ADIO WERELWeekblad voor Nederlandsche Radio-Amateurs en Luisteraars

2 SEPTEMBER 1926 No. 36 DERDE JAARGANO

f>»»»»♦♦

ABONNEMENTNEDERLAND / 7.50 PER JAAR

/ 4.— PER H JAAR BUITENLAND EN N.O.-INDlfi:

/12.— PER JAAR LOSSE NUMMERS / (125

KANTOOR NED. OOST-INDlfi: Radio Techn. Bur. „RadinovaM, Soerabaia

MEDEWERKERS:A. ▼. SLUITERS - M. VERSCHURE W. SPRUIT - MM. BIEDERMANN G. J. MUUSZE - D. C. t. REIJENDAM

H. J. HARTOG, Ing.J. J. LICHTENVELDT, Alg. Red.

ADVERTENTlfiN:40 CENT PER REQEL

CONTRACT SPECIAAL TAR1EF

REDACTIE EN ADMINISTRATE:ENQERS A FABER

NX Voorburgwal 250. AMSTERDAM

Elementen als gloeistroombrondoor W. SPRUIT.

WANNEER men zich een ele­

ment aanschaft, koopt men eigenlijk een hoeveelheid elec-

triciteit. Wanneer men een accu koopt, verkrijgt men een instrument waar elec- triciteit in opgeborgen kan worden.

Als de voorraad electriciteit is uitgeput, kan de accu weer ,,gevuld” worden, een element niet. Een element is dus het beste te gebruiken op plaatsen, waar geen gele-

genheid bestaat, om een accumulator weer te ,,vullen”, te laden. Dit is het geval, wanneer men gaat kampeeren, zeilen, of in een plaats woont, waar men niet aan het electrisch lichtnet is aangesloten.

De ,,Miniwatt”-lampen der zooge- naamde 1-volt serie, zijn speciaal bedoeld voor gebruik met droge of natte elemen­ten. Deze lampen vereischen een gloei- spanning van 1.0—1.3 volt.

Natte elementen zijn nimmer erg popu lair geweest, waar het de levering van gloeispanning en stroom voor radiolampen betreft. Dit komt, omdat het gewone type te spoedig zijn spanning verliest en wan­neer een lamp met een gloeistroom van 0.06 ampere, hoogstens eenige uren op zoo’n element gebrand heeft, is de oor- spronkelijke spanning van 1.5 volt dikwijls tot 0.8 volt en minder, gedaald.

aMPUOnsWERELDS STANDAARD LUIDSPREKER

“ AMPLION, 5£S „DRAGON”, „PENDULE” * „SWAN-NECK”ZIJ ZULLEN U STEEDS IN ALLE OPZICHTEN VOLDOEN VRAAGT GElLLUSTREERDE CATALOGUS

AMPLION-AGENTSCHAP, VAN BREESTRAAT 78, AMSTERDAM657

Probeert eens onze gelijkrichterlampen !FAMA TYPE G. R.Speciale lamp voor plaatstroomapparaten

N.V. FRELAT, 77 Keizersgracht, AMSTERDAM

Dit nu, heeft ten gevolge, dat de ont- vanglamp, die dan een te lage gloeispan- ning krijgt, niet goed meer functionneert.

Laat men zoo’n element 24 uur, of lan- ger, ongebruikt staan, dan herstelt het zich weer en geeft opnieuw 1.5 volt span­ning, doch na weinige uren is het weder onbruikbaar.

In Engeland gebruikt men thans natte elementen, de Darimont cellen, die gerui- men tijd, meer dan honderd uren achter- een, met een stroomsterkte van 0.1 Ampere, ontladen kunnen worden, doch zoover ik weet worden elementen van dit type in Holland nog niet verkocht. *) j

Men begrijpt dat het met de | gewone natte elementen niet mo- gelijk is, om een geheelen avond ongestoord te luisteren, tenzij pa- rallelschakeling van twee dezer elementen wordt toegepast. Aan- gezien een nat element net in staat is om gedurende een korten tijd slechts 1 lamp te voeden, zou men op een drielamps ontvanger wel zes dezer elementen kunnen gebruiken, hetgeen kostbaar en lastig is. Bovendien zijn natte ele­menten ook niet geschikt voor : draagbare ontvangtoestellen.

Daar er toch groote behoefte is aan ele­menten voor gloeidraadvoeding, vervaar- digen verscheidene fabrieken „droge” gemakkelijk te hanteeren elementen, die speciaal voor radio-doeleinden geschikt zijn. Feitelijk zijn deze „droge” elementen niet droog, doch is de vloeistof gebonden, hetzij met stijfsel, zaagsel, of ander mate- riaal. Werkelijk droge elementen worden wel vervaardigd, doch deze kunnen eerst werken, wanneer men er water in gegoten heeft.

In de tropen, waar de algemeen be- kende droge cel veel van het klimaat te lijden heeft, en spoedig verteerd zal zijn wanneer zij niet in ’t bijzonder voor ge-

bruik in tropische gebieden is gecon- strueerd, worden die „droge”, die geheel droge elementen veelvuldig toegepast.

Wanneer men in een winkel koint, om een 1.5 volts-element te koopen, moet er den nadruk op gelegd worden, dat dit dienst moet doen voor gloeidraadvoeding van radiolampen. De „moderne” lampen verbruiken weinig stroom, doch de ele­menten moeten in staat zijn, dien stroom gedurende zeer langen tijd te leveren. Al- leen een goed, speciaal voor dit doel ge- construeerd element is daartoe in staat. Klcine 1.5 volts elementjes, zooals nog wel

•••••« ♦••••♦

INHOUD:

Elementen als gloeistroombron.........................................Hoc bereiken wij een storings vrije ontvangst ? . . . Lange afstands-ontvangt in het kust- en scheepsverkeer

Uit andere Bladen...................................................................Q. S. T..........................................................................................Radio voor den Beginner...................................................Radio Probleem No. 3........................................................lets over het laden van Accu's.........................................Op de Korte Golf...................................................................Standlijst 3e I.RT.A.................................................................

voor negatieve roosterspanning gebezigd worden en gewone schelelementen hebben te kleine capaciteit om een ontvanglamp te voeden.

*) Deze elementen zijn ook hier verkrijgbaar en wel bij de N.V. Detha te Amsterdam. Red.

Over het algemeen is het aanbevelens- waardig, om in toestellen, die met meer dan een ontvanglamp zijn uitgerust, voor den gloeistroom van elke lamp een apart element te bezigen. Men behoeft dan niet zoo spoedig tot vernieuwing over te gaan. Niettemin kan men met een goed element

658

ook wel twee lampen tegelijkertijd voeden, mits deze lampen geen grooteren gloei­stroom dan 0.06 a 0.1 ampere vragen. Bij bijna alle ontvangtoestellen is echter slechts een aansluitplaats voor de gloei- stroomron.

Wanneer men dan een vierlamps-, of een drielamps toestel heeft, is parallel-schake- len van verschillende elementen noodza- kelijk. Hoewel dit bij slechte elementen aanleiding kan geven tot moeilijkheden, behoeft men daar bij een goed fabrikaat niet voor te vreezen. De fabrikant der „Columbia”-elementen geeft zelfs aan,

dat men het beste 8 elementen van het type A parallel kan scha-

♦ kelen, wanneer men een stroom t van 1 ampere behoeft. i Een „drielamps” toestel, uitge-; rust met „zwak-gloeiende” lam- j pen, zal in totaal ongeveer 0.26 T ampere gloeistroom noodig heb- j ben. Wanneer men dan 2 goede f elementen parallel schakelt, is eent constante stroomlevering verze-j kerd.: Bij een vierlamps toestel, even-: eens met deze lampen uitgerust, j zal in totaal niet meer dan hoog- j stens 0.4 ampere benoodigd zijn.

"* Vier parallel geschakelde elemen- zullen dan een constante stroomleve­

ring verzekeren. De figuur doet zien, op welke wijze die parallelschakeling moet geschieden; alle pluspolen worden met elkaar verbonden en alle minpolen even- eens.

Bij elementen waar de aansluitpolen niet met de teekens + en — gemerkt zijn, kan men er rekening mede houden, dat de schroefaansluiting in het midden van het element de + of positieve pool is. Aan den zijkant van het element steekt dan meestal een eindje snoer naar buiten; dit is de aansluiting voor den min-pool.

Wanneer men bij zijn ontvangst gebruik maakt van elementen, en wie doet dit niet, want gewone anodebatterijen en negatieve roosterspanningbatterijen bestaan ook uit

Biz.657660662664665667668669670 672

ten

WATT s

UN DE VOORDEELEN VAN DEN NIEUWEN PHILIPS GELIJKRICHTER Nr 450, SPECIAAL ONTWORPcN VOOR DEN RADIO-AMATEUR ?i

23

4567

Volkomen bedrijfszeker voor iederen leek.

