesan dari merawat, maka

strategi Pendidikan Pencegahan Dadah di sekolah berteraskan empat pendekatan iaitu

Kurikulum, Kokurikulum, Pembangunan Sahsiah dan Pengurusan/Kepimpinan. Pentadbir

21

telah diberi garis panduan yang jelas untuk melaksanakan semua program dan aktiviti di

peringkat sekolah.

Mengikut Laporan AADK, Kementerian Dalam Negeri dan Jabatan Siatan Jenayah

Narkotik PDRM menyatakan penghasilan dadah sintatik/tiruan kini adalah lebih bahaya

daripada dadah asli (ganja, heroin, morfin). Pengambilan dadah jenis „Amphetamins

Type Stimulants‟ (ATS) boleh mendatangkan kerosakan kekal kepada otak dan diri

individu kerana bahan campuran beracun yang dicampurkan di dalamnya. Begitu juga

dengan pengambilan syabu, pil kuda, „ecstacy‟, inhalan dan sebagainya yang boleh

menyebabkan pergantungan kekal kepada dadah. Dadah sintetik/tiruan lebih menyerang

golongan belia kerana kesannya yang begitu kuat.

Berdasarkan laporan buletin dadah AADK, sepanjang bulan Jan-Dis 2009, seramai

15,736 orang penagih telah dikesan dan menunjukkan peningkatan sebanyak 27.40%

berbanding tempoh yang sama tahun lalu 12,352 orang. Mereka ini terdiri daripada 7,123

orang (45.27%) penagih baru, yang mana berlakunya peningkatan sebanyak 19.94%

berbanding 5,939 orang bagi tempoh yang sama tahun lalu. Manakala penagih berulang

pula adalah seramai 8,613 orang (54.73%), mengalami peningkatan sebanyak 34.31%

berbanding tahun sebelumnya 6,413 orang. Secara purata, seramai 594 penagih baru dan

718 penagih berulang telah dikesan setiap bulan sepanjang bulan Januari hingga

Disember 2009.

22

Taburan jumlah penagih yang dikesan menunjukkan, Pulau Pinang mencatatkan bilangan

penagih paling ramai dikesan berbanding negeri-negeri lain iaitu seramai 2,255 orang

diikuti Kedah (2,016), Kelantan (1,902), Selangor (1,864) dan WP Kuala Lumpur

(1,635). Jumlah penagih baru yang direkodkan oleh Agensi Antidadah Kebangsaan

sehingga Disember 2009 adalah seramai 7,123 orang berbanding 5,939 orang pada tahun

2008.

Daripada jumlah tersebut, etnik Melayu merupakan penagih teramai yang dikesan

sepanjang bulan Jan-Dis 2009 iaitu 13,705 orang (87.09%) bersamaan dengan 0.16%

daripada jumlah unjuran penduduk etnik Melayu di negara ini yang berusia 15-64 tahun

(18,826,000 orang). Jika dibandingkan dengan tiga kaum utama di Malaysia, etnik Cina

menunjukkan penurunan yang paling besar iaitu 33.87% daripada 1,438 kes tahun lepas

kepada 951 kes tahun ini dan bagi etnik India, penurunan sebanyak 13.58% (AADK,

2009).

Jumlah penagih yang dikesan sepanjang tahun 2009 juga menunjukan golongan belia

merupakan golongan yang tinggi terdedah dengan risiko penagihan. Berdasarkan

perangkaan majoriti penagih yang dikesan sepanjang Jan-Dis 2009, golongan belia

seramai 11,949 orang (77.29%) iaitu menyumbang kepada 0.07% daripada golongan

umur unjuran penduduk Malaysia yang berusia antara 15-64 tahun (317,620,300 orang).

Belia yang berumur antara 25-29 tahun mencatatkan bilangan penagih teramai iaitu 3,474

orang (22.47%). Manakala bagi golongan dewasa, sebanyak 3,178 orang (20.56%) dan

remaja seramai 332 orang (2.15%).

23

Berdasarkan kepada angka yang menunjukkan peningkatan keterlibatan golongan belia

Melayu dalam masalah penyalahgunan dadah, maka pengkaji akan membincangkan isu

penyalahgunaan dadah dalam kalangan belia dari sudut psikologi. Perkara-perkara yang

dibincangkan termasuklah menghuraikan siapa belia dari sudut psikologi perkembangan

bagi mengetahui corak tingkahlaku mereka.

METODOLOGI KAJIAN

Methodologi kajian ialah menggunakan soal selidik sebagai salah satu kaedah yang

paling popular digunakan dalam kalangan penyelidik. Kaedah ini juga dipilih kerana ia

mudah ditadbir dan ia juga menjimatkan masa, kos serta tenaga. Soal selidik ini ditadbir

sendiri oleh pembantu penyelidik dengan cara mengedarkan soal selidik kepada

responden.

Objektif kajian ini adalah untuk mengenalpasti profil belia Melayu yang terlibat dengan

penyalahgunaan dadah. Tinjauan dibuat dalam kalangan penagih-penagih yang sedang

berada di PUSPEN dan penjara serta pesakit-pesakit yang mengikuti program MMT di

klinik dan hospital kerajaan seluruh Malaysia.

Persampelan dan Responden Kajian

Populasi kajian terdiri daripada belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah

di Malaysia. Berdasarkan kepada statistik penagihan yang diperolehi dari AADK dan

Jabatan penjara Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia, dianggarkan seramai

24

9491 orang penagih dan pesakit yang ditahan atau dirawat di ketiga-tiga isntitusi ini

terdiri dari golongan belia Melayu.

Bagi tujuan persampelan di PUSPEN, pemilihan secara rawak dengan responden diambil

pada kadar 30 peratus daripada bilangan penagih belia Melayu di semua PUSPEN. Bagi

tujuan persampelan di penjara, pemilihan secara rawak dipilih bagi tiga penjara dari

setiap zon dan seramai lima puluh responden dipilih secara rawak dari setiap penjara

yang dipilih. Seterusnya, untuk Pusat Rawatan Terapi Gantian Metadhone pula, teknik

yang digunakai adalah teknik persampelan berlapis. Pemilihan pusat rawatan Terapi

Gantian Metadhone yang terlibat dalam penyelidikan ini adalah berdasarkan kadar 30

peratus dari senarai pusat rawatan setiap negeri dengan bilangan pesakit aktif tertinggi.

Penentuan responden kajian bagi pusat rawatan MMT pula adalah secara rawak dengan

kadar 30 peratus dari bilangan pesakit belia Melayu di pusat rawatan yang telah terpilih.

Prosedur Pengumpulan Data

Aktiviti pengumpulan data dijalankan melalui kaedah responden menjawab sendiri soal

selidik secara berkumpulan dengan penyeliaan oleh dua orang enemurator. Walau

bagaimanapun, teknik temubual digunapakai untuk responden yang tidak tahu membaca

atau menulis. Enemurator yang telibat dalam kajian ini telah dilatih dan diperkenalkan

dengan instrumen kajian ini terlebih dahulu. Ini bagi memastikan mereka dapat menyelia

dengan baik setiap responden yang terlibat dan mengurangkan kemungkinan responden

tidak menjawab soal selidik.

25

Instrumen Kajian

Instrumen kajian yang digunapakai dalam kajian ini ialah soal selidik terancang. Soal

selidik ini terbahagi kepada empat bahagian. Bahagian A borang soal selidik

mengandungi soalan-soalan berkaitan latar belakang responden.

Bahagian B mengandungi 32 pernyataan yang berkaitan personaliti kendiri yang

diadaptasi daripada Structured Interview for the Five-Factor Model of Personality

(SIFFM) oleh Trull (1997). Intrumen ini dikenali sebagai Inventori Personaliti HASANA

dan mengekalkan kelima-lima dimensi utama personaliti SIFFM iaitu Neurotik,

Extraversion, Terbuka kepada pengalaman, Kebolehan bersetuju, dan Kesedaran moral.

Manakala bahagian C pula mengandungi soalan-soalan skala penghargaan kendiri yang

dialih bahasa dari skala Self-esteem oleh Rosenberg (1965). Terdapat 10 pernyataan pada

skala ini yang diiringi dengan skala Likert 5 mata. Penghargaan kendiri responden diukur

berdasarkan skor yang diperolehi dengan cara mencampurkan markah bagi setiap

pernyataan.

Bahagian yang terakhir iaitu bahagian D pula mengandungi 58 pernyataan Inventori

Teknik Menyelesikan Masalah. Alat ukuran ini di alihbahasa dan di adaptasi dari Coping

Response Inventory oleh Moos (1993). Setiap pernyataan dalam inventori ini diiringi

dengan 4 pilihan jawapan iaitu 1) Semestinya Tidak, 2) Selalunya Tidak, 3) Selalunya Ya

dan 4) Semestinya Ya.

26

DAPATAN KAJIAN

Populasi responden dibahagikan kepada empat zon iaitu zon selatan, tengah, utara dan

pantai timur. Zon pantai timur menunjukkan populasi tertinggi iaitu sebanyak 881 atau

28.9 peratus responden diikuti dengan zon selatan sebanyak 850 atau 27.9 peratus

responden. Seterusnya adalah zon utara dengan 831 responden atau 27.2 peratus.

Manakala populasi paling rendah ialah di zon Tengah iaitu sebanyak 489 atau 16.0

peratus (Jadual 1).

Jadual 1: Taburan Responden Mengikut Zon

Zon Frekuensi Peratus

Selatan 850 27.9

Tengah 489 16.0

Utara 831 27.2

Pantai Timur 881 28.9

Jumlah 3051 100.0

Jadual 2 memaparkan taburan responden mengikut jantina. Hasil kajian menunjukkan

hampir keseluruhan (98.3%) responden adalah lelaki iaitu seramai 2980 orang. Hanya 52

orang responden adalah wanita (1.7%).

Jadual 2: Taburan Responden Mengikut Jantina

Jantina Frekuensi Peratus

Lelaki 2980 98.3

Perempuan 52 1.7

Jumlah 3051 100.0

27

Analisa mendapati min umur responden adalah 30.42 tahun (SD=5.70). Analisa yang

lebih mendalam menunjukkan kebanyakan responden kajian berada pada tahap umur

lingkungan 26 hingga 30 tahun iaitu 907 orang atau 30.1 peratus, diikuti oleh tahap umur

lingkungan 31 hingga 35 tahun iaitu 808 orang atau 26.8 peratus. Bilangan responden

paling rendah berada pada tahap umur lingkungan 16 hingga 20 tahun iaitu 201 orang

atau 6.7 peratus (jadual 3).

Jadual 3: Taburan Responden Mengikut Umur

Frekuensi Peratus

16 hingga 20 tahun 201 6.7





Jumlah 3013 100.0

Taburan responden mengikut isntitusi ini adalah seperti yang dipaparkan di Jadual 4.

Jumlah responden di Pusat Pemulihan/PUSPEN adalah seramai 1218 orang atau 40.2

peratus berbanding di penjara seramai 518 orang atau 17.1 peratus dan Klinik Metadon

seramai 1296 orang atau 42.7 peratus.

Jadual 4: Taburan Responden Mengikut Institusi

Penempatan Frekuensi Peratus

Penjara 518 17.1

Pusat Pemulihan / PUSPEN 1218 40.2

Klinik Metadon 1296 42.7

Jumlah 3032 100.0

28

Dari aspek tahap pendidikan pula, majoriti daripada responden memiliki kelulusan Sijil

Pelajaran Malaysia (SPM) iaitu seramai 1249 orang atau 41.6 peratus. Hanya 16 orang

(0.5%) memiliki Ijazah Sarjana Muda dan 70 responden (2.3%) tidak pernah bersekolah.

Jadual 5 menunjukkan tahap pendidikan responden secara terperinci.

Jadual 5: Tahap Pendidikan Responden

Pendidikan Frekuensi Peratus

Tidak Bersekolah 70 2.3

Sekolah Rendah 517 17.2

SRP / PMR 999 33.3

SPM 1249 41.6

Diploma 94 3.1

Ijazah 16 0.5

Profesional 59 2.0

Jumlah 3004 100.0

Analisa mendapati min tempoh menagih responden adalah 8.8 tahun (SD=5.40). Analisa

yang lebih mendalam menunjukkan kebanyakan responden menagih antara enam hingga

sepuluh tahun iaitu 1101 orang atau 37.4 peratus, diikuti bilangan responden menagih

dibawah lima tahun iaitu 978 orang atau 33.2 peratus manakala hanya 333 orang atau

11.3 peratus menagih melebihi 16 tahun (jadual 6).

Jadual 6:Tahun Menagih

Frekuensi Peratus

Bawah 5 tahun 978 33.2

6 hingga 10tahun 1101 37.4


16 tahun ke atas 333 11.3

Jumlah 2945 100.0

29

Penghargaan Kendiri Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan Dadah

Kajian ini telah menggunapakai skala penghargaan kendiri Rosenberg untuk melihat

tahap penghargaan kendiri belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah.

Analisa awal menunjukkan min penghargaan kendiri yang diperolehi adalah 16.9

(SD=3.30). Skor terendah yang dicatatkan adalah 5 manakala skor tertinggi adalah 29.

(jadual 7)

Jadual 7: Analisa Diskriptif Penghargaan Kendiri Responden

Minimum Maximum Mean SD

Skor Self-esteem 5.00 29.00 16.93 3.30

Jadual 8 menunjukkan analisa diskriptif bagi setiap item yang terdapat dalam skala

penghargaan kendiri. Secara keseluruhannya skala ini mengandungi 10 item iaitu

sebanyak 5 item adalah positif dan lima item lagi adalah negatif. Bagi item positif,

penyataan “saya merasakan saya adalah seorang yang bernilai sekurang-kurangnya

berada pada tahap yang samarata dengan orang lain” telah mencatatkan min tertinggi

iaitu 2.23 (S.D=0.635) dengan jumlah responden yang bersetuju adalah sebanyak 57.9

peratus.

Manakala bagi item negatif pula, nilai min paling tinggi diperolehi adalah sebanyak 1.65

iaitu penyataan yang melihat bahawa semua perkara yang mereka lakukan cenderung

kepada kegagalan dengan catatan 30.2 peratus bersetuju dengan penyataan tersebut.

30

Jadual 8: Item Skala Penghargaan Kendiri

Item Positif

Sangat

Tidak

Bersetuju

Tidak

Bersetuju Bersetuju

Sangat

Bersetuju Mean SD

Saya merasakan saya adalah

seorang yang bernilai,

sekurang-kurangnya berada

pada tahap yang sama rata

dengan orang lain

1.2% 7.9% 57.9% 33.1% 2.23 .635

Saya merasakan bahawa saya

memiliki beberapa ciri atau

kualiti yang baik

.8% 8.5% 67.6% 23.1% 2.13 .575

Saya berkebolehan untuk

melakukan sesuatu perkara

sebaik kebanyakan orang lain

2.5% 10.7% 63.4% 23.4% 2.08 .659

Saya mengambil kelakuan

yang positif terhadap diri saya 2.6% 15.4% 61.2% 20.7% 2.00 .683

Secara keseluruhannya saya

berpuas hati terhadap diri saya 5.4% 30.3% 45.6% 18.7% 1.78 .810

Item Negatif Sangat

Bersetuju Bersetuju

Tidak

Bersetuju

Sangat

Tidak

Bersetuju Mean SD

Dalam kesemua perkara saya

cenderung merasakan saya

seorang yang gagal

9.1% 30.2% 47.0% 13.7% 1.65 .827

Saya merasakan saya tiada apa-

apa perkara untuk dibanggakan 14.8% 41.0% 31.6% 12.5% 1.42 .889

Saya berharap saya dapat lebih

menghormati diri saya sendiri 42.0% 49.9% 6.5% 1.5% .68 .663

Adakalanya saya pasti

merasakan diri saya tidak

berguna

14.6% 44.7% 28.0% 12.8% 1.39 .886

Adakalanya saya merasakan

saya tidak bagus langsung 12.6% 34.7% 34.4% 18.3% 1.58 .928

Personaliti HASANA Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan Dadah

Bahagian ini akan menghuraikan dapatan kajian yang berkaitan Personaliti Hasana.

Analisa menunjukkan dimensi extraversion mendahului lain-lain dimensi di mana 764

responden kajian atau 25.3 peratus berada pada dimensi ini. 751 responden kajian atau

31

24.9 peratus pula berada pada dimensi terbuka kepada pengalaman diikuti oleh dimensi

kebimbangan dimana 618 responden kajian atau 20.5 peratus berada pada dimensi ini.

472 responden kajian atau 15.6 peratus berada pada dimensi kesedaran manakala 414

responden kajian atau 13.7 barada pada dimensi kebolehan bersetuju (jadual 9).

Jadual 9: Personaliti Hasana Responden

Frekuensi Peratus

Kebimbangan 618 20.5

Extraversion 764 25.3

Terbuka kepada pengalaman 751 24.9

Kebolehan Bersetuju 414 13.7

Kesedaran 472 15.6

Jumlah 3019 100.0

Analisa mendapati min skor dimensi kebimbangan responden adalah 5.81 (SD=6.01),

manakala min skor dimensi extraversion ialah 9.47 (SD=2.21). Min skor dimensi terbuka

kepada pengalaman responden adalah 7.31 (SD=1.99), min skor dimensi kebolehan

bersetuju ialah 6.93 (SD=2.19) dan min skor dimensi kesedaran responden adalah 7.17

(SD=2.15).

Jadual 10: Skor Personaliti Hasana Responden Mengikut Dimensi Personaliti

Minimum Maximum Mean SD

Skor Hasana 16 62 36.66 6.01

Kebimbangan .00 12.00 5.81 2.42

Extraversion 1.00 15.00 9.47 2.21

Terbuka kepada pengalaman 1.00 12.00 7.31 1.99

32

Kebolehan Bersetuju .00 12.00 6.93 2.19

Kesedaran .00 12.00 7.17 2.15

Teknik Menyelesaikan Masalah Di Kalangan Belia Melayu Yang Terlibat Dalam

Penyalahgunaan Dadah

Bahagian ini memaparkan hasil kajian yang diperolehi yang berkaitan teknik

menyelesaikan masalah belia Melayu yang terlibat dalam penyalahgunaan dadah. Jadual

12 memaparkan daptan analisa Inventori Teknik Menyelesaikan Masalah. Hasil kajian

menunjukkan bahawa seramai 592 responden (19.9%) memilih teknik Seeking Guidance

and Support sebagai teknik utama dalam menyelesaikan masalah. Diikuti dengan teknik

Logical Analysis seramai 538 respoden (18.1%) dan teknik Cognitive Avoidance seramai

407 responden (13.7%). Teknik Emotional Discharge paling sedikit digunakan oleh

responden iaitu seramai 163 orang (5.5%).

Jadual 11: Teknik Menyelesaikan Masalah

Frekuensi Peratus

Logical Analysis 538 18.1

Positif Reappraisal 405 13.6

Seeking Guidance and Support 592 19.9

Problem Solving 339 11.4

Cognitive Avoidance 407 13.7

Acceptance or Resignation 200 6.7

Seeking Alternative Rewards 328 11.0

Emotional Discharge 163 5.5

Jumlah 2972 100.0

33

PERBINCANGAN

Profile Belia Melayu Yang Terlibat Dalam Penyalahgunaan dadah

Melalui dapatan kajian yang dianalisa, satu bentuk profail responden telah dapat dibina

yang menunjukkan majoriti belia penagih mempunyai ciri-ciri yang disokong dalam

kajian literatur. Profail belia Melayu yang telah dikaji menunjukkan sebahagian besar

penagih mula menagih dari zaman persekolahan menengah, berumur dalam lingkungan

26-30 tahun, berpendidikan sederhana, berasal daripada keluarga yang tidak berpekerjaan

tetap (bekerja sendiri) serta berpendapatan rendah (kurang RM1000 sebulan), telah

menagih selama 6-10 tahun dan telah pernah menjalani rawatan pemulihan.

Tahap Pendidikan

Kebanyakan belia yang dikaji mempunyai tahap pendidikan setakat Sijil Pelajaran

Malaysia. Ini menunjukkan kebanyakan mereka hanya mampu menamatkan pendidikan

formal yang wajib sebelum terjebak ke dalam kancah penagihan dadah yang serius.

Ramai kalangan belia kehilangan halatuju selepas menamatkan persekolahan kerana tidak

jelas dalam mencorak kehidupan masa depan mereka. Kesempitan hidup dan

latarbelakang keluarga serta pengaruh persekitaran sering menambahkan tekanan dalam

hidup remaja menjadikan mereka begitu terdedah kepada pengaruh luaran yang

kebanyakannya lebih menjurus ke arah yang budaya negatif dan melalaikan.

Taraf Sosio-ekonomi Keluarga

Keadaan latarbelakang sosio-ekonomi ini mempunyai kaitan dengan ketidakupayaan

belia untuk membina ketahanan diri dan kemahiran dayatindak (coping skills) dalam

34

menghadapi cabaran persekitaran. Umur ketika mula menagih menampakkan belia

penagih tidak mendapat peluang untuk menjalani proses perkembangan psikologi yang

normal akibat kesempitan hidup dan ketiadaan role model di rumah. Ini terjadi berikutan

kebanyakan bapa belia ini bekerja sendiri dan mempunyai pendapatan kurang RM1,000

sebul

Personaliti

Personaliti extraversion dan terbuka kepada pengalaman menunjukkan belia amat

terdedah kepada pengaruh persekitaran dan sentiasa ingin mencuba perkara baru. Kajian

lepas menunjukkan terdapat potensi dalam personaliti belia yang menagih untuk lebih

terpengaruh kepada tingkahlaku bersifat penagihan. Apabila belia mempunyai personaliti

yang terbuka dan berani mencuba perkara baru, mereka lebih mudah terpengaruh dengan

anasir-anasir luar samada positif mahupun negatif. Ini menjadikan belia mempunyai

kecenderungan untuk terjun ke kancah penagihan atau gejala sosial yang lain kerana

mereka ingin merasakan pengalaman baru berasaskan kawalan keluarga yang longgar dan

kebebasan pergerakan serta pergaulan selepas tamat persekolahan.

Belia berpersonaliti extroversion juga suka menyuarakan pendapat dan menampilkan diri

untuk menarik perhatian rakan sebaya. Mereka mudah terdorong untuk melakukan

perkara-perkara yang lebih mencabar bagi mendapatkan pengiktirafan rakan-rakan dan

ini menjadi platform untuk mereka mempelopori sesuatu aktiviti malah berupaya menjadi

penggerak kepada aktiviti berkenaan.

35

Penghargaan Kendiri

Majoriti belia penagih yang dikaji menunjukkan tahap penghargaan kendiri yang

sederhana. Ini merupakan petanda yang baik dan menunjukkan kesediaan belia untuk

dibimbing. Namun begitu, ianya juga berbentuk komplementari kepada personaliti

extraversion yang disebutkan tadi. Sekiranya tahap penilaian kendiri terlalu rendah,

mungkin belia tidak berkeyakinan langsung untuk mencuba pengalaman baru. Oleh yang

demikian, tahap penghargaan kendiri yang sederhana memberikan sedikit keyakinan

kepada belia dan pada masa yang sama membolehkan mereka bertindak mengikut

bimbingan orang lain samada berbentuk negatif atau positif.

Kemahiran Dayatindak

Kemahiran dayatindak (coping skills) merupakan satu lagi dimensi penting yang

mempengaruhi penglibatan belia Melayu dalam penagihan dadah. Kebanyakan mereka

yang dikaji menunjukkan kecenderungan untuk bertindak secara berdepan dengan

masalah yang dihadapi (approach) dan menggunakan kemahiran mencari sokongan dan

bimbingan dalam bertindak menyelesaikan masalah. Keadaan ini menunjukkan

kumpulan ini berpotensi untuk dibimbing tetapi memerlukan intervensi awal dalam

proses perkembangan individu.

KESIMPULAN

Belia merupakan aset negara yang sangat penting. Oleh yang demikian, strategi

menyelamatkan belia daripada terjebak dengan penyalahgunaan dadah perlulah

dipergiatkan dengan mengambilkira faktor-faktor psikologi dan persekitaran. Kajian

36

penglibatan belia Melayu dalam penyalahgunaan dadah ini telah menghasilkan dapatan

yang selari dengan literatur kajian lepas dan ini mengukuhkan lagi pandangan bahawa

intervensi awal dalam proses perkembangan individu perlu dilaksanakan secara

bersepadu untuk mencapai keberkesanan.

RUJUKAN

Asmah Bee(1995).Sumbangsih Wanita.Universiti Kebangsaan Malaysia.

Atan Long. 1976. Psikologi Pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Azizi Yahya dan Jaafar Sidek Latif. 2005. Membentuk Identiti Remaja: Identiti

Adalah Cermin Diri Remaja. Pahang: PTS Publications & Distributers Sdn. Bhd.

Brook,J.D.,Brook,D .W.,Dela Rosa, M., Fernando, D.,Rodriguez,E. Montoya,I.D., &

Whiteman, M.(1998). Pthways to Marijuana use among

adolescents:cultural/ecological,family,peer,and personality influences. Journal of the

American Academic of Child and Adolescent Psychiatry, 37,7,759-766.

Burke. S & Weir (1978). Adolescent Attachment to Parents and Friends in Relation to

Aspects of Self Esteem. Questia Research.

Cooms, R.H., & Ziedonis, D. (1995). Handbook on drug abuse prevention. A

comprehension Strategy to prevent the abuse of alcohol and other drug. Boston: Allyn

and Bacon.

Ee Ah Meng. (1997). Perkhidmatan Bimbingan dan Kaunseling (Edisi 2). Fajar Bakti:

Shah Alam.

Gottfredson, S.& Hirschi, E. (1990). Ageneral Theory of Crime. Stanford, CA: Stanford

University Press.

Halim, M. H. (2000). Situasi disiplin pelajar sekolah masa kini:Isu, masalah, dan

penyelesaian. Kertas kerja dibentangkan pada seminar PIBG peringkat kebangsaan:

Kuala Lumpur.

Hawkins, J. D, Catalano, R. F., & Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for

alcohol and other drug problem in adolescent and early adulthood: Implication for

subtance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112, 64-105.

37

Jamal Darus, 1989. Membimbing Anak Muda Dengan Sempurna. Singapura: Sempurna

Jaya Publishing.

Kamarudin, H, Majid, M. I Halim, A, & Amran, H. (2007). Kajian pengaruh dadah dalam

kalangan pelajar baru institusi pengajian tinggi. Journal Anti Dadah Kebangsaan,

Volume II, m.s 1-12.

Kasmini Kassim. 1998. Penderaan Emosi Kanak-kanak : Trauma Terselindung.

Universiti Kebangsaan Malaysia.

Mahmood, N. M. (2008). Perubahan dalam senario rawatan dan pemulihan penagihan

dadah: Cabaran dalam pengurusan pemulihan dadah di malaysia dan arah masa

depan. Universiti Utara Malaysia: Sintok.

Mahmood, N. M. & Mohammad, S. I (2007). Remaja menghidu gam: Pengaruh keluarga

dan rakan sebaya. Journal Anti Dadah Kebangsaan, Volume II, m.s 131-152.

Maslow, A. H. 1954. Motivation and personality. New York: Harper and Row

Publishers.

McCrae.R Robert and Costa Jr. Paul. 1990. Personality in Adulthood. USA: Guif Press.

Muzafar, S. M. R (2007) The relationship between the age of onset for delinquent

behaviour and chronic drug abuse among adolescent. Journal Anti Dadah

Kebangsaan, Volume II, m.s 97-110.

Navaratnam, V. (1992). An overview of drug abuse problem in Asia with specific to

youth. Kertas kerja yang dibentangkan di 14th IFNGO Cobference, 7-1 Disember,

Kuala Lumpur.

Papalia, D. E. & Olds, S.W.(1998). Human Development (Edisi 7). McGraw Hill: USA.

Rafidah Aga, M. J. (2007). Demographic determinants of the drug abuse problem among

secondary school students in an urban area. Journal Anti Dadah Kebangsaan, Volume

II, m.s 155-172.

Ramlah Jantan dan Mahani Razali. 2004. Psikologi Pendidikan Pendekatan

Kontemporari, Edisi Revisi. Malaysia: Mc Graw Hill Sdn. Bhd.

Sapora, S. (2008). Keluarga dan dadah. USIM : Nilai.

T. Marimuthu, 1990. Pengenalan Sosiologi Pendidikan. Petaling Jaya: Penerbitan Fajar

Bakti Sdn. Bhd.

Terry F. Pettijohn. 1998. Psychology : A connectext. Fourth Edition. Dushkin/Mc Graw-

Hill.

38

Wan Azmi Ramli. 1987. Membina keluarga sejahtera. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.Azizi Yahya, Jamaludin Ramli dan Wei May Lin. 2002. “Hubungan

Antara Tingkahlaku Keibubapaan dan Penghargaan Kendiri di Kalangan Remaja”.

Dr Tam Cai Lian. 2007. Bahaya Dadah Di kalangan Remaja. Mingguan Malaysia. Muka

Surat 8. 16 Disember 2007.

Norlaila Hamima Jamaluddin 2007. Penagihan bermula pada zaman remaja. Metro

Ahad. Muka Surat 28. 9 Disember 2007.

http://www.pemadam.org.my/cda/m_fakta/fkt_sta_penagihan78_files/filelist.xml

(akses 29 Februari 2008).

Margot Trotter Davis. 2004. Spirituality in Adolescent Decision to use drugs: A review

of the literature and theory. http : //www.brandeis.edu/gradjournal (akses 18 Februari

2008).

Prof. Madya Dzulkifli Abdul Razak. Dadah : Senario Sejagat Yang Membimbangkan

http://www.esmartstart.com/ad.html (akses 15 Februari 2008)

http://www.esmartstart.com/ad.html

39

PEMBINAAN, KESAHAN, KEBOLEHPERCAYAAN DAN KEBERKESANAN

MODUL PEMULIHAN DADAH TERHADAP KONSEP KENDIRI PENAGIH

WANITA DAN MOTIVASI PENCAPAIAN PENAGIH LELAKI DI MALAYSIA

Prof. Madya Dr. Jamaludin Ahmad, Rosdi Yusof M.Sc &

Siti Rahmah Alias M.Sc

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk membina modul, menentukan kesahan, kebolehpercayaan dan

keberkesanan modul khusus pemulihan dadah terhadap konsep kendiri penagih wanita di

Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan motivasi

pencapaian penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Sepang,

Selangor dengan menggunakan reka bentuk kajian deskriptif dan eksperimen. Kajian

deskriptif melibatkan aspek pembinaan, kesahan dan kebolehpercayaan modul.

Pembinaan modul telah melibatkan seramai 19 orang pakar berkaitan penyalahgunaan

dadah. Kesahan kandungan modul pula telah dinilai 2 orang pakar berkaitan dadah

dengan menjawab soal selidik kesahan kandungan modul ciptaan Jamaludin Ahmad

(2002). Seramai 30 orang penagih lelaki telah diminta mengikuti 41 aktiviti dalam modul

tersebut bagi menentukan kebolehpercayaan modul. Kajian eksperimen pula melibatkan

72 penagih wanita di Pusat Pemulihan Penagihan Narkoik (PUSPEN) Bachok, Kelantan

dan 66 penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Sepang,

Selangor. Mereka dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kumpulan kawalan yang tidak

mengikuti sebarang aktiviti modul dan kumpulan eksperimen yang mengikuti kesemua

aktiviti modul. Soal selidik Skala Konsep Kendiri Tenenssee ciptaan Fitts, W.H. (1965)

dan soal selidik Motivasi Pencapaian ciptaan Abu Bakar Nordin (1995) yang telah diuji

kesahan dan kebolehpercayaan telah digunakan melalui ujian pra dan pasca. Dapatan

kajian menunjukkan bahawa modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan

kandungan yang baik dan mempaparkan nilai pekali kebolehpercayaan Alpha Cronbach

yang tinggi iaitu .96. Dapatan juga menunjukkan modul ini berjaya meningkatkan

konsep kendiri penagih wanita sebanyak 10.5% dan meningkatkan motivasi pencapaian

40

penagih lelaki sebanyak 30.22 %. Kajian ini membuktikan bahawa modul pemulihan

dadah boleh meningkatkan konsep kendiri dan motivasi pencapaian dalam kalangan

penagih wanita dan penagih lelaki. Sehubungan dengan keputusan yang diperolehi,

beberapa cadangan telah dikemukakan khususnya untuk Agensi Antidadah Kebangsaan

(AADK).

ABSTRACT

This study is aimed to examined the development, validity, reliability and effectiveness on

drug abused rehabilitation module on the self concept among female addict at Narcotics

Addiction Recovery Center (PUSPEN) Bachok, Kelantan and achievement motivation

among male addict at Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Sepang, Selangor

using descriptive and experimental research design. The descriptive design focus on

development, validity and reliability drug rehabilitation module. 19 expert in drug addict

were involve in develop module and 2 expert in drug were validate module using content

validity instrument create by Jamaludin Ahmad (2002). 30 drug addict male were

involve in 41 activities module for module reliability. 72 drug addict female from

Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan 66 drug addict

male from Narcotics Addiction Recovery Center (PUSPEN) Sepang, Selangor were

involve in experimental research. They were randomly assigned to two group where the

contol group were not involve in any activities module and experimental group were

involve in that module. Tennesse Self Concept Instrument develop by Fitts, W.H. (1965)

and Achivement Motivation Instrument creat by Abu Bakar Nordin (1995) was used in

pre and post test. Result show that Drug Abused Rehabilitation Module have good

validity and high reliability alpha cronbach .95. The research findings also indicated an

increase of 10.5% self concept among female drug addict and 30.22% achivement

motivation among male drug addict. Hence, it is concluded that the drug abused

rehabilitation module can be used to improve self concept and achivement motivation

among female and male addict. Based on the research findings, several

recommendations were made specifically for the National Antidrug Agency (AADK).

41

PENGENALAN

Pada tanggal 28 Februari 1983, Jawatankuasa Kabinet Antidadah Kebangsaan telah

mengistiharkan „Dadah Musuh Utama Negara‟. Sehingga kini permasalahan

penyalahgunaan dadah telah berkembang begitu pesat sehingga wujudnya nama-nama

baru dadah yang mendapat perhatian semua golongan masyarakat sama ada di dalam

mahupun di luar negara. Jamaludin Ahmad (2009) menyatakan di Malaysia

penyalahgunaan dadah telah menjadi penyakit barah dan menular begitu pantas ke

segenap pelusuk tanah air tanpa mengira bangsa, usia, agama, jantina, taraf pendidikan,

status pekerjaan dan pemahaman idealogi.

Masalah penyalahgunaan dadah yang berleluasa ini bukan sahaja melibatkan orang tua,

dewasa, remaja bahkan kanak-kanak turut terjebak dengan gejala najis dadah. Mangsa

penyalahgunaan dadah menjadi lebih dahsyat disebabkan wujudnya pengeluaran pelbagai

jenis dadah termasuk dadah tiruan yang semakin bertambah. Keadaan ini menyebabkan

remaja dan kanak-kanak sekolah sentiasa terdedah dan berada dalam keadaan berisiko

tinggi untuk turut terlibat.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK, 2005) melaporkan sehingga tahun 2004 terdapat

seramai 195,893 orang penagih dadah telah ditahan dan diperintahkan menjalani program

rawatan dan pemulihan di 28 Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) seluruh

negara. Kerajaan telah membelanjakan sebanyak RM867 juta bagi menampung kos

program rawatan dan pemulihan penagih-penagih dadah di pusat pemulihan narkotik

seluruh negara. Ini membuktikan bahawa penyalahgunaan dadah di Malaysia sangat

membimbangkan dan menakutkan semua pihak khususnya di kalangan ibubapa. Ibubapa

terlalu takut dan mereka perlu berhati-hati ketika membesarkan anak-anak agar tidak

terlibat dengan aktiviti penyalahgunaan dadah. Kepada pemimpin negara pula, menjadi

tanggungjawab mereka untuk berusaha sedaya upaya untuk membebaskan rakyat

daripada terlibat dengan penyalahgunaan dadah.

42

PERNYATAAN MASALAH

Kerajaan di bawah pentadbiran YAB Dato‟ Seri Najib Tun Abdul Razak telah

melaksanakan pelbagai pendekatan dalam usahanya membenteras gejala penyalahgunaan

dadah. Di Malaysia satu badan khusus telah ditubuhkan yang dikenali dengan nama

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) yang bertindak sebagai satu badan yang

bertanggungjawab tentang hal-hal berkaitan dengan dadah. Sehinggakan kerajaan telah

menetapkan sasaran bahawa menjelang tahun 2015, rakyat Malaysia bebas daripada

dadah.

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) telah memperkenalkan pelbagai aktiviti dalam

usaha mereka membantu memberi kesedaran, keinsafan dan keperihatinan kepada rakyat

Malaysia tentang bahaya penyalahgunaan dadah. Antara usaha yang telah dilakukan

ialah dengan berkerjasama dengan pihak sekolah untuk membanteras penyalahgunaan

dadah. Ini kerana sekolah merupakan institusi terpenting dalam usaha melahirkan

masyarakat Malaysia atau modal insan yang bebas daripada dadah. Kementerian

Pelajaran Malaysia sentiasa peka dan mengambil tanggungjawab dalam menjayakan

strategi pendidikan pencegahan dadah di sekolah melalui aktiviti pengurusan dan

kepimpinan, kurikulum, kokurikulum dan pembangunan sahsiah. Oleh itu, Kementerian

Pelajaran Malaysia telah juga menetapkan sekolah bebas dadah menjelang tahun 2012.

Tidak dinafikan terdapat pelbagai pihak yang telah memperkenalkan pelbagai kaedah

dalam usaha membanteras penyalahgunaan dadah. Antara kaedah yang sangat diminati

ialau melalui pendekatan modul pemulihan dadah. Jamaludin Ahmad, Aminuddin

Hassan dan Norhasni Zainal Abidin (2008) mendefinisikan modul sebagai satu pakej

pengajaran berkaitan dengan satu unit konsep mata pelajaran. Modul adalah satu usaha

untuk pengajaran secara individu dan membolehkan seseorang individu menguasai

sesuatu unit kandungan mata pelajaran sebelum bergerak kepada unit yang lain.

Jamaludin Ahmad (2007) menyatakan bahawa modul boleh membantu sesiapa sahaja

yang inginkan perubahan berlaku pada orang lain dengan syarat modul tersebut perlu

43

dibina berdasarkan model pembinaan tertentu serta telah melalui proses kesahan

kandungan dan juga telah dinilai kebolehpercayaan modul sebelum ianya boleh

digunapakai. Sesuatu modul dianggap terbaik sekiranya telah mempunyai kesahan

kandungan yang baik dan mempunyai nilai kebolehpercayaan yang tinggi.

Walaupun telah dilakukan berbagai program sama ada dijalankan oleh pihak kerajaan

melalui Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) serta pihak sekolah dan pihak-pihak

lain, namun penyalahgunaan dadah masih lagi berada pada tahap membimbangkan. Jika

diperhatikan sasaran negara bebas daripada dadah ialah pada tahun 2015, kini tinggal 5

tahun lagi sasaran tersebut akan tercapai. Mampukah kerajaan Malaysia mencapai

matlamat negara bebas dadah pada tahun 2015? Dan sejauhmanakah modul pemulihan

dadah berjaya mengubah konsep kendiri dan motivasi pencapaian dalam kalangan

penagih di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) yang terdapat di Malaysia.

