153

Achalirinaka Jani Wanirinaka

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Achalirinaka Jani Wanirinaka
Page 2: Achalirinaka Jani Wanirinaka

1 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Jani wanirinaka Payiri Panka

Vida, pasión y muerte del Achalari

Por Félix Layme Pairumani

2013

Achalirinaka

Nº 22

Page 3: Achalirinaka Jani Wanirinaka

2 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Aymara markasataki. Taqi

qamasampi.

Page 4: Achalirinaka Jani Wanirinaka

3 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Achali naka. Jani Wanirika II

El título de esta obra fue tomado y convertido de RAYMI 2/ 10 Cuentos del Tiwula y Vida, pasión y Muerte de del Achalari de Félix Layme Pairumani, publicado en 1989 por el Centro Cultural JAYMA. Uニ;デゲ; ;ニ; ヮ;ミニ;┝; J;ミキW;マキヴキミ;ニ; ┌ニ;ミ; Iエげ┌ノノ;ヮ;wa. Derechos reservados:

Félix Layme Pairumani [email protected] www.aymara.ucb.educ.bo Número de ediciones: 1ra. Edición electrónica 2013 Diseño y digramaci Franz G. Laime P. Fotografía Tapa Salustiano Ayma Morales

Estilización realizada por Félix Layme en base a motivos tiwanakotas.

Page 5: Achalirinaka Jani Wanirinaka

4 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Utjirinaka Qalltañataki .......................................................................................................... 5 1 Tiwulaxa warmiruwa ikintatayna ........................................................................ 7 2 Tiwulaxa apilla apt’xatayna ............................................................................... 10

II. TIWULANA JAKATAPA T’AQHISITAPA JIWATAPA 2 ....................................... 13

3 Tiwulaxa apilla thaqhkämiwa qaritayna ............................................................ 13 III. TIWULANA JAKATAPA T’AQHISITAPA JIWATAPA 3 ...................................... 17

4 Apilla ch’uqkatasï sasawa jiwxatayna ............................................................... 17 II. Yatiriwa qamaqiptxatayna .............................................................................. 22 III. Mä warmiwa waynapampi sarxatayna............................................................ 31 IV. Jani jaqichaña munasa alisnukutanaka ........................................................ 38 V. Iwxiriwa mä iwxañakïxatayna ......................................................................... 42 VI. Awichuna uywata wajcha wayna ................................................................... 46 VII. Mä jisk’a warmixa yänaka alantayatayna .....................................................50 VIII. Panqarata panqararu sariri wayrunqu .......................................................56 IX. Chirachuxa pirwa puturuwa piquta churt’irïtayna ......................................... 61 X. Salumitaxa chacharu arknaqaña qaritayna ....................................................65 XI. Pacha Mamaxa uñjaskistütuwa ...................................................................... 72 XII. Ä kullakajarusa sapatuma churaskayäthxa .................................................. 79 XIII. Tawaqu chuphiru apsusaxa awtu alt’arapitayna .........................................85 XIV. Mirsikawa walja awtunïsa q’ala tukusxatayna ............................................ 90 XV. Q’ara q’ara tukuri, qullqini qurini apusnaqiri ................................................ 94 XVI. Ch’uqi Nayra tawaquwa «Jilataru» katjayatayna ....................................... 99 XVII. Warmiparu waynaqasawa karsilt’äsitayna ............................................... 105 XVIII. Tirisaxa Wakununa murinu thuqht’aski .................................................... 108 XIX. Kapulinaxa lunthatasiña yatintxatayna 1 ...................................................... 112 XX. Kapulinaxa Urtimalata sarnaqxatayna 2 .......................................................118 XXI. Kapulinaxa 40 q’ipirimpi uta q’ipsuyasxatayna 3 ........................................ 123 XXII. Mama Sarjintana sarnaqatapa 1 ................................................................ 128 XXIII. Mama Sarjintaxa jaqichasxataynawa 2..................................................... 132 XXIV. Tarukana sarnaqawipa ............................................................................. 137 XXV. TUKUYAÑATAKI ........................................................................................... 148

Page 6: Achalirinaka Jani Wanirinaka

5 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Qalltañataki

Jiwasa liyiña qillqañaru jichunuqtañataki

qillqata pankawa. Inasa akxata qillqatampi markasanxa liyiñaru qillqañaru jichunqtxsna.

J;ミキ マ;ヴニ;ゲ;ミ; ケキノノケデげ;ゲキモaruゲ; ノキ┞デげ;ゲキモ;ヴ┌sa jichunuqtkañänixa, inasa laqa markasana

arupaxa chhaqhtawayxchini. Ukata akhama panka qillqatampicha aymara aru jaktayxiristha

ゲ;ゲ;が ;ニエ;マ; ヮ;ミニ;ミ;ニ; ケキノノケデげ;ミデエ;く Lキ┞デげ;ゲキヴキ ケキノノケデげ;ゲキヴシモ;デ;ニキ┝;が ┌モ┝;デ;ゲ;

ケキノノケデげ;ゲ;ニキ┘; ┌ニ;ヴ┌ テキIエ┌ミ┌ケデゲミ;く J;ミキ yankañänixa, inawa jani yatiqksnati. Yanasa

yanasakiwa jichunuqtaña. Ukata aka pankaxa ukhama yanasa yanasa liyiña qillqaña munxañatakiwa qillqata. Taqpacha mä amtaki

sartañatakixa, amtaミ;ニ;ゲ;┘; ケキノノケデげ┝;モ;が jichhaxa ukaru┘; ノキ┞デげ;モ; ┞;デキミデ;モ;ゲ;く J;ミキ ukhamäkanixa, mä qawqhanina amtapaki, walïpasa janisa walïpa, arkaskañäni. Janiwa taqpacha amuyunakasa yatitaxa utjkaniti.

«Jani wanirinaka» pankasa, aka

«Achalirinaka» pankasa, uka amtampi aliqata

Page 7: Achalirinaka Jani Wanirinaka

6 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ケキノノケデげ;デ;┘;く Cエげ;ヴ;ミ;が Iエげ┌┝モ; デげ┌ノ;ヴ┌ ミキミ; ミ;ニエデ;┞;モ; Iエげ;マawa, ukhamarakiwa mä jani ノキ┞デげ;ゲキヴキ テ;ミキ ケキノノケ;モ; ┞;デキヴキ ┌ニ;ミ;ニ; yatintayañaxa. «Aka taqi phusphursa sixkämi tukjasxtha» sañjamawa. Chiqasa markasanxa

;ヴ┌マ;┞;ニキ ;ヴ┌ゲキモ;ミ; Iエげ;マ;ミキ マ;ヴニ@デ;┞ミ;┘;が ukatsa, jichhaxa qillqaña liyiñampi ukaru yatintゲミ;┝;が テ┌ニげ;マヮキ ノ;ケ;┘; ニ┌ミ;ミ;ニゲ;,

markasana sumana jakañapataki, jikipxsnasa. Ukatsa markasaxa janiwa jichhjama

sallqjatäkxaspati. Ukatakiwa arusana liyiña qillqañaxa wali laqa yatintaña wakiskiri, ukatsa markasa jani chhaqhtañpatakiwa ukaxa wali

qulla.

Uマ;ゲ; Iエげ;ケニ@マキ ケaノ; ヮげキ┞テキが ¿ukatti Iエげ┌┝モ; tunti デげ┌ノ; ノ;┘;┝; phusphuru sixkämi

jani nakhkatkanixa? Kunjamata Iエげ┌┝モ; デげ┌ノ; lawa nakhkatayañasa yatiñasawa. Chutillanakaru, wirluchanakaru, musunakaru

aymara parlayañasa yatintañasawa.

Page 8: Achalirinaka Jani Wanirinaka

7 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

I. TIWULANA JAKATAPA T’AQHISITAPA JIWATAPA 2

1 Tiwulaxa warmiruwa ikintatayna

Nayra pachaxa utanakaxa jaya

jayïritaynawa. Mä utanxa mä jichha jaqichasita chacha warmiwa utjasitayna. Mä uruxa

chachaxa alakipt'asiriwa qhirwa, warmi uywampi utaru jaytt'awäsina, sarawayatayna.

Tiwulaxa jaqina warmipxa wali

munirïtayna. Chacha ch'usasiri uñjasaxa, jaqiru tukt'asawa mä jayp'uxa, warmiru turiyirixa saratayna, wisitt'irjamakiwa utaru sart'atayna.

Page 9: Achalirinaka Jani Wanirinaka

8 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね Wisitt'anïmaya mamaね, sasawa

warmiru arch'ukitayna, warmixa «kawki jayatxaya qarita jutchi»が ゲ;ゲ; ニエ┌┞;ヮデげ;┞;ゲ;┝;が ukatsa jayp'üxïpanxa, wisita utaru katuqataynawa.

ね Wisitt'anitasaya,... uksarucha

qunt'askäta? ね, sasawa uta patillaru wisitxa

qunt'ayatayna. Jaqiru tukt'ata Tiwulaxa qurpachäsiñlaykuxa aliqata arumt'ayasitayna.

Ukata chhapthapiruxa Tiwulaxa

qurpachxita, sasawa, warmiru achikxatayna.

ね Qurpachawayitaya quli mamaね,

sasawa, Tiwulaxa warmiru achikt'asitayna. warmixa ch'amakthapxïpanxa, jaqi masiparu

khuyapt'ayasiña yatisaxa «iyawa» sataynawa. Warmixa wisitxa utaruwa irpantatayna.

Jaqiru tukt'ata Tiwulaxa jank'akiwa uta manqharu jalantatayna.

Ukata suti arumaruxa, thayawa, sasawa

Tiwulaxa ayqxatayna.

ね Thayawa mama, thayjituwa. ね Ukhamaxa qhiri k'uchsaya ikt'awayma.

ね Janiw... jaqiwa "qhiri k'uchu qhiri k'uchu" sitaspa.

Page 10: Achalirinaka Jani Wanirinaka

9 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね Ukhamaxa uta pampsaya ikt'awayma.

ね Janiwa, jaqiwa "uta pampa uta pampa" sitaspa.

ね Ukhamaxa pata lakatsaya wat'antanma. ね Janiwa jaqiwa "pata laka pata laka"

sitaspa. Sasawa Achalarixa jani kawkhsa utana ikiña munkataynati. Ukata warmixa satayna:

ね Ukhamaxa kawkhsa ikt'awäsmaxa, ¿kawkhpinraki ikirïtasti?

ね Taykäna puraka patapakpi ikt'askirïthxa. ね Ukhamaxa aka jak'atsaya ikkatanma.

Sasawa wisitana ancha arxayataxa warmixa thiyaparu ikkatayasxatayna. Wisitaru tukt'ata

Tiwulaxa mä ch'ipxtakiwa kusisita warmina thiyaparu ikkatatayna.

Page 11: Achalirinaka Jani Wanirinaka

10 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

2 Tキ┘┌ノ;┝; ;ヮキノノ; ;ヮデげ┝;デ;┞ミ;

Tiwulaxa ikkatxasa, jani kunjamatsa

warmiru llamkhañjamäpanxa, jiskt'añ;ミ;ニ;マヮキ┘; ノノ;┘ケげ;モ; ケ;ノノデ;デ;┞ミ;く

ね ¿Akaxa kunasa?ね sasawa Tiwulaxa

warmiru kururuta llankht'atayna. ね Akaxa kururü.

ね ¿Akaxa kunasa? ね Akaxa ñuñü. ね ¿Akaxa kunasa?

ね Akaxa t'ullü. ね ¿Akaxa kunasa?

ね Akaxa thixnï. ね ¿Akaxa kunasa?

Sasawa, Tiwulaxa siskht'asa, llamkht'asa

llamkht'asa qunqurita warmiru

llamkharxatayna.

ね Akaxa qunqurï. ね ¿Akaxa kunasa? ね Akaxa chachäna ququpawaね sasawa,

w;ヴマキミ; ヮげキミケ;ヮ;デ; ノノ;マニエデげ;デ;┝;が ゲ;デ;┞ミ;く

Page 12: Achalirinaka Jani Wanirinaka

11 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね ¿Aka quqxa janiti nayaxa

quqtげkiristhxa?ね sasawa, Tiwulaxa kusisita Ilamkhatayna.

ね Quqt'aña munasaxa quqt'askamsayaね

sasawa satayna, ukata Warmixa juk'ampjaruxa Tiwularu jisxatayna.

ね ¿Kunatsa ninkharatpacha jani jutkta, kunatsa ninkharatpacha jani jutkxta?

Ukhamawa ikjawayxapxatayna.

Willjtaruxa warmina chachapaxa paqara jutkämixa purinxataynawa.

Chacha puriri amuyasaxa warmixa inakiwa

sartxä, sartxä, thuqthapxä, thuqthapxä, sasa yanatayna.

ね Tata, Tata, sartma sartma, chachajawa, chachajawa purinki, mäkiya sartma...

Jaqiru tukuta Tiwulaxa janiwa ikiwitxa

unxtkataynasa, ukata warmixa nukhurpayä,

sasina amuyasxatayna, wali muspasawa sustuki arsutayna.

Page 13: Achalirinaka Jani Wanirinaka

12 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね Chinuntata, chinuntata, anjama

chinuntataね sasawa kuchillu aytasisa chinuntata apilla khariqasiwäsina, mullasa

phallapini, utata jalsuwätayna. Wali kusisita tukusawa chachaparuxa katuqatayna,

khumuqañsa yanapt'atayna. Uta manqhinxa khariqata ukjakiwa

Tiwulaxa thuqhthapitayna. Samkanjama sustukiwa anuru tukuwayxasa uta punku

ñakapini llusksuwätayna. Uka uñjasawa Chachaxa Warmiru sisxatayna.

ね ¡Wa!, kunasa ukaxa utata mistuwayi ¿anuti kunacha?ね warmixa jank'akiwa jani

katjayasiñlaykuxa satayna: ね Lunthata anüpachawa ¿Kunarakïnisti?

Page 14: Achalirinaka Jani Wanirinaka

13 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

II. TIWULANA JAKATAPA T’AQHISITAPA JIWATAPA 2

3 Tiwulaxa apilla thaqhkämiwa qaritayna

Warmixa uma phuchげ┌ テ;ニげ;ヴ┌┘;が Tiwulana apillapxa, chhuxurpayanxatayna.

Uküruxa mä jisk'a yuqallaru tukt'asakiwa

Tiwulaxa warmina utaparu jalch'ukitayna.

ね Apilla chuxita, apilla churxitaね, sasawa,

warmiru chachapa jak'ata satayna. Chachapaxa wali t'iñitawa warmiru satayna:

ね ¡Uka yuqallaxa kuna apilla sisa!

Page 15: Achalirinaka Jani Wanirinaka

14 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね Wasayp'urakisa mä juk'a apilla

apasinkänxa, uka churxita sispachä.

ね Churxamaya!... Sawäsina chachaxa uta anqata

mistuwayxatayna. Ukkañkamawa warmixa Tiwularu satayna.

ね Apillamxa uma phuch'u thakhiruwa chhuxurpayanxthxa.

Uka ist'awäsaxa laqapiniwa Tiwulaxa apilla thaqhasiri jalsuwätayna. Ukjanxa Tiwulaxa inapiniwa uksa aksa apilla thaqhatayna, taqi

thakhi saririnaka jaqinaka jiskhitayna.

Warmina utapa jalkañkamaxa, mä k'umu taykaliwa uma phuchげ┌ ゲ;ヴニ;ゲ;, Tiwulana

apillapxa irtasiwayxatayna. ね ¡Ay! ¿akasti? ... ¡aychjarakisä!.... ¡Ay!

Tata!, akhampi aka qamirinakaxa aychxa willipxixa!

Sasawa, taykalixa apilla pichart'asa

aptasiwayatayna.

ね Aka suma aychxa, asta phayasipuniwaね

sasawa q'aya Tiwulana apillapxa apasiwayxatayna.

Page 16: Achalirinaka Jani Wanirinaka

15 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Utaru purisaxa jank'akiwa nina phaykatatayna. Taykalixa jayawa jani aycha

manq'askxataynati, ukata niya qhatiti sasa ni-yata niyata phukhu uñantatayna, ukhama niyata

niyata phukhu qhuphirkämixa, Tiwulana apillapaxa, janiwa qhathkxataynati, pachpakïxataynawa. Ukhama

ankpachakiskïpanxa wali thithitawa taykalixa piqañaru apilIa liq'jañataki chukxatatayna.

Apillaxa liq'jataxa maysata maysa thuqhtatayna. Chukt'ata liq'kiri taykaliruwa apillaxa chara ニげ┌Iエ┌ デエ┌ケhkatxatayna.

ね ¡Ay! ¿akasti janicha aychäki?,

ankjamakirakisaね sasawa taykalixa sumpacha nayraru apilla irkatasisa uñxatatayna.

ね ¡Wa!, akaxa phichiljamarakisa... anu

phichiljarakisa... ¡Ay! ¡watïchï! ねsasawa

Tiwulana apillapxa uta qhiphäxaru liwikipxatayna.

Ukata mä juk'ampjaruxa Tíwulaxa wali

qarjata ukhama awichana utaparu

jalnuqakitaynawa, wali llakitawa taykaliruxa jiskht'asitayna.

Page 17: Achalirinaka Jani Wanirinaka

16 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ね Awicha, quli Awicha, apillcha irtasiskta,

apilla chhaqhayasthxa. ね Janiwa kuna apillsa uñjkthti,... ¡Ää!

¿Jumankänchä?, nayaxa «aychachï», sasawa irtasiskayäthxa, khaysäxaruwa liwtxthxa!...

Tiwulaxa janira suma arsuñsa tukuykïpana

mä ch'ipxtakiwa apilla thaqhtasiri jalsuwätayna,

ukhamata Tiwulaxa apillapxa katusxatayna.

Page 18: Achalirinaka Jani Wanirinaka

17 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

III. TIWULANA JAKATAPA T’AQHISITAPA JIWATAPA 3

4 Aヮキノノ; Iエげ┌ケニ;デ;ゲシ ゲ;ゲ;┘; jiwxatayna

Tiwulaxa apilla katusiwayxasaxa janiwa

kunampisa ch'uqkatasiña yatkxataynati.

Ukata jaqiru tukt'asawa mä sawuri

Taykaliru jikxatatayna. Aruntt'asaxa wali

achikt'asitayna.

ね Awicha, layiñamacha utjasktma, layt'arapiskäma, janiwa kuna lurañanïkthsa.

Page 19: Achalirinaka Jani Wanirinaka

18 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Taykalixa jani uka wayna uñt'atäpanxa wali

pächasitayna.

ね ¡Janjamakiwa utjkitixay!, kuna tumayküskstaya, ¿uñt'smatï?

Waynaru tukt'ata Tiwulaxa layiña

churäsiñlaykuxa wali achikt'asitayna.

ね Thaqhtakmaya awicha, inakiwa

layt'arapiskäma. «Inakiwa layt'arapiskäma», siri ist'asaxa

taykalixa mäkiwa qipa layiña ch'ankha qapumpi ukhama waynaru apxarayatayna.

Ukata mä juk'ampjaruxa waynaxa, taykalita

jayachaqaru jithiqañatakixa, sarakitaynawa. ね Awicha, khä qamañata layt'asinkä,

janiwa jaqi jak'atxa jusachirïkthti.

Taykalixa jani uñt'atäpanxa sarakitaynawa. ね Janipï jayaru sarätatixa, uñt'irisma

ukaxaya... ね Janiwa jayaru sarkäti, khä

qamañanakxaya layt'anchïxaね sasawa Tiwulaxa wali q'aphaki qamaña wikucht'asa taykaliru

Page 20: Achalirinaka Jani Wanirinaka

19 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

uñacht'ayatayna, ukhama sataxa taykalixa iyawa

sataynawa.

ね ¡Ukhamaxa apamsay!...mirintasiña urasaxa jawsanïmawa, laqawa jutäta, ampi

wawa. Tiwulaxa ねiyawaね sasa q'aphapiniwa

jalsuwayatayna. Uka qamañanxa Tiwulaxa apilla

ch'uqkatasiñatakiwa ch'ankha t'aqararakkitayna t'aqararakkitayna ukhamkämixa ch'ankhxa q'ala デろ;ケ;ミ┌ケ;デ;┞ミ;く AニIエろ; ;ニIエげ; Iエろ;ミニエ; muruq'xa tukjatayna.

Kunjampachasa ch'uqkatasiña jikipunitaynawa. Ukatxa wali kusisitawa ikiraskiri

wakanaka taypiru jalasina, akhama kantt'asisa, thuqht'atayna:

ね¡Wali walikïthway! kusa kusakïtway

nasa qhiri Mallku! waxra tarqa Mallkü!

Ukhama thuqht'kasaxa wastata Tiwulaxa apilla jalaqtayasxatayna. Mä qala ch'iyjata

k'ullk'u p'iyaruwa apilla jalantayasxatayna. Tiwulaxa inapiniwa uka qala p'iyata apilla irsxä

Page 21: Achalirinaka Jani Wanirinaka

20 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

sasa luqatayna, jurqhitayna. Asta mulla phallata

anuptxataynawa.

Wakaxa anu jurqhiri uñjasaxa mukhitayna, waxrä sasa yanatayna, ukata Tiwulaxa wakaru

thathatayna. ね ¡Qañ qañ, qañ qañ!...

kunsa uñch'ukista, nasa qhiri Mallku,

waxra tarqa Mallku, ¡Qañ qañ qañ!...

Ukata uksawa wakaxa maya waxrantasina Tiwulxa q'ala phathankasa allsuta, jiwata

jaqtxatayna.

Taykalixa inapiniwa «mirintasiñäni!», «manq'asxañäni!», sasa mirintasiña urasaxa layiri waynaru arnaqatayna.

Jani jaysanxïpanxa awichaxa laqawa

qamaña uñjiri k'umsuwätayna. Qamañanxa ch'ankhakiwa akch'a akch'a

t'aqanuqata ukhamäskatayna. Ukata wakanaka taypinxa qamaqikiwa

nayrasa llijkiriki, phatankasa qullsuta, «apilla

Page 22: Achalirinaka Jani Wanirinaka

21 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ch'uqkatasï», sasa yanata ukjana

jiwataskatayna.

ね Kuna supayaruraki ch'ankha churaspachäthstiね sasa jacht'asisawa Taylakixa

mä juk'a ch'ankha pallthapisiniwasa taniwayxatayna, siwa.

(Por Félix Layme Pairumani, en base a las versiones de: Bartola Pairumani,

Gregorio Ajacopa, Apolinar Ajacopa, Marcelino PéヴW┣ ┞ ぐく Aテ;Iラヮ;).

Page 23: Achalirinaka Jani Wanirinaka

22 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

II. Yatiriwa qamaqiptxatayna

Qullasuyunkiri jaqixa, kunjamatsa niya

yatiri chuymaniwa. Ukata markapasa qulla suyu satätayna. Uka markapana sutipa arusa qulla yä saña muni. Taqisa, kunasa qullaña uka aruxa,

uka arxa yattanwa. Ukaxa usutaru qullañawa. Uゲ┌デ;ヴ┌ ニげ┌マ;ヴ;ヮデ;┞;モ;┘;く Uニ;ゲ; ukhamächixa, Qulla suyu markanxa, chiqpachasa janiwa khitisa qullkakispati. Khitisa qullirïni, khitisa yatirïni, jani ukaxa, khitisa

janiraki yatirïkani, ukaxa thakhini thakhiniwa. Uニ;┝; ヮ;Iエヮ; ┘;ニげ; ;Iエ;chilanakana

chimputawa.

Jichha pachaxa, aka ispañulanaka マ;ヴニ;ゲ;ヴ┌ Iエげ;マ; Iエげキヴ┘ゲ┌┘;┞ニ;デ;┞ミ;が ukjatsa aka qhiphanakkamasa, markasanxa jaqinakaxa

jani kunansa irnaqañani, jani qullqini ukhamawa デげ;ケエキゲキゲニ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デゲ; ┞;デキIエ;モ; utanakasa aymara arupa axtasiyasa kastillanu テ;┘ケげニ@マキ ┞;デキIエ;ゲ;┝;が ;┞マ;ヴ; マ;ヴニ;ミ; chuyマ;ヮ;┝; マ;┞テデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;┘;く A┞マara

;ヴ┌ヮ;デ; ;ヴゲ┌モ; ヮげキミケ;ゲキヴキが テ;ミケげ┌ノノ; ;テ;ミ┌ミキ tukuña muniri, Mamani, Qhispi, Kunturi, Chuqi

W;ミニ;が テ┌ニげ;マヮキ ┌ニエ;マ; ゲ┌デキミ;ニ;ヮゲ; yaqha

Page 24: Achalirinaka Jani Wanirinaka

23 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

kastillanu aruru uñtata sutinakampi turkantasiri

ukhama markaruwa tukxapxatayna.

Ukhama chuymani jaqixa, テ;Iエげ; markanakanxa, janiwa kuna irnaqañsa

jikipxkataynati. Ukatxa muna jani munawa achilanakana sarnaqatapa, luratanakapa amtasipxatayna. Ukata nayraqataxa kuka

uñirita, jani kuka uñirïkasa, sarnaqxapxatayna. Uニ;デ┝; ケ┌ノノ;モ; ┞;ミデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;が ┌ニエ;マ;デ; ┌ニエ;マ;デ; ニげ;ヴキゲニ@マキゲ; テ;ミキ ┞;デキヴキデ; chimputäkasaxa, yatirita kunjampachasa sarnaqasa yatintxapxatayna. Yaqhipaxa

layqaruwa tukxapxatayna. Yaqhipaxa ina aliqa ゲ;ノノケ; ケ;マ;ケテ;マ; デ┌ニ┌ゲ;┝; ニげari yatirikiwa

tukxapxatayna. Ukatsa ukhampachaxa kunampi テ;ニ;モゲ;が ニ┌ミ;デ; マ;ミケげ;モゲ; ┞;デintxapxataynawa.

Akatjamata yatiri mistuta yatirinakaxa qamaqi chuymaniwa tukxapxataynaく J┌ヮ;ミ;ニ;┝;ぎ さマ@ wali kusa yatirixaが テ;ミキ┘; ケ;マキヴシニ;ゲヮ;デキざが ┌ニ;

arutxa armasxapxataynawa, ukhamarusa janiwa suma ┞;デニ;ヮ┝;デ;┞ミ;デキぎ さマ@ ;ゲニキ Iエ┌┞マ;ミキが テ;ケキ マ;ゲキヮテ;マ; デげ;ケエキモ;na sarnaqiri yatirirukiwa, yatiñaxa jusiriざ, siwa. Uka sawinaka armasaxa, jupanakaxa qullqilaykuxa kunjsa luqtanaka

lurjapxakitaynawa.

J;ケキ┝; ;ニ; デげ;ケエキゲキモ; マ;ヴニ;ミ┝a, qullirsa yatirsa wali thaqhapxatayna. Janira

Page 25: Achalirinaka Jani Wanirinaka

24 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

uspitalanakaru sarkasaxa yatiri ukpini テキゲニエデげ;ゲキヴキ sariri yatitataxa, kuna lurañatakisa yatirpuni テキゲニエデげ;ゲキヮ┝キヴシデ;┞ミ;く Uニ;デゲ; ┌ニ; テ;ミケげ┌ キゲキミキが uspitalanaka qullirinakaxa, kuna jani yäni ┌ゲ┌デ;ミ;ニ;ヴ┌ゲ;ぎ さ;ニ;xa janiwa walïkiti,

ニエ;ヴゲ┌モ;┘;ざ ゲ;ゲ;ニキ┘;, qullqilaykuxa, kharsuñataki sarxatxapxirïtayna. Markasaxa ;ミIエ; テ;ミキ ┘;ノデげ;モ;ミakankiwa. Mätuqitxa

┞;デキヴキミ;ニ;ゲ; ┘;ノシニキデキ テ;ミケげ┌ キゲキミ; ノノ┌Iエげ┌ミデ;デ; qullirinakasa walïkarakiti, kamachañapuni

wakisxchispa. Ukatsa ukaxa janiwa taqïkiti, chiqpacha qullirisa ukhamaraki yatirisa, ukatsa ┌ニ;┝; ┘;ノキ テ┌ニげ;ニキchisa utjarakiwa. Sallqa yatirisa

ニげ;ヴキ ケ┌ノノキヴキゲ;が ニ┌ミテ;マ; キゲデエ;ヮキデ@ニヮ;ゲ;が ケエ;ミ;┘; qullqiki munaskapxキが さ;ニテ@ミキ┘;が ┌ニテ@ミキが saskapxi.

Ukatsa yaqhipaxaが テ┌ニげ;マヮキ ケ┌ノノケキ ;ヮゲ┌モa munirinakaxa: さニキマゲ; ニ┌デキ テ┌デ;モ;マ;┘;ざが sirinakasa utjarakiwa. Chiqpacha yatirixa wali デげ;ケエシモ;na jakasiriwa, jani kunaki qamasiski ukawa.

Jichhaxa mä yatiriwa qamaqi chuymaniru

tukxatayna. Mä yatirixa uka jani yatiritaki chimputäkasa

yatiriptataynawa. Jupaxa walpuni yatirita

sarnaqatayna, nayraqata larama naylunampi ヮげ;マヮ┝;デ;ゲキデ; ニ;ヴヮ;ミ; キヴミ;ケ;モ; ケ;ノノデ;デ;┞ミ;く Aka pachanxa, pachpa jaqina parlatapatsa ;マ┌┞デげ;ゲ; Iエキケデげ;モ;ニシIエキ┝;┞;が テ┌ヮ;┝; ┌ニエ;マ;

Page 26: Achalirinaka Jani Wanirinaka

25 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

;マ┌┞;ゲ;┝; ┞;ケエキヮ;ミ;ニ┝; Iエキケデげ;ニキデ;┞ミ;┘;く Ukhamata ukhamata larama karpapa willtawayasa utaparuwa sarawayxatayna,

utapana jaqiru qullaña katuqañataki ┘;ニデげ;┞;ゲキデ;┞ミ;く W;ヴマキヮ┝; マ;ヴニ;ヮ;ヴ┌┘; khithanukxatayna.

Ukaruxa waljawa jaqixa, jachañaru

purisaxa, テキゲニエデげ;ゲキヴキ ゲ;ヴ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;く M;ヴニ;ゲ;ミ┝; ;ミIエ; デげ;ケエキゲキヴキ┝; テ;ミキ┘; chachanakäkiti, jani

ukaxa warminakawa. Ukata uka yatirina ukaruxa warminakawa wali sarirïtayna. Ukaxa sunsunsa ;マ┌┞ニ;┞@ゲニキ┘;く J;ケキ┝; ニ┌ミ;┞マ;ミキ デげ;ケエキゲキモana

utjapxi, yaqhipaxa qullqsa chhaqhayapxi, ;┘デ┌デゲ; ニげ;マヮエキゲキヮ┝キが ┘;┘;ミ;ニ;ゲ; ┌ゲ┌ヴ┝キが imillasa jani jaqichasita wawaniptxi, yaqhipaxa ┌ヴ;ケゲ; ;ヮデげ┝;ヮ┝キが ┞;ケエキヮ;┝; warmimpisa

Iエげ;┝┘apxiが テキノヮ;Iエ;ミキ┝; Iエ;Iエ; ;ヮデげ┝;ヮ┝キく Ukhama kuna jani aytkaya, jaqipura lurjasita, ñanqhachjasita, テ;ミキ ┘;ノデげ;モ;ミ;ニ;┘; ┌デテキぐ

Mä lunqhu tawaqu warmiwa kuka

┌モ┝;デデげ;┞;ゲキヴキが ┌ニ; sallqa tiwula yatirina ukaru ゲ;ヴデげ;デ;┞ミ;.

に Tata yatiri, kukata uモ┝;デげ;┞;ゲキヴキ┘; jutthaに sasawa, warmixa yatirina ukaru

purintatayna.

Page 27: Achalirinaka Jani Wanirinaka

26 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

に ¡Ay! Kunasa kamachxi.

に Chachajawa yaqha tawaqumpi irpasxatayna, ukata «¿kawkirusa sarpacha?,

sasa», uka yatiña munthaに, sataynawa.

に Awira, ¿kuka apasintati? に Saya, akaxa kukaxa. に ¿Nayrachasti?に, sasawa yatiri kuka

tarillana kuka thawtatayna. に Akaxa nayrachaxaに sasawa warmixa pä

waranqa qhuyala qullqi kukaru irxaratayna. に ¡Chhuy! Phisqhawa mama sasa, laqawa

uka pä waranqa liwxarayatayna. Ukakata uka

mamaxa mäkiwa phisqha qhuyala qullqi churatayna. Laqakiwa yatiriruxa kuka

uñxatätayna. にÄä, akaxa wali jayankisä, janjamakiwa

kutinkaniti. に ¡Ay!に, sasawa warmixa jachantxatayna. に Akaxa, ukhampiniwa kukana mistu,

¿jichhüruxa ニ┌ミ; ┌ヴ┌ゲ;い Äが ケエ;ヴ;┞ヮげ┌ ¿jutasmasti?

にぅQエ;ヴ;┞ヮげ┌い に sasawa, warmixa jacha pichaqasisa satayna.

にJキゲ;が ケエ;ヴ;┞ヮげ┌┘;が ニ┌デデげ;ミキモ;ヮ;デ;ニキ ノ┌ヴデげ;モ@ミキが キゲキヮ; ;ヮ;ミシデ;ぐ ┌ニ;ミ;ニ; ;ニ;ミ;ニ; ;ヮ;ミシデ;ぐ

に ¡Iyaw!に sasawa warmixa sarawayxatayna.

Page 28: Achalirinaka Jani Wanirinaka

27 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Warmixa aliqapuniwa, yatirina arunakapa

yäqasaxa, kunanaksa althapitayna, chacha isinakapsa pallthapitayna, ukata mä

manqhancha isipa, yatirina ukaru iqañataki ┘;ニデげ;┞;ゲキデ;┞ミ;く Y;ゲデ; ┞;デキヴキミ; ┌ニ;ヴ┌ ゲ;ヴ;モ; ヮ;Iエ;┝; ヮ┌ヴキミ┝;デ;┞ミ;┘;く W;ノキ ケげ;ヮエ;ヮキミキ┘; jalxaruwätayna.

