แนวทางการจัดบริการของ ...2013/02/03 · แนวทางการจ ดบร การของโรงพยาบาลส งเสร

แนวทางการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ท�เหมาะสมในบรบทอาเภอจกราช จงหวดนครราชสมา

โชคชย มานะธระ* พรหมพศษฐ โจทยก�ง** วราวชร ขจรรตนวณชย***

บทคดยอ

การศกษาน มวตถประสงคเพ�อศกษาระบบบรการปฐมภมในประเทศไทย การดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลภายหลงการประกาศนโยบายของรฐบาล และเสนอแนะการจดบรการของโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมในบรบทของอาเภอจกราช จงหวดนครราชสมา เปนการวจยเชงเอกสาร โดยผ วจยไดศกษาคนควาจากวรรณกรรมท�เก�ยวของท�เปนแหลงขอมลท งระดบปฐมภมและทตยภม มการวเคราะหขอมลแลวสรปผลและนาเสนอผลการวจย ผลการศกษาพบวา ระบบบรการปฐมภมเปนระบบบรการสาธารณสขท�มความหลากหลายและมความเปนอดมคตสง แตมความสาคญและจาเปน ตองไดรบการพฒนาใหเขมแขง เพ�อใหมศกยภาพในการรองรบปญหาท�สลบ ซบซอนมากย�งข นในอนาคต เปนระบบบรการท�ประชาชนสามารถเขาถงบรการไดอยางสะดวก เปนองครวมตอเน�องและมประสทธภาพ สามารถสรางความเปนธรรมในระบบสขภาพ ผลจากการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลพบวา สวนใหญจะเนนการปรบปรงดานโครงสรางพ นฐานและการจดบรการเชงรบ สวนการจดบรการเชงรกพบวายงไมครอบคลมทกกลมเปาหมาย สาหรบขอเสนอแนะการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมในบรบทของอาเภอจกราช ควรเนนการใชแนวคดของเวชปฏบตครอบครว โดยจดบรการเชงรกนาเชงรบ โดยดแล 8 กลมเปาหมายใหมประสทธภาพ พฒนาภาคเครอขายใหเขมแขง พฒนาการเย�ยมบาน การจดกจกรรมทนตสาธารณสข กจกรรมเภสชสาธารณสขและการคมครองผบรโภค กจกรรมการปองกนและควบคมโรคตดตอท�สาคญตามเกณฑมาตรฐานและประเมนผลสาเรจของกจกรรม

คาสาคญ : การจดบรการ, โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

Key words : Suitable Service Procedures , Tumbol Health Promotion Hospital

* โรงพยาบาลจกราช จงหวดนครราชสมา ** ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน *** ภาควชาทนตกรรมชมชน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

22

วารสารการพฒนาสขภาพชมชน มหาวทยาลยขอนแกน ปท� ( ฉบบท� + (กรกฎาคม – กนยายน +//0)

ABSTRACT

This research aims to study primary health service system in Tumbol Health Promotion in Jakkrarat District, Nakorn Ratchasima Province after the government’s announcement of the new policy and to suggest suitable process of Tumbol Health Promotion in the area.

This study was proceeded in a literary manner, by doing research from related primary and secondary document sources. Data analyses, conclusions and research presentations were carried out.The primary health service was found to be idealistic, important and contained great varieties although it seemed to require development and reinforcement to potentially support future complicated problems. Furthermore, it was found to be a service system which the public could access conveniently and without difficulties. It is holistic, continual, effective and maintaining equality in service health system. Most health service systems of Tumbol Health Promotion Hospital mainly emphasized on basic infrastructure improvement and the approach was a passive one and not aggressive thereby leading to incomplete coverage of target groups. Suggestions for improvement in the health services include increasing the number of personnel up to standardized level, bettering in-house information technology system, expanding appropriate medical frames and examination areas, improvising budget in accordance to the provincial criteria, supporting personnel skills enhancement in accordance to the personnel skill improvement network and maintaining clear and precise patients’ treatment procedures. In order to provide suitable services, complete coverage of target groups should be done and evaluated.

