Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 1
Unibersidad ng Pilipinas Maynila
Kolehiyo ng Agham at Sining
Kagawaran ng Agham Panlipunan
Political Science 198
Special Topics in Political Science
Abot-Kamay? Abot-Kaya?:
Pagsusuri sa Epekto ng Aksesibilidad ng mga Serbisyong
Pangkalusugan sa Pangkalusugang Paghahangad
Clarissa M. de Vera
2009-31970
Marso 25, 2013
Propesor Clarinda Berja
Tagapayo sa Pananaliksik
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 2
Mga Nilalaman: (70 pahina)
I. Abstrak........................................................................................................................3
II. Panimula......................................................................................................................4
III. Pagsusuri ng mga Kaugnay na Literatura...............................................................5
IV. Balangkas ng Pag-aanalisa.........................................................................................9
V. Metodolohiya at mga Datos......................................................................................12
Disenyo ng Pananaliksik........................................12
Pagkuha ng Datos..................................................16
Pag-aanalisa ng mga Datos....................................18
Mga Datos..............................................................21
VI. Resulta, Diskusyon at Pag-aanalisa ng mga Datos.................................................42
Pagkukumpara ng Dalawang Kaso..............................42
VII. Konklusyon................................................................................................................53
VIII. Rekomendasyon.........................................................................................................55
IX. Sanggunian.................................................................................................................58
X. Apendises....................................................................................................................62
APENDIKS A: Free and Prior Informed Consent (FPIC).......62
APENDIKS B: Survey Instrument...........................................65
APENDIKS C: Pagpupuntos sa Composite Index...................69
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 3
Abstrak
Ang pag-aaral na ito ay tungkol sa epekto ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan sa
pangkalusugang paghahangad ng dalawang komunidad: komunidad ng mga nakatira sa
relocation site at iyong mga informal setllers. Ang dalawang komunidad ay matatagpuan sa Rizal
(KACSA) at sa Quezon City (Damayang Lagi). Upang malamang ang pagkakaiba ng dalawang
komunidad sa pangkalusugang paghahangad, gumamit ang pag-aaral na ito ng survey at key
informant interview (KII). Inilatag ang mga datos na nakalap sa pamamagitan ng mga table, mga
chart at schematic diagram. Napag-alaman ng pag-aaral na ito na ang aksesibilidad ng mga
serbisyong pangkalusugan ay may epekto sa pangkalusugang paghahangad ng mga mahihirap.
Partikular na nakakaapekto ay ang pinansyal na akses, pisikal na akses at maging ang availability
o pagkakaroon ng mga serbisyong pangkalusugan. Napatunayan ding kahit na parehong mahirap
ang dalawang komunidad, ang pagkakaiba nila sa antas ng aksesibilidad ng mga serbisyo ang
siyang naging dahilan ng pagkakaiba nila sa pangkalusugang paghahangad. Layunin din ng pag-
aaral na ito na magmungkahi ng mga polisiya na makapagpapaunlad sa pangkalusugang
paghahangad ng mga mamamayan, lalo na ang mahihirap sa tulong ng mga datos na magbibigay
linaw kung ano nga ba ang dahilan kung bakit hindi naghahangad ng serbisyong pangkalusugan
ang isang indibidwal.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 4
Panimula
Ang pag-aaral na ito ay tumatalakay sa isang mahalagang aspekto ng ating pamumuhay:
ang kalusugan. Partikular na usapin sa kalusugan ay ang pangkalusugang paghahangad (health
seeking behaviour) ng isang indibidwal. Mahalagang pag-aralan ang usaping ito sapagkat
tumutukoy ito sa pagnanais ng isang indibiwal na humanap ng serbisyong pangkalusugan lalong
lalo na kung siya ay may sakit. Upang maunawaan nang mainam ang pangkalusugang
paghahangad, mahalagang tanungin kung bakit ba may mga hindi naghahangad ng serbisyong
pangkalusugan. Upang masagot naman ang tanong na ito, mahalagang pag-aralan ang mga salik
na nakakaapekto sa pangkalusugang paghahangad. Partikular sa mga salik na ito, at siyang
magiging pokus ng pag-aaral ay ang aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan.
Ang aksesibilidad bilang salik ng pangkalusugang paghahangad and pokus ng pag-aaral
na ito sapagkat ito ang tinatayang dahilan kung bakit hindi naghahangad ng pangkalusugang mga
serbisyo ang mga tao. Kaugnay nito, batid din ang pagbaba ng badyet taon-taon para sa
kalusugan. Ayon sa Department of Budget and Management (DBM), ang badyet para sa
kalusugan ay bumaba sa paglipas ng taon mula 2% ng badyet noong 2001 hanggang 1.3% na
lamang noong 2006 (Ponsaran, 2006). Ang pagbaba sa badyet ay may tiyak na epekto sa
aksesibilidad ng mga serbisyo. Ayon pa survey ng Kilos Bayan para sa Kalusugan (KBK), 83%
ng mga pasyente ay walang kapasidad upang bayaran ang mga gastusin nila sa pagpapagamot
(Ponsaran, 2006). Kung ganito ang sitwasyon, mahalagang tignan kung ano ang nagiging epekto
ng kawalan ng akses sa mga serbisyo sa pangkalusugang paghahangad ng mga mamamayan lalo
na ng mga mahihirap.
Ito ang dahilan kung bakit ang pag-aaral na ito ay dudulog sa isyu ng aksesibilidad bilang
pangunahing dahilan ng tinatayang pagbaba ng antas ng pangkalusugang paghahangad. Nais
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 5
nitong alamin kung anong mga partikular na aspekto ng aksesibilidad ang tuwirang may epekto
sa pangkalusugang panghahangad. Nais din ng pag-aaral na ito na makita ang epekto ng
aksesibilidad lalo na sa mga mahihirap. Kaya naman, ang pag-aaral na ito ay pag-aaral ang
dalawang komunidad na mahihirap ang naninirahan. Ngunit kahit na ang dalawang komunidad
ay mahirap lamang, tinatayang may pagkakaiba pa rin sa kanilang mga gawi at gayundin sa
kanilang pangangailangang pangkalusugan at kung paano nila ito nilulutas. Layunin din ng pag-
aaral na ito na makita kung ano ang pagkakaiba ng dalawang lugar gayong ang Kasiglahan Creek
Side Area (KACSA) ay isang relocation site at ang 11th
Street Baba ng Damayang Lagi ay
binubuo ng mga informal settlers. Gayundin, ang KACSA ay matatagpuan sa Rizal na isang
probinsya samantalang ang Damayang Lagi ay matatagpuan sa Quezon City. Sa pag-alam ng
pagkakaiba, malalaman din ang epekto ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan.
Pagsusuri ng mga Kaugnay na Literatura
Aksesibilidad ng mga Serbisyong Pangkalusugan
Ang usaping pangkalusugan ay hindi lamang isang usapin dito sa Pilipinas kundi maging
sa ibang panig ng mundo. Isang mahalagang isyung nakapaloob sa usaping pangkalusugan ay
ang pagkamit ng mga serbisyong pangkalusugan.
Ang serbisyong pangkalusugan ay binigyang kahulugan ng WHO bilang mga serbisyong
ibinibigay sa mga indibidwal o sa mga komunidad upang mapanatili, maibalik at mabantayan
ang estadong pangkalusugan ng mga mamamayan (WHO, 2004). Ginagawa ito ng mga
propesyunal sa larangan ng kalusugan tulad ng mga doktor, nars at iba pa. Kasama sa mga
serbisyong pangkalusugan ay ang pagkakaroon ng mga ospital, mga doktor, nars at iba pang
propesyunal na handang magbigay ng serbisyo, gayundin ang mga pasilidad tulad ng mga kama
at iba pang aparatos na pang-medikal (Rosell-Ubial, 2008).
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 6
Ang serbisyong ito ay naipaparating sa mga tao sa pamamagitan ng isang sistema kung
saan ang iba’t ibang mga organisasyon at institusyon ay nagtutulungan upang makapaghatid ng
mga serbisyo gamit ang anumang maaaring mapagkukunan (resources) (WHO, 2000). Kasama
sa mga institusyong ito ay ang gobyerno, mga Non-government Organizations (NGO’s) at
maging ang pribadong sektor ng lipunan.
Subalit, isang malaking problema sa serbisyong pangkalusugan ay ang hindi
pagkakapantay-pantay sa aksesiblidad ng mga tao sa pagkamit ng dekalidad ng serbisyong
pangkalusugan (access to quality health services) sa pagitan ng mga mamamayan mula sa
siyudad at mga mamamayan mula sa kanayunan, at sa pagitan ng mga mayayaman at mahihirap
(Milio, 1975; Salloway, 1982; Rosenbaum, Serrano, Magar & Stern, 1997). Upang mas
maunawaan ang isyung ito, mahalagang malaman kung ano ang ibig sabihin ng aksesibilidad ng
mga serbisyong pangkalusugan. Ayon kay Paez, Mercado, Farber, Morency at Roorda (2010),
ang aksesibilidad sa mga serbisyong pangkalusugan ay isang konseptong may iba’t-ibang salik:
a.) pinansyal; b.) pisikal at; c.) availability.
Ang pinansyal na salik o aspekto ay tumutukoy sa kakayahan ng sinuman na
makapagbayad kapalit ng serbisyong pangkalusugan tulad ng pagpapakonsulta sa doktor,
makabili ng gamot, maging ang kakayahang magpunta sa mga pagamutan sa pamamagitan ng
iba’t-ibang uri ng transportasyon (Miller, 2005). Sa ganitong sistema kung saan may presyo ang
pagkamit sa mga serbisyong pangkalusugan, nagkakaroon ng hindi pantay na kakayahan sa
pagitan ng mga mayayaman at mahihirap. Ayon sa World Health Organization, may pagkakaiba
sa mga serbisyong nakukuha ng mga mayayaman at mahihirap gayundin sa kanilang kalagayang
pangkalusugan (Milio, 1975). Ito ay sa kadahilanang hindi kayang tustusan ng mga mahihirap
ang gastusin, dahilan nga sa karamihan ng mga ospital ay mga pribado.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 7
Ang susunod na salik ay ang pisikal na aspekto. Sa salik na ito, ang tinitignan ay ang
lokasyon ng mga tao at ang lokasyon kung saan mayroong serbisyong pangkalusugan (Paez et.al,
2010). Sa madaling salita, binibigyang pansin ang layo o distansya mula sa tirahan ng mga tao
patungo sa mga health center o mga ospital. Binibigyang pansin din ang uri ng lokasyon tulad ng
kung ito ba ay rural o urban na lugar.
Sa parehong kaso, tulad ng unang salik, nagkakaroon ng di pagkakapantay-pantay sa
aksesibilidad sa mga serbisyong pangkalusugan dala ng pisikal na salik. Ayon kay Grant (1981),
ang pagkakaiba sa uri at kalidad ng mga serbisyong nakakamit ng mga nasa siyudad at ng mga
nasa kanayunan ay bunga ng hindi pantay na oportunidad na mayroon sa mga nasabing lugar.
Karamihan sa mga ospital at mga health center ay matatagpuan sa mga siyudad. Hindi ito
nakapagtataka sapagkat karamihan sa mga ospital ay mga pribado at may intensyong kumita
kaya naman itinatayo ang mga ito sa mga lugar na kung saan maraming tao at may kakayahang
magbayad ang mga tao (Grant, 1981). Walang masyadong naitatayong mga ospital sa mga rural
na lugar kung saan karamihan ng mga tao ay mahihirap (Milio, 1975). Ito ay sa kadahilanang
hindi masyadong malaki ang kikitain sa pagpapatayo ng mga ospital sa kanayunan.
Isa pang dahilan sa pagkakaiba ng antas at uri ng serbisyong pangkalusugan sa pagitan ng
rural at urban na lugar ay ang bilang ng mga propesyunal na handang magbigay serbisyo
sapagkat mas pinipili ng mga doktor at nars na mamalagi sa mga siyudad kung saan mas kikita
sila at kung saan mas maraming oportunidad (Salloway, 1982).
Ang panghuling salik naman ay ang availability o ang pagkakaroon ng mga serbisyong
pangkalusugan sa isang lugar (Paez et.al, 2010, Miller, 2005). Paminsan minsan itinuturing na
kasama sa availability ang geographical accessibility ngunit sa pag-aaral na ito, ituturing na
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 8
magkahiwalay ang dalawa. Kasama sa availability kung anu-ano ba ang mga serbisyong maaari
o pwedeng magamit o makamit ng isang indibidwal.
Health Seeking Behavior
Ang Health Seeking Behavior ay anumang aksyon na ginagawa ng isang ibidwal kung
itinuturing nilang sila ay may sakit o karamdaman, sa layunin nitong lunasan ang kanyang sakit
(“Health Seeking Behavior in Context”, 2003). Kasama dito ang pagpunta sa mga health center o
pagamutan, pag inom ng mga gamot, at iba pa.
Ang health seeking behaviour ay may mga salik na nakakaapekto dito. Kabilang sa mga
salik ay ang kaalaman ng isang indibidwal, mga gawi, nakasanayan at kaugalian, kakayahang o
kapasidad na pangpinansyal at sistema ng paghahatid ng mga serbisyong pangkalusugan (health
care delivery system) (Hausmann-Muela, Ribera at Nyamongo, 2003; WHO, 1995). Ang
kaalaman ng isang indibidwal ay tumutukoy hindi lamang base sa kanyang pinag-aralan kung
hind maging ang kanyang kaalaman sa kanyang karamdaman. Samantalang ang mga gawi,
nakasanayan at kaugalian ay tumutukoy sa mga tradisyunal na gawain ng mga tao sa pagbibigay
ng lunas. Tumutukoy din ito sa mga paglulunas na ginagawa ng isang indibidwal depende sa
kung malala ba o hindi ang kanyang karamdaman. (Hausmann-Muela et.al, 2003).
Ang pinansyal na kapasidad ay tumutukoy sa kakayahan ng isang indibidwal na tustusan
ang kanyang pagpapagamot o pagbibigay lunas sa karamdaman (“Health Seeking Behavior in
Context”, 2003). Samantala, kabilang sa tinutukoy ng sistema ng paghahatid ng mga serbiyong
pangkalusugan ang kakulangan sa mga gamot at mga pasilidad lalo na sa mga pampublikong
ospital at health centers. Kasama na rin dito ang availability at accessibility ng mga serbisyong
pangkalusugan (Uzchokwu at Onwujekwe, 2004; Hausmann-Muela et.al, 2003).
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 9
Sa pag-alam ng mga kadahilan o salik na nakaiimpluwensya sa health seeking behaviour
ng isang tao, ang kadalasang ginagamit ay ang Health Care Utilisation Models ni Kroeger at
Andersen. Sa Health Care Utilisation Model, ayon kay Weller, Ruebusg at Klein, ay ibinubukod
sa apat na kategorya ang mga salik na siyang nakakaapekto sa health seeking behaviour. Ang
apat na kategorya ay ang mga sumusunod: 1. Predisposing Factors; 2. Enabling Factors; 3. Need
Factors at; 4. Treatment Actions.