にTata yatiri, nayawa wasitata jutasktha. にÄä, wali ki juttaxa, kawkisa apantati.

に Saya, akaxa に sasawa, mayitanakapxa churatayna. Ukata yatirixa wakintayatayna, risaratayna, isipampi jawsasiri jawsiri tukutayna,

キミゲキモゲ┌ テキケげデ;┞;ゲ; ;ゲデ;┞ミ;が ┌ニエ;マ; ぐ

に Yasta akata kimsa uruta chachamaxa ニ┌デデげ;ミ┝;ミキ┘;く

に ¡Ay! Walikpini, tataに, sataynawa, uka warmina , kusisiñatxa, wali jiwakiwa qhanartxatayna.

に Ukjawa, akjawaに sasa, yatirixa

aliqapuniwa uka warmiru qullqi sakarawätayna. Mä uru, pä uru, kimsa uru, warmitakixa

ukaxa simana simanäkaspasa ukhamawa jayäxatayna. Ukatsa uka urunakaxa jalaki

jalaskatayna, kimsïri uruxa laqawa purinxatayna. Warmixa aliqapuniwa chachaparu

Page 29: Achalirinaka Jani Wanirinaka

28 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

suyantx;デ;┞ミ;く W;┘;ミ;ニ;ゲ; マ;ミケげ;┞;モ;ヴ;ニキが キゲキ┞;モ;ヴ;ニキが ケ┌ノノケキデゲ; ケげ;ノ;ヴ;ニキ. Chachana jaytjata warmixa walpuni, chacha kuttañapxa,

suyantxatayna. Janiwa kunasa chachapaxa ニ┌デデげ;nkataynati, mä kimsa urumpi

suyantatayna. Janipuniwa kunasa purinkataynati, warmixa wasitata yatirina uka jalatayna.

に Tata yatiri, janiwa kunasa purinkitiに

sataynawa, yatirina ukaru jalnuqasaxa. に ¿Jichhaxa kamachsnasa?に sasakiwa, wali

ノ┌ヮげキヴキ ノ┌ヮげキヴキ デ┌ニ┌デ;┞ミ;く Uニ;デ; テキゲ┝;デ;┞ミ;く に ¿Ukhamaxa chachamxa kutinxaña

munapintati?

に ¡Saya! にUkhamaxa kutiyaniñäniwa, akaxa janiwa

pantjtkaniti に, sasawa uta pamparu mä ikiña テ;ミデげ;ニデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ;ヴ┌ マ;┞;マヮキ, ukxaru マ;┞;マヮキが ┌ニ┝;ヴ┌ マ@ テ;ミケげ┌ ゲ;┘;ミ; テ;ミ┝;デデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ; キニキモ; ┘;ニデげ;┞;デテ;マ;ヴ┌ ┘;ノキ Iエげ;ノノ;デ;┞ミ;が ニキマゲ; ニ┌デキ マ┌┞デ;デ;┞ミ;が キミゲキモゲ┌マヮキゲ; ニ┌ヮ;ノ;マヮキゲ; ケげ┌ヮエキIエ;デ;┞ミ;ぐ ukata warmiru sisxatayna:

に あJキIエエ;┝; テキミケげキノノゲデげ;ゲキゲ; akaru ┘キミニデげ;マぁに, sasawa warmiru テキミケげキノノゲ┌ゲキ┞;デ;┞ミ;く W;ヴマキ┝; iyawa, laqakiwa isi apsusitayna.

Page 30: Achalirinaka Jani Wanirinaka

29 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

にぅQげ;ノヮ┌ミキデキ キゲキミ;ニ; ;ヮゲ┌ゲシ┝;い に Jisa, kunjamti taykama purakapata

マキゲデニ;デ@デ;┝; テ@ノノ; ┌ニエ;マ;ニキ ┘キミニデげ@デ;┝;に

ゲ;デ;┞ミ;┘;く W;ヴマキ┝; ヮげキミケ;ゲキゲヮ;Iエ; ヮげキミケ;ゲキゲヮ;Iエ; キゲゲ┌ゲキデ;┞ミ;┘;が ┘キミニデげ;デ;┞ミ;┘;く Yatirixa ukhamaraki isirasitayna, ukata warmiru winkkatxatayna, ukjawa warmixa sustuki thuqhtapxatayna.

に ¡Wa! ¿Kamachisa?に sasawa wali mulla

phalljata luqhiptatayna. Laqakiwa yatirixa satayna.

に Jumampi ikintañäni ukawa walïnixa,に

sataynawa. に Kamisa ukaxa walïnixa.

に Ukawa walïnixa, uka puntutächixayaに, ゲ;デ;┞ミ;┘;が ┞;デキヴキ┝; ┘;ノキ ;マ┌┞デげ;┞;モ; ┞;ミ;デ;┞ミ;ぐ ┘;ヴマキ ノ;ケ;┘; chika isthapisiñakkasa luqhjama jalsuniwayxatayna.

Warminakaxa jani amüpkitixa, ukata uka ┘;ヴマキ┝; マ@ テ;┞; ヮ;Iエ; ┌モデげ;デ; マ;ゲキヮ;ヴ┌┘; ┌ニ┝; ヮ;ヴノデげ;デ;┞na. Uka warmi masipaxa wali musparatayna.

にNayaruxa ukhamaraki luraña muntげitu に sataynawa.

にMä yatirixa, niya kikpaki luraña munxitu.

Page 31: Achalirinaka Jani Wanirinaka

30 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

に Nayana chachajawa yaqha warmimpi

sarnaqi, uka jaljtäñatakiwa, yatirina uka sartha. に ¿Ukatsti?

にAkhama situwa: jumampキ ゲキニゲ┌ ノ┌ヴデげ;モ@ミキが ミ;┞;ミ; テ┌マ;ミ; ケげキデ;┝; テキニキゲニ;ミキ┝; ┌ニ; マ@ kunarusa apañamawa, uka mä qiruru winumpi ┘;ニデげ;┞;ゲ; さケ┌ノノ;┘; ゲ;ゲ;ざ Iエ;Iエ;マ;ヴ┌ ┌マデげ;┞;モ;マ;が ┌ニテ;ニキ┘; Iエ;Iエ;マ;┝; テ;ミキ mayampisa uka yaqha warmimpi jani sarnaqxanitiに, sataynawa.

に¡Ayyy! Kunäskchi ;ニ;┝;ぐ ぐ

Page 32: Achalirinaka Jani Wanirinaka

31 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

III. Mä warmiwa waynapampi sarxatayna

Mä istansyanxa mä waynampi mä

デ;┘;ケ┌マヮキ┘; ┌モデげ;ゲキゲ; ノ;ケ; ニ;ゲ;ヴデげasipxatayna. Warmixa llätunka jilanakani pä kullaka

ukhamätaynawa. Waynaraki kimsa jila kimsa kullakaniraki, ukhamawa qamapxatayna.

Ukhamäsaxa wali kusawa, jaqitakisa muspkañawa, jaqichasipxatayna. Ukata

jaqichaskïpanxa: テ;ミキヮキミキ ┘;ノキ キ┘┝デげキヴキミ;ニ;┝; utjkxchiti, jani ukaxa iwxirina jilakipatäxchi, jani ukaxa maynïri ȯuka jaqicha iwxanakaȯ jani

ゲ┌マ; ニ;デ┌ケ┝Iエキデキが キミ;ゲ; ┌ニ; ゲ┌マ; ;マ┌┞デげ;┞a arunakaxa: maysa jinchuta maysa jinchu

atipsuwayxchi. Risima jaqichatatakixa wali kusjamäkiwa

┌ヴ┌ミ;ニ;ゲ; ;ヴ┌マ;ミ;ニ;ゲ; テ;ノデげ;ゲニ;デ;┞ミ;く K┌ミ;ゲ; kunächï, jichhaxa akata jutiri wawanakana jani

ヮ;ミデテ;ゲキゲ; ゲ;ヴデ;ヮ┝;モ;ヮ;デ;ニキ ┘;ノキ ;マ┌┞デげ;ゲキゲ; jaqïpxañpataki qillqtげ;デ;┘;く

Uka jaqichasita chacha warmixa テ;Iエげ; markaruwa, taqi jaqinakjama, inacha ukana

kuna qullqsa walpacha jikxatassna, khiti jaqisa

Page 33: Achalirinaka Jani Wanirinaka

32 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

マキミキ┘┌ゲ┌ミキゲ; ┌ニ; マ;ヴニ;デ; ニ┌デデげ;ミ┝;ヮ┝キ┝@が ゲ;ゲ;が sarxapxatayna.

Chiqasa kampu jaqinakaxa, テ;Iエげ; markana, mä qawqha maranaka irnaqasa, jani

マ;ミケげ;ミデ;ゲ; ケ┌ノノケゲ; キマ;ゲキゲ;が ┘;ノキ ケげ;ヮエ; キヴミ;ケデげ;ゲ;が ;┘デ┌ミキニキ┘; ニ;マヮ┌ヴ┌ ニ┌デデげ┝;ヮ┝キヴキく J;Iエげ; markanxa ȯuka jaqinakaxa uruya aruma,

ニ┌ミ;ミ;ニ; ノ┌ヴデげ;ゲ;ȯ awtu jikiñkamawa キヴミ;ケデげ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;. Pエキヴキ┞┌ゲ; ┘;┞ニげ;ミキ ;ノテデげ;ゲ;が jani ukaxa arusa kaltu jaqiru juchharayasa, kunasa kunächï, ukhampachasa yaqhipaxa awtu jikiñkamawa, テ┌マヮげisa juqhuta, atsa

ケげ;ヴ;ヴ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く

Uka suni markankiri warmimpi chachampixa janiwa kuna awtsa jikiña

yatkapxataynati, paqallqu wawanakaki jikxapxatayna. Chachaxa inamayawa uruya ;ヴ┌マ; キヴミ;ケデげ;ゲニ;デ;┞ミ;く Warminxa janiwa

chuymapaxa chuymapäkataynati, ina kunasa akata jutirinxa juparu wali kusasa suykaspa

ukhamaki amuyasiskatayna. Ukaruwa supayaxa ;マ┌┞デげ;┞┝;デ;┞ミ;が ゲ┌ヮ;┞;┝; テ;ミキヮ┌ミキ キニニキデキ┝; ¿janicha?

Uニエ;マ;ヴ┌ゲ; ;ニ; テ;Iエげa markanakanxa

ñanqha chuymani jaqinakaxa waljaxaya utjchixa. Janiwa mayakïkisa, waljaniwa utjxi, antisasa

Page 34: Achalirinaka Jani Wanirinaka

33 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

;ノノ┌┝;ミキ┘;が ゲ┌ヮ;┞;ミ; マキミニげ;デテ;マ; ;┞┘ミ;ケxapxi.

Markächixaya, markanxa ñanqha amuyuwa jaqinakaruxa awatキく W;ノキ ニ┌ゲデげ;デ;, wali ajayuru

Iエげ;マ;ミIエ;ゲキデ; テ;qïñasawa, jani uka ñanqha chuymani sartañaxa atipistaniwa. Ukana mä

ñanqha chuymani jaqiwa uka chuyma jalthapita warmiru, chacha irnaqiri sarkañapkamaxa, マ;┞テデげ;┞┝;デ;┞ミ;く “┌ヮ;┞; ;マ┌┞┌マヮキ ┌ニ; モ;ミケエ; テ;ケキマヮキ┝; ┌ニ; ┘;ヴマキヴ┌┘; ヮげキケキ マ┌┞┌┞┝;デ;┞ミ;く Uka ñanqha jaqixa wali sumanaka uka warmiru

parlxayxatayna: にIsinaka maya maya alarapïma, sumirunaka

paya paya alarapïma, awtunaka alarapïma, uta

alarapïma, janiwa qullqita jalstatasa sarnaqkätati, chachamampi jaljtxma,

nayampiwa kusisita sarnaqasxañäni, uka sunsu, Iエげiyara ajanuni chachamaru liwtxmaに sasawa,

uka supaya amuyuni jaqixa parlxayatayna. Ipi warmixa chiqaya sasa, laqawa ukhama

ノ┌ヴ;モ; ;マデ┝;デ;┞ミ;く J;┞ヮげ┌┝;が ┌デ;ミ;が キミ; テキノ;ニキ┘; chachapa katuqañataki suyjxatayna. Ukhamata

ukhamata yasta yasta janiwa suma qamañaxa utjkxataynati. Tuqisiña, runkasiña, jaychasiña, ヮげキデ;ゲキモ;が nuwasiñakiwa qalltawayxatayna.

Chachaxa wali silusu mantayasxatayna, yatiñkamawa warmiru arknaqxatayna, warmixa

jaljtañxaya munchixa, ukatakjamawa sarnaqarakitayna. Warmixa supaya amuyuni

Page 35: Achalirinaka Jani Wanirinaka

34 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

waynapampi, antisasa chuphiru waynapampi,

chacha jaljtaña munañpatakixa, kantinanakana umiri machiriwa tukupxatayna. Chachaxa

デげ;ケエキモ;┘; ┌ニ;ミ;ニ;ミ;が テ;Iエキヴテ;マ; ┘;ヴマキヴ┌ achキニデげ;ゲ; ;Iエキニデげ;ゲ; ;ヴニミ;ケ;デ;┞ミ;く “;ヴ┝マ; sataxa antisawa jani sarxaña munkataynati. Warmixa aliqata jani arskayanaka tuqjanxatayna, ajanutsa thuskatatayna,

chachaxa Iエ┌┞マ;ゲ; ;ミIエ; ┌ゲデげ;デ; ┌ニエ;マ;wa テ;Iエデげ;ゲキゲ; ┌デ;ヴ┌ ゲ;ヴ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く

Warmixa machatakiwa pusi alwa, awisaxa

phisqha alwa, urasanakaxa suxta alwa, utaru

purxirïtayna. Ukhama qawqha kutiwa warmixa chacharu luratayna. Chachaxa ukhampachasa

wawalayku janiwa jaljtaña munkataynati, ┘;ヴマキ┝; テ┌ニげ;マヮキ デ┌ケテ;デ;┞ミ;が テキノ;ミ;ニ;ヮ;マヮキ┘; chacharuxa nuwjayatayna. Tata Kristusa kipka, kimsaru jiyatasawa Iエ┌ヴデげ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;が デ;┞ニIエげキヮ;┝; ヮエキIエげキマヮキ┘; ;テ;ミゲ; rayanuqirïtayna, uka chachana ajanupxa ina wilarara antutapxirïtayna.

Warmixa jani chachampi utjxañatakixa,

utatsa yaqhachaqaruwa waynapampi

sarxatayna. Uka munañani amuyuni, chuyma chhaqhata, juchampi Iエげ;ノノケエ┌ミデ;デ; taypinsa,

janiwa khiti taripirisa utjkxataynati.

Page 36: Achalirinaka Jani Wanirinaka

35 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Uka warmixa waynapana saxra amuyumpi

jikintataxa janiwa kunsa yatiña munkxataynati, ヮエキゲケエ; ┘;┘; Iエ;Iエ;ヴ┌ ;ミデげ;┘;┞;ゲ;が ヮ@ ┘;┘; キヴヮ┝;ヴデげ;ゲキゲ;が ┘;┞ミ;ヮ;マヮキ┘; ゲ;ヴ┝;デ;┞ミ;く Chachaxa ukhamakiwa phisqha wawapampi,

テ;Iエデげ;ゲキゲ;が ケエキヮエ;ヴ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; ヮ;Ihaxa ukhamarukiwa qullxatayna. Chachaxa, jaljtxaña warmina mayitaxa, chiqaya ukhamasa walïchini

sasaxa, amukiwa wawanakpataki キヴミ;ケデげ;ゲxatayna, wawanaka iskuylarusa jani

phalta khithaskatayna, jani umasa, jani llakisxasa, uka warmiru armxataynawa.

Warmisa ukhamarakiwa pä wawapampi ┘;┞ミ;ヮ;マヮキ ┘;ノキ ニ┌ゲ; ヮ┌ヴ;ヮ;デ; キヴミ;ケデげ;ゲ;が walja yänaka alkatapxatayna, ukhamaraki Iエげ┌┝モ; ┘;ノニキヴキ ゲ┌ヮ;┞; ケ┌ノノケキミ;ニゲ; Iエげキテマ;モ;ヴ┌ imkatapxatayna. Ukata supayaxa jani ikkitixa ¿janicha? Jichhaxa supayaxa ñanqha jaqiruwa amtayarakitayna:

にChhuy! Sunsu! Jumaxa warminïskstaxaya,

¿kamachätasa jichhaxa?にが ゲ;デ;┞ミ;┘;が ヮげキケキ manqhapana. Ukata uka ñanqha jaqixa ;マ┌┞デげ;ゲキデ;┞ミ;が ┌ニ; ┘;ヴマキマヮキ┝; ミキ┞; qarsuschixaya, ukatsa yaqha warminïxchixaya. Uk; ヮエキゲケエ; ヮエ;┝ゲキ ┘;ノノケげニ;デ;ゲ;が マ@ ┌ヴ┌┝;が ┌ニ; jaケキ┝; ┘;ヴマキ ニ;マヮ┌ヴ┌ Iエげ┌ケキ ノノ;マ;┞┌ヴキ ニエキデエ;モ; amtatayna. Tatapa mamapatakixa wali taqi

Page 37: Achalirinaka Jani Wanirinaka

36 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

マ;ミケげ;モ; ┞@ミ;ニ; ;ノデエ;ヮデげ;ミキデ;┞ミ;が ┌ニエ;マ; ;ノ;デ;ミ;ニ; ;ヮデげ;デ;┘; ;┘デ┌デ; ニエキデエ;ミ┌ニ┌デ;┞ミ;く Kエキデエ;ミ┌ニデげ;ゲ;xa laqawa utaru jalawayxatayna.

Uデ;ミ┝; ケげ;ノ;が ┌デ; ┞@ミ;ニ; ;ヮデエ;ヮデげ;デ;┞ミa,

apxaruñataki wakiyataynaが ┌ニエ;マ;ヴ;ニキ Iエげ┌┝モ; ゲ┌ヮ;┞; ケ┌ノノケゲ; ケげキヮキヮ;ヴ┌ ;ヮ┝;ヴデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;く Uデ┝; Iエげ┌ゲ;ニキ ┌デ; ヮキIエゲデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;が テ;ミキヮ┌ミキ┘; kunsa jaytawaykataynati, niyapuniwa utanina ノ┌ゲ; ヮエ┌ニエ┌ヮ;マヮヮ;Iエゲ; ケげキ┘キケデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; ;┘デ┌ヴ┌ ;ヮ┝;ヴデげ;ゲキ┘äsa wali jayaru, jani katkayaru, yaqha tawaqupampi sarawayxatayna.

Uka warmixa, utaru simänata

ニ┌デデげ;ミ┝;ゲ;┝;が ケげ;ノ; マ┌ノノテ;デ; ノ┌ケエテ;マ;┘; ┘;ノキ jalnaqatayna. Ukata pä phaxsita «sullsxä» sasa

inapini yanatayna, qullirinakana uka saratayna, layqa awichanakana uka テ;ノ;デ;┞ミ;が テ;ミケげ┌デ; キゲデエ;ヮキデ; ケ┌ノノケキヴキミ;ニ;ミ; ┌ニ; デげキテ┌デ;┞ミ;が ヮ@ phaxsixa pä simanjamakiwa mäkipawayxatayna. Ukjakiwa uka warmixa ȯchuymay!ȯ sasa,

wawjama wararitayna. Kamisaraki juparu ukataqi paqallqu

wawachsutaが ┌ニ;デ; ヮ;┞; ┘;┘;ゲ; キヴヮデげ;デ; warmiruxa waynasa, jaljtata chachasa, ijma

chacha, kuna achachisa juparu wiñayataki mun┝;ゲヮ;┝;ぐ ¡Ay! uka sunsa warmi ¿Janikiti

Page 38: Achalirinaka Jani Wanirinaka

37 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ゲ;マニ;ミゲ; ゲ;マニデげ;ゲヮ;Iエ;い ぅJ;ミキニキデキ ┘;ノキ ニ┌ゲ; kuka uñirimpisa ȯyatiñatakiȯ kuka ┌モ┝;デデげ;┞;ゲヮ;Iエ;い ぅJ;ミキニキデキぎ デ;ケキ ニ┌ミ;ゲ; aynikiwa, kunti lurktaxa ukxa lurapxarakïtamwa, ukhama siri sawinaksa yatirïkpacha?

Janiwa wali kusa chachaxa nayrïri chachata

sïpanxa utjkiti, utjchisa sapa waranqata

mayakiwa utjpacha, nayrïri chachjama katuñaxa ;ミIエ; Iエげ;マ;┘;, siwa. Ukasa chiqpacha suma

amtani, suma chuymani jaqitakikiwa utji. Supaya amtanitakixa sallqjiri jaqinakakiwa chimpurデげ;デ;く Qullqini jaqixa supaya amtanikipuniwa, uka

qullqini jaqinaka taypina suma jaqisa utjchixa マ@ ┞;┘ヴキ ケ;ノノゲ; Iエげキテキ Iエげキテキミ; デエ;ケエニゲミ;┝; ukhamäspawa. ¡Ay aka sunsu jaqinaka! ¡Xa! ¡Xa! ¡Xa! ¡Xa! ¡Xa!

Page 39: Achalirinaka Jani Wanirinaka

38 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

IV. Jani jaqichaña munasa alisnukutanaka

Pä wawqi waynawa jikisipxatayna. Uka

waynanakaxa sapa maynisa muniri tawaquni ukhamäpxataynawa. Maynïrixa Rumanu

satätaynawa, mayniraki Ramiru. Tawaqunakaxa: maynixa Marina mayniraki Mariya. Jupanakaxa

janiwa jilapuräkisa, tawaqunakasa kullakpuräkiti, siwa. Nayrïri wayna ukaxa wajcha

┘;┞ミ@デ;┞ミ;┘;く Uニエ;マ; デげ;ケエキ テ;ミキ ニ┌ミ;ミキ waynäpanxa tawaquna tatapasa mamapasa janiwa tullqatakixa katuqaña munapxkataynati,

alispäpxataynawa. Marina tawaquxa ukhampacha munataparu munaskakitaynawa.

Uka waynampi chikawa sarxaña amtxatayna. Mayni Ramiru waynaxa ukhama jani kuna

デげ;ケエキ ┘;┞ミ;ヴ;ニニキデ;┞ミ;┘;く J┌ヮ;ヴ┌┝; janirakkiwa, jani kunanïpana, tullqataki

katuqaña munkapxataynati. Ukhamaraki tatapa pachpasa munkarakitaynati. Mariya tawquxa jupampi janiwa jaljtaña munkataynati. Ukatsa

Marina tawaqumpixa Mariyaxa wawqïpxataynawa.

Page 40: Achalirinaka Jani Wanirinaka

39 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukhama purapata wawqilanakäsaxa,

テ┌ヮ;ミ;ニ;┝;が マ@ ┌ヴ┌┘; ヮ;ヴノデげ;ゲ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;く

に¿Jichhaxa kamachañänisa?に sasawa, テ┌ヮ;ミ;ニヮ┌ヴ; テキゲニエデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミa.

にIゲニ;ヮデげ;┘;┞┝;モ@ミキぁがぐ に“;ヴ┝;ヮ┝;モ@ミキぁがぐ にJキゲ;が テ;マ;ゲ;デ; ゲ;ヴ┝;モ@ミキがぐ

にMä ikiñampi mä qawqha isinakaki ;ヮ;ゲキミキヮ┝@デ;がぐ

にJ┌ヴヮキ テ;┞ヮげ┌┘; Rキyusiñu plasana jikisxapxañäniに sasawa, maynisa maynisa, taqisa mä amtaki arsupxatayna. Jupanakanxa janiwa

;ニIエげ; ヮ@Iエ;ゲiñasa utjkataynati. Jupanakaxa Iエ┌┞マ;ヴ┌ ┘;ノキ Iエげ;マ;ミIエ;ゲキデ;が ;テ;┞┌ヴ┌ゲ; マ@ amtakiwa, pusinpacha sumana jakaña, ;マデ;ヮ┝;デ;┞ミ;がぐ

にUニ;デ; キゲニ;ヮ┝;ゲ;┝; ┘;ノキ デげ;ケエキゲキヮ┝;デ;┞ミ;が

uka aruma anqa ikipxatayna, qhipha uruxa mä

┌デ; ;ノニキノ;ゲキモ; デエ;ケエ;ヮ┝;デ;┞ミ;く M@ Iエげ┌ゲ; ┌デ; wali jayana, marka thiyana, jikipxatayna. Ukana

pusinpacha wali sumana sarnaqaña amtapxatayna.

に Taqisa maynitaki, maynisa taqitakiに ゲ;ヮ┝;デ;┞ミ;┘;く Uニ; ケげ;┝┌ ┘;┞ミ;ミ;ニ; tawaqunakaxa janiwa kunana irnaqañsa yatkapxataynati. Qhipha urpachawa irnaqaña

Page 41: Achalirinaka Jani Wanirinaka

40 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

thaqhiri sarantapxatayna. Maynikiwa ñakasa mä

irnaqaña, ┘;ノキ テ┌ニげ;ニキ ヮ;テキヴキが テキニキミキデ;┞na. Ukata kuna irnaqañansa, jani qalltanpacha

irnaqañanxa pajkitixa, ukata uka simanaxa wali マ;ミケげ;デ; デげ;ケエキゲキヮ┝;デ;┞ミ;が ニ┌ミ; テ┌ニげ; qullqinaka apasipxchisa ukaxa uta alkilira nayrachatakiwa imxapxatayna. Uka qhipha ┌ヴ┌ミ;ニ;┝; マ@ テ┌ニげキデ; マ;ミケげ;モ;デ;ニキ jikxatasipxatayna. Ancha pisina utjasipxatayna. Ukatsa jila sullkjama kullakpurjamawa wali

munasiñana qamapxatayna. Purapata yanapasisa, pusinpacha mayanaki

sumana qamasaxa, テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ; ┘;ノキ sartapxataynawa. Ukatsa ukhampacha, taqisa

maynitaki, maynisa taqitaki irnaqaña amtaxa, テ┌ヮ;ミ;ニ;ヴ┌ ┘;ノキ Iエげ;マ;ミIエ;デ;┞ミ;く K┌ミ; テ┌ニげ@ニIエキゲ;が ケ;┘ケエ; ┘;ノテ; ┌ヴ┌ミ;ニ;ミ; デげ;ケエキゲキゲ; jikxatanitäkchisa, ukxa walina taqisa katuqapxataynaく J;ミキ┘; ┌モIエげ┌ニキゲキñasa,

テキゲニげ;Iエ;ゲキモ;ゲ; テ┌ヮ;ミ;ニヮ┌ヴ; ┌デテニ;デ;┞ミ;デキく

Ukhamata ukhamata, urutjama urutjama, simänatjama, phaxsinakatjama, maratjama wali sartawäpxatayna. Walja qullqiniwa

qamxapxatayna. Ukata mä uruxa uka pä ヮ;ミキミキ┝; ┘;┘;ミ;ニ;ミシ┝;ゲ;┝; ケ┌ノノケキ テ;ノテデげ;ゲキ┘@ゲ; maynisa thakhipa ukhamaraki maynisa saraparuwa sarawayxapxatayna.

Page 42: Achalirinaka Jani Wanirinaka

41 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Maynisa maynisa, テ;Iエげ; markana, wali kusachaケ;ミ; ┌デ;ミ;ニ;ヮ; ;ノデげ;ゲ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;く Jichhaxa utani awtuni wali qamiriwa, uka pä phamillaxa, ケ;マ;ゲ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;ぐ

Kuna janixa, taqisa mayaki sartaña

amtanixa, kunasa ina jasakjamakiwa luratäxani,

ニ┌ミ; ;マデ;ゲ; キミ; Iエげ┌ゲ;デテ;マ;ニキ ヮエ┌ケエ;ゲxani. Jiwasaxa taqini taqinitaki, ukhamaraki maynisa

taqitaki irnaqiri amtani markätanwa. Yaqhipaxa uksa janiwa sarnaqaña yatkapxiti, jichhaxa ukawa uraqpachana wali munatäxi. Jiwasaxa

ukhama amtani sarnaqaña yatitätanwa, ukata uka wawanakasa ukhama sarnaqasa nayraru

wali kusa mistsupxpacha. Ukatsa jiwasaxa, nayraqataxa, suma

markasana sarnaqatapa yatxatapxañasa. Jani ukaxa kunsa ina khallu khalluki yatichapxañäni, ukaxa janiwa walïkaspati, suma arsuñatakisa,

wali yatichañatakisa テ;ミニげ;ニキ┘; ┞;デ┝;デ;ヮ┝añasa. Thayawa achilanaka amuyupxa laqa apasxiri,

yaqhipa janjamakiwa aymara marka amtani sartaña munkapxiti, janjamarakiwa aymara arssa arsuña munkxapxiti. Ukhamäni ukaxa,

janiwa kun@デゲ; マ@ ヮ;Iエ;ミ┝; ┞;デニ┝;ヮ┝ゲミ;デキぐ

Page 43: Achalirinaka Jani Wanirinaka

42 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

V. Iwxiriwa mä iwxañakïxatayna

Mä jaqi yaqha warmimpi sarnaqïpanxa

┘;ノヮ┌ミキ ニげ┌マキヴシデ;┞ミ;く Kuna jaqichasiri ukanaka

sarasasa walpuni uka jaqina sutipa aytasa iwxirïtayna. J;ミキ ニ┌ミテ;マ;デゲ; ニげ┌マキモテ;マ@ヮ;ミ┝; aliqata iwxaña thaqhirïtayna. Jupaxa wali

ニ┌ゲデげ;デ; jaqïtapa, jani pantjasiri, jupatxa amuyasirïtayna. J;ミキヮ┌ミキ┘; ;ニIエげ;ゲ;, yaqha

warmimpi sartañaxa, chuymapanxa utjirïkataynati. Kunapuniwa juparuxa jani pantjasiyiri utjkataynati. Wali qamasani, wali

jaqïña amtani jaqïtaynawa. Ukhamäsaxa jupaxa walpuni jaqi masiparu ニげ┌マキヴシデ;┞ミ;, ukhamaraki

テキゲニげ;Iエキヴシデ;┞ミ;く

ねUkataraki, ukataraki, chuymaya saskasma, yaqha warmixa janiwa walïkiti, yaqhampiwa sarxiriね, sasa, jupaxa taqina wali

yäqkañawa, jani pantjasiñana sarnaqañataki iwxirïtayna. Jupaxa, walpuni chuymaparu, jani

wachuqana sarnaqaña amtxa, phuqhaña amtatayna. Chiqasa ukhama amtaxa askiwa, taqisa ukhama amtankamakïspaxa, ¿jaqïñataki

wali kusäspawa? Ukatsa ukhama amtani jaqinakaxa waranqatsa mayasa utjchi jani

utjkxchiti.

Page 44: Achalirinaka Jani Wanirinaka

43 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Jupaxa janiwa ukhama munasiña

kamachina anatjata jachkaspänti. Jupaxa jupäskataynawa. Jupaxa uka quri amta

phuqhaskataynawa, warmipawa jani wali sarnaqxkataynati. Warmipawa waynanïxatayna.

Yaqhampiwa irpas┝;モ;デ;ニキ ┘;ニデげ;┞;ゲ┝;デ;┞ミ;. Phuchhapawa ukxa katjxatayna, ukata uka jaqixa wali thithita wawanakapampi

マ;┞;Iエデげ;ゲキゲ; ┌ニ; ┘;┞ミ;ミキ ┘;ヴマキ ;ノキゲミ┌ニ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;がぐ

Cエげ┌ノノ;┝; Iエげ┌ノノ;ヮ┌ミキ┘;が ヮ;ミキミキヮ┌ミキ┘;

maypachaxa, jaqixa panipuniwa. Jupaxa

qawqhasa chiqapa sarnaqaskpa, chikatapa jani ukhamäkchi ukjaxa jupaxa janiwa

maypachäkxataynati. Ukjatxa janiwa mayampsa iwxirïkxataynatiく Cエげキミケエ;デ;┝; Iエげキミケ;デ;ヮ┌ミキ┞;が ¿janicha?

«Janipuniwa lunthatasirimpiru, jaqi

jiwayirimpiru, machirimpiru ukhamaraki ┘;Iエ┌ケキヴキマヮキヴ┌┝; ニげ┌マキモ@ニキゲ; テキゲニげ;Iエ;モ@ニキゲ;»,

ゲキヴキ┘; ;Iエキノ;┝;が ┌ニ;┝; ゲ┌マ; キゲデげ;ゲ;が ニ┌na awkinakan; デ;┞ニ;ミ;ニ; ;ヴゲ┌デ;ヮ;ゲ; ;マ┌┞デげ;ゲa, sarnaqañawa wakisi.

Yamasa «jaqina chijiru puritapata

ノ;ヴ┌ゲキモ;ゲ; ニ┌ゲキヮ;┞;モ;ゲ; テ;Iエげ; ;┞ミキヮuniwa», siwa. Laqawa kunasa jiwasa pachparu

Page 45: Achalirinaka Jani Wanirinaka

44 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

kutxatirïtayna. Jani jiwasa pachparu

┘;ニデげニキゲデ┌┝;, wawasaru, munata jaqisaruwa uka larxasita aynixa kutxatirïtayna. «Kusipayaña

aynixa, kunäskamsa, khitïskamsa, kunjamatsa, テ;ニげ;デゲ; テ;┞;デゲ; ┌ニ; ;┞ミキ┝;, amtamaya

;ヴマデげ;マ;┞; phuqhasipuniriwa», siwa. Kunasa ukhama «jaqi masisa chijiru purita yatisasa ;マ┌ニキ┘; ┘;ノキ ノノ;ニデげ;ゲキモ;が テキ┘;ゲ;rusa ukaxa

┘;ニデげニキゲデ;ゲヮ; ┌ニエ;マ;┘; ノノ;ニデげ;ゲキヴ;ヮキモ;», siwa.

