Embed Size (px)
Citation preview
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๑
นราศเมองแกลง
นราศเรองแรกและเปนนราศทยาวทสด ของทานสนทรภ นราศเมองแกลง มท านองแตงเปนกลอนนราศ แตงเพอบนทกการเดนทางและแสดงความรสก
นกคดของตน โดยมความยาว ๔๙๖ ค ากลอน และเปนนราศทยาวทสดของสนทรภ สนทรภเขยนเมอเดนทางไปพบบดาซงบวชเปนพระอยทบานกร า เมองแกลง จงหวดระยอง ภายหลงทพนโทษเพราะไปรกใครกบแมจนทรสาในพระราชส านกสมเดจฯ เจาฟาฯ กรมหลวงอนรกษทเวศร กรมพระราชวง เมอกรมพระราชวงหลงเสดจทวงคตเมอปพทธศกราช ๒๓๕๐ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชจงทรงปลอยนกโทษตามโบราณราชประเพณ
ประวตของผแตง
ประวตของทานสนทรภ ทานเปนกวเอกคนหนงของกรงรตนโกสนทร เกดเมอวนจนทร เดอน ๘ ขน ๑ ค า ปมะเมย ตรงกบวนท ๒๖ มถนายน พ.ศ.๒๓๒๙ ซงตรงกบรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก (รชกาลท ๑) บดาเปนชาวบานกร า อ าเภอแกลง จงหวดระยอง มารดาเปนคนจงหวดไหนไมปรากฏ ตงแตสนทรภยงเดก บดากลบไปบวชทเมองแกลง สวนมารดามสามใหมมลกผหญงอก ๒ คน ชอฉมกบนม ตอมามารดาไดเปนแมนมของพระองคเจาจงกล พระธดาของกรมพระราชวงหลง สนทรภจงเขาไปอยในวงกบมารดา ตอนยงเปนเดก สนทรภไดเลาเรยนทวดชปะขาว (วดศรสดาราม) โตขนกเขารบราชการเปนนายระวางพระคลงสวน ไมนานกลาออกเพราะไมชอบงานน ชอบแตการแตงกลอน และแตงสกวาเทานน
วตถประสงคในการแตง
แตงเพอบนทกการเดนทางและแสดงความรสกนกคดของตน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๒
ท านองแตง แตงเปนกลอนนราศ
ลกษณะของวรรณคดประเภทนราศ ค าวา “นราศ” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ ใหความหมาย
ของนราศไววา “ก. ไปจากระเหระหน ปราศจาก น. เรองราวทพรรณนาถงการจากกนหรอการทอยไปในทตาง ๆ เปนตน มกแตงเปนกลอนหรอโคลง เชน นราศนรนทร นราศเมองแกลง” สนนษฐานกนวาการแตงนราศนนเนองจากในสมยกอนการเดนทางตองใชเวลานาน ดงนนเมอกวตองเดนทางผานสถานทตาง ๆ จงคดแตงขน ทงคร าครวญถงนางทรกเมอไดเหนสงตาง ๆ ส าหรบการตงชอนราศนน มดงน
๑. ตงตามชอผแตง เชน นราศนรนทร ๒. ตงตามเนอเรอง เชน ทวาทศมาส ๓. ตงตามสถานทปลายทางทผแตงไป เชน นราศพระบาทในระยะแรกนยมแตงน ราศเปน
โคลง ตอมาจงนยมแตงเปนกลอน นราศทแตงเปนโคลง เชน ก าสรวลศรปราชญ ทวาทศมาส นราศทแตงเปนกลอน เชน นราศภเขาทอง นราศลอนดอน ส าหรบนราศพระบาทนนแตงเปนกลอน ขนตนดวยวรรครบ ลงทายดวยค าวา เอย มลกษณะสมผส ดงน
กลอน ๑ บท ม ๔ วรรค ๑ วรรค ม ๗ – ๙ พยางค พยางคสดทายของวรรคท ๑ สมผสกบพยางคท ๓ หรอ ๕ ของวรรคท ๒ พยางคสดทายของวรรคท ๒ สมผสกบพยางคสดทายของวรรคท ๓ พยางคสดทายของวรรคท ๓ สมผสกบพยางคท ๓ หรอ ๕ ของวรรคท ๔ พยางคสดทายของวรรคท ๔ สมผสกบพยางคสดทายของวรรคท ๒ ในบทตอไป สมผส
สมผส คอ ลกษณะบงคบทใหใชค าคลองจองกน รอยกรองทกประเภทจะบงคบสมผสเปนลกษณะทส าคญทสดของรอยกรอง ลกษณะสมผสมดงน ๑. สมผสนอก คอ สมผสบงคบตามลกษณะฉนทลกษณของรอยกรองแตละประเภท สมผสนอกนจะเปนสมผสสระ
สมผสใน คอ สมผสทไมไดบงคบ แตถามกจะท าใหมความไพเราะมากยงขน สมผสในนเปนสมผสภายในวรรค อาจเปนสมผสสระหรอสมผสอกษรกได ๓. สมผสสระ คอ ค าทมสระเสยงเดยวกน เชนกน สมผสกบ บน ดน หน รนขา สมผสกบ กา มา ตา ยาทาน สมผสกบ การ นาน ปาน ยานเดยว สมผสกบ เขยว เรยว เสยว เชยวชอบ สมผสกบ กอบ ตอบ สอบ ลอบ
สมผสอกษร คอ ค าทมเสยงพยญชนะตนเสยงเดยวกน เชน กง สมผสกบ แกว กาง เกด การ นอง สมผสกบ นาง นง นอน แนบ ราก สมผสกบ รก รอย รป รวนเร โดด สมผสกบ เดยว ดม ดาบ ดก ปน สมผสกบ ปา ปง ปาด ปวด
นราศมลกษณะ ๓ ประการ คอ ๑. เปนหนงสอทกลาวถงการเดนทางไกลทตองจากคนรกหรอจากทอย ๒. เปนหนงสอทกลาวพรรณนาถงสงทพบเหนขณะเดนทาง ๓. เปนหนงสอทกลาวร าพนถงคนรก
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๓
เรองยอ
นราศเมองแกลง สนทรภออกเดนทางจากกรงเทพฯไปเยยมบดาทเมองแกลง ไปทางเรอเมอเดอน ๗ มลกศษยเดนทางมาดวย ๒ คน คอนายนอยและนายพม และมนายแสงชาวเมองระยองขอรวมเดนทางไปดวย และชวยน าทางให สนทรภออกเดนทางจากคลองส าโรง ปากลด บานบางระจาว คลองจระเข บางมงกร(บางปะกง)ขนบกทบางปลาสรอย จงหวดสระบร และเดนทางบกตอจนถงเมองระยอง สนทรภไมพบบดาทบาน เพราะบดาไปบวชอยทเมองแกลงเปนเจาอาวาสอยทวดอารญธรรมรงส สวนมารดาไดแยกทางไปอยทอน สนทรภไดพรรณนาถงความล าบากในการเดนทาง สภาพของภมประเทศ และชวตของชาวบานทไดพบเหน สนทรภตงใจจะอยกบบดา แตเปนไขปาหนกมาก เมอหายแลวจงกลบกรงเทพฯ