PENDEKATAN TEORI

Apabila membicarakan berkenaan konsep kendiri, terdapat ramai tokoh yang

mengemukakan teori konsep kendiri. Secara umum teori Rogers (1951) menyatakan

bahawa konsep kendiri bermaksud definisi yang kita berikan kepada diri sendiri secara

sedar apabila menggunakan perkataan saya iaitu gambaran persepsi kendiri yang tersusun

yang dapat dibawa ke peringkat sedar. Teori Rogers (1951) mengutamakan interaksi

sebagai syarat utama bagi perkembangan konsep kendiri seseorang. Hubungan baik yang

wujud antara individu yang berinteraksi adalah syarat kedua ke arah konsep kendiri yang

positif.

Teori konsep kendiri yang diasaskan oleh Rogers (1951) ini adalah berdasarkan kepada

kepercayaan dan keyakinan bahawa manusia memang baik, boleh dipercayai dan

mempunyai keupayaan untuk memahami dan menyelesaikan masalah mereka sendiri.

Rogers (1951) berpendapat terdapat tiga unsur penting yang terlibat dalam teori konsep

kendiri iaitu organisma, fenomenologi dan kendiri.

44

Organisma bermaksud seseorang individu secara keseluruhan merupakan satu unit yang

akan bertindak secara menyeluruh untuk memenuhi keperluan-keperluan tertentu.

Tujuan organisma adalah untuk memperbaiki dirinya dan mencapai kesempurnaan

kendiri.

Fenomenologi pula merupakan pengalaman sosial, penilaian sosial orang lain dan juga

pengalaman yang tidak melibatkan orang lain. Pengalaman sosial individu adalah seperti

pengalaman menghadapi rakan sekerja yang bercakap bohong. Lanjutan kesan daripada

pengalaman tersebut individu itu sukar untuk mempercayai orang lain. Manakala

penilaian sosial orang lain pula seperti mendengar perbualan dua orang rakan mengenai

peristiwa terjatuh di khalayak ramai. Kedua-dua rakan yang sedang berbual itu

mentafsirkan kejadian jatuh sebagai memalukan. Penilaian tersebut menyebabkan

individu tersebut turut menilai kejadian terjatuh di khalayak ramai sebagai satu perkara

yang memalukan.

Kendiri pula ialah salah satu unsur yang terdapat dalam bidang fenomenologi yang

disebut sebagai saya atau aku. Unsur ini terhasil daripada gabungan antara persepsi

individu itu sendiri mengenai dirinya, penilaian orang lain terhadap individu itu dan

penilaian individu sendiri mengenai persepsi orang lain terhadap dirinya.

Akhirnya Rogers (1951) telah membuat penyataan mengenai manusia iaitu i. Setiap

individu wujud dalam dunia pengalaman yang sering berubah-ubah di mana individu itu

adalah pusatnya, ii. Setiap organisma mempunyai perjuangan dan kecenderunagn untuk

mencapai kesempurnaan kendiri dengan mengekal dan memperbaiki dirinya. iii.

Tingkahlaku pada asasnya adalah usaha organisma untuk mencapai matlamat tertentu

bagi memuaskan keperluan yang dialaminya dalam bidang fenomenologi yang

dipersepsinya. iv. Sebahagian daripada persepsi akan bertukar menjadi kendiri secara

beransur-ansur. v. Struktur kendiri akan terbentuk sebagai kesan daripada interaksi

dengan persekitaran melalui penilaian interaksi dengan orang lain. vi. Kebanyakkan

daripada tingkahlaku yang ditonjolkan oleh organisma adalah tingkahlaku yang selaras

45

dengan konsep kendiri. vii. Dalam keadaan tertentu tingkahlaku mungkin dilakukan

sebagai hasil daripada keperluan dan pengalaman.

Teori motivasi pencapaian Mc Clelland (1961;1985) telah dijadikan sandaran dalam

membincangkan keberkesanan modul pemulihan dadah ke atas motivasi pencapaian

dalam kalangan penagih lelaki yang sedang menerima rawatan. Irene Chong Moi Moi

(1997) telah mentakrifkan motivasi pencapaian sebagai satu keperluan untuk mencapai

kecemerlangan. Motivasi pencapaian merupakan kecenderungan seseorang individu

untuk melakukan sesuatu kerja dengan lebih baik, lebih lancar dan lebih berkesan samada

dalam bidang pekerjaan, perniagaan mahupun dalam bidang pendidikan. Mc Clellang

(1961) telah menegaskan bahawa motivasi pencapaian berkait dengan motivasi dalaman

yang membentuk tingkahlaku seseorang. Tingkahlaku ini boleh dibentuk dan dirangsang

ke arah mencapai sesuatu kejayaan. Oleh sebeb itu, beliau menegaskan bahawa terdapat

hubungan yang sangat erat antara motivasi pencapaian dengan kejayaan dalam pelbagai

aspek termasuklah aspek kesihatan.

Teori motivasi pencapaian Mc Clelland (1985) telah menerangkan tentang keinginan

untuk menghasilkan satu tugasan pencapaian dalam bentuk dua faktor atau motif iaitu

motif untuk mencapai kejayaan dan motif untuk mengelak kegagalan. Motif untuk

mencapai kejayaan didefinisikan sebagai satu kejayaan untuk bertindak balas dengan rasa

bangga terhadap sesuatu pencapaian. Manakala motif untuk mengelak kegagalan

didefinisikan sebagai keupayaan untuk bertindak balas dengan rasa malu apabila hasil

sesuatu perkara adalah gagal. Mc Clelland (1961) menekankan bahawa motivasi

pencapaian individu berkait motivasi intrinsik yang membentuk tangkahlaku manusia.

Tingkahlaku ini boleh dibentuk dan dirangsang terhadapm sesuatu kejayaan. Meletakkan

suatu matlamat bermaksud menetapkan satu target terhadap sesuatu kejaan atau

pencapaian yang hendak dicapai.

46

OBJEKTIF KAJIAN

Kajian ini ingin melihat perkara utama berikut iaitu untuk membina satu modul khusus

pemulihan dadah untuk penagih dadah yang sedang menerima rawatan di Pusat-Pusat

Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN). Juga untuk menentukan kesahan kandungan

dan kebolehpercayaan modul yang telah dicipta. Seterusnya melihat keberkesanan modul

terhadap konsep kendiri penagih wanita dan keberkesanan modul terhadap motivasi

pencapaian penagih lelaki.

PERSOALAN KAJIAN

Secara amnya kajian ini ingin menjawab persolan utama berikut iaitu:

a) Apakah kaedah yang digunakan untuk pembinaan modul khusus pemulihan dadah?

b). Adakah modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan yang baik?

c). Adakah modul khusus pemulihan dadah mempunyai kebolehpercayaan yang tinggi?

d). Adakah modul khusus pemulihan dadah berkesan dalam mengubah konsep kendiri

penagih wanita?

e). Adakah modul khusus pemulihan dadah berkesan dalam meningkatkan motivasi

pencapaian penagih lelaki?

METODOLOGI KAJIAN

Rekabentuk Kajian

Penyelidikan ini telah melibatkan dua rekabentuk kajian iaitu kajian deskriptif dan kajian

eksperimen. Kajian deskriptif melibatkan kajian penilaian yang bertujuan untuk menilai

tahap kesahan dan kebolehpercayaan modul pemulihan dadah di samping bertujuan

mengenalpasti kaedah pembinaan modul khusus pemulihan dadah. Kajian eksperimen

bertujuan untuk menentukan keberkesanan modul pemulihan dadah ke atas konsep

kendiri penagih wanita dan motivasi pencapaian penagih lelaki.

47

Mohd Majid Konting (2004) menyatakan bahawa kajian deskriptif merupakan kajian

yang bermatlamat untuk menerangkan sesuatu fenomena yang sedang berlaku atau

menerokai sesuatu bidang yang belum atau kurang dikaji. Sidek Mohd Noah (2000)

menjelaskan bahawa kajian deskriptif dijalankan bertujuan untuk memberi penerangan

yang sistematik mengenai fakta dan ciri-ciri sesuatu populasi atau bidang yang diminati

secara fakta dan tepat.

Mohd Majid Konting (2004) menyatakan kajian eksperimen digunakan untuk menguji

hipotesis penyelidikan di mana penyelidik dengan sengaja dan sistematik mengenakan

pembolehubah yang telah dikenal pasti kepada subjek yang dikaji dan mencerap kesan ke

atasnya. Manakala Sidek Mohd Noah (2002) pula menyatakan reka bentuk eksperimen

adalah bertujuan untuk menyiasat hubungan sebab dan kesan dengan mendedahkan satu

atau lebih kumpulan eksperimen kepada satu atau lebih rawatan dan membandingkan

keputusan kepada satu atau lebih kumpulan kawalan yang tidak menerima sebarang

rawatan

Oleh yang demikian, rekabentuk kajian deskriptif adalah bertepatan dan bersesuaian

dengan kajian yang berkaitan dengan kesahan kandungan dan kebolehpercayaan modul

pemulihan dadah. Sementara kajian eksperimen ujian pra dan ujian pasca sangat sesuai

digunakan bagi mengkaji perubahan yang disebabkan oleh olahan pemboleh ubah tidak

bersandar (modul pemulihan dadah) ke atas pemboleh ubah bersandar (konsep kendiri

dan motivasi pencapaian). Secara tidak lansung kedua-dua rekabentuk kajian ini sangat

sesuai digunakan untuk menjawab kelima-lima persoalan kajian yang telah dikemukakan.

Subjek Kajian

Kajian yang dijalankan ini melibatkan pegawai khas dadah yang terlibat secara lansung

dengan penyalahgunaan dadah, pakar-pakar berkaitan modul dan penagih-penagih dadah

yang sedang menerima rawatan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN).

Seramai 19 orang pegawai terlibat dalam pembinaan modul pemulihan dadah iaitu

seorang Pegawai Khas Dadah Jabatan Pelajaran Selangor, 9 orang Pegawai Khas Dadah

48

dari 9 Pejabat Pelajaran Daerah di Negeri Selangor dan 9 orang kaunselor yang mewakili

setiap Pejabat Pelajaran Daerah di Negeri Selangor.

Untuk menguji kesahan kandungan modul pemulihan dadah pula seramai 2 orang pakar

telah dilibatkan iaitu pakar modul dari Universiti Teknologi Malaysia, Skudai Johor dan

seorang komandan dari Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil,

Sepang, Selangor.

Untuk menguji kebolehpercayaan modul pemulihan dadah pula seramai 30 orang penagih

dadah lelaki yang sedang menerima rawatan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor telah dilibatkan. Penentuan saiz sampel berkaitan

dalam kajian ini adalah berdasarkan kepada pandangan Rusell (1974) dan juga Mohd

Majid Konting (2004).

Untuk menentukan sama ada modul pemulihan dadah berjaya atau tidak meningkatkan

konsep kendiri penagih wanita maka seramai 72 panagih wanita di Pusat Pemulihan

Penagihan Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan (36 orang untuk kumpulan

eksperimen dan 36 orang untuk kumpulan kawalan) telah digunakan. Sementara dalam

menentukan sama ada modul pemulihan dadah berjaya atau tidak meningkatkan motivasi

pencapaian penagih lelaki maka seramai 66 penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan

Narkotik (PUSPEN) Sepang, Selangor (33 orang untuk kumpulan eksperimen dan 33

orang untuk kumpulan kawalan) telah dilibatkan.

Tempat Kajian

Kajian berkaitan dengan pembinaan modul pemulihan dadah telah dijalankan di

Universiti Putra Malaysia. Untuk kajian berkaitan kesahan kandungan modul pemulihan

dadah tempatnya di Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor dan Pusat Pemulihan

Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor sementara kajian berkaitan

kebolehpercayaan modul pemulihan dadah telah dijalankan di Pusat Pemulihan

Penagihan Narkotik (PUSPEN) Dengkil, Sepang, Selangor. Sementara kajian

keberkesanan modul pemulihan dadah pula telah diadakan di Pusat Pemulihan Penagihan

49

Narkotik (PUSPEN) Bachok, Kelantan dan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) Sepang, Selangor.

Alat Kajian

Kajian berkaitan dengan pembinaan modul pemulihan dadah adalah berdasarkan kepada

model pembinaan modul yang diperkenalkan oleh Rusell (1974), sementara kajian

berkaitan dengan menguji kesahan kandungan modul pemulihan dadah adalah juga

berdasarkan pandangan Rusell (1974) yang telah diubahsuai oleh Jamaludin Ahmad

(2002). Untuk menguji kebolehpercayaan modul pemulihan dadah pula soal selidik telah

dibina adalah berdasarkan pandangan Sidek Mohd Noah dan Jamaludin Ahmad (2005).

Dalam kajian eksperimen pula, penyelidik menggunakan alat kajian yang dikenali dengan

nama Skala Konsep Kendiri Tenenssee dan soal selidik Motivasi Pencapaian yang telah

terlebih dahulu dinilai kesahan dan kebolehpercayaannya. Nilai kebolehpercayaan Skala

Konsep Kendiri ialah .85 sementara nilai kebolehpercayaan motivasi pencapaian ialah

.86. Ini bermakna terdapat empat soal selidik yang telah digunakan dalam kajian ini dan

hanya satu model sahaja telah digunakan dalam pembinaan modul pemulihan dadah.

Tatacara Kajian

1. Menyediakan proposal kajian sebagai syarat untuk mendapatkan peruntukan

kewangan skim penyelidikan dari Pusat Pengurusan Penyelidikan, Universiti

Putra Malaysia.

2. Menyediakan modul berkaitan dengan pemulihan dadah yang melibatkan 5 orang

pembantu penyelidik sehingga siap draf modul tersebut.

3. Mengadakan bengkel dan perbincangan draf modul bersama dengan seorang

Pegawai Khas Dadah, Jabatan Pelajaran Selangor, 9 Pegawai Khas Dadah dari

Pejabat Pelajaran Daerah Negeri Selangor dan 9 kaunselor terlatih yang mewakili

9 Pejabat Pelajaran Daerah Negeri Selangor.

4. Melakukan permurnian modul pemulihan dadah bersama dengan pembantu

penyelidik sehingga terhasilnya draf modul lengkap pemulihan dadah.

50

5. Menyerahkan modul pemulihan dadah kepada dua pakar modul untuk disemak

kesahan kandungannya dengan meminta pakar mengisi soal selidik kesahan

kandungan modul.

6. Memperbaiki dan memurnikan modul pemulihan dadah setelah mendapat maklum

balas pakar.

7. Membina soal selidik kebolehpercayaan modul pemulihan dadah bersama dengan

5 orang pembantu penyelidik.

8. Mendapatkan pandangan guru bahasa untuk menyemak soal selidik

kebolehpercayaan modul dan seterusnya melakukan penambahbaikan soal selidik

kebolehpercayaan modul.

9. Menjalankan kajian rintis berkaitan dengan kebolehpercayaan modul di pusat

pemulihan dadah dan membuat pemurnian modul.

10. Menjalankan kajian sebenar berkaitan dengan kebolehpercayaan modul yang

melibatkan penagih dadah lelaki Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)

Dengkil, Sepang, Selangor.

11. Menjalankan kajian keberkesanan menggunakan kaedah eksperimen ujian pra dan

pasca yang melibatkan penagih wanita di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) Bachok, Kelantan dan penagih lelaki di Pusat Pemulihan Penagihan

Narkotik (PUSPEN) Sepang, Selangor..

Penganalisisan Data Statistik

Walaupun banyak data dan maklumat diperolehi dari kajian ini, namun kajian ini hanya

memberi tumpuan kepada data-data yang berkaitan dengan tujuan kajian. Tujuan satu

dan dua kajian adalah bersifat kuatitatif dan telah dianalisis secara kuatitatif juga.

Sementara data-data yang berkaitan dengan tujuan 3, 4 dan 5 dianalisis menggunakan

statistik Korelasi Pearson (r). Untuk memudahkan pengiraan dan memastikan kiraan

yang dilakukan tepat maka program komputer The Statistical Package for the Social

Scienses (SPSS/PC+) (Norusis & SPSS, 1993) telah digunakan. Untuk tujuan 3, sub-

program yang digunakan ialah sub-program Reliability model alpha.

51

DAPATAN KAJIAN

Kaedah Pembinaan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Rusell (1974) telah mengariskan panduan-panduan yang perlu diikuti ketika pembinaan

sesuatu modul. Panduan-panduan tersebut telah diikuti ketika proses pembinaan modul

khusus pemulihan dadah.

Rusell (1974) menyatakan sebelum sesuatu modul hendak dibina perlulah mengetahui

sasarannya. Oleh kerana sasaran modul ini adalah penagih-penagih dadah yang sedang

menerima rawatan, maka ianya bertepatan dengan pandangan tersebut. Selain dari itu,

Rusell (1974) menyatakan bahawa pembina modul harus mengetahui objektif modul

tersebut dibina. Perkara ini juga telah dilaksanakan oleh penyelidik iaitu cuba membantu

penagih dadah yang sedang menerima rawatan agar wujud kesedaran dan keinsafan

dalam dirinya tentang bahaya dadah serta berupaya untuk tidak mengulangi perbuatan

terkutuk ini.

Rusell (1974) juga berpandangan setiap modul harus mempunyai item-item ujian dan

juga mengenal pasti tahap pencapaian pelajar. Dalam modul khusus pemulihan dadah ini

terdapat pelbagai aktiviti-aktiviti yang memerlukan fasilitator bertanya pelbagai soalan,

arahan dan penerangan agar peserta dapat mempaparkan tahap pencapaian, kebolehan

dan kemampuan mereka ketika mengikuti aktiviti-aktiviti yang disediakan dalam modul.

Rusell (1974) juga menyatakan bahawa sesuatu modul harus disusun mengikut urutan

dan kesesuaian alatan yang diperlukan. Modul yang dibina ini telah dibincangkan secara

mendalam dari pelbagai aspek termasuklah susun atur aktiviti serta peralatan yang

bersesuaian dengan melibatkan 19 orang pegawai khas dadah bagi mendapatkan

pandangan mereka ke atas modul yang telah cipta.

Dalam pembinaan modul juga Rusell (1974) berpandangan bahawa modul yang telah

dibina perlu dicuba kepada sasarannya bagi mendapatkan maklum balas dari aspek

kekuatan dan kelemahan modul. Perkara ini juga telah dilakukan oleh penyelidik dengan

52

melaksanakan kajian rintis terhadap penagih-penagih dadah yang sedang menerima

rawatan di pusat-pusat pemulihan.

Seterusnya Rusell (1974) menyatakan sebelum sesuatu modul itu boleh digunapakai,

modul tersebut harus ditentukan kesahan dan kebolehpercayaannya. Hal ini juga telah

dilakukan ke atas modul khusus pemulihan dadah iaitu dengan melibatkan pakar modul

untuk mendapatkan pandangan mereka dari aspek kesahan kandungan. Selain dari itu

kajian kebolehpercayaan juga telah dijalankan.

Kesimpulannya adalah diakui bahawa modul khusus pemulihan dadah ini telah mengikuti

semua panduan-panduan yang telah ditetapkan oleh Rusell (1974) dan secara tidak

lansung modul tersebut boleh diguna pakai sebagai modul yang bersesuaian untuk

penagih-penagih dadah yang sedang menerima rawatan di pusat-pusat pemulihan dadah.

Kesahan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian kuatitatif iaitu dapatan kajian yang berkaitan

dengan aspek kesahan kandungan modul khusus pemulihan dadah. Untuk tujuan

menentukan kesahan modul khusus pemulihan dadah, pandangan Rusell (1974) adalah

dirujuk. Menurut Rusell (1974) sesuatu modul itu dianggap mempunyai kesahan

kandungan yang baik apabila modul tersebut mempunyai syarat-syarat berikut:

1. Menepati sasaran populasi iaitu modul yang dibina mengambil kira aspek latar

belakang dan tingkah laku individu yang dikaji.

2. Situasi pelaksanaan modul adalah baik dan memuaskan.

3. Masa yang diperuntukan kepada individu untuk menyelesaikan sesuatu modul

adalah mencukupi dan memadai.

4. Berlaku peningkatan pencapaian pada diri individu setelah mengikuti modul.

5. Berlaku perubahan sikap ke arah lebih cemerlang setelah mengikuti modul.

Berdasarkan kepada syarat-syarat kesahan kandungan modul yang diutarakan oleh Rusell

(1974), maka Jamaludin Ahmad (2002) telah membina soal selidik kesahan kandungan

modul. Setelah membaca, meneliti dan membuat analisis modul pemulihan dadah maka

53

pakar diminta melengkapkan soal selidik kesahan kandungan tersebut. Akhirnya setelah

dibuat analisis didapati purata kesahan kandungan dari kedua-dua pakar adalah 80% di

mana pakar pertama memberi nilaian 72% dan pakar kedua memberi nilaian 88%. Oleh

yang demikian, secara tidak langsung pakar telah mengakui bahawa modul khusus

pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan yang baik. Tuckman dan Waheed

(1981) dan Abu Bakar Nordin (1995) menyatakan bahawa aras penguasaan atau

pencapaian 70% dianggap telah menguasai atau mencapai tahap pencapaian yang tinggi.

Kebolehpercayaan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian yang berkaitan dengan kebolehpercayaan

modul khusus pemulihan dadah. Data-data yang telah diperolehi daripada soal selidik

telah dianalisis untuk mendapatkan pekali alpha Cronbach. Keputusan yang diperolehi

menunjukkan bahawa pekali kebolehpercayaan alpha cronbach untuk modul khusus

pemulihan dadah adalah tinggi iaitu .96.

Keberkesanan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Bahagian ini mengemukakan dapatan kajian yang berkaitan dengan keberkesanan modul

khusus pemulihan dadah ke atas konsep kendiri penagih dadah wanita dan motivasi

pencapaian penagih dadah lelaki. Keputusan yang diperolehi menunjukkan secara

keseluruhannya keberkesanan perlaksanaan modul pemulihan dadah terhadap konsep

kendiri penagih wanita adalah meningkat sebanyak 10.5%. Sekiranya dilihat kepada

setiap elemen dalam konsep kendiri menunjukkan bahawa elemen konsep kendiri moral

dan etika memperoleh peningkatan tertinggi iaitu 13.09% dan peningkatan elemen

konsep kendiri yang terendah pula ialah elemen kendiri fizikal iaitu sebanyak 7.37%.

Lihat Jadual 1.

Jadual 1: Rumusan Keputusan Kajian Terhadap Konsep Kendiri

Pembolehubah Nilai Skor Min

Ujian Pra

Nilai Skor Min

Ujian Pasca

Perbezaan

Skor Min

Peratus (%)

Perubahan

Kendiri Fizikal 63.43 68.11 4.48 7.37

Kendiri Sosial 58.62 63.86 5.24 8.94

54

Kendiri Kepuasan 95.54 104.59 9.05 9.48

Kendiri Keluarga 55.73 61.41 5.81 10.45

Kendiri Indentiti 104.14 115.03 10.89 10.46

Kendiri Tingkahlaku 93.11 106.11 11.00 11.57

Kendiri Peribadi 59.73 67.43 7.70 12.90

Kendiri Moral & Etika 57.41 64.92 7.51 13.09

Keputusan

Keseluruhan

Pembolehubah Nilai Skor Min

Ujian Pra

Nilai Skor Min

Ujian Pasca

Perbezaan

Skor Min

Peratus (%)

Perubahan

Konsep Kendiri 294.78 325.73 30.95 10.50

Jika dilihat dari aspek motivasi pencapaian pula, secara keseluruhannya modul pemulihan

dadah juga berjaya meningkatkan motivasi pencapain dalam kalangan penagih lelaki

sebanyak 30.22%. Jika dibuat penelitian dari setiap elemen dalam motivasi pencapaian

menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah berjaya meningkatkan elemen kejayaan

penagih lelaki sebayak 100%, diikuti elemen tahap kebimbingan sebanyak 88.8%.

Elemen terendah adalah elemen sikap iaitu sebanyak 7.24%. Sila rujuk Jadual 2.

Jadual 2: Rumusan Keputusan Kajian Terhadap Motivasi Pencapaian

Pembolehubah Nilai Skor

Min Ujian Pra

Nilai Skor Min

Ujian Pasca

Perbezaan

Skor Min

Peratusan (%)

Perubahan

Perancangan

Matlamat

20.58 23.09 2.51 12.23

Ketabahan 22.12 24.64 2.52 11.39

Kejayaan 10.21 20.42 10.21 100

Tahap

Kebimbingan

10.00 18.88 8.88 88.8

Kesanggupan

Menghadapi

Resiko

15.30 16.48 1.18 7.71

55

Sikap 7.18 7.70 0.52 7.24

Keputusan

Keseluruhan

Pembolehubah Nilai Skor

Min Ujian Pra

Nilai Skor Min

Ujian Pasca

Perbezaan

Skor Min

Peratus (%)

Perubahan

Motivasi

Pencapaian

85.40 111.21 25.81 30.22

PERBINCANGAN

Pembinaan Modul Khusus Pemulihan Dadah Berdasarkan Model Rusell (1974)

Sesuatu modul yang hendak dibina perlulah bersandarkan kepada model-model tertentu

dengan harapan hasil penulisan modul tersebut dianggap terbaik dan memberi impak

yang positif kepada penggunanya. Rusell (1974) telah memperkenalkan model

pembinaan modul dengan menggariskan beberapa prosedur yang perlu diikuti oleh

pembina-pembina modul. Model ini diakui boleh membantu pembina-pembina modul

untuk mencipta modul yang terbaik.

Rusell (1974) menyatakan bahawa modul boleh diaplikasikan dalam apa juga keadaan

sama ada dalam aktiviti secara individu, kelompok, akademik, bukan akademik dan yang

pasti modul berkemampuan membawa individu ke arah perubahan yang positif.

Modul yang telah dibina ini melibatkan aktiviti-aktiviti secara individu dan kumpulan

dan sasarannya adalah untuk individu yang bukan ahli akademik iaitu untuk penagih-

penagih dadah yang sedang menerima rawatan. Justeru itu, modul yang dibina ini

bersesuaian dengan pandangan Rusell (1974) iaitu modul boleh dibina untuk individu

bukan dari kalangan pelajar-pelajar sahaja malahan juga boleh dibina untuk sesiapa

sahaja termasuklah penagih-penagih dadah.

56

Modul yang dibina ini juga telah melalui kajian rintis bagi mendapatkan maklum balas

dan seterusnya berdasarkan maklum balas tersebut proses penambahbaikan telah

dilakukan. Rusell (1974) menyatakan bahawa perkara terpenting dalam pembinaan

sesuatu modul ialah peringkat mencuba modul ke atas sasarannya. Peringkat ini akan

dapat menentukan sama ada sasaran boleh mencapai objektif yang telah dinyatakan

dalam modul tersebut. Ketika proses mencuba dijalankan, pembina modul akan

memperolehi pelbagai maklumat seperti kesalahan ejaan, struktur ayat yang lemah,

kesesuaian masa, pemahaman ke atas aktiviti yang dijalankan, kesesuaian urutan aktiviti,

kesesuaian alat media yang digunakan dan seumpamanya. Kesemua maklumat tersebut

menjadi panduan kepada pembina modul untuk memperbaiki dan memurnikan modul

tersebut ke arah lebih mantap, baik dan sempurna.

Rusell (1974) juga menyatakan bahawa pembina modul hendaklah membuat analisis

berkaitan dengan tahap pencapaian sasaran yang akan mengikuti modul tersebut. Setiap

kategori pencapaian (baik, sederhana atau lemah) memerlukan modul-modul yang

berbeza dan secara tidak lansung modul tersebut harus mengambil kira kebolehan,

kecerdasan dan kemampuan sasaran. Pandangan ini juga telah diikuti oleh penyelidik

dengan mengambil kira pandangan pakar modul dan pandangan penagih ketika kajian

rintis dijalankan. Akhirnya terhasillah modul khusus pemulihan dadah.

Rusell (1974) menyatakan proses pembinaan modul perlu dimulakan dengan menentukan

objektif yang ingin dicapai oleh sasaran. Dalam sesuatu modul, sebaik-baiknya objektif

tingkah laku yang dinyatakan janganlah terlalu banyak dan adalah disyorkan hanya tiga

hingga empat objektif sudah memadai. Modul yang telah dibina ini mempunyai tiga

hingga empat objektif sahaja berdasarkan kepada aktiviti modul. Ini bermakna modul

khusus pemulihan dadah ini mematuhi prosedur yang telah ditetapkan oleh Rusell (1974).

Kesimpulannya dapatlah dinyatakan bahawa modul khusus pemulihan dadah telah

mematuhi segala prosedur pembinaan modul berdasarkan model pembinaan modul yang

diperkenalkan oleh Rusell (1974).

57

Kesahan Kandungan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Sidek Mohd Noah dan Jamaludin Ahmad (2005) menyatakan bahawa sesuatu modul

dianggap terbaik apabila modul tersebut mempunyai kesahan kandungan yang baik.

Untuk menentukan sama ada sesuatu modul itu mempunyai kesahan kandungan yang

baik maka ia perlu ada alat yang boleh mengukur kesahan modul. Oleh itu, penyelidik

telah menggunakan soal selidik kesahan kandungan modul yang dicipta Jamaludin

Ahmad (2002). Soal selidik ini memberi peluang kepada pakar untuk menentukan sama

ada modul yang dibina ini mampu mengukur dan menguji apa yang sepatutnya diukur

atau diuji.

Kaedah yang digunakan untuk menentukan sama ada modul ini mempunyai kesahan

kandungan yang baik maka pandangan Tuckman dan Waheed (1981) dan Abu Bakar

Nordin (1995) yang menyatakan bahawa aras penguasan atau pencapaian 70 % atau lebih

dianggap telah menguasai atau mencapai tahap pencapaian yang tinggi. Kedua-dua pakar

penilai kesahan kandungan modul ini telah memberikan penilaian melebihi 70% ke atas

modul tersebut.

Berdasarkan dapatan kajian kesahan kandungan modul khusus pemulihan dadah,

menunjukkan bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang baik. Ini

berdasarkan kepada pandangan Rusell (1974) menyatakan bahawa sesuatu modul

dianggap mempunyai kesahan kandungan yang baik apabila modul tersebut menepati

sasaran populasi, suasana pelaksanaan modul cukup memuaskan, masa yang digunakan

adalah memadai, modul dapat meningkatkan pencapaian dan modul mampu mengubah

sikap individu ke arah lebih positif.

Pakar yang menilai kesahan kandungan modul ini mengakui bahawa modul ini

mempunyai kesahan kandungan yang baik. Oleh yang demikian, modul ini telah

melepasi garis panduan kesahan kandungan modul seperti yang ditetapkan Rusell (1974)

dan modul ini boleh diguna pakai ke atas penagih-penagih dadah yang sedang menerima

rawatan di pusat-pusat pemulihan.

58

Kebolehpercayaan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Sidek Mohd Noah (2001) menyatakan umumnya kaedah untuk menentukan

kebolehpercayaan modul mempunyai persamaan dengan kaedah untuk menentukan

kebolehpercayaan ujian atau alat ukuran. Ini kerana kedua-dua sama ada modul atau alat

ukuran adalah merupakan alat yang dibangunkan khusus untuk tujuan tertentu. Jika

penentuan kebolehpercayaan ujian atau alat ukuran ditentukan secara tidak lansung

melalui item yang dibangunkan, begitu jugalah dengan penentuan kebolehpercayaan

modul. Umumnya penentuan kebolehpercayaan modul seperti juga kebolehpercayaan

ujian atau alat ukuran tidak dapat ditentukan secara langsung kerana sifatnya yang

abstrak.

Jamaludin Ahmad dan Sidek Mohd Noah (2001) menyatakan untuk menentukan

kebolehpercayaan modul, terdapat dua kaedah yang biasa digunakan iaitu melalui soal

selidik yang dibangunkan berdasarkan langkah-langkah yang terkandung dalam aktiviti

modul atau soal selidik yang dibangunkan berdasarkan objektif setiap aktiviti modul.

Kedua-dua langkah ini akan menghasilkan nilai pekali kebolehpercayaan modul secara

tidak lansung.

Rusell (1974) telah menyatakan bahawa untuk menguji kebolehpercayaan sesuatu modul,

perlu melihat sejauh mana pelajar dapat mengikuti langkah-langkah setiap aktiviti di

dalam modul dengan jayanya. Ini kerana setiap langkah-langkah aktiviti di dalam modul

akan menentukan bahawa sasaran telah menguasai objektif modul tersebut. Item-item

soalan boleh dicipta berdasarkan kepada langkah-langkah aktiviti modul tersebut.

Sementara itu, Vale (1998) telah mencadangkan bahawa untuk menentukan nilai pekali

kebolehpercayaan modul kejuruteraan, kaedah yang boleh digunakan ialah melalui soal

selidik yang dicipta berdasarkan langkah-langkah yang terdapat dalam modul

kejuruteraan.

Penyelidikan berkaitan dengan kebolehpercayaan modul khusus pemulihan dadah,

kaedah pembinaan item adalah berdasarkan kepada objektif setiap aktiviti dalam modul

59

tersebut. Hasilnya membuktikan bahawa modul ini mempunyai nilai pekali

kebolehpercayaan yang tinggi iaitu .96 dan secara tidak lansung modul ini mempunyai

ketekalan iaitu modul ini mampu mengukur apa yang sepatutnya ingin diukur. Tiada satu

ketetapan standard telah dibuat berkaitan dengan nilai pekali kebolehpercayaan yang

terbaik sama ada oleh para penyelidik dari dalam ataupun luar negara.

Mohd Majid Konting (2004) menyatakan nilai pekali kebolehpercayaan sesuatu alat

ukuran mestilah sekurang-kurangnya .60. Fraenkel dan Wallen (1996) menyatakan

sekurang-kurangnya .70, sementara Edward dan Richard (1979) menyatakan sekurang-

kurangnya .80. Ini bermakna modul khusus pemulihan dadah ini mempunyai nilai

kebolehpercayaan yang tinggi iaitu melebihi .90.

Keberkesanan Modul Khusus Pemulihan Dadah

Dapatan kajian menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah berjaya meningkatkan

konsep kendiri penagih dadah wanita ke arah yang lebih baik. Kepentingan konsep

kendiri yang tinggi dan perkaitan dengan personaliti positif seseorang adalah selaras

dengan teori yang dikemukakan Rogers (1951). Beliau menyatakan kendiri seseorang

individu boleh terhasil dan berubah melalui berberapa perkara antaranya; i). Kendiri

terhasil daripada interaksi organisma dengan bidang fenomenologinya iaitu persekitaran.

ii). Kendiri boleh berubah melalui proses kematangan, pengalaman dan pembelajaran.

iii). Kendiri mempunyai hubungan dengan personaliti.

Justeru itu, proses perlaksanaan modul pemulihan dadah adalah merupakan faktor

pengalaman yang diterima penagih dadah wanita. Maka melalui pengalaman dan proses

pembelajaran baru tersebut akan menyebabkan berlakunya perubahan ke atas konsep

kendiri penagih dadah wanita tersebut.

Dapatan kajian ini menyokong dapatan kajian yang dilakukan Othman Abdul Rahman

(2006) yang menyatakan perlaksanaan modul mampu berperanan mengubah konsep

kendiri seseorang ke arah lebih positif. Noraini Yaakub (1981) menyatakan bahawa

pengalaman diri memainkan peranan penting dalam pembentukan konsep kendiri.

60

Pengalaman seseorang sama ada secara proses pendidikan formal yang dilalui atau

melalui pengalaman hidupnya banyak membentuk perwatakan dan konsep kendiri

seseorang. Perlaksanaan modul pemulihan dadah ke atas penagih dadah wanita

merupakan satu proses pengalaman baru yang mampu mempertingkatkan konsep kendiri

dan seterusnya mengubah personaliti ke arah lebih positif.

Shaharom dan Yap Kueh Chin (1991) menyatakan bahawa penggunaan modul

membolehkan seseorang belajar dan membuat perubahan secara lebih berkesan dan

produktif. Pendekatan modul boleh mengurangkan ancaman menghadapi kegagalan.

Perkara ini boleh meningkatkan semangat kerjasama di antara sesama individu dan ahli

kelompok dalam melaksanakan tugasan yang diberikan. Perlaksanaan modul ini

memerlukan penagih dadah wanita sama ada secara individu atau kumpulan

melaksanakan tugas secara bersungguh-sungguh dan berkerjasama ketika menyiapkan

tugasan yang diberi. Semangat kesungguhan dan kerjasama tersebut telah mendorong

sikap positif dan membuka minda penagih dadah wanita bahawa mereka boleh

berperanan dan mempunyai harga diri di mana ianya secara langsung meningkatkan

konsep kendiri penagih dadah wanita.

Dapatan kajian juga menunjukkan bahawa terdapat peningkatan motivasi pencapaian

bagi penagih lelaki dalam kumpulan eksperimen apabila membandingkan skor motivasi

pencapaian ujian pra (85.4) dan skor min motivasi pencapaian ujian pasca (111.21).

Peningkatan skor ini boleh diandaikan bahawa modul pemulihan dadah telah memberi

kesan terhadap motivasi pencapaian dalam kalangan penagih lelaki.

Secara tidak lansung dapatan kajin ini menunjukkan bahawa modul pemulihan dadah

telah memberikan peluang kepada penagih lelaki dalam kumpulan eksperimen untuk

menyesari kepentingan motivasi pencapaian dalam kehidupan mereka sebagai satu

kelompok masyarakat. Mereka telah didedahkan kepada perkara berkaitan motivasi iaitu

perancangan matlamat, ketabahan penagih, jangkaan penagih terhadap kejayaan, tahap

kebimbingan penagih, kesanggupan penagih menghadapi resiko dan pencapaian sikap

penagih. Dalam hal ini, modul pemulihan dadah telah juga menepati beberapa syor dan

61

langkah yang telah dikemukakan oleh McClelland (Burgan, 1984) bagi menyemaikan

motivasi pencapaian di kalangan penagih iaitu: i. memberikan mereka alasan untuk

mencapai dan ganjaran yang bakal diperolehi. ii. membincangkan bagaimana motivasi

pencapaian memainkan peranan yang utama dalam bidang pendidikan, sosial dan budaya

industri. iii. mendorong komitmen mereka dengan motivasi pencapaian yang ditetapkan.

iv. menentukan penagih membuat matlamat yang khusus untuk diri sendiri dan

menyediakan catatan untuk melihat kemahjuan dalam mencapai matlamat tersebut.

Taylor dan Walford (1972) pernah menyatakan bahawa proses latihan ialah proses

pembelajaran dan peningkatan motivasi penagih. Selain itu, penagih yang mengikuti

modul pemulihan dadah telah didedahkan kepada suatu suasana dan keadaan yang

responsif kepada peluang untuk mereka memotivasikan diri. Dalam hal ini, David (1992)

menjelaskan terdapat beberapa bukti yang menunjukkan bahawa bentuk motivasi akan

berubah malah kadangkala berubah secara dramatik apabila penagih berada dalam suatu

persekitaran yang responsif. Dalam konteks ini, modul pemulihan dadah telah

menyediakan suatu persekitaran yang responsif kepada penagih untuk berubah apabila

mereka terlibat dalam kumpulan yang lebih kecil, menjalani latihan secara intensif dan

sistematik.

Memandangkan penagih kumpulan kawalan tidak mengikuti sebarang bentuk latihan lain,

maka dapatlah diandaikan bahawa mereka tidak memperoleh apa-apa pembelajaran

khusus untuk meningkatkan motivasi seperti yang dialami penagih kumpulan

eksperimen. David (1992) menyatakan bahawa latihan yang mantap boleh membawa

perubahan yang segera, manakala Jacobs, Harvill dan Masson (1993) menjelaskan

bahawa salah satu sebab utama mengumpulkan individu dalam satu kelompok ialah

untuk memberikan kesedaran bahawa mereka tidak keseorangan. Dalam hal ini Wan

Izzuddin (1991) mengatakan bahawa pembentukan kumpulan juga dapat memberi identiti

dan harga diri serta memenuhi keperluan setiap individu. Kesimpulannya adalah jelas

bahawa modul pemulihan dadah telah memberi kesan peningkatan motivasi kerana

aktiviti yang disediakan banyak berfokus kepada aktiviti berkumpulan.

