แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 27

ไซนสอกเสบเฉยบพลน(Acute rhinosinusitis)

บทนำาไซนสอกเสบ เปนการอกเสบจากการตดเชอของเยอบไซนส ในทนจะ

หมายถงไซนสอกเสบทเกดจากเชอแบคทเรย มกพบเปนภาวะแทรกซอนของ

โรคหวดซงพบไดประมาณรอยละ5-10ของเดกทเปนโรคหวด1,2สามารถเกดได

ทกกลมอายรวมทงในเดกทารก

คำาจำากดความ3-5

โรคไซนสอกเสบ หมายถง โรคหรอภาวะทมการอกเสบของเยอบไซนส

ตงแต1ไซนสขนไปโดยอาจเกดจากสาเหตใดกไดแบงเปน5กลมตามระยะ

เวลาและอาการทเปนไดแก

1. ชนดเฉยบพลน (acute bacterial rhinosinusitis) หมายถง การ

อกเสบของเยอบไซนสทเปนมานอยกวา 4 สปดาห และอาการ

หายไปอยางสมบรณ

2. ชนดกงเฉยบพลน (subacute bacterial rhinosinusitis)หมายถง

การอกเสบของเยอบไซนสทเปนอยางตอเนองมาจากชนดเฉยบพลน

แตมอาการไมเกน12สปดาหและอาการหายไปอยางสมบรณ

3. ชนดเรอรง (chronic rhinosinusitis) หมายถง การอกเสบของ

เยอบไซนสทมอาการตอเนองเปนเวลานานกวา 12 สปดาห ผปวย

ยงมอาการหลงเหลออยไดแกไอมน�ามกหรอคดจมก

4. ชนดเฉยบพลนทกลบเปนซำา (recurrent acute bacterial rhino-

sinusitis) หมายถง การอกเสบของเยอบไซนสชนดเฉยบพลนทม

28

การกลบเปนซ�า3ครงใน6เดอนหรอ4ครงใน12เดอนแตละครง

เปนนานกวา7วนแตไมเกน4สปดาหและการอกเสบหายไปอยาง

สมบรณทกครงและมชวงหางแตละครงอยางนอย10วน

5. ชนดเรอรงและมการกำาเรบเปนชนดเฉยบพลน (acute bacte-

rial rhinosinusitis superimpose on chronic rhinosinusitis)

หมายถง การอกเสบของเยอบไซนสทเปนเรอรงและผปวยมอาการ

เลวลงทนทหรอมอาการอกเสบของไซนสเกดขนใหม อาการอกเสบ

ของไซนสทเปนอยางเฉยบพลนทเกดขนใหมหายไปหลงจากมอาการ

ไมเกน4สปดาห

ในบทความนจะเนนเฉพาะชนดเฉยบพลน (acute bacterial rhinosinusitis)

สาเหตและระบาดวทยาการอกเสบของmaxillarysinusและethmoidsinusเกดไดตงแตวยทารก

frontal sinusพบการอกเสบไดในชวงวยเรยน สวน sphenoid sinus มความ

ส�าคญทางคลนกหลงอาย10ป6หากมการอกเสบของsphenoidsinusมกไม

พบเพยงแหงเดยวแตจะพบการอกเสบของไซนสอนๆรวมดวยเปนpansinusitis

เชอกอโรคปกตโพรงไซนสเปนทปราศจากเชอโรค จะพบเชอโรคไดกตอเมอมการ

อกเสบเกดขน การสงเพาะเชอจากจมกหรอ nasopharynx อาจจะไมไดเชอกอ

โรคทท�าใหเกดไซนสอกเสบ วธทถกตองในการหาเชอกอโรคทเปนสาเหตควร

ท�าโดยการเจาะผานantrumซงเปนหตถการทท�าไดยากในเดกในประเทศไทย

ขอมลทเกยวกบเชอทเปนสาเหตของไซนสอกเสบทไดจากวธนมเฉพาะใน

ผใหญ7พบวาเชอทพบบอยทสดคอH. influenzae รองลงมาคอS. pneumo-

niae และKlebsiella spp. รวมทงพบanaerobeแตไมพบเชอM. catarrhalis

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 29

การศกษาในตางประเทศในผปวยทกกลมอาย เชอทพบบอย ไดแก

S. pneumoniae, nontypeable H. influenzae8โดยจะพบบอยในทกกลมอาย

สวนM. catarrhallisพบบอยในเดกมากกวาวยรนหรอผใหญ

การศกษาเกยวกบสาเหตของไซนสอกเสบในเดกไทยสวนใหญเปนขอมลท

ไดจากการเพาะเชอจากสงคดหลงบรเวณโพรงจมก(nasopharyngealsecretion)