นราศเมองแกลง ฉบบเตม
คราวนเรามาตดตามอานนราศเมองแกลง ฉบบเตม ททานสนทรภ ไดพรรณนาถงการเดนทางไปบานกร าเมองแกลง ผานสถานทตางๆ มากมาย โดยลองเรอไปตามแมน าเจาพระยา ลดเลาะคลองบางนาไปออกมาแมน าบางปะกงแลวลงสทะเล เลยบรมทะเลไปขนฝงทบรเวณหาดบางแสน จากนนจงเดนเทาตอ สนทรภไดแวะพกทบานขนรามอยเปนหลายวน กอนจะออกเดนทางตอไปเมองแกลง ซงในเวลานนเปนบานปาเมองเถอนอยในปาทบ หนทางแสนกนดารเตมไปดวยอนตราย ทงคณะเดนทางกนตอจนไปถงเมองระยอง และไดพบบดาของตนซงบวชเปนพระมาตลอดนบแตทานสนทรภเกด
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๔
๏ โอสงเวชวาสนานจาเอย
จะมคมไดอยประคองเชย ตองละเลยดวงใจไวไกลตา
ถงทกขใครในโลกทโศกเศรา ไมเหมอนเราภมรนถวลหา
จะพลดพรากจากกนไมทนลา ใชแตตาตางถอยสนทรวอน
โอจ าใจไกลนชสดสวาด จงนราศเรองรกเปนอกษร
ใหเหนอกตกยากเมอจากจร ไปดงดอนแดนปาพนาวน
กบศษยนองสองนายลวนชายหนม นอยกบพมเพอนไรในไพรสณฑ
กบนายแสงแจงทางกลางอารญ จะพากนแรมทางไปตางเมอง
ถงยามสองลองล านาวาเลอน พอดวงเดอนดนเมฆขนเหลองเหลอง
ถงวดแจงแสงจนทรจ ารสเรอง แลช าเลองเหลยวหลงหลงน าตา
เปนหวงหนงถงชนกทปกเกลา จะแสนเศราครวญคอยละหอยหา
ทงจากแดนแสนหวงดวงกานดา โออรารมรอนออนก าลง
ถงสามปลมพนร าปล าแตทกข สดจะปลกใจปลมใหลมหลง
ขออารกษหลกประเทศนเวศวง เทพทงเมองฟาสราไลย
ขอฝากนองสองรามารดาดวย เอนดชวยปกครองใหผองใส
ตวขาบาทจะนราศออกแรมไพร ใหพนภยคลาศแคลวอยาแผวพาน
ถงส าเพงเกงตงรมฝงน า แพประจ าจอดเรยงเคยงขนาน
มซมซอกตรอกนางจางประจาน ยงส าราญรองขบไมหลบลง
โอธานศรอยธยาเอย นกจะเชยกไดชมสมประสงค
จะล าบากยากแคนไปแดนดง เอาพมพงเพงเขาเปนเหยาเรอน
๏ ถงยานยาวดาวคะนองคะนงนง ยงดกยงเสยใจใครจะเหมอน
พระพายพานซานเสยวทรวงสะเทอน จนเดอนเคลอนคลอยดงลงไรไร
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๕
โอดเดอนเหมอนดวงสดาแม กระตายแลเหมอนฉนคดพศมย
เหนแสงจนทรอนกระจางคอยสางใจ เดอนครรไลลบตาแลวอาวรณ
ถงอารามนามชอวดดอกไม คดถงไปแนบทรวงดวงสมร
หอมสคนธเคยงกายขจายจร โอยามนอนหางนางระคางคาย
ถงบางผงผงรงกรงราง พรางนางรางรกสมคหมาย
มาแสนยากฝากชพกบเพอนชาย แมเพอนตายมไดมาพยาบาล
ถงปากลดแลทาชะลาตน ดเลอมลนเลนลากล าละหาน
เขาแจวจองลองแลนแสนส าราญ มาพบบานบางระจาวยงเศราใจ
อนาถนงองเขนยคะนงหวน จนจวบจวนแจมแจงปจจสมย
ศศธรออนอบพยบไพร ถงเซงไทรศาลพระประแดงแรง
ขออารกรกษศกดสทธทสงศาล ฦๅสะทานอยวาเจาหาวก าแหง
ขาจะไปทางไกลถงเมองแกลง เจาจงแจงใจภคนท
ฉนพลดพรากจากจรเพราะรอนจตร ใชจะคดอายอางขนางหน
ใหนมนองครองรกไวสกป ทานสขเถดขาขอลาไป
พอแจมแจงแสงเงนเงาระยบ ดาวเดอนดบเดนดวงพระสรยใส
ถงปากชองคลองส าโรงส าราญใจ พอน าไหลขนเชากเขาคลอง
เหนเพอนเรอเรยงรายทงชายหญง ดกยงทรวงช าเปนน าหนอง
ไมแมนเหมอนคเชยเคยประคอง กเลยลองหลกมาไมอาลย
กระแสชลวนเชยวเรอเลยวลด ดคอมคดขอบคงคงคาไหล
แตสาชลเจยวยงวนเปนวงไป นฤๅใจทจะตรงอยาสงกา
ถงดานทางกลางคลองขางฝงซาย ตะวนสายแสงสองตองพฤกษา
ออกสดบานถงทวารอรญวา เปนทงคาแฝกแขมขนแกมกน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๖
ลมระรวปลวหญาคาระยาบ ระเนนนาบพลวพลกกระดกหน
ดโลงลวทวรกขเรยงรน เปนเขตคนขอบปาพนาไลย
๏ ถงทบนางวางเวงฤไทยวบ เหนแตทบชาวนาอยอาศย
นางชาวนากไมนาจะชนใจ คราบขไคลคร าคราดงทาคราม
อนนางในนคราถงทาส ดกวานางทงนสกสองสาม
โอพลดพรากจากบรนแลวสนงาม ยงคดความขวญหายเสยดายกรง
ถงบางพลมเรอนอารามพระ ดระกะดาษทางไปกลางทง
เปนเลนลมลกเหลวเพยงเอวพง ตองลากจงจางควายอยรายเรยง
ดเรอแพแออดอยยดเยยด เขาเบยดเสยดแทรกกนสนนเสยง
แจวตะกดเกะกะปะกะเชยง บางทมเถยงโดนดนกนวนวาย
โอเรอเราคราวเขาไปตดแหง เหนนายแสงเปนผใหญกใจหาย
นงพยงตงกาในตาลาย เหนวนวายสบสนกลนลาน
นอยกบพมหนมตะกอถอกระหนาบ เสยงสวบสาบแทรกไปดวยใจหาญ
นายแสงรองรงไวไมไดการ เอาถอกรานโดยกลวจนตวโกง
สงสารแสงแขงขอไมทอถอย พมกบนอยแทรกกลางเสยงผางโผง
ถวยชามกลงฉงฉางเสยงกรางโกรง นาวาโคลงโคลนเลอะตลอดแคม
จนตกลกลวงทางถงบางโฉลง เปนทงโลงลานตาลวนปาแขม