23


ภมหลงและเหตผล (Background and Rationale)

ปจจบนระบบบรการสาธารณสขของไทยไดแบงระบบบรการออกเปน 3 ระดบ คอ บรการปฐมภม (primary health care) เปนระบบบรการท�เนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน โดยมสถานอนามยหรอศนยสขภาพชมชน (บางแหงไดยกฐานะเปนโรงพยาบาลสง เสรมสขภาพตาบล) เปนหนวยบรการดงกลาว บรการทตยภม (secondary health care) เปนระบบบรการท�ม ง เ นนงานรกษาพยาบาลโดยแพทย เปนหลก แตยงคงมภารกจดานการสงเสรมปองกนโรคเชนเดยวกบบรการปฐมภม โดยมโรงพยาบาลชมชนท�ประจาอยตามอาเภอตางๆ เปนหนวยบรการดงกลาว และบรการตตยภม (tertiary health care) เปนระบบบรการท�ใหการรกษาโดยแพทยผ เช�ยวชาญเฉพาะทางซ�งประจาอยตามโรงพยาบาลท�วไป โรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลยตางๆ โดยมระบบสงตอเช�อมโยงประสานกนทกระดบ ซ� งระบบบร ก าร สาธ า รณ สขข อ งไท ยม ลกษ ณ ะเชนเดยวกบระบบสาธารณสขในสงคมตะวนตก แตระบบบรการปฐมภมจะเนนงานทางดานคลนกโรคเร อรงและระบบสงตอมากกวา (2) ท�ผานมามการพฒนาโครงสรางระบบบรการสขภาพอยางตอเน�องมาเปนลาดบ มการขยายตกและจานวนเตยงรวมท งก า ร ป ร บ ฐ า น ะ โร ง พ ย า บ า ลท� ว ไป เ ป น

โรงพยาบาลศนย เ พ�มข น แต กยงพบวาป ร ะ ช า ช น ม ป ญ ห า ก า ร เ ข า ถ ง บ ร ก า ร การกระจายของสถานพยาบาลและคณภาพข อ ง บ ร ก า ร ไม เ ท า เ ท ย ม กน ( 3 ) ใ น ป พ.ศ. 2535-2544 มโครงการทศวรรษแหงการพฒนาสถานอนามย (ทสอ.) ไ ดมการจดบรการแบบผสมผสานและเปนองครวมอยใกลชดชมชน บคลากรสามารถทางานไดหลายดาน เปนจดเช�อมระหวางชมชนกบบรการสาธารณสข แตกมจดออนหลายประการ เชน เนนพฒนาโครงสรางพ นฐานมากกวาพฒนาความสามารถของบคลากร และระบบเทคโนโลยและวชาการ (4) ซ�งจากผลสารวจสขภาพประชาชนไทยคร งท� 4 (2551-2552) เปรยบเทยบกบ คร งท� 3 (2547) พบวา มปจจยเส�ยงทางสขภาพเพ�มข น เชน ภาวะอวน ภาวะไขมนในเลอดสง การกนผกผลไมไมเพยงพอ ประชาชนไทย ไมรตววาเปนโรคเร อรง หรอกลมท�รวาเปนโรคเร อรงสวนใหญยงไมสามารถควบคมและดแลรกษาตนเองไดอยางถกตอง ซ�งภาวะดงกลาวมกนามาซ�งภาวะทพพลภาพในท�สด ทาใหมภาวะพ�งพงในการดารงชวต และตองการไดรบการดแลจากบคคลในครอบครวหรอสงคม (6) โรคท�พบบอยในผสงอายม 3 โรค ไดแก ความดนโลหตสง หวใจ และเบาหวาน ผ สงอายท�เปนโรคท ง 3 น จะมอ า ก า ร ทพ พ ล ภา พ ถ ง ร อ ย ละ 30 (7 ) ดวยปญหาภาวะสขภาพของประชาชนมความยงยากสลบซบซอนมากย�งข น การดแลผ ปวย

24


โรคเร อรงเปนภาระคาใชจายสง จาเปนจะตองมการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค (8) ในการใหบรการท�เปนองครวมและตอเน�อง โดยกระทรวงสาธารณสขไดเหนความสาคญในสวนน ไดพยายามพฒนาศกยภาพของสถานอนามย ซ�งเปนหนวยบรการปฐมภมภายใตช�อใหม คอ ศ นยส ขภาพชมชน (Primary Care Unit: PCU) ตามนโยบายการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา โดยไดจดทาเกณฑมาตรฐานบรการเพ�อรองรบคณภาพ (Health Care Accreditation: HCA) แ ล ะ พ ฒ น า ศ ก ย ภ า พ บ ค ล า ก ร ใ น ก า ร ใหบรการใหไดตมเกณฑมาตรฐานโดยมเปาหมาย 800 แหง ท�วประเทศไทยในป งบประมาณ 2547 – 2548 (9) ซ�งในป 2552 จงหวดนครราชสมา มหนวยบรการปฐมภมท�ผานการตรวจประเมน รบรองคณภาพมาตรฐานตาม HCA ระดบจงหวดจานวน 360 แหง จากท งหมดจานวน 387 แหง คดเปน รอยละ 93.02 (8) ซ�งตอมากรมสนบสนนบรการสขภาพ สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขและสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดเลงเหนความสาคญของการพฒนาคณภาพของหนวยบรการปฐมภมในรปแบบของเครอขายบรการโดยมงเนนเช�อมโยงระบบบรการระหวางปจจยนาเขา กระบวนการ รวมท งการบรหารจดการซ�งจะทาใหเกดการจดการเปนระบบท งองคกร โดยนากรอบคณภาพของ Malcom Baldridge National Quality Award มาประยกตใชเปน