พบเชอS. pneumoniaeมากทสด9-11

นอกจากนนยงพบวาH. influenzaeและM. catarrhalisอาจสรางbeta-

lactamaseท�าใหดอตอamoxicillinเชอS. pneumoniaeกพบปญหาการดอยา

penicillin สงขนถงรอยละ 25 โดยรอยละ 50 เปนชนด intermediate และอก

รอยละ50เปนชนดhighlyresistance4

ลกษณะอาการทางคลนกโดยทวไปเดกทเปนโรคหวดจากเชอไวรสจะมการอกเสบเขาไปในโพรง

ไซนสดวยอยแลวท�าใหบางคนเรยกโรคหวดวาเปนacuteviral rhinosinusitis

ซงจะหายไปพรอมกบโรคหวดธรรมดา

เราควรนกถงไซนสอกเสบเฉยบพลนทเกดจากเชอแบคทเรย (acute

bacterial rhinosinusitis) เมอมอาการของโรคหวดเรอรงนานหรอรนแรงกวา

ปกตดงน

1. อาการของโรคหวดทเปนแบบตอเนอง (persistent upper res-

piratory symptoms) คอ มน�ามกและไอทไมดขนตดตอกนนานกวา 10 วน5

โดยน�ามกมกขนเหลองแตอาจมสขาวหรอใสกได4,12-14หรออาการแยลงหลงจาก

เปนไขหวดมาแลว 5-7 วนรวมกบมอาการไอแหงหรอมเสมหะจากน�ามกไหล

ลงคอในเวลากลางวน13 ผปวยอาจไอมากขนในเวลากลางคน แตการไอเวลา

กลางวนมความจ�าเพาะตอโรคไซนสอกเสบมากกวา ไมเหมอนโรคหวดธรรมดา

ทจะมอาการมากทสดใน7วนแรกและคอยๆดขนเอง16,17ถามอาการไอเฉพาะ

30

กลางคนควรนกถงภาวะ postnasal drip จากโรคเยอบจมกอกเสบจากภมแพ

โรคหดหรอcoughvariantasthma14

ภาพท 1 อาการของผปวยทเปนโรคหวดทเกดจากเชอไวรสDeMuriG,WaldER.Acutebacterialsinusitisinchildren.PediatricsinReview2013;34(10):429-437;DOI:10.1542/pir.34-10-429

2. อาการของโรคหวดทเปนแบบรนแรง (severe upper respiratory

symptoms)ไดแกมไขสงกวา39oซและน�ามกขนเปนหนองโดยเกดขนพรอมๆ

กน และเปนตดตอกน 3-4 วน5,17 โดยทสาเหตของไขไมไดเกดจากการตดเชอ

ทอวยวะอน บางรายอาจมการบวมบรเวณรอบตาหรอกดเจบบนใบหนา14 หรอ

ปวดศรษะมากรวมดวย

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 31

อาการอนๆ ของไซนสอกเสบ ไดแก เจบคอ หออ12 ลมหายใจมกลน

(halitosis)เสยงขนจมกเยอบจมกแดงกดเจบบรเวณไซนสpostnasaldrip14

ไมไดกลนและปวดฟน13เปนตน

เดกเลกอาจมอาการกระวนกระวาย เบออาหาร และออนเพลย สวนใน

เดกโตอาจมอาการปวดบรเวณตางๆ ตามต�าแหนงของไซนส ไดแก บรเวณ

โหนกแกม เหนอคว ระหวางหวตา บรเวณขมบและทายทอย ในกรณทการ

อกเสบเกดกบmaxillary, frontal,anteriorethmoid,posteriorethmoidและ

sphenoid sinus ตามล�าดบ14 อาการปวดทบรเวณใบหนา พบไดนอยมากใน

เดกเลก2,19,20

การตรวจรางกาย พบน�ามกเขยว แตในเดกเลกอาจพบวามน�ามกใส

มกตรวจพบเสมหะขนหรอลกษณะเปนหนองทดานหลงคอ (postnasal drip)

อาจมไข ตอมน�าเหลองทคอโต คอแดง ในเดกโตอาจกดเจบบรเวณไซนสหรอ

เคาะเจบทบรเวณฟนกรามบนและอาจพบมการบวมรอบตา

การตรวจสองจมก (anterior rhinoscopy) แนะน�าใหใช otoscope ซง

สามารถใชไดในเดกทกอาย โดยดนรจมกขนเลกนอย เพอดลกษณะเยอบจมก

สน�ามกและnasalseptumจะพบมturbinateบวมเหนน�ามกเขยวเหลองออก

มาจากmiddlemeatusความผดปกตทตรวจพบถาเปนในระยะเฉยบพลนอาจ

เปนขางเดยวหรอสองขางแตในรายทเปนเรอรงมกเปนทงสองขาง[C1+]