De automatische stroomregulateur stelt de

stroomsterkte steeds op de juiste waarde in,

onafhankelijk van de batterijspanning.

Qeschikt voor het laden van een 2-Volts cel,

6f een 4-Volts- of een 6-Volts-batterij.

Stroomverbruik uiterst qering.

Werking absoluut geruischloos.

6een breukrisico, aangezien de lampen door

een sterke metalen kap worden beschermd.

Lange levensduur.

Philips fabrikaat, dus een _ver strekkende

garantie.

Vraagt de tienduizenden gebruikers hoe hun de Philips Gelijkrichter Nr. 327 of Nr. 450 (beide volgens het- zelfde principe gebouwd) bevalt en U koopt slechts een

PIN IILIIGELIJKRICHTER

659

elementen, moet er zorg voor gedragen worden dat zij niet op een vochtige of een heete plaats gezet worden.

Vocht en hitte zijn zeer nadeelig voor droge elementen en bekorten den levens- duur aanzienlijk.

Plaats nooit de elementen op eenige meters afstand van het ontvangtoestel; zet ze er zoo dicht mogelijk bij en zorg dat de verbindingsdraden naar den ont- vanger zoo kort mogelijk zijn. Het ele­

ment kan veel spanning onnoodig verlie- zen, wanneer het door middel van lange verbindingsdraden met het ontvangtoestel verbonden wordt.

Waak altijd tegen kortsluiting, want dit berokkent een element groote schade. Deze kan zoo aanzienlijk zijn, dat het zelfs niet meer in staat is, om stroom te leveren.

In de praktijk is gebleken, dat droge elementen het voordeeligst staande ge- bruikt en bewaard kunnen worden, aan-

ANDERSEN & POLAKAMSTERDAM — P. C. HOOFTSTRAAT 40

Telefoon 26587Lcverancier van eerste klasse Radio-toestellenen Lissen, H. A H., General Radio, Baltic

onderdeelen, enz.H Levering aan den handel met gebruikelijke karting ■

gezien de liggende houding een ongunsti- gen invloed op den levensduur schijnt te hebben.

Hoe bereiken we een storingsvrije Ontvangst?door D. C. VAN REYENDAM.

FIGUUR 64 is het beloofde bouw- schema van de zeslamps neutro- dyne ontvanger.

Dat het maken van een dergelijk toestel geen kleinigheidje is kunnen we daaruit al direct zien, de eerste indruk is een wirwar van draden. Zoo erg is het echter niet en bij de samenstelling van dit schema is er wel degelijk rekening mede gehou- den hoe de draden het beste kunnen loo pen.

De frontplaat is een en vijftig centi­

meter lang en zestien en een halve centi­meter hoog.

Links boven komen de vier gloeidraad- weerstanden te zitten en daaronder plaat- sen we de voltmeter. Aan de voltmeter komt een snoertje en aan elk der gloei- draadweerstanden wordt een stekkerbus verbonden.

Door middel van de stekker, die aan het snoertje bevestigd is en deze bussen, kunnen we van iedere lamp afzonderlijk de spanning meten. Een drukschakelaartje D.S. maakt het mogelijk de spanning der anodebatterij te controleeren.

U.S. is een schakelaartje dat het moge­lijk maakt alle lampen stroomloos te maken.

De gloeidraadweerstanden zijn hier niet van het model, dat in Holland het meest

gebruikt wordt, dat zal echter geen moei- lijkheden opleveren.

Ci is de primaire condensator, capaci- teit vijfhonderd centimeter.

De Neutrodyne condensatoren zijn alle aangegeven met de letter N.

C2 is de tweelingscondensator, elk der condensatoren waaruit deze bestaat hebben een capaciteit van vijfhonderd centimeter. Deze condensatoren zijn tezamen grot te regelen, de fijnregeling is echter voor beide afzonderlijk. De beide hoogfre-

quente kringen worden hiermede tege- lijkertijd afgestemd.

C3 is de roostercondensator, capaciteit driehonderd centimeter.

C4 en C5 zijn de condensatoren be- hoorende bij de weerstandsversterker, beide hebben een capaciteit van 0.06 M.F.

C6 is een condensator van 5000 centi­meter capaciteit.

C7 is van de zelfde grootte als C6.

C8 de terugkoppelcondensator heeft een capaciteit van vijfhonderd centimeter.

Van de lampen is:1 de eerste hoogfrequntlamp.2 de tweede hoogfrequentlamp.3 de detectorlamp.4 de eerste lamp laagfrequent (trans-

formatorversterking).5 de tweede lamp laagfrequent (weer-

standsversterking eerste lamp).6 de derde lamp laagfrequent (weer-

standsversterking tweede lamp).Alle onderdeelen komen op de front­

plaat te zitten, een uitzondering daarop maken de blokcondensatoren, de transfor- mator, lampvoeten en houders van hoog- frequenttransformatoren, verder nog de weerstanden voor de weerstandsversterker.

De potentiometer heeft een weerstand van vierhonderd Ohm.

Bij nadere beschouwing blijkt het dus, dat aan dit toestel niet veel moeilijkheden te ontdekken zijn. Voor alles moeten wij bij het monteeren denken aan goed sol- deerwerk, door slecht soldeeren is al heel wat radio-ellende ontstaan.

Ik geloof niet dat ik nog veel over dit schema behoef te zeggen en wil dit artikel besluiten met den wensch, dat velen een neutrodyne zullen maken.Alkmaar, Aug. ’26.

NOEM „RADIO-WERELD"BI] BESTELLING AAN ADVERTEERDERS.

BEZOEKT DE

Electrotechnische- en Radio-Beurs elken Dinsdag, HOTEL MONOPOLE

MIDDENSTEIGER, ROTTERDAM

DIVERSE FIRMA’S ZIJN HIER GEEXPOSEERD

M.B-

660

661

A

Glo

elstr

oom

wee

rsta

nden

50 O

hm. C7

Cond

. 50

00 c

.M.

M.S

. M

eetst

ekke

r. C8

V

lak C

ond.

500 c

.M.

C4, C

5 Cond.

0.06 M

.F.

C6

Cond

50

00 c

.M

N

Neu

trodo

n Con

d. 50

c.M.

C2

Twee

lings

Cond

. 1 X

50

0 c.

M.

C W

eers

tand

en Pl

aatje

. C3

Co

nd.

300 c

.M.

C. 1

Prim

. Con

d. 50

0 c.M

. U

.S.

Sleu

telsc

hake

laar

.D

.S

Dru

ksch

akel

aar.

M B

M

eetb

usje

s P.

M.

Pote

ntio

met

er 40

0 Ohm

V

.M

Vol

tmet

er 0—

6 en

0-15

0 V

olt

Lange afstands-ontvangst in het kust- en _______________ scheepsverkeer _______________

door G. J. MUUSZE.

AL spoedig bleek, dat hier- curreeren viel met Schevenin- mee absoluut niet te con-

gen-Haven en ook niet met Devizes (Gku) en Norddeich (Kav), die eveneens een

belangrijk worden ingekrompen. maar dit bracht met zich mede een evenredige ver- grooting van het antenne-systeem. Im- mers de eenvoudige wet: „hoe kleiner an- tenne, hoe meer hoogfrequentversterking”,

hoogfrequentlamp toe te passen. Bij die eene hoogfrequentlamp was de Bellini- Tosi-raam-antenne, hoewel toch nog van onngeveer 150 m2, oppervlakte, veel te klein, zoodat deze voor het lange-af- standsverkeer niet in aanmerking kon ko- men. Men kwam dus in de noodzakelijk- heid, zeer groote raam-antennes te plaat- sen en men was daarbij te Ymuiden ge- hee! afhankelijk van de situatie van het post- en telegraafkantoor, waar de radio moest worden ondergebracht en dat mid­den tusschen de huizen is gelegen. Er was reeds een radiomast aanwezig voor de zendantenne van de reserve-zender voor het kustverkeer op de 600 Meter-golf, ter- wijl toevallig een hooge telefoon-mast op een gunstig punt in de buurt stond. Tus­schen deze beide masten werd een #5n- draadsraam gespannen, dat een lengte verkreeg van 80 Meter met een opper­vlakte van 1400 M2.; de onderzijde hier- van loopt een paar meters boven de hui-

lange afstands-scheepsverkeer voeren. Hetgeen in de eerste plaats noodig bleek, was een richtinggevoelige antenne inplaats van het uit alle richtingen even goed op- vangende antenne-aarde systeem. Daar uit verschillende richtingen moet ontvan- gen worden, was feitelijk een draaibare gerichte antenne noodig, zooals b.v. bij den richtingzoeker van Bellini-Tosi aan­wezig is. Proeven met een 6-lamps rich­tingzoeker, waarvan 4 lampen voor hoog- frequent-versterking en bijbehoorend raam-antenne systeem, bestaande uit twee loodrecht op elkander staande raam-an­tennes, waaruit volgens het systeem Bel­lini-Tosi iedere gewenschte ontvangrich- ting is te kiezen, leerden al dadelijk, dat ook deze methode ongeschikt voor het doel was. De voordeelen van het richt- effect wogen bij lange niet op tegen de nadeelen van de slechte golflengte selec- tie, die het toeste! eigen is. Het wijzigen van den richtingzoeker in een toestel met tusschenkring, gaf geen verbetering; prac- tisch bleek, dat een toestel met eenvou­dige hoogfrequent-versterking in een om- geving van meerdere antennes of geleiders niet aan hooge eischen van golflengte- selectie voldoet.