เหงอกปลาหมอกอกกกบกมแกม คงคาแจมเคมจดดงกดเกลอ
ถงหวปาเหนปาพฤกษาโกรน ดเกรยนโกรนกรองกรอยเปนฝอยเฝอ
ทกงกานกรานกดประทนเรอ ล าบากเหลอทจะร าในล าคลอง
ถงหยอมยานบานไรอาไลยเหลยว สนโดษเดยวมไดพบเพอนสนอง
เขารบแจวมาในนทนอง อนบานชองมไดแจงแหงต าบล
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๗
ถงคลองขวางบางกระเทยมสะทานอก โอมาตกอางวางอยกลางหน
เหนแตหมอนออนแอบอระตน เพราะความจนเจยวจงจ าระก าใจ
จะเหลยวซายแลขวากปาแสม ตลงแลปเปยวเทยวไสว
ระหรงเรอยเฉอยเสยงเรไรไพร ฤทยไหวแวววาพงางาม
ถงชแวกแยกคลองสองชวาก ขางฝงฟากหวตะเขมมะขาม
เขาสรางศาลเทพาพยายาม กระดานสามแผนพงไวบชา
ตลงแลแตลวนลกจระเข โดยคะเนมากมายทงซายขวา
สกสองรอยลอยไลกนลกปลา เหนแตตากบจมกเหมอนตกแก
โอคลองขวางทางแดนแสนโสทก ดบนบกกแตลวนลงแสม
เลยบตลงวงตามชาวเรอแพ ท าลอบแลหลอนลอกตะคอกคน
ค าโบราณทานผกถกทกสง เขาวาลงจองหองมนพองขน
ท าหลกหลกเหลอกลานพานลกลน เขาดาคนจงวาลงโลนล าพอง
ถงชะวากปากคลองเปนสองแพรง น ากแหงสรยนกหมนหมอง
ขางซายมอนนแลคอปากตะครอง ขางขวาคลองบางเหยทะเลวน
ประทบทอดนาวาอยทาน า ดเรยงล าเรอรายรมไพรสณฑ
เขาหงหาอาหารใหตามจน โอยามยลโภชนาน าตาคลอ
จะกลนเขาคราวโศกในทรวงเสยว เหมอนขนเคยวกรวดแกลบใหแสบสอ
ตองเจอน ากล ากลนพอกลวคอ กนแตพอดบลมดวยตรมใจ
พอฟาคล าค าพลบลงหรบร ยงออกฉชงพลบตบไมไหว
ไดรบรองปองกนเพยงควนไฟ แตหายใจมใครออกดวยอบอาย
โอยามยากจากเมองแลวลมมง มากร ายงเวทนาประดาหาย
จะกรวดน าคว าขนจนวนตาย แมนเจานายทานไมใชแลวไมมา
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๘
พอน าตงถงเรอกรบลอง เขาในคลองคกคกกนหนกหนา
ดวยมดมวกลวตอตองรอรา นาวามาเรยงตามกนหลามทาง
ถงบานบอพอจนทรกระจางแจง ทกประเทศเขตแขวงนนกวางขวาง
ดดาวดาษกลาดฟานภาพาง วเวกทางทองทงสะทานใจ
ดรวรวลมปลวทปลายแฝก ทกละแวกหวาดหวนอยไหวไหว
ร าฤกถงขนษฐายงอาไลย เชนนไดเจามาดวยจะดนโดย
เหนทวทงวงเวงใหหวนหวาด กมปนาทเสยงนกวหคโหย
ไหนจะตองละอองน าคางโปรย เมอลมโชยชนนวลจะชวนเชย
โอนกนกแลวกนาน าตาตก ดวยแนบอกมไดแนบแอบเขนย
ไดหมอนขางตางนองประคองเกย เมอไรเลยจะไดคนมาชนใจ
๏ ถงหยอมยานบานระกาดตองลงถอ คอยลอยรอเรยงล าตามน าไหล
จนลวงเขาหวปาพนาไลย ลวนเงาไมมดคล าในล าคลอง
ระวงตวกลวตอตะเคยนขวาง เปนเยยงอยางผเถาเลาสนอง
วาผสางสงนางตะเคยนคะนอง ใครถกตองแตกตายลงหลายล า
พอบอกกนยงมทนจะขาดปาก เหนเรอจากแจวตรงหลงถล า
กระทบผางตอนางตะเคยนต า กโคลงคว าลมลงในคงคา
พวกเรอพสคนขนสยอง กเลยลองหลกทางไปขางขวา
พนระวางนางรกขฉายา ตางระอาเหนฤทธประสทธจรง
ขอนางไมไพรพฤกษเทพารกษ ขอฝากภคนนอยแมนองหญง
ใครสามารถชาตชายจะหมายชง ใหตายกลงลงเหมอนตอทต าเรอ
จนลวงลองมาถงคลองทคบแคบ ไมอาจแอบชดฝงระวงเสอ
ดวยครมครกพฤกษาลดาเครอ คอยรอเรอเรยงลองมานองเนอง
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๕๙
ล าภรายพรายพรอยหงหอยจบ สวางวบแวววามอรามเหลอง
เสมอเมดเพชรรตนจ ารสเรอง คอยประเทองทกขทศนาชม
ถงบางสมคเหมอนพรกสมคมาด มาแคลวคลาศมไดอยกบคสม
ถงยามนอนนอนเดยวเปลยวอารมณ จะแลชมอนอนไมชนใจ
แสนกนดารบานเมองไมแลเหน ยะเยอกเยนหยอมหญาพฤกษาไสว
โอคลองเปลยวพกเปลาเศราฤทย จะถงไหนกไมแจงแหงส าคญ
ประจวบจนถงต าบลบานมะพราว พอฟาขาวขอบไพรเสยงไกขน
เปนทกมภาพาลชาญฉกรรจ ใหหวาดหวนรบมาในสาชล
ถงบางววเหนแตศาลตระหงานง า ละอองน าคางยอยเปนฝอยฝน
ดาวเดอนดบลบเมฆเปนหมอกมล สรยนเยยมฟาพนาไลย
พอเรอออกนอกชะวากปากตะครอง คอยลอยลองตามล าแมน าไหล
ดกวางขวางวางเวงวเวกใจ เปนพงไพรฝงนกวหคบน
๏ ถงหยอมยานบานบางมงกงนน ดเรยงรนเรอนเรยบชลาสนธ
แตลวนบานตากปลารมวารน เหมนแตกลนเนาอบตระหลบไป
เหนศาลเจาเหลาเจกอยเซงแซ ปนทะกงองคแกขางเพศไสย
เกเรเอยเคยขามคงคาลย ชวยคมภยปากอาวเถดเจานาย
พอพนบานลานแลดปากชอง เหนทวทองสมทรไทยนาใจหาย
แลทะเลเลยนลาดลวนหาดทราย ทงสามนายจดแจงโจงกระเบน
ไปตามชองลองออกไปนอกรว เหนเมฆมวลมแดงดงแสงเสน
สกประเดยวเหลยวดล าภเอน ยอดระเนนนาบน าอยร าไร
ปาแสมแลเหนอยรวรว ใหหววหวววาบวบฤทยไหว
จะหลบหลกเขาฝงกยงไกล คลนกใหญโยนเรอเหลอก าลง
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๐
สงสารแสงแขงขอจนขาสน เหนเรอหนโกรธบนเอาคนหลง