การตรวจพบดงกลาวรวมกบประวตอาการทชดเจนกเพยงพอในการ

วนจฉย โดยเฉพาะอยางยงในเดกอายนอยกวา 6 ป ผปวยบางรายทไมตอบ

สนองตอการรกษา อาจมความจ�าเปนตองใชเครองมอพเศษ ไดแก flexible

nasopharyngoscope, rigid bronchoscope เพอชวยใหมองเหนรายละเอยด

ในจมกจนถงดานหลงคอและตอมอะดนอยดไดชดเจนมากขน13,21[C1+/-]

32

การตรวจทางหองปฏบตการ

การถายภาพรงสไซนสโดยทวไปไมมความจ�าเปน ยกเวนในกรณทตองการวนจฉยแยกจาก

โรคอนๆหรอในผปวยทไมตอบสนองตอการรกษา [C1 +] ภาพรงสไซนสถาย

ในทาanteroposterior, lateral,submental-vertexและWaterความผดปกต

ทพบไดแกการมฝาทบทงหมดของไซนสเยอบไซนสหนาตงแต4มม.ขนไป

หรอมระดบลมและน�าอยภายในโพรงไซนส อยางไรกตาม ความผดปกตของ

ภาพรงสไซนส อาจพบไดในผทไมไดเปนไซนสอกเสบ ยกเวนการพบระดบลม

และน�าภายในโพรงไซนสซงมความแมนย�าสงในการวนจฉย19,22,23ทารกทมการ

บวมของเยอบไซนสmaxillaryเพยงเลกนอยหรอผปวยทมการตดเชอไวรสของ

ทางเดนหายใจสวนบนอาจใหภาพรงสไซนสทมลกษณะขนทบทงหมดได2,22,24-28

ดงนนการแปลผลความผดปกตจากภาพรงสตองค�านงถงอาการทางคลนกรวม

ดวยเสมอ

การท�าCTscanใหผลแมนย�ากวาการถายภาพรงสธรรมดา25,29อยางไร

กตามอาจพบความผดปกตของCTscanในผปวยทไมไดเปนไซนสอกเสบได

เชนกน24,30-32[C1+/-]

ดงนน การตรวจภาพรงสไมมความจ�าเปนในการวนจฉยไซนสอกเสบ

เฉยบพลนในเดกเพราะอาการทางคลนกกเพยงพอทจะใหการวนจฉยไดแตใน

รายทมอาการเปนอยนานอาการไมดขนหลงใหการรกษาสงสยภาวะแทรกซอน

เปนเรอรงหรอตองการสงตรวจเพอพจารณาท�าผาตดแนะน�าใหท�าCTscan4,29,33

โดยถายเฉพาะทาcoronalและไมตองฉดสารทบรงส[C1+]

เฉพาะในรายทสงสยมภาวะแทรกซอนทระบบประสาทหรอทตา เชน

proptosisหรอการทบวมของentraocularmusclesผดปกตควรสงตรวจCT

scanและฉดสหรอMRIและฉดส34[C1+]

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 33

การเกบสงคดหลงจากรเปดไซนสบรเวณ middle meatus ส�าหรบสถานบรการทสามารถสงตรวจเพาะเชอจากสารคดหลงได อาจ

เกบสารคดหลงเพอใชเปนขอมลบอกเชอทเปนสาเหต โดยกอนเกบเพาะเชอ

แนะน�าใหยาเพอใหเสนเลอดหดตวเฉพาะทเชน0.25%phenylephrinehydro-

chlorideหยอดจมกแลวใชwire-cottonswabเกบน�ามกจากบรเวณรเปดไซนส

โดยเกบทงสองขาง35[C1+]

การเจาะดดไซนสโดยแพทยโสต ศอ นาสกโดยทวไปไมมความจ�าเปนตองท�า ยกเวนมขอบงช ไดแก ผ ปวยท

ไมตอบสนองตอการรกษาดวยยาตานจลชพหลายชนดหรอมการปวดทบรเวณ

ใบหนาอยางรนแรง มโรคแทรกซอนของเบาตาหรอภายในสมองควรสงผปวย

ปรกษาแพทยเฉพาะทางโสต ศอ นาสก เพอพจารณาเจาะดดไซนสเพอสง

เพาะเชอแบคทเรยทงaerobeและanaerobeและสงยอมสแกรม[C1+]

การรกษาจดมงหมายหลกในการรกษาผปวยเดกทมภาวะไซนสอกเสบเฉยบพลน

คอ14การก�าจดเชอกอโรคใหหายขาดจากอาการของโรคปองกนภาวะแทรกซอน

ลดการบวมของเนอเยอในจมกและโพรงไซนส การระบายหนองจากโพรงไซนส

ไดอยางปกตเพอชวยเพมประสทธภาพในการท�างานของโพรงไซนส

1. การรกษาประคบประคองตามอาการการรกษาดวยวธดงตอไปนยงมการศกษานอย และไมมผลสรปทชดเจน

จงควรพจารณาเปนรายๆไป4,5,12,14,17,36ไดแก

1) Antihistamine พจารณาใหเฉพาะในกรณทมภมแพรวมดวย14,37

[C1+] ควรเลอกใชยารนใหม (2nd generation) เพราะมอตราสวนระหวาง

ประสทธภาพความปลอดภยและเภสชจลนศาสตรเปนทนาพอใจกวา1stgenera-

tion3,38,39[C1+]