Jichhaxa jani pantjasiñatakixa uka achilanakana awichanakana säwinakapawa jiskhxatasa amuyデげ;モ;. Jani ukhama

amuykipkañänixa, ina luqhjama pantjasiskaksnawa.

Chiqawa akaxa, markasanxa

mayninakampixa jiwasaxa mayakïstanxaya, jupankampi jiwasampixa mayakïtanwa. Ukhamaxa jupanaka jachañankaski uka

jiwasataki walïchixa, jiwasaxa kusistanaya ¿janicha? Ukaxa jiwasataki walirakiya, ukata

aynixa, ukhamata jiwasaru jachañaxa ┘;ニデげarakistuxa. Jupanaka kusisiñankapxani ukatwa jiwasaxa kusisiñänixa, jiwasaxa ukhama

kusisiñaruxa purirakiñäniwa. Yaqhanaka, jani ukaxa jupanaka walina sartapxani, ukjakiwa

jiwasaxa kusisiñäni, ukjakiwa jiwasatakixa kusisiñaxa utjarakini. Parlañatakisa lurañatakisa

Page 46: Achalirinaka Jani Wanirinaka

45 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

muyasiñäwa. Ukata aymara markansa qhichhwa

markansa jupanakampi jiwasanakampi mayanaki utjañaxa, wali kusa askina,

uñjañätayna. Jupanakaru uñisiñaxa jiwaspacharu usuchjasiñawa. Masisaruxa,

jupanakaruxa, qawqhasa awqasäkpana wali munasiñampi uñjañasawa, ukhamataki jiwasaxa waliru walinsa sartapxañäni.

Markasanxa, P;Iエ; M;マ;ゲ;が ┘;ニげ;

achachilanakasa nayraqata jiwaskama, kuna tuqisitanaksa usuchjasitanaksa, ヮげ;マヮ;Iエ;ゲ┝;モ@ミキが ゲ┌マ;Iエデげ;ゲ┝;ミキ, ukjakiwa

suma maranakasa utjani. Jani ukhama jiwasa jaqipura munaskañänixa, ina aliqapuni

uñisisiskañäni nuwasiskänixa, ukjaw; マ;Iエげ; marasa utjixa, jani jallusa jallxiti. Tawaqunakasa

sullurpäpxi, ukatxaya chhijchhisa jutaña yatchixa. Yapunakasa wali suma achuntaski, ukjaxa janipuniwa tuqisiñasa nuwasiñasa, wilasa

warasiñäkiti, ratukipuniwa chhijchhisa, istansya ┌ニIエげ;ヴ┌ニキが ケげ┌ヮゲ┌┘;┞┝キヴシデ;┞ミ;.

Page 47: Achalirinaka Jani Wanirinaka

46 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

VI. Awichuna uywata wajcha wayna

Mä wajcha waynawa Yanariku aylluna

utjatayna. Uka ayllu┝; Tキデキ Q;ケ; ケ┌デ; テ;ニげ;ミニキ┘;く Uka yuqallaruxa awichuwa uywasitayna,

awichumpikiwa jakasirïtayna. Yuqallaxa ┘;テIエ@デ;┞ミ;┘;く P;Iエ;┝; ゲ;ヴニ;ゲ; ゲ;ヴニ;ゲ; ケげ;ノ; ;ヴマデげ; マ;┞; マ┌┞┌ニキ マ┌┞デげ┝;デ;┞ミ;が マ;ヴ;ミ;ニ;ゲ; waljawa mäkipawayxatayna.

Yuqallaxa waynäxataynawa. Taqi waynjama

tawaqu warmitaki thaqhtasitayna. Kunasa

payapunïchixaya, ukata jupaxa taqi waynjama janiwa sapakïña, munkataynati. Kawkitaraki

awichuna uywata waynxa tawaqunakaxa munxanixa. Kawkitaraki tawaqunakaxa wajcha waynxa chachataki laqaki munxanixa.

Waljanina awichana uywataxa, munañanita

┌モデげ;デ;┘;が ┘;テIエ; ┘;┞ミ;┝; テ;ミi kunani jayra ┘;┞ミ;デ; ┌モデげ;デ;wa, ukata inasa chiqapini ukhamächi. Ukhamäpana wajchanaka, awichana

uywatanaka tawaqunaksa waynanaksa jani munapxirïkchiti. Ukatsa ukaxa janiwa

taqpachanitaki ukhamapunïkiti. Wali suma

Page 48: Achalirinaka Jani Wanirinaka

47 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

chuymanixa sapa patakatsa mayasa

utjapunirakiwa. Awichana uywata waynanakaxa ukhamaraki wajcha waynanakasa wali kusa

ケげ;ヮエ;が ┘;ノキ テ;ケシモ; ;マデ;ミキが ;ゲニキ Iエ┌┞マ;ミキが waynanakaxa utjarakiwa.

Uニ;デ; ヮげキケキマヮキ ゲ┌マ; ;マ┌┞デげ;ゲ;が Iエ┌┞マ;

┘;ノキ ノ┌ケデげ;ゲキゲ;, akata qhiphanxa kunjamänisa

jaqichasirina suyrtipaxa, ukxa yatipxaspa. Kunasa kunäpa, jaqïñax; ゲキミデキ Iエげ;マ;┘;が ┌ニ;デ; kamacharaksnaxa, ukhampacha sarnaqaña ┌ニIエげ;┘;が テ;ニニ;ゲ;┝; ニ┌ミテ;マヮ;Iエ;ゲ; テ;ケキヮ┌ヴ; ゲ┌マ;ミ; ゲ;ヴミ;ケ;┘;┞;モ; ┌ニIエげ;┘;が テ;ミキ ┌ニ;┝; ¿kamachapxsnacha?

Tawaqunakasa janiwa uka wajcha, awichuna uywata waynaru, munkapxataynati.

Taqisa jupana, «kasarasxañäni» sataxa, larusipxataynawa. Jilpachaxa awki taykanakapawa imillanakaru, awichuna uywata

waynampi jani jaqichasiñapxa jani munkapxirïtaynati, ancha Iエげキケ;Iエ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;く

Tiyunakasa, mä pachana qamiri tiyunakasa,

janiwa ukhamaki mä pachanxa

qamapxkataynati, jupanakawa chullpa awichunakampi chika, allchhipa

デげ;ケエキゲキゲニシヮ;ミ┝;が yanapapxirïtayna. Mä jani

Page 49: Achalirinaka Jani Wanirinaka

48 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

uñjkaya pachana utjasirinakawa, jiwasxa

awatiskirïstütu.

M@ ┌ヴ┌┝; デげ;ケエキヮキミキ┘; ┘;┞ミ;┝;, awicha jiwxatata qhiphatxa, ┌デ;ミ; マ;ミケげ; phayasiskatayna. Uka qhirita uta punku uka chikjana, マ@ テキゲニげ; ミキミ;┝; ミ;ニエ;ゲニ;デ;┞ミ;が waynaxa kuyntunakana parliri amtasisaxa

laqakiwa ukachaqaヴ┌ ニ┌Iエキノノ┌マヮキ テ┌ミデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ;ノニ┌ノ;マヮキ Iエげ;ノノ;ゲ; Iエげ;ノノ;ゲ; ;ノノゲ┌デ;┞ミ;が ukjata mä quri wakaki, wali jathipini ukhama, itsutayna.

Uka quri aljatampiwa wakanaka alantatayna, iwijanaka walja alsusitayna,

khuchhinaka, asnunaka, wallpanaka, ukhama taqi kuna alarasitayna. Utapsa wali kusa, jaqinsa

マ┌ミニ;モ;が ┌デ;Iエデげ;┞;ゲキデ;┞ミ;く Juparu uñisiri tawaqunakasa ukjawa

musparapxatayna, pantjasitanakapatsa amtasipxatayna. Yaqhipa tawaqunakasa kulirata

┌ゲ┌ミデ;ヮ┝;デ;┞ミ;く A┘ニIエげキ デ;┞ニIエげキ ;ヮデげ;デ;ミ;ニ;ゲ;が phuchhanakapa yaqhampi kasaririnakasa walpuni ukhama lurjasitapatx; ヮげキケキ ノキケげキゲキヮ┝;デ;┞ミ;く Y;ケエキヮ;┝; ┌ヴ;ケキヴ┌┘; ヮげキケゲ; テ;┞ケげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く

Page 50: Achalirinaka Jani Wanirinaka

49 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukana, jupjama デげ;ケエキゲキヴキが テ;ミキ ニ┌ミ;ミキ tawaquxa utjarakitaynawa, uka jani kunani デげ;ケエキ デ;┘;ケ┌マヮキ┘; ┘;┞ミ;┝; テ;ケキIエ;ゲ┝;デ;┞ミ;く Uニエ;マ; デげ;ケエキ マ;ゲキヮ;マヮキ┘; jani pächasisa kasarasitayna. Ukata qhiphatxa uka

キゲデ;ミゲ┞;ヮ;ミ┝; テ;Iエげ;デ; kunsa qhana ;ヴゲデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;く

Qhipha maraxa murinu mayursa pasantataynawa. Jilaqatsa sarxatasa, tiyunakaru

P;Iエ; M;マ;ヴ┌ ノ┌ケデデげ;ゲ;┝;が kawki kusa uksa ノ┌ヴデげ;rakitayna. Ukkañkamaxa, uka awichuna ┌┞┘;デ; ┘;┞ミ;ヴ┌ テキゲニげ;Iエキヴキミ; ヮエ┌Iエエ;ミ;ニ;ヮ;ゲ; chachaミ;ニ;ヮ;マヮキ ミ┌┘;ゲキニキ テキケげキゲニ;デ;┞ミ;が テ;ミキ┘; kunsa jikxapxkataynati, inakiwa «qamirïpxthxa»

ゲ;ゲ;が Iエげ;マ; デ┌ニ┌ゲニ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Y;ケエキヮ;┝; ミ┌┘;ゲニ@マキ┝;が テ;ケキデ;ニキゲ; ヮげキミケ;┘;が jaljtxapxataynawa.

Janiwa jaqi masisaru kunäkïpansa

テキゲニげ;Iエ;モ@ニキデキが ゲキwa. Aka pachanxa taqiniwa munatäpxtanxa. Uñisitasawa kutxatasiri, siwa.

Janiwa jaqiruxa yatxapayañasa, ñanqhañarakisa, uka ñanqhatasa jiwasa pachparukiwa kutxatxirïtayna. Uニ;デゲ; デげ;ケエシモ;ミ; ゲ;ヴミ;ケキヴキデ;ニキ┝;が テ;Iエキヴキデ;ニキ┝;が デげ;ケエキゲキヴキデ;ニキ┝;が wichhusa, qalasa, kunasa arsurapiriwa, siwa.

Page 51: Achalirinaka Jani Wanirinaka

50 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

VII. M@ テキゲニげ; ┘;ヴマキ┝; ┞@ミ;ニ; alantayatayna

Nayra pachaya inasa ina ukhamaki

sarnaqañaxa utjchïna. Jichhaxa janiwa ukhamäkxiti. Janiwa khitisa ina ukhamaki

sarnaqkxapxiti. Kunasa qullqilayku sarnaqañakïxiwa. Yaqhataki aru arsurapiñasa

jichhaxa qullqïxiwa. Maynitaki kuna ┌モデ;ヴ;ヮキモ;ゲ; ケ┌ノノケシ┝キく K┌ミ; キゲデげ;モ;sa yatiñasa

jichha pachaxa qullqïxiwa. Ukatsa janirakiwa kunana irnaqañasa, aliqata iskuylana yatichsuta tawaqunaka waynanakatakixa, utjkarakiti.

Yaqhipanakaxa wali jaya markanaka irnaqaña thaqhasisa sarawayxapxi, uka yaja markana

テキIエエ;┝;が ケ┌ノノケキ テキニ┝;デデげasisa, murinu デエ┌ケエデげ;ゲニ;ヮ┝キく

Chachapinixaya kuna supaya amuyunsa nayrankchixa. Ukata mä chachaxa mä wali

jiwitaki tawaqjama warmiruwa uñjatayna, テ┌ヮ;┝; ┌ニ; ┘;ヴマキ キヴミ;ケニキ ┌ニ; テ;ニげ;ミ;ニ;ミ; irnaqarakitayna. Uka tawaquru parlxayatayna,

tawaquxa janiwa yäqkataynasa. Qhipha arumirja parlxaychi janipini, jurparumirja arxaychi

janipini, inamayawa uka jaqixa arxayatayna.

Page 52: Achalirinaka Jani Wanirinaka

51 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Asta qhipha simana ukhamakipuni arxayaskchi

janipini.

Aka pachanxa jani ancha kunasa Iエげ┌ノノ;ニキ┝; utjkiti. Uka tawaquxa chachanïtaynawa. Jupaxa

chachaparuwa awisasxatayna. Ukata chachaxa amukiwa muspatayna. Arumaxa amuki ノ┌ヮげキゲ;ニキ┘; キニキミデ;┘@tayna. Chachaxa

ゲ;マニデげ;ゲキデ;┞ミ;wa, kunxaya samkchi. Ikiwita, wallpawa arusa sartayatayna, thuqhthapitayna.

Warmipa sartayatayna. に¡Chhuy! Sartmaに warmixa ikiwita sartasa

マ┌Iエげ;ヴ;ゲキデ;┞ミ;く に¿Kuna sistasa?

にあCエエ┌┞ぁ Uニ; ┘;┞ミ;ヴ┌ さキ┞;┘; ゲ;マ;ぁざ に¡Jä! ¿Kamsista?

にP;ヴノデげ;ニキモ;ミキ┞;く J;ミキ┞; デエキデエニ┝;マデキ┝;ぐ JキIエエ; ┌ヴ┌┝; テ┌マ;┝; キ┞;┘; ゲ;モ;デ;ニキ ヮ;ヴノデげキヴキ ヮ;ヴノデげキヴキ┘; デ┌ニ┑デ;が ┌ニ;デ; テキゲニエデげ;デ;ぎ ゲ┌デキヮ;が kunansa irnaqi, kawkinkirisa, waynati warminicha, ukata ¿isinaka alarapitasmati?

Sätawa. に¿Ukatsti?

にUニ;ニキ テキゲニエデげ@デ;が «;マ┌┞デげ;ゲシwa» sasakiwa ゲ;ミキ┘;┞┝@デ;ぐ

にJumawa saskista, ukataraki nayaruki juchanchaskitäta.

Page 53: Achalirinaka Jani Wanirinaka

52 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

にJaniwa, janiwa ukhamäkaniti. Jumampi

nayampixa jaqichasitätanwa. ¡Janipuniwa jaljtkañäniti!

にUニエ;マ;┝; テキゲニエデげ;ミキ┘;┞@┘;く にW;ノキニキが ┌ニ;デ; ;マ┌┞デげ;モ@ミキく Qhipha uruxa warmixa irnaqiri

sararakkitaynawa, uka jaqixa suyjkaspasa ukhama jalxatasa arxärakkitaynawa.

に ¿Kunaraki sutimasti? に Ramiru Chachawaynaに satawa.

に ¿Kunansa irnaqtasti? にUtanaka lurayirïthwa.

に ¿Kawkinkirïtasa? にUrürunkirïthwa.

に ¿Waynätati jani ukaxa warminïtacha? にJaljtatäthwa. に¿Isinaka alarapitasmati?

に ¡Saya! Kuna janixa, kunampsa マ┌ミデ;┝;ぐ にAマ┌┞デげ;ゲシ┘;ぐに sasakiwa, tawaquxa

sarawayxatayna. J;┞ヮげ┌┝; ┌ニ; ┘;ヴマキ┝; Iエ;Iエ;ヮ;ヴ┌ ケげ;ノ;

yatiyatayna. に¿Kamsarakisti?

Page 54: Achalirinaka Jani Wanirinaka

53 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

にChacha Waynäthwa, Urürunkirïthwa,

utanaka utachayirïthwa, ukatxa jaljtatäthwa, siwa.

に Uka qhipha arsutapaxa ニげ;ヴキ┘;く に Chiqa warminïpachaya. に“;┞;く JキIエエ;┝; ゲ┌マ; キゲデげキデ;ぎ Uka jaqiru

«iyawa sasaxa», nayraqata, «janira kunäkipana taqi kuna alarapita» sätawa. «Mä utaru

althapirapita» sätawa, aka alkilata utasaru uka alata yänaka phuqhantayäta. Makinanaka, kusina, thayacha makina, qunuñanaka,

キゲキミ;ニ;マ;が ヮノ;ミIエ;ミ;ニ;が デ;ケキ ニ┌ミ; テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ;が ┌デ; ヮエ┌ケエデげ;モニ;マ;ぐ ukata mayaki

markasaru sarawayxañäni.

に¡Janiw! ¡Janiw! ¡Janiw! Antisasa uka jaqiru nuwjanma! ¡Chachästaxay!に sasawa, warmixa jachantxatayna.

にあCエエ┌┞ぁ Aマ┌┞デげ;モ@ミキ┞;ぁ Aマ┌┞デげ;モ;ゲ@Iエキ┝;┞ぁ

に¿Katjxistani, ukasti?に sasa, warmixa wali axsaräsitayna.

にJanixaya nayaxa uñstkchïtixa, uñstäsa

jilajawa sätä.

W;ヴマキ┝; ┘;ノキ ノ┌ヮげキデ;┞ミ;く Uニエ;マ;デ;が テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ;が ゲ┌ヮ;┞; ┘;┝ヴ;ミ;ニ;ゲ; ヮげキケキヮ;ミ;

Page 55: Achalirinaka Jani Wanirinaka

54 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

テキノ;ヴデげニ;ゲヮ; ┌ニエ;マ; ;マ┌┞;ゲキデ;┞ミ;く K┌ミ;┞マ;ミ; ノ┌ヮげキデ;┞ミ;く ぅK┌ミ;デゲ; Iエ;Iエ;テ;┝; ┌ニエ;マ; alarayaña amtayaskpachïtu? ¿Yaqha

warminïxpachacha, ukatcha ukhama sarnaqayaña munpachïtu? ¿Uka jaqimpikiti

ゲ;ヴミ;ケ┝キヴキゲデエ;い W;ヴマキ┝; ┘;ノキ ノ┌ヮげキデ;┞ミ;が ゲ;マニゲ; ゲ;マニデげ;ゲキヴ;ニchi, ukansa walikiwa ゲ;ヴミ;ケ;ゲニ;デ;┞ミ;ぐ Uニ;デxa chachapana aru

キゲデげ┝;sa iyawa sisxatayna. Qhipha uruxa uka jaqixa jalxatarakchï. Ukata sisxatayna.

にAkawa amtajaxa: Mä utaruwa yänaka

alantäta, isinakaja, chげ┌kuña makina, kusina,

thayachaña makina, ikiñanaka, utä yänaka, taqi kuna... Ukata jumampi chikäxañäni ¿Ukhama

luraña muntati?

にあK┌ミ; テ;ミキ┝;ぁ Qエ;ヴ; テ;┞ヮげヮ;Iエ; ;ノ;モ; qalltañäni.

にWalikiwa, akjanaki suyäma.

Uニ┝; ケげ;ノ; ┘;ヴマキ┝; Iエ;Iエ;ヮ;ヴ┌

yatiyatayna. Uka alkilata utapa maysaru Iエげ┌ゲ;Iエゲ┌ヮ┝;デ;┞ミ;が テキゲニげ; ニ┌ミ; テ;ミキ ┘;ノニキヴキ ┞@ミ;ニ;ミキニキ ┌デ┝; ┘;ニデげ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;く Qエキヮエ; テ;┞ヮげ┌┝; キニキモ;ミ;ニ; ヮ┌ヴキミデ@ミキヮ┝;デ;┞ミ;が テ┌ヴヮキ テ;┞ヮげ┌┝; マ;ニキミ;ミ;ニ;が ┌ニエ;マ; ミキ┞;┘; ヮ@ simananxa phuqhantapxatayna, phaxsi

Page 56: Achalirinaka Jani Wanirinaka

55 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

デ┌ニ┌デ;ニキ┝; マ;ミケげ;モ;マppacha utaru

phuqhantätayna. Ukata warmixa satayna:

にJichhaxa, mamaja irptasiriwa, markaja sarä. Mamajaru ┌モデげ;モ;mawaに. Chachaxa,

mamaparu uñstañxa, janiwa axsarkataynati, antisa wali kusisitayna.

にWalikiwa, ukhamaxa mä jichhüru jaypげ┌wa jikisxañäni.

にSayaにく Uニエ;マ; ヮ;ヴノデげ;ゲキ┘@ゲ;┘; maynisa saraparu maynisa utaparu sarawayxapxatayna.

Chacha warmixa qhipha ja┞ヮげヮ;Iエ;┘; awturu khumuntasiwäsa markaparu

sarawayxapxatayna. Ukata simanatxa uka jaqixa wali kusisitapuniwa uka alatanaka phuqhantata

utaru jalatayna. Ukata llawirasisa mantatayna, Iエげ┌ゲ;ニキが テ;ミキ┘; ニ┌ミ;ゲ; ┌デテニ┝;デ;┞ミ;デi. Utani テキゲニエデげキヴキ テ;ノ;デ;┞ミ;が «sarxiwa, akaxa niyawa

simanäxani» sataynawa. Ukjakiwa uka jaqixa モキニげ┌デ;ヮゲ; ancha thithita supayjama

mitharasiskatayna. ぐ

Page 57: Achalirinaka Jani Wanirinaka

56 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

VIII. Panqarata panqararu sariri wayrunqu

Mä phunchhawina pä awki pä

デ;┞ニ;ミ;ニ;┝; ┘;ノキ ┌マデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く M;┞ミキゲ; マ;┞ミキゲ; ┌デ;ミ;ニ;ヮ; テ;ニげ; テ;ニげ@ヮ;ミ┝;が マ;┞ミキゲ; ゲ;ヮ; テキゲニげ; ┞┌ケ;ミキニキが マ;┞ミキゲ; ゲ;ヮ; テキゲニげ; ヮエ┌Iエエ;ミキニキ ┌ニエ;マ@ゲ;┝; ┘;ノキ マキゲニげキ chuwawa

┌マデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く Uニエ;マ;デ; ヮエ┌Iエエ;pa yuqapa jaqichaña amtxapxatayna. Sapa phunchawinwa

ukhama wawanakapa jilsuñapkama ┌マデげ;ゲキヮ┝キヴシデ;┞ミ;く Uヴ┌ゲ; ヮエ;┝ゲキゲ; マ;ヴ;ゲ; jani khitirusa suykitixa, ukaxa qullu jawira

umjamaxaya jalaskchixa. Jaqichaña uruxa purinxataynawa. Yuqaxa ukjakiwa khitimpi

jaqichasiñapsa yatiskatayna, jupaxa janiwa, jani jupana thaqhasitapxa, munkataynati. Ukatsa waynaxa mä panqarata panqarata jaliri

┘;┞ヴ┌ミケ┑デ;┞ミ;┘;く J;Iエげ; デ;ミゲ;が ┘;ノキ デエ┌ヴ┌ テ;ミIエキミキが ┌ニ;デゲ; ニ┌ゲデげ;デ; ┌モデ;ミキ ┘;┞ミ@デ;┞ミ;┘;く Wali tatapasa mamapasa waynaru ;マ┌┞デげ;┞;デ;┞ミ;. «Uka tawaquxa wali kusachaqana utanakaniwa, ukhamarusa

K;ヴ;ミ;┘キヴ┌ ゲ;ヴキヴキ テ;Iエげ; ;┘デ┌ミ;ニ;ミキ┘;. Janisa ukäkaspaxa nänakaxa, ȯakaxa janira phisqha

maräkipanaȯ parlxapxtha. Janiki wawa, janiwa

Page 58: Achalirinaka Jani Wanirinaka

57 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

sapxistati. Jani uka tawaqumpi jaqichasiña

munkätaxa, ミ@ミ;ニ;┝;┞; テ;ミキ ┘;ノデげ;モ;ヴ┌ mantapxchïxa. Uka qamiri tawaqumpi

jaqichasïデ;┝;が テ┌マ;┝; テ;ミキ┘; Iエげ;マゲ; デ┌ニニ@デ;デキが ┘キミニデげ;ゲキゲニ@デ;┘;ぁ», sapxataynawa. Ukata

waynaxa «iyawa» sisxatayna. Ukhamaraki tawaquruxa, utapanxa wali

;マ┌┞デげayañataki achikapxatayna. Tawaquxa sapana uywataxa, kawki munañanïtaynawa.

Walja wawanïkaspasa ukhama, ijma awiljama, ゲ;ヮ; マ┌ケ┌ヴ┌ゲ; Iエキマヮ┌ミキく M;ミケげ;ゲ; ┌マ;ゲ; luqtaña, supayjama thuqhuña chuymani

ukhamätaynawa. Jupaxa lunqhu ajanuni, ñuñusa ヮげキデキニキが jani ancエ; テ;Iエげ; デ;ミゲ;が テ;ミキヴ;ニキ┘; マ┌ケ@ニ;デ;┞ミ;ゲ;が ニ;┘ニキ ┘;ノデげ;デ; デawaqütaynawa. Janiwa kuna jiwäncha chanka tawaqükataynasa.

Ukhampachasa «uka waynaxa wali qamirïchixaya» sasaxa «iyawa» sayapxataynawa.

Uka pä qamiri jaqinakaxa supayjamawa

kimsa uru jaqichaña phunchawinxa thuqhupxatayna. Jawillata jaqinakapasa thanqha waljapunitaynawa, taqinsa uñjkaya

ukhamaraki muspkayapuniwa jaqichapxatayna.

Janiwa ninampiru umampiru anatasaxa atipjksnati, siriwa, achilanakaxa. Janira mä

Page 59: Achalirinaka Jani Wanirinaka

58 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

marasa tukuskïpana, uka risima

jaqichatanakaxa, Iエげ;┝┘;モ; ケ;ノノデ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;. Chachanxa nayra tawaqunakapaxa

uñstxarakitaynawa. Warマキゲ; テ;ミキヴ;ニキ┘; テ┌ミデげ┌ umaksa chacharu askataña munkxataynati.

Maynisa irnaqaña amtkataynati, maynisa ┌ヴ┌ニ;マ;┘; キニデげ;ゲキゲニキヴシデ;┞ミ;く Yasta ukhampuraxa Iエげ;マ; chikasaxa janipuniwa

kamachañsa yatkxapxataynati. Sapa uru, anunakjama, nuwaki nuwasiskapxatayna. Inawa

awkinakapasa taykanakapasa, jaqichiri awkinakpasa taykanakpasa, jani nuwasipxañpataki achikaskapxatayna. Inawa

qhuru arumpisa suma arumpisa parlxayaskapxatayna. Chげ┌ケキ┝; Iエげ┌ケキヴキ┝;が Iエげ┌ケキヴ;ヮ┌ミキ┘;が テ;ミキ┘; ケエ;デエ┝ニ;ゲヮ;デキく Jaljtxapxataynawa.

Uka jaljtata chachaxa waynäkasaxa

wayrunqüchinxaya, ukata pusiwa juparu

jaqichasiñataki arknaqirinakaxa uñstanxatayna. Maynïrimpixa jithintasisawa qamapxatayna.

Maynïri tawaqunakaxa jaljtayañkamawa ukaru pitupxatayna. Waynaxa mä qhuyala alliri markaruwa sarawayxatayna.

Ukata mä pä marata kutデげ;ミ┝;デ;┞ミ;く M;┞ミキ

tawaqunakaxa ukja maranakana kunjampachasa yaqhampi jaqichasxapxchisa, maynïrixa

Page 60: Achalirinaka Jani Wanirinaka

59 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ニ┌デデげ;ミキモ;ヮkama suyjaskakitaynawa.

K┌デデげ;nxïpanxa wali kusisitayna, ukata uka jaljtata chacharu uñstatayna. Jiththapisa

qamantapxataynawa. Ukaruxa mä yaqha tawaquxa uñstxarakkitaynawa. Ukawa uka

jiththapitanakaru jaljtasiyxatayna. Jaljtasiyiri tawaqurakiwa warmita makatatayna, chachaxa mä panqarata panqararu sariri wayrunqu

┞;デゲ┌デ@Iエキミ┝;┞; ぐ Uニ;デ; ;┞ミキゲ; ヮエ┌ケエ;モ;ヮ┌ミキが kunasa aka jakawinxa aynikïchixaya, juparuxa

jaljtasiyiri janiwa wiñaya imantaskataynati. J┌ヮ;ヴ┌┝; マ@ ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ;デ; ┌モデ;ミキが ┘;ノキ

jiwaki, kimsa wawani ijma warmiwa uka jaljtata chachapa irparxatayna. Maynixa wali

jachatayna, «inamaya, aka chacha jikiñataki sarnaqtsti» sasa ancha jachatayna.

Ukkañkamaxa awkipasa taykapasa mä pacharuwa wiñayataki sarawayxatayna. Uka jaljtata chachaxa sapakiwa aka pachana

warminakampi anataskatayna.

Iテマ; ┘;ヴマキ┝;が ┌モニ;デ;デ;┝; ニ;┘ニキ ニ┌ゲデげ;デ; wali jiwaki warmïkchisa, ukatsa sapa muqurusa mañaniya, wawa uywarañataki qullqilaykukiwa

jupaxa uka wayrunquruxa makatatayna. Wali ;マ┌┞デげ;sisawa uka jaljtata qamiri chachampi

mitintasitayna. Uka chachaxa ijma warmitjama ;ミIエ; テキ┘デげ;デ;ヮ┌ミキ┘; ゲ;ヴミ;ケ┝;デ;┞ミ;が テ┌ヮ;デ┝;

Page 61: Achalirinaka Jani Wanirinaka

60 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

niya luqhiptirjamawa arxatasirïtayna. Ijma

warmixa kusi kusjaマ;┘; Iエげ;マゲデげ;┘;┞;ゲ; chacha liwtawayxatayna. Ijmaxa utanaka

;ノテ;ヴデげ;┞;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ┌ニ; ケげキヮキケデげ;┘;┞;ゲ;┘; Iエエ;ケエデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く Uニ;┘; ┌ニテ; ┘;ヴマキミ;ニ;ヴu

jachayatapatxa, «chuymay!» ゲ;ゲ;が ヮげキケゲ; ┌ヴ;ケキヴ┌ テ;┘ケげ;ゲニ;デ;┞ミ;く

Jichhaxa uka chachaxa mä デげ;ケエキ taykalimpikiwa Santa Cruz markana qamasiski,

siwa.

Page 62: Achalirinaka Jani Wanirinaka

61 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

IX. Chirachuxa pirwa puturuwa ヮキケ┌デ; Iエ┌ヴデげキヴシデ;┞ミ;

Titïri istansyana, Jキゲニげ; Machaqa markana,

マ@ ケげ;┝┌ ┘;┞ミ;┘; ┘;ノキ ニ┌ゲキゲキデ; テ;ノミ;ケデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く J┌ヮ;ミ; マ;マ;ヮ;┝;が Tiwanaku kasikina jaニげ; ┘キノ; masipätaynawa. T;デ; Pエ;┝ゲキ Pエ;デげキミ; ;ノノIエエキヮ@デ;┞ミ;┘;.

Tataparaki, Machaqa kasikina wilapata jutirïtaynawa.Tata Axata Qamaqina allchhiparaki

ukhamätaynawaく Aニ┌ゲデキミ┌ A┝;ケ┌ヮ; Pエ;デげキ satätaynawa. Ukatsa, piquta anataña masinakapaxa, juparuxa Chirachu sasawa

sutichxapxatayna.

Jupaxa Machaqansa utani ukhamaraki Tiwanaku テ;ニげ; uksa apachitansa utani, ukhamätaynawa. Ukana qarwa, iwija

;┘;デデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Qげ;┝┌ ┘aynäkasaxa jupaxa piquta anataña, iskuylata yatiqanisa, wali ujkaki

sapa urusa ;ミ;デデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Pキケ┌デ; デ;ニデげ;ゲキミ; arkuru apantaña wali munirïtayna. Ukata ┌デ;ヮ;ヴ┌ ヮ┌ヴキゲ;┝;が デげキ┝キデ; ヮキケ┌デ; ┘;ニデげ;┞;ゲキゲ;が ;Iエキノ;ミ; ヮキヴ┘; ヮ┌ミニ┌ヮ; ;デキヴデげ;ゲ;┝;が ┌ニ;ヴ┌┘; jayata takintasina apantañataki iqtirïtayna.

M;┞;ミ; Iエ┌ヴデげ;デ;┞ミ; ヮ;ミデテ;デ;┞ミ;が マ;┞;ミ;

Page 63: Achalirinaka Jani Wanirinaka

62 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

キケデ;デ;┞ミ; ;ヮ;ミデ;デ;┞ミ;が マ;┞;ミ; Iエ┌ヴデげ;デ;┞ミ; ┘キ┝ヴ┌マ┌Iエ┌デ;┞ミ;が ┞;ゲデ; マ;┞;ミ; Iエ┌ヴデげ;デ;┞ミ; apantatayna, ukhamkämixa piquta iskinata

;ヮ;ミデ;モ;が テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ; Iエキケ;ニキ キケデ;モ;が qalltataynawa.

Uニエ;マ; ゲ;ヮ; テ;┞ヮげ┌┘; ┌デ;ヮ;ミ; ヮキヴ┘;

punkuru, pirwa puturu piquta chiqaki

;ヮ;ミデ;モ;デ;ニキ Iエ┌ヴデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Iゲノ┌┞ノ;ミ┝; ┘;ノキ arknaqata, tawaqunakansa ancha munata,

anatiri masinakapansa wali thaqhata ukhamïrïtaynawa. Jupaxa laruki laruskiriki wali laru ajanuni ukhamätaynawa. Janipuni kuna

luratasa jachjiri ukhama jaqïtaynawa. Jupaxa テ;ミキヴ;ニキ ;ミIエ; テ;Iエげ; デ;ミゲ;, テ;ミキヴ;ニキ テキゲニげ; デ;モ; jaqi, janiraki ancha thuru jaqi, janira tuxu jaqi ukhamätaynawa.