กรอบในการพฒนา และไดจดทาเปนเกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (Primary Care Award: PCA) ซ�งกาหนดใหหนวยบรการปฐมภมของรฐนาไปปฏบตท�วประเทศ (10) ไ ด ม ก า ร ย ก ร ะ ด บ ส ถ า น อ น า ม ย เ ป นโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) โด ย ม ง เ น น ก า ร ป ร บ ป ร ง ร ะ บ บ บ ร ก า รสาธารณสขใหมคณภาพและประสทธภาพ ท�ดย�งข น และสงเสรมบทบาทของทองถ�นใหเขารวมผลตบคลากรสาธารณสขเพ�อกลบไปทางานในทองถ�น รวมท งพฒนาบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหม บาน จากการดา เนนงานพฒนาโรงพยาบาลส ง เ ส ร ม ส ข ภ า พ ต า บ ล ข อ ง ก ร ะ ท ร ว งสาธารณสขท�ผานมามหลายกจกรรมท�สามารถพฒนาประสบความสาเรจตามแนวทางการพฒนาระบบบรการปฐมภม แตกยงมหลายกจกรรมท� ตอง เผชญกบ ปญหาอปสรรคตางๆ ในการดาเนนงาน มการสนบสนนวสดครภณฑทางการแพทยอยางเพยงพอ มทมงานสหวชาชพตดตามดแลผ ปวยรวมกบ อสม. ทาใหการดแลผ ปวย เชงลกมากข น (11) การมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหาสาธารณสขบางแหงเปนรปธรรมท�ชดเจน อาเภอจกราชไดมเปาหมายในการยกระดบสถานอนามยเ ปน โรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบลในป 2552 จานวน 2 แหง ในป 2553 จานวน 1 แหง และในป 2554 อก 6 แหง ท� เหลอจะทาใหครบทกแหง

25


จากการดาเนนงานท�ผานมาในป 2552 – 2553 ท�มการรวมกนทางานในหลายภาคสวนท งเครอขายบรการทางการแพทย สานกงานสา ธ า ร ณ สข อ า เ ภอ จก ร า ช ส า นก ง า นสา ธา รณ สข จ งห วด นค รร า ชสมา แ ละสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทาใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอาเภอ จกราช สามารถจดกจกรรมบรการไดตามเกณฑมาตรฐานท�กระทรวงสาธารณสขกาหนด แตกมหลายกจกรรมท�ไมสามารถดาเนนการใหบรรลผลสาเรจได เชน ระบบเช�อมโยงขอมลการใหบรการกบโรงพยาบาลชมชนแมขาย มบางกจกรรมยงขาดความชดเจนในการปฏบต เชน ขอบเขตศกยภาพในการจดกจกรรมบรการสาธารณสขท ง 4 องคประกอบ กรอบการใชยา การพฒนาศกยภาพบคลากรเพ�อรองรบการพฒนา เปนตน เพ�อใหการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลประสบผลสาเรจตามป ร ช ญ า ร ะ บ บ บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม ด ง น นการศกษา แนวทางการจดบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสม ภายใตบรบทของอาเภอจกราช จะเปนการพฒนาระบบบรการปฐมภมใหเขมแขงและสามารถนาไปประยกตใชในบรบทอ�นๆ ท�มความคลายคลงกนไดตอไป

วตถประสงค (Objective) ศกษาระบบบรการปฐมภม ในประเทศไทย

ระเบยบวธศกษา (Methodology)