34

2) Decongestant ชวยลดการบวมของเยอบจมก ท�าใหหนองในโพรง

ไซนสระบายออกงายขนและผ ปวยร สกสบายขน อาจน�ามารกษาทงภาวะ

เฉยบพลนและเรอรงโดยใหเปนครงคราว แตไมใหระยะยาว3 [C1+] เนองจาก

อาจท�าใหน�ามกขนเหนยว นอกจากนท�าใหเสนเลอดหดตว จงมเลอดไปเลยง

เยอบจมกลดลงท�าใหoxygentensionต�าลงและยาตานจลชพเขาสโพรงไซนส

ไดลดลง4 การใหยาชนดหยอดเฉพาะทตดตอกนนานเกน 5 วนท�าใหมโอกาส

เกด rhinitismedicamentosa ได สวนยารบประทานอาจเกดผลขางเคยงจาก

การกระตนระบบประสาทadrenergicไดแกกระสบกระสายใจสนนอนไมหลบ38

3) Intranasal corticosteroids มฤทธลดการอกเสบและการบวมของ

เยอบจมกรอบๆosteomeatalcomplexท�าใหการระบายหนองและถายเทอากาศ

ในโพรงไซนสดขน แตยงไมมการศกษาทแสดงวายาในกลมนมประโยชนในเดก

ทมไซนสอกเสบแบบเฉยบพลน4 จงแนะน�าใหใชยานเฉพาะกรณทเปนเรอรง

(chronic)หรอกลบเปนซ�า(recurrent)หรอกรณทเปนโรคเยอบจมกอกเสบจาก

ภมแพรวมดวยโดยตองใหยาตานจลชพทเหมาะสมรวมดวย3[B1+]

4) Nasal saline irrigation ยงไมแนะน�าในกรณเปนไซนสอกเสบ

เฉยบพลน[C1+/-]แตการใชน�าเกลอนอรมลฉดลางในชองจมกวนละ2ครงใน

กลมทเปนเรอรงจะชวยใหน�ามกเหนยวนอยลงและชวยmucociliaryclearance

รวมกบมฤทธใหเสนเลอดหดตวไดเลกนอย ท�าใหการระบายน�ามกดขน3,14,38

[C1+] โดยแนะน�าเปนชนดisotonicเทานนชนดhypertonicจะลดการท�างาน

ของciliaได17[C1+/-]

เดกทมอาการไซนสอกเสบเรอรง หรอเปนซ�าๆ สวนใหญเกดจากมการ

ตดเชอทางเดนหายใจสวนบนทเปนบอยๆ ควรหาปจจยอนทอาจเปนเหตน�า

ไดแกภมแพภาวะภมคมกนต�าความผดปกตของciliaและความผดปกตทาง

กายภาพซงตองใหการรกษาไปดวยกน

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 35

2. การรกษาจำาเพาะ (specific treatment) ไดแก ยาตานจลชพการรกษาดวยยาตานจลชพอาจแบงการพจารณาเปน2ขนตอนดงน

2.1 การรกษาระยะแรก(ดงตารางท3)

1) จากการศกษาในผใหญและเดก amoxicillin ยงเปนยาทได

ผลดและเลอกใชเปนตวแรก5,40,41[A1++]เนองจากมประสทธภาพ

ดปลอดภยราคาไมแพงผลขางเคยงไมมากนกและไมครอบคลม

เชอกวางเกนจ�าเปน โดยในเดกใหขนาด 40-50 มก./กก./วน

วนละ2ครง3,5

2) ถาอาการรนแรงหรอกลมทมโอกาสมเชอดอยา ไดแก เคยไดยา

ตานจลชพมาภายใน30-90วนหรอไดยาตานจลชพบอยๆอาย

ต�ากวา2ปอยในสถานรบเลยงเดกออน3,5,12,13,40-43ใหamoxicillin

ขนาด80-90มก./กก./วนวนละ2ครงหรอamoxicillin-clavu-

lanate(80-90มก./กก./วนของamoxicillin)12,13,42ขนาดสงสด

2กรมตอครง[A1++]

3) กรณผปวยแพ amoxicillin (non type 1 hypersensitivity)

อาจใหcefuroxime(30มก./กก./วนวนละ2ครง)หรอcefdinir

(14 มก./กก./วน วนละ 1-2 ครง) หรอ cefpodoxime (10

มก./กก./วน วนละครง) หรอ cefditoren (9-18 มก./กก./วน)

ไมควรเลอก cefiximeหรอ ceftibuten เนองจากครอบคลมเชอ

กรมบวกไมด กรณทแพอยางรนแรง (type 1 hypersensitivity)