Uka istansyapanxa mä piquta anataña

tamawa utjirïtayna, ukaxa Atlético Ballivían sata,

ukana mä masipaxa utjarakitaynawa, Anjichu ゲ;デ;が テ┌ヮ;┝; ニ;ミIエ; ;ヴニ┌ヴ┌ テ;ミキ テ;ニげ;┞ニキヴキ ;ミ;デデげキデ;┞ミ;┘;が テ┌ヮ;┝; テ;ミキヮ┌ミキ ;ヴニ┌ヴ┌ テ;ニげ;┞キヴキ ukhamätaynawa. Uka paninimpixa, uka anataña tamaxa, piquta anatañxa, taqirusa jani

jakhkayaki atipjapxirïtayna. Taqi piquta anataña tamanakaruwa, anatañanxa, jachayapxirïtayna.

Jupanakakiwa, uka piquta anatañanxa, sapa marasa kampyuna mistuskapxirïtayna.

Page 64: Achalirinaka Jani Wanirinaka

63 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Jupaxa chika kanchata pasasaxa yasta arku

キゲニキミ;ヴ┌┘; ヮキケ┌デ; Iエ┌ヴデげキヴキデ;┞ミ;が キミ;マ;┞;┘; arkiruxa ampara luqhjama luqnaqaskirïtayna.

Anatañanxa mayni anataña tama waynanakaxa ねjani kunsa kamachañpatakiね Chirachuru

Iエエ┌Iエエデげ;デ;ニキ┘; kanchana Iエエ┌ニエミ;ケ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;く J;ミキヮ┌ミキ┘; マ@ テキゲニげ; pachsa antutañxa munkapxirïtaynati. Jupaxa

ニ┌ミテ;マ;デ; ゲ┌ミゲデげ;┞;モゲ; ┞;デキケ┝ataynawa. Ukata キゲニキミ;ヴ┌ ヮキケ┌デ; デ;ニデげ;ゲ; apantxatayna,

;ヮ;ミデ┝;デ;┞ミ;ぐ ;ミ;デ;モ;ミ; ;ミIエ; ニ┌ゲデげ;デ; anatiri waynäxataynawa. Taqi jaqinakana ┘;ノキ ┌モデげ;デ;が ukhamaraki yaqha jaya istansyanakansa

markanakansa ┌モデげ;デ;ヴ;ニキ ┌ニエ;マ@┝;デ;┞ミ;┘;く

Ukhama kawki ┘;ノキ ┌モデげ;デ; waynäxasaxa, tawaqunakasa juparu wali arknaqapxirïtayna.

Mayaxa Simunita, mayaraki Wisinta, mayaraki M;ミゲ;ミキノノ;がぐ uka tawaqunakaxa maynisa マ;┞ミキゲ; ┘;ノキ テキ┘;ニキが ;ミIエ; ニ┌ゲデげ;デ; デ;┘;ケ┌ミ;ニ; ukhamätaynawa. Maynimpixa istansyana Wiqu ケ┌ノノ┌ミ; ゲ;ヮ┑ヴ┌ キ┘キテ; ;┘;デデげ;ゲkirïtayna.

Maynimpiraki qhathunakana jani jaljtiri. Uka ヮ;ミキミキ┝; ┘;ノキ ケげ;┞;┘;が ケエ;ミ;デゲ; テ;マ;ゲ;デゲ;が Iエ;Iエ; ┘;ヴマテ;マ;┘; ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキヮ┝ニ;デ;┞ミ;く Wawaki jani wawanïpxkataynati. Ukatxa maynimpirakiwa apachita utapana, chacha

warmjama, arumaya uru qamデげ;skapxirïtayna. Wisintampixa sapüruwa qarwa

Page 65: Achalirinaka Jani Wanirinaka

64 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

;┘;デデげ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;く J┌ヮ;マヮキゲ; ┘;┘xa janiwa

jikipxkataynati. Ukïri tawaqunxa achachi jilapawa layqätayna.

Chirachuxa Mansanillampiwa

jaqichasxatayna, ukata qhipha maranakatxa waynpachawa jiwawayxatayna. Kimsa wawani Mansanillaruxa jaytjawätayna. Pä imilla mä

yuqalla wawani jaytarpäwätayna. Janiwa kunjamata jiwatapasa yatiskxiti, yaqha istansya

piquta anatirinaka layqjaychi, jani ukaxa jaytarpayata tawaqupa ノ;┞ケテ;┞┝Iエキぐ kunjampunïxchixa.

Piquta anataña atipjataxa, anatiri

tamanakanxa waljaniwa awqanakapaxa, pachpa istansyansa ukhamaraki yaqha istansyanakansa,

utjarakitayna. Ukatxa tawaqunakampisa jani anatañäkiti, munasiñampixa jani anatasiñäkiti, munañaxa jani amuykaya munañaniwa,

テ;マ;ゲ;ヴ┌ Iエげ;マ;ミキ┘;く J;ミキ┘; ┘;ヴマキヴ┌ munsmawa s;ゲ;┝; ニげ;ヴ┝;┞;モ@ニキデキく Yaqhipa

warmixa janiwa inaki jachsa jachirïkiti. Jachayataxa jachjsa jachjaniriwa. Warmixa jachayataxa layqampisa layqjayiriwa.

Page 66: Achalirinaka Jani Wanirinaka

65 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

X. Salumitaxa chacharu arknaqaña qaritayna

J┌ヮ;┝; デ;┘;ケ┑ニ;ゲ;┝; ニ;┘ニキ ニ┌ゲデげ;デ; テ;Iエげ; ┘;ヴマシデ;┞ミ;┘;く Niya jayra warmjama, urukama キニデげ;ゲキゲkiri, tawaqütaynawa. Mänxa,

kullakanakapaxa, ikkirpacha katri anqaru ねjani unxtayasakiね kallsupxatayna, ukatsa janiwa

sartkataynasa. Mayanraki, pachpa kullakanakapaxa, urukama ikiskakïpanxa, uta ┘キミデ;ミ;が ┌デ; ヮ┌ミニ┌ ヮげキ┞;ミ;ニ;ta lupi

qhanantanirxa モキケげキマヮキ ノノ┌Iエげゲデげ;┘;┞;ゲ;が niya inti jalantkamawa ikiyapxatayna.Kullawaki

デエ┌ケエデげ;ゲニキヴキが ┌ニ;デゲ; phunchhawinakaki ゲ;ヴデげ;ゲニキヴキ tawaqütaynawa. Jupaxa wali

waynanakampi デエ┌ケエデげ;モ; tamanakansa ゲ;ヴミ;ケデげ;┘@tayna. Jichhakamasa ねpaqallqu tunka marankamasaね janiwa thuqhuñxa

tukuqkataynati.

Ukata kunasa pachanikïchixaya, mä awtu ケげキ┘キヴキマヮキ┘; ┌モデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;が yäpa jani yäpa lurjasaxa, ukampiwa jaqichasxatayna.

Uka waynaxa mä aymara awkina taykana

ケげ;┞; ┌┞┘;デ; テ;ケシデ;┞ミ;┘;く T;デ;ヮ; ┌デ;ミシヮ;ミ┝;,

Page 67: Achalirinaka Jani Wanirinaka

66 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

juparuxa janiwa jupa pachpa uta alaqasiñasa,

yaqhachaqaru jithiqxasa jaqjama utjañsa amtxirïkataynati. Jupaxa awkina taykana

┘;デげ;モ;ヮ;ミ; ケ;マ;ゲキヴi waynakïtaynawa. Awkina taykana ケ┌ノノケキ ┘;┝デげ;デ;ニキwa sarnaqaskirïtayna,

┌ニエ;マ;ニキ┘; ;┘デ┌ ケげキ┘キヴキデゲ; ゲ;ヴミ;ケキヴシデ;┞ミ;く Chachapaxa maymaya awtunaksa

;ヮミ;ケキヴシデ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ┌ニゲ; ケげ;ノ; tukuntxatayna, janiwa machaqampi turkantkataynati,

janirakiwa machaqa awtsa alkataynati. Qhiphatxa pä phuchhani ukhamawa qamxapxatayna, phuchhanakapaxa awkipa

デ;┞ニ;ヮテ;マ; テ;ケキヴ┌ テキゲニげ;Iエキヴキ ┌ニエ;マ;┘a jilsxapxarakïtayna. P;Iエ;┝; テ;ミキ キミ;ニデげニキデキが muychixaya, janicha. Chachaxa mayjakipuniwa sarnaqxatayna. Taqi kunasa aka pachanxa

pantjtirikïchixaya, ukata mä uruxa ukhama kusjamaki sarnaqataxa pantjtawayxataynawa. Y;マ;ゲ; ケげキ┘キヴシIエキ ┌ニ;┝;が ┌ニ;デゲ; マ@ ┞;ケエ;

;マデ;マヮキ マ;┞テデげ;┞;デ; テ;Iエげ; markanxa kunasa janiwa aymara marka saraparjama

sarirïkataynati. Chachaxa yaqha warminïxataynawa. Ukata

ukxa janiwa warmipaxa yatkataynati. Mama Salumitaxa juta sarasaxa, alakipasiñampixa,

テ;ミキ┘; ;ニIエげ;ゲ; amuyaskataynati.

Page 68: Achalirinaka Jani Wanirinaka

67 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukata mä sariri warmi masipampi

qunthapita jutxapxatayna. Ukhama ケ┌ミデエ;ヮデげ;デ; テ┌デニ;ゲ;┝;, parltげasisawa

jutxapxatayna. Uka warmixa sataynawa:

にChachajaxa nayata armasiwayasa yaqhampiwa sarawayxi.

にNäna chachajaxa mayjjamakiraki sarnaqi.

にUkata suma amuyataxa warminakawa juchanixa. Näna mä wawqi masijawa utji, jupaxa

warmini jaqimpiwa sarnaqi. Ukatsa uka chachaxa warmipsa jayata ケげ;ノ; uka tawaquparu ┌モ;Iエデげ;┞;デ;┞ミ;が ニエ;┞;┘; ヮエ┌Iエエ;テ;ゲ;が ゲ;ゲ;く

に¡Ay täta!

にUニ;デ┝; ┌デ; テ;ニげ;ヮ;ミ;ニ┝;┞; ケ;マIエキ┝;が マ@ iskina muytañankakchi. Jichhaxa uka jaqixa

papaya phawrikana irnaqchixa, naya ┌モデげゲデエ┝;┞;く W;ノデ┌ M;ヴニ; ゲ;デ;┘;にが ぐ

Ukjawa mama Salumitaxa sustjasxatayna,

ukjakiwa chachapata parlaskatapxa amuyasxatayna. Ukata mama Salumitaxa suma

テキゲニエデげ┝;デ;┞ミ;く に¿Kawkhanaraki qamisti?

にAltu Limata khurichaqana, mä phisqha ニ;ノノキ デげ;ケ; マ;ニ;デ;モ;┝; ┌ニテ;ミニIエシに ukata mama

Salumitaxa sustusa atipjata laqaki arsxatayna:

Page 69: Achalirinaka Jani Wanirinaka

68 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

にChachajawa uka jaqixaに sataynawa, uka

warmixa, saskakitaynawa. にUニ; ┘;ヴマ┝;が ミ;┞;┝; ┌モデげ;┞キヴキゲマ;┘;が

warmixa waka patanaka qhathuna, uka riluju uñkatasi ukjana alji.

に¿Sutipa yattati? にSaya, sutipaxa Kasilta satawa, qharüru

ヮエキゲケエ; テ;┞ヮげ┌ ┌ヴ;ゲ;wa rilujuna jikisiñäni, ukata ┌モ;Iエデげ;┞@マ;ぐ

Qhipha uruxa mama Salumitaxa inakiwa

suyatayna, uka warmixa janiwa

┌モゲデ;ミニ┝;デ;┞ミ;デキぐ ヮ;Iエヮ;デa jani uka warmi uñstanïpanxa, mama Salumitaxa uka warmina

sutipa yatキゲ;┝; テキゲニエデげ;ゲ; テキゲニエデげ;ゲ; デエ;qhasaxa katutaynawa.

に¿Mama, ¿jumati Kasiltäta? ukhama

テキニ┝;デ;デ;┝;が ゲ┌デキヮ;デ; テキゲニエデげ;デ;┝;が マ;┞ミキ┝; inusintiwa saskatayna:

にSaya ukäthwa, sasa. に¡Chhuy! Jumaxa jiwaki chachajampi

sarnaqxatätaxa, qachu anu!... に sasa, jaqitakisa

ヮげキミケ; デ┌ケテ;ゲ;┝;が ヮ;Iエヮ; ┘;ニ; Iエエ┌Iエエ┌ノノキ ;┞デ;ゲキゲ;┘; ┌ニ;マヮキ テ;┘ケげテ;ミキ┘;┞;デ;┞ミ;く

Page 70: Achalirinaka Jani Wanirinaka

69 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Mama Salumitaxa uka sariri warmina mä

テ┌ニげ;ミ;ニ; ┞;デキ┞;デ;┝; Iエ;Iエ;ヮ;ヴ┌┘; ;ヴニデ;デ;┞ミ;く Chachapaxa mä awtu imaña tuxu punku

takintasa liwintasakiwa ukaru awtu ;ヮ;ミデ;┘;┞;ゲ;┘; ヮ┌ミニ┌ テキゲデげニ;デ;siniwäsa

chhaqhantデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;ぐ W;ヴマキ┝; ┌ニエ;マ; uñjaniwäsaxa laqawa kuttaniwayasa utana ┘;ニキIエ;ゲキデ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ノ;┘;ゲ; ;┞デげ;デ;┘; sarawayatayna. Punku takintasa liwintatayna, uka ikiña uta amuyasa takintasa liwintasaxa,

chachapaxa uka warmimpi ikintata katjatayna, ぐ

に¿Akaruti «irnaqiriwa sartha» sasa jutaskirïta?に sasa lawampiwa chacha

テ;┘ケげ;ミデ;デ;┞ミ;が Iエ;Iエ;┝; テ;ノゲ┌┘;┞┝;デ;┞ミ;┘;く Ukatxa ┘;ヴマキヴ┌ヴ;ニキ┘; ノ;┘;マヮキ テ;┘ケげニ@マキ manqhanchani mayaki alisnaqatayna, warmixa kalliruwa jalsuwayxatayna. Ukatxa awkipa デ;┞ニ;ヮ; テ;┘ケげテ;モ;デ;ニキ Iエエ┌ニエミ;ケätayna. Utanxa

wintana ケエキゲヮキノノ┌ デげ┌ミ;ニキ ノ;┘;マヮキ テ;┘ケげゲ┌ミキ┘ätayna, warmi┝; ケげ;ノ; luqhiptatjamawa jalnaqatayna.

Chachaxa iskapxasaxa kimsa uruta

uñstanitayna. Jupaxa ukhama sumaki warmipana katuqasxataxa, janiwa

wanichaskataynasa. Qhiphatxa, uka chacha ┘;ヴマキミ;ニ;マヮキ ゲ;ヴミ;ケキヴキ ┞;デデげ;デ@┝;デ;┞ミ;┘;く

Page 71: Achalirinaka Jani Wanirinaka

70 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Mama Salumitaxa wasitata chacharu

arknaqaskatayna. Awtupa uñnaqasawa sarnaqirïtayna. Mä Iエげ;マ;ニ; arumaxa mä

kallina awtupa uñjatayna. Laqawa awtupa uñjasaxa jalatayna, awtupaxa unuqiki

┌ミ┌ケデげ;ゲニ;デ;┞ミ;が awtu punku liwintasa mantatayna, ukana chachapakiwa mä warmi ヮ;デ;ミ; ┌ミ┌ケデげ;ゲニ;デ;┞ミ;く Uニ;ミ; ┘;ヴマキ tawaquparu nuwjatayna, pulisiyaruwa apayasipxatayna. Pulisiyanxa uka pulisiyanakaxa

ゲ;ヮ; Iエげ;ニ┌デ; ヮエキゲケエ; デ┌ミニ; ケ┌ノノケキ マ┌ノデ;, mama Salumitaru, nuwatapa juchapata ノノ┌Iエげゲ┌tayna, taqpacharuxa pä pataka qullqi pulisiyanakaxa

jakhuyatayna. Mama Salumitaxa ñakapuniwa マ;マ;ヮ;デ; ケ┌ノノケキ マ;┞デげ;ゲキゲ; マ┌ノデ; ヮ;テ;デ;┞ミ;く Ukata kulirata satayna:

にUkhamaxa ¿nayakiti juchanïthxa?に, ukata pulisiyanakaxa sapxatayna:

にJaniwa, aka chachamampi sarnaqiri

warmimpixa, jichha arumawa, taqini pulisiyanakaxa, juchapatxa iksupxäxa, ukawa

マ┌ノデ;ヮ@ミキぐ Ukatxa uka chachaxa mä Laja markankiri

warmimpiwa mitisxatayna. Uka jiwxïpanxa yaqhampirakiwa sarnaqxatayna, mama

“;ノ┌マキデ;┝; テ;ミキヮ┌ミキ┘; Iエ;Iエ┝; ヮ;ニデげ;モ; yatkxataynati, chachapaxa chiqpacha

Page 72: Achalirinaka Jani Wanirinaka

71 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

warminakaru achaliripiniwa yatintxatayna.

Ukata: «sullkajati jiwxanixa, nayaxa テキ┘;┞;ゲ┝;┘;ぐだ ゲ;デ;┞ミ;┘;.

Mama Salumitaxa janipuni chachaparu

kuttayaniña yatxasaxa, jupaxa Chakaltaya murinu tamana, murinu sapa mara thuqhkämixa wantanakana warmipäxataynawa.

Page 73: Achalirinaka Jani Wanirinaka

72 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XI. Pacha Mamaxa uñjaskistütuwa

Tara Quta pampana mä aylluwa

utテ;デ;┞ミ;が ┌ニ;┝; Tキデキ Q;ケ; ケ┌デ; テ;ニげ;ミニキ┘;く Ukana mä ijma warmiwa wawanakpataki uraqi

ケエ┌ノノキ┞;デ;┞ミ;く Uニ; ┌ヴ;ケキミ;ニ;┝; ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; テ┌┞ヴ; ノ;ケげ@デ;┞ミ;┘;が Tiwanaku pachana aliqata

wiñayataki wanunchatätaynawa. Aliqata sapa mara Iエげ┌ケキ achuqayiri uraqïtaynawa. Ukaruwa

uka mama┝; ┘;┘;ミ;ニ;ヮ;ヴ┌が Iエげ┌ケキ satasiñataki, jawsthapitayna. Mamapana jawsataxa, maynïri Martincha phuchhapaxa,

P;デ; マ;ヴニ;デ; テ;デエ; Iエげ┌ケキ ;ノデげ;ゲキ┘@ゲ;, sataqäsiñataki saratayna.

Ukhamawa mä alwaxa, テキゲニげ; マキミキ┘┌ゲ┌ヴ┌

sarxatawäsa, impiñupini Tiwanaktuqiru

sarawätayna. Ukata niya mä urasa chikanitxa マ;マ;ヮ;ミ; ┌デ;ヮ;ヴ┌が テ;デエ;ゲ; ケげキヮデげ;デ;が puritaynawa.

Mayni satirinakaxa, satañataki

┘;ニキIエデげ;yasita, niyawa suykapxatayna. Ukanxa Tayka, Putina sata sullka kullakapa, ukatxa

Ninaya sata chana kullakapa, ukxaruxa Juysupita

Page 74: Achalirinaka Jani Wanirinaka

73 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

kullakapa ukhama Markincha kullakapa

ukhamawa ukaru puripxatayna. Sata qalltañataki ケげ┌┘;Iエデげasaxa, wakampi sataña

qalltapxataynawa. Taykawa satañanxa ミ;┞ヴ;ケ;デ; Iエげ┌ケキ キノ┌ミデ;┞;デ;┞ミ;が テ┌ヮ; tukuyxïpanxa, Ninaya sullka phuchhaparuwa ゲ;デ;モ;┝; ┘;ニデげ;デ;┞ミ;が テ┌ヮ┝;ヴ┌┝; J┌┞ゲ┌ヮキデ;ヴ┌┘; Iエげ┌ケキヮa iluntañaxa wakitayna, ukatxa

Putinaヴ┌┘; ゲ;デ;ケ;ヮ; キノ┌モ;┝; ┘;ニデげ;デ;┞ミ;が jupaxa uka uruxa, usutäsaxa, テ;ミキ テ;デエ; Iエげ┌ケキ iluntkataynati, yaqhawa iluntarapitayna. Uニ┝;ヴ┌┝; M;ヴニキミIエ;ヴ┌┘; Iエげ┌ケキ ゲ;デ;ケ; キノ┌ミデ;モ;┝; ┘;ニデげ;デ;┞ミ;. Jupaxa uka Pata

Markana alata, kawki jayat; ;ヮ;ミキデ; Iエげ┌ケキ iluntatayna. Ukata khitimpisa, llamayu urasaxa,

jani pantjasiñatakixa, mä qawqha siwara yarana, Iエキマヮデげ;モ;デ;ニキが ukjaru ichunデデげ;┘ätayna.

Urunakasa phaxsinakasa thayjamawa jalaki

jalaskataynaく J;ミキ ┌モテ;デ;┝; Iエげ┌ケキ ;ノキ┝; ┘;ノキ alintxatayna. Mä uruxa, anata phaxsinwa, taykampi Putina phuchhapampixa, yapu

uñxatiriwa sarapxatayna, Markinchana sataqapaxa wali suma テ;Iエげ; alinakasa taqitsa aystatäta ukhamätaynawa, ukaru mä pä siwara

;ノキミ; Iエキマヮテデげ;デ; ┌ニエ;マ;が ┌ニ;デ; P┌デキミ;┝; マ;マ;ヮ;ヴ┌ テキゲニエデげ;tayna:

Page 75: Achalirinaka Jani Wanirinaka

74 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

に K;┘ニシヴキゲ; ミ;┞;ミ; Iエげ┌ケキ ゲ;デ;ケ;テ;┝;に sasa,

ukata mamapaxa: に Siwarata aksäki ukawa sukanakamaxaに

ゲ;デ;┞ミ;┘;が テ┌ヮ;ミ┝; テキゲニげ; ;ノキミ;ニ;ミキ ┌ニエ;マ;ニキ uñjxatayna.

に ¿Ukata khuysa ukasti?に sasawa

テキゲニエデげ;デ;┞ミ;.

に Ukaxa Markincha imillankiwaに, sataynawa. Ukata laqapuniwa ancha kulirasita

┌ニ; ゲキ┘;ヴ; ;ノキミ;ニ; テキニげゲ┌ヴ;ゲ; ┘キノノデ;┘ätayna. Markincha mamaxa Pata Markata jatha

Iエげ┌ケキが ゲ;デ;ケ@ゲキモ;デ;ニキが ;ノデげ;ゲキ┘@デ;┞ミ;ぐ uka マ;ヴニ;ヴ┌┝; ニ;┘ニキ テ;┞; マ;ヴニ;ミ;ニ;デ; ┌ニ; Iエげ┌ケキ aljañataki apanipxpachaxa, uka jayata satañataki ap;ミキデ; Iエげ┌ケキミ;ニ;┝; さ┞┌┝Iエげ;ざ ゲ;デ;┘;が ┌ニ; Iエげ┌ケキミ;ニ;┝; ┌ニエ;マヮキミキ ┘;ノキ テ;ミキ ;デキヮ;┞;ゲニキヴキ aliskirïtayna. Ukata jayata irpanita ┞┌┝Iエげ;ミ;ニ;ゲ; テ;ミキ ;デキヮニ;┞; ┘;┘;ミ;ニanïri, siwa.

Arumanakasa urunakasa mäkiwa

マ@ニキヮ;┘;┞┝;デ;┞ミ;が マ@ ヮ@ ヮエ;┝ゲキデ┝; Iエげ┌ケキ llamayuxa puヴキミ┝;デ;┞ミ;┘;く Cエげ┌ケキ llamayuñatakixa, taykaxa, taqinirurakiwa

jawsthapitayna. Uka uruxa taqisa wali kusapuniwa kanastasa ケげキヮデげ;デkama, liwkhanasa

;┞デげ;デニ;マ;, Iエげ┌ケキ ┞;ヮ┌ヴ┌ ヮ┌ヴキミデ;ヮ┝;デ;┞ミ;. Yaqhipaxa テ;Iエげ; markatpacha, yaqhipaxa

Page 76: Achalirinaka Jani Wanirinaka

75 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

pachpa aylluta ukhamawa wali kusisita

ヮ┌ヴキミデ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; Iエげ┌ケキ ノノ;マ;┞┌モ;デ;ニキ sapa maynisa sukanakparu sarxatapxatayna,

kachxatapxatayna, ukjakiwa Putina warmixa:

に Nayankiwa uka sukanakaxa, nänakawa ukjaru satasiskapxthxa, jumanxa akanakawaに sasa, jupana sukanakapa kullakaparu

┌モ;Iエデげ;┞┝;デ;┞ミ;が M;ヴデキミIエ;┝;ぎ

にJaniwa, nayanxaya qhiphankiwa, nayanxa ゲキ┘;ヴ;マヮキ Iエキマヮデげ;デ@ミ┘;が ぅニエキデキゲ; ゲキ┘;ヴ; テキニげゲ┌ヴ;ケキデ┌いが ゲ;ゲ; キミ;ニキ┘; ゲキ┘;ヴ; ;ノキ thaqhasitayna. Taykasa:

にMartinchana qhiphankaskapuniwaに saskarakitaynawa. Putinaxa, janiwa uka

kullakapana sukanakpata saraqaña munkataynati. M;ヴデキミIエ;┝; ┘;ノキ Iエ┌┞マ; ;ノデげ;デ; warmïchixaya, ukata amukiwa,

«ukhamäpasaya» sasjama, Putinana sataqapaki llamayxatayna.

P┌デキミ;┝;が ┘;ノキ ケげ;┞ヮキミキ ┌ニ; テ;Iエげ; Iエげ┌ケキ

alinakaru ケ┌ミ┝;デデげ;ゲ;, マ;┞テ; ;ノノケ; Iエげ┌ケキミ;ニ;

ケげ;┞;Iエデげ;ゲ; マ┌ミ;ヴデげ;ゲ;が テ;ミキ ┌ニエ;マ; Iエげ┌ケキ jathanïkasa, llamaytげatayna. Martinchaxa

amukiwa, mayja テキゲニげ; chira Iエげ┌ケキミ;ニ;ニキ ノノ;マ;┞デげ;デ;┞ミ;く Ukana ヮエ;デげ;ミキ┘@ゲ; laqawa

Page 77: Achalirinaka Jani Wanirinaka

76 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

utaru ukjpacha Iエげ┌ケキ apkataniwäsa, テ;Iエげ;

marka sarawayxatayna. Urunakasa arumanakasa jalaki saririnakjama テ;ノデげ;ゲニ;デ;┞ミ;く

Yaqhipaxa luratanakasxa, «janiya khitisa

uñjchistuti», saskirïtanwa. Sarnaqatanakasxa, kuna ajayunakasa ukhamaraki Pacha Mamasa wali uñjaskirïtayna. Pacha Mamaxa ukhama

kullakaparu sallqxiri uñjasaxa, wali samkachxataynawa. M;ヴデキミIエ;ミ; テキゲニげ; ヮエ┌Iエエ;ヮ;ヴ┌ ┌モデ;デ;が マ@ マキマキノノキデ;ヴ┌ デ┌ニデげ;ゲ;┘; Putina warmiru samkana maya uñstasa parlxatayna:

にMama Putina, jumaxa janiwa wali

テ;ケシニデ;デキが マ;マ;テ;ヴ┌ Iエげ┌ケキ ;ヮ;rxtaxaに ゲ;デ;┞ミ;┘;が ┌ニエ;マ; ゲ;マニデげ;ゲキゲキミxa, mama

Putinaxa, janiwa yäqkataynati. Qhipha simanaxa wasitata samkachxatayna:

にMama Putina, jumaxa janiwa kullakatakisa ┘;ノシニデ;デキが マ;マ;テ;ミ; Iエげ┌ケキヮ; llamaysxtaxaに

sarakikitaynawa, ukjawa mama Putinaxa sustjas┝;デ;┞ミ;が ┘;ノキ ノ┌ヮげキデ;┞ミ;く «Martinchaya phuchhapar┌ Iエげ┌ケキ ;ヮ;ケキデ┌ ゲ;ゲ; ;┘キゲ;ゲIエキ»,

sasakiwa chuyma manqhapana satayna. Mä simanatxa wasitatwa samkachxarakkitayna:

Page 78: Achalirinaka Jani Wanirinaka

77 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

にMama Putina, jumaxa janiwa mamajana

ニ┌ノノ;ニヮ@ニヮ;Iエ@デ;デキが テ┌マ;┝; マ;マ;テ;ヴ┌┘; Iエげ┌ケキ lunthatjxtaxaに sataynawa. Ukjawa mama

Putinaxa テ┌ニげ;マヮキ sustjasxatayna:

«Martinchaya imillaparu にIエげ┌ケキ lunthatjituに, sasa awisaschi»が ゲ;ゲ;┘; ┌ニ; テ;Iエげ; ;ノノケ; Iエげ┌ケキ ニエ┌マ┝;ヴ┌┘ätayna, mamapa

ukaruwa jaytaniwätayna. Ukata, Martinchana llamayuta Iエげキ┞;ヴ; Iエげ┌ケキ ニエ┌mtasiniwätayna.

J;Iエげ; マ;ヴニ; jalawätayna, kullaparuwa jikxatatayna:

にCエげ┌ケキ ゲ;デ;ケ; ;parxitu sasati, phuchhamaru awisasta?, ukaxa mamita ukaru

khumnuqaniwayxthwa, nayankirキ Iエげ┌ケsa apasxarkthwaに sataynawa. Ukata mama

Martinchaxa sataynawa. に Janiwa imillajaxa kunsa yatkiti, janipiniwa

kunsa awiskthti. Wirjinäpachaya! Pacha

Mamawa ukhama saマニIエげuニキヴキが ゲキ┘;ぐ

Pacha Mamaxa taykasawa, jiwasaxa jarphipanktanwa, jiwasaxa wawanakapätanwa. Ukana jani uñisisisawa qamapxañasa. Jiwaskama

uñisiskañäni, lunthatjasiskañäni, nuwarasiskañäni, jiwarayasiskañäni ukaxa,

Pacha Mamaxa デげ;ケエキゲキrakiwa. Jumasa jumäkasma, wawanakama mayasa maya

Page 79: Achalirinaka Jani Wanirinaka

78 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

nuwarasiskanixa kulirata jachasmawa,

kulirañatsa jiwasmawa ¿Janicha?

Aka pachanxa Pacha Mamaxa sapüruwa uñjaskapxistu, uywarjamawa awatiskapxistu,

ukata suma qamañaxa, wali kusa, jiwaskama jani uñisisisa sarnaqaña wali wakiskiri.

Page 80: Achalirinaka Jani Wanirinaka

79 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XII. Ä kullakajarusa sapatuma churaskayäthxa

Tawaqumpi waynampi jikisisa

munasiñaxa, ┘;ノキ マキゲニげキミ; ノノ┌ゲデげデ;ゲ; sarnaqañawa. Maynisa maynisa purapata alaxa

pachana wara waranaka thuqhuyasiñawa. Samkanakana purapata qinaya taypina

kキノノデエ;ヮデげ;デ; ┞┌ヮ;┞Iエ;ゲキモ;┘;く W;ノキ ニげ;Iエ;Iエ;デ; arunakana, chuyma manqha munasiñxata,

;ヴ┌ミ;ニ; ヮ┌ヴ;ヮ;デ; テ;ノ;ミ;ケデげ;┞;モ;┘;く Jaqichasiñatakixa kuna jani phuqhkaya

arunakasa sañakïtaynawa. Janira jaqichaskasaxa waynasa tawaqusa wali amuyampi, wali

kusapini purapata uñjasiñätaynawa. Chiqa ukapi juykhuna マキゲニげキ ヮノ;デ┌paxa.

Aノ┘;ゲ; ┌ヴ┌ゲ;が テ;┞ヮげ┌ゲ; ;ヴ┌マ;ゲ;が マ┌ミ;デ;ヮ;┘; ヮげキケキpana にkunjamäñapasa

ukhamaに デエ┌ケエデげ;ゲニキが ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲニキが テ;ノミ;ケデげ;ゲニキく Kuna jani wali luratapasa utjchixa, ukaxa janiwa amuyaskiti, antisa kunjasa jupaxa, kunja

sartanisa, kunja wali kusa ┌モミ;ケデげ;ミキゲ; ┌ニ;┘; nayraqataxa. J;ミキゲ; ケげ;ヮエ@ニヮ;が マ┌ミキヴヮ;デ;ニキ┝; ケげ;ヮエ;┘;が テ;ミキゲ; ┘;ノキ テキ┘キデ;ニキ ┌モデ;ミシニヮ;

Page 81: Achalirinaka Jani Wanirinaka

80 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

munirpatakixa wali kusa jani khitimpisa tupkaya

テキ┘キデ;ニキ┘;が ノノ;テノノ@ゲニヮ;ゲ; テ┌ヮ;デ;ニキ┝; ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; jani axsartkiri wali qamasani jaqiwa.

Munatapana luratanakapaxa janisa wali luratäkpanxa, munirpatakixa wali kusa luratawa.

Munatapanxa, k┌ミ; テキゲニげ; ┘;ノノニエ; ;ゲニキ luratanakpasa, jayata wali llijuski. Jani wali luratanakasa pachpa jaqina imantasxiwa.