วสดทFใชในการศกษา เอกสารวชาการท�เปนขอมลปฐมภมและขอมลทตยภม และเวบไซตตางๆ ในการเปนขอมลในเอกสารเพ�อนามาศกษา วธการศกษา การวจยคร งน เปนการวจยเชงเอกสาร โดยศกษาระบบบรการปฐมภมในประเทศไทย การดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลภายหลงประกาศนโยบายของรฐบาล และเสนอแนะแนวทางการจดบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมใ น บ ร บ ท ข อ ง อ า เ ภ อ จ ก ร า ช จงหวดนครราชสมา โดยผวจยไดคนควาและรวบรวมขอมลจากวรรณกรรมท�เก�ยวของกบระบบบรการปฐมภมในประเทศไทยและการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผ ว จ ย ม เ ก ณ ฑ ส า ห ร บ ก า ร ค ด เ ล อ กประกอบดวย ความจรง (authenticity) ความถกตองนาเช�อถอ (credibility) การเปนตวแทน (representativeness) และความหมาย (meaning) ตามแนวทางของ Scott. (14)

การวเคราะหขอมล

ผ วจยใชการว เคราะหขอมลเชงเน อหา (content analysis) และเรยบเรยงประเดนตางๆ ใหชดเจน ซ�งประกอบดวย

w . บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม แ ล ะ ก า รสาธารณสขมลฐานในบรบทของไทย

26


x. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ความคาดหวงใหมในระบบบรการปฐมภม

y . บ ท เ ร ย น ก า ร ด า เ น น ง า นโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

z. ขอเสนอแนะการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมใ น บ ร บ ท ข อ ง อ า เ ภ อ จ ก ร า ช จงหวดนครราชสมา ผลการศกษา (Results)

1. ระบบบรการปฐมภมในประเทศไทย

ระบบบรการสาธารณสขหรอระบบสข ภา พจ ะ ห มา ย ร วม ถ ง ก จ ก รร ม ท า งสาธารณสขตางๆ ทกกจกรรมท�ทาใหสขภาพข อ ง ป ร ะ ช า ช น ด ข น เ ช น ก า ร บ ร ก า รสาธารณสขตางๆ ท งแผนปจจบนและแผนทางเลอก ท งดานสงเสรมสขภาพปองกนโรค การรกษาและฟนฟสภาพรางกายของแตละบคคล นอกจ ากน นยง รว มถ ง กจกรร มทางดานสาธารณสขท�เก�ยวของ ตลอดจนกจกรรมทางสงคมอ�นๆ ท�มจดมงหมายเพ�อสขภาพ (15)

บรการปฐมภม หมายถง การให บรการท� บานและในชมชน ผ ใ หบ รการประกอบดวย แพทยเวชปฏบตท �ว ไป (General Practitioners: GP) และผ ให บรการอ�นๆ ท�อยในชมชน เชน ผดงครรภ พยาบาลชมชน เภสชกรชมชนและบคลากรอ�นๆ ซ�งมพฒนาการควบคกบดานการแพทย

ลกษณะของหนวยบรการปฐมภม เปนระบบบรการสาธารณสขท�อยใกลชดกบชมชนมากท�สด ดงน นลกษณะของหนวยบรการจงมความหลากหลายตามสภาพบรบทของแตละพ นท� ต งแตระดบสถานอนามย ศนยเทศบาล ศนยสขภาพชมชน สวนหน�งของโรงพยาบาลชมชน สวนหน�งของโรงพยาบาลท�วไป สวนหน�งของโรงพยาบาลศนยหรอหนวยบรการอ�นๆ (19) ดวยช�อเรยกของหนวยบรการปฐมภมมความหลากหลาย นกวชาการสวนใหญมกจะใหความสาคญกบการอธบายคณลกษณะของหนวยบรการปฐมภ ม ม า ก ก ว า ซ� ง บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม จ ะ มคณลกษณะท�เตมรปแบบ ดงน (16)

1. First Contact Point เปนท�แรกท�คนไปใชบรการหรอเปนประตสระบบบรการ

2. Continuous เปนบรการท�มการดแลตอเน�องไมใชบรการเปนคร งๆ เทาน น

3. Comprehension เปนบรการท�เ ขาอกเ ขาใจและเอาใจใสในเหตปจจยทางดานสงคม จตวทยา

4. Co-ordination and Advocate เปนบรการท�ชวยเช�อมประสานกบบรการ ทตยภม ตตยภม นอกจากการสงตอผ ปวยแลวจะชวยช แนะเก�ยวกบสทธดานสขภาพและใหคาแนะนาเก�ยวกบบรการสขภาพ