62

Modul pemulihan dadah berjaya mempengaruhi motivasi pencapaian kerana motivasi

pencapaian dianggap sebagai peramal yang tekal bagi prestasi strategi. Habibah Elias

(1991) mendapati ciri-ciri penagih yang bermotivasi pencapaian tinggi memberi kesan ke

atas prsetasi kendiri. Ini bermakna apabila motivasi pencapaian penagih meningkat,

keyakinan diri turut meningkat. Penagih telah juga diberi peluang untuk mempelajari

beberapa kemahiran seperti kemahiran membuat keputusan, bekerjasama, menyelesaikan

masalah, teknik mengingat dan menggunakan kemahiran kreatif. Ini kerana menurut Abd

Rahim Abu Rahsid (2001) kemahiran penagih boleh diajar dan dilatih.

Wan Izzuddin (1991) menyatakan taingkahlaku dan tabiat manusia di dalam kumpulan

dipengaruhi oleh ahli kumpulan tersebut. Seterusnya beliau menjelaskan bahawa

kumpulan boleh mempengaruhi individi melalui fasiliti sosial iaitu kewujudan orang lain

di sekeliling dan pemerhatian mereka dapat mempengaruhi tingkahlaku seseorang

individu dalam kumpulan dan juga melalui jangkitan sosial iaitu individu yang meniru

dan mencontohi orang lain. Justeru, melalui modul pemulihan dadah, penagih kumpulan

eksperimen telah diberi peluang untuk menyertai kelompok dan mereka juga diberi

peluang untuk menyertai beberapa aktiviti yang mendedahkan mereka kepada konsep dan

praktikal motivasi pencapaian, kemahiran secara kritis dan inovatif.

Burgan (1984) melaporkan bahawa kajian menunjukkan penagih yang tinggi motivasi

pencapaiannya akan memperoleh manfaat yang lebih dengan mempelajari satu unit

kemahiran dalam aktiviti. Dapatan kajian ini juga adalah selari dengan kajian yang telah

dijalankan oleh Rosdi Yusof (2010), Jamaludin Ahmad (2002), Mohd Ali Jaamat (1997)

dan Zuraidah Abdul Rahman (1996).

IMPLIKASI KAJIAN

Implikasi Teoritikal

Dapatan kajian ini telah membawa kepada beberapa implikasi teoritikal. Kajian ini jelas

menunjukkan bahawa modul khusus pemulihan dadah mempunyai kesahan kandungan

yang baik dan kebolehpercayaan yang tinggi. Dapatan ini telah menyumbang secara

63

signifikan kepada perkembangan ilmu terutamanya yang berkaitan dengan

psikometriknya.

Dapatan kajian ini juga menunjukkan bahawa teknik pembinaan modul yang disarankan

oleh Rusell (1974) adalah sesuai dan boleh dilaksanakan. Apa yang jelas ialah prosedur-

prosedur pembinaan modul yang disyorkan oleh Rusell (1974) telah dipatuhi dan diikuti

oleh pembina modul ketika menghasilkan modul khusus pemulihan dadah.

Dapatan kajian juga menunjukkan bahawa teknik penentuan kesahan kandungan modul

yang disarankan oleh Rusell (1974) dan telah diubahsuai oleh Jamaludin Ahmad (2002)

adalah sesuai dan boleh diimplikasikan. Ini membuktikan bahawa soal selidik kesahan

kandungan modul telah dipenuhi oleh modul khusus pemulihan dadah dan membuktikan

bahawa modul ini mempunyai kesahan kandungan yang baik.

Daripada aspek kebolehpercayaan pula sangat jelas bahawa modul khusus pemulihan

dadah mempunyai kebolehpercayaan yang tinggi iaitu .96. Jika dilihat dari aspek

pendekatan untuk menilai kebolehpercayaan modul, keputusan kajian jelas menunjukkan

bahawa soal selidik kebolehpercayaan modul berasaskan kepada objektif aktiviti modul

boleh digunakan untuk mendapatkan nilai pekali kebolehpercayaan modul.

Daripada kajian ini memaparkan bahawa alat ukuran Skala Konsep Kendiri Tennessee

dan soal selidik motivasi pencapaian mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan yang

baik dan berjaya meningkatkan konsep kendiri penagih dadah wanita dan motivasi

pencapaian penagih lelaki. Keseluruhannya modul pemulihan dadah yang dicipta

Jamaludin Ahmad (2007) berjaya memberi impak yang positif terhadap konsep kendiri

penagih dadah wanita dan motivasi pencapaian penagih lelaki.

Implikasi Praktikal

Kajian ini telah berjaya membuktikan bahawa modul khusus pemulihan dadah

mempunyai kesahan kandungan yang baik, kebolehpercayaan yang tinggi dan

keberkesanan yang baik dari aspek konsep kendiri dan motivasi pencapaian. Oleh kerana

64

itu, kesemua aktiviti yang terkandung dalam modul ini adalah sesuai dan boleh

digunakan sebagai alat, bahan, sumber dan panduan yang boleh memberi bimbingan,

kesedaran, keinsafan, semangat dan motivasi ke arah membawa penagih-penagih dadah

samada penagih dadah wanita dan penagih lelaki yang sedang menerima rawatan menuju

tahap kesedaran dan keinsafan yang menyeluruh daripada aspek jasmani, emosi, rohani

dan intelek. Hakikatnya modul merupakan alat, bahan, sumber dan panduan yang boleh

meningkatkan kesedaran dan keinsafan di kalangan penagih-penagih dadah serta dapat

membantu fasilitator, moderator, guru pembimbing dan kaunselor menggunakan modul

ini ketika mereka bertugas di pusat-pusat pemulihan dadah di seluruh negara dan boleh

juga digunakan ke atas pelajar atau individu yang telah mempunyai petanda keterlibatan

mereka dalam penyalahgunaan dadah.

Selain itu, dapatan kajian ini juga membuktikan bahawa proses pembinaan modul

berdasarkan pandangan Rusell (1974) adalah sesuai. Begitu juga dengan pendekatan

yang digunakan untuk menentukan kesahan kandungan dan kebolehpercayaan modul

dalam kajian ini adalah sesuai. Ini tentunya merupakan berita gembira kepada pembina-

pembina modul sama ada modul pengajaran, modul motivasi, modul latihan mahupun

modul akademik dalam menentukan kesahan dan kebolehpercayaan modul. Dapatan

kajian ini secara tidak lansung mampu menggalakkan penciptaan modul-modul baru pada

masa-masa akan datang.

CADANGAN

Sehubungan dengan keputusan kajian yang telah diperolehi mengenai modul khusus

pemulihan dadah, maka berikut diperturunkan beberapa cadangan khususnya kepada

Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) dan peminat-peminat modul serta pembina-

pembina modul:

1. Oleh kerana kesahan dan kebolehpercayaan modul khusus pemulihan dadah

adalah baik dan tinggi serta telah menampakkan keberkesanannya maka adalah

dicadangkan agar modul ini dilaksanakan secara lebih menyeluruh dan

bersungguh-sungguh di semua Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)

anjuran kerajaan ataupun swasta.

65

2. Memandangkan proses pembinaan modul seperti yang disarankan oleh Rusell

(1974) adalah sesuai maka disyorkan pembina-pembina modul boleh menjadikan

proses pembinaan modul Rusell dijadikan panduan ketika membina modul-modul

baru di masa-masa akan datang.

3. Ternyata kesahan kandungan modul boleh dilakukan melalui soal selidik kesahan

kandungan modul yang dicipta oleh Jamaludin Ahmad (2002), maka dicadangkan

agar para pengkaji dan pembina modul menggunakan soal selidik ini dalam

menentukan kesahan kandungan sesuatu modul.

4. Kajian ini juga menunjukkan bahawa kebolehpercayaan modul boleh ditentukan

menggunakan kaedah soal selidik berasaskan objektif aktiviti dalam modul. Oleh

itu adalah dicadangkan agar pengkaji-pengkaji, peminat-peminat dan pembina-

pembina modul di masa-masa akan datang boleh mengguna pendekatan ini untuk

menentukan kebolehpercayaan sesuatu modul.

5. Oleh kerana kajian ini telah mengkaji keberkesanan modul khusus pemulihan

dadah ke atas penagih dadah wanita dan lelaki kelolaan kerajaan, maka

dicadangkan kepada pengkaji lain untuk menjalankan kajian berkaitan

keberkesanan modul ini ke atas penagih dadah wanita dan penagih lelaki yang

melibatkan pusat pemulihan dadah swasta pula.

6. Adalah dicadangkan juga agar kajian lanjutan berhubung dengan kesahan dan

kebolehpercayaan modul ini dijalankan di Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) lain yang terdapat di Malaysia. Jika keputusan yang diperolehi

berkaitan kualiti psikometrik seperti kesahan dan kebolehpercayaan adalah sama

seperti yang diperolehi dalam kajian ini, maka adalah dicadangkan agar modul ini

diperluaskan penggunaannya ke seluruh Pusat Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) yang terdapat di Malaysia.

KESIMPULAN

Kajian yang telah dijalankan ini berjaya memberi sedikit sumbangan dari aspek

penghasilan modul khusus untuk penagih-penagih dadah yang sedang menerima rawatan.

Walaupun modul khusus ini untuk penagih dadah yang sedang menerima rawatan, namun

66

demikian modul ini juga boleh digunakan oleh pihak-pihak tertentu dalam usaha

membantu penagih-penagih yang baru ingin mencuba dadah, sedang mencuba dadah atau

penagih tegar yang gagal untuk pulih sepenuhnya. Diharapkan agar modul ini dapat

memberi sedikit sumbangan kepada pihak yang terlibat secara lansung atau tidak lansung

dengan penyalahgunaan dadah.

RUJUKAN

Abu Bakar Nordin (1995). Penilaian Afektif. Kajang: Massa Enterprise.

Abdul Ghafar Taib (1992). Dadah Pembunuh. Kuala Lumpur: Delmu (M) Sdn Bhd

Abdul Ghafar Taib (1995). Cuma Lima Minit Anti Dadah. Kuala Lumpur: Percetakan

Rina Sdn Bhd.

Ab. Rahim Selamat (1991). Pengurusan Latihan: Satu Pengenalan. Jurnal Guru 3: 419-

424

Abd Rahim Abd Rahsid (2001). Nilai-Nilai Murni Dalam Pendidikan. Kuala Lumpur:

Utusan dan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Agensi Antidadah Kebangsaan (2005). Dadah: Apa Anda Perlu Tahu. Kuala Lumpur:

Delmu (Malaysia) Sdn Bhd.

Atan Long (1986). Pedagogi Kaedah Am Mengajar. Petaling Jaya: Fajar Bakti Bhd.

Blume, A.W. (2005. Treating Drug Problems. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.

Burgan, W.M. (1984). The Effects of a Combined Program oof Achievement Motivation

Trainning, Study Skills and Mnemonic Techniques on Selected Student Variables.

Michigan: University Microfilms International.

Creager & Murray (1985). The International Encyclopedia of Education. Oxford:

Pergamon Press Ltd.

Cronbach, I.J. (1990). Essentials of Psychological Testing. 5th ed. New York: Harper

Collins Publisher.

Ducan, D. & Gold, R. (1982). Drug and the Wholeperson. New York: John Wiley &

Sons

Edward, G.C., & Richard, A.Z. (1979). Reliability and Validity Assessment. New York:

Sage Publication, Inc.

67

Egan, G. (1986). The Skills Helper: A Systematic Approach to Effective Helping.

California: Brook/Cole.

Fitts, W.H. (1965). Manual for Tennessee Self-Concept Scale. Nashville: Tennessee

Counselor Recording & Test.

Fraenkel, J.R., & Wallen, N.E. (1996). How to Design and Evaluate Research in

Education. New York: Mc. Graw Hill, Inc.

Garnier, H.E. & Stein, J.A. (2002). An 18 year model of family and peer effects on

adolescent drug use and delinguency. Journal of youth and adolescence. Vol 31,

No.1. 45 – 56

George, R.L. (1990). Counseling the Chemically Dependent: Theory and Practice. New

Jersey: Prentice Hall

Husen, T., & Postlethwaite, T.N. (1985). The International Encyclopedia of Education.

Oxford: Pergamon Press Ltd. Valume 5 & 6.

Jacobs, E.F., Harvil, R.L. & Masson, R.L. (1993). Group Counseling Strategies and

Skills. California: Brooks/Cole Publishing Company.

Jamaludin Ahmad (2009). Salahguna Dadah:Sebab, Akibat, Cegah dan Rawat. Serdang:

Universiti Putra Malaysia.

Jamaludin Ahmad, Aminuddin Hassan & Norhasni Zainal Abidin (2008). Developing,

Validity and Reliability of Drug Addiction Module among Drug Addicts who are

undergoing Treatment at Rehabilitation Centers. The Journal of International

Social Research. Vol.1 Issue 5, 47-57.

Jamaludin Ahmad (2007). Modul dan Kaunseling Penyalahgunaan Dadah. Serdang:

Universiti Putra Malaysia.

Jamaludin Ahmad (2002). Kesahan, Kebolehpercayaan dan Keberkesanan Modul

Program Maju Diri ke atas Motivasi Pencapaian di kalangan Pelajar-Pelajar

Sekolah Menengah Negeri Selangor. Tesis Doktor Falsafah yang tidak

diterbitkan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Jamaludin Ahmad & Sidek Mohd Noah (2001). Pendekatan Alternatif Menentukan

Kesahan dan Kebolehpercayaan Modul Program Maju Diri Jabatan Pendidikan

Selangor. Jurnal PERKAMA 9: 97-118

Jabatan Perdana Menteri (1992). Dadah: Apa Anda Perlu Tahu. Kuala Lumpur: Delmu

(Malaysia) Sdn Bhd.

Kamdi Kamil (1991). Keberkesanan Program Pengayaan Alam dan Manusia Secara

68

Bermodul untuk Murid-Murid Pencapaian Tinggi Tahun Lima. Tesis sarjana.

Pulau Pinang: Universiti Sains Malaysia.

Kementerian Pelajaran Malaysia (1984). Mencegah Salahguna Dadah Melalui

Kaunseling. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kementerian Pendidikan Malaysia (1995). Pendidikan Pencegahan Dadah Dalam

KBSM. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kementerian Pendidikan Malaysia (2003). Panduan Perlaksanaan Pendidikan

Pencegahan Dadah di Sekolah. Batu Caves: Percetakan Warni Sdn Bhd.

Kementerian Pendidikan Malaysia (1975). Tatacara Tindakan ke atas Kes-Kes

Penggunaan Dadah di kalangan Murid Sekolah. Kuala Lumpur: Syarikat

Usahamaju.

Mc Clelland, D.C. (1961). The Achieving Sociaty. New York: D.Van Nostrand

Mc Clelland, D.C. (1985). Human Motivation. Ilinois: Scotti Foresman and Company.

Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim (2000). Kaunseling Penggunaan Dadah. Serdang:

Institut Pendidikan dan Pembelajaran Jarak Jauh (IDEAL), Universiti Putra

Malaysia.

Mizan Adiliah Ahmad Ibrahim & Halimatun Halaliah Mokhtar (2006). Kaunseling

Individu: Apa dan Bagaimana. Shah Alam: Penerbit Fajar Bakti.

Mohd Majid Konting (2004). Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Edisi keempat. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Norusis, M.J., & SPSS Ins. (1993). SPSS for Window: Base System Use‟s for Guide.

Chicago: SPSS Ins.

Rogers, C.R. (1951). Clien Centre Therapy: It‟s Current Practice and Theory

Implication. New York: Houghton Mifflin.

Rosdi Yusof (2010). Keberkesan Modul Pemulihan Dadah ke atas Konsep Kendiri

Penagih Wanita di PUSPEN Bachok, Kelantan. Tesis Master Sains Yang Tidak

Diterbitkan. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Shaharom Noordin (1995). Modul Pengajaran Kendiri: Sifat Bahan-Pepejal, Cecair dan

Gas. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Sharifah Alwiah Alsagoff (1981). Pengenalan Pengajaran Individu Dengan Tumpuan

Khas Kepada Modul Pengajaran dan Pembelajaran. Jurnal Pendidik dan

Pendidikan. 3(1):54-62. Pulau Pinang: Universiti Sains Malaysia.

69

Sidek Mohd Noah (1997). Modul Penilaian Dalam Kaunseling. Institut Pendidikan dan

Pembelajaran Jarak Jauh (IDEAL). Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Sidek Mohd Noah & Jamaludin Ahmad (2005). Pembinaan Modul: Bagaimana

Membina Modul Latihan dan Modul Akademik. Serdang: Universiti Putra

Malaysia.

Sidek Mohd Noah (2003). Rekabentuk Penyelidikan: Falsafah, Teori dan Praktis.

Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Sulaiman Yassin, Saidin Teh & Asma Ahmad (1986). A Modular Trainning Programme

for Development Manager. Serdang: Universiti Putra Malaysia.

Taylor, J.L., & Walford, R. (1972). Simulation in Classroom. London: Penguin Books.

Tuckman, B.W., Waheed, M.A. (1981). Evaluation an individualized science programme

for community college students. Journal of research in science teaching. 18:489-

495.

Vale, J.D. (1998). Traditional Reliability. http://www.ece.edu/-koopman/de. (23 Julai

2002).

Wan Izzuddin (1991). Strategi Membina Pasukan.Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.

Zuraidah Abdul Rahman (1996). Pengenalan Kaunseling Kelompok. Petaling Jaya: IBS

Buku Sdn. Bhd.

http://www.ece.edu/-koopman/de.%20(23

70

PSYCHOLOGICAL AND SOCIAL FUNCTIONING AMONGST PATIENTS

UNDERGOING METHADONE MAINTENANCE THERAPY (MMT) PROGRAM

IN MALAYSIA

Abd. Halim Mohd Hussin11

, Saliza Karia @ Zakaria12

,

Sharil Haslee Lim Abdullah13

& Zainol Abidin Ahmad14

ABSTRACT

This research explored the psychological and sociological functioning amongst patients

undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT) programs in Malaysia. The study

also investigated the effectiveness of the MMT on the recovery process based on the

relationship between the readiness to change and individual functioning. The subjects of

this study consisted of 568 MMT patients who were selected using the stratified random

sampling from a total of 2313 MMT patients drawn from the North, Central, South, and

East Coast Zones in Peninsular Malaysia. The instruments used in this study were the

Evaluation and Treatment Self Rating Form (TCU) and the Stages of Change Scale

(URICA). The data obtained were analyzed using descriptive and inferential statistics.

The results of the study revealed that there was a low positive relationship level between

Readiness to Change among the MMT patients with treatment process (r = 0.254, p <

0.05), psychological functioning (r = 0.288, p < 0.05), self efficacy (r = 0.254, p < 0.05),

and social functioning of the patients (r = 0.292, p = 0.000). Based on the research

findings, several implications and recommendations were put forward.

11

Pengarah, Dr., ASEAN Centre For Research on Drug Abuse, Universiti Sains Islam Malaysia 12

Ketua Program Kaunseling, Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia 13

Professor Madya, Dr., Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya 14

Pensyarah Komunikasi, Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia

71

ABSTRAK

Kajian ini meneroka kefungsian psikologikal dan sosiologikal dalam kalangan pesakit

yang mengikuti program Terapi Pengekalan Metadon atau Terapi Dadah Gantian

Methadon (MMT- Methadone Maintenance Therapy) di Malaysia. Kajian ini juga

menyelidik keberkesanan MMT terhadap proses kepulihan berasaskan kepada hubungan

antara kesediaan berubah dengan kefungsian individu. Subjek kajian terdiri daripada 568

pesakit MMT yang telah terpilih dengan menggunakan kaedah persampelan rawak

berstrata daripada jumlah keseluruhan seramai 2313 yang mewakili zone Utara, Tengah,

Selatan dan Pantai Timur semenanjung Malaysia. Instrumen yang telah digunakan dalam

kajian adalah Borang Penilaian dan Pemeringkatan Kendiri Terhadap Rawatan serta

Skala Tahap Perubahan (Stages of Change Scale - URICA). Data yang diperolehi

dianalisis secara statistik deskriptif dan inferensi. Dapatan kajian menunjukkan bahawa

terdapat tahap hubungan positif yang rendah antara Kesediaan Berubah dengan Proses

Rawatan dalam kalangan pesakit MMT dimana process rawatan (r = 0.254, p < 0.05),

kefungsian psikologi (r = 0.288, p < 0.05), efikasi swadiri (r = 0.254, p < 0.05), dan

kefungsian social pesakit pada (r = 0.292, p = 0.000). Berdasarkan kepada dapatan kajian,

beberapa implikasi dan cadangan telah dikemukakan.

INTRODUCTION

Methadone Maintenance Therapy (MMT) program is one of the components of harm

reduction strategies for drug addicts which basically aims at preventing or reducing the

negative health consequences associated with their risky behaviors of injecting drugs.

MMT is one of the Drug Substitution Therapy (DST) programs that replace dangerous

drugs such as heroin and morphine, with prescribed medication of similar action but of

much lower addictive or sedative effects that is methadone. When used in proper doses in

maintenance treatment, it does not create euphoria, sedation or an analgesic effect. The

maintenance dose is the one at which the cravings stop without creating the effects of

euphoria or sedation. Doses must be individually determined. Methadone can be very

effective for the treatment of heroin dependence. It can save many people's lives, because

72

they are less likely to die from heroin overdose or suicide while on methadone treatment

(Caplehorn et. al., 1996b).

The general objective of DST Program is to improve the health status and quality of life

of persons with opiate dependence through drug substitution therapy. The specific

objective of MMT is to reduce relapse among opiate dependents and to improve the

physical and mental condition of opioid dependents. In addition the therapy reduces the

spread of infection among Intravenous Drug-users (IVDUs) and those who are sharing

needles (e.g. HIV, hepatitis B and C). The other main objective is to improve

psychosocial functioning, including the ability to obtain or remain in gainful employment

and to improve their social adaptation and integration into the society. MMT Program can

also help reduce criminal activities among opiate dependents.

Methadone Maintenance Therapy (MMT) is continuously being scaled up since it was

introduced in October 2005. As of 31 December 2007, a total of 4,135 drug addicts had

been registered and enrolled into the Government MMT program, which is totally free for

the patients. Furthermore, the expansion of methadone availability in Malaysia is being

amplified by the inclusion of general practitioners. In April 2008, the MMT program was

extended into the prison system starting with a pilot project in the Pengkalan Chepa

prison in the east coast state of Kelantan.

Methadone maintenance with a long-term treatment perspective was found to be

significantly more effective than abstinence-oriented treatment (Caplehorn et. al., 1998).

Two studies (James & Anthony, 1995a; Sees et. al., 2000) found that abstinence-oriented

treatment may even have a negative impact on treatment outcomes, while methadone

maintenance increases abstinence from illicit opiates and has positive outcomes on other

outcome measures. Sees et al. (2000) compared methadone maintenance treatment plus

psychosocial therapy with psychosocially enriched detoxification for 180 days. Total

treatment time for both groups was one year. They found that methadone maintenance

with psychosocial therapy is more effective in decreasing heroin use and motivating

addicts to stay in the treatment. In the detoxification group, more persons dropped out or

73

used cocaine or both. Farrell et al. (1994) conducted a thorough review of articles on

methadone maintenance treatment. They stated that the following factors of treatment are

associated with good treatment outcomes, which are higher doses of methadone (>50

mg), treatment goal of successful ongoing maintenance rather than abstinence, good

quality counseling, good staff-patient relationships, clinics with low staff turnover rates

and good management, no withdrawal of privileges in case a patient does not comply to

treatment regulations (withdrawals of privileges are associated with lower retention

rates).

A preliminary survey conducted by Halim (2007) and experiences shared by three

batches of Post Graduate Diploma In Drug Abuse students of Islamic Science University

of Malaysia revealed that there is a crucial need of aftercare programs for the addicts

undergoing the MMT programs. Evidences of individual functioning amongst patients

undergoing MMT has yet to be explored. Therefore, there was a need to study the

psychological and social functioning amongst patients undergoing of MMT to investigate

their roles towards recovery or at the very least of maintaining the recovery journey of

addicts to ensure that this national program is worth implementing.

The first main objective of the study focuses on investigating the profile of individual

functioning amongst patients undergoing Methadone Maintenance Therapy (MMT). The

other major objective is to investigate the effectiveness of MMT towards the recovery

process based on the relationship of readiness to change and individual functioning.

Therefore, the issue of the development of psychological and social functioning among

drug addicts undergoing MMT merits critical and significant understanding and

appreciation.

METHOD

Participants

The total population of this study is based on the methadone maintenance treatment

centers under the government policy for the implementation of harm reduction program.

74

At the time of this study, there are 73 Methadone Maintenance Treatment service centers

in operation at the hospitals and health clinics. A sampling frame was developed based on

four clusters determined by zoning technique. All 73 centers falls into their respective

zones namely North Zone, Central Zone, Southern Zone, and East Coast Zone of

Peninsular Malaysia. This study involved 568 patients in the north, central, south and east

coast zones. This research only focuses to 16 MMT centers because of the limited budget

and resources. The time constraint also limited the scope of the study.

Procedure

This is a cross-sectional study that employed both qualitative and quantitative approaches

in its data collection. Thus both survey and interview techniques were employed to

accomplish the research objectives. Data was gathered through survey methods using

questionnaire, focus-group discussion, individual interviews, and outcome of intervention

conducted by the service providers.

Instruments

Evaluation of Self and Treatment Rating Form (ESTR)

The research used Evaluation of Self and Treatment Rating Form which was adapted

from Texas Christian University Methadone Outpatient Form (TCU Methadone

Outpatient Form). TCU Methadone Outpatient Form was developed by D. Dwayne

Simpson, Ph.D., Director Institute of Behavioral Research. This assessment is a self-

reported rating scale used by clients of methadone outpatient settings for substance

abusers. The purpose of this instrument is to obtain a client‟s self-rating and a client‟s

assessment of program processes and attributes.

The Self Rating Forms consisted of 108 items. The items were scored in a 5-point Likert

Scale. It was divided into five subscales namely Psychological Functioning Scales, Social

Functioning Scales, Treatment Motivation Scales, Self Efficacy Scale, and Treatment

Process Scales. Each of the subscales consists of several items forming the domain and

construct of the evaluation.

75

The Evaluation of Self and Treatment Rating (ESTR) 6-item Self-esteem Scale has

consistently maintained good psychometric properties. Prior research has repeatedly

found the scale to have a relatively high alpha reliability coefficient (Myers, Knight,

Simpson, & Stevens, 1991; Simpson et al., 1992; Simpson, 1991; Simpson, Knight, &

Ray, 1993). Preliminary evidence also suggests the scale has a high test-retest reliability

coefficient (Simpson, 1991, 1993) and item-total correlations have been acceptable. The

TCU Evaluation of Self and Treatment Self-esteem measure also has been found to be

positively associated with the TCU Evaluation of Self and Treatment decision-making

confidence scale, and negatively associated with the TCU Evaluation of Self and

Treatment scales of anxiety, depression, and risk-taking behavior (Simpson et al., 1992).

In addition, the Self-esteem Scale has been found to be significantly inversely related to

risky needle-use and sexual behaviors (Simpson et al., 1993). For that purpose the

adopted version namely Evaluation and Treatment Self Rating Forms was tested on its

reliability and found to have a Cronbach Alpha of .94.

Stages of Change Scale

Another instrument used for data collection of this research is Stages of Change

Inventory which was adapted from URICA (DiClemente & Hughes, 1990). The URICA

is a self-report measure that includes four subscales that measure the Stages of Change:

Precontemplation, Contemplation, Action and Maintenance. Responses are given on a 5-

point Likert scale ranging from (1= strongly disagreement to 5= strong agreement. The

subscales can be combined arithmetically (C + A + M – PC) to yield a second order

continuous score that can be used to assess readiness to change at entrance to treatment.

The URICA could be used to assess clinical process and motivational readiness for

change as well as to measure process and outcome variables for a variety of health and

addictive behaviors. Used among adults population, there are 32 items with four 8-item

subscales.

76

RESULTS

The patients recruited to participate in this study were surveyed on the demographical

characteristics namely their age, ethnicity, and religion. It is found that the majority of

about 90% of the participants were Malay and Muslims at the age of 30 -50 years old.

This is followed by the Chinese who were mainly Buddhists and Indians who were

mainly Hindus.

To ascertain the benefits or effectiveness of a program such as the MMT, a good

indicator would be an evidence of good psychological and sociological functioning of the

patients. The instrument TCU ESTR has been utilized to measure several psychological

and sociological dimensions of patients undergoing the MMT program. The study found

moderate level of overall functioning across all constructs being measured. However,

there were slight differences across the dimensions. Results are summarized in the

following tables and figures.

Table 1.1: Mean of ESTR measured Construct (n = 568)

Construct Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Overall Psychological

Functioning 64.00 114.00 90.25 8.48

Overall Social Functioning 50.00 95.00 72.94 7.44

Overall Treatment Motivation 26.00 62.00 48.17 5.29

Overall Self Efficacy 11.00 35.00 21.69 4.43

Overall Treatment Process 65.00 178.00 142.90 17.69

Overall ETSR 277.00 445.00 375.96 27.90

77

Psychological Functioning

Based on Table 1.2 below, the psychological functioning of patients undergoing MMT

shows similar trends in all the zones.

Table 1.2: Overall Psychological Functioning of Patients Undergoing MMT Program

East South Central North Total

Mean S.D Mean S.D Mean S.D Mean S.D Mean S.D

Psychological Functioning 90.30 8.03 90.27 8.96 89.42 7.69 90.89 9.13 90.25 8.48

------------------------------------------------

Self Esteem 18.52 3.21 18.67 3.26 18.31 2.92 18.11 3.45 18.44 3.23

Depression 16.27 4.08 15.84 4.34 16.74 4.72 16.51 4.43 16.27 4.35

Anxiety 22.08 4.82 21.91 5.58 21.42 4.66 21.85 5.60 21.87 5.19

Decision Making 33.39 4.79 33.85 4.64 32.95 4.90 34.42 4.77 33.66 4.77

The measurement of overall psychological functioning indicates that the level is

moderate (Mean= 90.25). The mean observed for each sub-dimension is on the higher

level with 18.44 for Self-Esteem, 21.87 for Anxiety, and 33.66 for Decision-Making.

However, the mean value was observed to be lower for Depression sub-dimension with

16.27. The findings are summarized in the Figure 1.1 below.

90.25

21.87

33.66

18.44

16.27

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

100.00

Psychological Functioning Self Esteem Depression Anxiety Decision Making

78

Figure 1.1: Psychological Functioning for all respondents

Examining the results in further details by looking at the findings according to their

zones, it is observed that similar trend is evident across the zones and similar mean values

were recorded in overall and sub-dimension categories. The findings were summarized in

the Figure 1.2 below.

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

100.00

Psychological Functioning Self Esteem Depression Anxiety Decision Making

East South Middle North Total

Figure 1.2: Psychological Functioning By Zone

Thus, it is found that the overall psychological functioning of the participants was

moderate with a mean of 90.25. The pattern of psychological functioning are found to be

similar across all the zones.

Sociological Functioning

Table 1.3 described the findings on Social Functioning of the patients undergoing MMT

program. Social Functioning is further divided into three sub-categories namely,

Hostility, Risk Taking, and Social Conformity. Mean for overall Social Functioning is

73.19 which indicates low level of social functioning among the MMT patients. This is

supported by higher level mean for the Hostility and Social Conformity sub-categories

79

with mean values of 21.60 and 33.02 respectively. However, mean value for Risk Taking

is observed to be on the lower level with 18.58.

Table 1.3: Overall Social Functioning of Patients Undergoing MMT Program

Zones East South Central North Total

Mean S.D Mea

n S.D

Mea

n S.D

Mea

n S.D

Mea

n S.D

Social

Functioning

72.94 8.1

2

72.9

5

7.4

4

72.2

8

6.2

2

73.7

6

7.2

9

73.19 7.4

4

Hostility 21.73 6.4

0

21.5

3

6.4

1

21.1

4

5.8

7

23.2

7

6.3

6

21.60 6.3

3

Risk Taking 18.89 3.5

4

19.1

8

3.0

6

18.7

4

2.6

2

18.9

9

2.9

1

18.58 3.1

2

Social

Conformity

32.31 4.1

0

32.2

4

4.4

3

32.4

0

3.9

9

31.5

0

3.8

2

33.02 4.1

5

The findings are also presented in the form of bar chart in Figure 1.3.

72.94

21.73

18.89

32.31

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

Social Functioning Hostility Risk Taking Social Conformity

Figure 1.3: Social Functioning for all Respondents

80

The results obtained for social functioning of patients according to their respective zones

is observed to be having similar trends as the psychological functioning of MMT patients.

Similar mean values were recorded in overall and sub-dimension categories. The findings

were summarized in Figure 1.4 below.

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

Social Functioning Hostility Risk Taking Social Conformity

Total Timur Selatan Tengah Utara

Figure 1.4: Social Functioning by Zone

It is found that the overall social functioning of the participants was low at a mean of

73.19. The pattern of social functioning was found to be similar across all the zones.

Psychological Functioning and Readiness to Change

Pearson Correlation analysis between psychological functioning and overall readiness to

change marks showed significantly low positive relationship (r = 0.264, ρ = 0.000) at

0.05 level of significance as presented in Table 1.4 below.

Table 1.4: Correlation between Readiness to Change and Psychological Functioning

Motivational Stages R Ρ

81

Overall motivational stages 0.264* 0.000

Pre-contemplation 0 0.997

Contemplation 0.220* 0.000

Maintenance 0.258* 0.000

Action 0.210* 0.000

* Correlation is significant at the 0.05 level.

Further analysis at stages level, only pre-contemplation stage showed no significant

relationship. Low positive relationship indicates that the patient‟s readiness to change had

a low level of effect to the patient‟s psychological functioning. In other words, an

increased in patients readiness to change would have a low level of effect in patients

psychological functioning.

Sociological Functioning and Readiness to Change

The correlation between the motivational level and social functioning showed existence

of significant low positive relationship between motivations in pre-contemplation (r =

0.093, p = 0.027), contemplation (r = 0.110, p = 0.009) and maintenance (r = 0.254, p

=0.000). The results are summarized in Table 1.5.

Table 1.5: Correlation between Readiness to Change and Sociological Functioning

Motivational Stages R Ρ

Overall motivational stages 0.199* 0.000

Pre-contemplation 0.093* 0.027

Contemplation 0.110* 0.009

Maintenance 0.254* 0.000

Action 0.037 0.373

* Correlation is significant at the 0.05 level.

Only action stage shows insignificance relationship while overall motivation stages

shows the negligible relationship. Although the relationship observed is significant, the

increased level of motivation does not have a direct effect on the increase level of

sociological functioning of the patients.

82

DISCUSSION

Drug Substitution Therapy is a part of the Harm Reduction approach which has been

proven to be very cost effective and successful especially for intravenous drug users in

developed countries such as the Unites States of America, United Kingdom, Australia

and some European countries. Drug Substitution Therapy with Methadone has also been

recommended by the World Health Organization (WHO) and the United Nations Office

on Drugs and Crime (UNODC) as a strategy in reducing diseases, particularly HIV/AIDS

arising from high risk behavior in injecting drugs and sharing needles.

Psychological Functioning and Motivation

Psychological functioning consists of self esteem, depression, anxiety and decision

making. The findings for the psychological functioning showed that there was a

significant relationship between motivation and self esteem. It means that the motivation

would influence the self esteem of respondents. As the motivation increases, the level of

self esteem increases as well.

Motivation in life is very important to people even more so for the drug addicts. It is

because the element in motivations would encourage the strengths and spirits in our life

to be more patient in facing the challenges in this world. The finding of this study was

supported by a previous research. Motivational interviewing (MI) is a person-centered,

directive intervention designed to resolve ambivalence about change (Miller & Rollnick,

1991).

Research to date suggests that MI can be successful in helping clients change addictive

behaviors, as well as increasing participation in other aspects of treatment (Bien, Miller

& Tonigan, 1993). Achieving behavioral change during drug abuse treatment has been

linked to ameliorating client problems of poor psychosocial functioning and low

motivation (Miller, 1983, 1985; Prochaska, DiClemente, & Norcross, 1992). In addition,

self esteem is one‟s evaluation of one‟s worth as a person based on an assessment of the

qualities that make up the self concept.

83

The study identified that there is no significant relationship between motivations and

depression. It means that the motivation does not influence the level of depression of

respondents. However, depression has a significant relation in decision making. It shows

to us that it will influence the ability of respondents when making decisions. It will make

the respondents decide to cause either good or bad results in certain things especially in

drugs. Results from previous studies indicated that higher depression is associated with

lower decision making confidence (Joe, Knezek, Watson & Simpson, 1991). Individuals

with higher depression scores have been found to engage in more risky health-related

behaviors (Malow, Corrigan, Pena, Calkins, & Bannister, 1992).

The researcher also identified the relationship between motivations and anxiety. The

finding of the result showed that there is no significant relationship between motivation

and anxiety. However, this relationship is concluded as positive. If the motivations are

higher, it will decrease the level of anxiety of respondents. High anxiety, like high

depression, has been found to be significantly related to a higher degree of drug use

behavior (Malow et al., 1990; Malow et al., 1992) and to be associated with avoidance

behavior as a coping method (Namir, Wolcott, Fawzy & Alumbaugh, 1987). Higher

levels of anxiety have also been linked with HIV drug-risk behaviors (Malow et al.,

1992). Measures of anxiety have also been valuable in predicting differences among drug

abusers; specifically, opiod users have been found to have higher levels of anxiety and

depression than compulsive cocaine users (Malow et al., 1990).

This study also shows that there is significant relationship between motivation and

decision making. It still has a positive relationship between motivations and decision

making. This positive relationship can be described as, that the higher motivation will

increase the readiness and ability to make decisions. Although the decision-making

construct has not received considerable attention in the literature, research has found that

confidence in decision-making ability is a critical factor in recovery (Joe et al., 1991).

Saunders & Allsop (1987) suggested that the interaction between decision-making and

coping skills plays a key role in the relapse process.

84

Sociological Functioning and Motivation

Social functioning consists of hostility, risk taking and social conformity. The finding

derived from the result shows that there is no significant relationship between motivation

and hostility. However, it still has a positive relationship between the scales of both. It is

common knowledge that the behaviors of drug addicts are inconsistent. Sometimes their

attitudes change according to situations. It will make the life of that person who is hooked

on drugs steeped in misery.

Even if respondents are on the methadone treatment, no positive feedback can be gained

that reduces the level of hostility in their lives when they are under the influence of drugs.

As Chien (1980) notes, high levels of hostility are typically found with drug users,

particularly during the initial transition process into treatment. A cross-cultural study by

Ahmad, Ramalingum, and Ahmad (1984) has provided additional support for the notion

that drug users have higher levels of hostility in comparison to nonusers. The hostility

scale has been found to be positively correlated with risk taking. Likewise, the hostility

scale has been found to be negatively associated with the measure of social conformity

(Simpson & Joe, 1993).

This study also identified that there is significant relationship between motivations and

risk taking. As noted by Chien (1980), drug users tend to be greater risk-takers. Drug

users are willing do anything to get the drug to sustain their addiction. Although they

consciously have a high level of motivation it will not help them to manage the situation

very well during the addiction period. Prior research has shown that risk taking measures

are able to provide strong and independent contributions to predicting self reported drug

and alcohol use (Murray & Singer, 1988).