Munasiñaxa muniriru juykhuchjiwa. Munasiñaxa munatarusa munirirusa pachpa lupipjamawa

qhansusa juykhデげ;┞xi. Uka munasiña purapana pachpaki wiñaya

uywañawa, niya taqitakisa ukawa ;ミIエ; Iエげ;マ;く Ukhama munasiña chuyma sisata,

awkiptañkama taykaptañkama, sarnaqañawa ancha Iエげ;ma. Kunasa saririkïtaynawa. Kuna

juyrasa ゲ;デデげ;デ;┝; ;ノゲ┌, Iエげ┌┝モ;デ;デキが ;ノキ┝; kawki thuqhtキが ;マ┌Iエ┝;デキが ┌ニ;デ;┝; ヮ;ミケ;ヴデげキが ヮ;ミケ;ヴデげ;ゲ;┝; マ;ニげ┌ミニ┌ヴ┌ デ┌ニ┌Iエキが ┌ニ;デ┝; jiwawayxi, ukawa kamachïtayna. ¿Kunjamataksa ┘キモ;┞; ヮ;ミケ;ヴデげキヴキ テ;ニ;モ; テキニキヮ┝ゲミ;い Ukaxa

ancha aliqata uywañawa, lurañawa. Ukatsa ukaxa にmayasa patakana, jani ukaxa mayasa waranqanaに utjarakpachawa, janiwa

janipinitixa. Ukata inasa chiqa wiñaya munasirinakaxa, ニ┌ゲデげ;デ; wiñaya munasiña

uywirinakaxa: munasiña wiñayäñpatakixa, warmitakixa jani ancha wali jiwitaki warmi

Page 82: Achalirinaka Jani Wanirinaka

81 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

katupxirïkchiti, chiqasa ancha wali jiwitaki

warmixa taqina mä ratu warmisiñataki thaqhatawa. Yaqhipha warmisa, inasa ukata mä

テ;Iエげ;が ;┝デ;モ; ┌モデ;ミキ テ;ケキ Iエ;Iエ;デ;ニキ thaqhasipxirïchi, chiqa uka chacharuxa yaqha

warmixa jani phasilaki munkanitiがぐ Kunasa kunächi munasiñaxa, niyaki

テ;ケキIエ;ゲキデ;デ┝;が テ;ミキ┘; ケ;ノノデ;ミテ;マ; ┘;ノキ マキゲニげキ chuwaki wiñaya munasiñaxa utjkxataynati.

Urutjama urutjama irnaqañata qarita purkämi, ┘;┘;ミ;ニ;ゲ; ┌デテ┝;ヴ;ニキが ┌ニ;ヴ┌ ケげ;┞;Iエニ@マキ┝; jupanakpura munasiñaxa armasxapxataynawa.

Janiwa munasiña panqaranakaru umampisa qarpxapxkataynati, ukjata munasiñana

sarnaqaña┝; テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ; alinakjama suwantawayxatayna. Ina utjañaki utjxapxatayna,

ina irnaqañaki irnaqxapxatayna, ina jakañaki jakxapxatayna. Awisaxa, jani qullqi utjkxïpana, jani ukaxa kunatsa tuqisiñasa utjapuni, ina

luqhikiwa pä munasirixa tuqisxapxatayna.

J┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ; ケエキヮエ;ヴ┌┝; ニ┌ミ;ゲ; pantjtxakitaynawa, yamasa wawanaka jilarkxaヮ┝キ ┌ニテ;デ┝;が ┘;┘;ゲ; デげ;ケエキゲキモ;ミ;, pisina

sarnaqañampisa, ukanakawa purapa munasiñxa thayjama apasiwayxatayna, janisa ancha

ukhamäkchixa, ukhamjama amuyasipxatayna.

Page 83: Achalirinaka Jani Wanirinaka

82 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

M@ Iエげ┌┝モ; ヮ;ノノ; ヮ;ノノ;wa, wali kusa

warmipatakiが キヴミ;ケデげ;ヴ;ヮキデ;┞ミ;く Warmiparu sumana uñjaña, munasiña pachanjama

ケげ;┞;Iエ;モ; ;ヴマ;ゲ┝;デ;┞ミ;く Cエげ┌┝モ; ヮ;ノノ; ヮ;ノノ; kuwartila juta sarkämixa, taqi kunansa

ケ;ヴ┝;デ;┞ミ;┘;く Uニエ;マヮ;Iエ;ゲ; ┘;ヴマキデ;ニキぎ テ;ニげ┌が ;ヴ┌ゲ;が ニ┌ミ; マ;ミケげ;モ;ミ;ニゲ; テ;ミキ ;ヴマ;ゲ; puriyaskataynawa. Warmixa utana ukanaka wali

tantkatxatayna, ukhamaraki niya pä tunka ┘;ヴ;ミケ; デ┌ミデキ Iエげ┌┝モ; ケ┌ノノケキミ;ニゲ; Iエげキテマ;モ;ヴ┌ imkatapxatayna.

Jani aka pachanxa kunasa inakïkiti, kunasa

sapakïkarakiti. Kunasa payapuniwa. Mayaxa aski mayaraki ñanqha. Uka paya amuyu jani atipasisa

ヮ┌ヴ;ヮ;ミ; ゲ;ヴデ;┞;モ;┝; ;ミIエ; Iエげ;マ;┘;く AミIエ; askikipinisa walïkarakiti, ukhamaraki ancha

ñanqha amuyusa walïkarakiti. Uka paya amuyu, jani atipasiyasa, sumankayañawa wali aski. Cエ;Iエ; ┘;ノキ ;ゲニキ ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲニキ┝; ┘;ヴマキ┘; テ;ミキ wali sarnaqxirïkiti. Jani ukaxa warmi wali kusa, wali yäpa sarnaqaskïpanxa, chachawa ñanqha

amtani sarnaqxirïtayna. Ukata munasiñanxa purapata wali tumpasisa sarnaqaña wali waranqätayna. Janiwa warmiruxa nuwjañäkiti,

janirakiwa chacharusa kunxatsa tuqxañakïkiti. Cエ┌┞マ;┝; Iエげキゲデげ;ゲキヴキ┘;が ukhamaraki jachjiriwa,

janiwa arsurïkiti amukiwa yaqha amtani imantasxiri. Tawaqükasa waynäkasa,

Page 84: Achalirinaka Jani Wanirinaka

83 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

jaqichasiñataki, munasiña amtaxa wiñaya

qarpañawa wali wakisi. Sumata parlasa, sumäñaru mantañawa wali kusa: ukaxa ancha

Iエげ;マ;┘;く Purapa amuyuru, テ;ミキ Iエげ;┝┘;モ;デ;ニキ kunasa wakisiyañawa, ;ミIエ; Iエげ;マ;.

Ukhamatakiraki wiñaya munasiña chuymasa uywatäspa. Askinkañasa ñanqhankañasa phasilakiwa, purapa taypinkayasa tukuchañawa

ancha デげ;ケエキゲ┝;モ; ukhamaraki ancha kusisiñätayna. Aマ┌┞キヴキ┝; ;マ┌┞デげヮ;ミ;く

Yaqhawa warmiparu, tawaqurjama mä

chachaxaが ケげ;┞;Iエ┝;デ;┞ミ;く Uニ; jaqimpiwa,

warmixa qullqi tantkatasa ukhamaraki マ;ミケげ;モ; ;ヮ┝;ヴ;ゲキゲ;が ┘;┘;ミ;ニ; ┌デ;ヴ┌

anarpäwasa, sarawayxatayna. Chachaxa luqhiptirjamawa jachatayna, phamillapaxa

kunaymanpini ノ┌ヮげキヮ┝;デ;┞ミ;く Uka chachana kullapaxa, wali jilapata

ノノ;ニキゲ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; テキノ;ヮ;ヴ┌ テキゲニエデげ;デ;┞ミ;ぎ

に¿Kunanaksa uka warmixa apasxatayna? にQげ;ノヮキミキ ┌デ;デ; ;ヮ;ゲ┝;デ;┞ミ;! に¿Janipiniti, kunsa jaytawaykatayna?

にMä parisa thatha sapatupakiwa utana iqnuqatäskiに sasawa, chachaxa jachatayna.

Page 85: Achalirinaka Jani Wanirinaka

84 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Kullakapaxa uka, mä parisa thantha

sapatupa mayiwäsawa, yatirina uka saratayna. Yatirimpiwa, uka yämpi, kullakapaxa warmina

ajayupa khiwデげ;┞;デ;┞ミ;く

Warmixa, uka simana tukpachawa, utaru ニ┌デデげ;ミ┝;デ;┞ミ;く A┘デ┌ヴ┌ ┌ニ; マ;ミケげ;モ;ミ;ニ;sa ニエ┌マデげ;デ;が ┌ニエ;マ;wa laqa kutデげ;ミ┝;デ;┞ミ;.

Qullqitxa mä waranqa qullqiki waynapampi デ┌ニ┌ミデデげ;ミキ┘@デ;┞ミ;く

に¿K┌デデげ;ミ┝;モ;テ@デ;ニキ ニunsa

kamachayanista? Janipiniwa khayanxa

qamañjamäkxitiに, sataynawa, chachapaxa ukata satayna:

にSapatumaraksa kullakajaru

churasiwaykayätxa, jupaya kuna kamachasinktmaに, sataynawa. Ukata uka warmixa uka chachana kullakapampi tuqjasiri

jalawätayna.

A┞ぁ Uニ; ゲ┌ミゲ┌が テ;ミキデキ ;マ┑モ;ニヮ;Iエ;がぐ Akxaruxa jumaki tukuyxama, kunaya

;マ┌┞┌マ;ヴ┌ ヮ┌ヴIエキ ┌ニエ;マ;ヴテ;マ;ぐ

Page 86: Achalirinaka Jani Wanirinaka

85 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XIII. Tawaqu chuphiru apsusaxa ;┘デ┌ ;ノデげ;ヴ;ヮキデ;┞ミ;

Aニ; ヮ;Iエ;ミ┝; テ;ケキ┝; テ;ミキ┘; キミ;ニデげニキデキが kunsa lurapiniwa, jani maynixa lurkchixa juparu yaqhanakaxa kunsa lurjapxi. Jaqi saraparu

irpxaruñaxa anIエ; Iエげ;マ;┘;く Pげキケキヮ;ミ; ヮ;┞; amuyuwa wiñaya nuwasiski, mayniraki, patanki

mayaraki manqhanki, ukhamakiwa ukana wiñaya nuwasiskapxi. Mayaxa ñanqha amta

mayaraki aski amta ukhamawa. Jayankiri, wali yatiñani amuyasiri, ukatsa wali munañani markanakaxa, mayïri amta apsusxaña, jani ukaxa

mayïri armanukxaña amtasaxa pä waranqa maranaka inakiwa yanapxatayna.

Aymara markanxa uka paya amtaxa

utjapuniwa. Jani kunjamatsa ukxa apsuñäta

yatisaxa, uka payana purapana sumana utjaña yatiqapxatayna. Uka pä awqachasita

amuyunakaxa purapayañawa, chikjana sarnaqaña, taypina sumana, jani maynirusa kawkirusa uñisjasa sarnaqaña yatintapxatayna.

Ukata aymarana sapxirïtayna: J;ミキ ヮげキケキ ;マ┌┞┌ armasa, chuymana thakhipa sarañäni.

Page 87: Achalirinaka Jani Wanirinaka

86 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

M@ Iエ┌ヮエキヴ┌┝; ┘;ヴマキヮ; テ;┞デテデげ;┘;┞;ゲ;┝;が yaqhana warmipa uñtatawa sarnaqxatayna. Uka warmixa, tawaqüña pachapanxa, ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; テ;Iエげ; デ;ミゲ; ノ┌ミケエ┌, マ@ テキゲニげ; phuchhani, ukhamätaynawa. Uka warmixa chachanïskasasa

┌ニ; テ;Iエげ; デ;ミゲ;が テ;マヮげ;デ┌デ; ;テ;ミ┌ミキ テ;ケキマヮキが qullqiplaykuki jupampiwa sarawayxatayna.

Uka warmiruxa wali kusa qullqini ukhama uywatayna. Pachaxa thayjama laqawa mara

マ;ヴ; マ┌┞デげ;ゲニ;デ;┞ミ;く Iマキノノ;┝; ケげ;┝┑┝;デ;┞ミ;wa, ukjaxa uka achachi chuphiruxa ケげ;ノ; ケ┌ノノケキマヮキ Iエキノノニ@マキ ヮげキケキ マ┌┞┌┞┝;デ;┞ミ;が ┌ニエ;マ;デ┝; ケげ;┝┌

tawaquxa, uka jaqina wullsillupankkaspasa ukhamäxataynawa.

Pエ┌Iエエ;ヮ;デゲ; テ┌ニげ;マヮキ ケげ;┞;

irpnaqasxasaxa, imillana chuymapaxa achachimpi sumäxataynawa. Achachixa ケげ;┝┌ヴ┌┝; ;┘デ┌ ;ヮミ;ケ;モ; ┞;デキIエ┝;デ;┞ミ;が tawaqxa chuphiru apsxatayna, tawaquxa wali kusisita, jupataki ┘;┘;Iエデげ;デ;┞ミ;┘;く

Uニ;デ; マ@ ┌ヴ┌┝; ┌ニ; ケげ;xu tawaquru

;Iエ;Iエキ┝; キヴヮ;ゲキ┘;┞┝;デ;┞ミ;が ┌ヴ;ケキ ;ノデげ;ゲキゲ;┝; ┌デ; ノ┌ヴデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;が ┌ニ;ヴ┌ デキミデ; ┌ゲニデげ;ヴ;ヮキデ;┞ミ;が マ@ ゲ┌┝デ; デ┌ミニ; ニキミデ;ノ; ;ヮデニキヴキ ;┘デ┌ ;ノデげ;ヴ;ヮキデ;┞ミ;が ┌ニエ;マ;デ; ケエ;デエ┌ミ;ニ;ミ; デキミデテ;マ; マ;ミケげ;モ; ┞@ミ;ニ; ;ノ;ニキヮ;ゲキモ;ヮ;デ;ニキ.

Page 88: Achalirinaka Jani Wanirinaka

87 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukaru mä yanapaku yuqalla jikirapitayna.

Achachi┝; テ;Iエげ; ヮ;Iエ;┝Iエ┌ ;┘デ┌ヮ;マヮキ テ;┞; markanaka sarxirïtayna. Simanata, pä simanata,

kimsa simanata, awisaxa phaxsita ニ┌デデげ;ゲキミニキヴシデ;┞ミ;く Ukhamawa: tawaquxa

qhathunakana yanapaku yuqallampi, mayniraki jaya markanaka sarkämi, qamapxatayna.

Achachi jaya anqäxa markanaka ゲ;ヴニ;モ;ヮニ;マ;┝; ;┘デ┌ ケげiwiri tawaquxa

yanapakupampi suni, qhirwa, yunkasa qhathunaka aljirixa sarapxirïtayna. Janiyaxa supayaxa ikkchitixa, warmixa arumaxa chacha

munxatayna, ukata yuqallampiwa ikintxatayna, ukhamata ukhamata yuqallaxa warmiru luriri

┘;ノキ ┞;デデげ;デ@┝;デ;┞ミ;┘;く L┌ケエキヮデキヴテ;マ;┘; munasxapxatayna.

Yanapakutaki tawaquxa wawanïxataynawa,

ukata uka wawxa, achachixa, jupana

wawapäkaspasa ukhamaki amuyasiskatayna, ┌ニエ;マ; ┘;ノキ ニ┌ゲテ;マ;ニキ┘;が デ;ケキデゲ; テ┌ニげ;マヮキ suma qamañaxa sarantaskatayna.

Achachi purinïpanxa wali kusakisa

キヴミ;ケデげ;ヮ┝ニ;ゲヮ; ┌ニエ;マ;ニキ┘; デ┌ニデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Kunasa wali kusjamaki sarantixa, janipini

walïrïkitixa, ukata achachixa, achachïchixaya, uka amuyasisawa mä uruxa «wali jaya

Page 89: Achalirinaka Jani Wanirinaka

88 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

sarasktha» sasa sarawayxatayna. Uka arumaxa

utaruwa ニ┌デデげ;デ;┞ミ;が ┌ニテ;┘; ;Iエ;Iエキ┝; ┞┌ケ;ノノ; tawaqupa patata wayuqatayna. Pachparuwa

┞┌ケ;ノノ┝; Iエ┌ヴデげ;デ;┞ミ;が デ;┘;ケ┌ ;ヴ┝;デ;ゲシヮ;ミ┝; デ;┘;ケ┌マヮヮ;Iエ; ケげ;ノ; デ;ニゲ┌デ;┞ミ;が ケげ;ノ; usuchnuqatayna, pulisiyaruwa puriyasipxatayna.

Ukanxa kawkipuniwa achachixa

yanap;ニ┌ヴ┌ Iエげ;デ;デ;┞ミ;く にAka yuqallaxa warmijampiwa

qamantxataynaに, sasa. に¿Chiqati ukaxa? にJaniwa, ukhamäkiti. Nayana

warmijäskiwa, ukatsa nayana wawanijäskiwaに, sataynawa. Pulisiyaxa, tawaqururakiwa

テキゲニエデげ;デ;┞ミ;く

に¿Kunjamasa, jumaraki arsma? に sataxa, tawaquxa ukataqi achachina nuwjxataxa, chiqpacha arsxatayna.

にAka achachixa mamajana chachapawa,

nayana patrastujawa, aka wawasa munatajankaskiwaに, sataynawa. Ukata pulisiyanxa, qhiphürkama, mamapa

irptaniñapkamawa, ゲ┌┞デげ;┞;デ;┞ミ;く Qエキヮエ┑ヴ┌┝; taykarurakiwa p┌ノキゲキ┞;ミ┝; テキゲニエデげ;デ;┞ミ;く

Page 90: Achalirinaka Jani Wanirinaka

89 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

に¿Kumjamasa, jumaraki arsma? に sasawa

┌ニ; ;Iエ;Iエキミ; テ;Iエげ; ┘;ヴマキヮ;ヴ┌ arsuyxapxatayna.

にJupaxa chachajawa, juparaki

phuchhajawaに sasawa, warmixa arsxatayna. Ukjawa pulisiyanxa mä akta, jani mämpi parlañataki qillqantayatayna.

にJumaxa warmimampiwa sarxäta, uka mä

wawama irpxarデげ;ゲキ┘;┞;ゲ;が ニ┌ミ; テ;ミキ tawaquru apaqawaykätati.

にJumaxa chachjamawa aka tawaqumpiwa, nänakana uñjkata, jaqïchasita, ukata uka wawa

uywapxäta. Janiti phuqhapxkätaxa San Pedro ┘;デ;モ; ┌デ;ヴ┌┘; デ;ケヮ;Iエ;ミキヴ┌ ;ミデげ;ヮxäma に

sasawa, munkiri jani munkirpacha pulisiyanxa phirmarayatayna.

Uニ;デ; ケエ┌ノノIエげ┌ミニキヴキ ケげ;モ┌ ┌マ;┝; テ┌ゲデ┌ヮ;ニキ┘; ゲ;┞デげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ; Iエげ┌┘;ヴデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く

Page 91: Achalirinaka Jani Wanirinaka

90 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XIV. Mirsikawa walja awtunïsa ケげ;ノ; デ┌ニ┌ゲ┝;デ;┞ミ;

Jaqïñasa, qamirïñasa apusnaqataxa, jani

wali amuyumpi sarnaqataxa, thayampi chikjamawa sarxirïtayna. Ukata achilanakasa

awichunakasa sapxirïtayna: «ヮげキケキ ノ┌ケデげ;ゲキゲ; Iエ┌┞マ; ニ;デデげ;ゲキゲ;┘; ゲ;ヴミ;ケ;モ;». «Tinkuñasa

wali kusa ゲ;ヴデ;モ;ゲ; マ@ ;ニIエげキデ;ミニ;ニキ┘;», siwa. Wキモ;┞; テ;ケシモ;┝; マ@ テ┌ニげ; テ;ケキミ;ニ;ミニ;ニキ┘;が uk;デ; ┌ニ;ゲ; ┘;ノキ ;マ┌┞デげ;マヮキ ニげ;Iエ;デ;が テ;ミキ ancha parlasa, amuyumpi luriri jaqinakankakiwa.

Awkipasa taykapasa, kawki suyuta

purinitapasa, janiwa yatiskiti. Mirsikaxa Munaypatana, wali munañani ukhama, utjaデ;┞ミ;く J┌ヮ;┝; テキゲニげ; デ;モ; ニ;┘ニキ ヮげ┌デエキニキが yäpa

uñtani tawaqu warmïtaynawa. Kimsa wawani ukhamawa chachapampi qamatayna.

M┌ミ;┞ヮ;デ;ヴ┌ テ;Iエげ; ┌デ;ミキ, ニキマゲ; テ;Iエげ;

kuliktiwu awtunakani, ukampiwa Uma Llamaya

juti sarirïtayna. Kawkipuniwa jutasa sarasasa ヮ;ゲ;テキミ;ニ;が ┘キニげ┌モ; マ;ミデ;ミキが ケ┌ヴキ ヮエキIエげキミ;

Page 92: Achalirinaka Jani Wanirinaka

91 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

デげキヴデげ;デ;が ;ヴキデisa warkkatata, ukhama pasajinaka

saririnakata apthapirïtayna.

Janiwa kunasa, aka jakaña pachanxa, inïrïkataynati. Taqi kunasa tuputa, chimputa,

ukhamïrïtaynawa. Jaqituqi arsuñasa, jaqita armasiñasa, aynikirïtaynawa. Janiwa ancha amukïñasa walïkiti, jaqita ancha parlañasa

;ゲニシニ;ヴ;ニキデキく J;ミキ┘; テ;ケキヴ┌ ニ┌ミ; ニげ┌マキモ;ゲ; askïkiti. Yamasa wachuqa sarnaqirimpiru,

lunthatasirimpiru, machirimpiruxa janipuniwa ニげ┌マキモ@ニ;デ;┞ミ;ti. Ukaxa laqa uñtata thusañätaynawa.

Mama Mirsikaxa Uma Llamaya juta sarasa,

mä wayna chuphiヴ┌マヮキ┘; ┌モデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;が ukampiwa chuyma lunthatayasisa niya

luqhiptañkama munasxatayna. Chachapaxa uka yatisaxa niyarakiwa

luqhiptxatayna. Jaqinakapaが ;マ┌┞デげ;┞;モ;デ;ニキが anthapitayna. Jupanakaxa inapuniwa, Mirsikaru

amuyasiyañtaki, pirqarjama parlapxatayna. Iwxañsa tukuqapxatayna, inamayawa sumatsa qhurutsa achikapxatayna.Inamayawa

chachapaxa nayrasa jacha quta quta jacharapiskatayna. Inamayawa iwanjilistanaka

ケげ┌Iエ┌ヴキミ;ニゲ; ;ミデ;ゲキミキゲ;ゲ;が jachsa Iエげキヴマキ┞;ヮ┝;デ;┞ミ;が テ;Iエげ;デゲ;

Page 93: Achalirinaka Jani Wanirinaka

92 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ケげ;ゲ;┞;ゲニ;ヮ┝;デ;┞ミ;, janipuniwa warmixa

«iyawa» siskataynati.

にUka kimsa wawanaklaykusa chachamampi kutthapxmaに sasa, janipuniwa munkataynati.

にJaniwa, janiwa, janipuniwaに ゲ;ゲ;が ヮげキケゲ;

uraqiru┘; テ;┘ケげ;デ;┞ミ;. Uka waynampi

inkantata warmixa, uka waynampi sarxapunitaynawa.

Uka waynaxa yaqha tawaquni

ukhamäskataynawa, Mirsikaru chachapampi

テ;ノテデ;ゲキ┞;ゲ;┝;が ┘;ノノケげニ;デ;┘@ゲ;┘;が uka chachaxa tawaqupampi sarawayxatayna.

Mirsikaxa wali jachatayna, ukhampachasa,

wali jiwakïsaxa mä qawqha marata yaqha chacha jikxatasisa wali sarnaqaña amtarakkitaynawa. Uka jaqixa, warmina

sarnaqawipa yatisaxa «nayampi ukhamarakiki sarnaqpachaxa» sasaxa wali nuwjirïtayna.

Janiwa qullqsa warmiruxa churirïkataynati.

Mキヴゲキニ;┝; ケげ;ノ; ケ┌ノノケキデ; quritsa tukusxatayna.

Thantha isita jani mistuta ukhama, Uma Llamayata マ@ テ┌ニげ; ┘;┞ニげ; apasinisa, uka

Iエげ┌モ┌ ケ;ノ; テ;ミデげ;ニ┌デ; ニ;ノノキミ; ;ノテ;ゲ┝;デ;┞ミ;く

Page 94: Achalirinaka Jani Wanirinaka

93 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Uka qhipha chachapaxa ancha

nuwaskakitaynawa, mä simanaxa kupi nayraru マ;ミゲ;ミ;マヮキ キヴニ;デ;デ;が ケエキヮエ; ゲキマ;ミ;┝; Iエげキケ; nayraxa kikparaki ukhama sarnaqxatayna. JキIエエ;┝; ケげ;ノ; デ;┞ニ;ノキが テ;ミキ ニエキデキnsa yäqata

ukhamakiが ┘;┞ニげ;ニヮ┌ミキ ;ノテ;ゲキゲニ;デ;┞ミ;く Juchachasisa sarnaqiriruxa, pachawa kusa taripaskirïtayna. Janiwa jaqixa inaki

jachirïkataynatiが テ;Iエ;┞キヴキヮ;┝; テ┌ニげ;マヮキ jachirïtayna.

JキIエエ;┝; テ┌マ;ヴ;ニキ ニ┌┞ミデデげキデ;く

Page 95: Achalirinaka Jani Wanirinaka

94 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XV. Qげara ケげ;ヴ; tukuri, qullqini qurini apusnaqiri

Taraqutata mä waynaxa テ;Iエげ; markaru

sarxatayna, ukatxa qhuyalanaka jakthapiyaña yatiqatayna. Ukana mä tawaqumpiwa

jikisx;デ;┞ミ;が ┌ニ; デ;┘;ケ┌┝; W;デげ;┝;デ;デ; テ;Iエげ; markaru sarxasaxa, uka markana mä テ;Iエげ; utana phayasa luqtirita irnaqatayna. Qhiphatxa テ;ケキIエデげ;ゲ┝;ña amtxapxatayna. Chachaxa wanta

lata phusanaka askichaskirïtayna. Warmixa pilanaka, makina yänaka, phusaña yänaka qhathuna aljasirïtayna.

Jupanakaxa wali jaqi jaqi

tukurïpxataynawa. Chachaxa kurwatani ukhamakipuniwa sarnaqirïtayna, sakuni, tirnunikipuniwa kachnaqirïtayna, uka utapa

テ;ニげ;na utjiri jaqinakasa juparuxa wiraxuchata ┌モデげ;pxatayna. Sutinakpaxa Mamani Tarkinu

satätaynawaが ┌ニ;デ; テ┌ヮ;┝; ニ;┘ニキ テ;Iエげ; テ;ケシニ;デ;┞ミ;ゲ;が テ┌ヮ;┝; ;ノキケ; Iエげキゲヮキノ┌ jaqikïtaynawa. Jupana amuyupatxa wali

wiraxuchapuniwa amuyasirïtayna. W;ヴマキ┝; マ@ テ;Iエげ; Iエエ;ゲ; ┘;ヴマシデ;┞ミ;┘;,

ukana キミ; ゲ;┞デげ┌ ;テ;ミ┌ ┘;ヴニ;デ;デデテ;マ;

Page 96: Achalirinaka Jani Wanirinaka

95 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ukhamätaynawa, janipuniwa jani manta quri

デげキヴキモ;ミキ┝;が ┌ニエ;マ;ヴ;ニキ テ;ミキ ;ヴキデキゲ; jinchuru warkkatataxa sartirïkataynati. Jupasa

chachapasa ┘;ノデげ;デ; テ;ケキ テ;ケキ テキケげキヴキミ;ニ;ヮ┌ミキ ukham;┘; ┘;ノキ テ;Iエげ; マ;ヴニ;ミ; ケ;マ;ヮ┝;デ;┞ミ;.

Ukatxa chachana jilapana utapanaki, uka

テ;Iエげ; markanxa, utjapxatayna. Uka jilapana

yuqapampixa mä utänqanaki qamapxatayna.

Aka jaqïña pachanxa, paninixa janipuni ukhama paniniki qhiphartapxkiti, ukata pachasa inapiniki sarkarakiti. Jupanakaxa phisqha

wawanakani ukhamawa qamasxapxatayna. Kunjamatxaya phisqha wawa jikipxchi, ぐ ¿Kunasa aka pachana jani yatisirixa? Taqi kunasa yatisirikiwa. Uニニ;モニ;マ;┝;が ┌モ┝;デデげ;ゲニ;ニキモ@ミキく Ukatsa jupanakaxa mä sirwinta tawaquni ukhamawa qamapxatayna.

Jupanakaxa, wawa apnaqaña yanapiritakixa, マ@ テキゲニげ; キマキノノ; jikxatasipxatayna.

Uニ; テキゲニげ; キマキノノ┝; デ;┞ニ;ヮ;ru マ@ テ┌ニげ; ;ゲ┌ニ;ヴ; ┘;┝デげ;ゲ;ニキ┘; キヴヮ;ケ;ミキpxatayna. Uka imilla ┘;┘;ヴ┌┝; テ;┘ケげニ@マキ ;ミIエ; デげ;ケエキモ; awilaxa

alisnaqirïtayna. Uka phisqha wawanaka kuna テ;ミキ ┘;ノキ ノ┌ヴ┝シヮ;ミゲ; ┌ニ; テキゲニげ; キマキノノ;ruwa

テ;┘ケげテキヴシデ;┞ミ;く

Page 97: Achalirinaka Jani Wanirinaka

96 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Uニ; テ;Iエげ; Iエエ;ゲ; ┘;ヴマキ ;ノテキヴキ ゲ;ヴニ;モ;ヮニ;マ;┝;が ┌ニ; Iエげキゲヮキノ┌ Iエ;Iエ;ヮ;┝; ┌ニ; sirwinta tawaqumpiwa urusa urpacha ikiñana

ケ┌ヴ┌マデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Uニエ;マ; sarnaqiri jichüxapx;デ;┞ミ;┘;く W;ヴマキ┝;が Iエげキゲヮキノ┌ chachapa jamasata, uka utani waynampiwa ikintasirïtayna, ukampiwa mä yuqalla wawa jikitayna, ukaxa uka waynasa kikparakirakiwa

jalstxatayna. Cエげキゲヮキノ┌ Iエ;Iエ;ヮ;┝;が jupaxa sirwinta tawaqunïsaxa, janiwa warmipa

yaqhampi sarnaqatapsa amuykataynati. Maynisa maynisa ukhama wachuqasitanakxa janiwa yatiskapxataynati. Pachaxa janipini inaki

sarkiti, maranakasa inamayaki jalkaspati, kunasa marata maratjamaxa mayjtげ;┘;┞xapuni. Jキゲニげ; キマキノノ;┝; ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┑┝;デ;┞ミ;┘;く

Uka chhasa warmina Iエげキゲヮキノ┌ Iエ;Iエ;ヮ;┝; テキゲニげ; ケげ;┝┌ キマキノノ;ヴ┌┘; ┘;┞ミ;ケ;モ; amtxatayna, ┘;ノキ ニ;デテ;モ;デ;ニキ ;ヴニデ;デ;┞ミ;が テキゲニげ; キマキノノ;┝;が ┌ニ; ;ヴ┌マ;┝; キゲニ;ヮデげ;┘;┞xasa, anu putu ikitayna. M;┞;ミ┝; ┌ニ; ケげ;┝┌ キマキノノ;ヴ┌ ;┘キノ; Iエエ;ゲ;┝; ニ;ヮエキ┞; テ┌ミデげ┌ ┌マ;が ┌ニ; Iエげキゲヮキノ┌ Iエ;Ihapataki, ikiñarpacha askatiriwa khithatayna. Ukanxa テキゲニげ; デ;┘;ケ┌ヴ┌ マä amparata waythapisaxa

ikiñaru wayuntañatakiwa jiyデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌┝; ┌ニa テ┌ミデげ┌ umampi

charanakparu warxataniwäsawa デげキテデxatayna. Achachixa wali imillaru テ;┘ケげテ;モ;taki

Page 98: Achalirinaka Jani Wanirinaka

97 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

alisnaqatayna. Ukham;デ; ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌┝; achachiru Iエげ;デ┝;デ;┞ミ;, warmipaxa ケげ;ノ; キゲデげ;デ;┞ミ;ぎ たぐ sirwinta tawaqumpiwa

ikintasiskiri» sasawa ;ヴデげ┝;デ;┞ミ;が ┌ニテ;┘; ;┘キノ;┝; chachampi nuwantasitayna. Achachixa

ヴキ┘┌ノ┘キヴ;ゲ; ;┞デげ;デ;┘; テキゲニげ; デ;┘;ケ┌ヴ┌ arkミ;ケ;デ;┞ミ;く Qげ;┝┌ デ;waquxa jani katkayawa jaltawayxatayna. Uニ;デ; テ┌ニげ; ヮ;Iエ;デ; ゲキヴ┘キミデ; デ;┘;ケ┌┝; ┌ゲ┌ヴキニキ┘; ┌モゲデ┝;デ;┞ミ;く J;Iエげ; Iエエ;ゲ; ┘;ヴマキミ; Iエげキゲヮキノ┌ Iエ;Iエ;ヮ;┝;が ゲキヴ┘キミデ; tawaquruwa wallqげiptayxatayna. Ukhamata phisqha wawani ukhama qamasxapxatayna.

Awki tayka jiwatatxa, qげ;ノ;┘; デ┌ニゲ┝;デ;┞ミ;く Mä yuqapaxa alkula umiriruwa tukuwayxatayna,

mayniraki maliyanti. Phuchhanakasa ケげ;ノ;┘; tukusxatayna, jichhaxa maynikiwa デげ;ケエキ thantharnuktata ukhama ┘;┞ニげ; ニ;ノノキミ; aljasiskatayna.

Janipuni pachaxa wayrjama inapuniki jalaki jalkaniti. Pachawa kuna walinaksa jani walinaksa

taripaskirïtayna. Pachawa kuna kawki kusa, ニ┌ゲキゲキモ;ゲ; ヮエ┌ケエ;ミデデげ;デ;ミ;ニゲ;が テ;Iエデげ;ゲキゲ; デげ;ケエキゲキデ; sarnaqデげatanaksa taripaskirïtayna.