5. Community Participation การมสวนรวมการมปฏสมพนธและมสมพนธภาพท�ดกบชมชนเปนหน�งเดยวกบชมชน

27


ผลการพฒนาระบบบรการปฐมภมของเครอขายบรการทางการแพทยและสาธารณสขอาเภอจกราช ทาใหหนวยบรการปฐมภมสามารถรองรบการใหบรการผ ปวยไดดข น ผ ปวยเร อรง เชน โรคเบาหวานท�ไมมอาการแทรกซอนไดกลบไปรบบรการใกลบาน โดยมทมสหสาขาวชาชพจากโรงพยาบาล แมขายรวมออกไปใหบรการ (20) ผลการประเมนหนวยบรการปฐมภมต า ม เ ก ณ ฑ ค ณ ภ า พ ข อ ง ส า น ก ง า นหลกประกนคณภาพแหงชาต 5 หมวด ไดแก ศกยภาพในการจดบรการ การจดระบบบรการสาธารณสข บคลากร การบรหารจดการ สถานท� อปกรณ เคร�องมอท�จาเปน พบวา หมวดท�ไมผานเกณฑมาตรฐานไดแก หมวดท� 2 การเย�ยมบาน ความตอเน�องในการบรการ ความเปนองครวม หมวดท� 3 บคลากรไมเพยงพอ เชน เภสชกรและบคลากรอ�นๆ หมวดท� 5 การใหบรการแพทย แผนไทยภ า ย ใ น ห น ว ย บ ร ก า ร ป ฐ ม ภ ม ซ�งสถานท�อปกรณเคร�องมอ บคลากรยงไมพ รอม และการจด ใ หบ รการตรวจทางหองปฏบตการภายในหนวยบรการปฐมภมไมไดตามเกณฑ ผลการสารวจความพงพอใจของผมารบบรการพบวา หนวยบรการปฐมภมสวนใหญมอตราความพงพอใจมากกวารอยละ 90 (20)

2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ในป 2552 โดยยกระดบสถานอนามยเ ปนโรงพยาบาลสง เส รมสขภาพตาบล (รพ.สต.) และสงเสรมบทบาทของทองถ�นใหเขามารวมผลตบคลากรสาธารณสข รวมถงพฒนาบทบาทอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) ใหมศกยภาพมากย�งข น (22) สามารถสรปลกษณะท�สาคญของโ ร ง พ ย า บ า ล ส ง เ ส ร ม ส ข ภ า พ ต า บ ล ไดดงตอไปน (22)

w. เปนหนวยบรการสขภาพท�มเขตพ นท�รบผดชอบในระดบตาบลอยางชดเจน โดยมเครอขายรวมกบสถานอนามยหรอหนวยบรการสขภาพอ�นๆ ในตาบลใกลเคยง

x. มบคลากรท�มความรและทกษะแบบสหสาขาวชาและสามารถในการทางานเปนทม ท งในดานการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาลและฟนฟสมรรถภาพรวมท งการปรบเปล�ยนพฤตกรรมสข ภ า พ ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ท ง ใ น ก ล ม ท� ม ความเส�ยง กลมท�มความเจบปวย และกลมท�มสขภาพแขงแรง

y. เนนการมสวนรวมของประชาชน องคกรปกครองสวนทองถ�น ภาคราชการ เอกชนและทกๆ ภาคสวน ท งในดานการจดบรการสขภาพ การเงนการคลง การพฒนากาลงคน และการสรางความเขมแขงของชมชน รวมท งการควบคมกากบระบบบรการ ท งน เพ�อใหเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

28


ต า บ ล ใ ห เ ป น ห น ว ย ง า น ใ น ก า กบ ข อ งประชาชน

z. เปนระบบบรการท�สนบสนนการปฏ รประบบบรหารจดการ เ พ� อ ใ ห เ กดลกษณะ 3/4 ประสานคอ ราชการ ทองถ�น ประชาชน และภาคเอกชน โดยมเปาหมายเพ�อใหเกดระบบท�มความย�งยน มประสทธภาพ และสนบสนนความเปนธรรมทางสขภาพ

�. เปล�ยนระบบแนวคดในการมองพ นท�การใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เชน การใชบานเปนเรอนผ ปวย การพฒนาศกยภาพผดแลผ ปวยในครวเรอนใหเปนพยาบาลระดบภาคประชาชน หรอพ น ท� ข อ ง ต า บ ล ท ง ห ม ด เ ป น พ น ท� ข อ งสานกงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

�. ควรเปนรปแบบการจดระบบบรการเชงรกท�มความยดหยนสอดคลองกบบรบท ความพรอมและศกยภาพของชมชน รวมท งสภาพปญหาสาธารณสขในพ นท�

�. มการใหบรการสขภาพท�เช�อมโยง กบบรการสขภาพในระดบอ�น และมระบบการจดการผ ปวยรายกรณ ท งน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรเนนการใหบรการเชงรกเก�ยวกบการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคในประชากรเปาหมาย 6 กลมหลก ไดแก ประชาชนท�วไป ผสงอาย เดกแรกเกดจนถง 5 ป สตรมครรภ ผ พการและกลมผ ปวยเร อรง ภายหลงเพ�มเตมกลมผ ปวยจตเวช ผ ปวย ยาเสพตด รวมเปน 8 กลมในปจจบน

3.บ ท เ ร ย น ก า ร ด า เ น น ง า น

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

จากการศกษาการดาเนนงานของบทเรยนการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมส ข ภ า พ ตา บ ล ใ น พ น ท� 6 พ น ท� ไ ด แ ก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเขตอาเภอหลมสก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลศรฐาน อาเภอปาต ว โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลส�ประสาน อาเภอดาเนนสะดวก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเมองงาย อาเภอเชยงดาว โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานทง อาเภอนาว และ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเขตอาเภอจกราช พบประเดนท�สาคญดงน

w. ดานบรหารจดการ การดาเนนงาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแตละแหงมแนวทางคลายคลงกน เชน การแตงต งคณะกรรมการจากภาคสวนตางๆ การจดต งกองทนดาเนนงานเชงรกและสนบสนนการหาอตรากาลงคนเพ�มเตมโดยสงนกเรยนทนไปศกษาในหลกสตรตางๆ ท งน เพราะสวนใหญไดตนแบบมาจากแนวทางการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของอาเภอหลมสก

x. ดานการจดบรการ การจดบรการเชงรบ พบวา ทกแหงมการพฒนาการจดบรการ เชงรบอยางเตมท� เชน การปรบปรงโครงสรางอาคารสถานท� และภมทศนใ หสวยงาม การเพ�มกรอบการเบกจายยา การพฒนาศกยภาพบคลากรโดยเฉพาะพยาบาลวชาชพ

29


ไดพฒนาศกยภาพในการดแลผ ปวย พบวา การจดบรการของพ นท� ท�ศกษา ยงไมมรปแบบท�ชดเจนและมความหลากหลาย เชน บางแหงใชวทยชมชนเปนส�อประชาสมพนธในชมชน บางแหงมการจดอบรมอาสาสมครเพ�อดแลคนพการ บางแหงเนนการเย�ยมบานเฉพาะรายท�จาเปนโดยไมเนนปรมาณ การบรการเชงรกตามกลมเปาหมายท�สาคญ 8 กลม ยงไมเปนรปธรรมท�ชดเจน รวมท งการจดบรการเชงรกในโรงเรยน ศนยเดกเลก และ

สถาบนทางศาสนา กจกรรมเชงรกท�สาคญ ท�เหนได ดงน น การกาหนดการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมภายใตบรบทของแตละพ นท� จงมความจาเปนอยางย�ง เพ�อใหสอดคลองกบปญหาของพ นท�ท�มความหลากหลายและมลกษณะจาเพาะ ตลอดจนข นอยกบความพรอมทาง ดานศกย ภาพการด า เ นนงานขอ งโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในแตละเครอขายดวย

ตารางทF 1 อตรากาลงบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงานปฐมภม อาเภอจกราช หนวยบรการ

ปฐมภม ประชากร พยาบาล

วชาชพ นกวชาการสาธารณสข

เจาพนกงานสาธารณสข

เจาพนกงานทนตสาธารณสข

รวม อตราสวน/ประชากร

หนโคน 6,919 2 1 1 - 4 1,730

ตะแบง 8,014 2 2 1 1 6 1,603

สสก 8,415 2 2 1 - 5 1,683

บานบ 5,002 1 1 2 - 4 1,251

โคกพระ 2,423 2 1 1 - 4 606

ละกอ 9,831 2 2 2 1 7 1,404

ดงพลอง 8,685 2 1 2 1 6 1,737

หนองขาม 9,986 2 2 1 1 6 1,658

จกราช 12,715 5 1 1 - 7 1,816

รวม 71,950 20 13 11 4 48 1,499

30


วจารณ (Discussion)

จากการศกษาการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมในบรบทของอาเภอจกราช จงหวดนครราชสมา พบวายงมปญหาอปสรรคในการจดบรการท งเชงรกและเชงรบ โดยเฉพาะอยางย�งการขบเคล�อนนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลยงไมสงผลกระทบถงชมชน หม บาน เทาท�ควร ผ วจยมความหวงวา นโยบายดงกลาวคงไมกลบเขาสรปแบบเดมของการพฒนาระบบบรการปฐมภมดงท�ผานมา โดยผ วจยเช�อวา การบรหารจดการท�ด เนนการวางจดบรการครอบคลมศนยแพทยชมชน การวางแผนกาลงคน มระบบการสรางแรงจงใจในการทางาน การปลกฝงทศนคตท�ดตองานบรการเชงรก และมเวทแลกเปล�ยนเรยนรในประสบการณการทางานรวมกนอยเสมอ จะเปนทางออกสาคญในการพฒนาระบบสขภาพของคนไทย นอกจากน แนวทางการศกษาระบบบรการปฐมภมหรอการพฒนาการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอนาคต ควรศกษาวจยดานการจดบรการเชงรก โดยจาแนกการศกษาตามแตละกลมเปาหมายเพ�อใหพบแนวทางปฏบต ท�ชดเจน ซ�งจะเปนประโยชนและคณปการตอระบบบรการปฐมภมและท�สาคญท� สดค อ การบรรลสขภาวะของประชาชน

ขอยต (Conclusions)

โดยสรปลกษณะบรการปฐมภมของประเทศไทย เปนบรการท�อยใกลชดชมชน มลกษณะท�สาคญพอสรปไดดงน

w. เปนบรการอยางเขาใจ เปนองครวม โดยดแลท ง รางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ

x. เปนบรการท�มการดแลอยางตอเน�อง เปนรายบคคล ต งแตเ กดจนถงเสยชวต ดแลท งในสถานบรการ และตดตามเย�ยมดแลถงชมชน

y. เปนบรการท�ชวยเช�อมประสานกบหนวยบรการอ�นๆ เชน ทตยภม ตตยภม หรอการบรการในระดบเดยวกน นอกจากระบบการสงตอแลวยงชวยช แนะสทธดานสขภาพ และตาแหนงดานการบรการสขภาพอ�นๆ

z. การมสวนรวมท งการเขาไปมสวนรวมกบชมชนในกจกรรมตางๆ และเปดโอกาสใหชมชนมสวนรวมในการจดบรการ โดยมเปาหมายท�สาคญคอการมสมพนธภาพท�ดกบชมชน และทาใหชมชนมความเขมแขง พ�งตนเองทางดานสขภาพในเบ องตนได สาหรบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท�เหมาะสมภายใตบรบทของอาเภอจกราช จงหวดนครราชสมา ผวจยมขอสรปดงน w. ดานการบรหารจดการ ควรเพ�มบคลากรใหเพยงพอตามกรอบอตรากาลง โดยเฉพาะพยาบาลวชาชพ ควรปรบปรง

31


ระบบเทคโนโลยสารสนเทศใหเช�อมตอกบโรงพยาบาลแมขายไดตลอดเวลา ปรบปรงเวชภณฑยา และปรบปรงแนวทางการรกษาเพ�มเตม ปรบปรงโครงสรางอาคารสถานท�จดรอรบบรการของผ ปวยนอกบางแหง รวมท งจดบรการแพทยแผนไทย เพ�มสดสวนการจดสรรงบประมาณตามเกณฑคณภาพงาน และตามนโยบายของเค รอขายบรการ ใหมากข น จดอบรมและฝกทกษะบคลากรดานเวชปฏบตครอบครว ตลอดจนจดเวทสรปบทเรยนการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอยางสม�าเสมอ ดานการจดบรการ - การจดบรการเชงรบ ควรพฒนาคลนกบรการ โดยเฉพาะคลนกโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และการแพทยแผนไทย ใหไดตามเกณฑมาตรฐาน - การจดบรการเชงรก ควรเนนการจดบรการใหครอบคลมกลมเปาหมายไดแก กลมเดก กลมวยรน กลมสตร กลมผ พการ กลมผ สงอาย กลมผ ปวยจตเวช กลมผ ตด ยาเสพตด กลมผ ปวยเร อรง โดยมการตดตามประเมนผลในแตละกจกรรมท�ดาเนนการอยางตอเน�อง และนาเสนอผลการดาเนนงานในเวทแลกเปล�ยนเรยนรเพ�อแสวงหาโอกาสในการพฒนางานเชงรกตอไป

กตตกรรมประกาศ (Acknowledgements)

รศ.ดร.มานพ คณะโต ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

เจาหนาท�โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อาเภอจกราช

เอกสารอางอง (References)

1. ชมรมสถานอนามยแหงประเทศไทย. ประวตของสถานอนามย 2553: Available from: http://www.hcothai.com/History/history.aspx.