Ang Predisposing Factors ay binubuo ng mga salik tulad ng edad, kasarian, pinag-aralan,
pananaw sa kalusugan, relihiyon at marami pang iba (Hausmann-Muela et.al, 2003). Ang
Enabling Factors naman ay binubuo ng mga salik tulad ng availability ng mga serbisyong
pangkalusugan, pinansyal na kapasidad upang matustusan ang pagpapagamot, health insurance at
iba pang suporta (kaibigan, kamag-anak). Samantala, ang Need Factors ay binubuo ng uri ng
sakit, gaano kalala ang sakit, gaano na katagal ang sakit, epekto ng sakit sa trabaho o pag-aaral,
at iba pa. Panghuli, ang Treatment Factors ay tumutukoy sa mga panlunas tulad ng home
remedy, pharmacy, pribado at pambulikong ospital o health centers (Hausmann-Muela et.al,
2003).
Balangkas ng Pag-aanalisa
Ang mga informal settlers ay bahagi ng ating populasyon na maituturing na “vulnerable”.
Ang ibig sabihin ng pagiging vulnerable ay iyong nasa estado na malapit sa mga kapahamakan
ngunit walang kakayahang protektahan ang kanyang sarili mula sa kapahamakan (Allotey,
Verghis, Alvarez-Castillo & Reidpath, 2012; GenBenefit Research Group, 2008; Alvarez-
Castillo, Lucas & Castillo, 2009). Ang mga kabilang sa vulnerable na bahagi ng populasyon ay
iyong mga walang insurance, mga mahihirap o kakarampot ang sweldo, walang tirahan, mga
may sakit at mga katutubo (“Vulnerable Populations”, 2006). Ito ay sa kadahilanang wala silang
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 10
magawa upang makahanap ng mas disenteng matitirahan dahil nga sa sila ay mahirap at walang
pera.
Masasabi ring sila ay vulnerable dahil sa sila ay walang kapasidad upang punan ang
kanilang mga pangangailangan. Kadalasang idinaraing ng mga mamamayang inilipat sa
relocation sites ay ang kawalan ng ikabubuhay, malayong byahe papunta sa trabaho, kawalan ng
tubig at iba pang suplay at marami pang iba (Silverio, 2012). Karaniwang relocation site kasi na
pinaglilipatan ay matatagpuan sa Montalban, Rizal (Santolan, 2012).
Isa sa mga partikular na usapin na kinakaharap ng mga informal settlers ay ang
aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan. Ang aksesibilidad ng mga serbisyong
pangkalusugan, ayon kay Miller (2005), ay ang kakayahang magamit ang mga nasabing
serbisyo. Bukod pa sa kakayahang magamit ang mga serbisyo, sinabi rin ni Miller (2005) at
maging nila Paez, Mercado, Farber, Morency at Roorda (2010), na ang aksesibilidad ng mga
serbisyong pangkalusugan ay binubuo ng iba’t-ibang mga salik na nakakaapekto dito tulad ng
pinansyal na akses (financial access), pagkakaroon ng mga serbisyo (availability of services) at
pisikal na akses (geographical access) (p.2).
Sa mga nabanggit na salik, wala ni isa man doon ang may akses ang mga naninirahan sa
relocation sites. Unang-una na ay ang pinansyal. Nabanggit na, na ang mga nakatira sa mga
relocation site ay mahihirap. Wala silang sariling pag-aaring lupa at kadalasang bahagi sila ng
populasyon na may mababang sahod (Cruz, 2010). Kaya naman, sila ang pinakamaaapektuhan at
hindi makakakuha ng mga serbisyo kung ang mga ito ay may katumbas na malaking halaga.
Sa aspekto naman ng pagkakaroon ng mga serbisyo (availability), problema pa rin ito
para sa mga residente ng mga relocation site. Kulang na kulang ang mga serbisyong maaaring
makuha at magamit ng mga mamamayan sapagkat bukod sa dalawang beses lamang sa isang
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 11
linggo mayroong serbisyo, kadalasang siksikan ang mga infirmary (Santolan, 2012). Dagdag pa
ni Silverio (2012), ang kadalasang mayroon lamang sa mga health center ay mga first aid kit.
Kulang na kulang ang mga ito sa dami ng mga pangangailangan ng mga mamamayan.
Ikatlong salik na tinukoy ay ang pisikal na aksesibilidad (geographical accessibility). Ang
mga health centers ay kadalasang malayo sa mga relocation sites kaya hindi madaling malapitan
ng mga residente sa mga mga relocation site (Silverio, 2012) upang makakuha at makagamit ng
mga serbisyong pangkalusugan. Ayon pa rin kay Silverio (2012), ang tanging malapit lamang na
pagamutan ay mga pribado kaya naman hindi kayang tustusan ng mga ordinaryong mamayan
ang matataas na presyong kailangan nilang pasanin sakaling doon sila lalapit.
Bakas sa ganitong mga pangyayari ang kawalan ng oportunidad para sa mga pamilya sa
relocation sites na makakuha ng mga serbisyong pangkalusugan. Ito ay dahilan sa sila ay
mahihirap at walang perang panggastos. Bahagi sila ng populasyon na kung saan ang pagkamit
ng mga serbisyong pangkalusugan ay napakahirap. Napakaliit ng pagkakataon nilang
mapakinabangan ng husto ang mga serbisyong dapat sana ay lubos ang kanilang pakinabang.
Kung susumahin, batay sa mga nabanggit na salik, ang aksesibilidad ng mga serbisyong
pangkalusugan ay base sa mga sumusunod na indikasyon: 1.) libre o mababa ang halagang
kailangang gatusin; 2.) available o mayroong mga serbisyong maaaring ma-access at; 3.) malapit
ang mga health center na maaaring puntahan.
Sa unang indikasyon, dapat na kaunti lamang ang kailangang bayaran ng mga mamayan
dahil sila nga ay mahirap lamang. Kung kakayanin, dapat ay halos libre ang mga serbisyo. Sa
ikalawang indikasyon, kasama sa availability ang pagkakaroon ng mga health center,
pagkakaroon ng mga gamot at iba pang pangangailangan sa health center, gayundin ang mga
pagkakaroon ng mga doktor, nars at iba pang propesyunal sa mga health center. Sa huling
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 12
indikasyon, dapat na malapit ang mga health center sa lugar upang madali itong mapuntahan ng
mga mamayang nais magpakonsulta o magpagamot.
Bakas sa mga nabanggit na sirkumstansya na walang akses ang mga serbisyong
pangkalusugan kaya naman nagiging dahilan ito upang hindi na lamang mag hanap ng lunas sa
kanilang karamdaman o kaya naman ay sumubok ng mga lunas na walang kasiguruhan at walang
kalidad. Ito ay sa kadahilanang ang aksesibilidad ay isang mahalagang salik sa paghahanap ng
lunas sa karamdaman ng isang tao (health seeking behaviour) (Hausmann-Muela et.al, 2003;
“Health Seeking Behavior in Context”, 2003).
Kung walang serbisyong maari nilang pakinabangan at kung walang alternatibo dahil sa
hindi nila kayang tustusan ang kanilang pangangailangang medikal, wala silang magagawa.
Maipapaliwanag din ito ng konsepto ng Marxist Psychology, kung saan sinasabing ang tao ay
may free will upang mamili. Ngunit hindi ito sapat sapagkat ang tao ay nasa isang lugar kung
saan ang mga pwersa ng kanyang kapaligiran ay ang siyang namamayani (Noebel, 2006).
Sa kaso ng mga nakatira nasa relocation sites, maaari nilang piliing pagkagastusan ang
kanilang pangangailangang pangkalusugan ngunit dahil nga limitado ang kanilang resources o
pangtustos, mas uunahin nila ang kanilang pagkain araw-araw kaysa sa gamot.
II. Metodolohiya at mga Datos
Metodolohiya
Disenyo ng Pananaliksik
Ang disenyo ng pananaliksik na ito ay Cross-sectional sapagkat nilalayon nitong makita
ang relasyon ng isang risk factor at ng variable na pinag-aaralan (Levin, 2006). Sa pananaliksik
na ito, ang risk factor ay ang mababang aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan at ang
variable na pinag-aaralan ay ang pangkalusugang paghahangad (health seeking behaviour). Ayon
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 13
kay Levin (2006), ang ganitong disenyo ay mainam gamitin sa mga pag-aaral na may kinalaman
sa Public Health Planning. Ito ay sa dahilang sinusukat nito ang tsansa ng pagkakaroon ng
impluwensya ng risk factor sa variable na pinag-aaralan. Makakapagsagawa rin ng inference o
makakabuo ng konklusyon tungkol sa variable na pinag-aaralan base sa nakitang epekto ng risk
factor (Lavrakas, 2012).
Ang layunin ng isang cross-sectional na pag-aaral ay mailarawan ang population o
subgroup ng population base sa epekto ng risk factor. Mainam ito sa pag-aaral na ito sapagkat
layunin nitong makita ang pagkakaiba sa epekto ng risk factor sa dalawang subgroup ng ating
population. Ang population ng pag-aaral na ito ay ang mga mahihirap at ang dalawang subgroup
na ikukumpara at ilalarawan ay ang komunidad ng mga urban poor o iyong tinatawag na
‘iskwater’ o informal settlers at mga relocatee na inilipat sa probinsya.
Upang i-representa ang dalawang subgroup, gumamit ng dalawang komunidad ang pag-
aaral na ito. Una ay ang Kasiglahan Creek Side Area (KACSA) sa Montalban, Rizal upang
katawanin ang grupo ng mga relocatee na naninirahan sa probinsya at ang 11th
Street Baba ng
Barangay Damayang Lagi sa Quezon City upang kumatawan sa grupo ng mga informal settlers
sa siyudad.
A. Kasiglahan Creek Side Area, Montalban, Rizal
Ang Kasiglahan Creek Side Area (KACSA) ay isang maliit na bahagi ng
Kasiglahan Village na matatagpuan sa Barangay San Isidro, Rodriguez (Montalban),
Rizal. Ang sukat ng lugar ay humigit kumulang na 1.5 hektarya. Sa kasalukuyan, 352
pamilya ang nakatira dito.
Ayon sa survey na isinagawa ng pag-aaral na ito, ang average na bilang ng isang
pamilya ay 5-6 na miyembro. Ang edad naman nasa 37 hanggang 38 na taong gulang.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 14
Ang kabuuang kita ng mag-anak sa lugar ay nasa 1,000 piso hanggang 3,000 piso kada
buwan. Kung susuriin, mababa ito sa minimum wage kahit pa pang-probinsya ang ating
basehan. Kung titignan pa ang dami ng miyembro sa pamilya na kadalasan ay binubuo ng
5 hanggang 6 na miyembro ay masasabing hindi ito sapat upang tustusan ang kanilang
pang araw-araw na pamumuhay.
Noong nasimulang matirhan ang lugar na ito matapos ang Bagyong Ondoy, nasa
84 na pamilya lamang ang nakatira dito. Sa paglipas ng mga buwan, nagsimula na ring
maglipatan ang iba pang mga pamilya mula sa Quezon City, Taguig City, Pasig City,
Maynila at San Isidro, Rizal. Karamihan sa mga naninirahan dito ay naninirahan na ng 27
buwan o mahigit 2 taon na.
Nagsilbi itong staging area para sa mga nasalanta ng Bagyong Ondoy noong
2009. Pinangakuan sila na ibabalik sa kanilang dating mga tirahan matapos itong
maibalik muli ngunit hindi na iyon natupad. Kaya naman, nagkusa na silang ipakiusap sa
gobyerno na kung maaari ay doon na lamang sila permanenteng tumira. May mga isyung
naglabasan tungkol sa tunay na may- ari ng lupang iyon sapagkat sinasabi ng San Jose
Builders (contractor ng National Housing Authority na siyang nagpalipat sa unang 84 na
pamilya sa KACSA) na kanila ang lupa ngunit lumalabas sa pagsasaliksik ng grupo sa
KACSA na hindi naman pala (Bola, January 9, 2013).
Sa kasalukuyan, hindi na gaanong malaki ang isyu ng pagpapaalis sa kanila
ngunit ang malaking problema nila ay tungkol sa suplay ng tubig at kuryente at ang
kakulangan ng serbisyong pangkalusugan. Makikita sa mapa sa ibaba (Figure No.1) ang
lugar na kinalalagyan ng KACSA. Mapapansing iisang infirmary lamang ang mayroon sa
lugar. Walang mga ospital na maaaring puntahan ng mga mamamayan. Ayon din sa mga
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 15
residente doon (ayon sa survey), aabot ng 30 minuto hanggang 1 oras ang biyahe papunta
sa pagamutan.
Figure No.1
Mapa ng KACSA
(Photo from Google Maps)
B. 11th
Street Baba, Barangay Damayang Lagi, New Manila, Quezon City
Ang Barangay Damayang Lagi ay may populasyon na 17, 994 at binubuo ng
humigit kumulang na 3,500 pamilya. Ayon sa survey na isinagawa sa pag-aaral na ito,
ang average na bilang ng miyembro ng isang pamilya dito ay nasa 5 hanggang 6 na
miyembro.
Ang average na edad ng mga residente ay nasa 35 hanggang 36 na taong gulang.
Ang kita naman ng isang pamilya sa loob ng isang buwan ay 3,000 piso hanggang 5,000
piso. Ang mga naninirahan dito ay karaniwang nananatili na sa lugar ng mahigit sampung
taon. Ang average na bilang ng buwan ng kanilang pananatili ay nasa 104 na buwan o
mahigit 8 taon.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 16
Ang mga nakatira sa 11th
Street Baba ng Barangay Damayang Lagi ay binubuo ng
mga informal settlers. Ito rin iyong lugar na itinuturing bilang mga depressed area.
Makikita naman ito sa average na kabuuang kita ng mag-anak na hindi man lamang
umabot sa minimum wage, lalo pa at ito ay nasa siyudad.
Mababa man ang kita sa isang buwan, hindi ito tulad ng KACSA na halos walang
pagamutang makikita malapit sa lugar. Kung makikita sa mapa sa ibaba (Figure No.),
maraming ospital na malapit katulad na lamang ng National Children’s Hospital at St.
Luke’s Medical Center. Ayon pa sa survey na isinagawa sa pag-aaral na ito, hindi man
lamang aabot sa 30 minuto ang biyahe papuntang pagamutan. Ang iba pa nga ay
nagsabing 10 minuto lang ang itinatagal ng biyahe.
Figure No.2
Mapa ng 11th Street Baba, Barangay Damayang Lagi (Photo from Google Maps)
Pagkuha ng Datos (Data Collection)
Sa pagkuha ng mga datos na siyang gagamitin sa pag-aaral, higit sa isang teknik ang
gagamitin. Gagamit ng observation upang makita ang pang- araw-araw na pamumuhay ng mga
residente, survey upang malamang ang kanilang mga pananaw at nakagawian patungkol sa
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 17
kanilang kalusugan at panayam o Key Inupang linawin ang mga impormasyong hindi kayang
liwanagin ng survey.
Ang survey ang pangunahing pamamaraan ng pagkuha ng datos sa pananaliksik na ito.
Karamihan sa mga datos na gagamitin at papakahulugan ay dito magmumula. Ang population ay
ang mahihirap na bahagi ng lipunan at ang subgroup nito ay ang mga mahihirap na relocatee sa
probinsya at mga informal settlers sa siyudad.
Sa unang grupo, ang dami ng respondent na nakalap ay 50 katao. Ang mga naging
kasama sa mga respondent ay napili gamit ang systematic random sampling. Ito ay ang pagpili
ng mga respondent gamit ang sistematikong paraan (Levin, Fox &Forde, 2010). Gamit ang
bilang ng mga kabahayang naroon, idinivide ang bilang nito sa dami ng nais na respondent (50).