De hoogfrequent-versterking moest dus

is nog altijd van kracht en daaruit voIgt eveneens: hoe hooger en uitgebreider het antenne-systeem, met des te minder hoog­frequentversterking kan worden volstaan. (Moge dit niet meer voor korte golven gelden, voor de golven, waarvan hier sprake is, is dit wel het geval). Ten einde de golflengte-selectie, die eigenlijk bij deze soort ontvangst in de eerste plaats in de perfectie moet zijn, niet door hoog- frequent-lampen te schaden, bleek het te Ymuiden wenschelijk niet meer dan £6n

66?

zen, terwijl de bovenzijde gemiddeld ± 20 Meters hooger hangt. De opstaande zijden verschillen veel in lengte, daar de radiomast veel hooger is dan de telefoon- mast en gestreefd werd naar een zoo groot mogelijk raamoppervlak.

Het raam is daardoor niet rechthoekig, doch heeft den vorm van een trapezium; dit kwam de gemiddelde raamhoogte ten goede welke van invloed is op de ont- vangsterkte evenals de lengte van het raam. De onregelmatige raamvorm is niet

zoo zeer van beteekenis als wel het effec­tive oppervlak en de richting. De onder- zijde van het raam is ongeveer in het midden doorgeknipt en de uiteinden goed gei'soleerd verbonden; deze uiteinden zijn met invoerdraden, die ongeveer een meter van elkander ioopen, met het toestel ver­bonden. Hoewel die invoerdraden zoo kort mogelijk zijn gehouden, zijn ze nog be- trekkelijk lang (25 k 30 Meter) in ver- band met de ligging van het kantoor ten opzichte der masten; de raamwerking wordt niet merkbaar gewijzigd door de lengte der Ioodrecht staande invoerdraden. Dit raam loopt ongeveer Noord-Zuid en met een goed toestel bleek de ontvangst met £6n lamp hoogfrequent en twe£ lam- pen laagfrequentversterking voldoende selectief en sterk om daarmee het lange afstandsverkeer met schepen in zuidelijke en noordelijke richtingen aan te vangen. Er zijn echter meer ontvang-richtingen bij dit verkeer en voor afwijkende richtingen bleef Ymuiden weer achter bij Scheve- ningen-Haven, waar in het vrije duin-ter- rein rondom het station meer ontvang- mogelijkheden zijn te scheppen. Door het spannen van nog twee raamantennes te Ymuiden, zoo goed en kwaad het in ver- band met de ongunstige situatie van het radiokantoor mogelijk was, is ten slotte een complex verkregen, waarmee door verschillende combinaties zoodanig is te manipuleeren, dat uit alle ontvangrichtin- gen minstens even goed als te Scheve- ningen-Haven en op de buitenlandsche stations ontvangen wordt.

In het voorgaande hebben we gezien, dat men voor het verkeer met sche­pen over lange afstanden (tot onge­veer 3000 kilometers) is gekomen tot het gebruik van groote een-draads-raaman- tennes, opgesteld in de richting, waaruit ontvangen moet worden. Om voor dit ver­keer een ideaal ontvangstation in te rich- ten zou men eigenlijk moeten gebruik ma- ken van een vrij en afgelegen terrein, waar men in elke gewenschte richting draad-ramen zou kunnen spannen.

In verband met het belangrijk aantal radio-telegrammen, dat met schepen wordt gewisseld en om oeconomische re- denen moest het station echter worden in- gericht in het bestaande post- en tele- graafkantoor te IJmuiden, waar met het oog op het drukke telegraafverkeer aldaar een voldoende aantal telegraaflijnen en snelwerkende telegraaftoestellen beschik- baar waren om de telegraminen van het radio-verkeer gemakkelijk per lijn te kun­nen „verwerken”.

In plaats dus van een uit radio-tech- nisch oogpunt voor het doel zoo gunstig mogelijke installatie te kunnen maken, moest men zich aanpassen aan de be­staande situatie en moest men cr van ma­ken wat er in die omstandigheden van te maken was.

Zou men bij vrijheid van handelen b.v. een raam-antenne hebben opgesteld, die precies Ioodrecht staat op de richting van de beide gevaarlijkste en lastigste concur- renten: Norddeich en Devizes, thans kon men slechts ramen spannen, zooals met de plaatselijke situatie overeen was te brengen, zonder op radio-technische voor- deelen te kunnen letten.

De beide storende stations Norddeich en Devizes, die dikwijls werken op de golf 2400 Meter, welke ook door de schepen in verbinding met Scheveningen-Haven (IJmuiden) wordt gebruikt, Iiggen met IJmuiden op een lijn. Om de zeer lastige storing van die beide stations te ontgaan, had men wellicht met een raam-antenne, Ioodrecht op de verbindingslijn der drie plaatsen, kunnen volstaan. De richting van zoo’n raam-antenne zou beantwoorden aan de ontvangst van schepen in de buurt van Messina, waar de „Suezbooten” een druk verkeer met Scheveningen-Haven hebben. Zou de practijk hebben uitgewe- zen, dat op een raam niet beide stoorsta- tions tegelijk „loodrecht” zijn te krijgen, dan had men er twee van kunnen maken. Zoo zou men zich op een vrij terrein en op de eischen van het verkeer en op de bekende storingen hebben kunnen instel-

len, terwijl men thans in de gegeven om­standigheden veel aan het toeval moest overlaten. Intusschen was het toeval den Rijks-Radiodienst hier tamelijk gunstig.

Men spande dus ramen tusschen be­staande punten en verkreeg daarmee een raam van 1400 M2. oppervlak in de rich­ting Noord—Zuid en een raam van 400 M2. oppervlak in een richting NO—ZW.

Het eerste raam voorzag in de behoef- ten van het verkeer met Hollandsche sche­pen in de Middellandsche Zee tusschen Tanger en Messina en was tevens geschikt voor het enkele schip, dat naar het hooge onlangs, wanneer tot de Noord-Kaap on­geveer verbinding werd onderhouden. Het tweede raam zou moeten dienen voor de schepen op de route naar Zuid-Amerika (Lissabon, Las Palmas). Dit raam bleek echter te klein om daarmede de reeds be- haalde ontvangst-resultaten van Scheve­ningen-Haven te IJmuiden te evenaren. Een of twee dagen varens ten Zuiden van Las Palmas werd gewoonlijk reeds ver­binding met Scheveningen-Haven verkre­gen; dit bleek met het kleine raam te IJmuiden meermalen onmogelijk. Boven- dien is het traject Lissabon—Gibraltar de zwakke zijde van ons scheepsverkeer op lange afstanden. Er schijnt daar een soort toestand te heerschen, die reeds met de Renaming van ,,b!inde plek” wordt aan- geduid en die elders op aarde ook is op- geinerkt. Geheel ..blind” is het bedoelde traject ten opzichte van ons land wel niet, doch de radioverbinding van dat traject met Scheveningen-Haven is als vasten re- gel belangrijk slechter dan met alle ove- rige trajecten, waarin radioverbindingen onderhouden worden, ook bij langere af­standen. Terwijl b.v. met sommige Suez- booten de verbinding bij Port-Said al goed is, wordt van Gibraltar tot Lissabon het radiocontact verloren bij gelijke zend- energie en in overigens dezelfde omstan­digheden van lucht- en andere storingen tijd van den dag.

De slechte ontvangst is wederkeerig, (Vervolg op biz. 668.)

Probeert eens de nieuwe PETERS-ANODE-BATTERIJDeze zijn aftakbaar in cellen van volt. In alle voltages overal verkrijgbaar.

ook voor negatieve roosterspanning.== Tevens groote sorteering in RADIO-ARTIKEL.EN

N.V. v|h Gebr. Peters, AmsterdamPrinsengracht 222 // Telefoon 48882

663

DE bijna uitsluitend bij amateurs bekende l.f.-versterkingsmethode zijn die met transformatorweer-

stand of smoorspoelkoppeling. Er zijn echter nog veel andere, waarvan dan de push-pull schakeling het meest bekend is. Een overzicht van deze versterkers, waar- bij geen cascadeschakeling wordt toege- past, vindt men in de Radio-Amateur No. 33. M.i. zijn deze versterkers wel zeer in- teressant, maar voorloopig voor amateurs en luisteraars van weinig practische waarde.