Askina sarnaqañatakixa, wali kusa jaqïñatakixa: amtanaka, yatichawinakakiwa qhipharxirïtayna.

Ukhama yatichaña uñjaykatasa, jaqixa jani yatiqiri ukhamaraki jani waniri ukhamawa.

Page 99: Achalirinaka Jani Wanirinaka

98 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Inawa qawqhasa parlatäski, luratäski,

sarnaqatanakasa utjaski, janipunjamakiwa ┘;ミキヮ┝ニ;ゲヮ;デキく W;ノキ マ@ ケ;┘ケエ; Iエげキニエキが ┘;ノキ amuyasiri jaqinakakiwa, uka wali sarnaqatatsa, jani walinaka sarnaqatatsa amuyasipxaspa.

Janiwa ケ;マキヴキ ケ;マキヴキ テキケげキゲ;が ケ┌ノノケキミキ ケ┌ヴini thujsasa, kawki ニ┌ゲデげ;デ; ;マ┌┞;ゲキゲ; apusnaqañaxa walïkataynati, ukxa pachampi

thayampiwa qhilljama phustawayxirïtayna.

Page 100: Achalirinaka Jani Wanirinaka

99 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XVI. Cエげ┌ケキ N;┞ヴ; デ;┘;ケ┌┘; «Jilataru» katjayatayna

Mä tawaquwa ノ;ケ;ニキ ケげ;┝┑ニ;ゲ; jamasata

chachantasitayna. Tipuwaniruwa sarxapxatayna. Ukana mä tirsuwa jiththapita qamapxatayna.

J;ミキ ┘;ノデげ;ゲxasaxa chachampi jaljtaniwayasaxa, マ;ヴニ;ヮ;ヴ┌ ニ┌デデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く J┌ヮ;┝; Cエげ┌ケキ N;┞ヴ; テ;ニげ;ミニキヴシデ;ynawa.

Markapana janisa chachampi jaljtatäkaspa ┌ニエ;マ;ニキ┘; ゲ;ヴミ;ケデげ;デ;┞ミ;く T;デ; K┌ヴ;ミ; jawsayataxa kursillunakaru laqapiniwa

«yatiqiriwa sarasktha», sasa, sarantirïtayna. Wiyachana mä alakipiri warmiruwa

arkxarutayna. Uka warmina chachaparu ┌モデげ┝;ゲ;┝;が ┌kana chachapampi umantasinisawaが ヮ┌ゲキ ゲキヴ┘キゲ;ゲ; ┘;┞デげ;デ;が ukhama chika aruma puripxatayna. Mama alakipirixa wayna jilanakanïtapa yatxasaxa, uka

テキノ;ミ;ニ;ヮ; ┌モデげ;モニ;マ;┘; ;ヴニミ;ケxatayna, arknaqkämixa jilapampi mäna ┌モデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;┘;く Uka warmisa kullakapasa uka tawaquna

sarnaqawipa yatxasaxa, janiwa jilapana warmipataki munkxapxataynati. Jupanakaxa uka

tawaquru, mayja supaya chuymanïtapa,

Page 101: Achalirinaka Jani Wanirinaka

100 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

amuyxapxataynawa. Uka jilapasa mä munañani

tutira waynarakïtaynawa. Uka tawaqu niyaki ┌モデげ┝;ゲ;┝;が ┌ヴケ┌ ;ゲミテ;マ;┘; ケ;Iエ┌ ;ゲミ┌ミ; qhiphapjama jalawayxatayna. Ukatxa jaqichasiñkamawa sarnaqapxatayna.

Uka tawaquxa, niyaki jaqichasxasaxa,

Mama alakipirixa Uma Llamaya alakipasiri

sariritapa yatisaxa, jupaxa alakipasiri alakipasiri デ┌ニ┌ゲ; ┌ニ┝; ゲ;ヴ;モ; ┞;ミデげ;ヴ;ニキデ;┞ミ;く

Umatakiwa utaru purirïtayna. Chachana

kullakapaxa tuqinuqxataynawa. Ukata uka

warmixa jisxatayna: «Janiwa jilamataki kuna キマデげキヴシニデゲ;が j;ミキ┘; テキノ;マ;デ;ニキ ニ┌ミ; キマデげキヴシニデゲ; ぐだ Ukham;デ; テ┌ニげ;マヮキ Uマ; Lノ;マ;┞;デ; sarnaqatanakapa yatxatxapxatayna.

W;ヴマキ┝; マ@ テ┌ニげ; ゲ┌マキヴ┌ ┞@ミ;ニ; Iエげukuta

aliriwa sapa wirnisa Uma Llamaya sarirïtayna,

ukata chachasa amtämaxa, «ukana irnaqaskthwa», sasaxa Punu markkama, Juliyaka

markkamawa simana simana sarirïtayna, ukanxa umantata ukhama chachanakampiwa sarnaqtげirïtayna. Pata Markanxa pasarila

patanakaミ; ┘;┞ミ;ヮ; ゲ┌┞デげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Waynapampi Urüru sarantaskirïtayna.

Page 102: Achalirinaka Jani Wanirinaka

101 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukhamata chachapana kullakanakpaxa uka

tawaqu ┘;ヴマキミ; ミ;┞ヴ; ゲ;ヴミ;ケ;┘キヮ; テ┌ニげ;マヮキ yatxatxasaxa, mä tata kura ケげ┌ノノ┌デ;が «Jilata»

satana sarnaqawipa yatxatxapxatayna. Uka jaqixa Ispañata jutirïtaynawa.

Nayra pachaxa ispañulanakawa aka

Awiyäla uraqiru purintanipxatayna. Jupanakaxa

jani warminikiwa purintanipxatayna. Akanxa inka jiwayasaxa axlla utanaka

katuntasipxatayna, ukatxa mistikunaxa walipuniwa aqtxatayna.

Ispañulanakaxa ancha jaqi jisニげ;Iエキヴキ jaqinakätaynawa. Yamasa warmiru

テキゲニげ;Iエ;モ;デ;ニキ┝; ┘;ノキ ミ;┞ヴデげ;デ@pxataynawa. Arawinakana paqallqu pataka mara jithintata

ukhamawa qamapxatayna. Ukkañkamawa ukhama warmiru j;ケキヴ┌ テキゲニげ;Iエ;モ; yatintxapxatapa. Ukhama jaqinakawa aka

Awiyäla uraqiru purintanipxatayna.

Akankiri jaqinakaruxa anurjamawa uñjapxirïtayna. Ispañulampi mä jiwasa warmimpi wawanïsasa, テキゲニげ;Iエテ;ゲ; テキゲニげ;Iエテ;ゲ; awkipäkasa ancha uñisirïtayna.

Ispañatpacha irpanita warmimpi wawanïsasa, aka Awiyäla uraqina, yuritapatxa,

Page 103: Achalirinaka Jani Wanirinaka

102 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

テキゲニげ;Iエjasa テキゲニげ;Iエテ;ゲ; ukhamarakiki

awkipäkasa uñisjirïtayna. Uka pachaxa, patrunasa tata kuranakasa, akanxa kayu

テ┌ミデげuchani ukhamawa ikipxirïtayna. Kayu テ┌ミデげ┌Iエ; ゲ;ゲ;┝; キミ┞; デ;┘;ケ┌ミ;ニ; ┘;デげ;モ;デ; ikintäsirïtayna. Ukhamatxa walja walja mistilunakapuniwa uñstawayxatayna.

Ukaxa kuna pacha kuñtüchiya, sakismawa. Janiwa, ukaxa jichhasa pachpäkiskataynawa.

Mä tata kura ケげ┌ノノ┌デ;xa, Ispañata aka

markasaruwa purintanitayna. Jupaxa «ancha

┘;ヴマキ Iエげキミ; ;ヴニ;ヮ┌niwa», siwa. Inasa ukata tata kuräñatsa jalaqtaskchi.

Mä raryu apnuqasitayna, «aymara

マ;ヴニ;ヴ┌┘; ┞;ミ;ヮデげ;ゲニデエ;» sasaxa, aymara warminaka katurañatakiwa, tiwuljama, wali sarnaqtげatayna. Mä qawqhachaqaruwa

┘;ヴマキミ;ニ;ヴ┌ ┞;デキIエ;┞;モ;デ;ニキ┝; テ;Iエげ; ┌デ;ミ;ニ; lurarayasitayna. Mayaxa “┌ヮ┌ Qげ;Iエキミ;が マ;┞;┝; Pata Markana, mayaxa Cエげ┌qi Nayrana, mayaxa Q┌ヴキ P;デ;ミ;が マ;┞;┝;が ぐ ukhama taqichaqaru yatichaña uta lurarayasitayna, ukanxa sapa

mayana ikiña uta wakichayasitayna.

Phamillapawa Ispañana qullqi jikinisaxa, «Yusana arupa yatichaski», sasa walja

Page 104: Achalirinaka Jani Wanirinaka

103 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

apänipxirïtayna. Uka qullqimpiwa kuna

amtanaksa wakiyirïtayna, jilpachxa warminaka, ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; ┘;ヴマキミ;ニ; キヴミ;ケキヴキミ;ニ;デ;ニキ ニ;デ┌ケ;ゲキヴシデ;┞ミ;が ┌ニ; ┘;ヴマキミ;ニ┝; ケげ;ノ; マ;┞;デ; mayata ikiñaru irpxirïtayna. Janipuniwa mayasa

qhispirïkataynati, qhispirisa utjchixa laqawa irnaqawita alisnukxirïtayna.

Ukxa tata Jalanuqasa yatiskataynawa, jupasa pachpa tata kurana paylltäsaxa, ukata

janiwa kamachañsa yatirïkataynati. Aka kuñtuxa マ@ Iエげ;ミニエ; マ┌ヴ┌ケげ┌デ; ゲシヮ;ミゲ; マ@ テキゲニげ;Iエ;ケ;ニキ┘;く Uka «Jilatana» sarnaqatapaxa

┘;ノテ;┘; ┌デテキぐ

J┌ゲキヮキデ;デ;ニキ┝; ┌デ; デ┌ニデげ;┞;ヴ;ヮキデayna ukhamaraki chachapampisa, pachpa chachaparu

jani yatiyasaki, kamachtuqi jaljtayatayna. Anriyaデ;ニキ┝; ;┘デ┌ ;ノ;ケデげ;ヴ;ヮキデ;┞ミ;く Anjichatakixa テキゲニげ; ;┘デ┌ sullumpi uraqimpi

alarapitayna. Martaruxa kunxaya munirïchi ukatakiwa qullqi churirïtayna. Alinatakixa uta

ukhamaraki awtu alarapitayna. Alijawa, taqita sïpansa wali nunatätayna. Juparu Ispañkamsa irpasitaynawa. Ukatxa utsa kimsachaqaruwa

jikiyatayna. Machaqa awtu alaqarapitayna. Chachapamppacha irnaqiritsa katuqasitayna.

Ukhamaraki uka warmixaが ;┘デ┌ ;ノデげ;rapitaxa, K┌ヮ;ニ;┘;ミ; ;┘デ┌ Iエげ;ノノキヴキ ゲ;ヴ;モ;デ;ニキ┝;が

Page 105: Achalirinaka Jani Wanirinaka

104 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

chachapxaȯ«Jilata» achachimpi aliqata

parlayasaȯ jaytanukuwäsaxa, chuphiru waynaヮ;マヮキ┘; ;┘デ┌ Iエげ;ノノキヴキ┝; sarirïtayna.

Panikiwa chutätayna: Jusipitampi Marthampikiwa. Mayninakaxa pullirani

warmkamakïtaynawa. Akaxa yatita ukakiwa, ニ┌ミ;ミ;ニ;マヮキ┘; テ;ミキ キマデげ;デ;┝; ┌デテ;ゲニヮ;Iエ;ぐ

Ukhama lurkämixa, «Jilatana» ヮげキケキヮ;ミ; モキニげ┌デ;ゲ; ケげ;ノ;┘; qaqantxatayna, utjiri モキニげ┌デ;sa

ケげ;ノ;┘; willirtxatayna. Lakasa jallmukïxataynawa. Maranakasa niyawa patakaru purxatayna ukhamaraki aparatupasa

nayraqatawa jiwawayxatayna. Jichhaxa yusaparuwa «J;ミニげ;ニキが Tatay! Tapamaru

irpasxita ぐだ ゲ;ゲ;┘; マ;┞キゲiski, siwa. Chiqa «J;ミキ┘; ニ┌ミ@ニデ;ゲ;が ノ;ケげakïデ;┘;が ノ;ケげ;ヴ┌┘; tukütaだ ゲ;ヴ;ニキゲ;ぐ Cエキケ; ukhamäpachaw!

Page 106: Achalirinaka Jani Wanirinaka

105 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XVII. Warmiparu waynaqasawa ニ;ヴゲキノデげäsitayna

Mä chuphiruwa mä ijma warmimpi

jaqichasitayna. Uka warmimpixa wali kusa sarnaqkatayna. Uka ijma warmixa

phuchhanakani yuqanakani ukatsa pä awtuni ukhamätaynawa. Chachaxa, chuphirüsaxa sapa

iskinarusa tawaqunïchixaya, yaqhachaqana mä munata uywasitayna. Warmipaxa, uka katjasaxa, laqawa jani kunani alisnukutayna,

awtupsa aparasxataynawa:

ね¡ Kuna! Uka munatamaxa jikxatäskchitamxayaね, sasa. Ukata uka

chachaxa munatapampiwa sarawayxatayna. Mä qawqha phaxsinaka qhiphatxa, mä

arumakiwa jani suma uta jキゲデげkatapxkataynati, uka chachaxa jamasata utaru mantasa mä

ニげ┌Iエ┌ヴ┌wa キマ;ミデデげ;ゲキデ;┞ミ;く Uニエ;マ;ヴ┌┘; ┘;ヴマキ┝; ┌デ;デ; マキゲデ┌デ;┞ミ;が ┌ニ; ニげ┌Iエ┌デ; jalaqanisawa chachaxa ┘;ヴマキヮ;ヴ┌ Iエげ;マ;マヮキニキ lurjawayxatayna, ukhamata uka arumaxa sumäñaruwa mantawayxapxatayna. Qhipha

uruxa uka chuphiruxa munatampiwa, jikisisa

Page 107: Achalirinaka Jani Wanirinaka

106 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

wasitata qamasiri, sarxatayna. Ukaruwa

┘;ヴマキ┝; ;ヴニデげ;デ;┞ミ;が デ;┘;ケ┌ヮ;┝; mulla phallawa jaltxatayna.

Ukana warmixa chachapampi

nuwjasitayna. Laqawa mä arxatiri katusaxa «Iエげ;マ;マヮキ ノ┌ヴテ;デ;ヮ;デxa» karsilaru apantayaデ;┞ミ;が ┌ニ;ミ; ケげ;ノ; ;ニデ;ミ;ニ; lurjayxatayna, wawanakarusa juparusa ukhamaraki sapa phaxsi pinsyuna qullqi churaña

ukhama phirmjayatayna. Ukata uka chachaxa karsilata «phiyansa» pajantasawa mistxatayna.

Warmixa alakipa sarnaqiri Riwiralta sarawayxatayna. Ukana jayawa irnaqatayna.

Kキマゲ; デ┌ミニ; ┘;ヴ;ミケ; Iエげ┌┝モ; ケ┌ノノケキ テキニキnitayna, ukata uksa lunthatarakiwa aparxatayna. Pata

Marka utapana, tatapa jiwxatapa yatisaxa laqawa utapa sarawayxatayna. Utaru puritayna ┌ニ;ミ; Iエ;Iエ;ヮ;ニキ┘; ニ;┘ニキヮ┌ミキが ┘;ノキ ケげ;ヮエ;ヮキミキが tatapa chhaqhayxañataki wakichaskatayna. Atawu ukhamaraki panqaranaka ispilmanaka

デ;ケキ ニ┌ミ; ;ノデエ;ヮキミキデ;┞ミ; ぐ Ukata warmixa janiwa kamsasa alispayañsa

yatkxataynati. Ukhamata sumakiwa parlxapxatayna. Ukata chachaxa,

ゲ┌マ;Iエデげ;モ;デ;ニキ┝;が ゲ;デ;┞ミ;ぎ

Page 108: Achalirinaka Jani Wanirinaka

107 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ねUka tawaqujäxa, lunthata

デ;┘;ケ┑デ;┞ミ;┘;が ぐ

Uニエ;マ; ゲ┌マ;Iエデげ;ゲキゲ;ゲ; ┘;ヴマキミ; chuymaparuxa janiwa chiqpacha sumachasiñaxa

mantkataynati, chuyma manqhapana: «¿akaxa kuna lurañsa jichhaxa amtpachïtu?» sakitaynawa. Chuymapaxa yaqhakipuniwa

pächasitayna. Ukatsa maynisa ukhamaraki:

ね¿Khitimpipinisa Riwiralta sartaxa?ね sasa, sapa phistana jiskhisiskirïtayna. Chiqa, mä jani wali jaqixa, yaqha warminakampi sarnaqirixa,

silasakiwa sarnaqxirïtayna. Ukhampachasa, warmixa sumaki tukusaxa, マ@ テ;Iエげ; ┌デ; ノ┌ヴ;モ; amtatayna. Chacharu Wankuta qullqi マ;┞デげ;ゲキ┞;ゲ; マ@ テ;Iエげ; pusi pisuni uta

lurantayatayna. Jichhaxa warmixa wasitata キゲニ;ヮゲ┌┞;モ; ゲ┌┞;ミデ;ゲニキが ゲキ┘;ぐ

Page 109: Achalirinaka Jani Wanirinaka

108 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XVIII. Tirisaxa Wakununa murinu デエ┌ケエデげ;ゲニキ

Mama Tirisaxa mä wali kawki simpatika

Iエ┌ノ@デ;┞ミ;┘;く J;Iエげ; デ;ミゲ;が ノ┌ミケエ┌ ┌ニ;デゲ; chukulati qhana ajanuni ukhamaraki wali aski

chuymani ukhamätaynawa. Jupaxa Waqi markankirïtaynawa, ukata mä uruxa imilläkipana

mä axtaña Taraqu achachimpiwa phamillanakapaxa kasarkatapxatayna.

Ukhampachaxa kunjamasa jaqjama sarnaqataynawa. Chachampi warmimpi

jaqichasiñaxa, wawanaka jikiñakipuniwa. Ukhamawa mama Tirisaxa mä qawqha

maranakatxa kimsa wawanïxatayna: mä imilla pä yuqalla wawani ukhamawa utjasxatayna.

Uka axtaña silusu chachampixa sumirunaka luraña utaru apnuqasipxatayna, ukana jupaxa

utata jani mistutawa irnaqaskirïtayna. Uka irnaqañampiwa wawanaksa uywarapxatayna, ukampirakiwa utsa alasipxatayna. Ukata uka

qamañasa janiwa ina jasakïkataynati. Uka ;Iエ;Iエキ Iエ;Iエ;┝; ;ミIエデげ;デ; ゲキノ┌ゲ┌

Page 110: Achalirinaka Jani Wanirinaka

109 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

jaqipinïtaynawa. Silusu kuñtupampikiwa sapa

phistansa warmi nuwaskirïtayna.

Pachaxa janiwa inapini jalaki jalkaspati. Ukja maranakanxa kunasa utjawäpiniwa, jani

wali lurjatasa utjawayi, jani ukaxa wali askinaka lurjatasa uñstawayi. Janipini ukäkchisa, wali テ;Iエニ;┞; ニ┌ゲキゲデげ;デ;ゲ; lurjatasa utjapuniwa.

Ukatsa uka qhiphïri lurjawayatawa wali aski lurjataxa. Chachapa juparu nuwirïtapxatxa,

t;デ;ヮ;ゲ; マ;マ;ヮ;ゲ; テ;ミキ┘; テ┌ヮ;デ; ゲキミデデげ;ゲキゲ;┝; arxatkapxataynati. Mayanxa, utanimpi デエ┌ケエデげシヮ;ミ;ニキ, niya chachaxa juparu

jiwayxatayna.

W;┘;ミ;ニ;ゲ; テキノ;ヴデげ;デ; テ;ケキIエヴデげ;デ;く J┌ヮ;┝; kawki amuyani awila warmïxataynawa. Ukjawa

juparu ñanqha luratatxa taripasiña amtxatayna. Uka sumirunaka luraraña utana yanapiritaki mä yuqalla katuqasipxatayna. Uka yuqallasa, mä

ケ;┘ケエ; マ;ヴ;デ┝; ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; ┘;┞ミ;ヴ┌┘; tukxatayna. Waynasa mama Tirisata

inamurasxatayna, jupasa ukhamaraki. Jupampiwa sarnaqxatayna, achachiru

;ヮ;ミ┌ニ┝;デ;┞ミ;┘;く AIエ;Iエキ┝; テ┌ニげ;マヮキ ;Iエ;Iエキ jani kamachkiri ukhamäxataynawa. Wali kusa

┌ニ; ┘;┞ミ;マヮキ ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキデ;┞ミ;く Ukatsa paninixa wali ニ┌ゲデげ;デ; ニ;デデげ;デ;ニキ┘; ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く

Page 111: Achalirinaka Jani Wanirinaka

110 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Wali kusisitawa jaqina nayraqatanakpana

ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く “┌マキヴ┌ ;ノテ;モ;ミ;ニ;ミ; ┘;ノキが ┌ニ; ┘;┞ミ;マヮキが キヴミ;ケデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く

W;ノキ ケ┌ノノケキミシ┝;ゲ;┝; ┌デ; ノ┌ヴデげ;┞;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く

Utxa qalltata tukuykamaxa jiksxapxataynawa. Utaxa wali kusa, manqhatsa anqatsa kusa デ┌ニデげ;┞;デ;が ┌ニ;デ; ┌ニ; ┌デ;ミ; qamaña

qalltañatakiwa mä phistataki wawanakaparu jawillasitayna. Yuqanakapaxa ukhamaraki

phuchhapasa taykaru sallqjaña amtapxatayna. Ukata uka phistana mama Tirisana

yuqanakapaxa wayna chachapxa, alisnukuñkama, nuwjapxatayna. Uka nayra

axtaña chachapa jamasata irpxaruwayasaxa ukampiwa mä utaru «akanakaxa muna jani

muna sumthapipxpana» ゲ;ゲ; テキゲデげ;ミデ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Taykaruxa mä phaxsiwa ukhama テキゲデげ┝;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;が taykaxa kunjampachasa

iskapsutaynawa. Taykaxa ukjata Arjintinaruwa sarawayxatayna. Ukana wali sarnaqawpata

jachatayna. Laruñasa janiwa ina laruñakïkiti

ukhamaraki jachañasa janiwa ina jachañakïkitixa, kunasa sapa mayataki

utjapuniwa. Arjintinanxa yaqha chacha テキニ┝;デデげ;ゲキtayna. Mä lunqhu wiraxucha

Page 112: Achalirinaka Jani Wanirinaka

111 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

chachampïxataynawa. Ukata mä phisqha

マ;ヴ;デ┝; ニ┌デげ;ミ┝;デ;┞ミawa. Kuna janixa, aymara warmiki aymara warmixa, kawkitsa kawksatsa

ニ┌ミテ;マヮ;Iエ;ゲ; マ;ヴニ;ヮ;ヴ┌ ニ┌デデげ;nxapuniriwa. Janiwa ukhamäkiti siskitasa, wali munata aka

ヮ;ミニ; ┌モ┝;デデげキヴキが ミ;┞;デ;ニキ┝; ┌ニエ;マヮキミキ┘;く Urüriñusa, putusiñusa kawkinkirisa wali aymara warmiruxa warmitaki munapxi, aymara

warmimpi jaqichasipxchisa, yasta mä qawqha marata warmixa markaparu jutawayxapuniwa,

janisa chacha jaytjaniwaykchixa chachamppacha irpasinxapuniwa. Markapana thuqhunakapawa ukhama jawsasxi, murinuマヮキ Iエげ┌デ;マヮキ┝;が aymara warmxa kawksatsa purjayanipuniwa. Waqi markanxa mä putusiñu tullqawa murinu

mayura pasantaski, Sika Sika markanxa mä urüriñuwa murinu mayura pasantaski, ukatsa

テ;ミキ┘; ┌ニ;ニシニキデキぐ Ay! Jalanukusktanwa. Antisa mama Tirisana

kuñtupa tukuyxañäni. Jichhaxa uka mamaxa Wakunu Murinu tamana, Pata Markana wali

ニ┌ゲキゲキデ; ゲ;ヮ; マ;ヴ; マ┌ヴキミ┌ デエ┌ケエデげ;ゲニキぐ Jichha juma kunjamarusa tulkuyxma.

Page 113: Achalirinaka Jani Wanirinaka

112 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XIX. Kapulinaxa lunthatasiña yatintxatayna 1

Tiwanakuna yuriri sapa yuqalla

wawakïtaynawa, wali munañani ukhama. Ukatxa ukhama munañani uywataxa kawksa sarakirïtaynawa. Mä uru niya wayna

qallüxataynawa. Mä primupawa utjatayna, jupampixa mä tuminkuwa waka qhathu

sarapxatayna. Ukana mä jaqiruwa uñjapxatayna, ┌ニ;デ; ;ノキケ;デ; ┌モIエげ┌ニキヮ┝;デ;┞ミ;く “;ヮ;ニキが ukhamarusa umantata, waka aljata qullqisa

ケげキヮデげ;ta ukhawa uka jaqixa liwnaqtaskatayna. Uka jaqi aliqata ┌モIエげ┌ニキヮ┝;デ;┞ミ;が «kawksarusa

sarani», sasa. Uka jaqixa pamparuwa saraqawayxatayna. Jupanakaxa ukatxa, siwara,

ゲキ┘;ヴ; デ;┞ヮキヴ┌┘; キマ;ミデデげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;く Nキ┞;┘; ukjaxa paskatayna, ukjaruwa siwara, siwara taypita chhukhsusina, uka jaqiru

katuntapxatayna, pachpa chalapampiwa jaychkatapxatayna. Janiwa jiwaykapxataynati,

aliqakiwa samkaräpxatayna. Laqawa qullqi apsuwayasa chhuktxapxatayna. Uka qullqimpixa, taqina kuna jilapampixa,

alsusipxatayna. Tawaqunakaruwa マ;ミケげ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;が テ;Iエげ; marksa mistu

Page 114: Achalirinaka Jani Wanirinaka

113 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

mantapxatayna. Ukaruwa lunthatasiña

┞;デデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く

Jichhaxa jayäxataynawa, walja phaxsinakawa pasxatayna. Uka qullqi tukuntasa

ukhamakiwa sarnaqxapxatayna. Ukata wasitata waka qhathu sarapxatayna. Waka qhathunxa janiwa, waka aljirinakaxa sapaki, utjkxataynati.

Taqisa kumpañani kumpañankamakiwa sarnaqxapxatayna. Uka qhipha tuminkuxa,

マ;┞テ; ;マ┌┞デげ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;が ┘;ニ; テキニエニ;デ;ミニキ ┌ニテ;ヴ┌┘;が ┘;ニ; ;ノテキヴ┝; ゲ┌┞デげ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;く Ukjaruwa waka jikharxapxatayna. Mä テ;Iエげ; turu jaqiru jikharxapxatayna. Janiwa uka waka jikhtaña yatkxapxataynati, wakaxa

デげキテデ;┘;┞┝;デ;┞ミ;┘;く Uニ; ┘;ニ;ミ; テ;ケキヮ;┝; ケエキヮエ;ヮ; デげキテ┌ヴ;ニシデ;┞ミ;┘;く Uka jaqixa

awsillunaka mayxatayna. Ukhamaruwa awsilliri jaqinakaxa uñstarakitayna, uka waynanakaxa Tiwanakuna markanxa, khitïtapsa

┌モデげ┝;pxataynawa, ukata ratuwa khitina yuqanakapasa ukxa yatxapxatayna. Uka

jaqinakaxa «khayawa utapaxa, ukaxa Churana yuqapawa» sasa, awisxapxatayna.

Uka ratpachawa wakana jaqipaxa uka awsilliri jaqinakampi, waynanakana tatapana

utaparu, chhukhtげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く T;デ;ヮ;┝; ニ;┘ニキ unrani jaqïsaxa, «janiwa ukhamäkaspati», sasaxa

Page 115: Achalirinaka Jani Wanirinaka

114 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

yuqallxa utaru sumpini llawintasitayna,

«janipuniwa wawajaxa lunthatäkaspati», sataynawa. Yuqalla utaru llawintawayasa,

tatapxa pulisiyaruwa uka jaqinakampi sarantawäpxatayna. Pulisiyanxa tatapaxa, kawki

unrani jaqïsinxa, kunjampachasa antutäsinisa jutxataynawa.

K┌デデげ;ミキモ;ヮニ;マ;┝; ┞┌ケ;ノノ;┝; ┌デ; デキテキヴ;デ; ヮげキ┞ゲ┌ゲ;┘; ゲ;ヴ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; ┌ニエ;マ;┘; chhaqhawayxatayna. Ukhamarakiwa uka primupampi chhaqhatäxatayna. Uka arumaxa pantiymanwa ikipxatayna, jupanakaruxa

taqichaqpini thaqhapxatayna, pantiymaki jani thaqhapxkataynati.

P;ミデキ┞マ;ヴ┌┝;が ┌ニ; テ;┞ヮげ┌┝;が ヮ@ キヴヮ;ゲキヴキ

tawaqumpi waynampiwa puritayna. Uka ┘;┞ミ;┝; デ;┘;ケ┌ヴ┌が ヮ;ミデ;ノ┌ミ; ;ヮゲデげ;ゲキゲ;┘; sarxatatayna, ukxa jupanakaxa, almjama

awullisawa デげキテ┌ヴ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;が テ┌ヮ;ミ;ニ;ニキ┘; tawaqxa katusxapxatayna. Tawaquxa, ukhama

ニ;デ┌デ;┝;が ケげ;ゲ;ゲキゲ;┘; デげキテデ┝;ヴ;ニシデ;┞ミ;く Uニ; tawaquwa, «pantiymana lunthatanakaxa sarnaqaskapxi», sasa yatiyxatayna.

Jupanakaxa uka arumaxa paqarawa テ;Iエげ;

marka kayuki sarxapxatayna. Ukjaxa uka yuqallaxa niya tunka pusini maranikïtaynawa.

Page 116: Achalirinaka Jani Wanirinaka

115 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukata jichhaxa テ;Iエげ; markaruwa puripxatayna. Ukan; ;マ┌┞デげ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;ぎ «jumaxa thakhima sarxma, nayasa thakhija sarxä, jumasa sapaki nayasa sapaki. Janiwa

khitisa paniniruxa munkistaspati, ukhamaraki arusitassa ukhamäpachawa jiskistaspati».

Ukata maynixa uñjatayna. Mä sapatiru awkiwa Tarapaka kallina sapatunaka

ノキケげキゲキゲニ;デ;┞ミ;く Uニ;ヴ┌┘; ;Iエキニデげ;ゲキtayna, «nayaxa sapa wajcha wawakïthwa», sataynawa. «Awichajampikiwa qamtha, ukata awichajaxa

ancha qhuruwa, alisnukunxituwa», sataynawa. «Jichhaxa irnaqaña munthxa», sataynawa, sasa

┘;ノキ ;Iエキニデげ;ゲキデ;┞ミ;く

Uニ; テ;ケキ┝; ┘;ノキ ニエ┌┞;ヮデげ;┞;デ;┞ミ;く «¡Ay wawa! Kamisa ukhama sarnaqataxa, mantanimaya», sasawa uka kiyuskituparu

mantayatayna.

Uニ;ミ; キヴミ;ケデげ;ゲニ;デ;┞ミ;が テanipuniwa kunsa aptäskataynati. Uka jaqixa wawaparjama walpinwa munasxatayna.

Uka kiyuskitunaki qamxatayna, ukanaki

ikirakirïtayna. Qurpachasaxa, irnaqatapata, janiwa phuqhatsa pajkataynati. Mä uruxa mä

Page 117: Achalirinaka Jani Wanirinaka

116 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

quchalawa sapatiriyaru saratayna, ukata

sapatiruruxa satayna. «Uニ; テキゲニげ; ┞┌ケ;ノノ;マ; churaskita», sataynawa. Sapatiruxa «iyawa»

sasawa uka quchalaruxa ┌ニ; ケげ;┝┌ ┞┌ケ;ノノ; irpxarayxatayna. Quchala ukana musuta

irnaqaskatayna. Ukansa janirakikiwa wali pajkataynati. Yuqallaxa, quchala wali jiwitakïpanxa, jupata inamurasxatayna.

Ukhamata quchalaruwa, mä uruxa ケエ┌マ;ミデ;ゲキミ;が テ;マヮげ;デデげxatayna. Quchalaxa

yuqallaruxa nuwjxataynawa. Ukaratpachawa quchalaxa alisnukxatayna.

“;ヮ;デキヴ┌ ┌ニ;ヴ┌┘; ニ┌デデげ┝;デ;┞ミ;く Q┌Iエ;ノ;┝; sapatiruna ukaru tuqisiri jalataynawa. «Kuna

kasta yuqallsa irpanaqasirïta, ukhamawa nayaru rispitu phaltanuqitu» sasawa tuqinuqatayna.

Sapatiruxa yuqallatxa arxatasitaynawa. «Yuqallaxa wawajatsa inampi munatawa, janiwa ukhamäkaspati, jani pajaña munasawa ukhama

ニげ;ヴキミデ;ヴ;ケキゲデ;┝;», sasawa tuqinuqasa quchala alisnukutayna.

Sapatiruruxa jayawa yanapxatayna.

Waynäxataynawa, ukhamaraki

warminïxataynawa. Sapatiruxa, ┌ニ; テキゲニげ; kiyuskitu, waynaruwa churawayxatayna.

Warmina phamillapaxa «khitïtasa», sasa, ヮエ;マキノノ;ヮ; ┌モデげ;モ; マ┌ミ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;く

Page 118: Achalirinaka Jani Wanirinaka

117 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Tiwanakuruwa, tatapana ukaruwa, warmisa

キヴヮデげ;デ;, ニ┌デデげ┝;デ;┞ミ;く T;デ;ヮ;┝; ┌ニIエげ; maranaka thaqhasa, jachasisa thaqhasa,

テ┌Iエ;ヮゲ; ;ヴマデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;┘;く W;ノキ マ┌┝ゲヮキミキが jiwatata jaktayasawa katuqasxatayna.