The TCU risk taking scale has been found to be positively correlated with depression,

anxiety and hostility. In addition, preliminary evidence suggests that the scale‟s test-retest

reliability coefficient is acceptable (Simpson, 1991). In addition, the research also

identified that there is no significant relationship between motivations and social

conformity. However, it still has a positive relationship between both of the scales. Chien

85

(1980) mentioned that poor social functioning plays a key role in addictions. In general,

addicts harbor deep distrust of others, comprehending interpersonal relationships in terms

of conning, manipulating, and pushing people around. Simpson and Joe (1993) found that

persons who scored higher on this scale tended to rate religion as more important in their

lives and engaged less often in alcohol or drug-related fights. They were also less likely

to use drugs because of anger, and to be less involved in illegal activities involving

violence against others.

Self Efficacy and Motivation

This study identified that there is significant relationship between motivations and self

efficacy (r=-0.192). Self-efficacy is the belief that one is capable of performing in a

certain manner or attaining certain goals. Although there is significant relationship

between both scales, there is a positive relationship. It means that motivations also

influence the level of self efficacy among the respondents.

Self efficacy is very important to people, especially so to the respondents, in achieving

goals in life. When the respondents have the goals that they need to achieve, the strength

of motivations will encourage them to get what they want in a positive manner. People

with high self-efficacy in a task are more likely to expand more effort, and persist longer,

than those with low efficacy. On the other hand, low self-efficacy provides an incentive

to learn more about the task, while someone with a high self-efficacy may not prepare

sufficiently for a task.

Self-efficacy ratings coincided with illicit opioid use across the three phases of a 180-day

methadone detoxification treatment. Efficacy ratings increased after patients received

their first dose of methadone, did not change while they maintained a stable dose of

methadone, and declined during the taper as they attempted to face high-risk situations

without the full benefit of methadone. Efficacy ratings measured at a point before a phase

of treatment predicted illicit opioid use across that phase.

86

For clarification of the relation between self-efficacy and illicit opioid use, three

conceptual models proposed by Baer, Holt, and Lichtenstein (1986) were tested. Self-

efficacy influenced subsequent drug use in parallel with previous behavior, but this

influence was found only at the start of the stabilization phase and immediately before the

start of the taper phase. These findings highlight the usefulness of the self-efficacy

concept for the treatment of opioid addiction.

Treatment Process and Motivation

The finding of the result showed that there is significant relationship between motivations

and treatment process (r=0.285). It shows us that motivations do not give respondents the

one hundred percent influence to receive the treatment service. When the treatment

service is good and runs smoothly, it will give an impact on the motivations of the

respondents. It will give respondents more benefits when undergoing MMT program.

The researcher also identified that there is significant relationship between motivations

and counselor skills. A counseling service is a professional service and requires a high

level of skill and proficiency that need to be acquired by a professional counselor.

However the finding of this study shows that there is no significant relationship between

motivations and counselor skills. It is interesting to find out why there is no significant

relationship between both mentioned variables. The researcher found that almost half of

the respondents were not sure of their reactions or responses to the statements. The

following statements has caused the sense of indecision amongst the patients; „Your

counselor respects you and your opinion‟, „Your counselor is sensitive to your situation

and problems‟ and „You have learned to analyze and plan ways to solve your problems‟.

It becomes clear that the respondents did not experience the total and optimum

counseling process through the sessions provided by the service. As a professional

practitioner, the counselor must be genuine and practice unconditional positive regard in

helping the process.

This study further showed that there is a relationship between motivations and social

supports. It recognized that there is no significant relationship between motivations and

87

social support. The researcher believed that social support is very important to the

respondents in reducing their addictions to drugs. Even lacking the motivation they can

still succeed in the treatment process if they receive plenty of support from their families,

peers, society and government.

The best way of ensuring that an appropriate balance is struck is to ensure that drug

substitution treatment monitoring and evaluation are reviewed regularly and is seen to

meet the following criteria like low cost, low impact on the program, large benefit for the

program, indicates that the program is effective, indicates that the program is safe,

indicates that the program is cost-effective, collects data useful to protect program,

achieves an appropriate balance of benefits for costs and helping HIV control.

Besides family counseling services, this center must provide other counseling services for

the respondents such as individual counseling, group counseling and career counseling.

The researcher suggests that a center should have a professional counselor to manage all

these services. The professional counselor can be relied upon to be able to provide

counseling, develop vocational skills, and /or provide psychosocial and medical support

services to rehabilitate patients. Some patients stay on methadone indefinitely, while

others move from methadone to abstinence. Evidence-based counseling practices are

recommended as the basis for methadone team/client interactions. Special consideration

should be given to case management of situations and circumstances such as: transfers to

other methadone-prescribing physicians; methadone & pregnancy; concurrent disorders;

adolescent clients; and offenders in custody.

Future Research in MMT

There is a real and urgent need for more research on methadone maintenance treatment.

For example, making methadone maintenance more client/patient-centered, and

conducting research on outcomes that are priorities for clients/patients are key areas (Hall

et al., 1998a, 1998b). Making substance use treatment „more attractive and acceptable to

the general public, as well as to decision makers and funding agencies‟ (Stoller et al.,

2001; Stoller & Bigelow, 2006; CHPDM, 2007) by evaluating the cost-effectiveness and

benefits of treatment is another important area of study. There is a valuable, but limited,

88

body of research on delivering MMT programs to specific populations with diverse

needs. In particular, more research is needed on effective strategies to address the needs

of those who use multiple substances, women, pregnant women, and people suffering

from co-morbid medical conditions (including those who have acquired HIV, HCV or

other blood-borne pathogens) and/or mental health disorders. Implementing and

evaluating the effectiveness of MMT delivery strategies within correctional settings

remains another challenge.

CONCLUSION

Individual-related and program-related factors influence the effectiveness of Methadone

Maintenance Therapy. Despite the lack of consensus about how treatment should be

delivered, there is a significant amount of information about individual and program

factors that influence the effectiveness of methadone maintenance treatment programs.

Efforts to retain clients in treatment, is the key in measuring effectiveness. Best practices

have shown that longer lengths of time spent in treatment relates positively to treatment

outcomes.

Methadone can be very effective for the treatment of heroin dependence. It can save

many people's lives, because they are less likely to die from heroin overdose or suicide

while on methadone treatment (Caplehorn & John, 1996b). Methadone maintenance with

a long-term treatment perspective was found to be significantly more effective than

abstinence-oriented treatment (Caplehorn & Lumley, 1998). Sees et al. (2000) compared

methadone maintenance treatment plus psychosocial therapy with psychosocially

enriched detoxification for 180 days. Total treatment time for both groups was one year.

They found that methadone maintenance with psychosocial therapy is more effective in

decreasing heroin use and motivating addicts to stay in the treatment. In the

detoxification group, more persons dropped out or used cocaine or both. Farrell et al.

(1994) conducted a thorough review of articles on methadone maintenance treatment.

They stated that the following factors of treatment are associated with good treatment

outcomes, which are higher doses of methadone (>50 mg), treatment goal of successful

89

ongoing maintenance rather than abstinence, good quality counseling, good staff-patient

relationships, clinics with low staff turnover rates and good management, no withdrawal

of privileges in case a patient does not comply to treatment regulations (withdrawals of

privileges are associated with lower retention rates).

The past five years have shown a lot of activities in research concerning treatment

outcomes. Knowledge about the effectiveness of methadone maintenance has increased.

Several studies have confirmed the effectiveness of methadone as an effective treatment

for opiate users and some studies even generate some knowledge about prognostic factors

to treatment effectiveness. This needs to be considered with caution, though, because

predictors of treatment success are often idiosyncratic. The only factor that has some

scientific basis as a predictor is early treatment success. Not surprisingly, success and

adherence early in treatment continue to be strongly associated with outcome.

The understanding of the importance of human factor, namely the psychological and

sociological spheres of human functioning and their relationships to treatment outcomes

would greatly benefit the delivery of MMT programs to fully achieve its objectives and

effectiveness. This study strongly recommends that with proper facilitation and adequate

resources, the psychological and sociological functioning of individuals undergoing

MMT programs would greatly improved and thus can deliver a more promising result to

the stakeholders.

REFERENCES

Abdul Halim Mohd HUssin. (2007). Permasalahan dadah global. Paper presented in

Seminar Dadah sebagai Ancaman Global, Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Ahmad, H., Ramalingum, S., & Ahmad, S. (1984). Drug abuse and personality: A cross-

cultural study. Indian Journal of Clinical Psychology, 11(1), 33-39.

Baer, J. S., Holt, C. S., & Lichtenstein, E. (1986). Self-efficacy and smoking

reexamined: Construct validity and clinical utility. Journal of Consulting and

Clinical Psychology, 54:846-52.

90

Bien, T.H., Miller, W.R., & Tonigan, S. (1993). Brief interventions for alcohol

problems: A review. Addiction, 88, 315-336.

Caplehorn, J, R. M., & John B. L. S. (1996b). Physicians' attitudes and retention of

patients in their methadone maintenance programs. Substance Use & Misuse, 31(6),

663-677.

Caplehorn, J. R. M., & Lumley, T. S. (1998). Staff attitudes and retention of patients in

methadone maintenance programs. Drug & Alcohol Dependence., 52(1) 57-61.

Center for Health Program Development and Management(CHPDM), (2007). Review of

Cost-Benefit and Cost-Effectiveness Literature for Methadone or Buprenorphine as a

Treatment for Opiate Addiction (Series report). Baltimore: University of Maryland.

Chien, I. (1980). Psychological, social, and epidemiological factors in juvenile drug use.

In D. J. Lettieri, M. Sayers, & H. W. Pearson (Eds.). Theories on drug abuse: Selected

contemporary perspectives (NIDA Research Monograph 30). Washington, DC: U.S.

Government Printing Office.

DiClemente, C. C., & Hughes, S. O. (1990) Stages of change profiles in outpatient

alcoholism treatment. Journal of Substance Abuse. 2(2), 217-235.

Farrell, M., Ward, J., Mattick, R., Hall, W., Stimson, G. V., DesJarlais, D., Gossop, M.,

& Strang, J. (1994). Fortnightly review: methadone maintenance treatment in opiate

dependence: a review. BMJ, 309, 997-1001.

Hall CD, Dafni U, Simpson D and the AIDS Clinical Trial Group 343 Team (1998a).

Failure of cytarabine in progressive multifocal leukoencephalopathy associated with

human immunode®ciency virus infection. Neurology Eng Journal Medical, 338,

1345-1351.

Hall CD, Yiannoutsos C, Clifford DB (1998b). Progressive multifocal

leukoencephalopathy, HIV and highly active antiretroviral therapy. Reply. Neurology

Eng Journal Medical, 339, 848-849.

James, B., & Anthony, C. J. K. (1995a). Investigating the influence of treatment

philosophy on outcome of methadone maintenance. Addiction, 90 (6) 823-830.

Joe, G. W., Knezek, L., Watson, D., & Simpson, D. D. (1991). Depression and decision-

making among intravenous drug users. Psychological Reports, 68, 339-347.

Malow, R. M., West, J. A., Pena, J. M., & Lott, W. C. (1990). Affective and adjustment

problems in cocaine and opioid addicts. Psychology of Addictive Behavior, 4(1), 6-11.

Malow, R. M., Corrigan, S. A., Pena, J. M., Calkins, A. M., & Bannister, T. M. (1992).

Mood and HIV risk behavior among drug-dependent veterans. Psychology of

Addictive Behaviors, 6(2), 131-134.

91

Miller, W.R. (1983). Motivational interviewing with problem drinkers. Behavioural

Psychotherapy, 11, 147-172.

Miller, W.R. (1985). Motivation for treatment: A review with special emphasis on

alcoholism. Psychological Bulletin, 98, 84-107.

Miller, W. R. & Rollnick, S. (1991) Motivational Interviewing: Preparing People to

Change Addictive Behaviour. New York: Guilford Press.

Murray, L., & Singer, S. I. (1988). Delinquency, substance abuse, and risk taking in

middleclass adolescents (Special Issue). Behavioral Sciences and the Law, 6(3), 385-

400.

Myers, M. D., Knight, K., Simpson, D. D., & Stevens, S. (1991). Psychosocial

assessments during drug abuse treatment. Southwestern Psychological Association

meeting, New Orleans: LA.

Namir, S., Wolcott, D. L., Fawzy, F. I., & Alumbaugh, M. J. (1987). Coping with AIDS:

Psychological and health implications. Journal of Applied Social Psychology, 17(3),

309-328.

Prochaska, J.O., DiClemente, C.C., & Norcross, J.C. (1992). In search of how people

change. American Psychologist, 47, 1102-1114.

Saunders, B., & Allsop, S. (1987). Relapse: A psychological perspective (Special issue).

Psychology and addiction. British Journal of Addiction, 82(4), 417-429.

Sees, K. L., & Delucchi, K. L et al. (2000). Methadone maintenance vs. 180-day

psychosocially enriched detoxification for treatment of opioid dependence: a

randomized controlled trial. JAMA, 283, (10), 1303-10.

Simpson, D. D. (1991). Psychosocial measures: Update on TCU/DATAR self-rating

scales. Southwest Region NADR Meeting, Dallas: Texas.

Simpson, D. D., Joe, G. W., Knight, K., Ray, S., & Watson, D. D. (1992). Psychological

and cognitive correlates of AIDS-risky behaviors. Community-based AIDS

prevention among intravenous drug users and their sexual partners: The many faces

of HIV disease, Second Annual NADR Meeting, Bethesda, MD: NOVA Research

Company.

Simpson, D. D., Knight, K., & Ray, S. (1993). Psychosocial and cognitive correlates of

AIDS-risky behaviors. AIDS Education and Prevention, 5(2), 121-130.

Simpson, D. D. (1993). Drug treatment evaluation research in the United States.

Psychology of Addictive Behaviors, 7(2), 120-128.

92

Simpson, D. D., & Joe, G. W. (1993). Measurement of social functioning in addicts:

Psychometric and validity analyses. Fort Worth: Texas Christian University, Institute

of Behavioral Research.

Stoller, K. B., Bigelow, G. E., Walsh, S. L., & Strain, E. C. (2001). Effects of

buprenorphine/naloxone in opioid-dependent humans. Psychopharmacology., 154(3),

230–242.

Stoller, K. B. & Bigelow, G. E. (2006). Introduction and historical overview. In Strain, E.

C., & Stitzer, M. L (Eds.). The treatment of opioid dependence, Baltimore: Johns

Hopkins University Press: Baltimore.

93

PENYALAHGUNAAN DADAH DAN KEWAJARAN PERUNTUKAN

HUKUMAN BERAT KE ATAS PENAGIH DAN PENGEDAR DADAH DI

MALAYSIA MENURUT PERSPEKTIF SHARIAH

Azman Mohd Noor15

ABSTRAK

Dadah adalah musuh nombor satu negara. Penyalahgunaan dadah telah menyebabkan

berbagai masalah sosial dan jenayah, dan memusnahkan hidup generasi muda yang

merupakan aset modal insan yang penting kepada negara. Kerajaan telah membelanjakan

peruntukan kewangan yang besar untuk membina pusat Serenti untuk menyediakan

rawatan kepada mereka yang terjebak, kos yang banyak telah dibelanjakan untuk

pemulihan. Kajian ini membincangkan isu ketagihan dadah adakah ia dianggap sebagai

satu penyakit yang boleh mengecualikan penagih daripada hukuman atau boleh dianggap

sebagai satu kesalahan jenayah yang boleh dihukum dengan hukuman berat. Kajian ini

mencadangkan supaya penagih dadah juga perlu dipersalahkan dan dihukum dengan

hukuman yang sepatutnya. Kajian ini juga akan mengupas pandangan Islam terhadap

penyalahgunaan dadah dan justifikasi peruntukan hukuman mati ke atas pengedar dadah

menurut undang-undang jenayah Islam.

ABSTRACT

Drug is country‟s top dangerous enemy. Drug abuse has caused a lot of social and

criminal problems and destroyed youths‟ lives who are the future men power assets to the

country. The government has spent a huge budget to establish rehabilitation centres

(Pusat Serenti) to provide treatments for those drug addicts. This paper investigates

whether drug addiction can be considered as sickness which can exempt the addicts from

punishment or a crime where the addicts should be treated as criminals who deserve

severe punishment. This paper proposes that they are also criminally accountable and

15

Assistant Professor, Dr., Jabatan Fiqh dan Usul al-Fiqh, Univeristi Islam Antarabangsa

94

should be punished accordingly. This paper will also shed light on drug abuse and

justifications for imposing capital penalty on drug traffickers from Islamic perspectives.

PENDAHULUAN

Masalah penyalahgunaan dadah adalah gejala penyakit masyarakat yang paling

merbahaya sekarang. Ia menyerang semua lapisan masyarakat khususnya golongan

muda. Dadah melemahkan kekuatan ekonomi dan melumpuhkan pembangunan negara

dengan meracuni pemikiran dan semangat individu untuk memantapkan diri dengan

keperluan semasa dan cabaran masa hadapan. Dadah juga merupakan punca segala jenis

jenayah dan maksiat seperti merompak, mencuri, memeras ugut dan lain-lain jenayah

yang membawa kekacauan dan angkara rumah tangga, masyarakat dan negara. Di

samping itu penagih dadah adalah beban kepada negara. Kerajaan terpaksa menghabiskan

duit berjuta-juta ringgit setahun untuk menanggung kos pusat-pusat pemulihan. Pada

masa yang sama pengedar mengaut keuntungan berganda-ganda daripada penderitaan

penagih yang setia.

Daripada dulu lagi umat Islam ditegah daripada perkara-perkara yang memabukkan.

Islam mengharamkan benda-benda yang memabukkan bagi tujuan menjaga akal,

kesihatan tubuh badan dan melindungi individu dan anggota masyarakat keseluruhannya.

Dengan kata lain Islam mengharamkan perkara-perkara yang memabukkan kerana

kemudaratan yang disebabkan olehnya. Kemudaratan ini melibatkan diri penagih pada

aqalnya, tubuh badannya, pembaziran harta dan kerosakan hubungan keluarga dan tidak

menunaikan suruhan agama. Ia tidak terbatas pada dirinya sahaja tetapi menyusahkan

masyarakat dan umat keseluruhannya.16

16

Dr. Yusuf Hamid al-Ālim, al-Maqasid al-Ammah li al-Syariat al-Islamiyyah, The International Institute

of Islamic Thought, Virginia, U.S.A, hlm.376-387.

95

Penyalahgunaan Dadah Menurut Perspektif Syarak

Tidak ada dalil yang jelas menyebut perkataan dadah dan pengharamannya. Ini kerana

masalah ini baru berlaku. Umat Islam hanya mengenali dadah pada kurun ke tujuh Hijrah

selepas kemasukan Kerajaan Tartar.17

Atas alasan bahawa tidak ada dalil yang menunjukkan bahawa dadah itu haram seperti

arak yang dianggap najis oleh sebahagian besar umat Islam pada hari ini ada yang

mengambil kesempatan berseronok dengan dadah atau bekerja keras mengaut

keuntungan daripada perniagaan dadah.

Namun Rasulullah telah diberikan jawami al-Kalim di mana kata-katanya adalah sedikit

tetapi mempunyai banyak maksud. Dalil-dalil yang digunakan oleh ulama bagi

pengharaman dadah adalah berdasarkan kaedah-kaedah dan prinsip-prinsip yang

digunakan untuk mengambil hukum daripada Al-Quran atau Hadis.

1. Pengharaman Dadah Berdasarkan nas

Banyak hadis-hadis Rasulullah yang menunjukkan haramnya dadah. Diantaranya hadis

Ummu Salamah yang diriwayatkan oleh Imam Ahmad dan Abu Daud18

:

(هى رسىل هللا ملسو هيلع هللا ىلص ع كم يسكز)

Maksud hadis: “Rasulullah melarang setiap perkara yang memabukkan.”

Dalam hadis lain sebagaimana yang diriwayatkan oleh Jabir Rasulullah S.A.W.

bersabda:19

(يا أسكز كثيز فقهيه حزاو)

Maksudya: “Apa-apa saja yang memabukkan adalah haram banyak ataupun sedikit.”

17

Bahansi, Ahmad Fathi, Al- Masuliyyah al-Jina‟iyyah fi al-Fiqh al-Islami, Mu‟asasah Halabi, Beirut.

1969, hlm. 227. Lihat juga Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm.116. 18

Ahmad, al-Masanid, Baqi Musnad al-Anar, hadis no.25416. Lihat juga Abu Daud, al-Sunan, Kitab al-

Asyribah, hadis no.3201. 19

Ahmad, al-Masanid, Musnad al-Muksirin, hadis no.5390. Lihat juga Abu Daud, al-Sunan, Kitab al-

Asyribah, hadis no.3196, al-Nasa‟i, al-Sunan, Kitab al-Asyribah, hadis no.5513, dan Ibnu Hajr al-

‟Asqalani, Bulugh al-Maram, hadis nombor 1071, hlm.397.

96

Tidak syak lagi bahawa dadah boleh membunuh manusia sedangkan Allah

melarang segala perbuatan yang boleh menyebakan kemusnahan diri. Samalah juga

haram bagi orang Islam memakan atau meminum benda yang boleh menyebabkan

kebinasaan pada dirinya apabila diketahuinya.

2. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Kerana ia Merangkumi Madlul Lafaz

Khamr

Para ulama menggunakan lafaz khamr bagi semua benda yang meninggalkan kesan

kepada aqal selepas pengambilannya. Ini adalah berdasarkan maksudnya yang umum

daripada segi bahasa. Pada asalnya perkataan khamr bererti tutup dan perkara yang

menutup akal (memabukkan) dan menghilangkan kesedaran dipanggil khamr kerana ia

menutup akal dan menghalangnya daripada berfungsi seperti biasa.20

Dalilnya ialah hadis

yang diriwayatkan oleh Imam Muslim: 21

(كم يسكز خز وكم يسكز حزاو)

Ertinya : “Setiap yang memabukkan adalah khamr dan setiap khamr adalah haram”

Walaupun pengikut mazhab Abu Hanifah menghadkan nama khamr kepada

arak yang dibuat daripada anggur, mereka bersepakat dengan jumhur dalam

mengharamkan semua benda yang memabukkan. Ia adalah haram tanpa mengira

bentuknya sama ada jenis cair atau debu atau pepejal. Pengharamannya bukanlah kerana

zatnya tetapi kerana kemudaratannya.22

Syeikh Yusuf al-Qardawi juga telah memberi fatwa pengharaman dadah seperti

marijuana, kokain, dan ganja dan lain-lain yang memabukkan dan mengkhayalkan.

Beliau telah menggolongkan dadah di bawah khamar yang diharamkan.23

20

al- Syaukani Muhammad „Ali, Nail al-Autar, Dar al-kutub al-‟Ilmiyyah, Beirut Lubnan, t.th., juz 7

hlm.49. 21

al-Bukhari, al-Sahih, Kitaal-asyribah, hadis no. 5147. Lihat juga al-Muslim, al-Sahih, Kitab al-

Asyribah, hadis no.3733, dan Ibnu Hajr, Bulugh al-Maram, hadis nombor 1070, hlm.397. 22

Ibn „Abidin, Hashiyat Ibn „Abidin, cetakan kedua 1966, Dar al-Fikr, Beirut, juz 5, hlm.453. 23

Al-Qaradawi Yusuf, Al-Halal wa al-Haram fi al-Islam (The Lawful and the Prohibited in Islam)

terjemahan Kamal al-Helbawy, Islamic Book Trust 1994, Kuala Lumpur, hlm.76.

97

3. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Melalui Kaedah Qias.

Sesetengah ulama menggunakan kaedah qias untuk pengharaman arak. Mereka

mengqiaskan dadah dengan khamr(arak). Kedua-duanya mempunyai illah yang sama

iaitu kerana berbagai kemudaratan yang berlaku seperti memabukkan merosakkan

anggota badan dan punca kepada maksiat dan jenayah lain.24

4. Pengharaman Penyalahgunaan Dadah Berdasarkan Maqasid (Matlamat) Syara’

Ada pula mengharamkan dadah berdasarkan kaedah daf‟u al-darar dan dar‟ul-mafasid.

Islam adalah agama yang memelihara kepentingan asasi manusia iaitu agama, aqal,

nyawa, harta dan keturunan. Semua perkara yang boleh mengancam perkara-perkara

penting ini diharamkam oleh Syara‟. Dadah bukan sahaja merosakkan akal tetapi juga

nyawa, harta, keturunan dan agama. 25

Semua dalil dan hujah di atas menunjukkan haramnya penyalahgunaan dadah sama ada

menagih atau menjualnya bagi tujuan tersebut.

Ibn Taimiyyah berpendapat bahawa penyalahgunaan dadah digolongkan di bawah

kesalahan hudud. Hujahnya ialah dadah adalah haram seperti arak. Dengan itu

pengambilannya juga adalah haram. Penagih mestilah dihukum sebat atas kesalahan

hudud kerana ianya lebih keji daripada arak. Tambahan pula dadah merosakkan akal

fikiran dan mengubah tabiat badan sehingga menjadi pondan dan dayus bagi lelaki dan

juga membawa berbagai mafsadah.26

Penyalahgunaan Dadah Adalah Satu Kesalahan Dan Penagih Perlu Dihukum

Penagih dadah mestilah juga diperslahkan dan patut dihukum. Untuk menyelesaikan

masalah penyalahgunaan dadah dan kehancuran yang disebabkan olehnya, penagih

mestilah juga dipersalahkan selain daripada pengedar dadah.

24

Dr. Mohd Fathi „Aid, Jarimah Ta‟aţi al-Mukhaddirat fi al-Qanun al-Muqaran, Markaz „Arabi, Dirasat

Amniyyah wa Tadrib, Riyad 1988, hlm. 374. 25

Ibid, hlm. 376. 26

Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm.116-117.

98

Adalah tidak wajar untuk menganggap bahawa penagih adalah seorang pesakit yang

sentiasa perlukan rawatan. Dan rawatannya pula ialah dipusat pemulihan. Kalau sudah

keluar pusat serenti, dimasukkan balik, keluar lagi lepas apabila jumpa bukti masuk balik.

Dengan itu, sudah tiba masanya untuk kita semua mengkaji semula sejauh mana polisi

pemulihan ketagihan dadah yang sudah lama diamalkan di Negara kita berjaya

membendung masalah ketagihan dadah.

Perlu kita fahami dan perlu kita akui bahawa ketagihan itu bukanlah sejenis penyakit

seperti denggi, barah, sakit buah pinggang dan lain-lain penyakit yang tidak dicari dan

tidak dapat dielakkan. Ini kerana ketagihan, sekiranya dianggap sebagai satu penyakit,

maka ia adalah penyakit yang dibuat-buat dan dicari. Dengan kata lain tidak ada pun

manusia mahupun haiwan yang dilahirkan dengan tabiat ketagihan kepada sesuatu benda

apatah lagi kepada dadah. Ketagihan kepada dadah adalah ketagihan kepada

keseronokkan dan khayalan yang dialami semasa mengambil dadah. Ia tidak kekal dan

bagi seorang penagih ia perlu diulangi. Perlu kita akur bahawa semua keseronokan di

dunia ini adalah tidak kekal. Semakin banyak pengambilan dadah semakin tertagih si

penagih untuk mendapatkan keseronokan dan membebaskan dirinya daripada segala

beban dan belenggu tanggungjawab sebagaimana yang dinikmati sebelumnya.

Munkin ada yang mencadangkan bahawa ketagihan adalah satu penyakit hati seperti

tamak, benci, dengki, cintakan dunia, ikut nafsu, pentingkan diri sendiri, sombong dan

lain-lain, dengan itu ia perlu dirawat. Di dalam Islam, setiap individu muslim perlu

membersihkan hatinya daripada penyakit-penyakit hati tadi dan ia dianggap sebagai sifat-

sifat mazmumah (tercela). Namun, penyakit tersebut munkin tidak boleh dirawat di

hospital ataupun di mana-mana pusat pemulihan. Hanya kesedaran dan kefahaman agama

serta amal ibadat dapat membantu seseorang individu mengawal dirinya daripada sifat

sifat mazmumah tadi.

Perlu dinyatakan di sini bahawa alas an ketagihan sebagai satu penyakit atau sebagai

sifat-sifat mazmumah tadi bukanlah sebab dan alasan kepada hukuman ataupun

pengecualian daripada hukuman. Dengan kata lain, seseorang itu tidak akan dihukum

99

kerana tamak, benci, cinta, dengki dan seterusnya sehinggalah dia melakukan sesuatu

kesalahan secara fizikal. Seseorang juga tidak dikecualikan daripada hukuman atas alasan

memiliki sifat sifat mazmumah tadi seperti merosakkan harta orang lain kerana dengki

atau dendam.

Berbalik kepada penagih dadah, ketagihan tidak boleh dijadikan alasan untuk dikecualian

daripada hukuman sama seperti sifat dengki dan dendam tadi. Di sebaliknya setiap kali

mengambil dadah atau menghisap dadah atau meminum arak adalah dianggap sebagai

melakukan satu kesalahan. Apa kesalahan beliau? Minum arak atau hisap dadah.

Bukannya ketagihan. Dengan itu tertuduh perlu dibuktikan, dibicarakan dan dihukum

kerana setiap kesalahan yang dilakukan secara fizikal iaitu meminum arak atau

pengambilan dadah. Maknanya perbuatan untuk menjadi mabuk dengan sengaja adalah

satu kesalahan yang mesti dihukum bukannya kemabukan atau sifat mabuk. Kemabukan

atau sifat mabuk adalah qarinah atau bahan bukti ke atas pengambilan dadah atau arak.

Penagih sebenarnya mempertuhankan nafsu keseronokannya untuk bersama dengan

dadah, dan sanggup melakukan apa sahaja perbuatan yang keji seperti mencuri, menipu,

bahkan sanggup membunuh walaupun ahli keluarga sendiri demi kecintaan dan

kerinduannya untuk bersama dadah. Kasih sayang seorang ibu, adik, kakak, ayah, datuk

ataupun nenek adalah tidak sama bahkan tidak bernilai untuk dibandingkan dengan

dadah. Kecintaan yang melibihi segala-galanya itu adalah sama dengan syirik kerana si

penagih akan patuh kepada seruan dadah dan sanggup melakukan apa sahaja walaupun

melanggar perintah Allah. Walaupun begitu, amatlah sukar untuk membuktikan

kecintaanya yang tinggi kepada dadah sekalipun beliau sanggup melakukan apa saja demi

mendapatkan bekalan dadah. Dengan itu penagih mestilah dihukum kerana kesalahannya

menghisap dadah (bukan kerna kecintaannya dan kesayangannya kepada dadah). Ini

kerana kecintaan kepada perkara yang diharamkan adalah haram, tetapi amatlah sukar

untuk menghukum seseorang individu di atas kesalahannya mencintai perkara haram.

Bahkan menurut perspektif Shariah niat untuk melakukan kesalahan tanpa perlakuan

perbuatan salah tidak dianggap sebagai kesalahan sehinggalah ia betul-betul berlaku.

100

Pada setiap kesalahan jenayah, penjenayah akan dipersalahkan. Contohnya dalam kes

curi, alasan pencuri kononnya beliau mengidap penyakit suka mencuri atau pantang ada

peluang ambil harta orang adalah tidak diterima sama sekali. Dia tetap bersalah dan

mestilah dihukum. Perompak dan peragut berkata bahawa mereka sakit dan berpenyakit.

Apa sakitnya? Sakitnya ialah gemar merompak dan meragut, tak boleh hidup kalau tak

berbuat demikian. Si penipu pula berkata saya juga sakit. Sakit saya ialah gemar menipu,

memang tak senang kalau tak tipu orang. Si kaki pukul dan kaki gaduh juga berhujjah

bahawa mereka sakit. Sakit mereka ialah gemar memukul orang. Si pembunuh pun ada

penyakit juga iaitu suka melakukan perbuatan terkeji itu. Orang yang berzina dengan

isteri orang meminta maaf, dia kata dia ada penyakit. Apa sakitnya? Penyakitnya ialah

dia suka berbuat demikian dan sanggup berdepan dengan apa-apa halangan pun demai

mencapai hajatnya. Si pengedar dadadah pun berhujjah bahawa dia juga sakit iaitu

ketamakan mendapatankan harta daripada penjualan dadah walaupun ia sangat

merbahaya dan boleh membawa kepada hukum gantung.

Saya yakin tidak ada sesiapapun akan menerima alasan sakit dan penyakit-penayakit tadi,

samada hakim ataupun orang awam.

Sudah tiba masanya untuk kita menganggap bahawa ketagihan dadah dan pengambilah

dadah secara haram adalah satu jenayah dan pesalahnya mestilah dihukum. Kajian perlu

dibuat ke atas tahap yang dianggap sebagai sakit yang boleh dirawat dan sakit yang perlu

dihukum. Munkin buat kali pertama boleh dihantar ke pusat serenti, untuk kes seterusnya

mestilah dihukum. Ataupun dihukum dahulu untuk setiap kes baharu iaitu sebatan yang

ringan tetapi dilakukan di khalayak ramai selapas sembahyang jumaat (sebagai contoh).

Sekalipun tidak dilakukan di khalayak ramai, hukuman sebat atau apa-apa hukuman

ringan sebagai pengajaran untuk mencegah penagih daripada meneruskan tabiat buruk

mengambil dadah. Kajian mendalam perlu dibuat untuk mencari alternatif hukuman yang

paling sesuai.

101

Hadith-Hadith Berkenaan Hukuman Ke Atas Peminum Arak (Dikiaskan Dengan

Penyalahgunaan Dadah)

1. Daripada Anas bin Malik (RA) bahawa seorang lelaki didapati bersalam

meminum arak telah dibawa kepada Rasulullah (SAW), beliau telah dikenakan

hukuman 40 sebatan dengan pelepah tamar. Abu Bakar (pada masa

pemerintahannya) juga telah melakukan perkara yang sama, sehingalah pada masa

Umar (menjadi khalifah), beliau telah berincang dengan para sahabat dan Abdul

Rahman bin Auf telah mencadangkan (supaya diperberatkan hukuman kepada 80

sebatan) hudud yang paling ringan iaitu 80 sebatan.27

2. Daripada Sayyidina Ali (RA) berkenaan kes al-Walid bin Uqbah bahawa

Rasulullah (SAW) telah mengenakan 40 sebatan kepada peminum arak, begitu

juga Abu Bakar (RA), adapun Umar(RA), beliau telah mengenakan 80 sebatan

dan semua ini adalah sunnah, dan yang terakhir adalah yang paling aku sukai. Di

dalam hadith ini disebut bahawa ada seorang menyaksikan bahawa al-Walid

meminum arak. Sayyidina Uthman berkata dia tidak akan memuntahkannya

kecuali setelah meminumnya.28

3. Daripada Sayyidina Muawiyah (RA) bahawa Rasulullah bersabda berkenaan

peminum arak: “Sekiranya dia minum arak (buat kali pertama) sebatlah dia 40

sebatan, sekiranya dia minum arak lagi (untuk kali kedua) sebtlah dia dengan 40

sebatan, sekiranya dia minum arak lagi (untuk kali ketiga) sebatlah dia dengan 40

sebatan, sekiranya dia minum lagi buat kali ke empat penggallah lehernya

(hukuman mati). Walau bagaimanapun menurut Tarmizi hadith ini sudah

dinasakhkan.29

27

Riwayat al-Bukhari dan Muslim. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn Hajar al-Asqalani dengan

terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia, hadith no 1064, ms.444. 28

Riwayat dan lafaz Muslim. Al-Walid bin Uqbah adalah saudara seibu Sayyidina Uthman (RA), memeluk

Islam tahun Pembukaan Makkah dan beliau telah dilantik menjadi gabenor Kufah semasa Sayyidina

Uthman (RA) menjadi khalifah. Belau telah dipecat jawatannya oleh khalifah kerana kesalahan meminum

arak. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn Hajar al-Asqalani dengan terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-

Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia, hadith no1064, ms 444. 29

Hadith riwayat Ahmad, Tarmizi, Baihaqi, al-Nasai dan Ibn Majah. Sila lihat Bulugh al-Maram oleh Ibn

Hajar al-Asqalani dengan terjemahan Bahasa Inggeris, Dar al-Salam Publication, Riyadh, Saudi Arabia,

hadith no 1060, ms. 445.

102

Hadith –hadith di atas dengan jelas menyatakan hukuman kepada peminum arak ialah 40

sebatan. Kesalahannya ialah meminum arak. „Illah atau alasan kepada pengharaman arak

ialah kerana ia memabukkan, „illah yang sama juga didapati pada dadah. Hadith-hadith di

atas juga menunjukkan bahawa sekali minum dianggap sebagai satu kesalahan dan

kesalahan itu berulang untuk kali seterusnya di mana hukuman yang lain perlu

dikenakan. Pengajaran yang lain ialah ketagihan bukanlah tidak dikiran sebagai penyakit

yang membolehkan pesalah dimaafkan ataupun di kecualikan daripada hukuman.

Daripada hadith-hadith di atas, boleh disimpulkan bahawa hukuman yang berat boleh

dikenakan keatas peminum arak. Namun amalan para sahabat dan khulafa al-Raashidin

seperti Umar, Uthman dan Ali juga menunjukkan tidak ada hukuman mati dijatuhkan

kepada pesalah minum arak yang berulang. Namun jelas sekali pemberatan hukuman

dilakukan oleh Umar dimana peminum arak dikenakan 80 sebatan bersandarkan kepada

pendapat Abdul Rahman bin Auf bahawa hukuman hudud yang paling ringan ialah 80

sebatan iaitu hukumkan kepada kesalahan qadzf (tuduhan zina yang palsu terhadap

seseorang yang tidak bersalah). Hukuman yang berat ini juga diperstujui oleh Sayyidina

Ali (RA). Dalam mazhab Shafie hukuman bagi kesalahan minum arak ialah 40 sebatan

dan ia dianggap sebagai hudud sebagaimana yang disebut di dalam hadith..

Perlu dinyatakan di sini, menurut perspektif Shariah, di samping hukuman hudud (setiap

hukuman sudah ditetapkan okeh syarak), pihak berkuasa boleh mengenakan hukuman

yang berat kepada sesetengah kesalahan jenayah yang merbahaya dan ini dikategorikan

di bawah kesalah ta‟zir ataupun “Siyasah Syariyyah”.

Berdasarkan kepada hadith-hadith di atas bolehlah dicadangkan agar kesalahan buat kali

pertama dikenakan 40 rotan dan kesalahan berulang boleh dikenakan jumlah yang sama

ataupun lebih iaitu 80 sebatan dan di bawah prinsip ta‟zir bagi kesalahan buat kali ketiga

boleh dikenakan 120 sebatan ataupun penajara.

Hukuman berat perlu dikenakan ke atas penagih. Ini kerana penagih yang berulang

memang tidak ada harapan lagi dan kebiasaanya kesudahannya ialah mati awal. Dengan

103

bahasa yang kasar, lebih lama dia hidup lebih bayak masalah dan beban yang dipikul oleh

ahli keluarga, masyarakat dan pihak berkuasa. Ini hanyalah saranan dan perlu diingat di

dalam keasalahan ta‟zir, pihak berkuasa boleh mengenakan hukuman yang setimpal

dengan bijaksana.