Nasa mahigit 300 ang kabahayan dito kaya’t ang bilang ng interval ay bawat anim na bahay.
Sa ikalawang grupo, hindi na nagamit ang systematic random sampling sapagkat walang
opisyal na listahan kung saan naroon ang bilang ng kabahayan na nakatirik sa lugar. Dahil dito,
snowball technique na lamang ang ginamit sa pagkuha ng mga respondent. May isang nakatira sa
lugar na siyang tumulong upang libutin ang lugar at kumuha ng mga maaaring sumagot sa
survey. 48 katao ang nakalap na respondent sa lugar na ito.
Ang survey ay isinagawa ng harapan o face to face. Kasama sa mga datos na makukuha
sa survey ay ang demographics ng lugar, ang panukat ng aksesibilidad at ang mga sukatan ng
pangkalusugang paghahangad (health seeking behaviour).
Samantala, purposive sampling ang ginamit na pamamaraan sa pagpili ng kinapanayam
sa key informant interview. Ayon kay Patton (2002), ang purposive sampling ay naaayon sa
layunin ng pag-aaral at hindi sa convenience lamang. Sa pag-aaral na ito, napili si Ginang Gina
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 18
Bola bilang key informant dahilan sa siya ay isa ng matagal na residente ng KACSA at isa siya
sa mga lider ng kanilang samahan.
Pag-aanalisa ng Datos
Ang pangunahing kagamitan sa pag-aanalisa ng mga datos ay ang Statistical Package for
Social Sciences (SPSS) sapagkat ang pangunahing paraan ng pagkuha ng datos ay ang survey.
Gamit ang SPSS, ipapakita ang mga resulta ng survey sa pamamagitan ng mga table at chart o
graph. Mailalagay din sa chart ang mga resulta ng t-test at chi-square test upang makita kung
aling mga variable ang may significant na relasyon. Ang confidence level ng mga test ay base sa
95% level of confidence. Ibig sabihin, significant ang mga relasyon kung ang significance ay
mas mababa sa 0.05.
Nabanggit na isa sa mga layunin ng pag-aaral na ito ay ang maipaliwanag kung ano ang
epekto ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan sa pangkalusugang paghahangad ng
isang indibidwal. Dalawang komunidad na parehong nabibilang sa vulnerable na populasyon ang
ginamit na kaso upang isalarawan ang pagkakaiba sa kalusugang paghahangad hatid ng
pagkakaiba sa antas ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan.
Lumikha rin ng isang Composite Index ang pag-aaral na ito upang masukat ang
pagkakaiba ng dalawang komunidad sa antas ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan
at antas ng pangkalusugang paghahangad. Ang pormularyong ginamit sa pag-compute ay ang
sumusunod:
Kabuuang Puntos
= [Puntos sa Pagkakaroon ng mga Serbisyo]+[Puntos sa Pinansyal na Akses]+[Puntos sa Pisikal na Akses]
Upang makuha ang Puntos para sa bawat kategorya (availability, pinansyal at pisikal), ang
pormularyong ginamit ay:
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 19
Puntos ng Kategorya
= [Kabuuan o pinagsama-samang puntos ng lahat ng mga indikasyon]
Ang mga indikasyon na tinutukoy sa pag-aaral na ito ay ang mga katanungan sa bawat kategorya
ng aksesibilidad. Bawat sagot ng respondent sa indikasyon o katanungan ay may kaukulang
puntos. Upang makita ang kaukulang puntos bawat sagot, tignan ang Apendiks C. Ang puntos ng
bawat indikasyon ay ginamitan ng sumusunod na pormularyo:
[(Puntos1)(Bilang ng Sumagot o Frequency1) + (Puntos2)(Bilang ng Sumagot o
Puntos ng Indikasyon = Frequency2) + (Puntos3)(Bilang ng Sumagot o Frequency3) + ...]
Bilang ng Lahat ng Respondents sa Grupo
Sa index na ito, ang pinakamababang puntos na maaaring makuha para sa aksesibilidad ay 0
samantalang ang pinakamataas na puntos ay 43. Sa pangkalusugang paghahangad naman, ang
pinakamababang puntos na makukuha ay 0 samantalang 18 naman ang pinakamataas.
Sa pag-aanalisa ng panayam, ang pamamaraang ginamit ay coding. Ang coding, ayon kay
Pepinsky (2007), ay ang hakbang sa pagitan ng pagbuo ng konsepto at pagsasagawa ng
inference. Sa pagsasagawa ng coding, gamit dito ay ang mga naitalang datos. Ang mga nairekord
ay isinulat ng verbatim o katulad na katulad ng pagkakasabi sa nai-record. Pagkatapos maisulat,
binasa ang mga nakasulat at pinili ang mga datos na mahalaga sa pananaliksik.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 20
Balangkas para sa Pag-aanalisa ng mga Datos
Figure No.3
Balangkas para sa Pag-aanalisa ng Datos (Batay sa Health Care Utilization Model nina Kroeger at Andersen na sinipi nina Hausmann-Muela et.al (2003)
Ipinapaliwanag ng Figure No.3 na ang pangkalusugang paghahangad ay may apat na
salik: ito ay ang predisposing factors, enabling factors, need factors at treatment actions. Ang
mga variable na nakapaloob sa predisposing factors ay edad, kasarian at pananaw sa kalusugan.
Nakapaloob naman sa enabling factors ang mga indikasyon ng aksesibilidad tulad ng
pagkakaroon ng mga serbisyo, pisikal na akses at pinansyal na akses. Nakapaloob naman sa need
factors ang uri ng sakit na mayroon ang isang indibidwal, kung ito ba ay simpleng sakit lamang o
malala na. Panghuli, ang treatment action ay tumutukoy sa mga alternatibong solusyon na
Utilization of
Health Services
Predisposing
Factors
Enabling
Factors
Need
Factors
Treatment
Actions
Edad
Kasarian
Pananaw sa
Kalusugan
Mga
Alternatibong
Paraan ng
Panggagamot
Uri ng Sakit na
Ikinokonsulta
sa Doktor
Accessibility ng
mga Serbisyong
Pangkalusugan
Health
Seeking
Behaviour
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 21
isinasagawa ng isang indibidwal imbes na kumonsulta sa doktor at uminom ng iniresetang
gamot.
Mga Datos
Pangkalusugang Paghahangad (Health Seeking Behaviour)
Ang mga datos na nakuha bilang bahagi ng pangkalusugang paghahangad ay nahahati sa
tatlo: pananaw sa kalusugan, aksyon sa paghahanap ng lunas at iba pang salik sa pangkalusugang
paghahangad. Ang una ay tumutukoy sa pagtingin, pagpapahalaga at mga bagay na handang
gawin ng isang indibidwal sa kanyang kalusugan upang mapanatili ito. Ang ikalawa ay
tumutukoy sa aktwal na aksyon na ginagawa ng isang indibidwal kanyang paghahangad na
magkaroon ng maayos na kalusugan. Makikita sa ibaba ang puntos sa pangkalusugang
paghahangad gamit ang composite index:
Table No.1 Puntos ng Pangkalusugang Paghahangad
PANANAW AKSYON
KACSA Damayang Lagi KACSA Damayang Lagi
A 1.00 1.00 0.10 0.52
B 1.00 1.00 0.22 0.73
C 0.82 1.00 1.18 1.23
D 0.10 0.98 1.20 2.04
E 0.42 0.68
F 0.15 0.47
G 1.82 2.17
Total: 2.92 3.98 5.09 7.24
Table No.2 Buod ng Puntos Bawat Kategorya
KACSA Damayang Lagi
PANANAW 2.92 3.98
AKSYON 5.09 7.24
Total: 8.01 11.22
A. Pananaw sa Kalusugan
Ang mga katanungang may indikasyon ng pananaw sa kalusugan ng isang indibidwal ay ang mga
sumusunod:
1. Mahalaga po ba sa inyo ang inyong kalusugan?
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 22
2. Sa tingin po ba ninyo ay dapat ninyong bigyan ng pansin ang inyong kalusugan?
3. Handa po ba kayong gastusan ang inyong sarili sakaling magkasakit kayo?
4. Kung kapos po kayo at nagkasakit, handa po ba kayong mangutang?
Ang buod ng datos ayon sa sagot ng mga respondents ay makikita sa mga sumusunod na table:
Table No.3 Crosstabulation ng Lugar at Pagpapahalaga sa Kalusugan
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Mahalaga ba ang kalusugan Oo Count 50 48 98
% within Mahalaga ba ang
kalusugan
51.0% 49.0% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Mahalaga ba ang
kalusugan
51.0% 49.0% 100.0%
Table No.4 Crosstabulation ng Lugar at Pagbibigay ng Pansin sa Kalusugan
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Binibigyan ba ng pansin Oo Count 50 48 98
% within Binibigyan ba ng
pansin
51.0% 49.0% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Binibigyan ba ng
pansin
51.0% 49.0% 100.0%
Table No.5 Crosstabulation ng Lugar at Kahandaang Gumastos para sa Kalusugan
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Kahandaang gumastos Oo Count 41 48 89
% within Kahandaang gumastos 46.1% 53.9% 100.0%
Hindi Count 9 0 9
% within Kahandaang gumastos 100.0% 0.0% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Kahandaang gumastos 51.0% 49.0% 100.0%
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 23
Table no.6 Chi-Square Tests ng Lugar at Kahandaang Gumastos
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 9.514a 1 .002
N of Valid Cases 98
a. 2 cells (50.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.41.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.7 Crosstabulation ng Lugar at Kahandaang Umutang para sa Kalusugan
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Kahandaang umutang Oo Count 49 47 96
% within Kahandaang umutang 51.0% 49.0% 100.0%
% within Area 98.0% 97.9% 98.0%
Hindi Count 1 1 2
% within Kahandaang umutang 50.0% 50.0% 100.0%
% within Area 2.0% 2.1% 2.0%
Total Count 50 48 98
% within Kahandaang umutang 51.0% 49.0% 100.0%
% within Area 100.0% 100.0% 100.0%
Table No.8 Chi-Square Tests ng Lugar at Kahandaang Mangutang
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square .001a 1 .977
N of Valid Cases 98
a. 2 cells (50.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .98.
b. Computed only for a 2x2 table
Ang mga table sa itaas ay nagpapakita ng distribution ng mga sagot na nakuha sa survey at hinati
ang ito base sa lugar: KACSA at 11th
Street Damayang Lagi. Ipinapakita rin kung ilang
porsyento ang sumagot ng Oo at kung ilang porsyento ang sumagot ng hindi sa bawat lugar.
Ipinapakita rin ang resulta ng chi-square test na isinagawa upang malaman kung nakadepende ba
sa lugar na kanilang pinanggalingan ang kanilang naging sagot sa mga katanungan.
B. Aksyon sa Paghahangad ng Lunas
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 24
Ito ay tumutukoy ito sa mga aktwal na ginagawa ng isang indibidwal upang mapanatili
ang kanyang kalusugan. Kasama rito ang pagpunta sa pagamutan, pagkonsulta sa doktor,
pagsunod sa inireresetang gamot at pagbalik sa pagamutan para sa post-check up. Ang mga
sumusunod na table ay nagpapakita ng distribution ng mga sagot sa dalawang lugar na pinag-
aralan at kinuhanan ng datos:
Table No.9 Crosstabulation ng Lugar at Pagpunta Agad sa Pagamutan kung May Sakit
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Pumupunta ba agad sa
pagamutan
Oo Count 5 25 30
% within Pumupunta ba agad
sa pagamutan
16.7% 83.3% 100.0%
Hindi Count 45 23 68
% within Pumupunta ba agad
sa pagamutan
66.2% 33.8% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Pumupunta ba agad
sa pagamutan
51.0% 49.0% 100.0%
Table no.10 Chi-Square Tests ng Lugar at ng Pagpunta Agad sa Pagamutan kung May Sakit
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 20.419a 1 .000
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 14.69.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.11 Crosstabulation ng Lugar at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Kumokonsulta ba agad sa
doktor
Oo Count 11 35 46
% within Kumokonsulta ba
agad sa doktor
23.9% 76.1% 100.0%
Hindi Count 39 13 52
% within Kumokonsulta ba
agad sa doktor
75.0% 25.0% 100.0%
Total Count 50 48 98
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 25
% within Kumokonsulta ba
agad sa doktor
51.0% 49.0% 100.0%
Table No.12 Chi-Square Tests ng Lugar at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 25.492a 1 .000
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 22.53.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.13 Crosstabulation ng Lugar at Pagsunod sa Reseta
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Pagsunod sa reseta Oo Count 20 32 52
% within Pagsunod sa reseta 38.5% 61.5% 100.0%
Hindi Count 28 15 43
% within Pagsunod sa reseta 65.1% 34.9% 100.0%
Total Count 48 47 95
% within Pagsunod sa reseta 50.5% 49.5% 100.0%
Table No.14 Chi-Square Tests ng Lugar at Pagsunod sa Reseta
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 6.690a 1 .010
N of Valid Cases 95
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 21.27.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.15 Crosstabulation ng Lugar at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Area Total
KACSA Damayang
Lagi
Bumabalik pa ba sa doktor
pag magaling na
Oo Count 7 22 29
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na
24.1% 75.9% 100.0%
Hindi Count 41 25 66
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na
62.1% 37.9% 100.0%
Total Count 48 47 95
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na
50.5% 49.5% 100.0%
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 26
Table No.16 Chi-Square Tests ng Lugar at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 11.628a 1 .001
N of Valid Cases 95
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 14.35.
b. Computed only for a 2x2 table
C. Iba pang mga Salik ng Pangkalusugang Paghahangad
Ito ay tumutukoy sa iba pang salik sa pangkalusugang paghahangad tulad ng uri ng sakit
na ikinokonsulta sa doktor, mga alternatibong paraan na ginagawa upang ipamalit sa
pagpunta sa doktor at pagamutan at ang disposisyon ng isang indibiwal tulad ng kanyang
kasariam at edad.
Table No. 17 Crosstabulation ng Kasarian at Pagpunta Agad sa Pagamutan kung May Sakit
Kasarian Total
Male Female
Pumupunta ba agad sa
pagamutan
Oo Count 12 18 30
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 40.0% 60.0% 100.0%
Hindi Count 17 51 68
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 25.0% 75.0% 100.0%
Total Count 29 69 98
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 29.6% 70.4% 100.0%
Table No.18 Chi-Square Tests ng Kasarian at Pagpunta Agad sa Pagamutan Kung May Sakit
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 2.248a 1 .134
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 8.88.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.19 Crosstabulation ng Kasarian at Pagkonsulta sa Doktor Kung May Sakit
Kasarian Total
Male Female
Kumokonsulta ba agad sa Oo Count 18 28 46
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 27
doktor % within Kumokonsulta ba agad sa doktor 39.1% 60.9% 100.0%
Hindi Count 11 41 52
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 21.2% 78.8% 100.0%
Total Count 29 69 98
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 29.6% 70.4% 100.0%
Table No. 20 Chi-Square Tests ng Kasarian at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung Mas Sakit
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 3.786a 1 .052
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 13.61.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.21 Crosstabulation ng Kasarian at Pagsunod sa Reseta
Kasarian Total
Male Female
Pagsunod sa reseta
Oo Count 15 37 52
% within Pagsunod sa reseta 28.8% 71.2% 100.0%
Hindi Count 13 30 43
% within Pagsunod sa reseta 30.2% 69.8% 100.0%
Total Count 28 67 95
% within Pagsunod sa reseta 29.5% 70.5% 100.0%
Table No.22 Chi-Square Tests ng Kasarian at Pagsunod sa Reseta
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square .022a 1 .883
N of Valid Cases 95
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 12.67.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.23 Crosstabulation ng Kasarian at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Kasarian Total
Male Female
Bumabalik pa ba sa doktor pag
magaling na
Oo
Count 10 19 29
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na 34.5% 65.5% 100.0%
Hindi
Count 18 48 66
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na 27.3% 72.7% 100.0%
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 28
Total
Count 28 67 95
% within Bumabalik pa ba sa
doktor pag magaling na 29.5% 70.5% 100.0%
Table No.24 Chi-Square Tests ng Kasarian at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Value Df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square .504a 1 .478
N of Valid Cases 95
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 8.55.
b. Computed only for a 2x2 table
Aksesibilidad (Accessibility)
Ang aksesibilidad ay nahahati sa tatlong kategorya: pagkakaroon ng serbisyo (availability
of services), pinansyal na akses at pisikal na akses (Paez et.al, 2010). Ito rin ang mga kategorya
upang masukat ang antas ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan sa isang lugar.