น าจะพดปดตไปสชง แลวคลมคลงเงยนยาท าตาแดง
ปลอบเจาพมพมพ าวากรรมแลว อตสาหแจวเขาเถดพอใหขอแขง
สงสารนอยหนาจอยนงจดแจง คดจะแตงตวตายไมพายเรอ
พแขงขนฝนภาวนานง แลตลงไรไรยงไกลเหลอ
เหนเกนรอยบางปลาสรอยอยทายเรอ คลนกเฝอฟมฟองคะนองพราย
เหนจวนจนบนเจาเขาส ามก จงชวยทกขถงทจะท าถวาย
พอขาดค าน าขนทงคลนคลาย ทงสามนายหนาชนคอยเฉอยมา
หยดตะพานยานกลางบางปลาสรอย พมกบนอยสรวลสนตตางหรรษา
นายแสงหายคลายโทษทโกรธา ชกกญชานงกรมยมละไม
แลวหงหาอาหารส าราญรน จนเทยงคนขนศาลาไดอาศรย
ฟงเสยงคลนครนครนสนนไป ดมดในเมฆานภาพางค
พเลงแลดกระแสสายสมทร ละลวสดสายตาเหนฟาขวาง
เปนฟองฟงรงเรองอยรางราง กระเดนพรางพรายพราวราวกบพลอย
เหนคลายคลายปลาวายเฉวยนฉะวด ละลอกซดสาดกระเซนขนเตนหยอย
ฝงปลาใหญไลโลดกระโดดลอย น ากพลอยพรางพรางกลางคงคา
แลทะเลแลวกใหอาไลยนช ไมสางสดโศกสนถวลหา
จนอทยไกรกรดจ ารสตา เหนเคหาเรยงรายรมชายทะเล
ดเรอแพแตละล าลวนโปะโหละ พวกเจกจนกนโตะเสยงโหลเหล
บางลยเลนลวงปดโซเซ สมคะเนใสของเทยวมองคอย
อนนารทยงสาวพวกชาวบาน ถบกระดานถอตะกราเทยวหาหอย
ดแคลวคลองลองแลนแฉลบลอย เอาขาหอยท าเปนหางไปกลางเลน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๑
อนพวกเขาชาวประโมงไมโหยงหยบ ลวนตนถบปากกดขดเขมร
จะไดกนค าเชากราวเพล ดจดเจนโลดโผนในโคลนตม
จงมงคงตงบานในการบาป แตตองสาปเคหาใหสาสม
จะปลกเรอนกมไดใสปนลม ใครขนท ากระทมดวยเพลงลาม
โอดเรอนเหมอนอกเราไรค ผใดดจงไมออกเอยมสนาม
ฤๅตองสาปบาปหลงยงตดตาม งามจงไมมปรานเลย
จะรกใครเขากไมเมตตาตอบ สมประกอบไดแตสอดกอดเขนย
เอนดเขาเฝานกนยมเชย โอใจเอยจะเปนกรรมนนร าไป
พลางร าพงถงทางทกลางเถอน จงคลอยเคลอนนาวาเขาอาศรย
มมตรชายทายยานเปนบานไทย ส านกในเคหาขนจาเมอง
ใครพบภกตรเขากทกวาทรงซบ จะดรปตวเองกผอมเหลอง
ซงตายชนฝนฤทยใหประเทอง เทยวช าเลองแลชมตลาดเรยง
เปนสองแถวแนวถนนคนสะพรง บางยนบางนงรานประสานเสยง
ดรปรางนางบรรดาแมคาเคยง เหนเกลยงเกลยงกลองแกลงเปนอยาง
ขายหอยแครงแมงภกบปมา หมกแมงดาหอยดองรองกระถาง
พวกเจกจนสนคาเอามาวาง มะเขอคางแพะเผอกผกกาดดอง
ทขายผานาถงกเปดโถง ลวนเบยโปงหญงชายมาจายของ
สกยสบหยบออกเปนกอบกอง พเทยวทองทศนาจนสายณห
ดกงามตามประสาพนาเวศ ไมนวลเนตรเหมอนหนงในไอยสวรรค
แตแรมคางบางปลาสรอยไดสามวน กชวนกนเลยลาขนจาเมอง
พอฟาขาวดาวเดอนลงเลอนลด อรามรถสรยาเวหาเหลอง
จากเคหาชลนาพนองเนอง ขนประเทองปล าทกขมาตามทาง
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๒
พอพนบานลานแลลวนทงเลยน หนทางเตยนตดเขาภเขาขวาง
ดกรวดทรายพรายงามเหมอนเงนราง หยาดน าคางขงหลมทขมควาย
ดสขาวราวกบน าตาลโตนด ทหวางโขดขอบผาศลาฉลาย
รมทางเถอนเรอนเหยามรายราย เหนฝงควายปลอยเกลอนอยกลางแปลง
ถงหนองมนมต าบลชอบานไร เขาถากไมทกประเทศทกเขตแขวง
ตองเดนเฉยงเลยงลดตดทแยง ตามนายแสงน าทางไปกลางไพร
ก าดดแดดแผดรอนทกขมขน ไมมตนพฤกษาจะอาศย
ลวนละแวกแฝกคาปาร าไร จนสดไรเลยบรมทะเลมา
ตะวนคลอยหนอยหนงถงบางพระ ดระยะบานนนกแนนหนา
พอพบเรอนเพอนชายชอนายมา เขาโอภาตอนรบใหหลบนอน
พอรงแสงสรยาลลาลาศ ลงเลยบหาดหวนคะนงถงสมร
เหนกรวดทรายชายทะเลชโรธร ละเอยดออนดงละอองส าลด
ดกาบหอยรอบคลนกระเดนสาด กเกลอนกลาดกลางทรายประพรายส
เปนหลายอยางลางลกกเรยวร โอเชนนแมมาดวยจะดใจ
จะเชยชมกมเกบไปกลางหาด เหนประลาดกจะถามตามสงไสย
พไมรกจะชวนส ารวลไป ถงเหนอยใจจะคอยเบาบรรเทาคลาย
โอยามนพเหนแตภกตรเพอน ไมชนเหมอนสดสวาดทมาดหมาย
กลนน าตามาจนสดทหาดทราย เหนเรอรายโรงเรยงเคยงเคยงกน
อนชอนศรมหาราชาชาต ขนจากหาดเขาปาพนาสณฑ
คอยเลยบเดนเนนโขดศงขรคน เสยงจกกระจนแซเซงวงเวงใจ
สองขางทางนางไมไพรสงด ไมแกวงกวดกานกงประวงไหว
เยนระรนชนชมชอมใบ หนาวฤทยโทมนสระมดกาย
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๓
เสยงนกรองกองกกนกลางปา ฟงภาษาสตวไพรกใจหาย
จนออกดงลงเดนเนนสบาย คอยเคลอนคลายรอเรยงมาเคยงกน
ถงเขาขวางวางเวงชะวากวง เขาเรยกทงสาขลาพนาสณฑ
เปนปารอบขอบเขนเนนอรญ นกเขาขนคเรยกกนเพรยกไพร
บางถาบถาพาคลงฟบฝน เหนคนผลนโผผนบนไถล
บางกงคอคคกกกไป ฝงเขาไฟฟบแฝงทแฝกฟาง
โอปกษมคทชชน ส าราญรนปกปดดวยปกหาง
พเปลยวใจอายนกเพราะหางนาง มาเดนกลางดงแดนแสนกนดาร
แลวรบรดไปจนสดททวทง ถงบางละมงพบน าล าละหาน