ให erythromycin (30-50 มก./กก./วน) วนละ 3-4 ครง หรอ

clarithromycin(15มก./กก./วนวนละ2ครง)หรอazithromycin

(10-12มก./กก./วนวนละ1ครง5วน)หรอlevofloxacin(10-20

มก./กก./วน)3,5,13,44[B1+]

4)ไมควรเลอกใหmacrolideเปนตวแรกเนองจากS. pneumoniae

มกจะดอตอยาน8,12,45[A1-]

36

5) กรณททราบวาเชอเปน penicillin resistant S. pneumoniae

เพยงชนดเดยวอาจใหclindamycin30-40มก./กก./วนแบงให

3เวลา46[C1+]

2.2 กรณทไมตอบสนองตอการรกษาหรอมโอกาสมเชอดอยาสง

1) กลมทไมตอบสนองตอการรกษาท 48-72 ชวโมง และกลมทม

โอกาสมเชอดอยา(ไดแกเคยไดยาตานจลชพมาภายใน30-90วน

หรอไดยาตานจลชพบอยๆ อายต�ากวา 2 ป หรออยในสถาน

รบเลยงเดกออน5,12,13,40-43รวมทงเดกทอยในสงแวดลอมทสมผส

กบควนบหร)12 พจารณาให amoxicillin-clavulanate ขนาดสง

(80-90มก./กก./วนของamoxicillinและ6.4มก./กก./วนของ

clavulanate)[A1++](อตราสวน14:1)แบงวนละ2ครงเนองจาก

กลไกการดอยาของS. pneumonaieเกดจากการเปลยนแปลง

penicillin - binding protein ไมไดเกดจากการสราง beta-

lactamaseดงกรณของH. influenzaeและM. catarrhalis12,47

ดงนนขนาด amoxicillin ทสงกเพอก�าจดเชอS. pneumoniae

สวนclavulanateในขนาด14:1ของamoxicillin:clavulanate

กเพอครอบคลมH. influenzaeและM. catarrhalis และลดปญหา

ทองเสยทอาจเกดตามมา5,14

รปแบบเดมของ amoxicillin: clavulanate จะมอตราสวน

4:1ซงตองแบงใหวนละ3 เวลาปจจบนชนดทมอตราสวน7:1

จะแบงใหวนละ2เวลาแตกรณทใหขนาดสงคอสดสวน14:1นน

สามารถใหamoxicillin:clavulanateชนด7:1ในขนาด40-50

มก./กก./วน รวมกบ amoxicillin ธรรมดาในขนาด 40-50 มก./

กก./วนได14[B1+]

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 37

2) ยาตานจลชพอนทสามารถใชได เชน levofloxacin (10-20

มก./กก./วน) cefuroxime, cefdinir หรอ cefpodoxime กรณท

อาเจยนพจารณาให ceftriaxone ขนาด 50-100 มก./กก./วน

เขาเสนเลอดด�าหรอเขากลามเนอ 1 ครง แลวจงเปลยนเปนยา

รบประทานตอไปเมอผปวยอาการดขน3,5,13[B1+]

3)กรณทอาการยงไมดขนพจารณาปรกษาผเชยวชาญแพทยโสต

ศอนาสกหรอกมารแพทยโรคระบบหายใจ

ระยะเวลาของการรกษาภาวะไซนสอกเสบเฉยบพลนใหยานาน

10 หรอ 14 วน12,13,37,50 [A1++] สวนกรณไซนสอกเสบเรอรงใหยานาน

21 หรอ 28 วน หรอนบจากอาการเปนปกตแลวใหยาตออก 7 วน4,48 [B1+]

นอกจากยาตานจลชพทจะตองพจารณาในผปวยแตละรายแลวยงมปจจย

อนทตองน�ามาพจารณารวมดวยเสมอ [B1+] เนองจากอาจเปนปจจยส�าคญท

ท�าใหผปวยมอาการรนแรงหรอเรอรงปจจยดงกลาวไดแก17

1. กรณทมภาวะ allergic หรอ non-allergic rhinitis รวมดวยจะตอง

ใหการรกษาไปพรอมๆกนเชนใหantihistamineหรอ intranasal

corticosteroids

2. ภาวะทตองสบคนเพมเตม ไดแก กายวภาคของโพรงจมกทผดปกต,

gastroesophageal reflux immune deficiency, primary ciliary

dyskinesiaและcysticfibrosis

ภาวะแทรกซอนภาวะแทรกซอนทเกดตามหลงการอกเสบของไซนส ethmoid หรอ

frontalไดแกperiorbitalcellulitisท�าใหมอาการไขรอบตาบวมภาวะแทรกซอน

อนๆไดแกการตดเชอในเบาตามอาการตาบวมตาโปนไมสามารถกลอกตา

ไดตามปกต มฝหนองภายในกะโหลกศรษะ ท�าใหมความดนในกะโหลกศรษะ

38

สง หรอมอาการแสดงความผดปกตเฉพาะทของการท�างานของสมอง มเยอ

หมสมองอกเสบมฝหนองท epidural หรอ subdural มการตดเชอของกระดก

และcavernoussinusthrombosis

แนวทางการปองกนไซนสอกเสบ (prevention and promotion) [C1+]

