แผนดนไหวญปน

โดย นางกรรณการ พลเจรญศลป นอต.ชก. สวนวจยและพฒนาแผนดนไหวและสนาม

ส านกเฝาระวงแผนดนไหว ประเทศญปนมลกษณะเปนหมเกาะ ประกอบไปดวยเกาะส าคญจ านวน 5 เกาะ ไดแก เกาะฮอกไกโด เกาะฮอนช เกาะชโกก เกาะควช เกาะโอกนาวา และมเกาะขนาดเลกอกประมาณ 4000 เกาะ เมองหลวงคอกรงโตเกยว ในประเทศญปนมภเขาไฟทงหมด 186 ลก ซงเปนภเขาไฟทยงไมสงบประมาณ 60 ลก ประเทศญปนตงอยในแนวของวงแหวนไฟ (Ring of Fire) ซงมลกษณะเปนเสนเกอกมา ความยาวประมาณ 40,000 กโลเมตร ทอดตวตามแนวรองสมทร แนวภเขาไฟ และขอบของแผนเปลอกโลกเปนบรเวณในมหาสมทรแปซฟกทเกดแผนดนไหวขนาดใหญตงแตป พ.ศ. 2503 ทมขนาดตงแต 8.6 - 9.5 แสดงดงภาพท 1 (ดานขวามอ) และจดวาเปนบรเวณทมแผนดนไหวเกดขนมากถง 80-90% ของแผนดนไหวทเกดขนทวโลก ภาพท 1 แผนทของประเทศญปนและประเทศใกลเคยงทตงอยในแนวของวงแหวนไฟ (Ring of Fire)

ส านกเฝาระวงแผนดนไหวไดรายงานการเกดแผนดนไหวในเมองคมาโมโตะ บนเกาะควช ทางทศตะวนตกเฉยงใตของประเทศญปน ขนาด 7.0 (Mw) เมอวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2559 เวลาประมาณ 01.25 น. ตามเวลาทองถนของญปน (ละตจด 32.782 องศาเหนอ ลองจจด 130.726 องศาตะวนออก ทระดบความลก 10 กโลเมตร *USGS) เหตการณแผนดนไหวครงนเกดแผนดนไหวกอนหนา (foreshock) ขนาด 6.2 เมอวนท 14 เมษายน พ.ศ. 2559 และ เกดแผนดนไหวตาม (aftershock) ประมาณ 800 ครง

ทมา : http://mediaminecraftforum.cursecdn.com/attachments/15/998/635421402532138294.jpg (ภาพซาย) ทมา : http://media.web.britannica.com/eb-media/62/64362-004-ECC9B531.gif (ภาพขวา)

* USGS (The United States Geological Survey ) คอ ส ำนกงำนธรณวทยำของสหรฐ

เหตการณแผนดนไหวครงน สงผลใหบานเรอนพงทลาย 5200 หลงคาเรอน นอกจากน สถานทส าคญ เชน ปราสาทคมาโมโตะ ซงหลงคา ตวปราสาท และก าแพงไดรบความเสยหายหลายสวน และศาลเจาอะโสะ จงหวดคมาโมโตะ พงทลายหลายสวน รวมทงประตทางเขาซงเปนสมบตแหงชาตญปน มรายงานภเขาไฟอะโสะ จงหวดคมาโมโตะ ปะท มควนพงออกมาประมาณ 100 เมตร เกดดนสไลดหลายจด ทงน คาดวายอดผเสยชวตมากกวา 48 ราย บาดเจบมากกวา 1000 ราย (รายงานเมอวนท 25 เมษายน พ.ศ. 2559)

ภาพท 2 ศนยกลางการเกดแผนดนไหวในประเทศญปนขนาด 6.2 และ 7.0 ตามล าดบ เมอวนท 14 เมษายน พ.ศ. 2559 เวลาประมาณ 12.27 น. (UTC) และ 15 เมษายน พ.ศ. 2559 เวลาประมาณ 16.25 น. (UTC) ทมา : http://www.usatoday.com/story/news/world/2016/04/14/powerful-earthquake-hits-japan-some-damage-reported/83023226/

สาเหตการเกดแผนดนไหว

ประเทศญปนตงอยบนพนทเสยงภยตอการเกดแผนดนไหวรนแรงเนองจากวาตงอยบรเวณวงแหวนไฟและใตบรเวณเกาะควชนมการเคลอนทของแผนทะเลฟลปปนสมดตวใตแผนยเรเชย ดวยความเรวประมาณ 58 มลลเมตร/ป เหตการณแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 7 (Mw) สวนใหญทเกดบนเกาะญปนจะเปนแผนดนไหวตน (ความลก 0 - 69 กโลเมตร) แสดงดงภาพท 2

