ความหมายของหองสมด คาวา “สมด” เปนคาไทยดงเดมใชเรยกแผนกระดาษ ( ทาจากใบขอย หรอใบลาน ) ทพบทางขวาง ทบกลบไปกลบมาเปนปกหนาประมาณ 2 – 3 นว สมดปกหนงนบเปนสมดเลมหนง เรยกวา สมดไทย หากเปนหนงสอทางพระพทธศาสนา หรอ หนงสอของพระมหากษตรยกเรยกวา “พระสมด” คนไทยสมยกอนบนทกเรองราวตาง ๆ เชน พงศาวดาร ตารายา กาพย กลอน ฯลฯ ลงในสมดสถานทเกบรวบรวมสมดเหลาน จงไดชอวา “หองสมด” หรอ “หอสมด” หองสมด พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงบญญตศพท คาวา “หองสมด” แทนคาวา “Library” ซงมาจากศพทภาษาละตนวา “Libraria” แปลวาทเกบหนงสอ มาจากรากศพทวา “Liber” แปลวาหนงสอ หองสมด หมายถง สถานทเกบรกษาผลงานวทยาการทางสตปญญาของมนษย ซงบนทกไวในรปของหนงสอ วารสาร นตยสาร เอกสาร สงพมพตาง ๆ โสตทศนวสดรวมทงเทคโนโลยสารสนเทศ ทมระบบการจดเกบเพอสะดวกแกผใชบรการ โดยมบรรณารกษเปนผจดหา จดเตรยมระบบ จดทาเครองมอในการคนหา และจดการใหบรการเพอประโยชนสงสดแกผใช

ความสาคญของหองสมด การศกษาไทยตามแนวทางการปฏรปการศกษา มงพฒนาเยาวชนไทยได ด เกง มความสข จากสงคมการเรยนร ซงเปนสงคมการเรยนรซงเปนสงคมคณภาพทสรางคนใหตระหนกถงความสาคญของการเรยนร เพอนาไปใชประโยชน ดงนนความสาคญของหองสมดนนอาจกลาวโดยสรปได ดงน 1. หองสมดเปนแหลงรวมทรพยากรสารสนเทศตาง ๆ ทผสอน และนกเรยน นกศกษา เขาศกษาคนควาวจยในทกสาขาวชา 2. หองสมดเปนแหลงสะสม สงวนรกษา และถายทอดวฒนธรรมของมนษยชาต ตงแตอดตจนถงปจจบน 3. หองสมดเปนสถานทททกคนจะเลอกอานเลอกคนควาหาความร โดยอสรเสร ตามความสนใจของแตละบคคล 4. หองสมดเปนแหลงบรการเพอการศกษา การคนควาออกไปอยางกวางขวาง จงเปนสถานทปลกฝงนสย รกการอาน การเรยนร ตลอดชวต 5. หองสมดจดหาทรพยากรสารสนเทศใหม ชวยใหผใชเปนผมความรทนสมย ทนตอเหตการณ ความเคลอนไหวตาง ๆ ของโลก 6. หองสมดเปนสถานททผใชสามารถเขาใชในเวลาวาง กอใหเกดประโยชน ไดทงความร ความสนก เพลดเพลน จากหนงสอนวนยาย สารคดการทองเทยว หนงสอธรรมะ ชมภาพยนตร ฟงเพลงจากสอประเภทตาง ๆ 7. หองสมดมการจดระบบการบรการ โดยการกาหนดกฎระเบยบ ขอปฏบตของหองสมดเปนการฝกใหผใชรจกการใชสาธารณะประโยชน เรยนรสทธหนาท ความเปนประชาธปไตย รวมกนในสงคมไดอยางด