เปนประเทศเขตนคมกรมการ มเรอนบานแออดทงวดวา
น าตาตกอกโออนาถเหนอย ใหมนเมอยขดของทงสองขา
ลงหยดหยอนผอนนงทศาลา ตางระอาออนจตรระอดแรง
ลงอาบน าล าหวยพอเหนอยหาย แตเสนสายรมรงใหขงแขง
สลดใจเหนจะไมถงเมองแกลง แตนายแสงวอนวาใหคลาไคล
พดดวงสรฉายกบายคลอย ชวนพมนอยจากศาลาทอาศย
ออกพนยานบานบางละมงไป คอยคลายใจจรเลยบชลามา
ในกระแสแลลวนแตโปะลอม ลงอวนออมโอบสกดเอามจฉา
โอคดเหนเอนดหมแมงดา ตวเมยพาผวลอยเทยวเลมไคล
เขาจบตวผวทงไวกลางน า ละลอกซ าสาดซดใหตดษย
พอเมยตายฝายผวกบรรลย โอเหมอนใจทพรกภคน
แมนนองตายพจะวายชวตดวย เปนเพอนมวยมงแมไปเมองผ
ร าจวนจตรคดมาในวาร จนถงทศาลาบานนาเกลอ
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๔
หยดประทบดบดวงพระสรแสง ยงโรยแรงรอนรนนนลนเหลอ
จะเคยวเขาตละค าเอาน าเจอ พอกลวเกลอกล ากลนคอยชนใจ
ทงลาเลอยเหนอยออนนอนสนท จนอาทตยแยมเยยมเหลยมไศล
ถอนสะอนตนตายงอาไลย ร าจวนใจจรจากศาลามา
เขาเดนดงพงชฏสงดเงยบ เยนยะเยยบน าคางพรางพฤกษา
ออกชะวากปากทงพทยา นายแสงพาเลยวหลงทวงเวยน
บกละแวกแฝกแขมอะแรมรก กบกอกกสงสงเสมอเศยร
ดวยน าฝนลนลงหนทางเกวยน ขนโขดเตยนตอกรอกยอกระย า
กลวปลงเกาะเลาะลดขดเขมร ลงลยเลนพรวดพราดพลาดถล า
ถงแนวหนองยองกาวเอาเทาคล า แตทองน าอยจนเทยงจงพบทาง
พอยกเทากาวเดนบนเนนแหง ทงขาแขงเขาขอใหขดขวาง
เจบระบมคมหญาคาคาง คอยยองยางเหยยบฝนใหงนโงน
เหนพฤกษาไมมะคามะขามขอย ทงไทรยอยยอดโยนโดนตะโขง
เหมอนไมดดจดวางขางพระโรง เปนพมโพรงสาขานาเสยดาย
เดนพนจเหมอนคดสมบตบา จะใครหาตนไมเขาไปถวาย
นเหนดเหนอยเลอยลาบรรดาตาย แสนเสยดายดเดนจนเกนไป
ถงทองธารศาลเจารมเขาขวาง พอไดทางลงมหาชลาไหล
เขาถามเจกลกจางตามทางไป เปนจนใหมออแอไมแนนอน
รองไลขอมอชไปทเขา กดอเดาเลยบเดนเนนศงขร
ศลาแลเปนชแงชงกงอน บางพรนพอนแตกกาบเปนคราบไคล
ตองเลยงเลยบเหยยบยอกเอาปลาบแปลบ ถงทแคบเปนเขนเนนไศล
คอยตะกายปายปนเปะปะไป จะขาดใจเสยดวยเหนอยทงเมอยกาย
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๕
ถงทโขดตองกระโดดขนบนแง โกนเอาแมจนใหมนนใจหาย
บอกวาใกลไกลมาบรรดาตาย ทงแคนนายแสงน าไมจ าทาง
ท าซมเซอะเคอะคะมาปะเขา แตโดยเมากญชาจนตาขวาง
แกไขหสนงไปตามทาง ถงพนลางแลลาดลวนหาดทราย
ตางโหยหวนวหนาสองขาแขง ในคอแหงหอบรนกระหนกระหาย
กลนกระเดอกเกลอกลนกนน าลาย เจยนจะตายเสยดวยรอนออนก าลง
น ากนองอยในทองชลาสนธ จะกอบกนเคมขมไมสมหวง
เหมอนไรคอยขางก าแพงวง จะเกยวมงกจะเฆยนเอาเจยนตาย
ทงนเพราะเคราะหกรรมกระท าไว นกอะไรจงไมสมอารมณหมาย
แลวปลอบนองสองราปรชาชาย มาถงทายทวปานาจอมเทยน
เหนบอน าร าดมเอาโดยอยาก พออาปากเหมนหนใหคลนเหยน
คอยมแรงแขงใจไปทางเกวยน ไมแวะเวยนเดาเดนด าเนนไป
ถงหวยขวางตดทางเขาไตถาม พบขนรามเรยกหาเขาอาศย
กนเขาปลาอาหารส าราญใจ เขาแตงใหหลบนอนผอนก าลง
สงสารแสงแสนสดเมอหยดพก เฝานงชกกญชากบตาสง
เสยงขาคะอยจนพระเคาะระฆง ตางร าสงฝากรกกนหนกครน
แสนวตกอกพเมออางวาง ถามถงทางทจะไปในไพรสณฑ
ชาวบานบอกมรคาวากวาพน สะกดกนแกลวกลาเปนนากลว
ยงหวาดจตรคดคณพระชนสห กบชนนบตเรศบงเกดหว
ขาตงใจไปหาบดาตว ใหพนชวทชอวาภยยนต
อธษฐานแลวสะทานสะทอนอก ส าเนยงนกเพรยกไพรทงไกขน
เมฆแอรมแยมแยกแหวกตะวน กชวนกนอ าลาเขาคลาไคล
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๖
เขมนเมนเดนตรงเขาดงดก ดซงซกมไดเหนพระสรยใส
เสยงฟารองกองลนสนนไพร ไมไหวไหวเหลยวหลงระวงคอย
สงดเงยบเยยบเยนยะเยอกอก น าคางตกหยดเหยาะลงเผาะผอย
พฤกษาสงยงยางสลางลอย ดชดชอยชนชมชอมใบ
ถงปากชองหนองชะแงวเขาแผวถาง แมนค าคางอรญคาไดอาศย
เปนทลมขมขงคงคาไลย วงเวงใจรบเดนไมเมนเลย
หนทางรนพนทรายละเอยดออน ในดงดอนดอกพะยอมหอมระเหย
หายระหวยดวยพระพายมาชายเชย ชะแงเงยแหงนทศนามา
ถงบางไผไมเหนไผเปนไพรชฏ แสนสงดเงยบในไพรพฤกษา
ตองขามธารผานเดนเนนวนา อรญวาอางวางในกลางดง
ถงพลงคอคอเขาเปนโขดเขน ตองขนเนนภผาปาระหง
สงกระทงหลงโคกเปนโตรกตรง เมอจะลงกตองวงเหมอนลงโลน
แตขามหวยเหวผาจนขาขด ตองก าดดวงเตนดงเลนโขน
ทงรากยางขวางโกงตะโขงโคน สะดดโดนโดดขามไปตามทาง
ถงพะดรสาครเปนพวยพ น าทะลออกจากชะวากขวาง
ดซงใสไหลเชยวเปนเกลยวกลาง สไบบางชบซบกบอรา
แลวขนเนนเดนในดงไมหอม สะพรงพรอมปรปรายปฤษณา