2. ลอชย ศรเงนยวง, พงษสภาพ ย. พฒนาการ

และขอเสนอทศวรรษทFสF งการสาธารณสขมลฐานไทย. งานมหกรรมสขภาพชมชน 2552; 18-20 กมภาพนธ 2552 ; อมแพคคอนเวนช�นเซนเตอร

เมองทองธาน ; 2552. p. 52, 81-2. 3. สพตรา ศรวนชชากร. สถานการณของ

บรการสาธารณสขระดบตน/บรการดานแรก. วารสารการ

วจยระบบสาธารณสข. 2539 ธนวาคม 2539 ; 4 : 281- 2.

4. อกฤษฎ มลนทางกร, และคณะ. ภาพลกษณของสถานอนามยในสองทศวรรษและกลยทธใน การพฒนา. วารสารการวจยระบบ

32


สาธารณสข. 2539 ธนวาคม 2539 ; 4 : 310-2.

5. สพตรา ศรวนชชากร. บรการปฐมภม. ประเทศไทย: สานกงานโครงการปฎรประบบรการสาธารณสข ; 2554.

6. การสารวจสขภาพประชาชนไทยโดย

การตรวจรางกายครงทF 4 [database on the Internet]. สถาบนวจยระบบสาธารณสข 2552 [cited 26 พฤศจกายน 2553]. Available from:http://by156w.bay156.mail.line.com/default.aspx?wa=wsignin1.0.

7. กรมอนามย. การสงเสรมสขภาพและอนามยสFงแวดลอมแหงชาต ครงทF 3. การประชมวชาการสงเสรมสขภาพและอนามยส�งแวดลอมแหงชาตคร งท�3 ; 15 ธนวาคม 2552 : กรมอนามย ; 2552.

8. สานกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา. รายงานประจาป 2552. ประเทศไทย 2553.

9. สาเรง แหยงกระโทก, มงคลศร ร. คมอศนยสขภาพชมชนหนทางสระบบบรการทFพงประสงค : สานกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา, ประเทศไทย 2545.

10. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. เกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภมกรงเทพมหานคร. : กรมสนบสนนบรการสขภาพ, ประเทศไทย 2553.

11. ชชย ศภวงศ, และคณะ. คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล. ประเทศไทย 2552. p. 17.

12. สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล "สายสมพนธใหม". : สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, กรงเทพฯ ประเทศไทย2552. p. 11-5.

13. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เมองงาย. พฒนาการและขอเสนอแนะโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเมองงาย. 2552. p. 17.

14. Scott., editor. Primary care/Specialty care in the Era of multimorbility. 19th WONCA World Conference of Family Doctors 2010; Cancun Mexico.

15. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. การบรการจดการเพFอการพฒนางานสาธารณสข. กรงเทพฯ ประเทศไทย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2554.

33


16. ยงยทธ พงษสภาพ. ยก "บรการปฐมภม"

ออกนอกโรงพยาบาล:

การพฒนาบรการปฐมภม

ในประเทศไทย. : สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, ประเทศไทย 2552.

17. สมฤทธ� ศรธารงคสวสด�. ขอเสนอการ

พฒนาระบบบรการปฐมภม

ภายใตกระทรวงสาธารณสข.

ประเทศไทย: สถาบนวจยระบบ

สาธารณสข ; 2552.

18. โกมาตร จงเสถยรทรพย. สขภาพปฐม

ภมบรการปฐมภมจากปรชญาส

ปฏบตการสขภาพมต ใหม: มด

กราฟฟค กรงเทพฯ ; 2551.

19. โรงพยาบาลจกราช. การพฒนาระบบ

บรการปฐมภมอาเภอจกราช. : โรงพยาบาลจกราช,

จงหวดนครราชสมา ประเทศไทย

2554.

20. สานกงานสาธารณสขอาเภอจกราช. การจดสรรงบประมาณตาม

เกณฑคณภาพ. : สานกงาน

สาธารณสขอาเภอจกราช,

จงหวดนครราชสมา ประเทศไทย

2553.

21. เกรยงศกด� วชรนกลเกยรต. บทเรยน

บรหารจดการบรการปฐมภม

ภายใตระบบหลกประกนสขภาพ

ถวนหนา. วารสารวจยระบบ

สาธารณสข. 2550 ; 1: 255 - 68.

22. กระทรวงสาธารณสข. โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล. :

กระทรวงสาธารณสข ประเทศไทย

2552.

34


Documents

แนวทางการจัดบริการของ ...2013/02/03 · แนวทางการจ ดบร การของโรงพยาบาลส งเสร