Overigens bevat dit nummer nog vele interessante artikelen, waaronder een be- schrijving van de zender KC4 te Ebers- walde, van het pentatron-toestel en een referaat over een voordracht van Prof. Dr. Esauyer de invloed van de atmosfeer op het radio-verkeer. Zijn conclusie is dat bijna het eenige wapen in den strijd tegen de luchtstoringen het verhoogen der zendenergie. Met richtingseffecten mag men bijv. niet te ver gaan, omdat men heeft vastgesteld dat een (ruimte) radio­golf niet altijd uit dezelfde richting komt. Het pentatron is, zooals men weet, een lamp met twee roosters en twee platen. Reeds in 1924 werden er proeven mee ge- nomen, die nu eindelijk tot de constructie van een bijzonder toestel hebben gevoerd. Dit toestel heeft slechts een lamp, en is bestemd om een plaatselijk station tot op 20 K.M. afstand op een luidspreker te ont- vangen voor eenigszins lange afstandont- vangst is het meer geconstrueerd. Ik meen echter uit het artikel te kunnen lezen, dat deze lampen binnenkort afzonderlijk ver- krijgbaar zijn. Wanneer het zoo ver is, kom ik er uitvoerig op terug.

Conus-luidsprekers (kunnen we eigenlijk niet net zoo goed kegel-luidsprekers zeg- gen?) zijn in den laatsten tijd nogal popu- lair, daarom zal er wel veel belangstelling zijn voor een luidspreker in de „Wireless World” No. 5 beschreven. Een eigenlijke conus is het niet, de membraan wordt door een bewegelijk spoeltje in trilling ge- bracht. Door dit spoeltje, in een sterk

magnetisch veld geplaatst, gaat nu de luid- sprekerstroom. De membraan heeft een zeer groote doorsnee, ruim 50 c.M., de luidspreker heeft een hoogte van wel % M. In hetzelfde nummer vindt men nog een uitvoerig artikel over golflengte en fre­quence. Het zal den lezer echter nauwe- lijks interesseeren, dat ik het met den schrijver niet in alle punten eens ben, vooral niet wat de vergelijking van Iucht en aethergolven aangaat. Verder vindt men nog een overzicht van allerlei zeefkringen. De schrijver is geen voorstander van de gewoonlijk gebruikte serie- of parallel- zeefkringen, maar beveelt tusschenkringen aan. Hij komt dan zelfs tot een schema als dat van fig. 1. Ongetwijfeld wordt het toestel dan selectief, maar hiertegenover staan dan m.i. de volgende bezwaren: Zijn de drie af te stemmen kringen eenigszins

vast met elkaar gekoppeld, dan is de af- steniming ’n heksentoer, omdat die van de verschillende kringen niet onafhankelijk zijn. Is de koppeling daarentegen los dan zal het energieverlies zoo groot zijn, dat een extra lamp noodig wordt. Voor den gemiddelden amateur lijkt me daarom het gebruik van tusschenkringen niet al te wenschelijk, liefhebbers van veel experi- menteeren, natuurlijk uitgezonderd. Bo- vendien is het er meestal om te doen een bepaald station uit te zeeven, wat met de gewone zeefkringen heel goed gaat, ter- wij! de afstemming van de zeefkring zoo goed als onafhankelijk van die van de roosterkring is, dit beteekent gemakkelijke afstemming.

Een draagbare ontvanger wordt in de ,.Wireless World” No. 6 beschreven. Het toestel is in hoofdzaak voor ontvangst van Daventry bestemd, waardoor het zeer klein geconstrueerd kon worden, omdat de spoelen dan juist zoo groot gemaakt

664

kunnen worden dat de parallelcondensa- toren vast zijn. Hierop worden eenige mo­deller! van het karakteristieke oppervlak van een lamp besproken. Tenslotte wordt een richtingszoeker beschreven. In de grond van de zaak is dit een raam-ont- vanger. Deze hebben meestal een niet al te erg uitgesproken richtingseffect. Met een der gebruikelijke raamontvangers was het mij bijvoorbeeld onmogelijk te Am­sterdam, Hilversum uit te filteren. In elke stand van het raam werd Hilversum ont- vangen. Om het richteffect namelijk zoo scherp mogelijk te krijgen mag alleen de magnetische component van de ontvanger op het raam inwerken. Daarom werd de

ontvanger geheel afgeschermd en het raam voor het grootste gedeelte. De afscherming werd daardoor bereikt dat evenwijdig met de draden van het raam aan de binnen- kanten en buitenkant er van eenige ge- aarde draden gespannen werden, die al­leen aan de bovenzijde van het raam niet onderling verbonden waren. De ontvan­ger was een superheterodyne. Met deze ontvanger kan ook duidelijk aangetoond worden dat de radiogolven niet steeds in dezelfde richting komen, er kunnen ver- schillen van over de 60° optreden. Dit hangt dan natuurlijk met veranderingen in de atmosfeer samen.

M. M. BIEDERMANN. (48)

Q. S. T.VOOR DEN M1CROFOON.

Eerstvolgende uitzendingen van den Vrijz. Prot. Radio Omroep:

5 September: 10.30 uur (Kerkdienst uit het Qebouw der Vrije Gemeente te Am­sterdam). Spr. Mej. Dr. N. A. Bruining te Scheveningen. Tekst Hebr. 11 : 27 (Leid- sche vertaling) „Want hij was sterk, om- dat hij als het ware den Onzienlijke zag.” Te zingen liederen (N. P. Bond Bundel): Lied 230 : 1 en 2, Lied 237 : 1 en 2, Lied 250 : 1 en 3 en Lied 144.

12 September: 7 uur’s avonds (Uitzen- ding uit de Studio te Hilversum). Spr. Ds. L. de Baan, Ned. Herv. Predt. te Drag- ster-Compagnie. Onderwerp: God?!D.w.z. Twijfelt gij aan God! Neemt gij zijn bestaan zonder meer aan! Ot is God een dagelijksche vreugde: Te zingen lie­deren (uit den Evangelischen gezangbun- del): Gez. 4 : 1 en Gez. 16 : 1 en 10.

EXAMEN TER VERKR1JGING VAN HETDIPLOMA ALS RADIO-TECHNICUS.

Ter voldoening aan Art. I van het Re- glement voor de examencommissie ter ver- krijging van het Bondsdiploma voor Ra- dio-technicus deelt de directeur van het Instituut voor Radio-telegrafie te Rotter­dam aan belanghebbenden mede, dat het schriftelijk gedeelte van bedoeld examen zal worden afgenomen te Rotterdam op Dinsdag 21 en Woensdag 22 September 1926. telkens van 3—5 nam. en van 7—9 nam. in een der Iokalen van genoemd In­stituut, gelegen aan de Graaf Florisstraat 74a/b.

Candidaten, die daaraan wenschen dee! te nemen, moeten hun verlangen daartoe

665

te kennen geven aan voormelden directeur v6<5r Dinsdag 7 September a.s.

Zij storten daartoe bij den directeur van het Instituut voor Radio-telegrafie een be- drag van 10 gld. tegen kwitantie, welke ter deelneming aan het examen moet wor­den getoond.

Alleen zij, die voldaan hebben aan de eischen van het schriftelijk gedeelte, zullen worden opgeroepen om deel te nemen aan het practische deel van het examen.

De exameneischen worden kosteloos op aanvraag toegezonden.

RADIO IN HONGARIJE.Ook in Hongarije neemt het aantal ra­

dio-amateurs snel toe. De Hongaarsche Omroep heeft het plan opgevat een krachtstation op te richten, dat in geheel Hongarije door middel van kristaldetec- toren gehoord kan worden. Dit nieuwe station zal op het eiland Csepel in de na- bijheid van Budapest worden gebouwd, daar deze plaats voor het beoogde doel bijzonder geschikt blijkt te zijn. Dit nieuwe Hongaarsche station, dat in de rij der groote Europeesche zenders zal wor­den opgenomen, zal ongetwijfeld met vreugde door de radio-amateurs worden begroet.

HET DEENSCHE PROGRAMMA OP DE LANGE GOLF.

Het Kopenhaagsche avondprogramma wodt op de golflengten 950 M., 1250 M. en 2400 M. uitgezonden.

NOEM „RADIO-WERELD"BIJ BESTELLING AAN ADVERTEERDERS.