1. การปองกนโดยการดแลไมใหตดหวด

2. แนะน�าผปกครองของเดกเลกใหเลอกสถานรบเลยงเดกออนทสะอาด

และไมแออดเกนไป

3. ครอบครวทมเดกโตอยดวยตองเนนใหลางมอเมอกลบจากโรงเรยน

4. เลยงควนบหร มลพษ และสารทกอใหเกดโรคภมแพเนองจากมผล

ตอเยอบจมกและโพรงไซนส

5. ควบคมอาการในผปวยเดกทมปญหาการแพอากาศ

6. ทงนไมแนะน�าใหใชยาตานจลชพเพอการปองกน เนองจากพบวาม

ปญหาเชอดอยามากขน4,42 [A1-]พบS. pneumoniaeและH. influenzaeท

ดอยาจากการเพาะเชอจากnasopharynxในผปวยrecurrentsinusitisทไดรบ

amoxicillinมากอนพบการดอของS. pneumoniaeตอamoxicillin/clavulanate,

cefiximeรวมทงazithromycinสวนH. influenzae กพบวาดอตอamoxicillin

7. มการศกษาพบวาการใหยากลมmacrolideเชนclarithromycinใน

ขนาดครงหนงของปกต (5-8 มก./กก./วน) แบงวนละ 2 ครง เปนระยะเวลา

8-15สปดาหไมพบS. pneumoniaeทดอยาเพมขนแตกลบพบnormalflora

เพมขนเทยบกบกลมทไมไดยา และผปวยยงตอบสนองตอการรกษาโดยดจาก

การตรวจรางกาย และผล paranasal sinus x-ray ซ�า แมวาจะเปนกลมทดอ

ตอยาerythromycinกตามซงเกดจากฤทธตานการอกเสบการปรบimmune

response โดยชวยการท�างานของ macrophage, lymphocyte, neutrophil

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 39

รวมทงrespiratoryepitheliumโดยเพมciliabeatและลดการสรางmucous51

[C1+/-]

8. ส�าหรบการให vaccine ไมมรายงานทชดเจน แตในรายทมอาการ

รนแรงกนาจะไดประโยชน จากการให conjugated pneumococcal vaccine17

[C1+/-]

ตารางท 3 ขนาดและระยะเวลาการใหยาตานจลชพแบบรบประทานเบองตนส�าหรบacutesinusitis

*กรณสงสยเชอ S. pneumoniaeดอยาไดแกเคยไดยาตานจลชพมาภายใน30-90วนหรอไดยาตานจลชพบอยๆอายต�ากวา 2ปหรออยในสถานรบเลยงเดกออน5,12,13,40-43 รวมทงเดกทอยในสงแวดลอมทสมผสกบควนบหรพจารณาใชamoxicillin-clavulanateขนาด80-90มก./กก./วนของamoxicillinรวมกบ6.4มก./กก./วนของclavulanateในอตราสวน14:1เพอลดการเกดผลขางเคยงถายเหลว

40

* ในเดกโตซงมโอกาสเกดการตดเชอจากH. influenzae หรอM. catarrhalis นอย อาจใหamoxicillin90มก./กก./วนระยะเวลาของการรกษา ในภาวะเฉยบพลน ใหยานาน10-14วนในผปวยทเปนเรอรงใหยา21-28วนหรอนบจากอาการเปนปกตแลวใหยาตออก7วน

แผนภมท 3 แนวทางการดแลรกษาacutesinusitis

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 41

เอกสารอางอง1. Newton DA. Sinusitis in children and adolescents. Prim Care 1996;23:

701-17.

2. WaldER.Sinusitisinchildren.NEnglJMed1992;32:6319-23.

3. ราชวทยาลยโสต ศอ นาสกแพทยแหงประเทศไทย, ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย, สมาคมโรคภมแพ และอมมโนวทยาแหงประเทศไทย, สมาคมโรคตดเชอแหงประเทศไทย, สมาคมแพทยโรคจมกไทย. แนวทางการดแลรกษาโรคไซนสอกเสบในคนไทย2554.

4. AmericanAcademyofPediatrics.Clinicalpracticeguideline:managementofsinusitis.Pediatrics2001;108:798-808.

5. GangelEK.AAPissuesrecommendationsforthemanagementofsinusitisinchildren.AmericanAcademyofPediatrics.AmFamPhysician2002;65:1216.p.1219-20.