ยามพระพายชายเชยร าเพยพา หอมบบผารนรนชนอารมณ
เหมอนกลนปรางนางปนสคนธรน คดถงคนเคยงนองประคองสม
ถอนสะอนยนเดดล าดวนดม พนกชมตางนางไปกลางไพร
ถงหวยอราแลระยาลวนสายหยด ดอกนนสดทจะดกดไสว
กะมองกะเมงนมแมวเปนแถวไป ลวนลกไมกลางปาทงหวาพลอง
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๗
สะทอนหลนใตตนออกเกลอนกลง ฝงคางลงกนเลนเปนเจาของ
ตางเกบเคยวเปรยวปรายเสยกายกอง แตโดยลองเลอกชมจนอมไป
ถงโตรกตรวยหวยพะยนจะหยดรอน เหนแรดนอนอยในดงใหสงไสย
เรยกกนดดวยไมรวาสตวใด เหนหนาใหญอยางจระเขตะคกตว
มนเหนหนาท าตากะปรบนง เหนหลายสงคอคางทงหางหว
รวาแรดกนหนามใหครามกลว ขยบตววงพลวนไป
ครหนงถงชะวากซากลกหญา ลวนพฤกษายางยงสงไสว
แตลวนทากตะเละร าล าภไพร ไตใบไมยงยางมากลางแปลง
กระโดดเผาะเกาะผบกระหยบคบ ถบกระทบมใครหลดสดแสยง
ปลดทตนตดขาระอาแรง ทงขาแขงเลอดโทรมชโลมไป
ออกเดนถหนทากถงซากขาม เปนสนามน าทาไดอาศย
เหนรอยคนแรมคางอยกลางไพร ขนตนไมหกรงไวเรยงราย
เหนลงคางปางชะนวะหวดโหวย กระหมโหยหอยไมนาใจหาย
เสยงผวผวตวเมยเทยวโยนกาย เหนคนอายแอบองกบกงยาง
โอชะนเวทนาเทยวหาผว เหมอนตวพจากนองใหหมองหมาง
ชะนเพรยกเรยกชายอยปลายยาง พเรยกนางนชนองอยในใจ
เปนปาสงฝงนกในดงดก หวนระลกถงสดาน าตาไหล
จกระจนรองพรองเพราะเสนาะไพร ทงเสยงไกเถอนขนสนนเนน
พฤกษาเบยดเสยดสดงปแกว วเวกแววหวางล าเนาภเขาเขน
สดบฟงวงเวงเปนเพลงเพลน ตองรบเดนโดยดวนดวยจวนเยน
ถงหวยโปงเหนธารละหานไหล คงคาใสปลาวายคลายคลายเหน
มกรวดแกวแพรวพรายรายกระเดน บางแลเหนเปนสบษราค า
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๘
ขนอารมณชมเชยเลยลลาศ พระพายพาดพดเรอยมาเฉอยฉ า
ทงสองขางมรคาปาระก า สลางล าแลสลบอยกบกอ
หอมบบผาสาโรชมารนรน ตางหยดยนใจหายเสยดายหนอ
แมนอยเคยงเวยงไชยเหนไมพอ จะตดตอเรอเลนแลนตามกน
ทลายลกสกแลดแออด เอาดาบตดชมไปในไพรสณฑ
มนแสนเปรยวเบยวหนาเขาหากน ออกเขดฟนเปนจะตายดวยรายชม
๏ ถงหวยพราวเทาเมอยออกเลอยลา เหนผดฟาฝนยอยลงหยมหยม
สรฉายบายเยองเมองประจม อระปมศรปกสลกทรวง
ออกเดนรบถบถอนไปทกยาง กลวจะคางค าลงในดงหลวง
ดวยครนครกพฤกษาลดาพวง ไมเหนดวงสรยาเวลาไร
พอเตมตงถงสนขกะบากนน รอยเขาฟนพฤกษาอยอาศย
เหนรอยคนปนควายคอยคลายใจ รวาใกลออกดงเดนตะบง
แตยางยายทรายฝนขยนยบ ยงเหยยบฟบขาแขงใหแขงขง
ยงจวนเยนเสนสายใหตายตง ดเหมอนหนงเหยยบโคลนใหโอนเอน
ออกปากชองทองทงทตลง ตางเกลอกกลงลงทงรกถกเขมร
ดวยลาเลอยเหนอยออนนอนระเนน จนสรเยนทรลบไมชายทะเล
ผลดกนท าย าเหยยบแลวยนยด กระดกดดผวะเผาะใหโผเผ
คอยยางเทากาวเขยกดเกกเก ออกโซเซเดนขามตามตะพาน
เปนทงแถวมแนวแมน าออม ระยะหยอมเคหานาสนาน
เปนเนนสวนลวนเหลามะพราวตาล เขาลบบานทบมาลลาไป
พอสนดงตรงบากออกปากชอง ถงระยองเหยาเรอนดไสว
แวะเขายานบานเกาคอยเบาใจ เขาจดไตตอนรบใหหลบนอน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๖๙
ฝายนายแสงถงต าแหนงส านกนอง เขายมยองชมหลานคลานสลอน
พวาเหวเอกาอนาทร ดวยจะจรตอไปเปนหลายคน
ครนรงเชาเทาบวมทงสองขาง จะยองยางสดแรงจะแขงขน
อยระยองสองวนสกลนกลน คอยแชมชนชวนกนวาจะคลาไคล
นายแสงหนลหลบไมพบเหน โอแสนเขญคดนาน าตาไหล
นอยฤๅเพอนเหมอนจะรวมชวาไลย มาสญใจจ าจากเมอยากเยน
จงกรวดน าร าวาตออาวาส อนชายชาตนหนอไมขอเหน
มาลวงกนปลนปลอกหลอกทงเปน จะชเชนชวชาใหสาใจ
เดชะสตยอธษฐานประจานแจง ใหเรยกแสงเทวทตจนตดษย
เหมอนชอตงหลงพหารเขยนถานไฟ ดวยน าใจเหมอนมนหมอทรชน
แลวชวนสองนองรกรวมชวต ใหเปลยวจตรไมแจงรแหงหน
จากระยองยองตามกนสามคน เลยบถนนคนนาปาร าไร
ถงบานนาตาขวญส าคญแน เหนยายแกแวะถามตามสงไสย
เขาชนวแนะทวหนทางไป ประจกษใจจ าแนด าเนนมา
ถงบานแลงทางแหงเหนทงกวาง เฟอนหนทางทวนทบตลบหา
บกละแวกแฝกแขมกบหญาคา จนแดดกลามาถงยานบานตะพง
มเคหาอารามงามระรน ดวยพางพนพมไมไพรระหง
ตดกระพอหอไดทกไรกง พหลกลงทางทงกระทอลอ
เหนสาวสาวชาวไรเขาไถท บางพาทออเออเสยงเหนอหนอ
แลขไคลใสตาบเปนคราบคอ ผาหมหอหมากแหงตะแบงมาน
พสเมนเดนตรงเขาดงสง เสยงนกยงเบญจวนขนขนขาน
คดถงนองหมองใจอาไลยลาน แมนแจงการวาพจากอยธยา
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๐
จะเศราสรอยคอยทาเปนทกขรอน ถงยามนอนยามกนถวลหา
พกแสนสดยากล าบากมา ทงเดนปาปมกายจะวายวาง
ตองเวยนวงหลงทบตลบเลยว ดวยรกเลยวหวยหนองเปนคลองขวาง