(Vervolg van biz. 663.) zoodat als feit moet worden aanvaard, dat de radioverbinding van Holland met een gebied langs de Westkust van Spanje en Portugal aan een constanten nadeeli- gen invloed onderhevig is. Vermoedelijk zijn de gebergten van Spanje daarvan de schuld, hoewel elders de aanwezigheid van bergen de radio-verbinding wederom absoluut niet hindert. Zoo was er b.v. mooie verbinding met de ,,Rotterdam” van de Holland-Amerika-lijn, terwijl dit sehip bij Konstantinopel tusschen hooge bergen voer, op een afstand, waarop met de „blinde plek” geen verbinding mogelijk is. De aard en het materiaa! der bergen zou dus misschien in deze een rol spelen. Overigens is opgemerkt, dat de bewuste plek voor het station Devizes in Engeland minder „blind” is, wellicht omdat de Spaansche gebergten in dat geval minder in den weg liggen.

Voor het verkeer met de schepen van de Holland-Amerika-lijn van en naar New-York en met de Suez-booten van Messina tot de Roode Zee had men nu nog een raam-antenne noodig; door de plaat- sing van een onnoozele houten telegraaf- paal op Rijksterrein sloeg men twee vlie- gen in 6en klap. Men kon tusschen die paal en de bestaande radiomast aan het Kanaal een raamantenne spannen van 1650 M-. oppervlakte in een richting WNW—OZO, precies in de groote-cirkel- richting van New-York en Roode Zee (men weet, dat radiorichtingen dikwijls sterk afwijken van schijnbare richtingen). Dit raam beantwoordde aan de eischen van het radio-verkeer en vormde boven- dien geen belemmering voor het drukke rij-verkeer daar ter plaatse. Er is daar onder de radio-installatie langs het Noord- zee-Kanaal een soort „onderlangs” en „boven-over”; door de telefoonpaal te plaatsen op het randje van ,,boven-over" kon de onderzijde van het raam hangen boven den afgrond van „onderlangs”, zoodat deze installatie op den openbaren weg geen verkeersbelemmering vormt en aan haar doel beantwoordt.

Alleen wordt deze raam-antenne in me- chanische continu-schommeling gehouden door IJmuidens straatjeugd, die daartoe halverwege in de telefoonpaal pleegt te klimmen, doch de electrische continu-gol- ven, die met het raam worden opgevangen hebben daar gelukkig niet den minsten hinder van. Men heeft vergeten het be- kende bordje ,,hoogspanning-levensge- vaarlijk”, dat op Rijksontvangstations

pleegt uit te hangen, ook aan dezen tele- graafpaal te spijkeren, zoodat IJmuidens jeugd onbewust aan dit soort levensge- vaar is gewend geraakt en nu niet nicer door bordjes is af te schrikken van de ge- noegens van mechanische antenneschoni- melingen. Met dit laatste raam waren de plaatselijke mogelijkheden uitgeput en had de Technische dienst van de Rijkstele- graaf, die zich met de installatie van het station bezig hield, gedaan, wat maar eenigszins in het belang van de ontvangst op verren afstand gedaan kon worden. Het oorspronkelijke gewone honingraat- toestel, waarvan wij in ons vorig opstel spraken, was vervangen door twee van de beste ontvangtoestellen, die bestaan: twee Telefunken-ontvangers van verschillend type, waarvan een als reserve voor lange en kortere golven is bedoeld.

Het toestel, dat geregeld voor de lange afstand-ontvangst in gebruik is, wordt door Telefunken genoemd ,,groszstations- empfanger, doch in de wandeling de „bad- stoel” genaamd wegens zijn vorm en af- metingen; het reserve-toestel is op bij- gaande foto goed zichtbaar. De kenmer- kende eigenschappen van de ,,badstoel”. die het onderscheiden van amateurs-ont- vangers zijn hoofdzakelijk: de afstand en onderlinge positie van primaire en secon- daire kring (door de Duitschers „ein- wandsfrei” genoemd), de mogelijkheid van ultra-losse koppelingen door draai- bare en op- en neer-beweegbare spoelen, de prachtige cylinder-spoelen van litze- draad in capaciteits-vrije bankwikkeling, de maatregelen tegen lichaamseffect door afstandbediening van koppelingen en con- densatoren, de scheiding van afstem-mid- delen van bij-apparaten, als detector, zwe- ver, versterkers en dergelijke. Het eigen-

lijke toestel is slechts een ideaal ,,afstem- apparaat", waaraan diverse lampappara- ten geschakeld kunnen worden. Het re­serve-toestel heeft litze-draad-spoelen met aftakbare bijgewonden terugkoppelspoel benevens horizontale koppeling doch heeft overigens meer de kenmerken van de amateurs-toestellen. Beide toestellen be- antwoorden zeer goed aan hun doel. Aan de installatie is nog toegevoegd een ,,toon- versterker”, bestaande uit een tusschen- kring en een toonfrequentie-generator, beide op de foto zichtbaar onder de raam- invoeren. Het apparaat in zijn geheel is zelden bruikbaar, doch de tusschenkring bewijst uitstekende diensten als zeefkring, waarover we wellicht later nog iets kun­nen vertellen.

Aan de beschreven ontvanginstallatie ontbrak nu nog een groot raam, gericht op Lissabon (Las Palmas) en een raam, loodrecht op de richting der dagelijksche stoorstations. De installeerende dienst kon deze niet aanbrengen, doch de exploi- teerende dienst wist op vrij eenvoudige wijze in dat gemis zoo goed mogelijk te voorzien door een bepaalde wijze van ma- noevreeren met de drie aanwezige raam- antennes, namelijk door deze op diverse wijzen met elkander te combineeren. We zien op de foto een ebonieten strook met steekbussen, waarop de zes invoeren der drie raamantennes benevens de invoer van een gewone antenne op uitkomen; bo- vendien is er nog een steekbus voor ,,aarde”. Iedere steekbus heeft een parallel- steekbus, hetwelk allerlei combinaties mo­gelijk maakt.

Over de theorie en resultaten dier com­binaties zullen we een volgende keer schrijven.

FrequentieDe Ideaalsteprecisie-draaicondensator

op Aardemet fijnregeling 1 : 180

Constructie zonder weerga waar-

door de GEHEELE ROTOR _______________________wordt voortbewogen.Alleenverkoop en voorraad voor Nederl. en Kolon.:

Alrred Meiler, Electro- en Radio-Engros, Vleeschstr. 77, VenloFABRIEK RITSCHER & FOLKEN G.M.B.H. BERLIN S O 26

666

GEEN amateur of hij spreekt over elementen en accu’s. Het leek ons, daar het blijkt dat eenig

inzicht omtrent principe en werking nog zoo vaak ontbreekt, daarom zeer ge- wenscht om ditmaal iets mede te deelen over de eerst bedoelde stroombronnen; over de andere groep een volgend maal.

Het principe van een element kunnen wij gemakkelijk als volgt leeren kennen. Neem eens aan dat men in een glazen bakje, gevuld met verdund zwavelzuur twee staafjes koper plaatst. Nu nemen wij een zeer gevoeligen voltmeter, die wij even met de koperstaafjes verbinden. Wij me- ten niets; dus er bestaat geen spannings- verschil. Nu vervangen wij de eene kope- ren staaf door een zinkstaaf en zie... we meten een spanning. Hoe is dit verklaar- baar? Wei als volgt:

In het eerste geval wordt uit beide ko- perstaven door de aanraking met het zuur electronen uit het koper getrokken; beide staven worden ten opzichte van de vloei- stof positief electrisch (te weinig electro­nen), maar ten opzichte van elkaar be­staat er geen verschil; er is dus geen spanningsverschil.

In het tweede geval is de toestand als volgt: het zwavelzuur trekt electronen uit het koper, terwijl het zink de eigenschap heeft om electronen uit het zwavelzuur te trekken. Noodzakelijk moet daarom tus- schen koper en zink een spanningsver­schil ontstaan; het koper wordt positief, het zing negatief.

Wij hebben nu een element verkregen. Evenwel zal blijken, dat dit slechts kor- ten tijd een electrischen stroom af kan le- veren. Wat gebeurt er? Aan de koper- staaf hecht zich een gaslaagje, terwijl zich aan de zinkstaaf een scheikundige ver- binding vormt. Nu is het eigenaardige,

. lets over Elementen ,door R. SWIERSTRA.

dat er tusschen deze verbinding en het gaslaagje een spanningsverschil optreedt, dat juist tegengesteld werkt aan het oor- spronkelijke spanningsverschil waardoor dit noodzakelijk kleiner moet worden. Het feit, dat zich als het ware nieuwe polen in het element vormen, noemt men polari- satie.

Om nu een element te verkrijgen, dat vrij langen tijd eenzelfde spanning be- houdt, moet men een middel toepassen, waardoor het vormen van het gaslaagje voorkomen wordt. Hiervoor zijn nu vele methodes gegeven. De stoffen, welke wij daarvoor gebruiken, heeten depolarisators.