6. CrelinER.Developmentoftheupperrespiratorytract.ClinSymp1976;28:8-27.

7. JaroencharsriP,BunnagC,TunsuriyawongP,et al.Bacteriologicprofileof acute and chronicmaxillary sinusitis. J Infect Dis Antimicrob Agents2001;18:96-102.

8. WaldER.Antimicrobialtherapyofpediatricpatientswithsinusitis.JAllergyClinImmunol1992;90:469-73.

9. ChupuppakarnS.AntimicrobialresistanceofS.pneumoniaeandH.influenzaeatHatYaiHospital.JInfectDisAntimicrobAgents1998;15:5-8.

10. ประมวญสนากร,มยรากสมภ,ฐปนกรตนดลกณภเกต,และคณะ.การดอยาตานจลชพของS. pneumoniaeและH. influenzaeในประเทศไทยจากการเฝาระวงพ.ศ.2536,2537และ2540.วารสารวณโรคและโรคทรวงอก2542;20:169-77.

11.Dejsirilert S, Overweg K, Sluijter M. et al. Nasopharyngeal carriage ofpenicillin-resistant Streptococcus pneumoniae among childrenwith acuterespiratorytractinfectionsinThailand:amolecularepidemiologicalsurvey.JClinMicrobiol1999;37:1832-8.

42

12.CincinnatiChildren’sHospitalMedicalCenter.Evidencebasedclinicalpracticeguidelineforchildrenwithacutebacterialsinusitisinchildren1to18yearsofage.Cincinnati(OH):CincinnatiChildren’sHospitalMedicalCenter;2001.p.234.

13. PooleMD,JacobsMR,AnonJB,MarchantCD,HobermanA,HarrisonCJ.Antimicrobialguidelinesforthetreatmentofacutebacterialrhinosinusitisinimmunocompetentchildren.IntJPediatrOtorhinolaryngol2002;63:1-13.

14. LeungAK,KellnerJD.Acutesinusitisinchildren:diagnosisandmanagement.JPediatrHealthCare2004;18:72-6.

15. ราชวทยาลยโสตศอนาสกแพทยแหงประเทศไทย,ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย, สมาคมโรคภมแพ และอมมโนวทยาแหงประเทศไทย, สมาคมโรคตดเชอแหงประเทศไทย, สมาคมแพทยโรคจมกไทย. แนวทางการดแลรกษาโรคไซนสอกเสบในคนไทย2560.

16. KahnJ,FrohnaJG.‘Sinusitis’?Pediatrics2002;110(1Pt1):192-3.

17.GoldsmithAJ,RosenfeldRM.Treatmentofpediatricsinusitis.PediatrClinNorthAm2003;50:413-26.

18.Wald ER,Chiponis D, Ledesma-Medina J. Comparative effectiveness ofamoxicillinandamoxicillin-clavulanatepotassiuminacuteparanasalsinusinfections in children: a double-blind, placebo-controlled trial. Pediatrics1986;77:795-800.

19.CherryJD,NewmanA.Sinusitis.In:FeiginRD,CherryJD,eds.Textbookofpediatricinfectiousdiseases.Philadelphia:W.B.Saunders;1998:183-91.

20.NashD,WaldE.Sinusitis.PediatrRev2001;22:111-6.

21. AmeliF,CastelnuovoP,PagellaF, et al.Nasal endoscopy inasthmaticchildren:clinicalroleinthediagnosisofrhinosinusitis.Rhinology2004;42:15-8.

22. ShopnerCE,RossiJO.Roentgenologicevaluationoftheparanasalsinusesinchildren.AmJRoentgenol1973;118:176-86.

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 43

23.OditaJC,AkamagunaAI,OgisiFO,AmuOD,UgbodagaCI.Pneumatizationofthemaxillarysinusinnormalandsymptomaticchildren.PediatrRadiol1986;16:365-7.

24.GwaltneyJM,PhillipsCD,MillerRD,RikerDK.Computedtomographicstudyofthecommoncold.NEnglJMed1994;330:25-30.

25. BangretBA. Imagingofparanasalsinusdiseases.PediatrClinNorthAm1997;44:681-99.

26. EmanuelIA,ShahSB.Chronic rhinosinusitis:allergyandsinuscomputedtomographyrelationship.OtolaryngolHeadNeckSurg2000;123:687-91

27. วนดาเปาอนทร,อทยรศมเชอมรตนกล,พศษฐวฒนเรองโกวท,ภาสกรศรทพยสโข.ภาพรงสไซนสในผปวยทมและไมมอาการไซนสอกเสบ. วารสารกมารเวชศาสตร2544.หนา1-8.

28. วนดาเปาอนทร,อทยรศมเชอมรตนกล,พศษฐวฒนเรองโกวท.ภาพรงสไซนสในผปวยเดกไซนสอกเสบเปรยบเทยบกบผปวยหวด. ธรรมศาสตรเวชสาร 2547.หนา33-9.

29.McAlisterWH,KronemerK. Imaging of sinusitis in children.PediatrRev2001;22:1019-20.