Tatapampiwa テ;Iエげ; マ;ヴニ; ニ┌デデげxatayna. Tatapaxa wiskhu kharïtaynawa, ukata wali qullqinïtaynawa. Yuqallatakixa uta

alarapxatayna. Ukana qamxapxatayna. Warmipa tataparu jaytawayasa kuwartilaruwa

sarawayxatayna.

Page 119: Achalirinaka Jani Wanirinaka

118 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XX. Kapulinaxa Urtimalata sarnaqxatayna 2

Kapulinaxa wasitata waynaru tukusawa,

qamaqiru uñtata, sarnaqxatayna. Mä wali kusa ケ;マキヴキ デ;┘;ケ┌ヴ┌┘; ┌モデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ; デ;┘;ケ┌┝; khaya Pata markana qamatayna, uka tawaquna phamillaparuwa satayna:

ねNayaxa sapitakïthwa, janiwa

phamillanikthti, ukhamarusa machaqa

risirwistathwaね sasawa liwritapa uñachayatayna. Uka jaqinakaxa chiqaya

ukhamächi sasa, wali munasisawa katuqapxatayna. Ukana simanawa, uka

tawaqumpi utapana qamatayna. Wali sumanaka マ;ミケげ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;が キ┘キテ; ニエ;ヴキミキゲ;┘; マ;ミケげ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;が マ@ Iエエキ┞;ミキ デげ;ヴ┘; ノキヮげキIエキミ;ニ;ヴ┌┘; デ;┘;ケ┌マヮキ キニキミデ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;く Ukata sisxapxatayna:

ねKuna テ;ニげ; テ;ミキ ┌ニ;┝; テ;┞; phamillamasa

utjapunpachawa, uka sarañäniね sapxataynawa.

ねM@ ゲ;ヮ; デキ┞┌テ;ニキ┘;が ┘;ノキ テ;Iエげ; ┌デ;ミキが Kancha Tijarana utji.

Page 120: Achalirinaka Jani Wanirinaka

119 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ねUkhamaxa sarapxañaniyaね, sasawa wali

alwata, uka tawaquna jaqinakapaxa Aynacha markaru ゲ;ヴ;ケデ;ヮ┝;デ;┞ミ;く J;Iエげa kuliktiwuruwa

mantawäpxatayna. Ukaruxa tawaqusa taykapasa awkipasa tiyupasa tiyapasa ukatsa

jilatanakapampi ukhamawa kuliktiwuru mantawäpxatayna.

ねQhiphäxaru qhiphäxaru mantañäniね sasawa jupaxa aliqata tiwuljama manqharu

anantatayna. Niya Pata marka mantaniña uka quqa quqa warankjamaxa, jichhaxa Uñatatasiña satakïxisa, ukjata jalkiri awtuta thuケエ┌ケデげ;┘äsa

uka aynacha jalantawayxatayna. Ukjakiwa uka jaqinakaxa warariskapxatayna:

ねM;┞ゲデヴ┌が マ;┞ゲデヴ┌ ゲ;┞デげ;マ;┞;

ゲ;┞デげ;マ;┞ぁね sasa arnaqaskapxatayna. Ukhamata Kapulinaxa uka phamillata qhispiwätayna.

Ukhama qhispiwäsaxa warmipana ukaruwa

ニ┌デデげxatayna. Jupampixa janiwa wawanïpxkataynati. Ukata qhiphatxa wasitata yaqha tawaqumpiwa sarnaqxatayna, ukaru

ukhamarakiki sallqjatayna. Mä uruxa マ@ テ;Iエげ; kalli sarantaskapxatayna. Ukaruwa warmipaxa

ニ;デテ┝;デ;┞ミ;く K;ヮ┌ノキミ;ミ; ┘;ヴマキヮ;┝; マ@ テキゲニげ; ヮ;モ┌ デエキ┞;ヴ┌┘; ケ;ノ; Iエキミデげ;デ;┞ミ;が

Page 121: Achalirinaka Jani Wanirinaka

120 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

┌ニ;マヮニ;マ;┘; ┌ニ; デ;┘;ケ┌ヴ┌ テ;┘ケげ;ミ┌ケ;デ;┞ミ;が tawaquxa wararisawa デげキテデxatayna. Chachxa ukampi テ;┘ケげニ@マキ ┌デ;ヴ┌┘; ヮ┌ヴキ┞;デ;┞ミ;く Utana

walpuni chacha warmixa nuwjasxapxatayna. W┌デキノノ;マヮキ┘; テ;ケデげ;ゲ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;が ケげ;ノ; ┘┌デキノノ;ミ;ニ; ヮ┌ヴ;ヮ;デ; テ;ケデげ;ゲキゲ; デげ┌ミデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Qhispilluxa uta anaqana walja muntunäxataynawa. Janiwa mä wutillasa

utjkxataynati. Uka ┘┌デキノノ; ヮげ;ニキヴ;デ;ミ;ニ; uñxatasaxa ┘;ゲキデ;デ; ミ┌┘デげ;ゲキモ; ケ;ノノデ;ヮ┝;デayna.

Chachaxa warmiru maya takintasina デげ┌ニ┌┞┝;デ;┞ミ;┘;く Cエ;Iエ;┝; ┘;ヴマキ デげ┌ニ┑ヮ;ミ┝;が umampiwa warxatatayna, ukhamata warmiru

thuqhthapiyatayna. Warmixa martillu aytasisa ノ;ニ;デ; Iエ┌ヴデげ┝;デ;┞ミ;が ノ;ニ;┝; ゲ┌ミケ┌ヴ┌デ; junstxatayna. Kapulinaxa ancha wararitayna:

ね¡Lakjawa chhaqhti! ¡Lakjawa chhaqhti!ね sasa mayja arsusawa wararitayna, lakaxa ヮ;Iエヮ; マ;ミケエ;ミ; ノキケげキミデ;デ; ┌ニエ;マ@ゲニ;デ;┞ミ;┘;く J;ミケげ┌ キゲキミキ ケ┌ノノキヴキna ukaruwa, laka ノキケげキミデ;デ; テ;ケ┝;が ケ┌ノノ;┞;モ;デ;ニキ apxapxatayna.

J┌ヮ;┝; テ;ミキ キミ;ニデげキヴキが ;ミIエ; ノキゲ┌

jaqipunïtaynawa. Nayranakapxa, chiqpacha Kapulinana nayrapjamwa iranaqtayirïtayna.

Page 122: Achalirinaka Jani Wanirinaka

121 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Mä uruxa mä yuqalla uywasitayna,

ukarukiwa sawkasiskirïtayna. Qhathu sarasaxa マ@ ニ;┞┌ デ;ニデげ;sa pichasiña, wali jiwitaki

alasinitayna. Uka yuqallaxa uka jupataki walpini munxatayna.

ねÑikげ┌デ; マ┌ヴ┌ヴキ ヮ@ヴキミ┌マ;xä ukjawa ukxa

キミ;ニキが ┌ニ; ニ;┞┌ ヮキIエ;ゲキモ; テ;ミデげ;ニ┌ Iエ┌ヴ┝@マ;ね,

sataynawa. Ukxa yuqalla iyawa sataynawa.

ねUニエ;マ;┝; デげ┌ミ; ;ヮデ;モ;マヮキ デキテキヴ;マヮキ aptanmaね sataynawa, yuqallaxa ukxa churataynawa. Para patata tijirampi ayxatasaxa,

chika parata ケエキヮエ@┝ニ;マ;が ケげarata ina rayaki khuchhuratayna. Maysa jinchuta maysa

jinchukamaraki ina rayakirakiki khuchhuratayna. Pげキケキミ┝; マ@ Iエ;ニ;ミテ;マ;┘; ┌デテ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; ノ;ケ; ┌ニ; テ;ミデげ;ニ┌ Iエ┌ヴ┝;デ;┞ミ;く Y┌ケ;ノノ;┝; ノ;ケ;┘; ispijuta uñkatasinitayna, walpuni chiqa jacha jachatayna. Yuqallaxa janiwa utata mistuñsa

munkxataynati, janirakiwa iskuylarusa saraña munkxataynati. Pilukiruruwa irpxaruwätayna,

pilukiruxa wali larutayna, niyawa larusina chhuxxasitayna.

ね¡Khitisa akhama khuchhurtamxa! ¡xa! ¡xa! ¡xa! ¡xa!

Page 123: Achalirinaka Jani Wanirinaka

122 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ねNayawa khuchhurthxa, nayawa

pärinupäthxaね, sataynawa.

Pキノ┌ニキヴ┌┝; ケげ;ノ;が マ┌ヴ┌ ヮげキケキニキ マ┌ヴ┌ヴ┝;デ;┞ミ;が テキゲニげ; ケげ;ゲヮ;マヮキ ノキ┘┝;デデげ;デ; ┌ニエ;マ;ニキ┘; purinxatayna, ukhama uka Kapulinaxa urtimaljama taqimpisa anatasirïtayna.

Mä uruxa mä pani munasirixa markapa sarapxatayna. Chachaxa uta manqharu,

kamisitanaka, kalsuna qallu ukhama yänaka ┘;モ;Iエデげ;ゲキ┘@デ;┞ミ;く K;ヮ┌ノキミ;┝; ┌ニ; ヮ;ミキ jaqina ┌デ;ミキヮ@デ;┞ミ;┘;く Uニ; ┌デ;ヴ┌ マ;ミデデげ;ゲ;┝;が ゲ;ヮ;デ┌ llijtayaña wila qhusqhumpiwa uka isinaka, ┘キノ;ヴ;ヴ@ニ;ゲヮ;ゲ; ┌ニエ;マ;が ゲ;マキノノゲデげ;┘@デ;┞ミ;く Uka yänakana jaqipaxa purinxapxataynawa. Jupanakaxa sustu sustukiwa uka isinakapa

;ヮデエ;ヮキゲ┝;デ;┞ミ;く Uマ;ヴ┌┘; テ┌ケげ┌Iエデげ;デ;┞ミ;く Uka umaxa janiwa chulltaykataynasa, Kapulinaxa larusina niya chhuxxasitayna.

Kapulinaxa j;ミキ キミ;ニデげキヴキ lisu jaqipunitaynawa, ukhamakpini jaqimpixa

chansasiskirïtayna.

Page 124: Achalirinaka Jani Wanirinaka

123 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XXI. K;ヮ┌ノキミ;┝; ヴヰ ケげキヮキヴキマヮキ ┌デ; ケげキヮゲ┌┞;ゲ┝;デ;┞ミ; 3

Kapulinaxa, jani waniri, ninarusa

mantirjama, qala wawächixaya, qhiphatxa awtu alaqasisa ukampiwa irnaqxatayna. Arumanakakiwa irnaqirixa sarirïtayna. Primu

jilapampiwa awtu apnaqañxa マキデげ;sipxirïtayna. M;┞ミキ┝; テ;┞ヮげ┌デ; Iエキニ; arumkama, mayniraki

chika arumata qhantatkama, ukhama irnaqapxirïtayna.

Kapulinaxa wasitata tawaqu

jikirakkïtaynawa. Irnaqiriwa sartha sasaxa uka

デ;┘;ケ┌マヮキ┘; テ;┞ヮげ┌デ; Iエキニ; ;ヴ┌マニ;マ;┝; ikiskirïtayna, ukatxa primu jilaparu awtu churxiri

utaru sarirïtayna. Ukhamkämixa primu jilapasa tawaqunïtapa yatxrakïtaynawa. Ukata jupaxa テ;┞ヮげ┌デ; Iエキニ; ;ヴ┌マニ;マ;┝; K;ヮ┌ノキミ;ミ; warmipampiwa ikiskarakirïtayna. Kapulinaxa primu jilajächi, sasaxa janiwa kuna jani walsa

amuyirïkataynati.

Uka primupampixa awtumpi irnaqañansa マキデげ;ゲキpxataynawa, warmimpi ikiñansa マキデげ;ゲキpxataynawa, ukata uka qhiphaxa

Page 125: Achalirinaka Jani Wanirinaka

124 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Kapulinana jani amuykayakiwa warmipampi

ikipxatayna. Ukata janixaya kunasa wiñayäkchitixa, uka primupaxa ukhama yaqha

warmimpi Kapulinaxa ikiskatapa warmiparuwa yatiyxatayna. Primupaxa arumawa uka

デ;┘;ケ┌ミ; ┌デ;ヮ;ヴ┌ ┘;ヴマキヮ;マヮキ キヴヮデげ;ゲ; Kapulina waysuyanxatayna.

Uka primupaxa, Kapulinana warmipata inamurasxatayna. Jaljtasiyañlaykuwa ukhama

warmimpi katjayxatayna. Nuwjasiyataynawa, ukatsa jaljtaysiyxataynawa. Ukata Kapulinaruxa warmipaxa satayna:

ねSumaki sarnaqasiñäni, jani

nuwaskx;モ@ミキデキがぐ ;ニ; ┌デ;ゲ; ;ノテ;┘;┞;ゲ;が P;デ; Markaru yaqha テ;Iエげ; uta ;ノデげ;ゲキミxañäni. Ukana

マ@ ┘;ノキ ニ┌ゲ; テ;Iエげ;┘; ┌デ;┝; ┌デテキが ;┘デ┌ キマ;モ;ミキが ukatsa waratukirakiwa, sarañäni, uñjaniñäniね, ゲ;ゲ;┘;が Iエ;Iエ;ヮ;ヴ┌ ゲ┌マ;デ; ;Iエキニ;デ;┞ミ;ぐ

ねChiqa ¡Ampi!ね, sasa, Kapulinaxa iyawa

sataynawa. ねUkata ¿khitiraki jichhaxa utasa ratuki

alasistaspasti?ね sataynawa.

ねJilajana phuchhapawa uta alasiñataki ケ┌ノノケキゲ; ;ヮデげ;デ; uta thaqaski, siwa. Jupaxa

qharürpachawa uta alasistaspa. ね¡Ya! Ukhamaxa juparusaya aljxañäniね ぐ

Page 126: Achalirinaka Jani Wanirinaka

125 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Alasirixa jutataynawa, ukhamata utsa aljantxapxatayna. Uta aljantxasaxa, San

Francisco aynacha, Pata Marka uta alañataki, irpaqtawäpxatayna. Ukjana warmixa jisxatayna:

ねKapulina, jumampi nayampixa, jichh┑ヴニ;マ;ニキ┘;く T;ケキ ニ┌ミ;ゲ; デ┌ニデげ;yatawaね, ukjakiwa Kapulinaxa sustjasiskatayna,

ミ;┞ヴ;ミ;ニ;ヮゲ; テ;ミケげ┌ニキ キヴ;ミ;ケデ;┞;デ;┞ミ;く

K;ヮ┌ノキミ;┝; マ;┞; ;マ┌┞デげ;ゲキデ;┞ミ;ぎ «Nayaxa ニ┌ミニキ デ┌ニデげ;デ@ゲニ@が ;マヮキく N;┞;┝; ケ┌ノノケキ ┌デ;デ; apsusiwaya, jayaru sarawayxä», sasawa utaru

デげキテニ;デ;デ;┞ミ;. Utaruwa puritayna, utaru mantasa ┌ニゲ;┝; ケ┌ノノケキ デエ;ケエデ;デ;┞ミ;が ケ┌ノノケキ テキゲニげ; ニ;テ┌ミ; ituntawayirxa uñjaskataynawa, ukaru chiqaki jalkatatayna. Ukana qullqixa janiwa

┌デテニ┝;デ;┞ミ;デキが ケげ;ノ;ヮ┌ミキ┘; キミ; デエ@ Iエげ┌Iエげ┌ニキ thayjtawayxatayna. Sustukiwa Kapulinaxa, tawaqupa ukaru, sarxatayna. Uka arumaxa,

┘;ヴマキヮ;┝;が ヮ┌ゲキ デ┌ミニ; ケげキヮキヴキマヮキ┘;が ┌ニ; ;ノニキノ;デ; ┌デ;ヮ;ヴ┌ マ;ミデ;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ┝; ケげ;ノ; ┌デ; ┞@ミ;ニ; ヮ┌ゲキ デ┌ミニ; ケげキヮキヴキミ;ニ;マヮキ ケげキヮゲ┌ゲキ┘;┞┝;デ;┞ミ;く Kuna jiskげa jani sirwiri, chachana sultiru yänakapaki ゲ┌ニげデげasa uta pamparu

;ヮミ┌ケデげ;┘;┞┝;デ;┞ミ;く K;ヮ┌ノキミ;xa uka qhipha tawaqupampiwa juntasxatayna, ukaxa

waynarara ukhamaraki ancha umiri tawaqütapsa qhiphataki yatxatayna. Ukjakiwa,

Page 127: Achalirinaka Jani Wanirinaka

126 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

jani wali luratanakapata «chuymaya»

sisxatayna. Lunthatasiñasa aynikïtayna, tawaquミ;ニ;ヴ┌ ニげ;ヴ┝;┞;モ;ゲ; ;┞ミキニシデ;┞ミ;┘;く Ancha walpuni ゲ┌ヮ;┞テ;マ; ノ;ヴデげ;モ;ゲ; ;ゲニシデaynati. Taqi kunasa aynikïtapxa sumpuni

テ;ノノケげ;ヴデげ;ゲキモニ;マ; マ;ノノデげ;デ;┞ミ;く Kapulinaxa kunjampacha, qawqha kuti

«chuymaya» sasasa jaqïñxa munaskakitaynawa. Ukata Kapulinaxa alkilata utanaki ancha llakita

qamasxatayna. Qhiphqhipanxa Kapulinaxa ┞;ケエ; ┘;ヴマキ テキニ┝;デデげ;ゲxatayna, wali jiwitaki, juparu wali munkirjamaki. Jupaxa alwata wali

ケげ;ヮエ; ;┘デ┌マヮキ キヴミ;ケデげキヴキ ゲ;ヴ;┘@デ;┞ミ;く M@ テ┌ニげ; ケ┌ノノケキ テキニ┝;デげ;ミキゲ;┝;が ケエ;デエ┌デ; キ┘キテ; ヮげキケキミ;ニ; altげ;┘;┞;デ;┞ミ;が laqa utaru purisaxa uka tawaqu warmiparuwa churatayna.

ねPエ;┞デげニ@デ;┘;が ミ;┞;┝; ミキ┞; Iエキニ; ヮ;ゲ;

┌ニテ;ヴ┌┘; ヮ┌ヴデげ;ミ┝@ね ゲ;ゲ;く L;ケ;ニキ キヴミ;ケデげ;ゲ; ノ;ゲデ┌ゲキ マ@ テ┌ニげ; ヮ;ゲ;┘; ;ノニキノ;デ; ┌デ;ヮ;ヴ┌ ニ┌デデげ┝;デ;┞ミ;く Uデ;ヮ;ヴ┌┘; マ;ミデ;ゲニ;デ;┞ミ;が ┌ニ;デ; mä jaqikiwa uta anqa uyu pata liwstawayaskatayna, utaru mantatayna, ukatxa mä paノ;デ┌┝; キ┘キテ; ヮげキケキ┝; ケげ;ノ; マ;ミケげ;ヴデげ;デ; Iエげ;ニエ;ニキ Iエげ┌ゲ; ヮaノ;デ┌ヴ┌ ;ゲミ┌ケデげ;デ; ┌ニエ;マ;ニキ uñjxatayna. Kapulinaxa, ukxa ratukiwa warmiru

テキゲニエデげ;tayna, warmixa sataynawa:

Page 128: Achalirinaka Jani Wanirinaka

127 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ねJaniwa, ukaxa primujawa, jumaru

axsarasawa uyu patnama mistuwayxiね, sataynawa. Ukatxa chiqaya sasa sumakiwa

sarnaqxapxatayna. Ukata qhiphatxa, mä pensión テキゲデげ;ヴ;ゲキヮ┝;デ;┞ミ;が ┌ニ;ミ; キヴミ;ケニ;ゲ; キヴミ;ケニ;ゲ; mänxa paninimpi ikintataki warmxa katjasxatayna. Kapulinaxa Jesús Maria sasa jachデげ;ゲキゲ;wa ゲ;ヴ;┘;┞┝;デ;┞ミ;が テキIエエ;┝; ケげ;ノ;,

テ;ミケげ┌ ヮキケキ┘;が ┌ニエ;マ;ヴ;ニキ ;┘ニキノnuktata ukhamawa sarnaqaski, jumaxa kunärsasa

jikxatasmaxa jupaxa wali kuñtデげキヴキゲtma. Taqi kunasa aynikiwa, ukhamaraki saririkiwa. Ukatsa ┘;ノキ ニエ┌┞;ヮデげ;┞;siri jaqïñawa wakisi ぐ

Page 129: Achalirinaka Jani Wanirinaka

128 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XXII. Mama Sarjintana sarnaqatapa 1

Tikina markata mä warmiwa Pata

Markaru qamiri jutxatayna. Uka utjkï, uka sunanxa, juparuxa taqiniwa wali axsarapxatayna. Taqina Sarjintata

┌モデげ;デ@デ;ynawa. Uka sunankirinakaxa chacharu chika urpacha kalliru nuwkämi yänakapa

ケ┌ノノケデげキヴキが ヮエキIエエデげキヴキ ┌モテ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デ; ukhama wali axsaratawa sarnaqatayna. Ukjatxa janipuniwa warmitakisa tawaqutakisa juparuxa

munkxapxataynati. Wawanakapansa ancha axsaratawa sarnaqxatayna.

Mama Markintawa, uka warmina

sarnaqatapa yatxatanxatayna. Mama Sarjintaxa, テキゲニげ; キマキノノ@ニ;ゲ;┝; ┘;ノキ デげ;ケエキゲキヴシデ;┞ミ;が デ;デ;ヮ;┘; mamaparu ancha sapa kuti nuwirïtayna. Jupaxa

テキゲニげ@ゲ;┝; テ;Iエ;ニキ テ;Iエ;ゲニキヴシデ;┞ミ;が テ;ミキ┘; ニ;マ;Iエデげ;モゲ; ┞;デキヴシニ;デ;┞ミ;デキく “;ヮ; ヮエキゲデ;ミ;が ゲ;ヮ; ┌マ;┘キミ; マ;マ;ヮ;ヴ┌┝;が テキゲニげ; キマキノノ;ミ; uñjkata, tatapaxa nuwasa nuwasa mamapa killiyirïtayna. Uニテ;┘; テ┌ヮ;┝; テ;Iエデげ;ゲキゲ;が «mä

┌ヴ┌┝; テ;Iエげ;ヮデ;ゲ; デ;デ;ja nuwjapuniwa», sasa chuymaparu amxasxatayna, uka amtampiwa

ikintawätayna, uka amtampirakiwa sartatayna.

Page 130: Achalirinaka Jani Wanirinaka

129 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Kunsa amtañaxa, lurañakïchixaya, uka

phuqhañataki┘; テ;ミニげ;ニキ テキノゲ┝;モ; マ┌ミキヴシデ;┞ミ;く

M@ ┌ヴ┌┝;が テキゲニげ; キマキノノ;ミ; マ;マ;ヮ;┝;が jiwyxataynawa. Ukata achachi tatapaxa yaqha

warmi irptasitayna. Mä kawki tawaqu qhipha ┘;ヴマキデ;ニキ ニ;デデげ;ゲキデ;┞ミ;が ┌ニ; デ;┘;ケ┌マヮキ┘; tatapaxa jaqichasxatayna. Ukaruxa

ukhamarakiki achachi tatapaxa nuwjaña qallantatayna. Kikpaki sapa umawina sapa

ヮエキゲデ;ミ; ┘;ヴマキヴ┌ ;Iエ;Iエキ┝; Iエげ;┝キゲニキヴシデ;┞ミ;く Janiwa maranakaxa inaki pasirïkataynati,

┌ニ;デ; マ@ ┌ヴ┌┝; ┌ニ; テ;Iエニキヴキ テキゲニげ; キマキノノ;┝;が ヴ;デ┌ニキ┘; ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┑┝;デ;┞ミ;が ┌ニテ;デ; ┞;ゲデ; kawki lunqhu, tawaqüxataynawa.

Mä uruxa tatapaxa machaña thathantata utaru jutarakkitaynawa. Matrasta mamapampi Iエげ;┝┘キヴニ;マ;ニキ┘; ヮ┌ヴキデ;┞ミ;が ┌ニ;デ; ┞;ゲデ; warmiru nuwjarakkitaynawa. Mäna ukhamarakiki warmi nuwirkamaki utaru

jalnuqatayna. Anchapunwa warmiru nuwxatayna. Tawaquxa ancha thithita, warmiru ;ヴ┝;デ;ゲ;が ;┘ニ┝; Iエげ;ニ┌ デ;ニニ@マキ┘; ミ┌┘テ┝;デ;┞ミ;ぎ

ね¡Chhuy! Achachi, ukhama nuwkämiwa

taykajsa jiwaystaxa. ¿Jumatakixa jiwakiti, sapa kuti machantasisa warmiru nuwañaxa?ね Sasa,

Page 131: Achalirinaka Jani Wanirinaka

130 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Iエげ;ニ┌ デ;ニキ ゲ;ヴ;┞┝;デ;┞ミ;が ケげ;ノヮキミキ ニキlliyañkama

tataparu nuwjxatayna. Ukana tataparuxa, jani mämpsa matrasta mamaparu nuwkiri,

achikasiyatayna. Chiqpachasa ukjata uka jaqixa jani mayampsa warmimpi nuwaskiri

wanichjxatayna. Yasta ukhamata jupaxa mä warmi sarjintaru tukuwayxatayna. Chachanakaru saraparu sarnaqaykiri,

warminakata arxatiri chuymani, ukhama sarjintaruwa tukxatayna.

Uka qhiphatxa jupaxa chachanïxataynawa.

Chachapaxa mä wawaniwa Sarjintampi

Iエキニ;ミデ;ゲキデ;┞ミ;く Cエ;Iエ;ヮ;┝; テ;ミキ┘; ニ┌ミ; テキゲニげ; Iエげキゲノキヮキノ┌ テ;ケシニ;デ;┞ミ;ゲ;が ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; テ;Iエげ; jaqïtaynawa. Ukhamaxa walikiwa qamkapxatayna. Ukata chachapaxa, mä uruxa,

yaqha warmini ukhamaraki wawani utjatapawa yatisxatayna, uksa suma mama Sarjintaxa yatxatayna, ukjawa sinti kulirapaxa qhathitayna.

Chachapa puriri suyantatayna, chachapaxa

uka arumaxa janiwa ikirisa purkataynati. Qhipha arumirjakiwa, janisa kunasa paskaspa ukhama, ┌デ;ヴ┌ テ;ノミ┌ケデげ;デ;┞ミ;く Uニテ;┘; “;ヴテキミデ;┝; chachaparu katuntatayna:

ね¡Chhuy! ¿Sunsumätti? ¿Kawkinsa sarnaqantaxa? ¿Arsma janiti arskäta? ね sasaxa,

Page 132: Achalirinaka Jani Wanirinaka

131 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

┌ニIエげ; テ;ケキヴ┌┝;が ヮエ;ゲキノ;ニキ ノキ┘ミ┌ケデげ;デ;┞ミ;く Chachaxa janiwa arsuña munkataynati, juニげ;マヮキ Iエげ;ニ┌ デ;ニキ Iエ┌ヴデげ;デ;┞ミ;く Chachaxa janipuniwa

;ヴゲ┌モ; マ┌ミニ;デ;┞ミ;デキが ┌ニ;デ; テ┌ニげ;マヮキ デげ;ケエキモヮキミキ churデデげ┝;デ;┞ミ;が ケげ;ノ; ニキノノキ┞┝;デ;┞ミ;く Ukatsa

janipuniwa arsuñsa munkataynati, Sarjintaxa ノ;┘;マヮキ┘; テ;┘ケげテ;モ;デ;ニキ ゲ;ヴ┝;デ;デayna, ukjawa Iエ;Iエ;┝; ケげ;ノ; ;ヴゲ┌ゲ┝;デ;┞ミ;ぐ

Ukata utatxa, nuwjata chachxa, anqaruwa

alissutayna, ukaruwa isinakapa pallthapisa anqaru マ┌ミデ┌ミデげ;デ;┞ミ;が ┌ニ; キゲキミ;ニ┝; ninampiwa phichhkatatayna, chachaxa ukjata

isinakapa apthapisisa jani mayampi kutiniñatakiwa sarawayxatayna.

Page 133: Achalirinaka Jani Wanirinaka

132 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XXIII. Mama Sarjintaxa jaqichasxataynawa 2

Mama Sarjintaxa Tikinata jutirïtaynawa.

Jupaxa tatapa mamaparu ancha nuwirïpata chachanaka nuwaña yatintxatayna. Nayrïri chachpsa nuwasawa sallqjataxa alisxatayna.

Utjawipanxa janiwa khitisa juparuxa, chacha nuwirïpatxa warmitaki munkxapxataynati.

Jayawa ukhama mä pä wawaniraki ukhama デげ;ケエキゲisa sarnaqxatayna, ukhampachasa wawanakapa jilarayataynawa.

Wawanakapatakixa jupawa awki juparakiwa tayka ukhamätaynawa, janiwa juparu khiti

┞;ミ;ヮデげキヴキゲ; utjkxataynati. Taqi kunana irnaqatayna, punku uñjiritsa ukhamaraki

khuchhi awatirisa kampurusa sarirïtayna. Taqi kunasa payapuniwa utjchi, jupaxa sapakiwa aka ヮ;Iエ;ミ; ┌デテ;モ;マヮキ ケげキ┘デ;ゲキデ;┞ミ;く

Maysanxa mä chacharakiwa kawki wali

munañani ukhama sarnaqatayna, janiwa ancha テ;Iエげ; テ;ケシニ;デ;┞ミ;ゲ;が ┌ニ;デゲ; ;ミIエ; qhurütaynawa. Jupaxa wali wiraxuchjama

┌モデ;ミシゲ;┝;が ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; ┘;ヴマキヴ;ニキ ニ;デデげ;ゲキデ;┞ミ;が ┌ニ;マヮキ┘; テ;ケキIエ;ゲキデ;┞ミ;く Uニ; デ;┘;ケ┌┝; ┘;ノキ ニ┌ゲデげ;デ; テキ┘キデ;ニキが ┘;ノキ ニげ;Iエ;

Page 134: Achalirinaka Jani Wanirinaka

133 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

uñtani warmïtaynawa. Janiwa muqäkataynati,

┘;ノキ ┞@ヮ; ゲ;┞;ミキ ┘;ヴマシデ;┞ミ;┘;が テ;ミケげ┌ノノ;が ニ┌ゲ; kawki larkiri uñtani, taqinsa arknaqkaya

warmïtaynawa. Tawaqumpi waynampi nayrïrina テキニキゲデげ;ゲ; «munsmawa» «munsmawa»

ゲ;モ;ニシIエキ┝;┞;が ┌ニ;デ; ┌ニエ;マ;デ; ┌モデげ;ゲキモ┝; qalltapxatayna. Wawanïxasaxa janiwa uka «munsmawa» «munsmawa» saña aruxa

utjkxataynati. Taqi kunasa sarxirïtaynawa. Umata purisinxa warmiru nuwasawa

ikintayirïtayna, nuwasarakiwa sartayirïtayna, ┘;┘;ミ;ニ;ヮ;┝; ┘;ノキ デげ;ケエキゲキヮ┝;デ;┞ミ;く Iミ;┘; jachaskapxatayna, tatapaxa mamapaki

nuwaskirïtayna, inawa yuritanakapatsa モ;ミケエ;ゲニ;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;く Uニエ;マニ@マキ┝; ┌ニ; ニげ;Iエ; warmixa jiwawayxataynawa. Ukhama warmi Iエげ;┝キヴi jaqïtapatxa, umataki sarnaqiri uñjasaxa,

uka sunapanxa utjki uka warminakasa, khiti tawaqusa, janiwa juparuxa chachataki munkxapxkataynati. Ukhama sapakiwa ijma

chachaxa, umanta sarnaqasiskatayna. Uka warmiparu nuwatapsa amtasisaxa jachkämiwa

ケげ;ノ; たIエ┌┞マ;┞ぁだ たIエ┌┞マ;┞ぁだ ゲキゲ┝;デ;┞ミ;く Yuqanakapasa phuchhanakapasa «mamitaru nuwirïchinxaya yatpana», sapxataynawa.

Ukhampachasa, amuyiri jaqinakana

iwxataxa, janiwa ancha umkxataynati. Ukata chiqpachapuni warmi thaqhtañaru uskusitayna.

Page 135: Achalirinaka Jani Wanirinaka

134 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukats; テ;ケキ マ;ゲキヮ;ヴ┌ ニエ┌┞;ヮデげayirisa laqa

uñstakitaynawa. Uニ; キテマ; Iエ;Iエ; キゲキ デげ;┝ゲキヴキ munaskïpana, mama sarjintampi

ニエキデエデげ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Y;sta ukjawa taqi kunasa lurasitayna.

Uka chachaxa mä warmi, warmisiñataki

wali munatayna. Maynipi chacha

kunjampachasa, jamasa amuyupatxa, munarakitaynawa. Warmixa «qullqiki

qullqinïpanx;が マ;ミケげ;┞キデヮ;ミ;が ;ミIエ;┘; デげ;ケエキゲニデエ┝;だが ゲ;デ;┞ミ;┘;く Maynixa, amuyupanxa, «kunasa kunäpana,

wawanïpasaya, warmijaki warmijäxpanxa, walikïniwa», sataynawa. Maynixa «kuna

wawanakanïpasa, achachïpasa, mantiniki mantinitpaxa, walikïskaniwa» sataynawa,

chuyma manqhapanxa. Kunasa kunächiya yasta jikisiñapaxa purinxataynawa.

Yatsa, kunjampachasa panini jikisiñapa ┘;ニデげ;┞;ヮ┝;デ;┞ミ;wa.