Nasa ibaba ang puntos ng aksesibilidad ng KACSA at Damayang Lagi gamit ang composite
index.
Table No.25 Puntos para sa Composite Index Availability Financial Geographical
KACSA Damayang Lagi KACSA Damayang Lagi KACSA Damayang Lagi
A 0.78 0.98 0.35 0.60 1.55 2.52
B 3.62 3.81 3.00 3.02 2.46 2.92
C 2.92 3.94 3.61 4.33
D 0.74 0.98
E 2.05 2.28
F 1.70 1.89
G 0.96 0.96
H 0.59 0.93
I 1.53 2.08
Total: 14.89 17.85 6.96 7.95 4.01 5.44
Table No.26 Buod ng Puntos sa Bawat Kategorya KACSA DAMAYANG LAGI
AVAILABILITY 14.89 17.85
FINANCIAL 6.96 7.95
GEOGRAPHICAL 4.01 5.44
TOTAL: 25.86 31.24
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 29
A. Pagkakaroon ng Serbisyo (Availability)
Upang masukat ang availability, ang survey instrument ay naglaman ng mga katanungan
tulad kung mayroon bang pagamutan sa kanilang lugar, at kung mayroon, ano-ano ang mga
serbisyong matatagpuan sa pagamutan tulad ng mga gamot, x-ray at iba pang kagamitan.
Kasama rin dito ay kung mayroon bang doktor sa pagamutan, gayon na rin kung araw-araw
bang nasa pagamutan ang doktor o kaya naman ay kung ilang beses lang ito naroon. Ang
mga sumusunod na table ay nagpapakita ng crosstabulation at chi square test ng mga variable
Table No.27 Crosstabulation ng Lugar at Pagkakaroon ng Pagamutan
Area Total
KACSA Damayang
Lagi
Meron bang pagamutan?
Oo Count 39 47 86
% within Meron bang pagamutan? 45.3% 54.7% 100.0%
Wala Count 11 1 12
% within Meron bang pagamutan? 91.7% 8.3% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Meron bang pagamutan? 51.0% 49.0% 100.0%
Table No.28 Chi-Square Tests ng Lugar at Pagkakaroon ng Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (1-
sided)
Pearson Chi-Square 9.040a 1 .003
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 5.88.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.29 Crosstabulation ng Lugar at Kung Gaano Kadalas Bukas ang Pagamutan
Area Total
KACSA Damayang
Lagi
Tuwing kailan bukas?
1 beses sa isang linggo Count 4 7 11
% within Tuwing kailan bukas? 36.4% 63.6% 100.0%
2 beses sa isang linggo Count 3 11 14
% within Tuwing kailan bukas? 21.4% 78.6% 100.0%
3 beses sa isang linggo Count 4 5 9
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 30
% within Tuwing kailan bukas? 44.4% 55.6% 100.0%
4 na beses sa isang linggo Count 4 0 4
% within Tuwing kailan bukas? 100.0% 0.0% 100.0%
5-6 na beses sa isang linggo Count 13 5 18
% within Tuwing kailan bukas? 72.2% 27.8% 100.0%
Araw araw Count 13 19 32
% within Tuwing kailan bukas? 40.6% 59.4% 100.0%
Hindi nagbubukas Count 9 1 10
% within Tuwing kailan bukas? 90.0% 10.0% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within Tuwing kailan bukas? 51.0% 49.0% 100.0%
Table No.30 Chi-Square Tests ng Lugar at Kung Gaano Kadalas Bukas ang
Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 20.549a 6 .002
N of Valid Cases 98
a. 5 cells (35.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.96.
Table No.31 Crosstabulation ng Lugar at Mga Serbisyong Mayroon sa Pagamutan
Area Total
KACSA Damayang
Lagi
Mga Serbisyong Mayroon
sa Pagamutan
First Aid, Check up, Blood
Pressure, Gamot,
Kagamitan sa
Panganganak
Count 10 9 19
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 52.6% 47.4% 100.0%
Check up, Blood Pressure
Count 7 2 9
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 77.8% 22.2% 100.0%
Check up
Count 5 1 6
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 83.3% 16.7% 100.0%
First Aid, Check up, Blood
Pressure, Gamot
Count 12 10 22
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 54.5% 45.5% 100.0%
Checkup, Gamot
Count 2 0 2
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 31
First Aid, Check up, Blood
Pressure
Count 3 0 3
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Walang Serbisyo
Count 3 0 3
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Check up, Kagamitan sa
Panganganak
Count 1 0 1
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Check up, Blood Pressure,
Gamot
Count 2 7 9
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 22.2% 77.8% 100.0%
Gamot
Count 1 0 1
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Check up, Blood Pressure,
Kagamitan sa
Panganganak
Count 1 0 1
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
X-ray
Count 1 0 1
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Blood Pressure, Bakuna
Count 1 0 1
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Blood Pressure
Count 1 1 2
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 50.0% 50.0% 100.0%
First Aid, Check up, Blood
Pressure, Gamot,
Kagamitan sa
Panganganak, X-ray
Count 0 8 8
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
Check up, Gamot, First Aid
Count 0 3 3
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
First Aid, Blood Pressure
Count 0 2 2
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 32
First Aid
Count 0 2 2
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
First Aid, Check up, Blood
Pressure, Gamot, X-ray
Count 0 2 2
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
Total
Count 50 47 97
% within Mga Serbisyong
Mayroon sa Pagamutan 51.5% 48.5% 100.0%
Table No.32 Chi-Square Tests ng Lugar at Mga Serbisyong Mayroon sa Pagamutan
Value Df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 38.401a 18 .003
N of Valid Cases 97
a. 34 cells (89.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .48.
Table No.33 Crosstabulation ng Lugar at Kung May Doktor Ba
Area Total
KACSA Damayang Lagi
May doktor ba?
Oo Count 37 47 84
% within May doktor ba? 44.0% 56.0% 100.0%
Hindi Count 13 1 14
% within May doktor ba? 92.9% 7.1% 100.0%
Total Count 50 48 98
% within May doktor ba? 51.0% 49.0% 100.0%
Table No.34 Chi-Square Tests ng Lugar at Kung May Doktor Ba
Value df Asymp. Sig. (2-
sided)
Exact Sig. (2-sided) Exact Sig. (1-sided)
Pearson Chi-Square 11.440a 1 .001
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 6.86.
b. Computed only for a 2x2 table
Table No.35 Crosstabulation ng Lugar at Tuwing Kailan Nasa Pagamutan ang Doktor
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Tuwing kailan naroon ang
doktor
Araw araw
Count 11 17 28
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 39.3% 60.7% 100.0%
5-6 beses sa isang linggo Count 0 2 2
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 33
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 0.0% 100.0% 100.0%
3-4 na beses sa isang
linggo
Count 12 5 17
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 70.6% 29.4% 100.0%
1-2 beses sa isang linggo
Count 14 23 37
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 37.8% 62.2% 100.0%
Wala araw-araw
Count 13 1 14
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 92.9% 7.1% 100.0%
Total
Count 50 48 98
% within Tuwing kailan
naroon ang doktor 51.0% 49.0% 100.0%
Table No.36 Chi-Square Tests ng Lugar at Tuwing Kailan nasa Pagamutan ang Doktor
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.610a 4 .001
N of Valid Cases 98
a. 2 cells (20.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .98.
Table No.37 Crosstabulation ng Lugar at mga Propesyunal na nasa Pagamutan
Area Total
KACSA Damayang
Lagi
Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa
doktor
Nars
Count 9 1 10
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 90.0% 10.0% 100.0%
Nars, Midwife, Barangay
Health Workers
Count 8 14 22
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 36.4% 63.6% 100.0%
Barangay Health Workers
Count 9 16 25
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 36.0% 64.0% 100.0%
Nars, Midwife
Count 6 3 9
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 66.7% 33.3% 100.0%
Midwife, Barangay Health Count 10 5 15
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 34
Workers % within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 66.7% 33.3% 100.0%
Wala
Count 4 0 4
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 100.0% 0.0% 100.0%
Midwife
Count 1 2 3
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 33.3% 66.7% 100.0%
Nars, Barangay Health
Workers
Count 3 6 9
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 33.3% 66.7% 100.0%
Total
Count 50 47 97
% within Sino sino ang nasa
pagamutan bukod sa doktor 51.5% 48.5% 100.0%
Table No.38 Chi-Square Tests ng Lugar at mga Propesyunal na nasa Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 17.921a 7 .012
N of Valid Cases 97
a. 9 cells (56.2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.45.
B. Pinansyal na Akses
Kabilang sa mga variable ng pinansyal na akses ay kung may kinakailangan bang
bayaran ang isang indibidwal kapalit ng serbisyong pangkalusugan. Kabilang din dito kung
magkano ang katumbas na halaga ng mga serbisyong pangkalusugan. Isa pang kabilang ay
ang kita sa isang buwan.
Table No. 39 Crosstabulation ng Lugar at Kung Binabayarang Serbisyo
Area Total
KACSA Damayang Lagi
May binabayaran ba
Oo Count 32 20 52
% within May binabayaran ba 61.5% 38.5% 100.0%
Wala Count 17 28 45
% within May binabayaran ba 37.8% 62.2% 100.0%
Total Count 49 48 97
% within May binabayaran ba 50.5% 49.5% 100.0%
Table No.40 Chi-Square Tests ng Lugar at Kung May Binabayarang Serbisyo
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Exact Sig. (2-sided) Exact Sig. (1-sided)
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 35
C. Pisikal na Akses
Table No. 43 Crosstabulation ng Lugar at Layo ng Pagamutan
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Layo ng Pagamutan
Sobrang malapit Count 0 7 7
% within Layo ng Pagamutan 0.0% 100.0% 100.0%
Malapit Count 9 12 21
% within Layo ng Pagamutan 42.9% 57.1% 100.0%
Tama lang Count 18 28 46
% within Layo ng Pagamutan 39.1% 60.9% 100.0%
Malayo Count 13 1 14
% within Layo ng Pagamutan 92.9% 7.1% 100.0%
Sobrang malayo Count 9 0 9
% within Layo ng Pagamutan 100.0% 0.0% 100.0%
Total Count 49 48 97
% within Layo ng Pagamutan 50.5% 49.5% 100.0%
Table No.44 Chi-Square Tests ng Lugar at Layo ng Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 28.881a 4 .000
N of Valid Cases 97
a. 4 cells (40.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.46. Table No.45 Crosstabulation ng Lugar at Tagal ng Biyahe
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Pearson Chi-Square 5.448a 1 .020
N of Valid Cases 97
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 22.27. b. Computed only for a 2x2 table
Table No.41 Crosstabulations ng Lugar at Halaga ng Binabayaran
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Magkano ang binabayaran
Mababa sa 100 piso
Count 21 11 32
% within Magkano ang binabayaran
65.6% 34.4% 100.0%
100-200
Count 2 7 9
% within Magkano ang binabayaran
22.2% 77.8% 100.0%
201-300
Count 3 1 4
% within Magkano ang binabayaran
75.0% 25.0% 100.0%
301-500
Count 1 1 2
% within Magkano ang binabayaran
50.0% 50.0% 100.0%
Mahigit 500
Count 6 0 6
% within Magkano ang binabayaran
100.0% 0.0% 100.0%
Total
Count 33 20 53
% within Magkano ang binabayaran
62.3% 37.7% 100.0%
Table No.42 Chi-Square Tests ng Lugar at Halagang Binabayaran
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 10.336a 4 .035
N of Valid Cases 53
a. 7 cells (70.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .75.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 36
Tagal ng Byahe
Mababa sa 30 minuto Count 31 44 75
% within Tagal ng Byahe 41.3% 58.7% 100.0%
30 minuto hanggang 1 oras Count 10 4 14
% within Tagal ng Byahe 71.4% 28.6% 100.0%
1-2 oras Count 5 0 5
% within Tagal ng Byahe 100.0% 0.0% 100.0%
Mahigit 2 oras Count 2 0 2
% within Tagal ng Byahe 100.0% 0.0% 100.0%
Total Count 48 48 96
% within Tagal ng Byahe 50.0% 50.0% 100.0%
Table No.46 Chi-Square Tests ng Lugar at Tagal ng Biyahe
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 11.825a 3 .008
N of Valid Cases 96
a. 4 cells (50.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.00.
Ugnayan ng Pangkalusugang Paghahangad at Aksesibilidad
Tinutukoy dito ang mga variable ng pangkalusugang paghahangad tulad ng pagpunta
agad sa pagamutan, pagkonsulta agad sa doktor kung may sakit, pagsunod sa iniresetang gamot
at pagbalik sa pagamutan para sa post-check up, at ang ugnayan nito sa mga variable ng
aksesibilidad tulad kung mayroon bang pagamutan sa lugar, layo ng pagamutan, presensya ng
doktor at kung may binabayaran bang halaga. Ang aksesibilidad ay siyang independent variable
at ang dependent variable ay ang pangkalusugang paghahangad.
Table No.47 Crosstabulation ng Layo ng Pagamutan at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Layo ng Pagamutan Total
Sobrang malapit
Malapit Tama lang
Malayo Sobrang malayo
Pumupunta ba agad sa pagamutan
Oo
Count 5 9 15 1 0 30
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
16.7% 30.0% 50.0% 3.3% 0.0% 100.0%
Hindi
Count 2 12 31 13 9 67
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
3.0% 17.9% 46.3% 19.4% 13.4% 100.0%
Total
Count 7 21 46 14 9 97
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
7.2% 21.6% 47.4% 14.4% 9.3% 100.0%
Table No.48 Chi-Square Tests ng Layo ng Pagamutan at Pagpunta Agad Sa Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 14.572a 4 .006
N of Valid Cases 97
a. 4 cells (40.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.16.