Kiezen wij nu als voorbeeld het alge- meen verbreide Leclanche element. De eene electode bestaat uit kool, de andere uit zink; ze zijn gedompeld in een sal- maniakoplossing (wat niet veel verschilt

van een keukenzoutoplossing). De kool- staaf is omgeven door een hoeveelheid bruinsteen als depolarisator. Kool en bruinsteen zijn samengevat in een poreuze pot of in een zak of buidel. In het laatste geval spreekt men van een buidetelement. Voor transportabele doeleinden worden z.g. droge elementen vervaardigd. Deze onderscheiden zich van de hiervoor be- handelde natte elementen daarin, dat de ruimte tusschen (of rondom) de electro- den is gevuld met een vezelachtige stof (b.v. asbest of zaagsel), welke gedrenkt is in de noodige oplossing, zoodat men dus eigenlijk niet met absoluut „droge” elementen te doen heeft.

Zeer kenmerkend voor elementen is de electromotorische kracht (e.m.k.) d.w.z. de spanning, die binnen in het element werkzaam is en het mogelijk maakt dat

o-a—4—4—4—-4~4~»--4~4"4~-4~4--4"»

N.V. L. ZELANDERGed. Glashaven 23-25 ROTTERDAM

SINGEL 142-144

AMSTERDAMGelkingestraat 34

GRONINGEN

KEUZE UIT 5 R ADIO-INST ALLATIES:A. „Elzed” toestellen met ingebouwde, aftakbare spoelen, zeer eenvoudig . __

te bedienen......................................................................................................................B. 150,-B. „Elzed dc Luxe" apparaten in eikenhouten kast met afsluitbare deurtjes, ■

ingebouwde, aftakbare spoelen voor lange en korte golfontvangst, bijzonder selectief................................................................................................................................ II. 1*5,—

C. ..Herald" toestellen, ter directe aansluiting aan de lichtleiding, zoodatgeen accu en geen batterijen noodig zijn, inch lampen, spoelen en voorzet- apparaat.........................................................................................................................11. 59*,—

D. ..Burndept” apparaten „Ethophone V" No. 1505 in mahoniehouten kast, met selector, spoelen, 4 Philips lampen, anodebatterijen, accu,..Ethovoi'' luidspreker, dubbele hoofdtelefoon en antenne...............................II. 59#,—

E. ..Burndept Superheterodyne” toestellen No. 1559 in mahoniehoutenkast met afsluitbare deurtjes. waarbij antenne op het dak en aardleiding vervallen. inclusief 2 raamantennes, 7 lampen, anodebatterijen. accu en ,,Ethovoi" luidspreker................................................................................................. II. 1375,— <1

LUIDSPREKERS:..Philips” luidsprekers ..................................................................................................11. 69,— p. st.Burndept luidsprekers „Ethovox” met mahoniehouten hoorn.................... H. 75,— ,Burndept luidsprekers „Ethovox” met metalen hoorn............................. II. 65,— ,Burndept luidsprekers „Ethovox Junior” met metalen hoorn . . . . il. 36,— ,Burndept »Peter Pan” luidsprekers met metalen hoorn........................ H. 19,— ,

[ BEZOEKT ONZE GEHOORZALEN

667

Xeemf Korting TransformatorenOm onvervormde muziek te hooren.

een blijvende strooming van electriciteit optreedt, als men de beide electroden door een geleiding verbindt.

De grootte van de e.m.k. is afhankelijk van de sport van het materiaal der elec­troden en van de soort en het gehalte van het zuur. Bij nieuwe Leclanche elementen is zij ca. 1.50 volt. Als gevolg van de polarisatie, die bij deze elementen niet volkomen wordt opgeheven, daalt de e.m.k. bij het gebruik.

Behalve de e.m.k. is ook de inwendige weerstand d.w.z. de weerstand, dien de stroom binnen in het element ondervindt, van belang. Daardoor ontstaat in het ele­ment een verlies aan spanning. Als men dit spanningsverlies van de e.m.k. aftrekt, houdt men de spanning over, die tusschen de klemmen van het element beschikbaar is. Deze klemspanning is het nu, die voor de praktijk zeer belangrijk is. Was b.v.

de inwendige weerstand 0.2 ohm, de e.m.k. 1.5 volt en de stroomsterkte 0.1 A. dan zou het spanningsverlies 0.2 X 0.1 = 0.02 volt zijn en er zou een klemspanning van 1.48 volt overblijven. Bedroeg daar- entegen de inwendige weerstand 5 ohm en de e.m.k. 1.3 volt, wat bij gebruikte ele­menten voor kan komen, dan zou het spanningsverlies 5 X 0-' A = 0.5 volt zijn en men houdt slechts 0.7 volt als klemspanning over. Hoe ouder derhalve een element wordt hoe sterker de klem­spanning zal achteruitgaan, ten eerste omdat de e.m.k. kleiner wordt en ten tweede omdat de weerstand toenoemt.

De levensduur van een element is be­halve van de deugdelijkheid der con- structie, sterk afhankelijk van de stroom- afname. Elementen kunnen in het alge- meen slechts geringe stroomsterkten leve- ren; gewoonlijk bedraagt deze enkele tien-

tallen van m.-A. Hoe grooter een element is, hoe grooter de stroomsterkte is, die gedurende een bepaalden tijd kan wor- den afgegeven. Is een element in staat om gedurende 100 uren een stroom van 70 m.-A. af te geven voordat de klem­spanning te laag is geworden, dan zegt men dat dit element een capaciteit heeft gehad van 100 uren X 0.070 ampere of 7 ampere-uren. Zou men echter ditzelfde element voortdurend met b.v. 7 m.-A. be- lasten, dan zou haar capaciteit belangrijk grooter zijn; het element zou zelfs Ianger dan 1000 uren dienst kunnen doen.

Het is intusschen wel duidelijk, hoe ge- wenscht het eigenlijk is, dat op elk element wordt aangegeven hoe groot de stroomen zijn, die dit gedurende bepaalde tijden kan leveren m.a.w. hoe groot de capaci- teiten zijn bij verschillende stroomsterkten.

Radio Probieem No. 3lemand heeft op zijn toestel een goe-

den voltmeter van 500 ohm weerstand aangebracht om de gloeispanning van elk der vier lampen, welke ieder met een af- zonderlijken gloeidraadweerstand gere- geld worden, door middel van een om- schakelaar af te lezen (4-volts accu). Bij het meten van de spanning op de eerste lamp meet hij slechts 4 volt; hoe de knop van den weerstand ook staat, bij het meten van de tweede lamp meet hij lagere span­ning, indien er minder weerstand wordt ingeschakeld, doch nimmer 4 volt. Bij de derde lamp doet zich hetzelfde verschijn- sel voor, doch indien hij den weerstand geheel uitschakelt (den stroomkring on- derbreekt) wijst de voltmeter 4 volt aan, iets wat bij de tweede lamp niet het ge- val was. Bij de vierde lamp wijst de meter alleen spanning, indien de gloeidraad­weerstand uitgeschakeld is. Welke fouten zijn gemaakt?

OPLOSSING.Dit probieem is gesteld om een inzicht

te geven in het meten van spanningen over verschillende weerstanden. Door tus­schen twee punten van een stroomkring

een voltmeter aan te sluiten, meet men het spanningsverschil, dat aan de uiteinden van den overbrugden weerstand heerscht; de aanwijzing van den voltmeter is juist als de inwendige weerstand van den volt­meter groot is t.o.v. den overbrugden weerstand en indien niet een groote weer­stand in serie met den voltmeter staat. Bij

de eerste lamp werd de voltmeter aange- sloten tusschen de punten A en C; dan wordt de voile batterijspanning gemeten, onverschillig hoe de stand van den gloei- stroomweerstand W is. Bij de tweede lamp werd de meter geschakeld tusschen de punten A en B; dan wijst deze het spanningsverlies over den weerstand W

RADIO kan een genot zijnZooals de NEW EDISON iets aparts bracht en de gegronde antipathie van muziekliefhebbers tegen gramofoons omzette in intens verlangen een NEW EDISON te bezitten, zoo brengen ook onze

RADIOAPPARATENiets aparts ....