ระหกระเหนเดนภาวนาพลาง พอพบทางลงถงทองทะเลวน
เสยงพลกครกครมกระหมคลน รมระรนรกขาพฤกษาสน
เหลาตนโปลงโกงกางกงพกล สลางตนเตรงตงสะพรงตา
ถงปากชองคลองกรนเหนคลองกวาง มโรงรางเรยงรายชายพฤกษา
เปนชมรมนาน าเขาท าปลา ไมรอรารบเดนด าเนนพลาง
ถงศาลเจาอาวสมทรทสดหาด เลยบลลาศขนตามชองทคลองขวาง
ถงบานแกลงลดบานไปยานกลาง เหนฝงนางสานเสอนนเหลอใจ
แตปากพลอดมอสอดขยกขยก จนมอหงกงอแงไมแบได
เปนสวยบานสานสงเขากรงไกร เดกผใหญท าเปนไมเวนคน
พอพลบค าส านกทเรอนเพอน ดเหยาเรอนชาวแขวงทกแหงหน
มงดวยไมหวายโสมแสนพกล ไมมคนแลวกมวนหลงคาวาง
ครนคนมาเอาหลงคาขนคลมคล ดกดเรวรดไมขดขวาง
เวลาค าล าเหลอดวยเสอกวาง ปบมาขางเรอนเหยาทเรานอน
เขาดกจนชนในใสสนข มนหอบฮกดนโดยแลวโหยหอน
ยงดกฟงวงเวงวนาดร สงเวชนอนมใครหลบระงบลง
จนรงแจงแสงสายไมวายโศก บรโภคเสรจสมอารมณประสงค
จากสถานบานแกลงไปกลางดง ตนรงรงรมชนระรนเยน
เหนรอกแตแยตนออกวนวง เอาดนทงไลทบตะครบเลน
ลกมะมวงรวงกลาดดาษกระเดน เสยดายเปนกลางไพรไมไดการ
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๑
อยใกลวงดงนนางสาวสาว จะโนมนาวกงเกบเกษมศานต
นกด าเนนเดนกลางทางกนดาร ถงตะพานยายเหมสรางทกลางไพร
เปนทงแถวแนวน าสกดกน ตองพากนลยเลยบทะเลไหล
แลวขนขามตามตะพานส าราญใจ ลงเลยบในตนเขาล าเนาทาง
ดครมครกพฤกษาปาสงด ทะลลดตดทะเลแหลมทองหลาง
ตางเพลดเพลนเดนวาเสภาพลาง ถกขนชางเขาหอหวรอเฮ
เหนไรแตงแกลงแวะเขารมหาง ท าถามทางชกชวนใหสรวลเส
พอเจาของแตงโมปะโลปะเล สมคเนกนแตงพอแรงกน
แลวภญโยโมทนาลาลลาศ ลงเลยบหาดปรดเปรมเกษมสนต
ถงปากชองคลองน าเปนส าคญ ต าแหนงนนชอชวากปากลาวน
ไมหยดยงตงหนาเขาปากวาง ไปตามทางโขดเขนเนนถนน
สดบเสยงลงคางครางค ารน เหมอนคนกรนโครกครอกท ากลอกตา
ถงหยอมยานบานคร าพอค าพลบ ประสบพบเผาพงศพวกวงศา
ขนกระฎทสถตทานบดา กลนน าตากไมฟงเฝาพรงพราย
ศโรราบกราบเทาใหเปลาจตร ร าคาญคดอาไลยมใครหาย
ชะรอยกรรมท าสตวใหพลดพราย จงแยกยายบตราชญาตกา
มาพบพอทอใจดวยไกลแม ใหตงแตเศราสรอยละหอยหา
ชนนอยศรอยธยา บดามาอางวางอยกลางไพร
ภเขาขวางทางกนอรญเวศร ขามประเทศทงทาชะลาไหล
เดนกนดารปานปมจะบรรลย จงมาไดเหนหนาบดาตว
ทานชชวยอวยพรใหผองแผว ดงฉตรแกวกางกนไวเหนอหว
อสาหฝนไพลทารกษาตว คอยยงชวมนเมอยทเหนอยกาย
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๒
บรรดาเหลาชาวบานประมาณมาก ตางมาฝากรกใครเหมอนใจหมาย
พดถงทตโบยขโมยควาย กลาวขวญนายเบยดเบยนแลวเฆยนต
ถามราคาพราขวานจะวานซอ ลวนออออเองกกะหนกะหน
ทคะขาค าหวานนานนานม เปนวาขครานฟงแตซงตาย
เวลาเชากชวนกนออกปา มนโมหมาไลเนอไปเหลอหลาย
พอเวลาสายณหตะวนชาย ไดกระตายตะกวดกวางมายางแกง
ทงแยบงองอางเนอคางคว เขาท าครวครนไปปะขยะแขยง
ตองอดสนกนแตเขากบเตาแตง จนเรยวแรงโรยไปมใครม
อยบรนกนส าราญทงหวานเปรยว ตงแตเทยวยากไรมาไพรศร
แตน าตาลมไดพานในนาภ ปถววาโยกหยอนลง
ดวยเดอนเกาเขาวสาเปนนาฝน จงขดสนสงของตองประสงค
ครนแลวลาฝาเทาทานบตรงค ไปบานพงคอตงรมฝงคลอง
ดหนมสาวชาวบานร าคาญจตร ไมนาคดเขาในกลอนอกษรสนอง
ลวนวงศวารวานเครอเปนเชอชอง ไมเหมอนนองนกนาน าตากระเดน
แลวไปชมกรมการบานดอนเดจ ลวนเลยงเปดหมเนอดเหลอเขญ
ยกกระบตรคดชอนทกเชาเยน เมยทเปนทานผหญงนงปงปลา
๏ แลวไปบางทางเถอนบานพงออ ไมเหลอหลอหลายต าแหนงแสวงหา
จะเทยวดคนผท ายาตา ไมเหนหนานกระทดสลดใจ
ถงคนผอยเกลอนกเหมอนเปลยว สนโดษเดยวดวยวาจตรผดวไสย
มาอยยานบานกร าระก าใจ ชวนกนไปชมทะเลทกเวลา
เหนเงอมเขาเงาบงขนนงเลน ลมเยนเยนอยากดหมมจฉา
แลตลงโลงลวทวชะลา ดนาวาแลนละเลาะรมเกาะเกยน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๓
บางกาวเสยดเฉยดทางไปขางเขา บางออกเขาขามฟากดงฉากเขยน
เรอตระเวนเจนแดนเทยวแลนเวยน ดาษเดยรดสลางกลางชะลา
ครนยามเยนเหนเหมอนหนงเมฆพลง เปนควนฟงราวกบไฟไกลนกหนา
แลวถอยลงโพลงขนไมขาดตา ถามผเถาเขาวาปลามนพนฟอง
เหนจรงจงนงนกพลกล า จนพลบค ามดมลขนสยอง
ยงอาไลยใจมาอยทคครอง แมนแมนองไดมาเหนเหมอนเชนน
จะแอบองวงวอนชะออนถาม ต าแหนงนามเกาะแกงแขวงวถ
ไดเชยชนรนรสสมาล แลวจะชใหแมชมยมนา
ไหนตวพนจะชมทะเลหลวง จะชมดวงนยเนตรของเชษฐา
โออาไลยไกลแกวกานดามา กลนน าตามใครหยดสดระก า
เสยดายนกภคนเจาพเอย ยงชนเชยชมชมไมอมหน า