Table No.49 Crosstabulation ng May Binabayaran ba at Pagpunta Agad sa Pagamutan
May binabayaran ba Total
Oo Wala
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 37
Pumupunta ba agad sa pagamutan
Oo Count 10 20 30
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 33.3% 66.7% 100.0%
Hindi Count 42 25 67
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 62.7% 37.3% 100.0%
Total Count 52 45 97
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan 53.6% 46.4% 100.0%
Table No.50 Chi-Square Tests ng May Binabayaran Ba at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Exact Sig. (2-sided)
Exact Sig. (1-sided)
Pearson Chi-Square 7.179a 1 .007
N of Valid Cases 97
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 13.92. b. Computed only for a 2x2 table
Table No.51 Crosstabulation ng Layo ng Pagamutan at Pagkonsulta Agad sa Doktor
Layo ng Pagamutan Total
Sobrang malapit
Malapit Tama lang Malayo Sobrang malayo
Kumokonsulta ba agad sa doktor
Oo
Count 4 14 23 3 2 46
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
8.7% 30.4% 50.0% 6.5% 4.3% 100.0
%
Hindi
Count 3 7 23 11 7 51
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
5.9% 13.7% 45.1% 21.6% 13.7% 100.0
%
Total
Count 7 21 46 14 9 97
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
7.2% 21.6% 47.4% 14.4% 9.3% 100.0
%
Table No.52 Chi-Square Tests ng Layo ng Pagamutan at Pagkonsulta Agad sa Doktor
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 9.593a 4 .048
N of Valid Cases 97
a. 4 cells (40.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.32. Table No.53 Crosstabulation ng May Doktor Ba at Pagkonsulta Agad sa Doktor
May doktor ba? Total
Oo Hindi
Kumokonsulta ba agad sa doktor
Oo Count 44 2 46
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 95.7% 4.3% 100.0%
Hindi Count 40 12 52
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 76.9% 23.1% 100.0%
Total Count 84 14 98
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 85.7% 14.3% 100.0%
Table No.54 Chi-Square Tests ng May Doktor Ba at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Exact Sig. (2-sided)
Exact Sig. (1-sided)
Pearson Chi-Square 6.992a 1 .008
N of Valid Cases 98
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 6.57. b. Computed only for a 2x2 table
Table No.55 Crosstabulation ng May Binabayaran Ba at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
May binabayaran ba Total
Oo Wala
Kumokonsulta ba agad sa doktor
Oo Count 19 27 46
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 41.3% 58.7% 100.0%
Hindi Count 33 18 51
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 64.7% 35.3% 100.0%
Total Count 52 45 97
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor 53.6% 46.4% 100.0%
Table No.56 Chi-Square Tests ng May Binabayaran Ba at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 38
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Exact Sig. (2-sided)
Exact Sig. (1-sided)
Pearson Chi-Square 5.326a 1 .021
N of Valid Cases 97
a. 0 cells (0.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 21.34. b. Computed only for a 2x2 table
Table No.57 Crosstabulation ng Layo ng Pagamutan at Pagsunod sa Reseta
Layo ng Pagamutan Total
Sobrang malapit
Malapit Tama lang
Malayo Sobrang malayo
Pagsunod sa reseta
Oo Count 5 16 27 2 2 52
% within Pagsunod sa reseta 9.6% 30.8% 51.9% 3.8% 3.8% 100.0%
Hindi Count 2 3 19 12 7 43
% within Pagsunod sa reseta 4.7% 7.0% 44.2% 27.9% 16.3% 100.0%
Total Count 7 19 46 14 9 95
% within Pagsunod sa reseta 7.4% 20.0% 48.4% 14.7% 9.5% 100.0%
Table No.58 Chi-Square Tests ng Layo ng Pagamutan at Pagsunod sa Reseta
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 20.827a 4 .000
N of Valid Cases 95
a. 4 cells (40.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.17. Table No.59 Crosstabulation ng Layo ng Pagamutan at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling Na
Layo ng Pagamutan Total
Sobrang malapit
Malapit Tama lang
Malayo Sobrang malayo
Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
Oo
Count 3 7 18 1 0 29
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
10.3% 24.1% 62.1% 3.4% 0.0% 100.0%
Hindi
Count 4 12 28 13 9 66
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
6.1% 18.2% 42.4% 19.7% 13.6% 100.0%
Total
Count 7 19 46 14 9 95
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
7.4% 20.0% 48.4% 14.7% 9.5% 100.0%
Table No.60 Chi-Square Tests ng Layo ng Pagamutan at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Value Df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 10.029a 4 .040
N of Valid Cases 95
a. 4 cells (40.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.14.
Table No.61 Crosstabulation ng Buwanang Kita ng Pamilya at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Buwanang Kita ng Pamilya Total
Mababa sa 1, 000 piso
1000-3000
3001-5000
5001-10000
10001-15000
Mahigit 15,000
Pumupunta ba agad sa pagamutan
Oo
Count 2 8 3 7 6 3 29
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
6.9% 27.6% 10.3% 24.1% 20.7% 10.3% 100.0%
Hindi
Count 16 20 14 7 4 2 63
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
25.4% 31.7% 22.2% 11.1% 6.3% 3.2% 100.0%
Total
Count 18 28 17 14 10 5 92
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
19.6% 30.4% 18.5% 15.2% 10.9% 5.4% 100.0%
Table No.62 Chi-Square Tests ng Buwanang Kita ng Pamilya at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 12.953a 5 .024
N of Valid Cases 92
a. 4 cells (33.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.58.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 39
Table No.63 Crosstabulation ng Buwanang Kita ng Pamilya at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
Buwanang Kita ng Pamilya Total
Mababa sa 1,
000 piso
1000-3000
3001-5000
5001-10000
10001-15000
Mahigit 15,000
Kumokonsulta ba agad sa doktor
Oo
Count 6 8 8 10 8 3 43
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
14.0% 18.6% 18.6% 23.3% 18.6% 7.0% 100.0%
Hindi
Count 12 20 9 4 2 2 49
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
24.5% 40.8% 18.4% 8.2% 4.1% 4.1% 100.0%
Total
Count 18 28 17 14 10 5 92
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
19.6% 30.4% 18.5% 15.2% 10.9% 5.4% 100.0%
Table No.64 Chi-Square Tests ng Buwanang Kita ng Pamilya at Pagkonsulta Agad sa Doktor Kung May Sakit
Value Df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 13.238a 5 .021
N of Valid Cases 92
a. 3 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.34.
Table No.65 Crosstabulation ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Anong uri ng sakit ang kinokonsulta Total
Simpleng Sakit
Malalang Sakit
Parehong Uri ng Sakit
Wala
Pumupunta ba agad sa pagamutan
Oo
Count 15 3 11 1 30
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
50.0% 10.0% 36.7% 3.3% 100.0%
Hindi
Count 37 13 14 4 68
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
54.4% 19.1% 20.6% 5.9% 100.0%
Total
Count 52 16 25 5 98
% within Pumupunta ba agad sa pagamutan
53.1% 16.3% 25.5% 5.1% 100.0%
Table No.66 Chi-Square Tests ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagpunta Agad sa Pagamutan
Value Df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 3.511a 3 .319
N of Valid Cases 98
a. 3 cells (37.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.53. Table No.67 Crosstabulation ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagkonsulta Agad sa Doktor
Anong uri ng sakit ang kinokonsulta Total
Simpleng Sakit
Malalang Sakit
Parehong Uri ng Sakit
Wala
Kumokonsulta ba agad sa doktor
Oo
Count 29 3 12 2 46
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
63.0% 6.5% 26.1% 4.3% 100.0%
Hindi
Count 23 13 13 3 52
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
44.2% 25.0% 25.0% 5.8% 100.0%
Total
Count 52 16 25 5 98
% within Kumokonsulta ba agad sa doktor
53.1% 16.3% 25.5% 5.1% 100.0%
Table No.68 Chi-Square Tests ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagkonsulta Agad sa Doktor
Value Df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 6.841a 3 .077
N of Valid Cases 98
a. 2 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.35. Table No.69 Crosstabulation ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagsunod sa Reseta
Anong uri ng sakit ang kinokonsulta Total
Simpleng Sakit
Malalang Sakit Parehong Uri ng Sakit
Wala
Pagsunod sa reseta Oo Count 30 7 12 3 52
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 40
% within Pagsunod sa reseta
57.7% 13.5% 23.1% 5.8% 100.0%
Hindi
Count 22 8 12 1 43
% within Pagsunod sa reseta
51.2% 18.6% 27.9% 2.3% 100.0%
Total
Count 52 15 24 4 95
% within Pagsunod sa reseta
54.7% 15.8% 25.3% 4.2% 100.0%
Table No.70 Chi-Square Tests ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagsunod sa Reseta
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 1.458a 3 .692
N of Valid Cases 95
a. 2 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.81. Table No.71 Crosstabulation ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling na
Anong uri ng sakit ang kinokonsulta Total
Simpleng Sakit
Malalang Sakit
Parehong Uri ng Sakit
Wala
Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
Oo
Count 17 3 7 2 29
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
58.6% 10.3% 24.1% 6.9% 100.0%
Hindi
Count 35 12 17 2 66
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
53.0% 18.2% 25.8% 3.0% 100.0%
Total
Count 52 15 24 4 95
% within Bumabalik pa ba sa doktor pag magaling na
54.7% 15.8% 25.3% 4.2% 100.0%
Table No.72 Chi-Square Tests ng Uri ng Sakit na Ikinokonsulta at Pagbalik sa Doktor Kahit Magaling Na
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 1.635a 3 .652
N of Valid Cases 95
a. 3 cells (37.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.22. Mga Treatment Actions
Table No.74 Crosstabulation ng Lugar at Ginagawa kung Hindi Nagpupunta sa Doktor
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
Umiinom ng gamot
Count 16 12 28
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
57.1% 42.9% 100.0%
nagpapahinga, umiinom ng gamot, pumupunta sa herbolaryo
Count 2 0 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
nagpapahinga, umiinom ng gamot, home remedy, nagpupunta sa herbolaryo
Count 4 0 4
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
nagpupunta sa herbolaryo
Count 8 0 8
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
nagpapahinga, umiinom ng gamot
Count 4 7 11
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
36.4% 63.6% 100.0%
nagpapahinga, nagpupunta sa herbolaryo
Count 1 1 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
50.0% 50.0% 100.0%
nagpapahinga, home remedy
Count 1 2 3
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
33.3% 66.7% 100.0%
home remedy
Count 2 0 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
umiinom ng gamot, Count 1 0 1
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 41
nagpupunta sa herbolaryo % within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
nagpapahinga, umiinom ng gamot, home remedy
Count 2 0 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
nagpapahinga
Count 2 0 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
umiinom ng gamot, home remedy
Count 1 0 1
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
100.0% 0.0% 100.0%
pinapabayaan lang
Count 1 1 2
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
50.0% 50.0% 100.0%
Total
Count 45 23 68
% within Ano ang ginagawa kung hindi pumupunta
66.2% 33.8% 100.0%
Table No.75Chi-Square Tests
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.547a 12 .100
N of Valid Cases 68
a. 22 cells (84.6%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .34. Table No.76 Crosstabulation ng Lugar at ng Kung Sino ang Kinokonsulta Imbes na Doktor
Area Total
KACSA Damayang Lagi
Sino ang kinokonsulta
kapamilya Count 13 5 18
% within Sino ang kinokonsulta 72.2% 27.8% 100.0%
kaibigan, kapitbahay, herbolaryo
Count 2 1 3
% within Sino ang kinokonsulta 66.7% 33.3% 100.0%
kapamilya, kapitbahay, kaibigan, herbolaryo
Count 2 0 2
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
kapamilya, kapitbahay, kaibigan
Count 2 1 3
% within Sino ang kinokonsulta 66.7% 33.3% 100.0%
kapamilya, herbolaryo Count 2 1 3
% within Sino ang kinokonsulta 66.7% 33.3% 100.0%
kapamilya, kapitbahay Count 1 0 1
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
nars/midwife Count 4 0 4
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
herbolaryo Count 6 1 7
% within Sino ang kinokonsulta 85.7% 14.3% 100.0%
kapamilya, kaibigan Count 1 3 4
% within Sino ang kinokonsulta 25.0% 75.0% 100.0%
sarili lang Count 1 0 1
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
kapamilya, kaibigan, kapitbahay, herbolaryo, nars/midwife
Count 1 0 1
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
12 Count 2 0 2
% within Sino ang kinokonsulta 100.0% 0.0% 100.0%
Total Count 37 12 49
% within Sino ang kinokonsulta 75.5% 24.5% 100.0%
Table No. 77 Chi-Square Tests ng Lugar at Kung Sino ang Kinokonsulta Imbis na Doktor
Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 9.966a 11 .533
N of Valid Cases 49
a. 22 cells (91.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .24.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 42
III. Resulta, Diskusyon at Pag-aanalisa ng mga Datos
Pagkukumpara ng Dalawang Kaso: KACSA at Damayang Lagi
Sa usapin ng pangkalusugang paghahangad, makikita sa composite index (Table No.1 at
2) na nakalalamang ang Damayang Lagi sa puntos. 11.22 ang puntos na nakuha ng Damayang
Lagi samantalang 8.01 puntos lamang ang nakuha ng KACSA. 3.21 na puntos ang pagitan ng
dalawang komunidad. Kung susuriin ang composite index, makikitang malaki ang pinagkaiba ng
dalawang komunidad sa aksyon na ginagawa ng isang indibidwal tuwing siya ay magkakasakit.
Halos wala namang pagkakaiba sa pananaw nila sa kalusugan sapagkat lumalabas na parehas
nila itong pinahahalagahan. Ipinapakita naman ng Table No.72 ang resulta ng T-test sa
pangkalusugang paghahangad.
Table No.72 Independent Samples Test para sa Pangkalusugang Paghahangad
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
F Sig. t df Sig.
(2-
tailed)
Mean
Difference
Std. Error
Difference
95% Confidence
Interval of the
Difference
Lower Upper
Kahandaang
gumastos
Equal
variances
assumed
67.776 .000 3.213 96 .002 .180 .056 .069 .291
Equal
variances not
assumed
3.280 49.000 .002 .180 .055 .070 .290
Kanino
nangungutang
Equal
variances
assumed
9.279 .003 -.775 93 .440 -.615 .794 -2.191 .961
Equal
variances not
assumed
-.769 84.598 .444 -.615 .800 -2.206 .976
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 43
Pumupunta
ba agad sa
pagamutan
Equal
variances
assumed
82.543 .000 5.027 96 .000 .421 .084 .255 .587
Equal
variances not
assumed
4.978 76.374 .000 .421 .085 .252 .589
Kumokonsulta
ba agad sa
doktor
Equal
variances
assumed
1.346 .249 5.810 96 .000 .509 .088 .335 .683
Equal
variances not
assumed
5.801 94.817 .000 .509 .088 .335 .683
Anong uri ng
sakit ang
kinokonsulta
Equal
variances
assumed
1.727 .192 1.166 96 .246 .232 .199 -.163 .626
Equal
variances not
assumed
1.165 95.135 .247 .232 .199 -.163 .626
Pagsunod sa
reseta
Equal
variances
assumed
3.532 .063 2.654 93 .009 .264 .100 .067 .462
Equal
variances not
assumed
2.656 92.890 .009 .264 .099 .067 .462
Bumabalik pa
ba sa doktor
pag magaling
na
Equal
variances
assumed
44.869 .000 3.602 93 .001 .322 .089 .145 .500
Equal
variances not
assumed
3.589 82.677 .001 .322 .090 .144 .501
Sa antas naman ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan, nakalalamang din
ang Damayang Lagi na may 31.24 na puntos kung ikukumpara sa KACSA na may 25.86 na
puntos. Ipinakikita ng composite index ng pangkalusugang paghahangad at aksesibilidad ng mga
sserbisyong pangkalusugan ang pagkakaiba ng dalawang lugar. Nagsagawa rin ng T-test upang
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 44
tignan kung significant ba ang kaibahang ito at hindi lamang dala ng pagkakamali sa sampling
(sampling error). Ipinapakita ng Table No.73 ang resulta ng T-test sa aksesibilidad.