Kunstzaal EDISON668

aan. Hoe kleiner deze weerstand, des te geringer het spanningsverschil! Daar ech- ter steeds de weerstand van den ingescha- kelden gloeidraad, waarover spannings- verlies optreedt, in serie staat, zal nim- mer de voile spanning gemeten worden. Wordt bij E het contact verbroken (de gloeistrooinweerstand wordt afgescha- keld), dan staat de voltmeter in serie met den gloeidraad over den accu en daar de weerstand van den uitgeschakelden gloei­draad klein is t.o.v. dien van den volt­

meter, zal deze practisch de voile accu- spanning aanwijzen.

lndien, zooals bij de derde lamp, de tout begaan wordt, den voltmeter aan te

sluiten tusschen de punten A en D, doet zich hetzelfde voor als hierboven beschre- ven, daar de weerstand tusschen de pun- ten E en D te verwaarloozen is t.o.v. dien van den voltmeter, echter zal, indien het

contact bij E verbroken wordt, de meter niets meer aanwijzen. Indien ten slotte, zooals bij de vierde lamp de fout gemaakt wordt den meter aan te sluiten tusschen de punten E en D, wijst deze geen span­ning aan, daar door het gedeelte D E geen stroom gaat. Wordt het contact bij E ver­broken, dan wijst de meter ongeveer de voile batterijspanning aan, daar dan in serie met den voltmeter slechts de weer­stand W en den uitgeschakelden gloei­draad zich bevinden.

Het juiste schakelschema voor de aan-

sluiting van den voltmeter volgt hier- onder:

De prijs werd toegezonden aan den in- zender van het bovenstaande schema, den heer D. C. Kraaij te Ochten. Van de ove- rige oplossingen was ook die van den heer W. Croon Jr. te Rotterdam o.k.; echter was het antwoord minder zorgvuldig be- werkt.

lets over het laden van Accu’s

AANGEZ1EN vrijwel alle electri-

citeitsbedrijven in ons land wis- selstroom leveren, dient men, in

geval men zelf zijn accu’s wil herladen, tot de aanschaffing van een gelijkrichter over te gaan.

Zoo’n gelijkrichter is een instrument dat de eigenschap bezit een electrischen stroom slechts in eene richting door te laten. Nu is het laad-apparaat, dat bij de amateurs de meeste ingang gevonden heeft, zonder twijfel de gloei-kathode- gelijkrichter, waarbij de wisselstroom eene ventielwerking ondervindt in een lucht- ledig of met een verdund gas gevuld gla- zen vat, waarin een gloeiende kathode en een of meer koude anoden zijn aange- bracht.

Een gelijkrichter met een anode laat den stroom slechts gedurende een helft van eene periode door, terwijl gedurende de andere helft van de periode de stroom onderbroken is.

door Ir. G. A. TEN HOOPEN, Laborant bij de Accumulatorenfabriek

,,Varta”, Amsterdam.

Dit geeft natuurlijk een gering nuttig effect, hetgeen beter wordt voor een ge­lijkrichter met twee anoden, waarbij beide helften van de wisselstroom-periode ge- bruikt worden.

Met deze lainpgelijkrichters verkrijgt men evenwel geen volkomen gelijkstroom, doch een gelijkstroom, waarbij in de fre­quence was den wisselstroom kleine pul- saties of wel sterkte-veranderingen optre- den, m.a.w. de stroomsterkte van dezen pulseerenden gelijkstroom is dus veran- derlijk, echter zal een draaispoel-Ampere- meter wegens de traagheid van het be- wegelijke systeem niet in staat zijn, deze kleine variaties aan te toonen. Deze meet dus de gemiddelde waarde van de stroom­sterkte, welke een maat is voor de in de batterij gevoerde lading.

Deze aanwijzing vormt echter geen maatstaf voor de verwarming of voor het energieverbruik; de stroomsterkte die deze grootheden uitbeeldt wordt genoemd de

669

effectieve stroomsterkte en deze kan wor­den afgelezen op een hittedraad- of een weekijzer-Amperemeter.

We zien dus dat de gemiddelde en de effectieve stroomsterkte niet gelijk zijn, waaruit volgt dat men op den draaispoel- en op den hittedraadmeter verschillende waarden zal aantreffen.

De verhouding van de effectieve tot de gemiddelde stroomsterkte wordt met de benaming vormfactor aangeduid. Hoe kleiner deze factor is, des te beter is het nuttig effect van den gelijkrichter. Nu blijkt de vormfactor voor een gloei- kathode-gelijkrichter met Sen anode on­geveer 1.60 te zijn, voor een twee-ano- digen gelijkrichter ongeveer 1.15 *). Deze waarden zijn bovendien afhankelijk van den juisten krommevorm van den wissel­stroom. Daar het nuttig effect bij benade- ring omgekeerd evenredig is met het

*) Deze cijfers gelden voor sinusvormigen wisselstroom.

SMUA.qra: J. F. Karlson, Korpen Goteborg.

Een merkwaardig amateur is de 60- jarige operator van SMUA, de apotheker Karlson. Wanneer men hem 200 bezadigd op zijn leuningstoel ziet zitten, is het moeilijk zich voor te stellen, dat hij mee doet aan het zoo jolige amateursverkeer op de korte golf. Toch kan men aan de manier van werken en de woordkeus niet merken, dat hij de senior van de Zweed- sche amateurs is.

Het heele station zette Karlson zelf inelkaar!

De zender is te zien op de rechterkant van de tafel en is een losgekoppelde Hart­ley. Als zendlampen doen twee parallel- geschakelde Marconi L.S.5 dienst. Met een hoogspanning van 360 volt gelijk- stroom wordt een input van ongeveer 25 Watt bereikt. De spoelen zoowel van den zender als van den ontvanger zijn van

Baltic, de Zweedsche fabriek voor korte golf-materiaal.

De ontvanger staat rechts van den zen­

der en is van het Reinartz-type: O-V-l, een toestel waar Karlson zeer tevreden over is.

Veel last werd ondervonden met het maken van een geschikt antenne-systeem: wel gat de antenne-amperemeter vol- doende uitslag maar de uitstraling scheen niet goed te zijn.

Het beste voldeed een 18 Meter lange

kwadraat van den vormfactor, blijkt hier- uit wel het voordeel van een gelijkrichter met twee anoden tegenover die met slechts een anode.

Amp. Een voorschakel-weerstand is voor eene dergelijke laadinrichting niet noodig, zoodat het laden al zeer eenvoudig is en dan 00k door een ieder kan geschieden.

Fig. 1.

Veel gebruikte gelijkrichters met 2 anoden zijn de bekende Philips en Trans- forma-apparaten welke gebruikt kunnen worden voor het opladen van gloeistroom- batterijen van 1—6 cellen waarbij de stroomsterkte door een ijzerdraad-weer- stand constant wordt gehouden op 1.3

De wijze van opstelling is aangegeven in fig. 1.

De toelaatbare maximale laad-stroom- sterkte, welke door den fabrikant van den accumulator op het behandelingsvoor- schrift is vermeld, heeft betrekking op de gemiddelde stroomsterkte, zooals deze dus

670

door een draaispoel-Amperemeter wordt aangewezen.

Menig radio-amateur verkeert in de meening, dat de stroomsterkte, op den hittedraadmeter afgelezen, niet hooger mag zijn dan de toelaatbare laadstroom, terwijl 00k wel eens de de max. ampli­tude van den wisselstroom als maat hier- voor wordt aangegeven.

In werkelijkheid is het echter voldoende, indien men met de gemiddelde stroom­sterkte rekening houdt, daar het voor de chemische omzetting in het element prac- tisch geen verschil maakt, of de gelijk- stroom geheel vlak is of met een frequen- tie van 50 per seconde pulseert.

Wel moet men rekening houden met de effectieve stroomsterkte wat betreft de verwarming, maar deze bedraagt bij de norinale elementen slechts hoogstens en- kele graden Celsius, zoodat hierdoor geen moeilijkheden ontstaan.

Het is dus voldoende, indien men het laden van een gelijkrichter controleeren wil, hiervoor een draaispoel-Amperemeter te gebruiken.

Bij gelijkrichters die op eene constante stroomsterkte zijn ingesteld, is uiteraard elk controle-instrument overbodig.

eendraads-antenne, gespannen op 15 M. hoogte, met een tegencapaciteit van 12 Meter lang op 6 Meter hoogte V-vormig ten opzichte van de antenne gespannen. Het amperage is dan 0.25 amp.

Met dit antenne-systeem worden SMUA's signalen goed hard over heel Europa gehoord.

L-1AS.qra: Dr. Aug. Schumacher Jils,

Luxembourg.Dit station legt zich voornamelijk toe

op het werken met geringe energie; de maximum input bedraagt dan ook slechts 1 Watt! Toch werd hiermede in een qso met SMUJ, Stora Mellby, in de Pool- cirkel — een afstand overbrugd van meer dan 2200 K.M. Zijn signalen komen sterkte 4 door!

De zender is een Mesny-symetrique, die met twee Fransche „Micro”-ontvang!am- pen werkt. Bij een plaatspanning van 65 volt nemen deze lampen 14 milli-Ampfere plaatstroom, dus een totale input van 0.91 Watt! Deze energie wordt of door een anodebatterij, of door een plaatstroom- apparaat geleverd. Het geheel is te zien op de achtergrond van de photo.