Prinsip ta‟zir juga merangkumi tujuan pendidikan. Hukuman yang tidak ditetapkan oleh

Syarak tetapi boleh dikenakan oleh pihak berkuasa dengan tujuan menghukum dan

membimbing. Dengan itu boleh juga dimasukkan di sini hukuman berbentuk kerja-kerja

sosial yang dikenakan semasa di dalam penjara seperti memberi kesedaran kepada

masyarakat tentang bahaya dadah. Apa-apa aktiviti yang boleh membantu pemulihan

juga perlu dikaji seperti membuka tanah hutan, aktiviti pertanian, tanam semula getah

atau kelapa sawit dan penternakan. Pada zaman Rasulullah dahulu ada seorang lelaki

pondan yang suka bergaul dengan kaum wanita. Di antara hukuman yang diekenakan

ialah belaiu tidak dibenarkan tinggal di dalam kota Madinah buat beberapa ketika. Di

sebaliknya belaiu ditugaskan menjaga binatang ternakan di luar kota Madinah di mana

dengan melakukan kerja-kerja kasar, beliau berjaya mengurangkan penyakit kelembutan

(kecenderungan menjadi pondan).

Perlu juga kita ambil kira kos pembaiayaan pusat pemulihan adalah begitu besar dan

terpaksa ditanggung oleh kerajaan yang mana bilangannya lebih dariapada 30 buah iaitu

lebih banyak daripada IPTA yang mana syarat kemasukannya hanya dengan ujian air

kencing. Kos yang besar ini boleh digunakan sebagai biasiswa dan pembiayaan pelajar-

pelajar miskin yang ingin belajar di sekolah sekolah rendah, menegah dan juga di

peringkat menara gading.

Hukum Mengedar Dadah Menurut Pandangan Syarak

Apabila Islam mengharamkan sesuatu perkara seperti daging babi, semua perkara yang

berkait seperti menjual, mengangkut dan membekal adalah haram. Semua perantaraan

yang membawa kepada tujuan haram adalah haram. Samalah juga dengan kes dadah.

104

Hukum berniaga ataupun mengedar dadah adalah haram berdasarkan larangan jual beli

arak30

.

Rasulullah S.A.W dalam satu hadith yang diriwayatkan oleh Jabir melarang keras jual-

beli perkara haram:

يتفق عهي (إ هللا ورسىن حزو بيع انخز وانيتة وانخزيز واألصاو)

Maksudnya:

“Sesungguhnya Allah dan Rasulnya mengharamkan jual beli arak, bangkai, babi

dan berhala.”31

Para ulama juga bersetuju mengatakan bahawa adalah haram hukumnya menanam

pokok-pokok yang menghasilkan bahan-bahan dadah dan haram memperolehi hasil

jualannya.32

Dadah dengan bermacam-macam jenisnya dan kesan-kesan kimia yang ditinggalkan

boleh menyebabkan kematian dan ia boleh dianggap satu cara pembunuhan. Dengan itu

pengedar dadah secara tidak langsung boleh dianggap sebagai pembunuh kerana dia

memberikan bahan yang boleh membunuh mangsanya (penagih). Mungkin mereka boleh

berhujah bahawa penagih ada pilihan dan pengambilan dadah adalah di atas dasar

kehendak mereka sendiri. Soal pilihan penagih ini adalah dosanya sendiri. Tetapi penagih

tidak akan menderita tanpa wujudnya dadah. Dia bagaikan terpaksa atas desakan syahwat

yang tinggi yang tidak terkawal untuk mendapatkan bahan tersbut. Manakala pengedar

pula mengaut keuntungan yang berlipatkali ganda. Perlu diingat bahawa seseorang dikira

membunuh apabila dia memberikan racun untuk membunuh seseorang.

30

„Izzat Husnain, Mausu‟ah al-Muskirat wa al-Mukhaddirat al-Jadidah, Maktabah Sayyid Abdullah

Wahbah, Abbasiyyah, Mesir, 1990 hlm.148. Perniagaan dadah yang diharamkan di sini, merujuk kepada

urusan jual beli dan membekalkan dadah bagi tujuan yang diharamkan iaitu penagihan dan pengambilan

untuk berkhayal, memabukkan dan membinasakan. Kerana matlamatnya haram, wasilahnya juga haram

sebagaimana haramnya menanam anggur bagi tujuan membuat arak. 31

al-Bukhari, al-Sahih, kitab al-Buyu‟, hadis no. 2082, Muslim, al-Sahih, kitab al-Musaqat, hadis no.

2960. Lihat juga al-Hafiz Ibn Hajar al-‟Asqalani, Bulugh al-Maram min adillati al-Ahkam, Dar al-Salam,

Riyadh 1996. hlm..239. 32

Al-Jaziri. Abdul Rahman , Al-Fiqh „Ala Mazahib al-Arba‟ah, Dar al-Kutub al-‟Ilmiyyah, Beirut, jilid 5

hlm. 38-42.

105

„Abdul Qadir „Audah menjelaskan; di dalam mazhab Imam Malik, seseorang yang

memberi racun kepada orang lain apabila mangsa mengetahui keadaan itu ia dianggap

membunuh diri tetapi jika mangsa tidak mengetahui ia dianggap membunuh dengan

sengaja. Imam Ahmad pula berpendapat sekiranya seseorang memberi racun kepada

orang lain tanpa pengetahuannya ia dianggap membunuh dengan sengaja jika racun itu

biasanya menyebabkan kematian. Tetapi kalau kebiasaannya ia tidak mengakibakan

kematian ia boleh dikira membunuh “quasi-intentional” (Shibh al „Amd).33

Dengan itu bolehlah dirumuskan bahawa pengedar dadah tidak terlepas daripada

kesalahan menyebabkan kematian keatas mangsanya disamping menimbulkan huru hara

dan gejala jenayah lain yang berpunca daripada dadah. Dengan itu hukuman yang

setimpal ialah hukuman mati. Secara khususnya, boleh dirumuskan bahawa pengedar

dadah melakukan dua kesalahan. Pertama, menyebabkan kematian kepada penagih

dengan membekalkan dadah yang akan membinasakannya. Kedua, mendapat keuntungan

dengan bayaran yang mahal di sebalik penderitaan penagih. Pendapatan yang lumayan itu

adalah hampir sama dengan merompak dan merampas harta orang lain secara paksa.

Peruntukan Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah di Malaysia

Berdasarkan kepada undang-undang yang diperuntukkan dalam akta, seksyen 39B Akta

Dadah Berbahaya 1952 (Pindaan) 1983 Akta A533 dengan jelas menyebut hukuman mati

mandatori ke atas pengedar dadah yang disabitkan kesalahannya.

Sebelum pindaan dibuat oleh seksyen 14 Akta Dadah Berbahaya (Pindaan) 1983 Akta

A533, peruntukan 39B(2) Ordinan 1952 seperti yang dipinda oleh seksyen 7 Akta Dadah

Berbahaya (pindaan) 1975 Akta A293 ialah hukuman mati dalam bentuk pilihan kepada

penjara seumur hidup. Tetapi selepas pindaan dibuat oleh seksyen 14 Akta Dadah

Berbahaya (Pindaan) 1983 Akta A533, hukuman mati di dalam seksyen 39B(2) Ordinan

33

Abdul Qadir „Audah, al-Tashri‟ al-Jina‟i, jilid 2 hlm. 76.

106

Dadah Berbahaya 1952 seperti yang dipinda oleh seksyen 7 Akta Dadah Berbahaya

(Pindaan) 1975 Akta A293 menjadi hukuman mandatori.34

Di antara faktor yang menyebabkan pemerintah Malaysia menjatuhkan hukuman mati

mandatori ke atas pengedar dadah berbahaya adalah seperti berikut:

(a) Kerajaan Malaysia telah mengganggap masalah dadah sebagai musuh utama

negara yang dikira lebih merbahaya daripada komunis. Dadah boleh

meruntuhkan masyarakat, hubungan keluarga, melumpuhkan ekonomi dan

menghapuskan agama, menghancurkan negara dan melenyapkan bangsa dan

negara.

(b) Negara Malaysia sedang menghadapi wabak penagihan dadah yang serius

yang menjadi sasaran utama ialah golongan muda sebagai harapan bangsa dan

negara pada masa depan. Bahkan wabak ini telah menjalar di kalangan anggota

keselamatan dan kakitangan awam yang ditugaskan untuk menjaga

keselamatan dan menguruskan pentadbiran negara. Kesannya ialah hilang

kecekapan, terdedah kepada risiko rasuah dan penyelewengan, rahsia negara

tidak selamat dan membuka peluang kepada musuh.35

(c) Dadah menimbulkan pelbagai perbuatan jenayah dan maksiat lainnya seperti

perompakan, pencurian, pemerasan, pembunuhan yang pada akhirnya

mengancam ketenteraman dan keselamatan negara.

(d) Pengedar dadah merupakan manusia kejam yang membunuh dan menyiksa

penagih dadah dalam jangka panjang. Mereka hanya mementingkan wang atas

penderitaan orang lain. Maka adalah wajar sebagai pembunuh, mereka dibunuh

pula.

34

Prof. Madya Dr. Hashim bin Mehat, Seminar Undang-Undang dan Masyarakat, Undang-

Undang Jenayah Satu Penilaiaan Dalam Hukuman Utama, UKM, Bangi, 5 September 1987, hlm.5. 35

Abdul Ghafar Taib, Dadah, Strategi dan Kawalan di Sekolah-Sekolah, Dewan Bahasa dan Pustaka,

1988 hlm. 65-66.

107

(e) Bahawa dengan menetapkan hukuman mati mandatori pada tahun 1983,

bertujuan menghapuskan ketidakadilan dalam menjatuhkan hukuman yang

sebelumnya iaitu pilihan antara hukuman mati atau penjara seumur hidup atau

sebat. Hukuman mandatori sebagai alternatif adalah samarata.36

(f) Jika hukuman mati masih menjadi pilihan kepada hukuman penjara seumur

hidup, ada kebarangkalian hakim lebih cenderung untuk memilih hukuman

penjara seumur hidup. Ini menyebabkan gejala pengedaran dadah terus

berleluasa kerana para pengedar masih memperjudikan nasib mereka.

Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah Menurut Perspektif Syariah

Adakah hukuman mati yang dijatuhkan oleh undang-undang Malaysia bertentangan

dengan undang-undang Islam? Apakah hukuman yang sepatutnya dikenakan keatas

pengedar dadah mengikut pandangan Islam? Persoalan ini akan terjawab sekiranya kita

betul -betul memahami undang-undang Islam.

Dalam kes Pendakwaraya lwn. Che Omar bin Che Soh37

rayuan di buat atas dasar

hukuman mati mandatori adalah bertentangan dengan hukuman Islam yang merupakan

agama rasmi bagi Persekutuan. Walau bagaimanapun Hakim Negara Tun Salleh Abbas

menjelaskan maksud sebenar perkataan “rasmi” ialah bagi tujuan upacara dan adat-adat

keagamaan sahaja. Yang peliknya peguam bela kepada tertuduh iaitu Ramdas Tikamdas

bukanlah seorang muslim, tetapi berhujah mengungkitkan kedudukan agama Islam

sebagai agama rasmi. Sejauh manakah hukuman itu bertentangan dengan Islam akan

dikaji dalam perbincangan ini.

Terdapat perbezaan pendapat di kalangan ulama untuk menentukan hukuman mati ke atas

pengedar dadah sama ada ia adalah ta‟zir ataupun hudud. Perbezaan pendapat ini adalah

khilaf lafzi dari sudut kedua-duanya memutuskan hukuman mati ke atas pengedar. Tetapi,

perbezaan pendapat ini menentukan perbezaan teknikal dan pelaksanaan hukuman ke

36

Waluyaningsih, Hukuman Mandatori Bagi Pesalah Dadah di Malaysia dan Republik Indonesia, Dewan

Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur, hlm. 65-66. 37

1988,2 M.L.J. 55

108

atas tertuduh di atas kesalahan mengedar dadah. Penulis akan membincangkan perbezaan

ini pada akhir bab.

6.1 Hukuman Mati ke Atas Pengedar Berdasarkan Hukuman Hudd

Kebanyakan ulama mengaitkan kesalahan mengedar dadah dengan kesalahan hirabah.

Sehubungan dengan hal tersebut, Surah al-Maidah ayat 33 adalah dasar peruntukan

hukuman mati bagi kesalahan dadah, khususnya penyeludup dan pengedar dadah.

( جزاء انذي يحاربى هللا ورسىن ويسعى في األرض فسادا أ إا

(..يقتهىا أو يصهبىا أو تقطع أيذيهى وأرجههى ي خالف أو يفىا ي األرض

Maksudnya:

“Sesungguhnyan balasan bagi mereka yang melakukan hirabah (rompakan

dan kerosakan (kefasadan) di atas muka bumi ialalah hukuman bunuh,

palang sampai mati, potong tangan dan kaki secara bersilang ataupun

dibuang negeri.”38

Ayat tersebut dan ayat sebelumnya tidak hanya ditujukan kepada Bani Israel, tetapi juga

kepada umat manusia seluruhnya kerana terdapat ungkapan dalam ayat ini yang

menyebut “manusia seluruhnya”.

Oleh itu, bolehlah dikatakan bahawa kesalahan dadah dapat dimasukkan dalam kriteria

yang pada akhirnya “membunuh manusia” yang seolah-olah bererti telah “membunuh

manusia seluruhnya”. Secara tidak langsung kesalahan dadah juga bererti akan “membuat

kerosakan di bumi”. Dengan yang demikian, kesalahan mengedar dadah boleh

dimasukkan dalam klasifikasi kesalahan hudud. Ini kerana ia akan membahayakan

kepentingan dan keselamatan umum. Dengan itu adalah wajar jika penjenayah yang

terlibat dengan penyeludupan dan pengedaran dadah dikenakan hukuman mati

berdasarkan kepada ayat di atas.

38

Al-Quran dan Terjemahnya, hlm.164.

109

Al-Qurtubi berpendapat bahawa ungkapan “memerangi Allah dan Rasulnya” memberi

erti metafora atau majaz kerana tidak ada sesiapapun boleh memerangi Allah Yang Maha

Berkuasa yang menjadikan manusia keseluruhannya. Maknanya ialah memerangi

auliya‟Nya dan masyarakat dengan menyamakan perbuatan permusuhan dengan Allah

untuk menunjukkan betapa besarnya kesalahan tersebut.39

Imam al-Syaukani menjelaskan bahawa apa yang dimaksudkan dengan ifsad ialah apa

sahaja pengertian yang dapat difahami sebagai melakukan kerosakan seperti syirik,

menyamun, menumpahkan darah manusia, menceroboh kehormatan, merampas harta,

melakukan pembunuhan, meruntuhkan bangunan, memotong pokok kayu mengubah

sungai (menghalang orang lain daripada mendapatkan air) semua itu termasuk dalam

pengertian ifsad fi al-„ard .40

Di antara ulama mutakhir yang menggolongkan kesalahan mengedar dadah di bawah

ifsad fi al-ard atau hirabah ialah Dr. Al-Husaini Sulaiman Jad.41

Beliau berpendapat

bahawa kesalahan mengedar dadah adalah satu kesalahan yang berat yang boleh

digolongkan di bawah kesalahan tersebut.

Daripada pandangan-pandangan ulama yang diberikan dapatlah disimpulkan bahawa al-

hirabah mempunyai pengertian dan madlul yang luas yang meliputi semua jenis

perbuatan yang dikira melakukan kerosakan di atas muka bumi. Walaupun jenis jenayah

kerosakan tidak disebut dengan jelas semuanya boleh dikiaskan dengan kesalahan

hirabah. Dengan itu pengedaran dadah boleh dikategorikan kepada kesalahan “ifsad fi al-

ard” salah satu daripada kesalahan hudud.

Di dalam hirabah, sekiranya perompak membunuh mangsanya maka dia dikenakan

hukuman mati. Sekiranya dia merompak sahaja dia dikenakan hukuman potong tangan

39

Al-Qurubi Muhammad bin Ahmad, al-Jami‟ li Ahkam al-Quran, Dar Ihya‟ al-Turath al-‟Arabi Beirut,

1993, jilid 6, hlm. 150. 40

Al-Shaukani, Muhammad „Ali, Tafsir Fath al-Qadir, Maktabat Babi al-Halabi, Kaherah, 1964, jilid 2

hlm.32. 41

Dr. Al Husaini Sulaiman Jad, Al-‟Uqubah al-Badaniyyah fi al-Fiqhi al-Islami, Dusturiyyatuha wa

„Alaqatuha bi al-Difa‟ al-Syar‟ie, Dar al-Syuruk, Mesir, 1991. hlm.224.

110

dan kaki bersilang. Sekiranya dia menakutkan sahaja tanpa merompak seperti

mengacukan senjata hukuman buang negeri akan dikenakan ke atasnya. Sesetengah

ulama pula berpendapat bahawa ia terpulang kepada imam untuk menentukan hukuman

berdasarkan kemaslahatan umum. Dia boleh mengenakan hukuman mati ke atas pesalah

jika itu satu maslahat seperti ketua atau „master mind‟ kumpulan perompak walaupun dia

tidak melakukan pembunuhan dalam rompakan tersebut. 42

Kesalahan mengedar dadah banyak persamaannya dengan kesalahan hirabah dari sudut

menyebabkan kerosakan dan malapetaka di atas muka bumi. Ia boleh dikaitkan dengan

memerangi Allah dan Rasulnya kerana dadah boleh menghancurkan ummat Islam

khasnya dan ummat manusia amnya. Hukuman mati ke atas pengedar dadah dengan itu

merupakan hukuman hudud kerana banyak persamaan pengedaran dadah dengan

hirabah.43

Dari sudut lain pengedar dadah yang menyebabkan kematian kepada penagih telah

melakukan kesalahan jenayah yang besar dan berhak mendapat hukuman yang setimpal

dengan kesalahan yang dilakukan. Ini kerana dalam Islam, hukuman bagi kesalahan

membunuh atau menyebabkan kematian kepada orang lain ialah qisas atau bunuh balas.

6.2 Hukuman Mati ke Atas Pengedar Dadah Berdasarkan Hukuman Ta’zir

Sebagaimana yang telah dibincangkan kesalahan ta‟zir adalah kesalahan yang selain

daripada kesalahan hudud atau kisas. Hukuman ta‟zir merupakan hukuman yang tidak

ditetapkan oleh Syara‟ dan terpulang kepada pemerintah untuk menentukan kadar dan

bentuk hukuman. Hakim diberi pilihan untuk mengenakan hukuman yang setimpal bagi

setiap kesalahan daripada yang paling ringan sehingga kepada yang paling berat.

Al-Jaziri berpendapat bahawa pemerintah boleh mengenakan hukuman ta‟azir ke atas

mereka yang melakukan kesalahan yang tidak dikategorikan dalam hudud atau qisas atau

kaffarah. Hukuman yang boleh dikenakan termasuk dengan memenjara atau sebat. Ulama

42

Ibn Taimiyyah, al-Siyasah al-Syar‟iyyah, hlm. 87. 43

Abdirazak Mohamud Takar, Capital Punishment for Drug Trafficking, Disertasi MCL, UIA, 1998,

hlm.33.

111

berselisih pendapat tentang bilangan sebatan. Sebahagian ulama Hanafi, Maliki dan Ibn

Taimiyyah membolehkan hukuman mati dalam ta‟zir untuk kesalahan berat yang boleh

mengganggu kemaslahatan umum44

.

Berdasarkan temubual45

penulis dengan beberapa orang Pensyarah di Universiti Islam

Antarabangsa Malaysia, seperti Professor Dr. Abdalla M.K. Al-Jubburi daripada Fakulti

Ilmu Wahyu, Prof. Dr. Mohammad Hashim Kamali dan Prof. Dr. Syed Misbahul Hassan

daripada Fakulti Undang-Undang, semuanya menolak pendapat bahawa hukuman mati ke

atas pengedar dadah adalah kesalahan hudud di bawah had hirabah . Di sebaliknya

mereka bersetuju meletakkan hukuman mati bagi kesalahan mengedar dadah di bawah

kesalahan taczir yang melibatkan hukuman mati berdasarkan pandangan Imam Malik dan

sesetengah Hanabilah yang berpendapat hukuman taczir yang maksimum ialah hukuman

mati.46

Dalam menghuraikan masalah adakah undang-undang mandatori bertentangan dengan

Islam, Prof. Dr. Said Misbahul Hasan menjawab dalam keadaan tertentu kerajaan

dibolehkan menggubal undang-undang yang dianggap dapat menyelesaikan

permasalahan yang serius seperti mengedar dadah. Dasar ini adalah di bawah konsep al-

Siyasah al-Syar‟iyyah yang mengutamakan kemaslahatan umum.

Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam memutuskan

bahawa kesalahan mengedar dadah yang boleh membawa kepada hukuman mati

mandatori adalah di bawah kategori hukuman ta‟zir.

“Hukuman mati ke atas pengedar dadah boleh dikenakan sekiranya pemerintah

berpendapat yang demikian itu membawa kebaikan kepada masyarakat.”

44

Al-Jaziri Abdul Rahman, Al-Fiqh „ala al-Mazahib al-Arba‟ah, jld.7, hlm. 397. 45

Temubual ini dilakukan sendiri oleh penulis pada 3 hb. Julai 1999 di UIA. 46

Ahmad Fathi Bahansi, Nazariyyat fi al-Fiqhi al-Jinaie, hlm.182.

112

Keputusan ini dibuat apabila ada perselisihan pendapat sama ada hukuman mati 39B

tersebut menepati hukuman Syara‟ atau tidak. Beberapa kaedah fiqah dikemukakan

sesuai dengan kes ini:

i. Nisbah perbuatan kepada kesan akan datang membawa kepada

kerosakan qat„ie.

ii. Pengurusan pemerintah dengan urusan rakyat adalah

berdasarkan kemaslahatan.

iii. Melakukan yang lebih ringan daripada dua dararain.47

Keputusan yang dibuat oleh Majlis Fatwa adalah sama dengan keputusan yang dibuat

oleh Majlis Ulama Arab Saudi. Majlis Ulama Arab Saudi dalam pertemuan mereka di

Riyadh 9-20.6.1407 telah membincangkan hukuman yang sepatutnya dikenakan keatas

pengedar dadah. Hasil daripada pertemuan itu mereka telah mengeluarkan resolusi

hukuman mati ke atas pengedar dadah. Alasan mereka ialah kerana pengedar dadah

menyebar penyakit dan menimbulkan kesan-kesan negatif yang merbahaya kepada

masyarakat keseluruhannya.

Walau bagaimanapun, mereka telah membahagikan pengedar dadah kepada dua kategori.

Yang pertama ialah pengedar utama yang membawa masuk dadah daripada luar negara.

Mereka dikenakan hukuman mati ta‟zir. Yang kedua pula ialah penjual dadah yang

menyampaikan dadah kepada penagih. Hukuman ke atas penjual dadah adalah berbeza.

Bagi pesalah yang pertama kali ditangkap hukuman berat ta‟azir seperti penjara, sebat

dan denda dikenakan. Bagi pesalah yang berulang atau melakukan kesalahan yang berat

hukuman mati ta‟zir boleh dijatuhkan ke atasnya.48

Kalau kita hendak aplikasikan konsep hukuman ta‟zir dalam kes jenayah mengedar dadah

di Malaysia, nampaknya hukuman yang diperuntukkan dalam Akta Dadah Berbahaya

adalah bertepatan dengan hukuman ta‟zir. Ini kerana setiap hukuman dikenakan

47

Kertas Kerja Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan, Hukuman Bunuh ke Atas Pengedar Dadah. 12 Jamadil

Akhir, 1404 bersamaan 15 Mac 1984. 48

Majallah Majma‟ al-Fiqhi al-Islami: Bahagian 1, jilid 2, hlm. 221-222, nukilan daripada Abdirazak

Mohamud Takar, Capital Punishment for Drug Trafficking, hlm. 29.

113

berdasarkan kadar jenayah dan berat (gram) dadah yang dimiliki oleh tertuduh. Manakala

hukuman yang berat sekali ialah hukuman mati.

Yang berbeza ialah hukuman ta‟zir boleh dikenakan ke atas tertuduh yang sudah dikenali

dengan kejahatannya walaupun ada sedikit keraguan pada bahan bukti.49

Begitu juga dalam menetapkan kadar (nisab) maksimum 15 gram heroin mestilah dengan

penuh ketelitian. Bukti-bukti dan keterangan lain perlu juga diambil kira untuk

memastikan yang tertuduh benar-benar melakukan kesalahan tersebut.

Penulis berpendapat bahawa kesalahan mengedar dadah adalah dikategorikan di bawah

kesalahan ta‟zir. Di antara hujah-hujah yang menyokong pendapat ini ialah:

1. Hudud adalah kesalahan yang telah disebut dengan jelas hukumannya samada dalam

al-Quran atau hadis. Persoalannya bolehkah kita menggunakan kaedah qias dalam

menjatuhkan hukuman adalah satu masalah yang perlu diambil kira. Ulama telah

bersepakat boleh mengunakan kaedah qias untuk menjatuhkan hukuman taczir bagi

kesalahan jenayah yang baru. Tetapi mereka berselisih pendapat menggunakan

kaedah qias bagi kesalahan hudud. Jumhur ulama seperti Malikiah, Syaficiyyah dan

Hanabilah berpendapat boleh melaksanakan hukuman hudud dengan qias. Hanafiah

pula menolak penggunaan kaedah qias dalam penghukuman bagi kesalahan yang

hampir sama dengan hudud50

.

Penulis lebih cenderong menggolongkan kesalahan penyalahgunaan dadah di bawah

taczir kerana penggunaan kaedah qias pada kesalahan ta‟zir dipersetujui tanpa khilaf.

Tambahan pula kesalahan hudud dipanggil hudud kerana ia telah ditetapkan. Ulama

telah bersepakat meletakkan beberapa kesalahan tertentu di bawah hudud. Dengan itu

amatlah tidak munasabah untuk meletakkan kesalahan jenayah yang baru berlaku di

bawah hudud.

49

Al-Ghamidi, „Uqubat al-I‟dam, hlm.30. 50

Dr. Abdul Karim bin „Ali Mohd Namlah, Isbat al-‟Uqubat bi al-Qias, Maktabah al-Rushd 1410 Riyad.

hlm.94.

114

2. Kalau kita hendak qiaskan penyalahgunaan dadah dan hukuman ke atas pengedar

dadah seperti kesalahan meminum arak, hukuman hudud (sebat) wajib dikenakan

keatas peminum arak tidak pula ke atas penjual atau pembekal arak. Tetapi

pemerintah boleh mengambil tindakan undang-undang ke atas peniaga arak dengan

alasan hukuman ta‟zir bukannya hudud walaupun hukuman yang dikenakan ke

atasnya hukuman sebat. Samalah juga dengan pengedar dadah hukuman yang

dikenakan ialah hukuman ta‟zir berdasarkan kadar seriusnya kesalahan mengedar

dadah.

3. Ulama bersepakat hukuman sebat yang dikenakan ke atas peminum arak adalah

hudud. Tetapi mereka berselisih pendapat pada kadar dan cara pelaksanaan hukuman.

Dengan itu ada yang berpendapat bahawa kadar hukuman sebat yang dikenakan ke

atas peminum arak adalah ta‟zir bukannya hudud kerana tidak ada nas yang jelas

menunjukkan bahawa hukuman yang mesti dikenakan ke atas pesalah minum arak

ialah 40 sebat tidak lebih tidak kurang. Ada juga riwayat menyatakan 80 sebatan dan

ada yang meriwayatkan Rasulullah menggunakan tangan, kasut, pelepah tamar atau

kedua-duanya.51

Tambahan pula cara pengambilan dadah berbeza dengan arak yang hanya dikenali

dengan minum iaitu melalui rongga mulut. Pengambilan dadah pula boleh dilakukan

dengan berbagai-bagai cara seperti suntikan, hisap, hidu, atau dicampur sekali dalam

makanan atau minuman. Tambahan pula bahaya dadah jauh lebih teruk berbanding

dengan arak. Dengan itu hukuman ke atas pengedar sepatutnya lebih berat setimpal

dengan kesalahan. Untuk menentukan hukuman, terpulanglah kepada hakim

berdasarkan berat dan seriusnya kesalahan. Untuk mencapai tujuan tersebut kaedah

penghukuman taczir sangatlah bertepatan.

4. Kalau kita hendak golongkan kesalahan mengedar dadah di bawah had hirabah,

penjenayah dikenakan hukuman bunuh apabila dia membunuh mangsa yang

51

Dr.‟ Abdu al-‟ Azim Sharafuddin, al-‟Uqubah al-Muqaddarah, li Maslahati al-Mujtama‟ al-Islami,

Maktabah al-Kulliyyat al-Azhariyyah, 1973 hlm. 360-365.

115

dirompaknya.52

Di sebaliknya, kesalahan rompakan yang tidak melibatkan

pembunuhan penjenayah dikenakan hukuman lain selain daripada hukuman mati.

Pengedar dadah pula tidak jelas melakukan pembunuhan ke atas penagih. Mungkin

mereka boleh berhujah bahawa penjualan dadah adalah di atas permintaan penagih

dengan kerelaan mereka sendiri.

5. Dalam mencari penyelesaian kepada masalah penyalahgunaan dadah dan kemusnahan

yang disebabkan olehnya, soal permintaan dan tawaran (demand and supply) di

pasaran juga perlu diambil kira kerana kalau tidak ada langsung permintaan bagi

bekalan dadah di pasaran nescaya tidak akan ada orang berniaga dadah. Jadi dalam

menentukan siapa yang bersalah, penagih juga turut bersalah melayan nafsu mereka

dengan menghancurkan kehidupan mereka. Mereka sanggup melakukan apa sahaja

untuk mendapatkan bekalan dadah demi memuaskan nafsu mereka. Semakin banyak

permintaan dan semakin sukar dadah didapati, semakin mahal pulalah harganya.

Dengan itu semakin tamak pulalah pengedar dadah. Sekalipun tidak ada bekalan

daripada luar, penyakit ketagihan akan mendorong penagih mendapatkan bekalan

dadah walaupun terpaksa memproses dadah sendiri. Dengan itu boleh dirumuskan

bahawa gejala ini berpunca daripada kedua-dua pihak. Ini jauh berbeza dengan

jenayah hirabah yang disebabkan oleh satu pihak sahaja.

6.3 Kesan Perbezaan Penentuan Hukuman Hudud Atau Taczir ke Atas

Pengedar Dadah

Amatlah penting untuk memastikan sama ada kesalahan mengedar dadah diletak di

bawah kesalahan hudud ataupun ta‟zir. Ini kerana dalam menggolongkan kesalahan

mengedar dadah di bawah kesalahan hudud atau ta‟zir, kita dapati perbezaan klasifikasi

ini menyebabkan hasil hukuman dan implikasi yang berbeza dalam menjatuhkan

hukuman. Di antara perbezaan yang ketara ialah:

52

Ahmad Fathi Bahansi, Nazariyyat fi al- Fiqhi al-Jina‟i al-Islami, hlm. 180.

116

6. Kalau kita mengikut pendapat mereka yang menggolongkan kesalahan mengedar di

bawah hudud iaitu hirabah, hukuman mati boleh dielakkan apabila pesalah bertaubat

sebelum ditahan walaupun dia datang mengaku kepada hakim selepas bertaubat.53

7. Di bawah hukuman ta‟zir, hakim boleh memberi kemaafan keatas pesalah dan

hukuman mati boleh ditarik balik berdasarkan kemaslahatan tertentu. Dengan itu

pesalah boleh membuat rayuan pengampunan daripada hukuman. Manakala hukuman

hudud pula adalah mandatori di mana hakim mestilah melaksanakan hukuman mati

yang ditetapkan kerana ia adalah hak Allah tanpa kemaafan, pengurangan atau

pengecualian.54

8. Dalam melaksanakan hukuman ta‟zir, tidak semestinya setiap penjenayah menerima

hukuman yang sama rata. Ini berbeza dengan hukuman hudud yang mewajibkan

setiap pesalah dikenakan hukuman yang sama.55

Sebagai contoh, seorang pencuri

yang mencuri RM 1000 mendapat hukuman yang sama dengan pencuri RM100,000.

Kedua-duanya mesti dikenakan hukuman potong tangan apabila disabitkan kesalahan.

Walaupun hakim boleh menambah hukuman ta‟zir di samping hukuman hudud bagi

jenayah yang serius, kita perlu melihat kepada konsep menjaga amanah dan

menghormati hak orang lain yang sangat dipandang tinggi oleh Syara‟. Sementara

perbuatan khianat sangatlah hina walaupun dengan nilai yang tidak seberapa dengan

itu dikenakan juga hukuman potong tangan.56

Tambahan pula nilai RM 1000

sangatlah tinggi bagi orang miskin, pada masa yang sama ia tidak berapa bermakna

bagi golongan kaya. Ketetapan ini mempunyai hikmat yang tersendiri yang

dikehendaki oleh Syara‟. Samalah juga dengan kesalahan mengedar dadah, kalaulah

digolongkan di bawah kesalahan hudud ia bererti semua pesalah yang melebihi had

milikan tertentu mestilah dikenakan hukuman yang sama iaitu hukuman mandatori.

9. Hukuman ta‟zir boleh dikenakan ke atas kanak-kanak yang didapati bersalah

melakukan apa-apa larangan atau meniggalkan suruhan Syara‟ dengan hukuman yang

53

„Abdul Qadir „Audah, al-Tashri„ al-Jina‟i, jilid 1, hlm. 468. 54

Dr. Samih as-Sayyid Jad, Al-‟Afwu „an al-‟Uqubah, hlm.70. 55

Dr. Abdul Karim Mohd „Ali Namlah, Isbat al-‟Uqubati bi al-Qias, hlm. 398. 56

Nilai nisab yang paling rendah bagi hukuman potong tangan ialah ¼ Dinar. Sila lihat Haji Said bin Haji

Ibrahim, Kanun Jenayah Syar‟iyyah, hlm 109.

117

sepadan dengan umur dan berat kesalahan bagi tujuan mendidik. Di sebaliknya

hukuman hudud dikecualikan ke atas kanak-kanak yang tidak sampai umur. Ini

kerana di antara syarat utama hukuman hudud ialah baligh dan berakal.57

Dengan itu, kesalahan mengedar dadah yang dilakukan oleh remaja di bawah umur boleh

dikenakan hukuman tertentu sebagai taczir supaya dia merasai keperitan hukuman dan

tidak akan mengulangi lagi perbuatan terkutuk itu.

RUMUSAN

Kajian ini mencadangkan agar pengihan dan pegambilan dadah juga dianggap sebagai

satu kesalahan jenayah dan perlu dihukum. Sudah tiba masanya untuk kita menilai

kembali tanggapan bahawa penagihan adalah satu penyakit dan tidak dianggap sebagai

satu kesalahan. Penagihan atau ketagihan itu sendiri adalah salah satu bukti dan kesan

kepada penyalahgunaan dadah dan pengambilan dadah yang diharamkan oleh Syarak

seperti minum arak. Dengan itu penagih dadah mestilah dipersalahkan dan mestilah

dihukum.

Berkenaan hukuman ke atas pengedar dadah, bolehlah dirumuskan bahawa

peruntukan hukuman mati mandatori ke atas pengedar dadah di Malaysia secara

umumnya tidak bercanggah dengan undang-undang jenayah Syariah. Ia boleh

dijustifikasikan melalui konsep hudud atau ta‘zir. Kesalahan hudud yang boleh

dikaitkan ialah had hirabah. Iaitu peruntukan hukuman mati ke atas mereka yang

melakukan rompakan, kekacauan dan kerosakan di atas muka bumi. Walaupun

begitu, penulis berpendapat hukuman mati mandatori ke atas pengedar dadah di

Malaysia lebih menepati taczir. Ia juga boleh dijustifikasikan berdasarkan konsep

al-siyasah al-syar’iyyah yang mengambil kira kemaslahatan umum di mana apabila

tidak ada jalan lain untuk menyelesaikan satu-satu fitnah dan kehancuran kepada

57

Al-Ghamidi, Muhammad bin Sa‟ad al-Syaddaz, „Uqubat al-I‟dam (Hukuman Mati) , Maktabah Dar aI-

Islam, Riyad, 1992, hlm. 30.

118

ummat, pemerintah dibolehkan menggubal polisi undang-undang tertentu untuk

mengawalnya.58

Dengan itu, tidak ada dalil bukan bererti tidak ada hukum. Tidak ada dalil daripada Al-

Quran, hadith, ijmac atau qias bagi sesuatu peristiwa atau masalah tidak menunjukkan

bahawa tidak boleh dikenakan hukuman atau tindakan undang-undang langsung. Di

sebaliknya, sesuatu undang-undang itu dianggap bercanggah dengan Islam apabila ada

dalil khusus melarangnya atau ternyata ia bertentangan dengan konsep menjaga maslahat

yang lima (agama, aqal, nyawa, harta dan keturunan) atau bercanggah dengan kaedah-

kaedah Syariah yang umum59

.

RUJUKAN

Al-Quran dan Terjemahnya.1415. Terj. Hasbi Ashshiddiqi, Bustami A. Ghani, H.

Muchtar Jahya, H. M. Toha Jahya Omar & et al., Yayasan Penyelenggara

Penterjemahan. Madinah, Saudi Arabia: Percetakan Mashaf al-Malik Fahd

„Abbud al-Shal‟aji. t.th. Mausu„at al-„Azab. Beirut: Dar al-‟Arabiah li al–

Mausu„at.

„Abd al-„Āl Ahmad „Atwah. 1993. al-Madkhal Ila as-Siyasah as-Syar‟iyyah.

Arab Saudi: Wizarat al-Ta‟lim al-Āli.

„Abd al-„Azim Sharafuddin. 1973. al-„Uqubah al-Muqaddarah, li Maslahati al-

Mujtama„ al-Islami. Mesir: Maktabat al-Kulliyyat al-Azhariyyah.

Abdul Aziz Hussin. 1988. Panduan Umum Undang-Undang Jenayah di

Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abdul Ghafar Taib. 1988. Dadah, Strategi dan Kawalan di Sekolah-Sekolah.

KualaLumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abdul-Karim bin „Ali Mohamad Namlah. 1410. Ithbat al-„Uqubat bi al-Qias.

Riyad: Maktabah al-Rushd.

Abdul Qadir A‟udah. t.th. al-Tasyri „ al-Jina‟i al-Islami, Muqaran bi al-Qanun

al-Wad „i. Kaherah: Dar al-Turath.

58

„Abdu al-‟Āl Ahmad „Atwah, al-Madkhal ila al-Siyasah as-Syar‟iyyah, hlm 58-60. 59

Ibid., hlm. 132.

119

Ahmad Fathi Bahansi. 1987. al-Hudud wa al-Ta„zir. Kaherah: Mu‟assasah al-

Khalijal-‟Arabi.

Ahmad Fathi Bahansi. 1988. Nazariyyat fi al-fiqhi al-Jinai al-Islami, Dirasat

Fiqhiyyah Muqaranah. Beirut: Dar al-Syuruk.

al-„Ālim, Yusuf Hamid.1994. al-Maqasid al-„Ammah li al-Syariat al-Islamiyyah.

Virginia,U.S.A: The International Institute of Islamic Thought.

al-Faruqi Harith Suleiman. 1988. Faruqis Law Dictionary. Cetakan ke 5. Beirut:

Librairie du Liban.

al-Ghamidi, Muhammad bin Sa‟ad al-Syaddaz. 1992. „Uqubat al-I‟dam. Riyad:

Maktabah Dar al-Islam.

al-‟Asqalani, al-Hafiz Ibn Hajar. 1996. Bulugh al Maram min Adillati al-Ahkam.