Table No.73 Independent Samples Test sa Aksesibilidad
Levene's Test
for Equality of
Variances
t-test for Equality of Means
F Sig. t df Sig.
(2-
tailed)
Mean
Difference
Std. Error
Difference
95% Confidence
Interval of the
Difference
Lower Upper
Meron bang
pagamutan?
Equal
variances
assumed
59.887 .000 3.123 96 .002 .199 .064 .073 .326
Equal
variances not
assumed
3.175 60.923 .002 .199 .063 .074 .325
Tuwing kailan
bukas?
Equal
variances
assumed
9.226 .003 2.351 96 .021 .922 .392 .144 1.700
Equal
variances not
assumed
2.345 93.008 .021 .922 .393 .141 1.702
Mga
Serbisyong
Mayroon sa
Pagamutan
Equal
variances
assumed
41.664 .000 -
4.126 95 .000 -4.262 1.033 -6.313 -2.211
Equal
variances not
assumed
-
4.052 68.268 .000 -4.262 1.052 -6.361 -2.164
May doktor
ba?
Equal
variances
assumed
89.293 .000 3.562 96 .001 .239 .067 .106 .372
Equal
variances not
assumed
3.622 59.671 .001 .239 .066 .107 .371
Nabibigyan
ba ng pansin
ang lahat
Equal
variances
assumed
114.248 .000 4.210 93 .000 .343 .081 .181 .505
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 45
Equal
variances not
assumed
4.291 71.773 .000 .343 .080 .184 .502
Tagal ng
paghihintay
Equal
variances
assumed
3.702 .057 2.648 95 .009 .573 .216 .143 1.003
Equal
variances not
assumed
2.653 92.628 .009 .573 .216 .144 1.002
May
binabayaran
ba
Equal
variances
assumed
1.835 .179 -
2.378 95 .019 -.236 .099 -.434 -.039
Equal
variances not
assumed
-
2.377 94.702 .019 -.236 .099 -.434 -.039
Layo ng
Pagamutan
Equal
variances
assumed
4.657 .033 5.336 95 .000 .970 .182 .609 1.331
Equal
variances not
assumed
5.350 90.040 .000 .970 .181 .610 1.330
Tagal ng
Byahe
Equal
variances
assumed
52.035 .000 3.551 94 .001 .458 .129 .202 .715
Equal
variances not
assumed
3.551 57.045 .001 .458 .129 .200 .717
Ang resulta ng T-test at ng composite index ay hindi lamang nagpapakita ng pagkakaiba ng
dalawang komunidad. Ang dalawang lugar na pinag-aralan ay representante ng dalawang grupo
ng lipunan na parehong nabibilang sa mahihirap na bahagi ng populasyon. Ang kaibahan ng
dalawa ay ang lugar na kanilang kinalalagyan. Ang KACSA ay matatagpuan sa Rizal na isang
probinsya samantalang ang Damayang Lagi ay matatagpuan sa Quezon City na isang siyudad.
Ang implikasyon ng ganitong kaibahan ay ang hindi pantay na distribusyon ng resources sa
pagitan ng rural at urbanisadong lugar. Sinasalamin din nito ang tila pagkalimot na sa mga lugar
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 46
na malalayo sa kabihasnan, gayundin ang kakulangan ng atensyong ibinibigay din dapat sa
kalagayang pangkalusugan ng mga malalayong lugar.
Pangkalusugang Paghahangad (Health Seeking Behavior)
Sa pagpapaliwanag ng mga nakalap na datos, ang balangkas na ginamit ay ang modelong
ginawa nila Kroeger at Andersen na tinawag nila Health Care Utilisation Model (Hausmann-
Muela et.al, 2003). Apat na salik ang mayroon sa modelong ito: Predisposing Factors, Enabling
Factors, Need Factors at Treatment Action.
Predisposing Factors
Ayon sa Health Care Utilisation Model nila Koeger at Andersen, ang predisposing factors
ay binubuo ng mga salik na likas na sa isang indibidwal tulad ng kanyang edad at kasarian
(biological), Kasama na rin dito ang kanyang pagtingin sa mga bagay-bagay tulad ng kanyang
kalusugan. Kasama rin dito ang mga paniniwala ng isang indibidwal na siyang nakakaapekto sa
kanyang mga desisyon.
Ginamitan ng Chi-square Test ang pre-disposing factors tulad ng kasarian at pananaw sa
kalusugan. Subalit, walang naging significant na value ang lumabas. Ang mga value ay
kadalasang mataas sa 0.05. Dahilan ito upang masabi na walang significant na pagkakaiba ang
dalawang grupo o komunidad sa paghahangad ng serbisyong pangkalusugan na batay sa
kasarian. Ibig sabihin nito, anuman ang edad, walang masyadong ipinagkaiba ang kanilang
pangkalusugang paghahangad. Gayundin ang kaso sa pananaw sa kalusugan. Kung babalikan
ang data section ng pag-aaral na ito, makikita sa Table No.18, 20 at 22 ang resulta ng Chi-square
test na hindi significant ang value.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 47
Enabling Factors
Aksesibilidad ng mga Serbisyong Pangkalusugan
Availability
Pangunahin sa aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan ay ang pagkakaroon ng
pagamutan sa isang lugar. Subalit, isa ito sa mga kakulangang kitang-kita sa kalagayan ng
KACSA. Kitang kita sa mapa ng KACSA na walang ospital na nakatayo sa paligid nito maski na
pribado ito.
Ayon naman sa isang matagal ng residente sa KACSA na kinapanayam upang itanong kung
saan ang pagamutan sa kanilang lugar, “ang healthcenter, dito yan sa may LL sa block3...ah, ano
yan, multi-purpose hall at the same time, ginagawa nilang health center tsaka day care
center...ang sineserbisyohan niya ay buong San Isidro. Pero dito sa mismong KACSA, wala,
wala pa. Yung sa Kasiglahan, ano naman siya, clinic, infirmary, oo, infirmary siya.” Patunay ito
na wala talagang pagamutan na kumpleto ang gamit sa kanilang lugar. Isa pang mahihinuha rito
ay ang konsepto ng mga naninirahan doon kung ano ang isang pagamutan. Ayon sa Table No.27
Crosstabulation ng Lugar at Kung May Pagamutan ba lugar, sa 50 taga-KACSA na sumagot ng
survey, 11 ang sumagot ng walang pagamutan at 39 naman ang sumagot ng mayroon. Ang iba
kasi ay itinuturing nang pagamutan ang isang clinic o infirmary samantalang ang iba ay hindi ito
itinuturing na pagamutan kung ito ay hindi isang ospital. Kung ikukumpara ito sa Damayang
Lagi, isa lamang ang sumagot na walang pagamutan sa kanilang lugar at ang lahat ay sumagot na
mayroon.
Hindi rin araw-araw na bukas ang pagamutan at hindi rin araw-araw na mayroong doktor.
Ayon sa Table No.29, iba-iba ang sagot ng mga respondents kung ilang beses sa isang linggo
bukas ang pagamutan. Magkakaiba rin ang sagot nila kung ilang beses sa isang linggo mayroong
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 48
doktor sa pagamutan. Ayon sa isang residente, “may biruan nga kami dito eh, na Huwebes lang
pwedeng magkasakit, kasi, nun lang may doktor sa healthcenter pero sabi nila dinadalasan na
raw ngayon yung pagpunta ng doktor”. Patunay lamang ito na hindi regular ang pagpunta ng
mga doktor sa mga ganitong malalayong lugar.
Ang serbisyong mayroon sa pagamutan ay pangunahin lamang tulag ng first aid, blood
pressure at check up. Walang sumagot na mayroong mga kagamitan para sa mga operasyon o
mas seryosong karamdaman o kalagayan. Ayon pa sa nakapanayam sa pag-aaral na ito, ang
pinakamalapit na ospital sa kanila ay ang East Avenue Medical Center na matatagpuan sa
Quezon City. Mahaba-habang biyahe rin ang tatakbuhin kung sakaling may kailangang isugod sa
ospital. Bukod sa doktor, ang mga propesyunal na kadalasang naroon ay mga midwife, nars at
barangay health workers.
Pinansyal na Akses (Financial Access)
Sa KACSA, 32 sa 49 respondent ang sumagot na mayroon silang binabayaran sa ospital
tuwing magpapakonsulta. Isang mahalagang aspekto ang pinansyal na akses lalo na at mahihirap
ang mga respondent. Karamihan kung hindi man lahat sa kanila ay walang kakayahan upang
tustusan ang mahal na gastusin sa gamot. Ipinapakita nito na ang mga serbisyo ay hindi libre
kaya kung walang pera ang isang indibidwal, hindi niya mapupunan ang kanyang
pangkalusugang pangangailangan.
Ayon sa survey na isinagawa ng pag-aaral na ito, umaabot sa mahigit P500.00 ang
nagagastos ng ilan tuwing pumupunta sa pagamutan. Nilalaman ng Figure No.2 ang chart na
nagpapakita ng kung magkano ang binabayaran ng respondent.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 49
Figure No.2
Chart ng Magkano ang Binabayaran
Makikita sa chart na ito na ang kadalasang binabayad ng mga nagpapatingin sa pagamutan ay
nasa haling 100 pababa. Ngunit nakakaalarma rin na ang gumagastos ng mas mataas sa P500.00
ay nanggaling sa KACSA. Kung iisipin, mas mahal karaniwan ang serbisyo sa lungsod kaysa sa
nayon ngunit hindi sa kasong ito.
Pisikal na Akses (Physical/Geographical Access)
Sa KACSA, ang turing ng mga taga-roon sa layo ng pagamutan ay nasa “tama lang”
hanggang “sobrang malayo” samantalang ang mga taga-Damayang Lagi ay nagsasabing
“sobrang malapit” hanggang “tama lang” ang layo ng pagamutan mula sa kanilang tahanan. Ito
ay base sa Table No.43 kung saan ipinapakita ang crosstabulation ng lugar at ng layo ng
pagamutan.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 50
Ang tagal ng biyahe papuntang pagamutan sa KACSA at Damayang Lagi ay inilalarawan
ng Figure No.3 sa ibaba. Mapapansing karamihan ng sagot ay mababa sa 30 minuto subalit sa
KACSA, may mga sumagot ng hanggang sa 2 oras. Ayon sa kinapanayam sa KACSA, ito ay
dahil sa moda ng transportasyon papuntang pagamutan, may ilan kasing nilalakad na lamang ang
pagpunta sa pagamutan upang makatipid ng pamasahe. Sa Damayang Lagi, sinasabi ng mga
naninirahan doon na nilalakad o 5 minutong sakay sa tricycle lamang ang layo ng pagamutan.
Ipinapakita ng mga datos na ito na mas madaling puntahan ang pagamutan sa Damayang Lagi
kaysa KACSA.
Figure No.3
Tagal ng Biyahe
Need Factors
Ang need factors ayon sa modelo nila Kroeger at Andersen ay ang uri o kundisyon ng
kanyang sakit. Tinutukoy nito an g epekto sa pangkalusugang paghahangad ng isang tao kung
malala nab a o simple lamang ang kanyang sakit. Upang malaman kung may significant na
relasyon ba ang uri ng karamdaman sa pangkalusugang paghahangad, nagsagawa ng chi-square
test at hindi significant ang value na lumabas. Isa rin itong dahilan upang masabing hindi ang
need factors ang nagdedetermina ng kung anong magiging aksyon ng isang indibidwal sa
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 51
kanyang pangkalusugang paghahangad. Makikita sa Table No. 66, 68, 70 at 72 ang resulta ng
mga Chi-square Tests
Treatment Action
Ang treatment action naman, ayon pa rin sa modelo nina Kroeger at Andersen ay binubuo
ng mga alternatibong paraan na ginagawa ng isang indibidwal upang gamutin ang kanyang sarili.
Ipinapakita ng Table No.74 at 76 ang ginagawa kapag may sakit at kung sino ang kinokonsulta
imbes na doktor at ang Chi-square Tests sa Table No.75 at 77
Ugnayan ng Pangkalusugang Paghahangad at Aksesibilidad ng Serbisyong Pangkalusugan
Sa pag-aanalisa ng mga datos, pangunahing gabay ay ang modelo nina Kroeger at
Andersen kung saan ang apat na salik ang siyang nakakaapekto sa pangkalusugang paghahangad
ng isang indibidwal na siya namang magiging motibo nito sa paggamit ng mga serbisyong
pangkalusugan. Kung iisa-isahin natin ang mga apat na salik, ang tanging nagpamalas lamang
ng significant na direktang relasyon sa mga variables ng pangkalusugang paghahanap ay ang
enabling factors na binubuo ng aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan.
Ang iba pang salik tulad ng predisposing factors, need factors at treatment actions ay
pawing nagpakita ng hindi statistically significant na value. Kaya naman, napagtanto ng pag-
aaral na ito na sa mga salik, ang enabling factor o aksesibilidad ang siyang may pinakamalaking
impluwensya sa pangkalusugang paghahangad ng isang indibidwal. Makikita sa Table No.78 ang
listahan ng mga variables mula sa aksesibilidad at pangkalusugang paghahangad na may
statistically significant na value. Ang independent variable dito ay ang aksesibilidad at ang
dependent ay ang pangkalusugang paghahangad.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 52
Variables (Independent at Dependent) Significance
Layo ng Pagamutan – Pumupunta ba Agad sa Pagamutan 0.006
Layo ng Pagamutan – Kumokonsulta ba Agad sa Doktor 0.048
Layo ng Pagamutan – Pagsunod sa Reseta 0.000
Layo ng Pagamutan – Bumabalik pa ba para sa Post Check Up 0.040
Presensya ng Doktor – Kumokonsulta ba Agad sa Doktor 0.029
May Pagamutan ba – Pumupunta ba Agad sa Pagamutan 0.014
May Binabayaran ba – Kumokonsulta ba Agad sa Doktor 0.021
May Binabayaran ba – Pumupunta ba Agad sa Pagamutan 0.007
Table No.78
Chi Square Test ng mga Variable sa Aksesibilidad at ng Pangkalusugang Paghahangad.
Kung atin pang susuriin ng maigi, mapapansin nating ang mga variable mula sa pinansyal
na akses at pisikal na akses ng siyang kabilang sa mga significant na variable.
Pinakamaraming epekto sa pangkalusugang paghahangad ay ang layo ng pagamutan o
iyong tumutukoy sa pisikal na akses ng mga serbisyong pangkalusugan. Nangangahulugan ito na
kaya hindi naghahangad ng serbisyong pangkalusugan ang mga residente ay dahil sa malayo ang
mga pagamutan mula sa kanila. Kung malayo ang pagamutan, mas pipiliin nila na huwag na
lamang pumunta lalo na kung hindi pa rin naman ganoon kalala ang karamdaman. Hindi lamang
ito nakakaapekto sa pagnanais nilang makapagpakonsulta, kundi maging sa pagsunod sa
iniresetang gamot at pagbalik para sa post-check up. Kung sa paunang pagpunta pa nga lang para
sa pagpapakonsulta ay hindi na sila maenganyong pumunta, paano pa kaya ang pagbalik para sa
post-check up lalo na kung magaling na sila? Malamang din ay hindi na talaga nila sundin ang
reseta lalo na at may halagang katumbas ito.