Maynisa mañuru maynisa sapa muquru

Iエげ;マ;ミキ ┌ニエ;マ@pxataynawa. Ukata aka jakaña

pachana anataña qallantapxatayna. Maynixa ┘;ノキ ニ┌ゲ; キヴミ;ケデげヴキ jalnaケデげirïtaynawa.

Uニエ;マ;ヴ;ニキ テ┌┘キノ;ゲ┞┌ミ; ヮ;テ┌ キヴゲデげasirisa Wanksa ゲ;ヴデげキヴシデ;┞ミ;wa. Maynisa ukhamaraki wali kusa

Page 136: Achalirinaka Jani Wanirinaka

135 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

taqi kunsa utana ;ヮデエ;ヮデげキヴキが マ;ミケげゲ; ヮエ;┞デげキヴキ warmïtaynawa. Ukhamawa wali uñデげ;sxapxatayna. Jitthapitawa

qamasxapxatayna. Ukata supayaxa jaqiru apthapiñataki

arknaqapunchixaya, ukatsa yatiraktanwa: phisiruxa janipuni achaku katuña armasiyksnati, ukhamaraki mä siwararu ┞;デデげ;デ; キ┘キテsa

janipuniwa armasiyksnati, ukhamawa mä uruxa achachixa umantata utaru purinxatayna.

M;┞ミキゲ; ┘;ヴマキヴ┌ ミ┌┘キヴキ ┞;デデげ;デ;が マ;┞ミキゲ; Iエ;Iエ;ヴ┌ ミ┌┘テキヴキ ┞;デデげ;デ;が ┌ニエ;マ; ヮ┌ヴ;┝; qampu kusi kusinakjama wali katuntasita utana

nuwjasxapxatayna. Warmiru nuwiri jichuxa, niyapuniwa Mama Sarjintaru atipjaskatayna,

┌ニテ;┘; ニ;┘ニエ;デゲ; Iエげ;マ; ;ヮゲ┌ゲ; ┌ニ; マ;マ;┝; wali thuqhtasisa achachiru atipjatayna. Jichhaxa

Mama Sarjintawa utana wali munañanïxatayna. Ukjakamaxa, achachina wawanakapaxa

wawanïxasasa sapa kutiwa qullqi apsuri tatapana uka sarapxirïtayna, jupanakakiwa

;┘ニキノキヴ┌┝; ケ┌ノノケゲ; ケげ;ノ; ;ヮ;ヴ┝;ヮ┝キヴシデ;┞ミ;が ゲ;ヮ; ニ┌デキ┘; ┌ニエ;マ@ゲニ;デ;┞ミ;ぐ Uニ;デ; マ;┞;ミ┝;がぐ chiqasa janipuni mä jaqiruxa amijusa phaltkiti,

┌ニ; マ;ゲキミ;ニ;ヮ;┝; ;Iエ;Iエキヴ┌ ケげ;ノ; umantayxapxatayミ;く Uニエ;マ; ケげ;ノ; ┌マ;ミデ;デ; masinakapaxa, awtuta apasa, utaparu achachi ノキ┘デげ;┘@ヮ┝;デ;┞ミ;く Uニjawa Mama Sarjintaxa,

Page 137: Achalirinaka Jani Wanirinaka

136 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ancha thithita, utaru achachi qatatrantatayna.

Laqawa phuchhanakaparu yuqanakaparu chika aruma paspacha tiliphunta jawsaratayna.

Wawanakapaxa «kunäxicha» sasa laqawa uka warmina utaparu purintapxatayna.

ね¡Chhuy! Akaxa, tatamaxa akhamawa puri

sapa kuti, ukata nayaxa akhama sapa kuti

pichasktxa!ね ゲ;ゲ;が ;Iエ;Iエキ┝; ケげ;ノ; テ;ミキ amtaskiri umantata, ukatsa ケげ;ノ; テ;ミキ ゲ;ヴデニキヴキ ikita, ukatsa pachparu yanjasitaraki ukhama uñachayatayna.

Ukata uka arumpacha pichapxatayna, jaripxatayna. Arumirjaxa wali tuqsupxatayna,

jani mämpsa sapaki umiri sarkiri, achachxa antatupxatayna. Ukjata wawanakapaxa janiwa

mayampsa achachita qullqi aparirisa sarkxapxataynati.

Jichhaxa, Mama Sarjintaxa, kawki chulata キゲデエ;ヮデげ;デ;が ┌ニエ;マ;┘; ;Iエachimpi kuna

jawillata phistanakarusa sarapxirïtayna. Jichhaxa jumawa akxaruxa aka kuñtu

デ┌ニ┌┞┝@デ;ぐ

Page 138: Achalirinaka Jani Wanirinaka

137 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XXIV. Tarukana sarnaqawipa

M@ Iエ┌デ; キゲキミキ ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌┘; マ@ qamiri uñtasiri piji waynampi munasxatayna. Uka jaqixa warminïskataynawa. Uka yatisaxa ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌┝;が ┌ヴ;ケキ テ;デげキskama jachasaxa

niyawa luqhiptxatayna.

Ukata chachanakaru uñisiñawa chuymapana wali puqxatayna. Amuyupanxa «aka chachanaka tukjakiristha», sataynawa.

Ukata jani suma kastilla aru parlaña yatisaxa, ȯjaqi taypina suma parlaña yatichapxkixaȯ

ukaruwa kastilla aru suma parlaña yatintañataki mantatayna. Ukana suma parlaña yatintxatayna,

tatapaxa phuchhapa ukhama suma parlaña yatintxïpanxa wali kusisitayna. Ukatxa chachanakampi anatañataki, wali

amuykipデげ;デ;┞ミ;く Uニ┝;ヴ┌┝;が Iエ┌デ; キゲキヮ; willtxasaxa, pullira isi uskuntasitayna, ukasa,

テ;ミキヴ;ニキ┘; ニ;デデげニ;デ;┞ミ;デキく “キミデ┌ヴ;ヴ┌が ┘;ノキ デエキ┝ミキミシモ;デ;ニキ┝;が マ;ミデ;ミ;ニ; ゲ┌ニげデげ;デ;マヮキ┘; ニ;ヴ┌ミデげ;ゲキrïtayna. Ukhamata wali

taqichaqanakansa sarnaqtげapxatayna.

Page 139: Achalirinaka Jani Wanirinaka

138 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Mä uruxa Villarroel plasaruwa saratayna.

Ukana mä tawaqunaka atipa atipa ukawa utjatayna, tawaquxa ukanxa wali jiwaki

ヮ;ヴノデげ;デ;┞ミ;く Ukanxa mä akata qhiphana tarukata sarnaqiri waynawa paynaqaskatayna.

Uニエ;マ; ┘;ノキ ニ┌ゲ; ヮ;ヴノデげキヴキ ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌ヴ┌┘; uñjatayna. Ukata waynaxa jupampi parlañatakiwa arkanaqatayna. Aliqata «iyawa»

sayañataki qhamiyxatayna. Waynatakixa wali ニ┌ゲデげ;デ; デ;┘;ケ┌ヮ┌ミキ┘; デ┌ニ┝;デ;┞ミ;く J;ミキ ニ┌ミ;ゲ; ニげ┌マニ;┞;が ┘;ノキ テキ┘キデ;ニキヮ┌ミキ┘; デ;┘;ケ┌┝; ┌ニ; waynatakixa tukxatayna. Jichhaki jachañata mistuta tawaqutakixa, uka waynaxa wali

kusjamarakiwa jupatakixa amuyasitayna. Wali ヮキテキ ┘;┞ミ;が テ;ミキヴ;ニキ マ┌ケ┌ テ;ミキヴ;ニキ テ;Iエげ;デ;ミゲ;が tantiyuki, ukatxa ajanupaxa chukulatjama Iエげキ┞;ヴヮ;Iエ;が ┘;ノキ モキニげ┌デ; ヮ;デキノノ;ミキ ┌ニエ;マ@デ;┞ミ;┘;く Cエキケ; さマ┌ミ;ゲキモ;┝; テ┌┞ニエ┌┘;ざが ゲ;ヮ┝キヴキゲ;が Iエiqätapawa.

Uka waynaxa mä sunita puriri waynätaynawa. Waynaxa uka tawaqu テ;Iエげ; markana yurirïpanxa, jupalaykuxa janiwa iksa ikthapxkataynati. Tawaquxa, jachañata mistuta Iエ┌┞マ;ミシゲ;┝;が ┘;┞ミ;ヴ┌ ケげ;ノ; ニ┌┞ミデげ;ゲ┝;デ;┞ミ;が ukjata uka waynaxa, ukhama yatisaxa, wali juparuxa ;マ┌┞デげ;┞┝;デ;┞ミ;く

Page 140: Achalirinaka Jani Wanirinaka

139 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

ねKunärsasa ukhama uka jaqixa lurtmaね

sataynawa. ねJichhakiwa ukhama wurlasitu.

ねUkhamaxa: jumaxa laqa yaqhampi テ;ケキIエ;ゲキゲ;ニキ┘; ┌ニ; テ;ケキヴ┌ ニ┌ゲデげ;┞;ゲマ;ねsataynawa.

ねChiqa ampi.

Ukata tiwularu uñtata waynaxa, llakita tawaquru, satayna:

ねNayampi jaqichasxañäni, nayaxa

sapakïskthwa, janiwa warminïkthtiね

sataynawa.

ねUkhamaxa parlxañänisayaね sataynawa, ケげ;ノ; テ;Iエニ@マキヴ┌ Iエ┌┞マ;ゲ; Iエエ;ケエ;デ;が ヮげキミケ;Iエテ;デ; ┌ニエ;マ@ゲミ;┝;く Uニ; ケげ;┝┌ デ;┘;ケ┌┝; laqa jaqichasxaña amtasxatayna. Ukarusa tatapasa, ijmäsaxa, imillaru laqa jaqichxaña

munarakitayna.

Tawaquxa ukhama jaqichasisaxa uka sallqjiri jaqiparu «chuymaya saychïxaya» sasaxa wali kusisitawa wakiyasitayna. Ukhamaraki

jaqichasiri patillani waynasa wali kusisitawa tatapa mamaparu jaqichasiñata w;┞デげ;デ;┞ミ;く Ukhamata jaqichasxapxatayna.

Page 141: Achalirinaka Jani Wanirinaka

140 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Jallunäpasa thaya pachanäpasa

ニ┌ミテ;マヮ;Iエ;ゲ; テ┌ヮ;ミ;ニ;┝; ニ;┘ニキ ニ┌ゲデげ;デヮ┌ミキが jaqïña taypiru mantxañatakixa,

jaqichasipxatayna. Ukhama jaqichasita sartawina qamantxasaxa, tawaquxa janiwa

ratuki wawanïña munkataynati. Ukata niyaki katusitäxasaxa laqakiwa wawa apsuyasiri sarirïtayna. Qawqhawa ukhama luraskatayna.

Mayanxa, テ;ミケげ┌デ; キゲデエ;ヮキゲキデ; ケ┌ノノキヴキ┝;, jani mayampi wawanïñapatakiwa tawaquru

kapsuwayxatayna. Maranakaxa umjama jalaskakchixaya, jani

suykitixa, urusa arumasa, simanasa, phaxsinakasa, maranakasa laqawa

sarawayxatayna. Janiwa kuna luratasa utana utjkataynati. Paninikiwa wali kusakjamaki

ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキゲ; ┌デテ;ゲキゲニ;ヮ┝;デ;┞ミ;く Kunasa jani utjki, ukjaxa kunasa mayjapunïchixaya, マ;ミケげ;ゲ; テ;ミキ テ;┞┌ミキ┝; Iエげ;ヮエ;ケ;┞;く Uニエ;mawa

phaltachasxapxatayna. Urutjama urutjama cエ┌┞マ;┝; マ;┞テ;ニキ┘; Iエげ;ヮエ;ケ@┝;デ;┞ミ;く

Mä jaqichasiriti, mä marata jani

wawanïkixa, jaqixa mayja amukiwa jamasata

parlaña yatipxi. Jupanakatakixa, jaqichasiwixa janisa phuqhaskaspa, ukhamawa. Chachampi

warmimpixa janisa ikthapipxkaspa ukhamänwa. Pä maratti jani wawaxa ukjkixa, jamasatsa,

Page 142: Achalirinaka Jani Wanirinaka

141 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

maysatsa jani ukaxa qhanatsa, kuna umäwinsa

jani ukaxa kuna irnaqäwinsa, jaqixa ajanuparu, sawkasa ゲ;ミケげ;ゲ;テ;マ; テ;ミキ ┌ニ;┝; デ┌ヴキ┞;ゲキゲテ;マ;が anatasjama kunsa chiqaki saña yatxapxi. «jilaku ┞;ミ;ヮデげ┝@マ;Iエ;», «jila, kunärsaraki ñaw! ñaw!

sayxätasti», «ニ┌ミ; ニ;マ;IエキIエ;が ケげ┌ノノ┑┝デ;Iエ;», «テ;ミキ ;デ┝;ゲ;┝; ┞;ケエ;マヮキゲ; ┞;ミ;ヮデげ;┞;ゲキゲマ;┝;». Tarukaruxa Urmïri saratapa yatxapxatayna,

ukhamawa jaqixa parlxapxatayna: «Achakachiñaxa Urmirina chachana ニげ;┘napa

phuthiranxatayna, ukata jani wawanïkita, siwa». Ukjaxa chachasa warmisa janiwa

ajanunakapa kawkharu imantañsa yatkapxataynati, chuyma manqhapanxa anchata

ヮげキミケ;Iエatawa amuyasipxatayna. Chachaxa janisa wawqilanïkaspa ukhamwa

parlxapxatayna. Warmisa, pharäkaspasa ukhama amuyxapxatayna. Kuna mä alisa jani achuqki, ukjaxa janipuni yäqatäkiti. Ukjakiwa

wawanïñxa wali munxapxatayna. Maynisa マ;┞ミキゲ; ┘;ノキ ┘;┘;ミシモ┝; ノ┌ヮげキヮ┝;デ;┞ミ;が kunjamatsa wawanïña wali thaqhapxatayna. Wawanïñaxa pachanikïtaynawa, wawanïñaxa wiñayatakiwa sarxatayna.

Warmixa wali llakisxatayna. Kunjamatsa

wawanïñwa thaqhxapxatayna. Yaqha Iエ;Iエ;マヮキ┘; ┞;ミデげ;デ;┞ミ;が テ;ミキヮ┌ミキく P;┞;マヮキ┘;

Page 143: Achalirinaka Jani Wanirinaka

142 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

┞;ミデげ;デ;┞ミ; janipini, inapuniwa kimsampisa

┞;ミデげ;デ;┞ミ;が テ;ミキヮ┌ミキ┘; ┘;┘;ミシニ;デ;┞ミ;デキく Maranakasa saraki saraskatayna, maynimpi

┞;ミデデげIエキ テ;ミキヮ┌ミキが マ;┞;マヮキ inamayaki, ukhamkämixa chachanakampi sarnaqaña

┞;デデげ┝;デ;┞ミ;く Uニ;デゲ; ┌ニ; キミ;マ;┞; Iエ;Iエ;ヮ;ゲ; yaqhampi sarnaqiri niya amuyxataynawa. Jani tarukäñatakixa warmiru jamasata arknaqaña

amtxatayna. Ukhama arkanaqkasaxa mä chuyma usuchjata chacharuwa kuttxatayna, uka

ina kunsa parlaskaki, jupaki kunsa yatiri tukuri, ukata wali jaqina yäpa muniri, jaqiruxa: «janiwa kawkharu jiwañamasa utjkiti» sakiri ukhama

jaqiruwa tukxatayna.

Warmixa ukkañkamaxa amtapa thaqhaskakitaynawa. Warmixa qawqha kuti

┞;ケエ; Iエ┌ヮエキヴ┌ テキニ┝;デデげ;ゲキゲ;┝;が ┌ニ;マヮキ Iエ;Iエ; テ;マ;ゲ;デ; ┘;ノキ ニ┌ゲキゲキデ;┘; ゲ;ヴミ;ケデげ;ゲキデ;┞ミ;く Ukata niya tarukaptiri jaqixa ukxa

katjxataynawa. Ukhama suma yatisaxa, walpuni machantasinitayna. Wali jani axsariri, khitimpisa

キミ; ニ┌ミ┝;デゲ; ミ┌┘デげasiskakiri ukhama jaqiru tukuwasaxa, kawki chachapuniwa utapa sarantawayatayna. Warmiru nuwirkamakiwa

utaru purintatayna, warmxa デげ;ケエキモ; nuwjatayna.

Page 144: Achalirinaka Jani Wanirinaka

143 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Warmixa テ;Iエげ; markana yurirïchixaya,

tatapaxa kawki pachatpacha nayraqata patata markaru purinirïchixayaが ケ┌ノノケキヴ┌ Iエげ;マ;ミキ ukhamächixaya, ukatsa wila sakuta jutirïchixaya. Ukhamatxa wali munañanjama jaqïtaynaya.

Tarukaruxa niya nuwjasaxa sisxatayna: ね¡Chhuy ñuxu! ¡Warmi manqhanchana

utjiri! ¿Jumaxa khitïtasa phuchhajaru nuwiri!?ね sasawa, wali thithita tullqaru thathantatayna.

Tarukaxa ñakapuniwa arsutayna: ねW;ヴマキ┝; ┞;ケエ;マヮキ┘; ゲ;ヴミ;ケ┝;デ;┞ミ;ぐ

ね¡Karaju! Sarnaqpachapï, ¿ukata nuwjasati ukxa askichäta?!ね, Tarukaxa uraqi

uñxatata amukiwa khuchhjama キゲIエげ┌ニテ;デ;┞ミ;く

ね¡Wawajaxa ukhamawa! Munstaxa ukhampachampiwa sarnaqäta, jani munkstaxa sarxam!

Ukata Tarukaxa wali chuyma manqhapana

;マ┌┞デげ;ゲキデ;┞ミ;ぎ «sarxäxa, janiwa kunäkxiristhsa, aka warmimpïtha ukatxaya jaqinakansa jaqirjama uñjatäskthxa, ukatsa akhama warmxa

janipuniwa kawkinsa jikkiristhti». Ukhamata Tarukaxa wiñaya jakañapkama Tarukäña,

amtasiwayxatayna.

Page 145: Achalirinaka Jani Wanirinaka

144 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Wawa janipuni utjkixa, janipuniwa kunasa

walïkiti. Wawawa mä utanxa warmimpi chachampxa, sumankayi. Jani wawanixa misimpi

anumpjamakpuni chacha warmixa nuwasirïtaynaく W;┘;ミシモ;┝; ヮげキケキ ┌ゲ┌┞irïchisa,

ukatsa wawakipuniwa mä utanxa, jayusa jani ukaxa asukarasa. Ukhampachasa kunjasa qamkapxakitaynawa.

Uデテ;┘キヮ;ミ;が ┌ニ; テ;Iエげ; デエ;ニエ┝;ミ┝;が マ@

tintanïpxataynawa, ukana jani lunthatampi yänaka apsuyasiñatakixa ikipxirïtayna. Ukata mayanxa chachaparu warmixa satayna:

ねAニ; テ;Iエげ; デエ;ニエ┝;ミ; ;ミIエ; Iエげ;┝マキ┘;く

Janiwa ikiñjamäkisa, mä utaki, khuri manqharu alkilasiniñäni.

ねUkhamaxa alkilasiñäniyaね sasa

saraヮ┝;デ;┞ミ;が ┘;ヴマキ┝; ┞;ゲデ; ケげ;ノ; ミ;┞ヴ;ケ;デ;┘; ┞;デ┝;デデげ;ミ┝;デ;┞ミ;が ┌ニエ;マ;ヴ┌ゲ; ヮ;ヴノデげ;ミ┝;デ;┞ミ;く

ね¿Jichhasti? ¿Khitiraki tinta jani lunthata mantañapataki sapa aruma ikxasinisti?ね chachaxa amukiwa sunsjama sayatayna.

ねJumawa tintana ikïta, nayawa alkilata

utaruxa ikiri saräxa!

Page 146: Achalirinaka Jani Wanirinaka

145 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Ukhamawa chachaxa sapa aruma tintana

キニデげ;ゲニキヴシデ;┞ミ;く Uニ;デ; マ;┞;ミ; Iエ;Iエ; デキミデ; ゲ┌マ; ;ヮデエ;ヮデげ;┘;┞;ゲ;が ノ┌nthata katjaña sipitanaksa

┌ゲニデげ;┘;┞;ゲ; ┘;ヴマキヮ;ミ; ┌ニ;ヴ┌, mä chika arumaxa, akatjamata sarxatayna. Warmipaxa

yaqha chachaマヮキ キニキミデデげ;デ;が ┌ニエ;マ; ニ;デテ;デ;┞ミ;く W;ヴマキ┝; ┌ニエ;マ; ニ;デテ;デ;┝; ┘;ノキ テ;Iエげ; Iエげ;┝┘ヮキミキ ┌ニ; テ;Iエげ; デエ;ニエキヴ┌ マキゲデ┌ミキゲ; luratayna. 110 ukaru jawsatayna, wachuqiri warmina tatapasa jutataynawa, jupaxa: «niya

nayaxa, tarukaru sisxthwa» «nayaxa sisxthwa» sakitaynawa.

Janiwa kunsa askichapxkataynati. Chiqa ニ┌ミ; ┞@ゲ; ケげ;ノ; デげ┌┝デエ;ヮキデ@┝キ┝;が テ;ミキヮ┌ミキ askichañasa utjkxitixa. Tarukaxa sarxañapa ┌ニIエげ@┝;デaynawa. Jupaxa janipuniwa uka

warmiru antutaña munkataynati. «Jaqixa kamsarakitaspaxa» sasakiwa saskatayna.

Uニ;デ; マ@ ┌ゲ┑ニ;ゲヮ;ゲ; ┌ニエ;マ; ヮげキケキヮ;ヴ┌ «uka silusu amuyuru atipjañaxa» «uka amuyuxa

atipjañawa» saña amuyuwa ヮげキケキヮ;ミ; jutxatayna. Janiwa kuna jaltaña chuymasa utjawaykxataynati, wasitata uka jaljtaña

amuyuru atipjxatayミ;ぐ Ukhamkämixa jupatakixa warmipana yaqhampi

ゲ;ヴミ;ケデげ;skañapaxa kusäkiskataynawa, warmixa ┞;ケエ;マヮキ キニデげ;ゲキミニキ ┌ニ;ゲ; ┘;ノキニシゲニ;デ;┞ミ;┘;が

Page 147: Achalirinaka Jani Wanirinaka

146 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

taqi kunasa jupatakixa walikïskataynawa. Jupaxa

chiqpacha Tarukäxataynawa.

Jupanaka pachpakiwa jani wawanïsaxa juchachasxapxatayna. Mä pachana jani

wawanïña munirixa, wawanïña munxatayna. Ukatsa jupaxa, wawanïña munxasaxa, chachanakaki wali thaqhiri yatitäxataynawa.

Tarukaxa mayana ikiñapana warmixa wayミ;ヮ;マヮキ キニキミデデげ;デ;が ニ┌ゲデげ;┞;ゲキゲニキヴキが katxatayna. Chachaxa ancha jamasana jachatayna, ukana «aka amuyuxa atipjañawa» ゲ;ゲ;┝;が テ;ミキ ゲキノ;ゲキゲ; ゲ;ヴモ;ケ;モ; ┞;ミデげ┝;デ;┞ミ;が ┌ニ; amuyuna sartaña jikxataynawa. Warmixa «wawanïxa», sasa sarnaqkämixa, janiwa

wawanïñsa thaqhkxataynati, yaqha chachanakampi sarnaqaña yatsutäxataynawa.

Warmina atipjatanaka uñtasa muspirixa, jupakiwa warmina atipjatäxatayna.

M;┞ミキゲ; マ;┞ミキゲ;が ニ┌ミ; ノ┌ヴニ@マキゲ; ケげ;ノ; ケ;ヴゲ┌ゲ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;┘;く Uニ;デゲ; マ@ Iエげキ┘キ┝; chuyma manqhana, mä jani amuykaya ニげ┌Iエ┌ミ;が マ@ テ┌ニげ;ゲ;が テ;ミキ ┘;ノキ luraskapxatapaxa, panpachanina,

utjaskakitaynawa. Chachaxa wali tuqjatasa janipuniwa uka warmita

jikiqtkataynati.Chachaxa uruna kuna テキニ┝;デデげ;ミキデ; ケ┌ノノケキミ;ニsa, ケげ;ノ; ゲ;ヮ┑ヴ┌wa,

Page 148: Achalirinaka Jani Wanirinaka

147 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

warmiru churxirïtayna. Qullqi imatatxa

chacharuxa janiwa mä qawqhitsa qullqi ┘;┝デげキヴシニ;デ;┞ミ;デキく

Ukatsa panpachaniwa, ukhama «jani wali

sarnaqaña» qalltatapxa yatisipxatayna. Wawa apsuyasirïsawa ukhamaru puripxatayna. Uka ;マ┌┞┝; Iエ┌┞マ;ミ;ニ;ヮ; テ┌ニげ;デ; テ┌ニげ;デ;が テ;ミキ amuykaya, usuchjkakitaynawa. Ukata paninpacha, mä wawa uywasiña

;マ┌┞デげ┝;ヮ┝;デ;┞ミ;く W;ヴマキミ; テキノ;ヮ;┘; マ@ sirwinta imillaru sallqjasa wawachayatayna, uka aparayasawa uywasxapxatayna. Uka

waw;マヮキ┘; ┘;┘;ミシモ; Iエげ┌ゲ;Iエ;ゲキデxa armaña qalltapxatayna. Imillaruxa purapata

テ;マヮげ;デテ;ヮxatayna, munarapxatayna, ancha ケげ;┞achapxatayna. Yamasa Tarukaxa, anchpuni

uka imillaruxa munasxatayna, miniwusu ケげキ┘ニ;ゲ;ゲ;が マ┌ミテ;マ; テ┌ヮ; ヮ;デ;ヴ┌ ┘;ヴニ;デデ;┘; sarantirïtaynaく J;マヮげ;デキゲ;が ケげ;┞;Iエ;ゲ;が ┘;ノキ suma arunaka imillaru arxayasawa kawksa ゲ;ヴ;ミデキヴシデ;┞ミ;ぐ W;ゲキデ;デ; テ┌ヮ;ミ;ニ;┝; pantjasxapxatayna, imillaxa mä munañani imillawa jilsxatayna.

Aニ; ニ┌┞ミデ┝; テ;ミキヴ;┘; ゲ┌ヮ;┞;┝; デ┌ニ┌┞ニキデキぐ

Page 149: Achalirinaka Jani Wanirinaka

148 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

XXV. TUKUYAÑATAKI

Aニ; ヮ;ミニ;┝; ;┞マ;ヴ; ノキ┞デげ;ゲキモ; ケキノノケデげ;ゲキモ; テキIエ┌ミ┌ケデ┝;モデ;ニキ┘;く

さQエ;ミ;ニシIエキ ;ヴ┌┝;ざ yaqhipanakaxa

janjamakiwa aymara arsa arsuña munkxapxiti ukhamaraki janjamarakiwa aymara qillqañsa

yatintañsa munkasamachapxiti, ukhamaxa aka ノキ┞デげ;ゲキモ; ケキノノケデげ;ゲキモ; ヮ;Iエ;ミ┝; ぅニ┌ミ;ヴ┌sa purxpachañäni? Jiwasaxa chiqasa arumaya

parlasiri yatiñani ukhamakiwa jaya pacha maranaka sarnaqapxatätanxa, uニ;┝; Iエげ┌ノノ; kayutsa sarnaqsna ukhamawa. Jiwasana aymara arusa, kuna yaqha wakiskiri arunaksa liyiña

qillqaña yatintsnaxa, wali laqa, デげキテ┌ デげキテテ;マ;┘; デげキゲニデ;wayxsna. Yaqhipanakasa jumanakasa jachjaskapxma, nayaxa ukhama amuyapxsma.

Arusa yatiq;モ;デ;ニキ┝; キミ; Iエげ;マ; ノ;ケげ;ニキ┘; sarnaqapxtaxa, aruxa janisa に┘;ノキ Iエげ;マ;マヮキ markaslaykuに sartayañataki wakiskaspa, ukhamjamaki amuyapxtaxa. Akanakxatxa janira aymara arusa chhaqhtkïpana amuyasxañäsawa.

Akaxa kuna, akataqi maranakawa

aymarlayku parlxayxapxsma, nayaxa pä tunka

Page 150: Achalirinaka Jani Wanirinaka

149 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

maranïkayata ┌ニテ;デヮ;Iエ; さ;┞マ;ヴ; ;ヴ┌デ; qillqasiña yatintxañäni, aymara aru jani Iエエ;ケエ;┞ニ;モ@ミキデキざ sasa akataqi parltha

ukhamaraki qillqthsa, yaqhipaxa janiwa yäqapxkiti, mä qawqhanikiwa amuyasiskapxi.

Ukataraki! Ukataraki! Ukhamakipuniskani ukaxa: ;┞マ;ヴ; テキ┘;モ;ヮ;┝; テ;ニげankxiwa. Aymara arunxa «jiwaña テ;ノノニげ;ヮ;ゲ; utjarakiwa». Jichhaxa janiwa

ukxa yatichニ@デキが Iエげキニエシニキヴキ┝; amuypana. Akaxa pankaxa, liyipxamsa, qillqapxamsa

kunsa lurapxma, aymara markjama chhaqhtapxamsa. Taykana awkina arupa chhaqhayasaxa, マ;┞デげ;デ; ;ヴ┌ミ;ニゲ; kunaru

uñtata, «kastillanu parltha» sasa thawthipxma. J;ミキ ┌ニ;┝;ぎ さマ;ヴデキゲ; Iエげ;ノノ;┘;が Iエ;ニ;ミ; ヮエ┌ミIエ;┘キ┘;が ヮ;Iエ; マ;マ;ヴ┌ ;マデ;モ;┘;ざが ゲ;ゲ; kastillanu aruna ñakaki parlasakisaya

sarnaqxapxma, ukaxa jumanakatawa. Nayaxa pachapana arsuwaytha: Akataqi parlawaytha, akataqi qillqawaytha, yatisa jani yatisa aymara

marklayku ゲ;デデげ;┘;┞デエ┘;く Uニ;デゲ; uñjawärakthwa: yaqhipa «Iエげキニエキ jaqinakapxthwa», sirinakaxa: マ@ ┞;デデげ;デ; iwijanakjamawa arupa armamaya kastillanuru chhukhuntaskapxiく Aマ;┘デげ;ミ;ニ;ヮ;┝; inamayawa anaqxä anaqxä sasa jawケげ;ゲkapxi. Ukhama masipana テ;┘ケげ;デ;ゲ; awqanakapana

uñisxatasa テキゲニげ;Iエテ;tasa, ¡chhuy! Arupa arsuña ヮげキミケ;ゲキゲニ;ヮ┝;ニキ┘;. Kastilla aru suma parlaña

Page 151: Achalirinaka Jani Wanirinaka

150 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

yatiqañatakixa, nayraqata aymara aruwa suma

yatiñasa, ukawa kastillanu aruna punkupata mantaña llawipaxa. Amuyañäni: Jiwasaxa

テキゲニげ;デヮ;Iエ; ;┞マ;ヴ; ;ヴ┌ゲキヴシデ;ミ┘;が ┌ニ;デ┝; ;┞マ;ヴ; ;ヴ┌┘; ヮげキケキゲ;ミゲ; Iエ┌┞マ;ゲ;ミゲ; テキニキミデ;デ;が ukhamaru jilsutätanwa, ukatxa janiwa aymara ;ヴ┌ ヮげキケキゲ;ミ; Iエ┌┞マ;ゲ;ミ; ;マ┌ノテ;ゲ;が ;ヴマデげ;ゲキゲ; yaqha arxa yatiqksnati, arusa suma yatisakiwa

yaqha arxa suma saraparjama parlaña yatiqsna. ¿Kunjamasa arunsanxa? ¿Kunjamarakisa yaqha

;ヴ┌ミ┝;い Uニエ;マ; デ┌ヮデげ;ゲテ;マ;ニキ┘; ┞;ケエ; ;ヴ┌ミ; amuyupsa chuymapsa suma katjañäni, ukhamataki sumsa parlarakiñäni.

Page 152: Achalirinaka Jani Wanirinaka

151 Achalirinaka. Jani Wanirikana II. Félix Layme Pairumani 2013

Félix Layme Pairumani Doctor Honoris Causa, UCB/2005 Premio Mundial: Hiroshima Foundation for peace and culture, Stockolm, January 1998. “Por su labor en pro de la equidad lingüística, rescate de la lengua aymara, por sus esfuerzos pioneros para transformar los postulados del plurilingüísmo en una realidad cotidiana y por apoyar a la conservación de su legado cultural”. – Catedrático de Lengua y Cultura Aymara de la Universidad Católica Boliviana (1984 al presente). – Ex-Docente de la Lengua Aymara de la UMSA, La Paz, 1983 – 1988.

– Investigador del Instituto Nacional de Estudios Lingüísticos (INEL) del entonces IBC, 1983 -1989. – Fundador y Director del Suplemento Trilingüe "Kimsa Pacha" del periódico "La Prensa". – Encargado del suplemento de lenguas indígenas “Jayma” en el Matutino Católico "Presencia", (2000- 2001). – Técnico del Proyecto de Educación Intercultural y Bilingüe (EIB) Convenio MEC–UNICEF, 1989-1992. Autor de más de una treintena de libros en lengua aymara y castellano, entre ellos de literatura e instrumentos lingüísticos, publicados por el Ministerio de Educación y el Unicef. Asistió a varios eventos internacionales: Estocolmo–Suecia (1998). Berlín–Alemania (1992). Amsterdam – Holanda (1988). París – Francia (1984). Profesor: Egresado de Warisata 1971. Secundaria en Colegio Nacional “Gualberto Villarroel” y Tiwanaku. Formación autodidacta. Nacido en 1949, en Titïri del cantón Jesús de Machaca, Provincia Ingavi–La Paz. www.aymara.ucb.edu.bo [email protected]

Page 153: Achalirinaka Jani Wanirinaka