ภาพท 2 การเคลอนทของแผนเปลอกโลกบรเวณประเทศญปน ทมา : USGS

เหตการณแผนดนไหวบรเวณเกาะควชในอดต

แผนดนไหวในอดตทเคยเกดขนบรเวณเกาะควชทมรศมไมเกน 100 กโลเมตรหางจากศนยกลางการเกดแผนดนไหวในครงนมรายละเอยดดงน

- ในเดอนมกราคม และ เมษายน พ.ศ. 2518 เคยเกดเหตการณแผนดนไหวระดบตน ขนาด 5.8 และ 6.1 ตามล าดบซงมศนยกลางแผนดนไหวอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของเหตการณแผนดนไหวในครงน

- ในเดอนมนาคม พ.ศ. 2548 เคยเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.6 ซงมศนยกลางแผนดนไหวอยทางทศเหนอของเหตการณแผนดนไหวในครงน และมผไดรบบาดเจบ 1000 คน เสยชวต 1 คน

กลไกแผนดนไหว (Focal Mechanism)

Global CMT Catalog แสดงผลการวเคราะหหากลไกแผนดนไหวโดยใชหลกการของ Moment Tensor ซงสามารถอธบายลกษณะของแรงคควบ อนเกดจากแหลงก าเนดแผนดนไหว แผนดนไหวในครงนแสดงการเลอนตวแบบ strike-slip ซงผลการวเคราะหกลไกแผนดนไหว จาก Global CMT Catalog อธบายดงภาพท 3

201604151625A KYUSHU, JAPAN Date: 2016/ 4/15 Centroid Time: 16:25:15.7 GMT Lat= 32.85 Lon= 130.81 Depth= 12.0 Half duration= 8.0 Centroid time minus hypocenter time: 9.4 Moment Tensor: Expo=26 -1.710 5.090 -3.380 0.160 0.802 0.782 Mw = 7.0 mb = 0.0 Ms = 7.0 Scalar Moment = 4.46e+26 Fault plane: strike=128 dip=74 slip=-14 Fault plane: strike=222 dip=77 slip=-163

ภาพท 3 ผลการวเคราะหกลไกแผนดนไหว จาก Global CMT Catalog ทมา : http://www.globalcmt.org/CMTsearch.html

ภาพท 4 สถตแผนดนไหวในญปนและประเทศใกลเคยงขนาดแผนดนไหวตงแต 5.5 ขนไป ทมา: USGS

แผนทเสยงภยแผนดนไหวแสดงคาอตราความเรงสงสด (Peak ground acceleration, PGA) ส าหรบชนหนทมโอกาสเกน 10 % ในรอบ 50 ป บรเวณศนยกลางแผนดนไหวมอตราความเรงสงสดทชนหนมคามากกวา 4.0 m/s2 คาทไดสามารถน าไปใชออกแบบโครงสรางตานทานแผนดนไหวใหเหมาะสมกบบรเวณตางๆในประเทศญปน (แสดงในภาพท 5)

สามารถสรปถงสาเหตของการเกดความเสยหายทงชวตและทรพยสนจากเหตการณแผนดนไหวมรายละเอยดดงน

- ชวงเวลาในการเกดแผนดนไหวเปนชวงเวลาทคนสวนใหญนอนหลบพกผอนอยในอาคารท าใหผเสยชวตสวนใหญเสยชวตจากการโดยตกถลมทบและตดอยในซากตก

- จดศนยกลางการเกดแผนดนไหวเกดขนในเมองคมาโมโตะ ซงถาหากวาจดศนยกลางแผนดนไหวอยใกลเมองมากจะท าใหเกดความเสยหายรนแรงมากขน เนองจากใกลบรเวณจดศนยกลางแผนดนไหวพนดนจะสนสะเทอนมากเนองจากวาพลงงานจากแผนดนไหวมาก และในบรเวณใกลจดศนยกลางแผนดนไหวคลนจะปลดปลอยคลนออกมาทกความถ ไมวาอาคารสงหรอเตยกจะสนสะเทอนไดหมด แตเมอคลนแผนดนไหวเดนทางไปไกลๆ ความถสงจะถกกรองออกจนเหลอแตความถต าๆเทานน ดงนนอาคารทมความสงตงแต 7 ชนขนไปถงจะรบรถงแรงสะเทอนได