Bukod sa layo, ang isa pang dahilan ng hindi paghahangad ng pangkalusugang serbisyo
ay kung may binabayaran ba kung sila ay nagpapakonsulta. Lumalabas sa datos na hindi na sila
pumupunta sa pagamutan at kumokonsulta sa doktor kung may babayaran sila. Lohikal lamang
ang ganitong gawain sapagkat sila ay nagmula sa mga vulnerable na parte ng populasyon.
Karamihan kung hindi man lahat sa kanila ay walang kakayahang tustusan ang kanilang
pangkalusugang pangangailangan.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 53
Ang kawalan ng doktor ang dahilan kung bakit hindi sila kumokonsulta. Tama lang
naman sapagkat, paano ka naman magpapkonsulta kung wala lagi ang doktor. Ang kawalan ng
pagamutan ang dahilan din ng hindi nila pagpunta sa pagamutan. Ano ba naman ang pupuntahan
nila kung walang pagamutan. O kung may mga clinic man, hindi nila iyon pupuntahan kung ang
kalidad noon ay hindi nila itinuturing na pagamutan.
Konklusyon
Sa pag-aaral na ito, napag-alaman na may epekto ang aksesibilidad ng mga serbisyong
pangkalusugan sa pangkalusugang paghahangad ng mga mahihirap. Partikular sa kasong ito ay
ang sa KACSA, sapagkat ang antas ng kanilang pangkalusugang paghahangad ay mababa
dahilan na rin sa hindi aksesibol ang mga serbisyong pangkalusugan. Kung ikukumpara sa
Damayang Lagi, kahit na parehong mahirap ang mga nakatira doon, dahilan sa mas aksesibol
ang mga serbisyo, ay mas mataas ang kanilang pangkalusugang paghahanap.
Partikular na aspekto ng kalusugang paghahangad na naapektuhan ay ang kanilang
pagnanais na pumunta sa pagamutan, pagpapakonsulta sa doktor, pagsunod sa reseta at pagbalik
para sa post-check up. Ang mga aspekto ng aksesibilidad na may epekto sa pangkalusugang
paghahangad ay ang layo ng pagamutan, pagkakaroon ng pagamutan at regularidad ng presensya
ng doktor, maging ang gastos na maaari nilang kaharapin sakaling pumunta sila ng pagamutan.
Kahit na may iba pang salik na nakakaapekto sa pangkalusugang paghahangad tulad ng
kasarian (predisposing factor), uri o lala ng sakit (need factors) at alternatibong paraan (treatment
actions), hindi nagpakita ng significant na value ang mga ito upang maituring na siyang dahilan
ng pangkalusugang paghahangad.
Pinupunto ng pag-aaral na ito na:
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 54
1.) Ang KACSA, na siyang representante ng mga mamamayan sa relocation site ay may
mababang pnagkalusugang paghahangad dahil sa hindi aksesibol na mga serbisyong
pangkalusugan;
2.) Ang Damayang Lagi, kung ikukumpara sa KACSA, ay may mas mataas na antas ng
kalusugang paghahangad dahil mas aksesibol ang mga serbisyong pangkalusugan;
3.) Ang dahilan ng hindi nila pagpunta sa pagamutan ay dahil sa malayo ito mula sa kanilang
tahanan at dahil hindi nila itinuturing na pagamutan ang isang multi purpose hall na
ginawang health center;
4.) Ang mga nakatira sa KACSA ay may iba’t ibang konsepto ng kung ano ang isang
pagamutan;
5.) Hindi sila nagpapakonsulta sa doktor dahil walang regular na doktor sa mga pagamutan
at dahil may bayad ang pagpapakonsulta;
6.) Hindi sila sumusunod sa inireresetang gamot dahil wala rin silang panggastos at;
7.) Hindi na sila bumabalik sa pagamutan dahil malayo ito at kinakailangan nilang gumastos.
Kung susumahin, ang dahilan ay tatlo: availability ng mga serbisyo, gastos ng
pagpapagamot at pisikal na akses. Ang mga ito ay tumutukoy sa aksesibilidad ng mga serbisyo.
Kung ang mga ito makakamit ng mga mamamayan, ang tendesiyang tumaas ang antas ng
kanilang pangkalusugang paghahangad ay mataas din. Kaya naman, masasabing ang
nakakaapekto ang aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan sa pangkalusugang
paghahangad ng mga mahihirap lalong lalo na iyong nasa mga relocation site sa malalayong
lugar.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 55
Rekomendasyon
Ang mga irerekomendang gawin ay base sa mga dahilang napag-alaman ng pag-aaral na
ito. Ang dahilan kung bakit hindi naghahangad ng serbisyong pangkalusugan ay ang
aksesibilidad. Kaya nararapat lamang na gawin ng gobyerno ang kanilang makakaya upang
gawing aksesibol ang mga serbisyong pangkalusugan. Bilang mga stakeholder, nakakamtan
dapat ng mga mamamayan ang mga serbisyong pangkalusugan na nanggagaling sa kanilang
ibinabayad na buwis. Mahalaga ang pagpapanatili ng kanilang kalusugan upang mapanatili ang
kanilang pagiging produktibo lalo na kung sila ay naghahanap-buhay. Responsable rin ang
gobyerno sa kalagayan ng mamamayan sapagkat sila ang nagsisilbi rito. Sila ay inihalal upang
gamitin ang mga resources para sa ikabubuti ng lahat. Sa ganitong lagay, ang pag-aaral na ito ay
magpapanukala ng mga nararapat na gawin:
1.) Taasan ang inilalaang badyet para sa kalusugan;
Lumiliit ang parte ng badyet para sa kalusugan sa mga nakaraang taon mula sa 2
porsyento noong 2001 hanggang 1.3 porsyento na lamang noong 2006 (Ponsaran, 2006).
Nagpapakita ito na hindi prayoridad ang kalusugan sa paglalaan ng badyet. Malayo rin ito
sa itinatakda ng WHO na dapat ay 5-6 na porsyento man lang ay ilagak para sa
kalusugan. Kahit ang 2 porsyento ay hindi man lang umabot sa kalahati ng dapat ay
nailalaan para kalusugan. Iminumungkahi ng pag-aaral na ito na bigyan ng 6 na
porsyento ng badyet ang kalusugan.
2.) Magpatayo ng mga pampublikong ospital sa lahat ng probinsya lalo na sa mga
malalayong lugar;
Sa lugar ng KACSA, walang pampublikong ospital na malapit sa kanila. Sinabi ng isang
residente na mayroon daw itatayong ospital sa kanilang lugar ngunit nang bisitahin ang
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 56
sinabing lugar ay isang malaking hukay at bakal pa lamang ito. Ang nasabing
pagtatayuan din ng ospital ay hindi sa mismong KACSA kundi matatagpuan malapit sa
mga subdibisyong itinatayo sa lugar.
3.) Magpatayo ng mga health center sa bawat barangay;
Ang health center na matatagpuan malapit sa KACSA ay pinaghahatian ng maraming
lugar. Ayon sa kinapanayam, buong Kasiglahan at San Isidro ang pumupunta dito. Hindi
rin ito mismo sa KACSA nakatirik. Iminumungkahi ng pag-aaral na ito na dapat ay
magkaroon ng health center mismo sa KACSA.
4.) Magtalaga ng mga propesyunal na magsisilbi sa mga pagamutan sa probinsya;
Kakulangan sa mga doktor at hindi araw-araw na serbisyo ang ilan sa dahilan kung bakit
hindi kumokonsulta ang mga mamamayan. Tila bawal magkasakit sa ilang mga araw
dahil walang doktor na maaaring gumamot kung sakali.
5.) Gawing libre o minimal ang mga gastusin sa pagpapakonsulta at iba pang serbisyo;
Karamihan ng pumupunta sa mga pampublikong ospital ay mahihirap at mga walang
kakayahang gumastos kaya naman dapat ay maging libre o donasyon lamang ang
kailangang bayaran ng mga magpapakonsulta.
6.) Magkaroon ng mga libreng gamot sa mga pampublikong pagamutan.
Upang matiyak na nasusunod ang mga iniresetang gamot, dapat makapagbigay din ng
libreng mga gamot para sa mga pasyente. Kadalasan ng idinadaing ang mahal na halaga
ng gamot kaya naman hindi na nila ito sinusunod.
Ang mga binanggit ay ang mga panukalang gawin ng gobyerno bilang may pangunahing
responsibilidad sa pagkakaroon ng mga serbisyong abot kaya at ng sa ganoon mapanatili ang
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 57
kalusugan ng mga mamamayan. Bilang solusyon sa hindi paghahangad ng mga serbisyong
pangkalusugan, kinakailangan na ito ay gawin aksesibol para sa lahat.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 58
Mga Sanggunian:
Allotey, P., Verghis, S., Alvarez-Castillo, F. & Reidpath D. D. (2012). Vulnerability, Equity and
Universal Coverage-a Concept Note from the Supplement Can We Guarantee Health for
All? BMC Public Health 12(1) Retrieved September 29, 2012 from
http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/S1/S2
Alvarez-Castillo, F., Lucas, J. C. & Castillo, R. C. (2009). Gender and Vulnerable Populations in
Benefit Sharing: An Exploration of Conceptual and Contextual Points. Cambridge
Quarterly of Healthcare Ethics, 18(2), pp 130-137. Retrieved September 29, 2012 from
http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=4429852
“Vulnerable Population” (2006). Vulnerable Populations: Who are they? American Journal of
Managed Care 12(13), pp.348-352. Retrieved September 16, 2012 from
http://www.ajmc.com/publications/supplement/2006/2006-11-vol12-n13Suppl/Nov06-
2390ps348-s352
Bola, G. (2013). Panayam tungkol sa kasaysayan ng KACSA at paglilinaw ng ilang tanong mula
sa survey. Ginanap sa tahanan ni Bb. Bola, sa KACSA, Montalban, Rizal.
Cruz, J. E. (2010). Estimating Informal Settlers in the Philippines. Retrieved September 16, 2012
from http://www.nscb.gov.ph/ncs/11thNCS/papers/invited%20papers/ips-
15/03_Estimating%20Informal%20Settlers%20in%20the%20Philippines.pdf
“Health Seeking Behavior in Context” (2003). Health Seeking Behavior in Context. East African
Medical Journal Editorial, pp.61-62. Retrieved December 2, 2012 from
http://www.ajol.info/index.php/eamj/article/viewFile/8689/1927
GenBenefit Research Group (2008). Vulnerability Workshop Proceedings, Cape Town.
Retrieved September 29, 2012 from
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 59
http://www.uclan.ac.uk/schools/school_of_health/research_projects/files/health_genbenef
it_vulnerability.pdf
Grant, M. (1981). Handbook of Community Health. 3rd
Ed. Philadelphia: Lea and Febigan
Hausmann-Muela, S., Muela Ribera, J. & Nyamongo, I (2003). HealthSeeking Behavior and the
Health System Response. Retrieved December 3, 2012 from
http://www.dcp2.org/file/29/wp14.pdf.
Lavrakas, P.J. (2012). Cross-Sectional Survey in Encyclopedia of Research Methods. Retrieved
March 18, 2013 from http://srmo.sagepub.com/view/encyclopedia-of-survey-research-
methods/n120.xml
Levin, K. A (2006). Study Desing III: Cross Sectional Studies. Evidence-based Dentistry, 7,
pp.24-25. Retrieved March 18, 2013 from
http://www.nature.com/ebd/journal/v7/n1/full/6400375a.html
Milio, N. (1975). The Care of Health in Communities. New York: Macmillan Publishing
Company Inc.
Miller, P. M. (2005). Barriers Preventing Access to Health Care Services for Women in Rural
Samoa: A Thesis Presented to the Faculty of the Center for International Studies of Ohio
University. Retrieved September 16, 2012 from http://etd.ohiolink.edu/send-
pdf.cgi/Miller%20Paige%20Lynn.pdf?acc_num=ohiou1136389101
Noebel, D (2006). Marxist Psychology. Retrieved December 2, 2012 from
http://www.allaboutworldview.org/marxist-psychology.htm
Paez, A., Mercado, R. G., Farber, S., Morency, C. & Roorda, M. (2010). Accessibility to Health
Care Facilities in Montreal Island: An Application of Relative Accessibility Indicators
from the Perspective of Senior and Non-senior Residents. International Journal of Health
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 60
Geographics 9(52), pp. 1-15.Retrieved September 16, 2012 from http://www.ij-
healthgeographics.com/content/9/1/52
Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods. USA: Sage Publications,
Inc.
Pepinsky, T. B. (2007). How to Code. Retrieved August 10, 2012 from
https://courses.cit.cornell.edu/tp253/docs/coding.pdf
Ponsaran, J.N. (2006). The Political Economy of Medical Tourism: The Philippine Case. The UP
Manila Journal Vol. 12. Manila
Rosell-Ubial, P. J. B. (2008). The State of the Philippine Health Care System. Philippine Journal
of Microbiology and Infectious Diseases, 37(2), pp. 53-56. Retrieved June 29, 2012 from
http://www.psmid.org.ph/vol37/vol372topic08.pdf
Rosenbaum, S., Serrano, R., Magar, M., Stern, G. (1997). Civil Rights in a Changing Health
Care System. Health Affairs, 16(1), pp. 90-105. Retrieved June 29, 2012 from http://0-
search.proquest.com.lib1000.dlsu.edu.ph/docview/204629272/fulltext?source=fedsrch&a
ccountid=28547
Salloway, J. C. (1982). Health Care Delivery System. Colorado: Westview Press
Santolan (2012, May 1). Demonstrator Shot Dead in Housing Demolition in the Philippines.
Retrieved July 13, 2012 from http://www.wsws.org/articles/2012/may2012/phil-
m01.shtml
Santolan, J. (2012, May 1). Demonstrator Shot Dead in Housing Demolition in the Philippines.
Retrieved July 13, 2012 from http://www.wsws.org/articles/2012/may2012/phil-
m01.shtml
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 61
Silverio, I. A. R. (2012, March 3). Sorry Conditions in Urban Poor Relocation Sites. Retrieved
July 13, 2012 from http://bulatlat.com/main/2012/03/03/sorry-conditions-in-urban-poor-
relocation-site/
University of Southern California (2013). Organizing Your Social Sciences Research Paper.
Retrieved February 13, 2013 from
http://libguides.usc.edu/content.php?pid=83009&sid=818072
Uzochukwu, B. & Onwujekwe O. (2004). Socio-economic Differences and Health Seeking
Behavior for the Diagnosis and Treatment of Malaria: A Case study of Four Local
Government Areas Operating the Bamako Initiative Program in Soutn-east Nigeria.
International Journal for Equity in Health, 3(6). Retrieved December 2, 2012 from
http://www.equityhealthj.com/content/3/1/6
World Health Organization (WHO) (1995). A Rapid Assessment of Health Seeking Behavior In
Relation to Sexually Transmitted Disease. Retrieved December 2, 2012 from
http://www.who.int/hiv/topics/en/HealthcareSeeking.pdf
World Health Organization (WHO) (2000). The World Health Report: Health Systems:
Improving Performance. Retrieved September 17, 2012 from
http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf
World Health Organization (WHO) (2004). A Glossary of Terms for Community Health Care
and Services for Older Persons. Retrieved September 17, 2012 from
http://www.who.int/kobe_centre/ageing/ahp_vol5_glossary.pdf
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 62
APENDIKS
APENDIKS A: Free and Prior Informed Consent
PAHINTULOT NA LUMAHOK SA PANANALIKSIK
Magandang araw po. Ako po ay isang mag-aaral mula sa Unibersidad ng Pilipinas Maynila na
kumukuha ng kursong Political Science. Bilang bahagi po ng mga asignatura, kinakailangan po
naming magdaos ng pananaliksik. Dahil po rito, hinihiling ko po ang inyong pahintulot na
lumahok sa gagawing pananaliksik tungkol sa impluwensya ng aksesibilidad ng mga serbisyong
pangkalusugan sa health seeking behaviour ng mga naninirahan sa mga relocation sites.