Riyad: Dar al-Salam. 1996.

al-Jaziri. Abdul Rahman. t.th. al-Fiqh „ala Mazahib al-Arba„ah. Beirut: Dar al-

Kutub al-‟Ilmiyyah.

al-Munziri Zakiyuddin „Abdul „Azim.1996. Mukhtasar Sahih Muslim. Riyad: Dar

al- Salam.

al-Qardawi Yusuf. 1994. Al-Halal wa al-Haram fi al-Islam (The Lawful and the

Prohibited in Islam). Terj. Kamal al-Helbawy. Kuala Lumpur: Islamic

Book Trust.

al-Qurtubi Muhammad bin Ahmad. 1993. al-Jami‟ li Ahkam al-Quran. Beirut:

Dar Ihya‟ al-Turath al-‟Arabi.

al-Shaukani, Muhammad „Ali. 1964. Tafsir Fath al-Qadir. Kaherah: Maktabat

Babial-Halabi.

al- Syaukani Muhammad „Ali. t.th. Nail al-Auţar. Beirut: Dar al Kutub al-‟Ilmiah.

al-Suwailim, Bandar bin Fahd. 1987. al-Muttaham, Mu„amalatuhu wa Hukukuhu

fi al-Fiqh al-Islami. Riyad: Dar al-Nashr.

al-Syaţibi Abi Ishak Ibrahim bin Musa. t.th. al-Muwafaqat fi Usul al-Syari„ah.

Beirut, Lubnan: Dar al-Kutub al-‟Ilmiyyah.

al-Zuhaili, Wahbah.1995. al-Fiqh al-Islami wa adillatuhu. Damsyik: Dar al-Fikr.

al-Zuhaili, Wahbah. 1996. al-Tafsir al-Munir fi al-‟Aqidah wa al-Shariah wa al-

Manhaj. Damsyik: Dar al-Fikr.

120

Anwarul Yaqin. 1996. Law and Society In Malaysia. Kuala Lumpur:

InternationalLaw Book Services.

Asma Jahangir. 1990. A Divine Sanction the Hudood Ordinances. Lahore. t.pt.

Bakr bin Abdullah Abu Zaid. 1415. al-Hudud wa al-Ta‟zirat „inda Ibn Qayyim.

Riyad: Dar al-‟Āsimah.

Bahagian Penyelidikan dan Sekretariat Bahasa Malaysia, Mahkamah Agong.

1990. Daftar Istilah Undang-Undang. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan

Pustaka.

Hashim bin Mehat. 1991. Malaysian Law and Islamic Law on Sentencing. Kuala

Lumpur: International Law Book Services.

Hashim bin Mehat. 5 September 1987. Seminar Undang-Undang dan Masyarakat,

Undang-Undang Jenayah Satu Penilaian Dalam Hukuman Utama Bangi:

UKM. 5 September 1987.

Haji Said bin Haji Ibrahim. 1996. Kanun Jenayah Syar„iyyah dan Sistem

Kehakiman dalam Perundangan Islam Berdasarkan al-Quran dan Hadis.

Kuala Lumpur: Dar al-Ma‟rifah.

Ibn „Abidin. Hashiyat Ibn „Abidin. Cetakan kedua 1966. Beirut: Dar al-Fikr.

Ibn Taimiyyah, Taqiyuddin Abu al-‟Abbas bin Ahmad. 1993. Al-Siyasah al-Syar

„iyyah fi Islahi al-Ra„i wa al-Ra„iyyah. Riyad: Maktabat al- Muayyid.

„Izzat Husnain. 1990. Mausu„at al-Muskirat wa al-Mukhaddirat al-Jadidah.

Abbasiyyah, Mesir: Maktabah Sayyid Abdullah Wahbah.

Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam Malaysia.

12 Jamadil Akhir 1404/ 15 Mac 1984. Persidangan Fatwa Penyalahgunaan

Dadah.

Mahfodz Mohamad. 1985. Jenayah dalam Islam; Satu Kajian Ilmiah Mengenai

Hukum-Hukum Hudud. Kuala Lumpur: Nurin Enterprise.

Mimi Kamariah Majid. 1995. Dangerous Drugs Laws. Kuala Lumpur: Malayan

Law Journal Sdn. Bhd.

Mohamad Sabri Yusoh dan Che Bakar Che Mat. 1996. Penyalahgunaan dan

Pengedaran Dadah di Malaysia: Undang-Undang dan Keberkesanannya.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

121

Mustafa al-Rafi‟e. 1996. Ahkam al-Jaraim fi al-Islam al-Qisas, al-Hudud, al-

Ta‟zir. Lubnan: Dar Ifriqiyyah al-‟Arabiah.

Samih as-Sayyid Jad. 1983. Al- „Afwu „an al-‟Uqubah. Kaherah: t.pt.

Ttp Mohd Reduan Aslie. 1990. Krisis Dadah. Kuala Lumpur: AMK Interaksi

Sdn.Bhd.

Kementerian Pelajaran Malaysia. 1984. Mencegah Salah Guna Dadah Melalui

Kaunseling. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Waluyaningsih. 1997. Hukuman Mati Bagi Pesalah Dadah di Malaysia dan

Republik Indonesia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

TEMUBUAL:

Shed Misbahul Hassan. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak, Selangor.

Temu bual, 3 Julai.

Kamali, Mohammad Hashim. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak,

Selangor. Temu bual, 3 Julai.

al-Jubburi, Abdullah M.K. 1999. Universiti Islam Antarabangsa, Gombak,

Selangor. Temu bual, 3 Julai.

122

KEBERKESANAN PROGRAM INTERVENSI PELAJAR OLEH AADK: SATU

PENGAMATAN AWAL

Dzuhailmi Dahalan, Nobaya Ahmad, Haslinda Abdullah, Sarjit S. Gill, Turiman Suandi,

Ismi Arif Ismail, Abd-Lateef Krauss Abdullah & Norfarahana Mhd. Daud

Laboratori Pendidikan Komuniti dan Pengajian Belia,

Institut Pengajian Sains Sosial,

Universiti Putra Malaysia

ABSTRAK

Penyalahgunaan dadah merupakan permasalahan global yang menghantui kebanyakan

negara di dunia yang mana sehingga saat ini masih belum dapat dibanteras sepenuhnya.

Di Malaysia, walaupun banyak kali program bertujuan meningkatkan kesedaran orang

ramai tentang bahaya dadah dijalankan di samping operasi pemusnahan dan rampasan

secara besar-besaran oleh pihak berkuasa, tetapi nampak masih tidak banyak memberi

kesan kepada pengurangan kuantiti atau jumlah kes penyalahgunaan najis dadah dalam

negara. Menyedari hakikat ini, Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK) sebagai salah

sebuah agensi yang bertanggungjawab secara khusus di pihak kerajaan berkenaan

permasalahan dadah telah melaksanakan pelbagai program yang bukan sahaja tertumpu

kepada program pemulihan dadah tetapi turut melibatkan program-program (antidadah)

pencegahan dadah. Program-program (antidadah) pencegahan yang dianjurkan

melibatkan pelbagai kumpulan sasaran dalam masyarakat, salah satu daripadanya ialah

Program Intervensi Pelajar (PIP) yang memberi tumpuan kepada pelajar sekolah

menengah yang berisiko. Namun sejauhmanakah PIP yang dianjurkan berjaya

mengurangkan kemungkinan golongan sasaran terjebak dengan dadah? Hasil penilaian ke

atas keberkesanan PIP tahun 2010 mendapati PIP yang dianjurkan AADK mendatangkan

manfaat kepada pelajar yang berisiko. Seramai 161 orang peserta PIP 2010 yang terlibat

dalam kajian ini menunjukkan majoriti responden memberikan persepsi yang positif

123

dengan skor penilaian yang tinggi berkenaan kesan PIP ke atas peningkatan pengetahuan,

sikap dan amalan yang baik. Sungguhpun begitu, aspek follow up sangat memainkan

peranan yang penting di dalam membantu pelajar yang berisiko kekal dengan perubahan

perlakuan yang dialami.

Kata kekunci: Keberkesanan program, Program Intervensi Pelajar, Antidadah

ABSTRACT

Drug abuse is a global issue that puts a fear in every nation, yet it is not fully eradicated.

There are many programs aimed at raising public awareness about the dangers of drugs

that has been carried out in Malaysia as well as the destruction and seizure operations

on a large scale by the authorities. However, it looks like it has no impact on the quantity

or the number of cases of drug abuse in the country. Due to this, the National Anti-Drugs

Agency (AADK) as a special agency responsible to tackle the drug problem has

implemented various programs that not only focuses on drug rehabilitation program but

also include prevention programs (anti-drug). The prevention program (anti-drug)

conducted involved various target groups in society, one of which is the Student

Intervention Program (PIP), which focuses on secondary school at risk students. The

purpose of this paper is to study to what extent the program organized by PIP help to

reduce the possibility of the target group caught with drugs? The result of evaluating the

effectiveness of PIP organized by AADK in 2010 does bring benefit to the at risk students.

A total of 161 participants involved in this study showed that a majority of respondents

have a positive perception of the high evaluation scores on the PIP effect on knowledge

growth, attitudes and practices. However, follow up aspect plays an important role in

helping at risk students to maintain the positive attitude changes.

Keywords: Program Evaluation,Student Intervention Program, Anti-Drug

124

PENGENALAN

Inisiatif penganjuran PIP oleh AADK harus dilihat oleh semua pihak sebagai satu

mekanisme kawalan yang penting ke atas masalah penyalahgunaan dadah dalam

kalangan pelajar sekolah. Program dengan kerjasama Kementerian Pelajaran Malaysia ini

merupakan strategi yang dianggap paling berkesan dalam usaha membanteras dadah

melalui tumpuan kepada pengurangan bilangan jumlah penagih baru dalam negara

khususnya dalam kalangan pelajar.

PIP merupakan program yang dijalankan secara efektif melalui sukatan kurikulum dan

ko-kurikulum sekolah di samping penglibatan guru dan juga ibu bapa. Program ini

dijalankan ke atas pelajar sekolah menengah yang telah terlibat dengan dadah atau

berisiko untuk terlibat dengan dadah. Melalui program ini, pelajar akan didedahkan

dengan maklumat dan pengetahuan tentang bahaya serta risiko penagihan dadah. Selain

itu, mereka akan diterapkan dengan pengetahuan tentang bagaimana untuk menyekat diri

dari terus terlibat dalam gejala negatif tersebut di samping mengamalkan gaya hidup yang

sihat.

Pelaksanaan dan Matlamat PIP

PIP dilaksanakan dengan matlamat untuk: (1) mengesan dan mengenal pasti pelajar yang

berpotensi tinggi dan terlibat dengan pengambilan dadah dan bahan; (2) supaya pelajar

yang terlibat dengan penyalahgunaan bahan dan pengambilan dadah sedar tentang bahaya

dadah dan berhenti dari mengambil dadah; (3) supaya pelajar faham tentang akta dadah

di Malaysia; dan (4) membina benteng ketahanan diri daripada terlibat dengan perkara-

perkara negatif terutama penyalahgunaan bahan dan dadah. Program ini menggunakan

modul yang disediakan oleh pegawai-pegawai AADK yang berpengalaman dan

berkemahiran dengan kerjasama pihak Kementerian Pelajaran Malaysia. Modul PIP ini

telah disemak pada tahun 1996 dan ditambah baik sebanyak dua kali iaitu pada tahun

2008 dan 2009.

125

PIP dilaksanakan mengikut tiga fasa iaitu: (1) Fasa I: Ujian Saringan Air Kencing, (2)

Fasa II: Kem Intensif, dan (3) Fasa III: Pengukuhan Sahsiah. Pada fasa pertama, ujian

saringan air kencing akan dijalankan ke atas pelajar sekolah yang berisiko tinggi oleh

AADK negeri dengan kerjasama Jabatan Pelajaran Negeri. Tujuan ujian ini dijalankan

adalah untuk mengesan pada peringkat awal pengambilan dadah dalam kalangan pelajar.

Selain itu, ujian ini dapat mengurangkan risiko pengambilan dadah dalam kalangan

pelajar, serta memberi intervensi awal sekiranya pelajar terlibat dengan pengambilan

dadah. Pelajar yang didapati positif dan berisiko tinggi akan disenaraikan dan dihantar

untuk mengikuti fasa kedua program iaitu Kem Intensif.

Menerusi Kem Intensif ini, kehidupan pelajar akan diteroka bagi menyedarkan pelajar

tentang kehidupan yang lebih baik di samping melahirkan pelajar yang berakhlak dan

berdisiplin serta meningkatkan motivasi pelajar. Kem ini mengambil masa lebih kurang

seminggu dan dipantau oleh AADK. Sepanjang kem ini, pelajar akan terlibat dalam

beberapa aktiviti seperti ceramah, tayangan video, latihan dalam kumpulan,

perbincangan, riadah, bicara hati, ujian urin dan penilaian program. Namun pengisian

kem ini bergantung kepada kreativiti fasilitator kem masing-masing.

Selepas pelaksanaan Kem Intensif, pelajar tersebut akan mengikuti fasa ketiga iaitu

Pengukuhan Sahsiah. Pada fasa ini, pelajar akan dipantau sepenuhnya oleh guru

kaunseling sekolah dan pegawai AADK daerah. Tujuan fasa ini adalah untuk memastikan

pelajar yang mengikuti program kekal bebas daripada dadah. Pemantauan secara

berterusan terhadap pelajar yang pernah terlibat dengan dadah akan dijalankan secara

berkala bagi memastikan semua pelajar yang terlibat akan bebas daripada dadah.

PERNYATAAN MASALAH

Menurut statistik penagihan dadah terkini yang di kesan di seluruh negara bagi tempoh

Januari hingga September 2008 dikeluarkan oleh Unit Sistem Maklumat Dadah

Kebangsaan (NADI), secara purata seramai 520 orang penagih baru dikesan bagi tempoh

sebulan dan 590 orang penagih berulang. Ini juga bermakna, secara purata seramai 17

126

penagih baru dan 20 orang penagih berulang dikesan setiap hari (Agensi Antidadah

Kebangsaan, 2008). Akhbar New Straits Times bertarikh 8 September 2009 pula pernah

melaporkan bahawa sebanyak 306 pelajar sekolah berusia antara 13-17 tahun didapati

positif dadah dalam pemeriksaan air kencing yang dilakukan dalam tempoh tujuh bulan

dalam tahun 2009 berbanding 115 kes pada tahun 2008 sekaligus menunjukkan

peningkatan hampir tiga kali ganda. Ini menggambarkan bahawa penyalahgunaan najis

dadah masih menjadi masalah yang membelenggu golongan muda di negara ini.

Masalah penyalahgunaan najis dadah ini memberi implikasi yang tidak sihat kepada

negara. Sehingga ke hari ini kerajaan terpaksa membelanjakan berjuta-juta ringgit untuk

membina pusat pemulihan dadah, sedangkan wang tersebut boleh digunakan untuk

projek-projek lain yang lebih bermanfaat. Kos ini belum lagi mengambil kira

perbelanjaan penyelenggaraan pusat pemulihan serta pembiayaan untuk merawat para

penagih. Statistik rasmi 2008 menunjukkan seramai 6,605 orang penagih telah menerima

rawatan atau pemulihan di 28 buah pusat serenti di seluruh negara (Agensi Antidadah

Kebangsaan, 2008).

Selain daripada itu, penyalahgunaan dadah juga seringkali menyebabkan berlakunya

perpecahan keluarga, penyeksaan ke atas anak dan isteri, merogol dan lain-lain perbuatan

yang berkaitan dengan keruntuhan moral. Beberapa kajian melaporkan bahawa terdapat

hubungan yang kuat antara penyalahgunaan dadah, minuman keras dengan keganasan

rumahtangga (Hampton & Conor-Edwards, 1993). Sungguhpun masalah dadah bermula

dengan masalah individu tetapi jika tidak dibendung ianya akan memberi kesan kepada

masyarakat dan negara keseluruhannya.

Tinjauan umum mendapati seseorang yang pernah terlibat dengan penyalahgunaan dadah

amat sukar dipulihkan, maka strategi mencegah adalah lebih baik dari mengubati. Namun

begitu, sejauh manakah PIP yang dianjurkan berjaya mengurangkan kemungkinan

golongan sasaran program terjebak dalam penagihan dadah? Apakah modul-modul PIP

yang dijalankan selama ini menyokong Dasar Dadah Negara yang dibentuk oleh

kerajaan? Sejauhmana input yang disediakan dan digembeleng dalam perlaksanaan PIP

127

mencukupi, bersesuaian dan berkualiti? Sejauhmana proses perlaksanaan PIP kondusif

dalam menghasilkan pengajaran dan pembelajaran yang berkesan? Sejauhmana PIP yang

telah dijalankan AADK memberi impak kepada aspek perubahan pengetahuan, sikap dan

amalan kumpulan sasaran? Sejauhmana tahap penerimaan kumpulan sasaran terhadap ?

Adakah penilaian susulan yang sistematik mengikut jangkamasa tertentu dijalankan ke

atas peserta PIP? Justeru kertas ini membincangkan keberkesanan PIP ke atas kumpulan

sasaran yang terlibat berasaskan kajian penilaian yang dijalankan ke atas PIP 2010.

Maklumat awal yang diperoleh pengkaji daripada pihak AADK, penilaian secara

sistematik ke atas PIP sememangnya belum pernah dilaksanakan secara keseluruhan

terutama di dalam memastikan keberkesanannya.

METODOLOGI

Kajian ini menggunakan kaedah kuantitatif dan kualitatif. Instrumen kuantitatif dibentuk

berasaskan model penilaian CIPP (Konteks, Input, Proses dan Produk) yang

diperkenalkan oleh Stufflebeam (1971). Manakala, kaedah temubual mendalam ke atas

key informant setelah PIP tamat digunakan bagi menentukan keberkesanan PIP ke atas

prestasi responden dari perspektif penilaian pihak yang berkaitan.

Pengumpulan data kuantitatif menggunakan borang soal selidik yang ditadbir sendiri oleh

responden. Sesi pengumpulan data ini dijalankan pada slot khusus hari terakhir PIP

setelah penyelidik mendapat keizinan daripada AADK negeri. Secara purata, responden

mengambil masa antara 20 hingga 25 minit untuk melengkapkan borang soal selidik.

Perbincangan mengenai persoalan dalam konstruk kajian dibuat terlebih dahulu dan kata

sepakat penyelidik dipastikan di dalam menentukan pemboleh ubah yang dibangunkan

mempunyai face validity. Analisis modul pelaksanaan PIP juga turut dirujuk supaya

persoalan kajian yang dibentuk bertepatan dengan pengukuran keberkesanan PIP.

Pensampelan berkelompok digunakan bagi mendapatkan sampel yang dapat memenuhi

keperluan penilaian program. Responden terdiri daripada peserta sekolah menengah

128

terpilih yang telah menghadiri PIP 2010. Jumlah keseluruhan responden adalah seramai

161 orang dan melibatkan empat buah negeri iaitu Negeri Sembilan, Perak, Selangor dan

Melaka. Jumlah ini amat bergantung kepada bilangan PIP yang dilaksanakan AADK

serta tertakluk kepada milestone kajian yang harus dipenuhi pengkaji. Tempoh

pengumpulan data mengambil masa selama tiga bulan.

Data kuantitatif dianalisis menggunakan perisian SPSS. Exploratory Data Analysis

(EDA) dijalankan terlebih dahulu bagi memastikan data yang dimasukkan sesuai bagi

ujian parametrik yang digunakan serta menyingkirkan nilai data yang dianggap sebagai

ekstrem. Data kemudiannya dianalisis secara deskriptif dengan menggunakan skor min

sampel. Sementara itu, dialog temubual penyelidik dengan guru dan ibu bapa responden

terpilih ditrankrip serta dianalisis bagi menentukan petunjuk penting yang dapat dijadikan

sandaran dalam mengukur keberkesanan PIP.

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Kajian keberkesanan PIP 2010 melibatkan seramai 161 orang responden lelaki sahaja.

Tiada penyertaan daripada peserta perempuan berikutan maklumat yang diperoleh

pengkaji bahawa PIP bagi pelajar perempuan dijalankan secara berasingan. Hasil kajian

mendapati daripada jumlah keseluruhan peserta sebanyak 78.3 peratus responden

mendiami kawasan luar bandar manakala 21.7 peratus yang lain adalah dalam kalangan

responden yang mendiami kawasan bandar.

Peratusan penyertaan responden luar bandar yang tertinggi dicatatkan dalam PIP N.

Sembilan (100%), diikuti Perak (80%), Melaka (77.8%) manakala terendah dicatatkan di

Selangor (48.5%). Dalam pada itu, majoriti responden PIP 2010 yang mendiami kawasan

bandar dicatatkan di Selangor (51.5%), diikuti Melaka (22.2%), Perak (20%) manakala

tiada langsung penyertaan peserta bandar dicatatkan di PIP N. Sembilan.

Seterusnya, jumlah keseluruhan pelajar yang menyertai PIP 2010 hanya mencatatkan

penyertaan dua bangsa sahaja iaitu Melayu dan India. Majoriti penyertaan responden

129

dicatatkan pelajar berbangsa Melayu (99.4%) manakala India (0.6%). Penyertaan yang

tidak sekata ini mungkin disebabkan faktor lokasi kediaman, di mana penyertaan PIP

oleh pelajar luar bandar di tiga buah negeri kecuali Selangor mencatatkan peratusan yang

tinggi dan ketara sekaligus berkait rapat dengan dapatan aliran persekolahan responden

yang menunjukkan peratusan tertinggi pada aliran Sekolah Menengah Kebangsaan

(96.9%), Sekolah Menengah Teknik (2.5%) dan Sekolah Menengah Agama (0.6%).

Secara demografi dapatan kajian menunjukkan aliran persekolahan responden di sekolah

menengah kebangsaan luar bandar didominasi pelajar berbangsa Melayu mempunyai

persamaan dengan jangkaan pengkaji bahawa bilangan majoriti pelajar Melayu mudah

didapati di seluruh kawasan luar bandar di Malaysia berbanding pelajar dari bangsa yang

lain. Ringkasan profil demografi responden seperti di Jadual 1.

Jadual 1: Profil Demografi Responden berdasarkan Pemboleh ubah Terpilih

Pemboleh ubah Frekuensi

(N=161) Peratusan

Lokasi

Bandar

Luar Bandar

35

126

21.7

78.3

Umur (tahun)

14-15

16-17

10

151

6.2

93.8

Kaum

Melayu

India

160

1

99.4

0.6

Aliran persekolahan

Sek. Men. Keb.

156

96.9

130

Keberkesanan PIP di dalam kajian ini adalah berteraskan kepada model CIPP.

Pengukuran keberkesanan konteks, input, proses dan produk adalah berdasarkan skor min

angkubah yang dibangunkan pada setiap bahagian pengukuran. Terdapat 12 angkubah

yang dibangunkan bagi mengukur keberkesanan konteks PIP, diikuti 14 angkubah bagi

input, 9 angkubah proses dan 30 angkubah produk.

Penilaian konteks PIP mengukur jangkaan awal responden di dalam menterjemah serta

mengesahkan perjalanan program yang dijalankan supaya ia dapat dijadikan sebagai

strategi asas kepada penilaian seterusnya. Hasil kajian mendapati, majoriti responden

(91.1%) menilai keberkesanan konteks PIP di tahap tinggi, manakala 8.2 peratus

membuat penilaian di tahap sederhana dan bilangan yang kecil (0.6%) sahaja menilai

keberkesanan konteks PIP di tahap rendah.

Penilaian input PIP juga menunjukkan majoriti responden (87.6%) menilai keberkesanan

input pelaksanaan PIP 2010 di tahap tinggi, manakala 11.2 peratus membuat penilaian di

tahap sederhana dan bilangan yang kecil (1.2%) sahaja menilai keberkesanan input

pelaksanaan PIP di tahap rendah. Pengukuran input PIP adalah merangkumi penilaian

rekabentuk latihan, kandungan modul, pengisian program, bahan latihan, kelayakan

jurulatih serta logistik pelaksanaan.

Seterusnya, hasil penilaian proses PIP yang menyentuh keseluruhan aspek perjalanan

program daripada fasa permulaan sehingga penghujung program turut menunjukkan

majoriti responden (85.7%) menilai keberkesanan di tahap tinggi, manakala 13.0 peratus

membuat penilaian di tahap sederhana dan bilangan kecil (1.2%) menilai keberkesanan

proses PIP di tahap yang rendah.

Sek. Men. Agama

Sek. Men. Teknik

1

4

0.6

2.5

131

Dalam merumuskan penilaian keberkesanan program dari segi konteks, input dan proses

PIP, penyelidik melihat secara umum pihak AADK telah berjaya menyediakan satu

rekabentuk program yang boleh diterima baik oleh responden. Penilaian yang tinggi ini

juga turut merangkumi penerimaan responden terhadap inisiatif penganjuran PIP,

kesesuaian kandungan modul, kesesuaian pengisian program, kesesuaian bahan latihan,

kelayakan serta komitmen jurulatih, logistik pelaksanaan dan perjalanan keseluruhan

program daripada fasa awal sehingga ke penghujung PIP. Dengan kata lain, penilaian

konteks, input dan proses merupakan penilaian responden terhadap kekuatan PIP yang

dianjurkan AADK. Jadual 2 meringkaskan taburan penilaian responden terhadap aspek

konteks, input dan proses PIP.

Jadual 2: Penilaian Responden Terhadap Konteks, Input dan Proses PIP (n=161)

Penilaian Rendah Sederhana Tinggi

Konteks 0.6% 8.2% 91.1%

Input 1.2% 11.2% 87.6%

Proses 1.2% 13.0% 85.7%

Berbeza daripada penilaian konteks, input dan proses, penilaian produk merupakan

persepsi responden terhadap keberkesanan program ke atas perubahan yang dirasakan

dalam diri mereka. Penilaian ini bertujuan mengaitkan konteks, input dan proses dengan

produk (hasil) PIP. Kejayaan sesebuah program seharusnya ditafsirkan dengan

pencapaian matlamat penganjuran program. Dalam konteks ini, ia menjawab persoalan

sejauhmana PIP berkesan ke atas perubahan pengetahuan, sikap dan amalan peserta.

Hasil kajian mendapati majoriti responden (85.7%) menyatakan PIP berkesan dalam

meningkatkan pengetahuan yang positif terhadap diri mereka di tahap tinggi, manakala

13 peratus menyatakan peningkatan di tahap sederhana dan 1.2 peratus menyatakan

berlakunya peningkatan yang sedikit. Peningkatan aspek sikap turut menunjukkan

majoriti responden (88.8%) menyatakan PIP berkesan meningkatkan sikap yang positif

132

terhadap diri mereka di tahap tinggi, 10.6 peratus menyatakan berlakunya peningkatan

yang sederhana dan 0.6 peratus lagi menyatakan terdapat peningkatan yang sedikit.

Begitu juga dengan peningkatan aspek amalan di mana majoriti responden (91.3%)

menyatakan PIP berkesan dalam meningkatkan amalan yang positif terhadap diri mereka

di tahap tinggi, 8.1 peratus menyatakan berlakunya peningkatan yang sederhana dan 0.6

peratus lagi menyatakan terdapat peningkatan yang sedikit. Jadual 3 merumuskan

dapatan ringkas berkenaan perkara ini.

Jadual 3: Keberkesanan PIP dalam Peningkatan Pengetahuan,

Sikap dan Amalan (n=161)

Peningkatan Rendah Sederhana Tinggi

Pengetahuan 1.2% 13.0% 85.7%

Sikap 0.6% 10.6% 88.8%

Amalan 0.6% 8.1% 91.3%

Dapatan berhubung keberkesanan PIP ke atas peningkatan aspek pengetahuan, sikap dan

amalan yang dinyatakan sebelum ini adalah berasaskan dapatan kuantitatif. Ia merupakan

persepsi peribadi responden terhadap peningkatan yang dirasakan oleh diri mereka

sendiri. Pengkaji melihat elemen-elemen peningkatan telah pun menyerap dalam jiwa

responden seperti yang diakui mereka, namun sejauhmana peningkatan yang berlaku

terutama dari aspek pengetahuan berjaya mempengaruhi pengekalan sikap dan amalan

responden ketika mereka berada dalam suasana rutin?

Hasil temubual mendalam pengkaji bersama beberapa orang key informant penting kajian

menunjukkan perubahan yang ditunjukkan responden setelah mengikuti PIP adalah

dilihat tidak begitu ketara terutama dalam aspek sikap dan amalan yang ditunjukkan.

“Sikap dia selepas program tu.. dia banyak diam. Kalau tak, ada juga lah

jawabnya kalau ditegur. Cuma kalau bab sekolah.. dia masih malas nak pergi…

merokok tetap merokok juga...” [Puan A]

133

“Tak ada perubahan pun yang saya nampak. Sama saja. Tapi tak taulah sebab

saya ni bekerja diluar selalu.. cuma saya harap dia dah ikut program tu, dia tahu

mana yang elok mana yang tak elok. Supaya ada pengajaran bagi dia supaya

untuk tidak terlibat dengan dadah.” [Encik A]

Walau bagaimanapun, semua informant yang ditemubual mengakui bahawa faktor follow

up ke atas peserta yang telah mengikuti PIP perlu diberi perhatian oleh kerana suasana

persekitaran mempunyai pengaruh yang kuat ke atas peserta untuk terus berisiko terlibat

dengan dadah sepertimana yang dinyatakan oleh mereka.

“Macam pelajar si A ini, pengaruh dari kawan-kawan dia yang tak pergi tu…

dengan sejarah abang-abang dia pernah terlibat dengan dadah dan kurangnya

perhatian dari ibu dia juga satu faktor… tapi pelajar si B ini pula, ayah dia cari

alternatif suruh dia mengajar berenang..lagipun mak dia garang… jadi ada

family yang monitor dia… jadi adalah positif sedikit dari dulu.” [Cikgu A]

“Dia berubah sekejap je.. ada lah nampak dia kurang melepak kat luar... pergi

sekolah.. tapi lebih kurang seminggu jadi balik… mungkin kawan-kawan kat

sekolah buat dia terpengaruh balik.” [Puan B]

Maka dalam merumuskan keberkesanan PIP, pengkaji melihat bahawa secara prinsipnya

kekuatan PIP yang dinilai secara positif oleh majoriti responden telah berjaya

meningkatkan pengetahuan, sikap dan amalan mereka ke arah yang lebih positif.

Walaupun, hasil dapatan kualitatif tidak selari seperti apa yang digambarkan responden,

namun pengkaji melihat aspek follow up yang sebenarnya kurang diberi perhatian

sehingga menyebabkan perubahan yang berlaku tidak bertahan lama. Oleh sebab itu,

sinergi di antara AADK dengan pihak sekolah, AADK dengan ibu bapa dan pihak

sekolah dengan ibu bapa peserta harus diperkemas serta dipertingkatkan dengan lebih

giat lagi.

134

KESIMPULAN

Ringkasnya, pelaksanaan PIP oleh AADK mendatangkan manfaat yang besar kepada

kumpulan sasaran. Walaupun tempoh pelaksanaan PIP 2010 dilihat singkat serta tidak

memenuhi kehendak modul PIP sebenar yang mengehendaki PIP dilaksanakan selama

tujuh hari, namun pengisian program memenuhi konstruk modul sebenar. Ini jelas apabila

dapatan kajian membuktikan bahawa peserta menerima baik elemen konteks, input dan

proses pelaksanaan PIP sekaligus menyumbang kepada peningkatan pengetahuan, sikap

dan amalan mereka. Kebanyakan sarjana dalam bidang latihan menyatakan penilaian

pengetahuan, sikap dan amalan peserta sebagai learning outcomes sangat berkesan

apabila diukur dalam keadaan rutin seseorang walaupun ia boleh sahaja kadangkala

diukur semasa peserta berada di tempat latihan. Oleh sebab itu, sinergi yang lebih kukuh

harus lebih kerap dilaksanakan di antara bahagian kaunseling AADK dengan guru

sekolah bagi memastikan keberkesanan PIP ke atas peserta kekal berpanjangan. Pada

hemah penyelidik, terdapat keperluan untuk menyediakan peruntukan yang lebih besar

bagi penganjuran PIP pada masa hadapan yang kemudiannya diseragamkan mengikut

AADK negeri. Ini kerana pelaksanaan PIP boleh dianggap sebagai satu strategi yang

berkesan di dalam mencegah peningkatan jumlah penagih baru terutama dalam kalangan

pelajar sekolah. Malah perkara ini turut diakui oleh pihak guru dan ibu bapa kepada

peserta yang terbabit.

135

RUJUKAN

Agensi Antidadah Kebangsaan. 2008. Dasar Dadah Negara. Dalam Talian:

http://www.adk.gov.my/download/dasardadahnegara.pdf. Tarikh dirujuk: 24 Jun

2009.

Agensi Antidadah Kebangsaan. 2008. Laporan Dadah Januari - September 2008. Dalam

Talian: http://www.adk.gov.my/uploads/laporansep.pdf. Tarikh dirujuk: 24 Jun

2009.

Agensi Antidadah Kebangsaan. 2009. Garis Panduan Program Intervensi Pelajar (PIP):

Institut Pendidikan Bebas Dadah Agensi Antidadah Kebangsaan, Kementerian

Dalam Negeri.

Hampton, R. & Conor-Edwards, A. 1993. Physical and sexual violence in marriage. In:

(Ed., Hampton, R., Gullotta, T., Adams, G., Potter III, E. & Weissberg, R.),

Family violence: Prevention and treatment, Newbury Park: Sage. pp. 113-

141.

New Straits Times. In 1 months, 306 pupils caught doing drugs. 8 September 2009.

Rosernberg, M.J. and Hovland, C.I. 1960. Cognitive, affective and behavioral

components of attitudes. In: (Ed., Hovland, C.I. and Rosernberg, M.J.),

Attitude Organisation and Change: An Analysis of Consistency Among

Attitude Component, New Haven, CT: Yale University Press. pp. 1-14.

Silberman, M.L. 2006. Active Training: A Handbook of Techniques, Designs, Case

Examples and Tips. Pfeiffer: San Francisco.

Stufflebeam, D.L. 1971. Educational evaluation and decision-making in education.

Itasca, II: Peacock.

http://www.adk.gov.my/download/dasardadahnegara.pdf

http://www.adk.gov.my/uploads/laporansep.pdf

136

FAKTOR SEKOLAH, SOSIO DEMOGRAFI KELUARGA, GAYA

KEIBUBAPAAN DAN IDENTITI ETNIK SEBAGAI PERAMAL

PENYALAHGUNAAN BAHAN: KAJIAN DI KALANGAN PELAJAR SEKOLAH

MENENGAH SARAWAK

Hong Kian Sam, Abang Ahmad Ridzuan Abang Ekhsan, Abang Othman, Gan Siew

Ling, George Tan Geok Shim, Hasbee Hj Usop, Mohd Razali Othman, Hatta Arabi,

Shahren b Ahmad Zaidi Adruce & Peter Songan

ABSTRAK

Kewujudan dadah rekreasi, bersama-sama dengan gaya hidup yang bebas, pelbagai

pengaruh luar serta kesenangan memperolehi bahan psikoaktif didapati telah

menyebabkan remaja lebih terjebak dan terlibat dalam penyalahgunaan bahan. Menurut

Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha Marican, Nadiyah Elias, dan Yahya Don (2008),

tren ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan remaja yang menyalahgunakan

bahan kian bertambah. Kajian ini bertujuan untuk mengkaji gaya keibubapaan, identitik

etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah sebagai peramal hubungan remaja

dengan rakan rapat yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan di kalangan remaja

tingkatan 1, 2, dan 4 di Sarawak. Kajian ini berbentuk survei keratan rentas yang

melibatkan penggunaan soal selidik untuk mengumpulkan data yang dikehendaki.

Populasi kajian terdiri daripada remaja yang merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di

sekolah-sekolah menengah di Sarawak. Sampel kajian adalah 6798 pelajar Tingkatan 1, 2

dan 4 daripada 34 buah sekolah menengah. Sekolah ini adalah daripada 11 Bahagian di

Sarawak. Kajian ini menunjukkan bahawa faktor jantina mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, dengan pelajar lelaki mempunyai

risiko yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan pelajar perempuan. Selain itu,

peningkatan pengaruh rakan sebaya, komitmen terhadap pelajaran yang rendah, sikap

yang negatif terhadap sekolah, pencapaian akademik yang rendah, penyertaan aktiviti

sekolah yang kurang, kehadiran sekolah yang rendah dan pemantauan ibubapa yang

137

rendah juga menambahkan risiko yang tinggi untuk berkawan dengan rakan yang


ABSTRACT

The existence of recreation drugs, together with free lifestyle, other external influences,

as well as the ease to obtain psychoactive substances was found to cause teenagers to be

involved in substance abuses. According to Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha

Marican, Nadiyah Elias, dan Yahya Don (2008), this trend was also observed in

Malaysia and the numbers of teenagers who are substance abusers are increasing. The

purposes of this study were to examine parental styles, ethnic identity, family/self socio-

demographics and school factors as predictors of adolescents‟ relationship with close

friends involved in substance abuse among form 1, 2 and 3 adolescents in Sarawak. This

study used the cross sectional survey which involved the use of questionnaires to gather

the necessary data. The population of the study consisted of teenagers in form 1, 2 and 4

from secondary high schools in Sarawak. The samples consisted of 6798 form 1, 2 and 4

students from 34 secondary high schools in 11 divisions in Sarawak. This study showed

that male students were more likely to be friends with students who are substance

abusers. In addition, increase in peer influences, low commitment towards studies,

negative attitudes toward school, low academic achievement, lack of involvement in

schools activities, low school attendances, and lack of parental control also increased the

risk of making friends with students who were substance abusers.

PENGENALAN

Kepopularan dadah rekreasi, gaya hidup yang bebas, pelbagai pengaruh luar serta

kesenangan memperolehi bahan psikoaktif telah menyebabkan remaja kini lebih terjebak

dan terlibat dalam penyalahgunaan bahan di negara-negara barat. Menurut Mahmood

Nazar Mohamed et al. (2008), tren ini juga telah dipantau di Malaysia dan bilangan

remaja yang menyalahgunakan bahan kian bertambah.

138

Pelbagai strategi telah dilaksanakan oleh kerajaan amnya, dan Agensi AntiDadah

Kebangsaan (AADK) khasnya dalam menangani isu penyalahgunaan dadah di Malaysia.

Strategi-strategi tersebut juga turut dilaksanakan di peringkat sekolah, memandangkan

golongan muda merupakan pemimpin negara di masa hadapan dan proses pendidikan

pencegahan penyalahgunaan bahan perlu disemai dari usia muda. AADK telah

melaksanakan pelbagai program yang menarik dan inovatif seperti Program Intelek

Asuhan Rohani (PINTAR), Program Sekolah Anak Didik Kami, dan Program Intervensi

Pelajar (PIP) yang bermatlamat untuk mewujudkan Sekolah Bebas Dadah bagi

melahirkan Generasi Tanpa Dadah. Strategi-strategi dan usaha-usaha ini pasti akan

menjadi lebih berkesan jika dilaksanakan dengan memahami pelbagai faktor yang

mungkin mempengaruhi penerimaan remaja kepada sesuatu strategi pendidikan

pencegahan penyalahgunaan bahan. Jika faktor risiko dikurangkan dan faktor penjagaan

ditingkatkan, kebarangkalian remaja untuk menyalahgunaan arak, rokok, dan dadah dapat

dikurangkan (Whatcom County, 2000).