- ความลกของจดศนยกลางแผนดนไหวในครงนจดวาเปนแผนดนไหวระดบตน ยงจดศนยกลางแผนดนไหวตนมากเทาไหรยงท าใหพนดนสนสะเทอนมากขน ยกตวอยางเชน กรณทเกดแผนดนไหวขนาดเทากนแตความลกแตกตางกนแผนดนไหวตนยอมเสยหายรนแรงมากกวาแผนดนไหวทมจดศนยกลางอยระดบลก แผนดนไหวทมขนาดลกพนดนจะสนสะเทอนนอยลงเนองจากกวาพลงงานจากแผนดนไหวมการสญเสยระหวางการเดนทาง

- อาคารทแขงแรง สรางไดตามมาตรฐานตานแผนดนไหวสามารถลดความสญเสยของชวตและทรพยสน

ภาพท 5 แผนทเสยงภยแผนดนไหวแสดงคาความเรงสงสด (Peak ground acceleration, PGA) ส าหรบชนหนทมโอกาสเกน 10 % ในรอบ 50 ป ทมา : USGS

ภาพท 6 ภเขาไฟเอโซะ เกาะควช ทตงอยหางจากเมองคมาโมโตะ 50 กโลเมตร หลงแผนดนไหว เมอวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2559 เรมสงสญญาณการปะท ทมา : http://news.sanook.com/1980463/

ภาพท 7 ทมกภยเขาไปคนหาประชาชนผรอดชวตทตดอยในซากบานทพงทลาย บรเวณทเกดดนถลมในเมอง มนาไมโซะ จงหวดคมาโมโตะ ทมา : http://gdb.voanews.com/E14AA689-4E67-4014-A3B3-F12BBED46B52_mw1024_s_n.jpg

ภาพท 8 ปราสาทคมาโมโตะโบราณสถานทสรางขนตงแต พ.ศ. 2150 ไดรบความเสยหายจากเหตการณ แผนดนไหวครงน ทมา : http://news.sanook.com/1980091/

ภาพท 9 เกดเพลงไหมในเมองแตเจาหนาทสามารถดบเพลงไดทนเวลา ทมา : http://www.manager.co.th/Japan/ViewNews.aspx?NewsID=9590000038375

ภาพท 10 ผรอดชวตจากเหตการณแผนดนไหวครงนอาศยอยในโรงยมของโรงเรยนทดดแปลงเปนศนยอพยพ ในเมองมาชก จงหวดคมาโมโตะ

ทมา : http://i.huffpost.com/gen/4223374/thumbs/o-JAPAN-570.jpg?5

ประเทศญปนจดวาเปนประเทศทมมาตรการเตรยมพรอมเพอรบมอกบภยแผนดนไหวไดเปนอยางด จะเหนไดวาประชาชนสวนใหญมระเบยบวนย ทราบถงวธการปฏบตตวเมอเกดแผนดนไหว มความรความเขาใจเกยวกบภยแผนดนไหวและทราบวาหากเกดแผนดนไหวขนาดใหญแลวจะเกดแผนดนไหวตามอกเปนจ านวนมาก ในเหตการณแผนดนไหวครงนเกดเหตการณแผนดนไหวตาม ประมาณ 800 ครง (วนท 25 เมษายน 2559) เฉลยการเกดแผนดนไหวตามวนละ 100 ครง ท าใหบานเรอนทยงไมพงทลายทงหลงไมมความปลอดภยส าหรบอยอาศยในชวงน อาจพงทลายจากเหตการณแผนดนไหวตามไดตลอดเวลา ดงนนประชาชนสวนใหญจะอพยพออกจากบานหลงจากเกดแผนดนไหวไปพกยงศนยอพยพทถกสรางอยางแขงแรง ปลอดภย มของใชจ าเปนเตรยมไวในแตละพนท และในแตศนยอพยพกจะมการเตรยมอาหารส าเรจรป น าดมและสงของจ าเปนพนฐานส าหรบผอพยพ พรอมกนนหลงจากเกดแผนดนไหวกจะมหนวยกภยทไดรบการฝกฝนเขาไปคนหาผรอดชวตทตดอยในซากอาคารทพงทลาย สวนกรณของประเทศไทยถงแมจะไมไดมภยแผนดนไหวรนแรงเทากบประเทศญปน แตหนวยงานของรฐไมควรทจะประมาท อาจจะประยกตและเรยนรจากเหตการณทเกดขนในประเทศญปนเพอเปนบทเรยนส าหรบเตรยมพรอมรบมอกบเหตการณภยพบตตางๆทจะเกดขนกบประเทศไทยในอนาคตได

เอกสารอางอง

http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us20005iis#general http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/poster/2016/20160415.php http://www.globalcmt.org/CMTsearch.html http://news.sanook.com/1980802/ http://www.trf.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=9398:2016-04-18-11-18-25&catid=249:2014-02-03-07-51-16&Itemid=370