Nakasaad po sa dokumentong ito ang mga impormasyon tungkol sa pananaliksik na gagawin.
Kung mayroon man po kayong mga karagdagang katanungan hinggil sa mga layunin at
teknikalidad ng pag-aaral ay maaari po kayong magtanong sa akin bilang siyang magsasagawa
ng pag-aaaral. Ang paglahok po sa pag-aaral na ito ay nasa inyong pagpapasya. Ang dokumento
pong ito ay bahagi ng proseso bilang “pagkuha ng pahintulot na lumahok sa pananaliksik” o Free
and Prior Informed Consent (FPIC).
LAYUNIN NG PANANALIKSIK
Ang mga serbisyong pangkalusugan ay dapat na madaling makamtan (accessible) ng lahat ng
mamamayan lalo na sa mga bahagi ng tinatawag na vulnerable population o iyong mga malapit
sa kapahamakan o madaling maapektuhan ngunit walang kakayahang maprotektahan ang
kanilang sarili. Layunin din nitong pag aaral na malaman kung paanong ang aksesibilidadn ng
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 63
mga serbisyong pangkalusugan ay nakakaimplwensya sa health seeking behaviour ninyo.
Magiging bahagi po kayo ng isang grupo na magsasagawa ng diskurso tungkol sa inyong mga
karanasan.
PAMAMARAAN
Kung kayo po ay magpasyang lumahok sa pananaliksik, magiging bahagi po kayo ng isang
panayam kung saan ang inyong mga opinion at gawi tungkol sa inyong health seeking behaviour
ay tatanungin Ang panayam po ay sa pagitan lamang po ninyo at ako bilang mananaliksik. Ang
buong talakayan ay ire-record po gamit ang voice recorder at video camera. Subalit, nasa inyo pa
rin po ang desisyon kung inyo pong pahihintulutan ang paggamit ng mga nasabing kagamitan.
Tatagal po ng mga 15 minuto hanggang 30 minuto ang panayam ngunit depende pa rin po kung
gaano kalalim ang magiging talakayan.
Kung mayroon man po kayong mga katanungan hindi nais na sagutin, kung sa tingin po ninyo ay
masyadong pribado, hindi po kayo sapilitang pasasagutin. Ang inyo rin pong katauhan ay
mananatiling lihim. Anuman pong mga tala ang makuha ng pag-aaral ay itatago ng maigi upang
mapanatili ang pagiging lihim ng katauhan ng mga kalahok.
Nais din pong linawin na wala pong kompensasyon o insurance ang pag-aaral na ito.
Sinisigurado rin po namin na ang pag-aaral na ito ay susunod sa mga etikal na konsiderasyon sa
pag-aaral at masusing sinusubaybayan ng tagapayo sa pananaliksik.
Kung mayroon po kayong katanungan ay huwag po kayong mag atubiling tawagan ako sa
numerong 09258768889 o 09152187937.
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 64
DEKLARASYON NG PAGLAHOK SA PAG AARAL
Ang pag-aaral na ito ay naipaliwanag ng maigi sa akin. Binigyan ako ng pagkakataong
magdesisyon para sa aking sarili at gayon na rin ay hinayaan akong magtanong at mag-usisa
tungkol sa gagawing pag-aaral. Sa aking paglagda sa pormularyong ito, ipinapahiwatig ko ang
kusang loob kong pagpayag sa paglahok sa nasabing pag-aaral.
Lagda ng Kalahok
Petsa
Buong Pangalan ng Kalahok
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 65
APENDIKS B: Survey Instrument
Magandang araw! Ako po si Clarissa M. de Vera, isang mag-aaral ng Political Science mula sa Unibersidad ng Pilipinas Maynila. Parte po ng aking kurso ang magsagawa ng isang pag-aaral at ang napili ko pong paksa ay tungkol sa aksesibilidad ng mga serbisyong pangkalusugan sa mga relocation sites at kung paano ito nakakaimpluwensya sa health seeking behavior. Bahagi po ng aking isinasagawang pag-aaral ay ang magdaos ng isang survey. Humihingi po ako ng kaunting oras mula sa inyo upang sagutan ang mga sumusunod na katanungan. Sinisigurado ko pong ang inyong katauhan ay mananatiling lihim o confidential. Maraming salamat po!
______________________________ Lagda
AKSESIBILIDAD NG SERBISYONG PANGKALUSUGAN AT HEALTH SEEKING BEHAVIOR SURVEY
DEMOGRAPIYA: Pangalan (optional): ____________________ Edad: __________ Kasarian: ____________
Bilang ng Miyembro ng Pamilya: __________ Lugar na Pinanggalingan (bago inilipat sa relocation): ____________________________ Probinsya: _____________________________ Tagal ng pananatili sa relocation site (bilang ng buwan): ____________________________ Magkano po ang kinikita ninyo sa loob ng isang buwan?
a. ) Mababa sa 1, 000 piso b. ) 1,000- 2,000 piso c. ) 2,001- 3,000 piso d.) 3,001- 4,000 piso e.) 4,001- 5,000 piso f.) Mahigit 5,000 piso
AVAILABILITY: 1. Mayroon po bang health center o
ospital sa inyong lugar? a.) Meron b.) Wala
2. Araw-araw po bang bukas ang health center na iyon? a.) Oo b.) Hindi
2A. Kung hindi, tuwing kailan bukas ang
Health center? a.) Isang beses sa isang linggo b.) Dalawang beses sa isang linggo c.) Tatlong beses sa isang linggo d.) Apat na beses sa isang linggo e.) Lima hanggang anim na beses sa
isang linggo
3. Anu-ano pong mga serbisyong pangkalusugan ang mayroon sa health center? (I-check ang lahat ng mayroon) ( ) First aid kits ( ) Pakonsulta (Check up) ( ) Blood Pressure
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 66
( ) Mga gamot ( ) Kagamitan para sa panganganak ( ) X-Ray ( ) Iba pa: _____________________
4. Mayroon po bang doktor sa health
center? a.) Meron b.) Wala
4A. Kung mayroon, tuwing kailan naroon ang doktor sa health center?
a.) Araw-araw b.) 5-6 na beses sa isang linggo c.) 3-4 na beses sa isang linggo d.) 1-2 beses sa isang linggo
5. Bukod sa doktor, sino-sino pa ang mga
health worker sa mga health worker? (I-check ang lahat ng maaaring sagot) ( ) nars ( ) midwife ( ) barangay health workers ( ) Iba pa: ______________________
6. Marami po bang tao sa mga health centers? a.) Oo b.) Hindi
6A. Kung Oo, nabibigyang pansin ba ang lahat ng mga pasyente? a.) Oo b.) Hindi
7. Gaano katagal ang inaabot ng
paghihintay para magpakonsulta sa doktor? a.) Mababa sa 30 minuto b.) 30 minuto hanggang 1 oras c.) 1 hanggang 2 oras d.) Mahigit sa 2 oras
FINANCIAL: 1. May kinakailangan po ba kayong
bayaran sa tuwing magpupunta sa health center? a.) Meron b.) Wala
1.A. Kung meron, anu-ano po yung mga binabayaran ninyo? (I-tsek ang lahat ng may bayad) ( ) Pa-konsulta sa doktor ( ) Gamot ( ) X-ray ( ) Firts Aid ( ) Iba pa: __________________________
1.B Magkano po ang binabayaran ninyo sa kabuuan? a.) Mababa sa 100 piso b.) 101-200 piso c.) 201-300 piso d.) 301- 500 piso e.) Mahigit sa 500 piso
GEOGRAPHICAL: 1. Gaano po kalayo ang health center sa
inyong lugar? a.) Sobrang malapit b.) Malapit c.) Tama lang d.) Malayo e.) Sobrang malaayo
2. Anu-ano po ang kailangan ninyong
sakyan papunta sa health center? (I-tsek ang lahat ng pwede) ( ) Naglalakad lang ( ) Pedicab ( ) Tricycle ( ) Jeep ( ) Bus ( ) Iba pa: __________________________
3. Gaano po katagal ang inyong byahe papuntang health center? a.) Mababa sa 30 minuto b.) 30 minuto hanggang 1 oras c.) 1-2 oras d.) Mahigit 2 oras
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 67
HEALTH SEEKING BEHAVIOR PANANAW SA KALUSUGAN 1. Mahalaga po ba inyo ang inyong
kalusugan? a.) Oo b.) Hindi
2. Sa tingin po ba ninyo ay dapat bigyan ng pansin ang inyong kalusugan? a.) Oo b.) Hindi
3. Handa po ba kayong gastusan ang inyong sarili sakaling magkasakit kayo? a.) Oo b.) Hindi
4. Kung kapos po kayo, handa po ba kayong mangutang? a.) Oo b.) Hindi 4.A. Kung Oo, kanino po kayo mangungutang? ( ) Kamag-anak ( ) Kaibigan ( ) Kapitbahay ( ) Sa nagpapautang (usurero o 5-6) ( ) Bangko ( ) Iba pa: _______________________
PAGHAHANAP NG LUNAS SA SAKIT 1. Kapag po nagkakasakit kayo,
pumupunta po ba kayo agad sa health center o ospital? 1.A Kung hindi, bakit po? (I-tsek ang posibleng dahilan) ( ) Hindi naman malala ( ) Mahal magpakonsulta ( ) Mahal ang mga nireresetang gamot ( ) Malayo ang health center ( ) Iba pa: _________________________ 1.B Kung hindi, ano pong aksyon ang ginagawa ninyo para lunasan ang inyong sakit? (I-tsek ang lahat ng posibleng sagot) ( ) Nagpapahinga lang ( ) Umiinom ng gamot ( ) Home remedy ( ) Nagpupunta sa herbolaryo ( ) Iba pa: ____________________________
2. Kung nagkakasakit, kumokonsulta ba
agad kayo sa doktor? a.) Oo b.) Hindi 2.A Kung hindi, sino-sino ang kinokonsulta ninyo? ( ) Kapamilya ( ) Kaibigan ( ) Kapitbahay ( ) Herbolaryo ( ) nars, midwife ( ) Iba pa: __________________________
3. Anong uri po ng sakit ang kinokonsulta
ninyo sa doktor? (I-tsek ang lahat ng posibleng sagot) ( ) simpleng sakit
Gaya ng: ( ) Ubo ( ) Sipon ( ) Lagnat ( ) Iba pa: ________________________
( ) malalang sakit Gaya ng: ( ) Pulmonya ( ) Tuberculosis ( ) Diabetes ( ) Sakit sa puso ( ) Iba pa: ________________________
4. Gaano kadalas kayo pumunta ng
pagamutan sa loob ng isang taon? a.) Hindi ako nagpupunta b.) 1 beses c.) 2-3 beses d.) 4-5 beses e.) Mahigit 5 beses
5. Ano-ano po ang mga dahilan ninyo sa
pagpunta sa pagamutan o health center? (I-tsek ang lahat ng posibleng sagot) ( ) Nagpapakonsulta
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 68
( ) Kumukuha o bumibili ng gamot ( ) Bumibisita sa kamag-anak na naospital ( ) Hihingi ng first aid ( ) Manganganak ( ) Aksidente ( ) Iba pa: ___________________________
6. Sinusunod niyo po ang mga
nireresetang gamot sa inyo? 6.A Kung hindi, bakit po? ( ) Mahal ang gamot ( ) Mas epektibo ang ibang paraan (home remedy, herbolaryo, etc.) ( ) Walang mabilhan ng gamot ng inireseta
( ) Iba pa: __________________________
7. Kapag gumaling na ang karamdaman,
bumabalik pa po ba kayo sa doktor para sa check up? 7.A Kung hindi, bakit po? (I-tsek ang lahat ng posibleng sagot) ( ) Magaling na rin naman ( ) Wala ng perang pang gastos ( ) Malayo ang pagamutan ( ) Iba pa: _______________________________
Maraming Salamat po sa inyong panahon!
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 69
APENDIKS C: Pagpupuntos sa Composite Index
AKSESIBILIDAD
Availability
A. Pagkakaroon ng pagamutan sa lugar
1-Oo; 0-Wala
B. Tuwing kailan bukas ang pagamutan
1-1 beses; 2-2 beses; 3-3 beses; 4-4 beses; 5-5-6 beses; 6-araw-araw; 0-hindi
nagbubukas
C. Mga serbisyong mayroon
0-walang serbisyo; 1-isang serbisyo; 2-2 serbisyo; 3-3 serbisyo...
D. May doktor ba
0-Wala; 1-Meron
E. Tuwing kailan may doktor
0-laging wala; 1-1-2beses; 2-3-4beses; 3-5-6beses; 4-araw-araw
F. Mga health professional na naroon
0-walang health professional; 1-1 health professional; 2-2 health professional...
G. Marami bang tao
0-Oo; 1-Hindi
H. Nabibigyan ba ng pansin ang lahat
0-Hindi; 1-Oo
I. Gaano katagal ang paghihintay
0-Mahigit 2 oras; 1-1-2oras; 2-30 minuto-1 oras; 3-mababa sa 30 minuto
Financial Access
A. May kailangan bang bayaran
0-Meron; 1-Wala
B. Ano yung binabayaran
R u n n i n g H e a d : A b o t - K a m a y ? A b o t - K a y a ? d e V e r a | 70
0-Walang binabayaran; 1-may isang serbisyong binabayaran; 2-2binabayarang serbisyo...
C. Magkano yung binabayaran
0-walang binabayaran; 1-mababa sa 100 piso; 2-101-200 piso; 3-201-300 piso; 4-301-
500piso; 5-mahigit sa 500 piso
Physical Access
A. Layo ng pagamutan
0-Sobrang lapit; 1-malapit; 2-tama lang; 3-malayo; 4-sobrang layo
B. Tagal ng Biyahe
0-mababa sa 30 minuto; 1-30 minuto hanggang 1 oras; 2- 1-2 oras; 3- mahigit 2 oras
PANGKALUSUGANG PAGHAHANGAD
Pananaw sa Kalusugan
A. Mahalaga ba ang kalusugan
B. Dapat bang bigyan ng pansin ang kalusugan
C. Handa bang gastusan ang kalusugan
D. Handa bang mangutang
Aksyon
A. Pumupunta ba agad sa pagamutan
0-Hindi; 1-Oo
B. Kumokonsulta ba agad sa doktor
0-Hindi; 1-Oo
C. Uri ng sakit na kinokonsulta
0-Wala; 1-malala na; 2-simpleng sakit; 3-parehong simple at malalang sakit
D. Dahilan ng pagpunta sa pagamutan
0-walang dahilan pagpunta/pagbisita sa kamag-anak; 1-isang dahilan (maliban sa
pagbisita sa kamag-anak); 2-dalawang dahilan (maliban sa pagbisita sa kamag-anak)...
E. Pagsunod sa reseta
0-Hindi; 1-Oo
F. Pagbalik sa doktor para sa post-check up
0-Hindi; 1-Oo