Voor den zender staat de ontvanger, eveneens van het Reinartz-type. Als lam­

pen worden hier de A 410 (detector) en E 406 (laag-freq.) gebruikt.

Op de wand bevindt zich een controle- schakelbord, waarmee de verschillende spanningen en stroomsterkten geregeld kunnen worden.

L-1AS wilt graag proeven doen met Hollandsche amateurs en vraagt ze hem op te roepen indien ze hem mochten hooren.

J. WOLFF SCHOEMAKER.

Zaterdag 21 Aug j.l. werd te Amsterdam onder groote belangstelling het Airvoice Radio House geopend. Voor zoover die door de vele fraaie bloemstukken mogelijk was, onderkenden wij de smaakvolle inrichting van deze nieuwe winkelzaak, waarin uitsluitend Airvoice-apparaten en enkele der beste luldsprekers zullen worden verkocht. Een gehoorzaat, welke tevens aan de zaak is verbonden, kan zonder eenige verplichting gereserveerd worden door lamilien, die eens kennis willen maken met de prestaties van den Omroep. — Onze foto toont v.l.n.r.: no. 1 de heer Fred. Engelsman, eigenaar dezer zaak; no. 4 A. van Santen. Voorz. v. d. N.B.R. en J. G.

N. Eweg, dir. N.V. Airvoice Radio.

RECTIFICATIE.In fig. 180 pag. 648 No. 35 is door den

teekenaar een tout gemaakt. De H.sp. I wordt niet direct met het filter maar met het contact 2 verbonden.

In No. 34 werd beweerd, dat bij de plaatstroomapparaat Muntgan-Fischer slechts een phase wordt gelijkgericht. Dit is niet juist, beide phasen worden gelijk­gericht, waarbij het spanningsverlies in de cel klein is. De spanning wordt daarom niet onthoog getransformeerd, de transfor- mator heeft een verhouding l : l.

AMERIKA EN DE KORTEGOLF- TELEFONIE.

Sedert de laatste weken werkt de tele- foniezender 2 XAF buitengewoon goed. De golflengte is 32.8 M. De muziekweer- gave is voortreffelijk en kan in dit opzicht met de beste Europeesche stations wed- ijveren. Bij het luisteren met hoofdtelefoon was van „fading” bijna geen sprake. Zendtijd: 2—5 uur’s morgens, roepletters MEZ.

671

Brown,LU IDSPREKERS

Aan de naam BROWN is zulk een reputatie van volmaakte afwerking verbonden, dat toekomstige koopers reeds vooruit weten, dat elk model zal voldoen aan iederen eisch voor geluidsvolume, zuiverheid van toon

- en uiterlijk —Alleen vertegenwoordiger voor Holland en Kolonien:

T. B. H OOG H O U DT

EEN NIEUWE DIRIGENT VOOR LONDEN (2.L.O.)

Mr. Dan Godfrey Jun., de dirigent van 't orkest van Londen (2.L.O.), heeft als zoodanig ontslag genomen en zal opge- volgd worden door John Ansell, voorheen dirigent in het Winter Garden theater.

piiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii l,iiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiniiiiig

I Electronen IEE In deze rubriek worden uitsluitend = = z.g. gelegenheids advertenties geplaatst = = tegen den prijs van fl.—voor minimum = H 5 regels, iedere regel meer a f 0.25. == Cliche’s worden bij deze advertenties = = niet afgedrukt. - Uitsluitend bij voor- = = uitbetaling, tot Dinsdags vo6r 12 uur. =Oiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiS

Welke firma is genegen prima werkende Ra- dio-toestellen in consignatie te zetten in groot muziekinstrumenten-magazijn.

R.-W. 1691.

STANDLIJST 3e I.R.T.A.Standno. Standno.

Airvoice Radio, N.V.; Amsterdam 53 en ged. 54 Mandersloot, Tech. Bur.; Maarssen 100Andersen <S Polak; Amsterdam 12 Erich. Meiler; Den Haag 65—66American Radio-House; Muiden 10—15 Metaalgieterij Holland; Amsterdam 96Amplion Agentschap; Amsterdam 6 Metaalwarenfabr. „de Zon”, Utrecht

Metha Ing. Bur.; Den Haag75—76

Amradio; Amsterdam 31 120Amst. Elem.fabriek v/h Peters; Georg. Muller; Amsterdam 130

Amsterdam It v/h J. Mulder, Techn. Bur.; A’dam 45Baltic A.Q.; Den Haag 115—116 Ned. Bond van Radioh.; Amsterdam 127Berg en Burg; Amsterdam 14 Ned. Chr. Radio Verg.; Wageningen

Ned. Radio-Handel, Den Haag77

v. d. Bergs 'Co’s Metaalhandel;55 en ged. 54

114Amsterdam Ned. Radio Ont.fabr.; Amsterdam 95

Biedermann & Co.; Amsterdam 101—102—103 Ned. Seintoest.fabr.; Hilversum 92—93—94Bontekoe Irving; Hilversum 56 Jos. Nieman; Rotterdam 32—33W. Boosman; Amsterdam 27 Nierstrasz, Techn. Bur.; Amsterdam 97Gebr. Bottcher; Apeldoorn 112 S. M. Nijkerk; Amsterdam 104 en ged. 105Climaxophone. R. T. Handelsbur.;

70P. Penning; Amsterdam 50

Amsterdam N.V. Philips Radio; Eindhoven 1—2—21—22A. J. Cohen; Amsterdam 84 en 88 Plan C. Techn. boekh.; Rotterdam

Joh. A. Postuma; Amsterdam123

Connector Ing. Bur.; Amsterdam 38 118J. W. Cremer; Amsterdam 113 A. A. Posthumus; Baarn 25—26Detha N.V.; Amsterdam 39 Gebr. Prins; Amsterdam 110Dominit Accuml.fabr.; Amsterdam 20 Radio Dekker; Amsterdam 71 en ged. 72J. Duiker, Techn. Handel-Mij.;

36—37Radiohandel. Maandblad de 90

Den Haag Radio Leeuwis; Utrecht 78—79B. F Duran, Amsterdam 74 Radio-Luistergids; Amsterdam 59—60Eerste Nederl. Mij. tot Expl. van Radio Maatschappij 126

Draadl. Telegr. N.V.; Rotterdam 98 Radio-Musica; Amsterdam 8Electro-Union; Amsterdam 111 Radio Wereld 90Elfa, Batterijenfabriek; Amsterdam 49 Radio-Zet Zeguers; Maastricht 34—35Engelander & Co.; Amsterdam 82 Rafalowitsch; Amsterdam 121Etafem; Amsterdam 117 Ruhber-lndustrie; Den Haag 119G. Fellinga; Amsterdam 129 Gaanderij R.-K Radio-Gids; Amsterdam 81P. Geervliet, Amsterdam 92 v. Santen & Co.; Amsterdam 106 en ged. 105A. van Gelder; Amsterdam 30 v. Seters & Co. Handel-Mij.;A. E. Gerritsen; Amsterdam 28 en 29 Den Haag 63—64S. Groenhuysen; Amsterdam 67 Ph. J. Schut; Amsterdam 107J. Haagman; Rotterdamv. d. Heem Bloemsma; Den Haag

99 Siemens & Halske. afd. Telef.;86 en 87 Den Haag 122

A Helffer; Amsterdam 40—41 H. R. Smith; Amsterdam 47—48Heybroek’s Grooth.; Amsterdam 108—109 R. S. Stokvis & Zn. Handel-Mij.;Hevtmeyer & Co.; Amsterdam 131 Gaanderij Rotterdam 4—5—19—18Hoffmann Tech. Bur.; Amsterdam 9 L. Tokkie; Den Haag 80R. van Hoften; Amsterdam Sigarenstand Uro Mij.; Scheveningen 57—58Holl. Isaria Mij.; Rotterdam 13 V.A.R.A. 69Hoik Radio-Mij.; Den Haag 73 en ged. 72 Varta Accumulatorenfabr.; A’dam 52Hooghoudt, T. B.; Amsterdam 3 J. C. v. d. Velde, Techn. Handel-Mij.;v. Houten <S Co.; Rotterdam 68 Den Haag 7Hulshof & Scheffer; Amsterdam 61 Weston Techn. Supplv Cv.; A’dam 91Holl. Draad- c5 Kabelf.; Amsterdam 44 B. E. M. Wientjes; Amsterdam 46E. E. van Keekem; Utrecht 83 S. Wijnberg; Amsterdam 95aA. Koekoek; Amsterdam 17 E. Zanten; Amsterdam 89G. P. Korf Jr.; Amsterdam 128 Gaanderij L. Zelanders. Handelsvereen. N.V,Sal. Lierens; Amsterdam 51 Amsterdam 23 en 24Alfred Ludert; Amersfoort 42—43 V Zwaan; Amsterdam

67216