30. LessersonJA,KiesermanSP,FinnDG.Theradiographicincidenceofchronicsinusdiseaseinthepediatricpopulation.Laryngoscope1994;104:159-66.

31.NaclerioRM,deTineoML,BaroodyFM.Ragweedallergicrhinitisandtheparanasalsinuses.ArchOtolaryngolHeadNeckSurg1997;123:194-6.

32. TatliMM,SanI,KaraoglanogluM.Paranasalsinuscomputedtomographicfindingsofchildrenwithchroniccough.IntJPediatrOtorhinolaryngol2001;60:213-7.

33. LaserRH,YounisRT,ParveyLS.Comparisonofplainradiographs,coronalCT,andintraoperativefindingsinchildrenwithchronicsinusitis.OtolaryngolHeadNeckSurg1992;107:29-34.

34.Clinical PracticeGuideline for the Diagnosis andManagement of AcuteBacterialSinusitisinChildrenAged1to18Years2017;e262-280.

44

35.GoldSM,TamiTA.Roleofmiddlemeatusaspirationcultureinthediagnosisofchronicsinusitis.Laryngoscope1997;107:1586-9.

36.Contopoulos-IoannidisDG,IoannidisJP,LauJ.Acutesinusitisinchildren:currenttreatmentstrategies.PaediatrDrugs2003;5:71-80.

37. FergusonBJ,JohnsonJT.Allergicrhinitisandrhinosinusitis.PostgradMed1999;105:55-64.

38. EvansKL.Recognitionandmanagementofsinusitis.Drugs1998;56-71.

39. BousquetJ,VanCauwenbergeP,KhaltaevN.Allergicrhinitisanditsimpactonasthma.JAllergyClinImmunol2001;108:S147-334.

40. VaronenH,RautakorpiUM,HuikkoS,etal.ManagementofacutemaxillarysinusitisinFinnishprimarycare.ResultsfromthenationwideMIKSTRAstudy.ScandJPrimHealthCare2004;22:122-7.

41.WilliamsJW,Jr.,AguilarC,CornellJ,etal.Antibioticsforacutemaxillarysinusitis.CochraneDatabaseSystRev;2004.p.4.

42. AndrewsTM.Currentconceptsinantibioticresistance.CurrOpinOtolaryngolHeadNeckSurg2003;11:409-15.

43. ชษณ พนธเจรญ. การใชยาตานจลชพส�าหรบโรคตดเชอเฉยบพลนของระบบทางเดนหายใจสวนตน.ใน:องกรเกดพาณช,รงสมาโลหเลขา,ทวโชตพทยสนนท,บรรณาธการ.UpdateonPediatric InfectiousDiseases2005.พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร:รงศลปการพมพ2548.หนา146-53.

44. Sinus and Allergy Health Partnership, Antimicrobial guidelines for acutebacterialrhinosinusitis.Otolaryngol.HeadNeckSurg2000;123:S1-32.

45. ฤดวไล สามโกเศศ. การตดเชอในระบบทางเดนหายใจในเดก: ความกาวหนาใหม.ใน:องกรเกดพาณช,รงสมาโลหเลขา,ทวโชตพทยสนนท,บรรณาธการ.UpdateonPediatricInfectiousDiseases2005.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:รงศลปการพมพ;2548.หนา13-27.

46. AnonJB.Acutebacterialrhinosinusitisinpediatricmedicine:currentissuesindiagnosisandmanagement.PaediatrDrugs2003;5:S25-33.

แนวทางการดแลรกษาโรคตดเชอเฉยบพลนระบบหายใจในเดก พ.ศ. 2562 45

47.ChiouCC,HseihKS.Pneumococcalinfectioninchildren:rationalantibioticchoicefordrug-resistantStreptococcuspneumoniae.ActaPaediatrTaiwan2003;44:67-74.

48. Jareoncharsri P, BunnagC.Update in Sinusitis forGeneral Practitioner.SrinagarindMedJ2000;15:S13-4

49.GordtsF,AbuNasserI,ClementPA,PierardD,KaufmanL.Bacteriologyofthemiddlemeatusinchildren.IntJPediatrOtorhinolaryngol1999;48:163-7.

50.MorrisP,LeachA.Antibioticsforpersistentnasaldischarge(rhinosinusitis)inchildren.CochraneDatabaseSystRev;2004.p.4.

51. IinoY,SasakiY,MiyazawaT,KoderaK.Nasopharyngealfloraanddrugsusceptibility in childrenwithmacrolide therapy.Laryngoscope2003;113:1780-5.

51.วทยตนามศรพงศพนธ.StreptococcuspneumoniaeBacteremiaInPrapokklaoHospital.จนทบร:กลมงานอายรกรรมโรงพยาบาลพระปกเกลา;2545.Availablefrom:http://www.narst.dmsc.moph.go.th/another/meeting/2/75.doc