มายากเยนเหนแตผาแพรด า ไดหมกร าอยกบกายไมวายตรอม
อยบานกร าท าบญกบบตเรศ ถงเดอนเศษโศกซบจนรปผอม
ทกคนค าก าสรดสอดออม ประนตนอมพทธคณกรณา
ทงถอศลกนเพลเหมอนเชนบวช เยนเยนสวดศกราชศาสนา
พยายามตามกจดวยบดา เปนถานานประเทศอธบด
จอมกระษตรยมสการขนานนาม เจาอารามอารญธรรมรงษ
เจรญพรตยศยงมงโมล ก าหนดยสบวสาสถาวร
ไดพบเหนเปนท านอปถมภ กกรวดน านกคะนงถงสมร
ใหไพบลยพลสวสดพพฒนพร อยารรอนโรคภยสงไรพาน
ถงชาตนมไดสมอารมณคด ดวยองคอศรารกษจะหกหาญ
ขอใหนองครองสตยซงปฏญาณ ไดพบพานภายนาเหมอนอารมณ
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๔
พอควรครรกประจกษจตร ไดชนชดชมนองประคองสม
ถงตางแดนแสนไกลไพรพนม ใหลอยลมลงมาแอบแนบอรา
อยารจกผลกพลกทงหยกขวน แขนแตลวนรอยเลบเจบนกหนา
ใหแยมยมพรมพรอมนอมวญญา แลวกอยาขหงตะบงตะบอน
ขอแบงบญคณศลถวลถง ใหทราบซงโสตรทรวงดวงสมร
ถงอยไกลในปาพนาดร แตใจจรจงสวาดไมคลาศคลา
ไปเทยวเลนเหนดอกไมแลวใจอยาก จะใครฝากดวงเนตรของเชษฐา
กจนใจไกลทางตางสธา แตน าตานแลฟมละลมลง
เวลาค าช าใจเขาไสยาศน โออนาถในวนาปาระหง
ยนแตเสยงลงคางทกลางดง วเวกวงวนเวศวงเวงใจ
จกระจนหวนแววแจวแจวเสยง เหมอนส าเนยงวนดาน าตาไหล
หนาวน าคางพรางพรมพนมไพร โอเจยนใจพจะขาดอนาถนก
ไดแนบหมอนออนอนใหฉนชน ระรวยรนรศล าดวนเมอจวนดก
ทงหอมแพรด าร ายงร าฦก ทรวงสะทกทกทกคนสะอนใจ
๏ จนเดอนเกาเชาค ายงพร าฝน ทกต าบลบานกร าลวนน าไหล
ยงงวงเหงาเศราช าระก าใจ จนลมไขคดวากายจะวายชนม
ใหเคลมเคลนเหนปศาจประหวาดหวน อนทรยสนเศยรพองสยองขน
ทานบดาหาผทรมนต มาหลายคนเขากวาตองอารกษ
หลงละเมอเพอพดกบผสาง ทเคยงขางคนผไมรจก
แตหมอเถาเปาปดชะงดนก ทงเสนวกหลายวนคอยบรรเทา
ใหคนทรงลงผเมอพเจบ วาเพราะเกบดอกไมททายเขา
ไมงอนงอขอสท าดเบา ทานปเจาคมแคนจงแทนทด
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๕
ครนตาหมอขอโทษกโปรดให ทจรงใจพกรอยวาปด
แตชาวบานทานถอขางทาวมด จงสอดนงไวในอรา
ทกเชาเยนเหนแตหลานทบานกร า มวงกบค ากลอยจตรขนษฐา
เหนเจบปวดนวดฟนชวยฝนยา ตามประสาซอตรงเปนวงศวาร
ครนหายเจบเกบดอกไมมาใหบาง กลบระคางเคองของกนสองหลาน
จะวากลาวนาวโนมประโลมลาน ไมสมานสโมสรเหมอนกอนมา
กจนจตรคดเหนวาเปนเคราะห จงจ าเพระหงหวงพวงบบผา
ตองคร าครวญรวนอยดเอกา กเลยลาบตรงคทงวงศวาร
ออกจากยานบานกร าซ าวโยค ก าสรดโศกเศราหมองถงสองหลาน
เมอไขหนกรกษาพยาบาล แตนนานจะไดมาเหนหนากน
ครนจะมหนมาจะลาเลา จะสรอยเศราโศกาเพยงอาสญ
จงพากเพยรเขยนค าเปนส าคญ ใหสองขวญเนตรนางไวตางกาย
อยาเศราสรอยคอยพพอปนา จงจะมาท าขวญเหมอนมนหมาย
ไมทงขวางหางใหเจาไดอาย จงครองกายแกวตาอยาอาวรณ
โอจากหลานบานกร าระก าจตร กเพราะคดถงแมหญงมงสมร
สฟมฝนทนฟาอตสาหจร เปนทกขรอนแรมทางมากลางไพร
ถงกรงศรอยธยาขนหาค า จงเขยนค าจรงแจงแถลงไข
ใหดวงเนตรเชษฐาดวยอาไลย จงเหนใจเถดทจตรคดค านง
ถงเจบไขไมตายไมคลายรก มแตลกลอบนกร าลกถง
ชวยยมแยมแชมชนอยามนตง ใหเหอดหงลงเสยบางจะฟงค า
พอมทกขบกปามหาระนพ มาหมายพบพดความกบงามข า
อยาบดเบอนเชอนชาทาระก า แตอยตร าตรอมกายมาหลายเดอน
น ร า ศ เ ม อ ง แ ก ล ง | ๗๖
ไดดงามตามทางทนางอน กหลายหมนเหยยบแสนไมแมนเหมอน
ไมมสคควรกระบวนเบอน เหมอนแมเพอนชพชายจนปลายแดน
พจากไปไดแตรกมาฝากนอง มากกวาของอนอนสกหมนแสน
พอเปนคาผาหมทชมแทน อยาเคองแคนเลยทฉนไมทนลา
ดวยเกดความลามถงเพราะหงหวง คนทงปวงเขาคดฤษยา
จงหลกตวกลวบญคณบดา ไปแรมปาปมชวนจะบรรลย
แมอยดปรดเปรมเกษมสวสด ฤๅเคองขดขกเขญเปนไฉน
ฤๅแสนศขทกเวลาประสาใจ สนอาไลยลมหมายวาวายวาง
ฤๅพรอมพรกภกตรเพอนทเยอนยม ใหเปรมปรมประดพทธไมขดขวาง
จะปราบปรามหามหวงพวงมะปราง ใหจดจางจ าจากกระดากใจ
นราศเรองเมองแกลงแตงมาฝาก เหมอนขนหมากมงมตรพศมย
อยาหมางหมองของขดตดอาไลย ใหชนใจเหมอนแตหลงมงเถดเอย ฯ
ขอมลจาก vajirayana.org
ขอคดทไดจากเรอง
๑. การเปนคนชางสงเกต และสามารถน าขอสงเกตนน มาเขยนพรรณนาในรปของค าประพนธไดอยางงดงาม ท าใหผลงานนนๆมคณคาตอมวลมนษยอยางอมตะ
๒. ผลงานประพนธของสนทรภ นอกจากจะชใหเหนสจธรรมความจรงของชวตใหคตแงคด ใหรกเพอนมนษย รกธรรมชาต และมรดกทางวฒนธรรมอกดวย
๓. คณธรรมอนสงยงของมนษยอยางหนงกคอ ความกตญญตอผใหก าเนดตนและผมพระคณ บคคลใดไรคณธรรมขอน จะหาความเจรญในชวตไมไดเลย