Faktor umur dan penyalahgunaan bahan

Penyalahgunaan bahan di kalangan remaja merujuk kepada penggunaan kerap arak,

rokok, dan dadah yang dihubungkait dengan masalah dan disfungsi (Hawkins, Catalano,

dan Miller, 1992; Wilson, 2006). Umur mempunyai hubungan yang positif dengan

perlakuan bermasalah (Jenkins, 1995; disitasikan dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin,

2007). Menurut Mohd Muzafar Shah (2007), umur bermulanya perlakuan bermasalah

adalah antara faktor risiko utama bagi penyalahgunaan dadah bagi remaja. Jangka masa

risiko yang penting bagi penyalahgunaan dadah adalah semasa perubahan utama dalam

kehidupan remaja (The National Institute on Drug Abuse, 2008). Tambahan lagi, kajian

oleh Liu (2002) mendapati, pelajar melaporkan kali pertama penyalahgunaan bahan antara

umur 12 dan 14 tahun dan ini didapati selaras dengan purata umur yang dilaporkan untuk

keseluruhan Amerika Syarikat (Wright & Davis, 2001). Penyalahgunaan bahan pada

umur 13 tahun juga didapati menjadi peramal bagi penyalahgunaan bahan pada umur

seterusnya (Armstrong & Costello, 2002; Wills et al., 2001). Menurut Carlos (1996;

disitasikan dalam Neimeimer, 2005) pula, penyalahgunaan rokok dan arak pada usia yang

awal boleh menjurus kepada penggunaan rokok dan arak yang berlebihan serta

139

meningkatkan risiko penyalahgunaan ganja dan dadah yang lain. Mohamad Hussaom dan

Mustafa (2001; disitasikan dalam Mohd Muzafar Shah, 2007) pula menyatakan walaupun

bukan semua perokok akan menjadi penagih dadah, kajian ke atas penagih dadah

mendapati bahawa kesemua penagih dadah adalah perokok.

Sosio-ekonomi keluarga dan penyalahgunaan bahan

Tahap pendidikan ibubapa sebagai satu indikator sosio-ekonomi keluarga kerap dikaitkan

dengan penyalahgunaan bahan di kalangan remaja (Goodman & Huang, 2002). Menurut

Felner, Brand, Dubois, Adan, Mulhall, dan Evans (1995; disitasikan dalam Rafidah Aga

Mohd Jaladin, 2007), pelajar yang mempunyai ibubapa yang berpendidikan rendah atau

tidak berpendidikan adalah lebih berkemungkinan untuk mengalami keadaan keluarga dan

sekolah yang negatif dan peristiwa yang menekankan. Remaja yang ibubapa mereka

berpendidikan universiti didapati kurang terlibat dalam penyalahgunaan bahan berbanding

remaja yang ibubapa mereka berpendidikan sekolah menengah dan seterusnya dengan

yang tidak berpendidikan sekolah menengah (Liu, 2002). Goodman dan Huang (2002)

pula melaporkan bahawa insiden merokok di kalangan remaja berkurang apabila tahap

pendidikan ibubapa meningkat. Walau bagaimanapun, Chatlos (1996) mendapati

penggunaan marijuana tidak ada kaitan dengan SES keluarga, kecuali bagi remaja dari

keluarga dengan SES terendah yang didapati mempunyai kadar penggunaan marijuana

yang lebih rendah. Dalam kajian berkenaan dengan remaja Caucasian dan Hispanic,

pemantauan ibubapa, pendisiplinan ibubapa dan hubungan ibubapa dengan anak

merupakan peramal yang tinggi bagi penyalahgunaan dadah (Vazsonyi & Falnnery, 1997;

disitasikan dalam Niemeier, 2005). Tambahan pula, faktor-faktor lain keluarga yang

berisiko termasuklah penyalahgunaan bahan oleh ibubapa dan adik-beradik yang lebih

tua, peleraian keluarga (kehilangan bapa), kekerapan perselisihan faham di dalam

keluarga, komunikasi yang lemah dan kehendak ibubapa yang tidak jelas (Delgado, 1990;

disitasikan dalam Niemeier, 2005).

Faktor identiti etnik dan penyalahgunaan bahan

Menurut Phinney (2003), kumpulan etnik adalah sub kumpulan dalam masyarakat yang

mempunyai nenek moyang yang sama dan berkongsi satu atau lebih elemen berikut:

140

budaya, agama, bahasa, kesaudaraan, atau tempat asal. Phinney (2003) seterusnya

menakrifkan identiti etnik sebagai perasaan keanggotaan remaja kepada sesuatu kumpulan

etnik. Identiti etnik adalah sesuatu yang dinamik dan merupakan konstruk pelbagai

dimensi aspek remaja yang mempersepsikan apa pandangan orang lain terhadap etniknya

(Phinney, 2003). Identiti etnik terbentuk dan berubah apabila remaja menyedari tentang

perbezaan antara kumpulan etnik dan mencuba untuk memahami makna identiti mereka

dalam konteks masyarakat. Quintana (1998) mencadangkan pembentukan identiti etnik

berlaku mengikut fasa. Pada umur 5-9 tahun, kanak-kanak mendapatkan pemahaman ciri

literal berkait dengan etnik (seperti nenek moyang dari India). Pada umur 7-12 tahun,

kanak-kanak mendapat perspektif sosial tentang etnik dan memahami keutamaan dan

prejudis etnik. Semasa 10-15 tahun, remaja membentuk kesedaran kumpulan etnik. Pada

lewat remaja dan awal dewasa, individu membentuk identiti etnik yang mengintegrasikan

pelbagai pengalaman budaya kehidupan masing-masing.

Namun kurang kajian yang menyelidik hubungan antara identiti etnik dan

penyalahgunaan bahan. Dalam sampel yang terdiri daripada orang Filipino dewasa, Gong,

Takeuchim Agbayani-Siewart, dan Tacata (2003) mendapati identiti etnik yang tinggi

mengurangkan risiko penyalahgunaan arak. Identiti etnik tidak meramal penyalahgunaan

dadah di kalangan Orang Amerika Asli (Trimble, 1995). Kajian di Amerika Syarikat juga

mendapati, identiti etnik Anglo yang tinggi di kalangan remaja dikaitkan dengan

penyalahgunaan dadah yang lebih tinggi (Oetting & Beauvais, 1990-1991) dan keputusan

yang sama diperolehi untuk golongan minoriti dengan identiti etnik yang tinggi (James, et

al., 2000). Walau bagaimanapun, terdapat kajian-kajian yang menunjukkan dapatan kajian

yang berlainan (James et al., 2000).

Gaya keibubapaan, jantina, dan faktor sekolah serta penyalahgunaan bahan

Gaya keibubapaan disifatkan sebagai sikap terhadap anak yang dikomunikasikan kepada

anak dan diperoleh bersama, mencipta suasana yang beremosi di mana sikap ibubapa

dinyatakan (Darling & Steinberg, 1993; disitasikan dalam Niemeier, 2005). Baumrind

(1967; disitasikan dalam Niemeier, 2005) mengenal pasti tiga jenis gaya keibubapaan:

permisif, kuku-besi, dan berwibawa. Ibubapa yang berwibawa biasanya terlibat dalam

141

kehidupan anak mereka dan bertindak dengan kehendak serta menetapkan had yang jelas

dan umur yang sesuai bagi perangai anak mereka (Niemeier, 2005). Ibubapa yang kuku-

besi pula disifatkan sebagai tegar dalam disiplin, nilai patuh, dan tidak mengalakkan sikap

memberi dan menerima (give and take) di antara ibubapa dan anak (Maccoby & Martin,

1983; disitasikan dalam Niemeier, 2005), manakala ibubapa yang disifatkan sebagai

permisif selalu mengelakkan konfrontasi, tidak mempunyai sikap kedewasaan, dan tidak

berkeras dalam amalan disiplin (Baumrind, 1991; disitasikan oleh Niemeier, 2005).

Remaja yang berasal dari kehidupan yang berwibawa dikatakan mempunyai risiko yang

kurang untuk terlibat dalam penyalahgunaan arak dan dadah (Adalbjarnardottir &

Hafsteinsson, 2001; Henry, Robinson, & Waston, 2003; Wills, Resko, Ainette, &

Mendoza, 2004). Ibubapa berwibawa telah terbukti berjaya dalam melindungi remaja dari

masalah penyalahgunaan dadah (Baumrind, 1991; disitasikan dalam Niemeier, 2005).

Lomborn, Mounts, Steinberg dan Dornbusch (1991) juga menyatakan bahawa gaya

keibubapaan berwibawa boleh melindungi remaja dari mencuba dadah dan alkohol

dengan memberi keutamaan pada sikap kebertanggungjawaban dan pemantauan ibubapa.

Kajian juga mendapati persepsi remaja terhadap ibubapa berwibawa dikaitkan dengan

pencapaian akademik yang tinggi dan penyalahgunaan bahan di kalangan lelaki dan

perempuan yang rendah (Cohen & Rice, 1997; Fletcher & Jefferies, 1999; disitasikan

dalam Niemeier, 2005).

Jenkins (1995; disitasikan dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin, 2007) dan Mensch dan

Kandel (1988; disitasikan dalam Dewey, 1999) untuk mengkaji kesan jantina ke atas

kelakuan bermasalah dan mendapati bahawa pelajar perempuan mempunyai kelakuan

bermasalah yang rendah jika dibandingkan dengan pelajar lelaki. Riley (1987; disitasikan

dalam Rafidah Aga Mohd Jaladin, 2007) memperhatikan keputusan kajian Jenkins dan

mendapati kelakuan bermasalah pelajar perempuan lebih dikaitkan dengan pemantauan

ibubapa yang rendah dan sikap negatif terhadap sekolah manakala kumpulan rakan sebaya

dikaitkan dengan permasalahan pelajar lelaki. Namun, ada penyelidik yang

mencadangkan perbezaan dari segi jantina mungkin kurang bagi sampel yang lebih muda.

Kadar penggunaan dadah adalah sama bagi pelajar lelaki dan perempuan dalam

lingkungan 12 ke 17 tahun dalam kajian yang dijalankan oleh Substance Abuse and

142

Mental Health Services Administration, Centres for Substance Abuse Prevention (2001;

disitasikan dalam Neimeimer, 2005). Liu dan Maxwell (2000) pula mendapati bahawa

kadar penyalahgunaan arak adalah sama untuk pelajar lelaki dan perempuan sekolah

menengah di Texas. Bagaimanapun, ada kajian yang tidak mendapati pola perbezaan

antara lelaki dan perempuan (Schinke, Orlandi, Vaccaro, Espinoza, McAlister, & Botvin,

1992).

Brook, Nomura, dan Cohen (1989; disitasikan dalam Dewey, 1999) mendapati faktor

risiko suasana sekolah telah dikaitkan dengan penglibatan pelajar terhadap

penyalahgunaan dadah. Kolerasi separa dan analisis regresi menunjukkan keadaan

sekolah tidak berdisiplin yang kurang berorentasikan pencapaian akademik, yang

melibatkan suasana pembelajaran yang tidak tenteram, pengajaran guru yang tidak

berkesan dan leka, gangguan pelajar lain, serta suasana pembelajaran yang negatif, adalah

dikaitkan secara positif kepada penyalahgunaan bahan yang tinggi (Brook, et al. 1989;

disitasikan dalam Dewey, 1999).

TUJUAN KAJIAN

Dapatan penyelidikan lepas sedikit sebanyak telah menunjukkan gaya keibubapaan, sosio-

demografi keluarga (seperti jantina, tahap pendidikan ibubapa dan lokasi tempat tinggal),

faktor sekolah (seperti pencapaian akademik, pandangan terhadap sekolah dan guru) dan

identiti etnik mempunyai hubungkait dengan kadar penyalahgunaan bahan di kalangan

remaja, khasnya yang baru menjejak kaki di bangku sekolah menengah. Namun

kebanyakan daripada penyelidikan ini dijalankan dalam konteks negara membangun dan

negara barat.

OBJEKTIF KAJIAN

Oleh yang demikian, penyelidikan ini bertujuan untuk mengkaji gaya keibubapaan,

identiti etnik, sosio-demografi keluarga/diri dan faktor sekolah sebagai peramal hubungan

143

remaja dengan rakan rapat yang menyalahgunaan bahan di kalangan remaja tingkatan 1,

2, dan 4 di Sarawak.

METODOLOGI

Rekabentuk Kajian

Penyelidikan ini berbentuk survei keratan rentas yang melibatkan penggunaan soalselidik

untuk mengumpulkan data yang dikehendaki. Populasi kajian terdiri daripada remaja

merangkumi pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 di sekolah-sekolah menengah di Sarawak.

Sampel pula terdiri daripada 6798 pelajar Tingkatan 1, 2 dan 4 daripada 34 buah sekolah

menengah di 11 Bahagian di Sarawak.

Soal Selidik Kajian

Pengumpulan data dilaksanakan dengan menggunakan soalselidik yang terdiri daripada

sembilan bahagian. Bahagian A mendapatkan maklumat demografi remaja [seperti jantina

dan etnik] dan tahap sosio-ekonomi keluarga [seperti tahap pendidikan tertinggi ibu dan

bapa dan lokasi tempat tinggal]. Bahagian B1 mengkaji perubahan pelajar dari sekolah

rendah ke sekolah menengah. Bahagian B2 mengkaji persepsi pelajar terhadap sekolah

menengah mereka. Bahagian B3 mengkaji persepsi pelajar terhadap kawan baik mereka.

Bahagian B4 dan B5 pula terdiri daripada item-item yang menentukan maklumat tentang

penyalahgunaan bahan di kalangan kawan rapat dan kumpulan pelajar. Bahagian B6

mengkaji persepsi pelajar terhadap diri sendiri. Penggunaan item sebegini dalam

penyelidikan tentang penyalahgunaan bahan wajar dan pernah dilakukan dalam kajian lepas

seperti yang dijalankan oleh National Center on Addiction and Substance Abuse di

University of Columbia (CASA, 2004). Disarankan juga, remaja akan memberikan

maklumat yang lebih tepat tentang perlakuan rakan berbanding perlakuan sendiri

terutamanya tentang perlakuan yang di luar norma masyarakat.

Bahagian C mengukur identiti etnik remaja dan diubahsuai daripada Multigroup Ethnic

Identity Measure dalam kajian Phinney (1992). Bahagian ini mempunyai 14 item dengan

tiga komponen iaitu: Pengesahan dan Keanggotaan [Affirmation and Belonging], Pencapaian

144

Identiti Etnik [Ethnic Identity Achievement] dan Amalan dan Perlakuan Etnik [Ethnic

Behaviors and Practices].

Bahagian D mengukur persepsi remaja terhadap gaya keibubapaan. Bahagian ini

melibatkan item-item yang diubahsuai daripada soalselidik Carlson dan Lein (1998) dan

mengandungi dua komponen utama: Skala Penerimaan-Penglibatan [Acceptance-

Involvement Scale] dengan 8 item dan Skala Pemantauan [Monitoring Scale] dengan 9

item. Skala Penerimaan-Penglibatan menentukan persepsi remaja terhadap ibubapa

mereka responsif, merangkumi aspek penglibatan dan demokratik. Skala Pemantauan

pula menentukan persepsi remaja terhadap tahap keibubapan samada berbentuk kuku-

besi atau sebaliknya. Penggunaan data persepsi remaja dalam penyelidikan adalah

dipakaiterima (McCord, 1990) malahan ada penyelidik yang berpendapat remaja adalah

informan yang tekal tentang perlakuan ibubapa (Fletcher, Darling, & Steinberg, 1995)

dan sama penting dengan pengukuran perlakuan sebenar ibubapa (Bronfenbrenner,

1979).

Proses Pengumpulan Data

Setelah mendapat kelulusan daripada Bahagian Perancangan dan Penyelidikan

Pendidikan, Kementerian Pelajaran Malaysia dan Jabatan Pelajaran Sarawak, kumpulan

penyelidik telah menghubungi sekolah-sekolah menengah yang telah dikenalpasti untuk

menentukan pemilihan dua kelas bagi setiap tingkatan 1, 2, dan 4 serta penetapan tarikh

pengutipan data di sekolah-sekolah berkenaan. Pengutipan data berlangsung di antara 15

Oktober dan 14 November 2009. Kumpulan penyelidik telah melawat setiap sekolah

untuk proses penjelasan, pemantauan dan pengutipan soal selidik yang diperlukan.

DAPATAN KAJIAN

Analisis regresi berganda digunakan untuk menjawab persoalan kajian yang

dikemukakan.

145

Mengkaji sosio-demografi keluarga/diri, faktor-faktor sekolah, gaya keibubapaan

[penerimaan-penglibatan ibubapa vs pemantauan ibubapa] dan identiti etnik sebagai

peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan arak

Jadual 1 menunjukkan keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi model regresi. Secara

kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, jantina, umur, pemantauan

ibubapa, komitmen terhadap pelajaran, penyertaan dalam aktiviti, etnik, pencapaian

akademik, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah) yang diperoleh mewakili 38.3

peratus daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan arak) dan

model keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistik (R2 = 0.383, F (10, 5100) =

314.613, p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, jantina, umur, pemantauan ibubapa,

komitmen terhadap pelajaran, penyertaan dalam aktiviti, etnik pelajar, pencapaian

akademik, sikap terhadap sekolah, dan kehadiran di sekolah adalah dikenal pasti sebagai

peramal yang signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang

menyalahgunakan arak.

Jadual 1: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi model regresi faktor-faktor

peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan arak

Sum of

square

df Mean

Square

F p-value R

Square

Regression 947.474 10 94.747 314.613*** 0.000 0.382

Residual 1535.892 5100 0.301

Total 2483.366 5110

*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Jantina, Umur, Pemantauan

ibubapa, Komitmen terhadap pelajaran, Penyertaan dalam aktiviti, Etnik Pelajar,

Pencapaian akademik, Sikap terhadap Sekolah, Kehadiran di Sekolah

Pembolehubah bersandar: Arak

***p < 0.001

146

Berdasarkan Jadual 2, persamaan regresi adalah:

Penyalahgunaan arak = -0.728 + 1.170 Pengaruh rakan sebaya – 0.278 Jantina + 0.080

Umur – 0.094 Pemantauan ibubapa – 0.066 Komitmen terhadap

pelajaran – 0.064 Penyertaan dalam aktiviti + 0.082 Etnik

Pelajar + 0.064 Pencapaian akademik – 0.044 Sikap terhadap

sekolah +0.033 Kehadiran di sekolah

Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.484), diikuti dengan jantina

( = -0.199), umur ( = 0.147), pemantauan ibubapa ( = -0.086), pencapaian akademik

( = 0.079), etnik ( = 0.076), komitmen terhadap pelajaran ( = -0.073), penyertaan

dalam aktiviti ( = -0.057), sikap terhadap sekolah ( = -0.044), dan kehadiran di sekolah

( = 0.040).

Jadual 2: Keputusan analisis regresi bagi faktor-faktor peramal hubungan remaja

dengan penyalahgunaan arak

Unstandardized

Coefficients

Standardized

Coefficients

t

Sig

B Std. Error Beta

(Pemalar) -0.728 0.129 -5.650 0.000

Pengaruh rakan sebaya 1.170 0.030 0.484 39.321 0.000

Jantina -0.278 0.017 -0.199 -16.729 0.000

Umur 0.080 0.007 0.147 12.127 0.000

Pemantauan ibubapa -0.094 0.014 -0.086 -6.886 0.000

Komitmen terhadap

pelajaran

-0.066 0.011 -0.073 -5.784 0.000

Penyertaan dalam aktiviti

sekolah

-0.064 0.014 -0.057 -4.488 0.000

Etnik pelajar 0.082 0.013 0.076 6.165 0.000

Pencapaian akademik 0.064 0.010 0.079 6.218 0.000

147

Sikap terhadap Sekolah -0.044 0.013 -0.044 -3.461 0.001

Kehadiran di Sekolah 0.033 0.010 0.040 3.329 0.001

Berdasarkan keputusan ini, dapat disimpulkan bahawa peningkatan pengaruh rakan

sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan

arak. Selain itu, pelajar lelaki mempunyai risiko yang tinggi untuk berkawan dengan

kawan yang menyalahgunakan arak jika dibandingkan dengan pelajar perempuan.

Keputusan juga menunjukkan peningkatan umur pelajar, pemantauan ibubapa yang

rendah, komitmen terhadap pelajaran yang rendah, penyertaan aktiviti sekolah yang

rendah, pelajar yang bukan bumiputera, pencapaian akademik yang rendah, sikap yang

negatif terhadap sekolah, dan kehadiran sekolah yang rendah mempunyai risiko yang

tinggi untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan arak.



peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan dadah


kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, identity etnik, sikap terhadap

sekolah, penerimaan-penglibatan ibubapa, etnik, kehadiran di sekolah, penyertaan dalam

aktiviti, pemantauan ibubapa, layanan guru) yang diperolehi mewakili 51.6 peratus

daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan dadah) dan model

keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistik (R2 = 0.516, F (9, 4590) = 544.080,

p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, sikap terhadap sekolah, penerimaan-

penglibatan ibubapa, etnik pelajar, kehadiran di sekolah, penyertaan dalam aktiviti,

pemantauan ibubapa, dan layanan guru adalah dikenal pasti sebagai peramal yang

signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang menyalahgunakan dadah.

148

Jadual 3: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi faktor-faktor peramal

hubungan remaja dengan penyalahgunaan dadah

Sum of

square

df Mean

Square

F p-value R

Square

Regression 179.653 9 19.961 544.080 0.000 0.516

Residual 168.400 4590 0.037

Total 348.054 4599

*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Identity etnik, Sikap

terhadap sekolah, Penerimaan-penglibatan ibubapa, Etnik pelajar, Kehadiran di sekolah,

Penyertaan dalam aktiviti, Pemantauan ibubapa, dan Layanan guru

Pembolehubah bersandar: Dadah

***p < 0.001


Penyalahgunaan dadah = 0.507 + 0.671 Pengaruh rakan sebaya – 0.100 Identiti etnik –

0.016 Sikap terhadap sekolah – 0.014 Penerimaan-

penglibatan ibubapa + 0.018 Etnik pelajar + 0.013

Kehadiran di sekolah – 0.012 Penyertaan dalam aktiviti –

0.015 Pemantauan ibubapa – 0.017 Layanan guru

Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.703), identiti etnik ( = -

0.168), etnik pelajar ( = 0.043), sikap terhadap sekolah ( = -0.041), kehadiran di

sekolah ( = 0.039), penerimaan-penglibatan ibubapa ( = -0.035), pemantauan ibubapa

( = -0.034), penyertaan dalam aktiviti ( = -0.027), dan layanan guru ( = -0.023).

149

Jadual 4: Keputusan analisis regresi bagi faktor-faktor peramal hubungan remaja

dengan penyalahgunaan dadah

Unstandardized

Coefficients

Standardized

Coefficients

t

Sig

B Std. Error Beta

(Pemalar) 0.507 0.033 15.430 0.000


Identiti Etnik -0.100 0.007 -0.168 -14.157 0.000


Penerimaan-penglibatan

ibubapa

-0.014 0.006 -0.035 -2.371 0.018

Etnik pelajar 0.018 0.005 0.043 4.008 0.000



sekolah

-0.012 0.005 -0.027 -2.436 0.015


Layanan guru -0.017 0.008 -0.023 -2.109 0.035


sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan

dadah. Keputusan juga menunjukkan pelajar yang mempunyai identiti etnik yang rendah,

sikap terhadap sekolah yang buruk, penerimaan-penglibatan ibubapa yang rendah, pelajar

Bumiputera Melayu, kehadiran di sekolah yang rendah, penyertaan dalam aktiviti yang

rendah, pemantauan ibubapa yang rendah dan layanan guru yang buruk mempunyai

risiko yang tinggi untuk berkawan dengan pelajar yang menyalahgunakan dadah.

150



peramal hubungan remaja dengan penyalahgunaan rokok


kesimpulannya, model (pemalar, pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, komitmen

terhadap pelajaran, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah, layanan guru, jantina,

etnik pelajar, penyertaan dalam aktiviti, pemantauan ibubapa) yang diperolehi mewakili

37.3 peratus daripada varians dalam pembolehubah bersandar (penyalahgunaan rokok)

dan model keseluruhan regresi adalah signifikan secara statistic (R2 = 0.373, F (10, 4688)

= 279.387, p < 0.005). Pengaruh rakan sebaya, identiti etnik, komitmen terhadap

pelajaran, sikap terhadap sekolah, kehadiran di sekolah, layanan guru, jantina, etnik

pelajar, penyertaan dalam aktiviti sekolah dan pemantauan ibubapa adalah dikenal pasti

sebagai peramal yang signifikan kepada perhubungan remaja dengan rakan yang

menghisap rokok.

Jadual 5: Keputusan Analisis Varians (ANOVA) bagi faktor-faktor peramal hubungan

remaja dengan penyalahgunaan rokok

Sum of

square

df Mean

Square

F p-value R

Square

Regression 316.292 10 31.629 279387 0.000 0.373

Residual 530.725 4698 0.113

Total 847.017 4698

*Nota: Prediktor Model: (Pemalar), Pengaruh rakan sebaya, Jantina, Pencapaian

akademik, Sikap terhadap Sekolah, Pemantauan ibubapa, Umur, Komitmen terhadap

pelajaran, Etnik pelajar, Penyertaan dalam aktiviti, Tinggal Di Mana, Layanan guru,

Kehadiran di Sekolah

Pembolehubah bersandar: Rokok

***p < 0.001

151


Menghisap rokok = 0.864 Pengaruh rakan sebaya – 0.105 Identiti etnik – 0.032

Komitmen terhadap pelajaran – 0.030 Sikap terhadap sekolah +

0.018 Kehadiran di Sekolah – 0.038 Layanan guru – 0.029 Jantina

– 0.025 Etnik – 0.024 Penyertaan dalam aktiviti – 0.022

Pemantauan ibubapa

Peramal paling penting adalah pengaruh rakan sebaya ( = 0.587), identiti etnik ( = -

0.114), komitmen terhadap pelajaran ( = -0.057), sikap terhadap sekolah ( = -0.050),

etnik ( = -0.039), penyertaan dalam aktiviti ( = -0.035), kehadiran di sekolah ( =

0.035), layanan guru ( = -0.034), jantina ( = -0.034), dan pemantauan ibubapa ( = -

0.032).

Jadual 6: Keputusan analisis regresi bagi status sosio-demografi keluarga/diri, faktor-

faktor sekolah, gaya keibubapaan [penerimaan-penglibatan ibubapa vs pemantauan

ibubapa] dan identiti etnik sebagai peramal hubungan remaja dengan enyalahgunaan

rokok

Unstandardized

Coefficients

Standardized

Coefficients

t

Sig

B Std. Error Beta

(Pemalar) 0.596 0.060 10.016 0.000


Identiti Etnik -0.105 0.012 -0.114 -8.643 0.000

Komitmen terhadap

pelajaran

-0.032 0.007 -0.057 -4.650 0.000



Layanan guru -0.038 0.014 -0.034 -2.715 0.007

152

Jantina -0.029 0.010 -0.034 -2.886 0.004

Etnik pelajar -0.025 0.008 -0.039 -3.192 0.001


sekolah

-0.024 0.009 -0.035 -2.727 0.006



sebaya menambahkan risiko untuk berkawan dengan pelajar yang menghisap rokok.

Keputusan juga menunjukkan identiti etnik yang rendah, komitmen terhadap pelajaran

yang rendah, sikap terhadap sekolah yang rendah, kehadiran di sekolah yang rendah,

layanan guru yang buruk, pelajar lelaki, pelajar Bumiputera Melayu, penyertaan dalam

aktiviti yang rendah dan pemantauan ibubapa yang rendah menambahkan risiko pelajar

untuk berkawan dengan kawan yang menghisap rokok.

PERBINCANGAN

Dapatan kajian menunjukkan bahawa faktor jantina mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, dengan pelajar lelaki mempunyai

risko yang lebih tinggi jika dibandingkan dengan pelajar perempuan. Keputusan ini

bercanggah dengan keputusan bagi kajian Niemeier (2005), yang menunjukkan bahawa

jantina pelajar tidak mempengaruhi pelajar untuk berkawan dengan rakan yang

menyalahgunakan bahan. Walace, Bachman, O‟Malley, Schulenberg, Cooper, dan

Johnston (2003; disitasikan oleh Wilson, 2006) berpendapat walaupun kajian yang lepas

menunjukkan penyalahgunaan bahan adalah lebih tinggi di kalangan remaja lelaki

daripada remaja perempuan, mereka mencadangkan kadar penyalahgunaan bahan secara

lazimnya telah menjadi sama bagi kedua-dua remaja lelaki dan perempuan.

Selain daripada faktor jantina, didapati faktor umur juga mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Dalam kajian ini, peningkatan

umur pelajar menambahkan risiko untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan

bahan. Keputusan ini bercanggah dengan keputusan kajian Knight, et al. (2002), di mana

153

mereka mendapati faktor umur pelajar tidak memberi kesan yang signifikan terhadap

penyalahgunaan bahan.

Faktor bangsa pelajar turut memainkan peranan dalam mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan dadah. Kajian yang dilakukan oleh

Wilson (2006) turut mendapati terdapatnya keputusan signifikan bagi peserta kajian yang

menyalahgunakan dadah bagi setiap kumpulan etnik/bangsa. Beliau mendapati bahawa

golongan Anglo adalah golongan yang lebih terlibat dalam penyalahgunaan dadah jika

dibandingkan dengan golongan etnik/bangsa yang lain.

Dalam kajian ini, pelajar yang tinggal berjauhan dengan ibubapa mereka mempunyai

risiko yang tinggi untuk berkawan menyalahgunakan arak. Kajian ini menyokong kajian

Mahmood Nazar Mohamed et al. (2008), di mana keputusan kajian mereka mendapati

penyalahgunaan bahan adalah lebih tinggi untuk remaja yang tinggal dengan orang lain

dan ini diikuti dengan kumpulan yang tinggal bersama dengan salah satu ibubapa dan

kumpulan yang tinggal bersama kedua-dua ibubapa.

Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa faktor pengaruh rakan sebaya memberi kesan

kepada pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Keputusan

ini menyokong kajian Wilson (2006), di mana beliau mendapati faktor pengaruh rakan

sebaya dikaitkan dengan penyalahgunaan rokok, arak dan ganja. Ini menunjukkan

bahawa pengaruh rakan sebaya adalah berpengaruh dalam penyalahgunaan bahan

(Wilson, 2006).

Keputusan kajian juga menunjukkan bahawa pelajar yang mempunyai sikap terhadap

sekolah yang negatif dan penyertaan aktiviti sekolah yang rendah mempunyai risiko yang

tinggi untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Komitmen terhadap

pelajaran dan pencapaian akademik turut memainkan peranan dalam mempengaruhi

pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan, Kajian oleh

Whatcom County (2000) turut menyokong keputusan ini. Kajian mereka mendapati

antara faktor risiko pelajar terjebak dalam penyalahgunaan bahan adalah sikap anti sosial

154

pada awal umur, kegagalan dalam akademik pada peringkat awal, dan kekurangan

komitmen terhadap aktiviti persekolahan. Wilson (2006) turut mendapati remaja yang

mempunyai gred yang cemerlang kurang terlibat dalam penyalahgunaan rokok, arak, dan

ganja.

Keputusan kajian juga menunjukkan pelajar kerap ponteng lebih mempunyai risiko untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan arak. Keputusan ini menyokong

keputusan kajian Dewey (1999) yang melaporkan kadar ponteng yang tinggi berkolerasi

dengan penyalahgunaan bahan bagi pelajar sekolah menengah rendah dan atas.

Faktor layanan cikgu yang kurang baik juga mempengaruhi pelajar untuk berkawan

dengan rakan yang menyalahgunakan dadah dan rokok. Cikgu sememangnya memainkan

peranan yang penting dalam menangani penyalahgunaan dadah di kalangan pelajar.

Kajian oleh The National Institute on Drug Abuse (2008), mendapati para pendidik boleh

menguatkan pembelajaran dan ikatan terhadap sekolah pelajar dengan memantau sikap

agresif dan tumpuan yang lemah pelajar, risiko yang dikaitkan dengan penyalahgunaan

bahan.

Keputusan kajian ini menunjukkan kekurangan pemantauan ibubapa meningkatkan risiko

pelajar untuk berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Keputusan ini

menyokong keputusan bagi kajian Niemeier (2005), yang menunjukkan bahawa gaya

keibubapaan (pemantauan ibubapa) merupakan peramal yang signifikan, dengan

pemantauan ibubapa yang tinggi membawa kepada penurunan risiko bagi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan bahan. Kajian oleh Lochman dan

Steenhoven (2002; disitasikan oleh Niemeier, 2005) berkesimpulan bahawa satu

hubungan yang jelas antara gaya keibubapaan dengan penyalahgunaan bahan adalah

pemantauan ibubapa yang rendah. Kanak-kanak yang mempunyai ibubapa yang tidak

memantau, membantu, memberi tunjuk ajar, atau berkomunikasi dengan anak-anak

mereka mempunyai risiko yang tinggi untuk terlibat dalam penyalahgunaaan bahan

(Chatlos, 1996; Walker-Barnes & Mason, 2004; disitasikan oleh Niemeier, 2005).

155

Keputusan kajian ini juga mendapati faktor identiti etnik mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menghisap rokok tetapi tidak mempengaruhi pelajar untuk

berkawan dengan rakan yang menyalahgunakan arak dan alkohol. Keputusan kajian ini

menyokong keputusan kajian Niemeier (2005), yang mendapati tiada hubungan di antara

identiti etnik dengan risiko penyalahgunaan bahan. Menurut Niemeier (2005), salah satu

alasan di mana keputusan beliau bercanggah dengan keputusan sebelumnya adalah

kerana terdapat perbezaan umur dalam sampel beliau dan remaja yang muda didapati

mempunyai pemahaman umum tentang etnik mereka jika dibandingkan dengan remaja

yang lebih tua.

KESIMPULAN

Penyalahgunaan bahan di kalangan remaja adalah satu masalah yang kian serius dan

perlu diberi perhatian yang sewajarnya. Langkah pendidikan dan pencegahan perlu

dilaksanakan dari perlu ditangani dari usia awal. Program pendidikan dan pencegahan

perlu mengambil kira faktor-faktor yang mempengaruhi dan juga dapat meramal

hubungan remaja dengan rakan-rakan yang terlibat dalam penyalahgunaan bahan agar

program tersebut menjadi lebih berkesan dalam membendung masalah ini. Dapatan

kajian ini diharapkan dapat menimbulkan kesedaran kepada semua pihak tentang masalah

penyalahgunaan bahan di kalangan remeja di sekolah di samping memberikan panduan

dalam membantu menyediakan dan melaksanakan program yang efektif di kalangan

remaja di sekolah menengah.

PENGHARGAAN

Kajian ini dilaksanakan di bawah tajaan Geran Penyelidikan, Agensi AntiDadah

Kebangsaan, Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.

156

RUJUKAN

Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature

and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Carlson, C., & Lein, L. (1998). Intergroup relations among middle school youth: Survey

findings for Fulmore Middle School. Austin, TX: University of Texas at Austin.

Chatlos, J. C. (1996). Recent trends and a developmental approach to substance abuse in

dolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 5(1), 1-

27.

Dewey, J. D. (1999). Reviewing the relationship between school factors and substance

use for elementary, middle and high school students. The Journal of Primary

Prevention, 19(3). 177-225.

Fletcher, A. C., Darling, N. E., & Steinberg, L., (1995). The company they keep: Relation

of adolescent‟s adjustment and behavior to their friends‟ perceptions of

authoritative parenting in the social network. Developmental Psychology, 31(2),

300-310.

Gong, F., Takeuchi, D.T., Agbayani-Siewert, P., & Tacata, L. (2003). Acculturation,

psychological distress, and alcohol use: Investigating the effects of ethnic identity

and religiosity. In K.M. Chun, P.B. Organista, & G. Marin (Eds.), Acculturation:

Advances in theory, measurement, and applied research (pp. 189-204).

Washington, DC: American Psychological Association.

Goodman, E., & Huang, B. (2002). Socioeconomic status, depressive symptoms, and

adolescent substance use. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 156,

448-453.

Hawkins, J. D., Catalano, R. F., & Miller, J. Y. (1992). Risk and protective factors for

alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications

for substance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112(1), 64-105.

James, W. H., Kim, G. K., & Armijo, E. (2000). The influence of ethnic identity on drug

use among ethnic minority adolescents. Journal of Drug Education, 30(3), 265-

280.

Liu, L. Y. (2002). Texas School Survey of substance use among students: Grades 7-12.

Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug Abuse.

Liu, L. Y., & Maxwell, J. C. (2000). Texas School Survey of substance use among

students: Grades 7-12. Austin, TX: Texas Commission on Alcohol and Drug

Abuse.

157

Mahmood Nazar Mohamed, Sabitha Marican, Nadiyah Elias, & Yahya Don. (2008).

Pattern of substance and drug misuse among youth in Malaysia. Jurnal Antidadah

Malaysia. 1(3), 1-56.

McCord, J. (1990). Problem behaviors. In S. S. Feldman & G. R. Elliot (Eds.), At the

threshold: The developing adolescent (pp. 414-430). Cambridge, MA: Harvard

University Press.

Mohd Muzafar Shah. (2007). The relationship between the age of onset for delinquent

behaviour and chronic drug abuse among adolenscents. Jurnal Antidadah

Malaysia. 1(2), 97-110.

National Center on Addiction and Substance Abuse at Columbia University (CASA).

(2004). National Survey of American attitudes on Substance Abuse IX: Teen

Dating Practices and sexual activity. New York.

Neimeimer, L. N. (2005). Substance Use among Hispanic Early Adolescents: Infuence of

Family, Peers, and Culture. Dimuat turun pada April 7, 2010, dari

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2006/niemeierm87731/niemeierm87731.pdf

Oetting, E.R., & Beauvais, F. (1990-1991). Orthogonal cultural identification theory: The

cultural identification of minority adolescents. The International Journal of the

Addictions, 25(5A & 6A), 655-685.

Phinney, J.S. (1992). The Multigroup Ethnic Identity Measure: A new scale for use with

diverse groups. Journal of Adolescent Research, 7(2), 156-176.

Phinney, J.S. (2003). Ethnic identity and acculturation. In K.M. Chun, P.B. Organista, &

G. Marin (Eds.), Acculturation: Advances in theory, measurement, and applied

research (pp. 63-81). Washington, DC: American Psychological Association.

Quintana, S. M. (1998). Children‟s developmental understanding of ethnicity and race.

Applied and Preventive Psychology, 7, 27-45.

Rafidah Aga Mohd Jaladin. (2007). Demographic determinants of the drug abuse

problem among secondary school students in an urban area. Jurnal Antidadah

Malaysia, 1(2), 155-172.

Schinke, S., Orlandi, M., Vaccaro, D., Espinoza, R., McAlister, A., & Botvin, G. (1992).

Substance use among Hispanic and non-Hispanic adolescents. Addictive

Behaviors, 17, 177-124.

The National Institute on Drug Abuse. (2008). Preventing Drug Abuse among Children

and Adolescents. Dimuat turun pada April 7, 2010 dari

http://www.drugabuse.gov/Prevention/risk.html

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2006/niemeierm87731/niemeierm87731.pdf

http://www.drugabuse.gov/Prevention/risk.html

158

Trimble, J. (1995). Toward an understanding of ethnicity and ethnic identity and their

relationship with drug use research. In G.J. Botvin, S., Schinke, & M.A. Orlandi

(Eds.), Drug abuse prevention with multiethnic youth (pp. 3-27). Thousand Oaks,

CA: Sage.

Whatcom County. (2000). Substance abuse prevention. Dimuat turun pada April 7, 2010,

dari http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp

Wills, T. A., Cleary, S., Filer, M., Shinar, O., Mariani, J., & Spera, K. (2001).

Temperament related to early-onset substance use: Test of a developmental

model. Prevention Science, 2(3), 145-163.

Wilson, M. E. (2006). The relationship of social environment to cigarette, alcohol and

marijuana use among adolescents in the United States: Gender and racial/ethnic

differences. Unpublished Phd Dissertation. Place: Morgan State University

Wright, D., & Davis, T.R. (2001). Youth substance use: State estimates from the 1999

National Household Survey on Drug Abuse. (Analytic Series: A-14, DHHS

Publication No. SMA 01-3546). Rockville, MD: SAMHSA

http://www.co.whatcom.wa.us/health/human/substance_abuse/riskfactors.jsp

159

PERSEPSI PENGHUNI PUSPEN TERHADAP PROGRAM PEMULIHAN

PENAGIHAN NARKOTIK DI MALAYSIA

Fauziah Ibrahim & Bahaman Abu Samah

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan untuk meninjau persepsi penghuni PUSPEN (Pusat Pemulihan

Penagihan Narkotik) terhadap program pemulihan penagihan narkotik di Malaysia dan

perkaitannya dengan kecenderungan penghuni untuk menagih semula. Persepsi penghuni

PUSPEN diukur dari segi empat dimensi – Program Pembinaan Disiplin, Program Terapi

Diri, Program Latihan Kemahiran dan Program Kemasyarakatan. Seramai 400 orang

penagih dadah terdiri dari lapan buah PUSPEN di Semenanjung Malaysia telah dipilih

sebagai responden kajian. Kajian ini dijalankan dengan menggunakan rekabentuk

tinjauan keratan-lintang (cross-sectional survey) secara kuantitatif. Dapatan kajian

menunjukkan bahawa majoriti responden yang dikaji menunjukkan persepsi yang positif

terhadap program pemulihan penagihan narkotik yang diikuti. Manakala hasil ujian

korelasi pearson pula mendapati program pemulihan penagihan narkotik (r=-.049, p>.05)

yang terdiri daripada program Program Pembinaan Disiplin (r=-.010, p>.05), Program

Terapi Diri (r=-.074, p>.05), Program Latihan Kemahiran (r=-.017, p>.05) dan Program

Kemasyarakatan (r=-.042, p>.05) hampir tiada hubungan dan tidak signifikan dengan

kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula. Berdasarkan hasil kajian, pihak

Agensi AntiDadah Kebangsaan (AADK) adalah disaran untuk mempertigkatkan

pengurusan Program Jagaan Lanjutan untuk membantu bekas penagih yang telah pulih

dari kesan dadah dapat menjalani proses penyesuaian dan integrasi sosial ke dalam

masyarakat secara berterusan.

160

ABSTRACT

The purpose of this research was to assess PUSPEN inmates perceptions towards

narcotic rehabilitation program on drug addicting in Malaysia and to determine the

relationship between the narcotic rehabilitation program towards addicting relapse.

PUSPEN inmates perceptions were measured in terms of four dimensions - Discipline

Building Program, Self Therapy Program, Training Skills Program and Community

Program. Data were collected through a self-administered questionnaire. Data collected

were analysed using „SPSS for Windows‟. The sample consisted of 400 drug addicting

relapse being selected through stratified random sampling and systematic random

sampling from eight Rehabilitation Centers throughout Peninsular Malaysia. This

research is a quantitative method and cross sectional survey. The quantitative data were

analyzed using analysis Pearson correlation and descriptive tests. The findings indicated

that about majority of respondents shows a positive perceptions towards the narcotic

rehabilitation program. The Pearson correlation analyses also indicated that there is no

relationship between the rehabilitation program (r=-.049, p>.05) included Discipline

Building Program (r=-.010, p>.05), Self Therapy Program (r=-.074, p>.05), Training

Skills Program (r=-.017, p>.05) and Community Program (r=-.042, p>.05) toward

addicting relapse.

PENDAHULUAN

Program rawatan dan pemulihan dadah telah ditubuhkan sejak tahun 1975. Ia

berpandukan kepada objektif untuk memulihkan penagih dadah secara reformatif dalam

suasana terkawal supaya mereka bebas daripada pergantungan fizikal dan psikologikal

serta terus menjadi rakyat yang bebas daripada dadah. Aktiviti pemulihan dadah meliputi

pemulihan dari aspek fizikal, psikologikal, vokasional, disiplin, keagamaan, sivik dan

tatanegara, kekeluargaan, kemasyarakatan dan riadah (Abdul Ghafar, 2005; Syed Amin,

1995, Laporan Dadah, 1998). Penagih-penagih yang telah menamatkan program

pemulihan di PUSPEN kemudiannya akan mengikuti Program Jagaan Lanjutan selama

tempoh 2-3 tahun (Mahmood, Ismail, Noor Azniza, Muhamad, 2005). Program ini

161

bertujuan untuk membantu bekas penagih yang telah pulih agar dapat menyesuaikan diri

dalam masyarakat.

Mengikut perangkaan yang dikeluarkan dalam laporan dadah 2008, jumlah penagih

dadah yang dikesan di Malaysia sepanjang tempoh Januari-Disember 2008 adalah

seramai 12,352 orang. Angka ini menunjukkan penurunan sebanyak 14.75 peratus

berbanding tempoh masa yang sama tahun lalu iaitu 14,489. Keadaan ini memberi

gambaran bahawa usaha kerajaan memerangi masalah penagihan dadah sejak sekian lama

mula menampakkan hasil yang positif. Walaubagaimanapun, perkara yang masih

membimbangkan masyarakat adalah apabila tren bilangan penagih berulang sering

menunjukkan bilangan yang melebihi daripada penagih baru yang didaftarkan. Pada

tahun 2008 misalnya, bilangan penagih berulang mencatatkan sejumlah 6,413 orang

penagih berbanding 5,939 orang penagih baru yang direkodkan (Laporan Dadah, 2008).

Perkara ini seterusnya menimbulkan persoalan adakah program pemulihan yang

dilaksanakan oleh pihak kerajaan tidak berkesan dalam usaha memulih dan merawat

penagih? Bagi menjawab persoalan berkenaan adalah wajar satu kajian dilakukan untuk

mendapatkan pandangan daripada penghuni PUSPEN sendiri terhadap program

pemulihan dadah yang dijalani oleh mereka. Hasil kajian ini diharap dapat memberi

sumbangan dan input baru kepada pihak AADK khasnya yang terlibat secara langsung

dalam menyediakan khidmat rawatan pemulihan dadah dalam kalangan penagih di

Malaysia. Semoga usaha-usaha ini dapat membantu negara mensasar pencapaian

matlamat bebas dadah menjelang tahun 2015.

KAJIAN LEPAS YANG BERKAITAN

Kebanyakan program rawatan dan pemulihan dadah yang dikendalikan di mana-mana

negara menghadapi pelbagai cabaran kejayaan (Yahya & Mahmood, 2002). Norhayati

(1995), mendapati penagihan relaps berpunca daripada program rawatan dan pemulihan

yang dilihat hanya berjaya memutuskan pergantungan kepada dadah secara fizikal

(menjauhkan mereka daripada dadah) tetapi hakikatnya gagal menghilangkan

pergantungan kepada dadah secara psikologikal. Walaupun program rawatan dan

162

pemulihan dadah ditubuhkan untuk membantu memulihkan penagih bebas daripada

dadah, namun, ianya dilihat kurang berkesan untuk memberi kesedaran kepada penagih

(Mokhtar, 1997, Wellish & Prondergast, 1995; Friesen, 1986; Donkin, 1989). Banyak

kajian mendapati model rawatan dan pemulihan dadah yang sedia ada masih

menunjukkan kadar kegagalan yang tinggi (Brill, 1981; Tims, 1981; McLellan, Luborsky,

O‟Brien, Woody & Druley, 1982; De Leon, 1984; Scorzelli, 2009).

Scorzelli (2009) dalam kajiannya terhadap keberkesanan program pemulihan dadah di

Malaysia mendapati program pemulihan dadah yang dijalankan tidak memberikan kesan

kepada kepulihan penagih berdasarkan tahap residivisme yang tinggi iaitu melebihi 50

peratus. Beliau juga mendakwa bahawa perkara ini mempunyai perkaitan dengan

kaunselor penagihan dadah yang dilihat kurang berkelayakan dan mempunyai latihan

asas dalam bidang pengetahuan dadah. Manakala kajian yang dijalankan oleh Rajasooria

(1982) di sebuah Pusat Pemulihan Dadah untuk melihat keberkesanan program rawatan

dan pemulihan dadah mendapati wujudnya satu sub budaya yang mempengaruhi

tingkahlaku penghuni-penghuni yang sedang mendapatkan rawatan. Didapati sebilangan

besar penghuni yang ditahan menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap perkhidmatan

program rawatan dan pemulihan yang disediakan sekiranya dibandingkan dengan

penagih yang datang secara sukarela untuk dirawat. Daripada 100 orang responden, 65%

menyatakan rasa tidak puas hati sementara 15% lagi tidak pasti dengan rawatan yang

mereka terima.

Tinjauan literatur seterusnya menyatakan para kaunselor penagihan dadah merupakan

individu yang boleh memberi pengaruh secara langsung mahupun tidak langsung kepada

pesakit (penagih) terhadap masalah penagihan relaps. Sikap negatif dan ketidakupayaan

untuk menyedarkan pesakit untuk mengubah tingkah laku mereka akan hanya menyekat

proses rawatan pemulihan yang disediakan. Kegagalan para kaunselor untuk

berkonfrantasi dengan pesakit untuk mengikuti proses pemulihan sepanjang rawatan

boleh memberi pengaruh kepada pesakit untuk relaps. Selain itu, faktor pusat rawatan

yang menyediakan khidmat rawatan dan pemulihan juga memberi pengaruh kepada

relaps. Sebagai contoh, kelemahan perancangan jagaan kepada pesakit, kegagalan

163

mendapatkan sokongan daripada setiap keluarga pesakit dalam proses pemulihan,

perancangan aktiviti yang kurang berkesan, para kaunselor yang tiada asas pengetahuan

dan kemahiran serta kegagalan pihak pusat rawatan untuk menyediakan penyeliaan yang

cukup dan berkesan. Faktor inilah antara penyumbang kepada kecenderungan penagihan

relaps (Dennis, 1989),

OBJEKTIF KAJIAN

Secara terperinci, objektif kajian ini adalah untuk:

1. Mengenalpasti persepsi penghuni terhadap program pemulihan penagihan

narkotik (program pembinaan disiplin, program terapi diri, program latihan

kemahiran, program kemasyarakatan (pra-bebas) yang dijalankan di Malaysia.

2. Menentukan perkaitan antara program pemulihan penagihan narkotik dengan

kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula.

Hipotesis Kajian

Ho1: Tidak terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan

narkotik dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula.

METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini merupakan kajian berbentuk tinjauan dengan menggunakan reka bentuk

tinjauan keratan-lintang (cross-sectional survey) secara kuantitatif dan dianalisis dengan

menggunakan ujian statistik korelasi. Berdasarkan kepada Malhotra, Sham, & Crsip

(1996), reka bentuk keratan-lintang melibatkan kaedah pengumpulan data terhadap satu

jenis sampel daripada populasi yang dikaji secara sekali sahaja berdasarkan kepada

atribut responden yang sedia ada. Manakala, analisis korelasi menurut Cohen, Manion

dan Morrison (2001), diguna pakai bertujuan untuk melihat perkaitan antara satu faktor

dengan faktor yang lain. Melalui analisis korelasi, gambaran tentang kekuatan dan arah

164

hubungan yang wujud antara dua pembolehubah yang dikaji dapat ditentukan (Zulkarnain

& Hishamuddin, 2001).

Instrumen Kajian

Kajian ini menggunakan soal selidik dan ujian signifikan untuk menguji hipotesis kajian.

Program pemulihan PUSPEN diukur dengan menggunakan 26 item soalan yang

dibangunkan oleh Bahaman, dll., (2003) dengan memperolehi nilai kebolehpercayaan

melebihi .07. Jenis item yang digunakan untuk kedua-dua skala berkenaan adalah

berbentuk skala ala Likert dimana pilihan-pilihannya disusun mengikut kesesuaian iaitu

(1) sangat tidak setuju, (2) tidak setuju, (3) setuju dan (4) sangat setuju. Bagi

menentukan sama ada terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan

PUSPEN dengan penagihan relaps, ujian korelasi–pearson berdasarkan Guildford‟s

(1973) Rule of Thumb‟ telah digunakan seperti Jadual 2 berikut:-

Jadual 2: Jadual Korelasi Pearson - Guildford’s (1973) Rule of Thumb’ .

Pekali Pearson (r) Kekuatan Hubungan

<.20 Hampir tiada hubungan

.20-.40 Korelasi yang lemah

.41-.70 Korelasi yang sederhana

.71-.90 Korelasi yang kuat

>.90 Korelasi yang sangat kuat

Populasi dan Sampel Kajian

Populasi kajian merujuk kepada penagih relaps iaitu penagih-penagih dadah yang sedang

mendapatkan khidmat rawatan dan pemulihan di PUSPEN di Semenanjung Malaysia.

Dua kaedah persampelan digunakan dalam kajian ini. Pertama persampelan rawak

165

berstrata (stratified random sampling) dimana semua unsur dalam populasi terlebih

dahulu diasingkan mengikut zon. Dua buah PUSPEN yang mempunyai bilangan

penghuni yang tertinggi telah dipilih untuk mewakili setiap zon berkenaan. Bagi

memenuhi kajian ini, lapan buah PUSPEN yang mewakili empat buah zon telah dijadikan

sampel kajian (Jadual 3). Setelah jumlah sampel bagi setiap strata (zon) ditentukan,

maka kaedah persampelan kedua iaitu persampelan rawak sistematik digunakan untuk

memilih ahli-ahli (penagih relaps) daripada strata (zon) yang terlibat.

Jadual 3: PUSPEN Terlibat (n=400)

Bil.

Zon

PUSPEN

1. Zon Selatan : PUSPEN Tampoi, Johor

: PUSPEN Tampin, Melaka

2. Zon Timur : PUSPEN Besut, Terengganu

: PUSPEN Raub, Pahang

3. Zon Tengah : PUSPEN Jelebu, Negeri Sembilan

: PUSPEN Rawang, Selangor

4. Zon Utara : PUSPEN Bukit Mertajam, Pulau Pinang

: PUSPEN, Perlop, Perak

Dalam penentuan saiz sampel pula, pengkaji telah menggunakan jadual penentuan saiz

sampel yang disediakan oleh Cohen, Manion dan Morrison (2001) dengan mengambil

kira aras kesignifikanan pada p<.05 (aras keertian=95%). Berpandukan jadual penentuan

saiz sampel tersebut, sekiranya populasi bagi suatu kajian ialah 4,552 orang (jumlah

populasi penagih relaps di lapan buah PUSPEN di Semenanjung Malaysia mengikut

166

statistik AADK pada 2006), dan aras keertian yang diperlukan ialah .05, maka bilangan

responden yang diperlukan ialah seramai 357 orang. Bagi mengurangkan kesilapan dan

memantapkan kajian, pengkaji telah menambah sampel kajian menjadikan

keseluruhannya seramai 400 orang. Menurut Mohamad Najib (1999), membesarkan saiz

sampel berupaya untuk meninggikan kesahan dan kebolehpercayaan skor sesuatu kajian.

Kebolehpercayaan Kajian

Untuk membina kebolehpercayaan pengukuran dalam kajian, kaedah ujian melalui kajian

rintis (pilot study) dan kaedah konsistensi dalaman (internal consistency approach) telah

digunakan. Dalam kajian ini, pengukuran kebolehpercayaan ialah dengan menggunakan

pekali „Cronbach Alpha‟ untuk menguji setiap item soalan. Seramai 30 orang subjek dari

PUSPEN Sungai Besi yang mempunyai ciri-ciri yang sama dengan subjek kajian sebenar

telah digunakan untuk menguji kebolehpercayaan borang soal selidik yang telah

dibentuk. Manakala melalui kaedah konsistensi dalaman, mana-mana item yang

mempunyai nilai korelasi yang rendah dan kebolehpercayaan yang rendah akan

disingkirkan daripada ujian tersebut bagi meningkatkan nilai kebolehpercayaan kajian.

Dalam kajian ini, Cronbach alfa () melebihi nilai 0.7 digunakan sebagai petunjuk

kepada pengukuran kajian.

Penganalisaan Data

Data kajian telah dianalisis dengan menggunakan „Statistical Package for the Social

Science for Windows‟ (SPSS for Windows). Statistik deskriptif digunakan untuk

menentukan frekuensi, peratusan dan putara. Manakala, statistik inferensi dengan

mengggunakan ujian Korelasi Pearson digunakan untuk menentukan perkaitan antara

program pemulihan PUSPEN dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih

semula.

167

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Latarbelakang Responden

Jadual 4 menunjukkan maklumat tentang latarbelakang responden. Sebilangan besar

responden yang terlibat dalam menjayakan kajian ini terdiri daripada mereka yang

berumur dalam lingkungan 30 tahun ke atas (85.6%). Umur minimum responden yang

terlibat dalam kajian ini ialah 20 tahun dan umur maksimum ialah 60 tahun. Kebanyakan

mereka yang terlibat dalam kajian ini berbangsa Melayu dan beragama Islam (79.5%),

masih lagi bujang atau belum berkahwin (64.5%). Dari segi latarbelakang pendidikan

pula, memperlihatkan bahawa kebanyakan responden memiliki tahap pendidikan yang

rendah iaitu berpendidikan sekolah rendah hingga SPM (90.5%). Dari segi perkerjaan

pula, sebanyak 47.3% daripada mereka telah dikenal pasti bekerja secara sambilan.

Jadual 4: Profil Demografi Responden (n=400)

Profil Demografi

n

%

Umur (Tahun)

20-29 58 14.5

30-39 161 40.3

> 40 181 45.3

x = 35 Thn, SD= 7.12

Etnik

Melayu 318 79.5

Cina 43 10.8

India 39 9.8

Agama

Islam 318 79.5

Buddha 43 10.8

Hindu 39 9.8

Status Perkahwinan

Bujang 258 64.5

Berkahwin 91 22.8

168

Duda 51 12.8

Taraf Pendidikan

SRP/LCE/PMR 154 38.5

SPM/MCE/SPMV 124 31.0

Sekolah Rendah 84 21.0

Tidak Bersekolah 22 5.5

STP/HSC/STPM 4 1.0

Diploma 6 1.5

Ijazah 1 .3

Sijil Kemahiran 5 1.3

Pekerjaan Sebelum Ini

Pelajar 6 1.5

Kerja Tetap 154 38.5

Penganggur 51 12.8

Kerja Sambilan 189 47.3

Dapatan Kajian- Persepsi Penghuni Terhadap Program Pemulihan Penagihan

Narkotik (PUSPEN) di Malaysia.

Program Pembinaan Disiplin

Program pembinaan disiplin merupakan program yang memberi penekanan terhadap

pemulihan fizikal dan psikologikal di samping penerangan tentang konsep tough and

rugged, arahan dan peraturan-peraturan pusat serta penekanan tentang nilai-nilai positif

dan negatif dalam kalangan penghuni PUSPEN. Jadual 2 menunjukkan dapatan kajian

tentang persepsi penghuni PUSPEN terhadap program pembinaan disiplin yang telah

dijalani oleh penghuni pada peringkat awal (fasa 1). Maklumbalas daripada 400 orang

penghuni yang menjadi responden kajian mendapati 82.8% responden memberi

pandangan setuju dan sangat setuju dengan kenyataan bahawa aktiviti kawad yang

dijalankan oleh PUSPEN membantu meningkatkan disiplin diri penghuni dan aktiviti

menyanyikan lagu negaraku pula seterusnya membantu menaikkan semangat penghuni

untuk mencintai negara (86.5%). Hasil kajian menunjukkan 92.6% daripada responden

mengakui bahawa aktiviti senaman pagi yang diatur oleh pihak PUSPEN membantu

menyedarkan penghuni tentang pentingnya gaya hidup sihat dan bebas daripada dadah.

169

Hasil kajian juga menunjukkan seramai 86.8% penghuni mengakui bahawa aktiviti sukan

yang mereka jalani dalam program ini membantu meningkatkan tahap kesihatan mereka.

Manakala 94.6% pula berpandangan bahawa program pembinaan disiplin yang

disediakan oleh PUSPEN membantu menyedarkan mereka tentang kepentingan

mengawal tingkahlaku penghuni berbanding 5.6% yang memberikan kenyataan yang

berbeza.

Program Terapi Diri (Keagamaan)

Program terapi diri merupakan program yang menekankan tentang aspek yang berkaitan

dengan perkembangan emosi dan peningkatan harga diri penghuni. Secara

keseluruhannya, hasil kajian menunjukkan bahawa kebanyakan penghuni memberikan

persepsi yang positif terhadap program terapi diri (keagamaan) yang mereka jalani.

Daripada 400 orang penghuni yang dikaji, 87% mengakui bahawa program terapi diri

(keagamaan) ini mampu mengubah cara hidup penghuni kepada yang lebih baik (min

3.12) dan berjaya mewujudkan rasa simpati kepada kesusahan orang lain. Manakala

84.5% dan 84.8% penghuni memberikan kenyataan positif bahawa program ini berupaya

menjadikan mereka sebagai seorang yang berguna kepada masyarakat (min 3.11) serta

mampu menginsafkan diri mereka untuk berubah (min 3.10).

Program Terapi Diri (Kaunseling)

Selain mendapatkan pandangan tentang terapi diri (keagamaan), kajian ini juga meninjau

persepsi penghuni tentang program terapi diri (kaunseling) yang dijalankan oleh

PUSPEN. Hasil kajian menunjukkan proram terapi diri (kaunseling) ini diterima dengan

baik oleh penghuni. Seramai 81.3% penghuni mengakui bahawa program ini membantu

mengeratkan hubungan penghuni dengan keluarga mereka dengan catatan min 3.01.

Manakala seramai 80.3% responden pula bersetuju dan sangat setuju dengan kenyataan

bahawa program ini membantu menyelesaikan masalah mereka secara baik dan 80.1%

lagi mengakui bahawa program ini membantu mereka untuk membuat perancangan

selepas keluar daripada penjara. Hanya 21.5% dan 24.5% daripada kalangan penghuni

yang tidak bersetuju dan sangat tidak bersetuju dengan kenyataan bahawa program ini

170

membantu menyediakan penghuni untuk kembali kepada masyarakat dan seterusnya

membantu mereka untuk menjauhkan diri daripada tabiat penagihan semula.

Program Latihan Kemahiran

Selain menjalani program pembinaan disiplin dan terapi diri, penghuni-penghuni yang

menjalani pemulihan di PUSPEN juga didedahkan dengan program latihan kemahiran

yang merupakan sebahagian daripada modul pemulihan di PUSPEN. Melalui program

latihan kemahiran ini, penghuni akan didedahkan dengan projek-projek vokasional

seperti membuat perabut, perkhidmatan perkilangan, jahitan, pertukangan kayu, pertanian

dan kerja-kerja kraftangan. Hasil kajian yang dijalankan mendapati bahawa program

kemahiran yang dijalani oleh penghuni mendapat reaksi yang positif. Dapatan kajian

menunjukkan majoriti penghuni (88.1%) mengakui bahawa program ini membantu

meningkatkan kemahiran baru dengan catatan min tertinggi iaitu 3.05. Selain

mendedahkan penghuni dengan kerja-kerja kemahiran, program ini juga membantu

menyedarkan penghuni tentang pentingnya rasa tanggungjawab (82.5%), membantu

membentuk disiplin diri (82%) dan membantu penghuni membentuk sikap positif

terhadap pekerjaan (84.3%). Hanya 20.8% dan 24.5% daripada 400 orang responden

tidak bersetuju dan sangat tidak bersetuju bahawa program ini dapat membantu mereka

memperolehi kemahiran dalam bidang tertentu serta membolehkan mereka mendapat

pekerjaan melalui sijil kemahiran yang diperolehi sewaktu menjalani aktiviti di PUSPEN.

Program Kemasyarakatan (Pra-Bebas)

Setelah menjalani program-program di peringkat awal pemulihan, penghuni seterusnya

perlu mengikuti program kemasyarakatan (pra-bebas) dimana mereka didedahkan dalam

projek berbentuk kemasyarakatan. Penghuni bebas bergerak dalam kawasan PUSPEN

dan hanya mengikuti latihan kawad sekali seminggu. Penghuni yang berada diperingkat

ini juga merupakan mereka yang telah bersedia untuk dibebaskan. Secara

keseluruhannya, hasil kajian mendapati penghuni memberikan persepsi yang

memberangsangkan terhadap program kemasyarakatan yang diikuti oleh mereka. Hasil

kajian mendapati 90.3% penghuni mengakui bahawa program ini membantu memberi

keyakinan kepada mereka untuk berhadapan dengan masyarakat dengan catatan min 3.10.

171

Manakala 90% penghuni pula memberikan persepsi positif bahawa program ini berupaya

membentuk disiplin diri, membantu penghuni diterima masyarakat (89.6%), serta

memberi keyakinan kepada penghuni untuk kembali kepangkuan masyarakat (88.5%).

Hanya 20.3% daripada 400 orang penghuni yang memberikan persepsi yang tidak

meyakinkan bahawa program ini mampu menyediakan diri mereka dalam menghadapi

pandangan negatif masyarakat apabila dibebaskan.

Dapatan Kajian: Perkaitan Antara Program Pemulihan Penagihan Narkotik

(PUSPEN) Dengan Kecenderungan Penghuni Untuk Kembali Menagih Semula.

Hasil kajian yang dijalankan dengan menggunakan analisis korelasi untuk menentukan

sama ada wujudnya perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan

narkotik dengan kecenderungan penghuni untuk menagih semula mendapati tidak

terdapat perkaitan yang signifikan antara program pemulihan penagihan narkotik

(program pembinaan disiplin, program terapi diri [kaunseling dan keagamaan], program

latihan kemahiran dan program kemasyarakatan [pro-bebas]) dengan kecenderungan

penghuni untuk menagih semula (r= -.049, p>.05) sepertimana yang ditujukkan dalam

Jadual 5.

Jadual 5: Perkaitan Antara Program Pemulihan Penagihan Narkotik Dengan

Kecenderungan Penghuni Untuk Kembali Menagih Semula (n=400)

Variabel

r

p

Program Pemulihan Penagihan Narkotik (PUSPEN)

Program Pembinaan Disiplin -.010 .850

Program Terapi Diri -.074 .139

Progran Latihan Kemahiran -.017 .738

Program Kemasyarakatan -.042 .398

Keseluruhan -.049 .325

172

Oleh itu, hasil kajian ini merumuskan bahawa program pemulihan penagihan narkotik

yang diikuti oleh penghuni bukanlah faktor yang dikenalpasti mempunyai perkaitan

dengan kecenderungan penghuni untuk kembali menagih semula. Sebaliknya hasil kajian

menunjukkan program pemulihan penagihan narkotik yang dijalankan oleh pihak

kerajaan diterima dengan baik oleh penghuni dan membantu memulih, menyedarkan dan

membebaskan diri penghuni daripada pengaruh dadah. Keadaan ini dapat digambarkan

melalui hasil kajian yang menunjukkan majoriti daripada penghuni menyambut baik dan

memberikan persepsi positif terhadap program pemulihan penagihan narkotik yang telah

mereka jalani.

Penemuan kajian ini dilihat tidak selari dengan dapatan kajian yang dijalankan oleh oleh

beberapa pengkaji lain antaranya Scorzelli (2009). Begitu juga kajian yang dijalankan

oleh Rajasooria (1982) yang melihat keberkesanan program rawatan dan pemulihan di

sebuah Pusat Pemulihan Dadah. Hasil kajian beliau mendapati, terdapat sebilangan besar

iaitu hampir 65% penghuni yang ditahan menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap

perkhidmatan program rawatan dan pemulihan yang disediakan. Setelah lebih 20 tahun,

senario penghuni yang menunjukkan rasa tidak puas hati terhadap perkhidmatan program

pemulihan kini menunjukkan keadaan yang berbeza. Hal ini dapat digambarkan melalui

dapatan kajian yang menunjukkan bahawa kebanyakan penghuni berpuashati dan

memberikan reaksi positif terhadap usaha-usaha kerajaan membantu memulihkan mereka

melalui program pemulihan penagihan narkotik yang dilaksanakan di seluruh negara.

Selain penemuan dapatan kajian yang berbeza dengan Rajasooria (1982) dan Sorzelli

(2009), hasil kajian ini juga dilihat bertentangan dengan beberapa pengkaji tempatan dan

barat yang telah menjalankan kajian dalam tempoh lebih 10 tahun lalu yang mendapati

bahawa program pemulihan yang disediakan untuk penagih dadah kurang berkesan dalam

usaha memberi kesedaran kepada mereka untuk terus membebaskan diri daripada

cengkaman dadah (Mokhtar, 1997; Wellish & Prondergast, 1995; Friesen, 1986; Donkin,

1989). Dapatan kajian yang berbeza ini adalah berkemungkinan disebabkan oleh usaha-

usaha berterusan dan penambahbaikan yang dilakukan oleh pihak kerajaan dalam

173

memantapkan modul pemulihan untuk penagih dadah sehingga diterima baik oleh

penghuni PUSPEN.

Berdasarkan dapatan kajian ini, dapat dirumuskan bahawa program pemulihan penagihan

narkotik (PUSPEN) yang dianjurkan oleh AADK bukanlah faktor yang dikenalpasti

mempunyai perkaitan dengan kecenderungan penagih untuk kembali menagih. Hal ini

juga mempunyai perkaitan dengan penerimaan dan persepsi positif yang digambarkan

dan diakui oleh penghuni sendiri terhadap program pemulihan dadah yang dijalankan.

Walaubagaimanapun, tumpuan pemulihan berterusan melalui Program Jagaan Lanjutan

perlu dimantapkan bagi memastikan kesinambungan kepulihan penagih yang telah bebas

menjalani program pemulihan di PUSPEN. Ini adalah kerana kajian yang dijalankan oleh

Fauziah (2008) mendapati antara faktor yang mendorong bekas penagih terjebak semula

kepada aktiviti penagihan dadah adalah apabila mereka gagal untuk berhadapan dengan

keadaan persekitaran luaran yang merangsang mereka untuk menggunakan semula dadah.

Kajian yang dijalankan oleh Fauziah (2008) dan Chuah (1990) juga mengesahkan

bahawa pengaruh faktor keyakinan diri yang lemah telah menjadi penyebab utama

kepada bekas penagih untuk terlibat semula dengan dadah. Manakala pengaruh faktor

persekitaran sosial seperti kurangnya sokongan daripada masyarakat sekeliling (Fauziah,

2008; Patricia & Robert, 2005; Mahmood, Mohd Shuib, Lasimon, Muhamad, Rusli,

1999) dan ketidakpercayaan pihak majikan untuk memberi peluang pekerjaan kepada

bekas penagih (Fauziah, 2008, Yunos, 1996) mempunyai perkaitan yang sangat

signifikan dengan kecenderungan penagih untuk kembali menagih.

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Oleh itu, memandangkan hasil kajian menunjukkan bahawa program pemulihan yang

disediakan oleh pihak kerajaan tidak menunjukkan perkaitan yang signifikan dengan

penagihan relaps, maka pihak kerajaan melalui AADK disarankan untuk memantapkan

program jagaan lanjutan yang disediakan. Program Jagaan lanjutan ini adalah penting

bagi memastikan bekas penagih yang telah pulih dapat mengekalkan tahap kepulihan

setelah dibebaskan. Ini kerana sesuatu program rawatan yang berkesan memerlukan

174

penjagaan dan pengawasan yang berterusan semasa tempoh peralihan kepulihan terutama

apabila mereka kembali untuk menyesuaikan kehidupan dalam komuniti (Castellano,

1995; Pendergast, dll., 1995). Pihak AADK yang terlibat secara langsung dalam usaha

membantu memerangi dadah juga disaran untuk menambah lebih ramai bilangan

gunatenaga termasuklah kaunselor penagihan dadah yang terlatih dan mempunyai

kelayakan sesuai dalam bidang pemulihan dadah di setiap daerah. Ia bertujuan

memudahkan kerja-kerja pemantauan dan pengawasan yang lebih berkesan bagi

meninjau kemajuan bekas penagih yang telah dibebaskan selain memberikan

perkhidmatan dalam bentuk khidmat nasihat untuk membolehkan penghuni terus

berfungsi dalam masyarakat.

Program Jagaan Lanjutan dan pengawasan ini juga haruslah melibatkan semua golongan

masyarakat, pertubuhan belia, mahasiswa di Institut Pengajian Tinggi, pekerja-pekerja

sosial, jawatankuasa penduduk dan daerah bagi meringankan tanggungjawab berat yang

digalaskan kepada kakitangan AADK untuk memantau bekas-bekas penagih yang telah

dibebaskan. Kempen-kempen kesedaran terhadap pendidikan dan pencegahan dadah serta

program khidmat sosial perlu dirancakkan ke arah usaha membasmi masalah penagihan

semula dan secara tidak langsung membantu bekas penagih terutama apabila mereka

berhadapan dengan dunia luar yang terdedah dengan pelbagai dugaan dan cabaran hidup

yang sentiasa menguji diri dan kehidupan mereka setelah dibebaskan.

RUJUKAN

Abdul Ghafar Taib (2005). Bersama Perangi Dadah. Kuala Lumpur: Penerbit Sri

Kenangan Sdn Bhd.

Bahaman Abu Samah, Rahim Sail, Sidek Mohd Noad, Jamilah, Tuan Suria Idris,

Kamsiah Kamin, Tuan Kamarul Alam Taib (2003). The Influence of

Rehabilitation Programmes, Self Concept, Peers and Family in Addressing

Recidivism. Penyelidikan IRPA. Serdang: Universiti Putra Malaysia

Brill, L. (1981). The Clinical Treatment of Substance Abuse. New York: The Free Press.

Castellano, T.C. (1995). Aftercare. Corrections Today, 57, 80-85.

175

Chuah Mooi Kim (1990). Keyakinan Diri Penagih Dadah: Hubungannya Dengan

Sokongan Sosial dan Faktor Demografi. Latihan Ilmiah. Bangi: Universiti

Kebangsaan Malaysia.

Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2001). Research Methods in Education (5th

ed.).

London: Routledge Falmer.

De Leon, G. (1984). The Terapeutic Communities: Study on Effectiveness. NIDA

Treatment Research Monograph Series. Washington, D.C: Government Printing

Office.

Dennis, C.D. (1989). Relapse Prevention: Treatment Alternatives and Counseling Aids.

Tab Books Inc, Blue Ridge Summit, PA.

Donkin, R. (1989). The Revolving Door of Addiction. Business and Health. 7(10): 16-20.

Fauziah Ibrahim (2008). Pengaruh Faktor Individu, Persekitaran Sosial dan

Keberkesanan Program Pemulihan Dadah Dalam Kalangan Penagih Relaps.

Disertasi Ph.D yang tidak diterbitkan. Selangor: Universiti Putra Malaysia.

Friesen, V.I. (1986). Familial Variabel Related to Retention of Young Drug Abusers in

Treatment. Disertasi Ph.D. Temple University.

Laporan Dadah. (2008). Kuala Lumpur: Agensi Anti dadah Kebangsaan.

Laporan Dadah. (1998). Kuala Lumpur: Agensi Anti dadah Kebangsaan.

Mahmood Nazar Mohamed, Ismail Ishak, Noor Azniza Ishak & Muhamad Dzahir Kasa

(2005). Monograf: Program Pemulihan Luar Institusi untuk Penagih dadah.

Sintok: Penerbit Universiti Utara Malaysia.

Mahmood Nazar Mohamed dan Mohd Shuib Che Din, Lasimon Matokrem (1999).

Psychosocial factors influencing residivism amongst drug dependents. A

Malaysian case study. Kertas kerja yang dibentangkan di 18th

World Conference

World Federation of Therapeutic Communities, Sept 8-13, St. Petersburg, Russia.

Mahmood Nazar Mohamed, Mohd Shuib Che Din, Lasimon Matokrem, Muhamad

Dzahir Kasa & Rusli Ahmad (1999). Penagihan Dadah dan Residivisme: Aspek-

Aspek Psikososial dan Persekitaran. Kedah: Pusat Penyelidikan dan

Perundingan, Universiti Utara Malaysia.

Malhotra, N.K., Hall, J., Sham, M & Crsip, M. (1996). Marketing Research: Applied

Orientation (1st Edition). Sydney: Prentice Hall.

176

Mc Lelland, T.A., Luborsky, L., O‟brien, C.P.,Woody, G.E., & Druley, K.A. (1982). Is

Treatment for Substance Abuse Effective. Journal of American Medical

Association. 247(10): 1423-1428.

Mohamad Najib Abdul Ghafar (1999). Penyelidikan Pendidikan. Skudai: Penerbit

Universiti Teknologi Malaysia.

Mokhtar Mohamad (1997). Faktor-Faktor Kegagalan Membebaskan Diri Daripada

Dadah. Tesis Ijazah Sarjana: Universiti Putra Malaysia.

Norhayati Saad (1995). Penagihan Semula Dadah: Hubungan Antara Individu Dalam

Keadaan Berisiko Tinggi dengan Personaliti dan Kepuasan Hidup. Bangi:


Patricia, S. & Robert, L.S. (2005). Substance Abuse Counseling: Theory and Practice

(3rd Edition). New Jersey: Pearson Merill Prentice Hall.

Prendergast, M.C., Anglin, M.D & Welliseh, J. (1995). Treatment for drug abusing

offenders under community supervision. Federal Probatism, 59(4), 66-75.

Rajasooria, E. (1982). Tinjauan Program Pemulihan Dadah dan Keberkesanannya di

Sebuah Pusat Pemulihan Dadah. Latihan Ilmiah Tidak Diterbitkan. Bangi:


Scorzelli, J. (1987). Drug Abuse. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Scorzelli, J. (2009). Has Malaysia‟s Drug Rehabilitation Effort been Effective?.

International Journal of Psychosocial Rehabilitation. 13(2), 21-24.

Syed Amin Husaini (1995). Hidupku Sejernih Embun: Tanpa Dadah, Tanpa Arak &

Tanpa Rokok. Kuala Lumpur: Institut Perkembangan Minda.

Tims, F.M. (1981). Effectiveness of Drug Abuse Program. Washington, D.C: GPO.

Wellish, J. & Prendergast, M.L. (1995). Towards a Drug Abuse Treatment System.

Journal of Drug Issues. 25(24): 759-782.

Wills, T.A., Resco, J.A., Ainette, M.G. & Mendoza, D. (2004). Role of Parent Support

and Peer Support in Adolescent Substance Use: A Test of Mediated Effects.

Psychology of Addictive Behaviors, 18, 122-134.

Yahya Don & Mahmood Nazar Mohamed (2002). Penagihan Dadah & Perlakuan

Jenayah: Pengaruh Faktor Psikososial dan Institusi. Jurnal psikologi Malaysia.

Julai 2002. Bil.16: ISSN 0127-8029.

177

Yunos Pathi Mohamed (1996). Dilema, Pengalaman dan Prospek Bekas Penagih Dadah.

Kertas Kerja Seminar Dari Institusi Pemulihan Ke Pangkuan Masyarakat, Anjuran

Yayasan Pencegahan Jenayah Malaysia. Hotel Crown Princess, Ogos 1996.

Zulkarnain Zakaria Dan Hishamuddin Md Som (2001). Analisis Data: Menggunakan

SPSS Windows. Johor Bahru: Penerbit Universiti Teknologi Malaysia

Documents

AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN KEMENTERIAN · PDF fileWanita Dan Motivasi Pencapaian Penagih Lelaki Di Malaysia ; ... keibubapaan, sosio-demografi keluarga, faktor–faktor pengaruh rakan