หองสมดในตางประเทศ

สนนษฐานวา หองสมดทเกาแกทสดในโลก เปนแหงแรกเปนหองสมดตามวด เพราะวดเปนชมชนของนกบวช และพระราชวงเพราะพระราชวงมนกปราชญ ราชบณฑตรบราชการในพระราชปถมภ หองสมดทเกาแกทสดในโลก ชาวสเมเรยนตงถนฐานอยลมแมนาไทกรส เปนชนชาตแรกทบนทกเรองราวตาง ๆ ดวยอกษรลม หรอ อกษรคนฟอรม ( Cuneiform ) ตอมาอาณาจกรสเมเรยน เสอมลง ชาวบาบโลเนย และชาวอสส

เรยนไดรบถายทอดทางวฒนธรรมจากสเมเรยน ไดนาอกษรลมไปใชบนทกเรองราวตาง ๆ และไดสรางหอสมดขนตามโบสถ และพระราชวงตอมาไดมการเกบรวบรวมแผนดนเหนยว กวา 2 หมนแผนไวในหองสมดทเมองนเนเวย เรยกวา หองสมดดนเหนยว ( Library Clay ) หองสมดอเลกซานเดรย ของชาวอยปตโบราณรจกเขยน อกษรภาพ เรยกวา ฮโรกรฟฟก ( Heirogryphic ) ลงบนวตถบาง ๆ ทาดวย ตนปาปรส ( Papyrus ) เปนแผนยาว ๆ สาหรบเขยนหนงสอแลวมวนเกบไวทหองสมดปาปรส ( Library of Papyrus ) หองสมดทมชอเสยง และใหญทสดในยคโบราณ คอ หองสมดอเลกซานเดรย มมวนปาปรสถง 555,000 มวน ชาวเปอรกามม ( Pergamum ) ไดใชแผนหนงสตวฟอกแทนแผนปาปรส จงมหองสมดเกบแผนหนงเรยกวา หองสมดแผนหนง ( Library of Parchment ) โดยทาแผนหนงวางซอนกน และพบตรงกลาง และเยบตดกนเปนเลม อนเปนจดเรมตนของการเยบหนงสอ หองสมดในยโรป ทมความสาคญ ตงแตอดตตอเนองจนถงปจจบน ไดแก หอสมดแหงชาตฝรงเศส ( Bibliolheque National de France ) และหอสมดแหงองกฤษ ( British Library ) หอสมดรฐสภาอเมรกน ( Library of Congress ) กอตงขนเมอป ค.ศ. 1800 ไดรบการยกยองวาเปนหองสมดทใหญทสดในโลก ในปจจบน มจานวนชนวาง และจานวนหนงสอมากทสด ประเทศจน วสดทใชบนทกขอเขยน ชวง 3,000 ป กอนครสตศกราช ใชกระดกสตว กระดองสตว แผนไม ผาไหม ผาลนน ในศตวรรษท 2 มผพฒนาใชกระดาษจากเยอไผขนแทนวสดประเภทตางๆ และแพรหลายไปสประเทศอน ๆ โยฮน กเตนเบอรก ( Johann Gutenterg ) เปนชาวเยอรมนคนแรกทคดประดษฐแทนพมพโดยใชตวอกษรเรยงกน ซงทาจากโลหะหลอมเปนตวพมพในสมยฟนฟศลปะวทยาการ สงผลใหปรมาณหนงสอเพมรวดเรว จานวนหองสมดขยายขนทกประเภท จนถงปจจบน

หองสมดในประเทศไทย

หองสมดในไทยไมปรากฏชดเจนวามครงแรกเมอใด แตในสมยสโขทย มการบนทกเรองราว และพระคมภรตาง ๆ ลงใน ใบลาน ในรชสมยพอขนรามคาแหงมหาราช ทรงประดษฐตวอกษรไทย ขนใชเปนครงแรก โดยจารกลงบนแผนหน เรยกวา ศลาจารกหลกท 1 บนทกทางประวตศาสตรชนแรกของไทย หอสมดแหงแรก ๆ ของไทย คลายกบหองสมดในยคแรกของโลก คอ มเพยงหอสมดในวด และในพระราชวง ในวดมการสอนพระพทธศาสนา และภาษาบาลแกภกษสามเณร สอน อาน – เขยนตวอกษรขอม บนใบลาน จงมอาการเกบรวบรวมพระไตรปฎก เรยกวา “หอไตร” บางแหงเกบหนงสอประเภทอนดวย เชน กฎหมาย ตารายา ตาราโหราศาสตร ฯลฯ สมยอยธยา มการแตงวรรณกรรมจานวนมาก เชน โองการแชงนา ลลตพระลอ มหาชาตคาหลวง ฯลฯ ในรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช ถอวาเปนยคทองของวรรณคดไทย มการสรางหอไตร และหอเกบหนงสอเรยกวา “หอหลวง” ภายในพระบรมมหาราชวง แตถกทาลายเมอครงเสยกรง สมยกรงธนบร พระเจาตากสน ไดโปรดใหขอยมพระไตรปฎกจากเมองนครศรธรรมราช มาคดลอก และโปรดเกลาฯ ใหสรางหอพระไตรปฎกหลวง เรยกวา หอหลวง

สมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหรวบรวม และชาระพระไตรปฎก จารกในใบลานปดทองทงหนาและหลง จงเรยกวา ฉบบทอง และทรงสราง “หอมณเฑยรธรรม” ในวดพระศรรตนศาสดาราม เพอจดเกบพระคมภรพระไตรปฎก พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ไดโปรดเกลาใหปฏสงขรณวดพระเชตพนฯ ซงสรางสมยกรงศรอยธยา รวบรวมเลอกสรรตาราตาง ๆ มาตรวจตราแกไข แลวจารกลงบนแผนศลาประดบไวในบรเวณตาง ๆ ของวด มรปเขยน รปปน ฤๅษดดตนในทาตาง ๆ เปนตนตารบการนวด ตารายาไทย ตาราการแพทยแผนไทยจนปจจบนน และยงมความรอกมากมายทจารกไว จนทาใหจากรกวดพระเชตพนวมลมงคลาราม ไดชอวาเปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย และไดรบการยกยองใหเปนหองสมดประชาชน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงมพระราชดาร รวบรวมพระไตรปฎกฉบบตาง ๆ ในประเทศไทย โปรดเกลาใหสราง “หอพระพทธศาสนาสงคหะ” ในวดเบญจมบพตร ตอมาทรงเปนประธานจดสราง “หอพระสมดวชรญาณ” เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โดยเปดใชครงแรก ป พ.ศ. 2427 มหนงสอภาษาไทย ภาษาตางประเทศ โดยสมาชกทจะยงตองเสยคาบารง ตอมาป พ.ศ.2448 ทรงรวมหอสมดวชรญาณหอพระมณเฑยรธรรม และหอสมดพระพทธศาสนาสงคหะเขาดวยกน เปน “หอสมดสาหรบพระนคร” เพอขยายกจการออกไปใหพสกนกรจะไดประโยชนจากการอานมากขน ซงตอมาไดววฒนาการมาเปน “สานกหอสมดแหงชาต” ในปจจบน

ประเภทของหองสมด หองสมดเปนสถาบนสารสนเทศอนดบแรกทเกาแก คนเคย เปนทรจกกนอยางแพรหลาย โดยแบงออกเปน 5 ประเภท ดงน คอ หองสมดโรงเรยน ( School Library ) จดตงขนเพอสนบสนนกรเรยนการสอน ในโรงเรยนตงแตระดบอนบาล ถง ระดบมธยมศกษา ทรพยากรสารสนเทศเกยวกบการเรยนการสอนตามหลกสตร และนอกเหนอหลกสตรใหมประสทธภาพ และบรรลเปาหมายของหลกสตร เปนแหลงการศกษาคนควา ปลกฝงการมนสยรกการอาน และใฝหาความรดวยตนเองใหแกเยาวชน เปนพนฐานในการใชหองสมด และแหลงสารสนเทศ อน ๆ หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย(College and University) เปนหองสมดทจดตงขนเพอเปนศนยกลางในการใหบรการทรพยากรสารสนเทศ เพอสนบสนนการเรยนการสอน และการคนควาวจยในระดบอดมศกษาของวทยาลย มหาวทยาลยทงของรฐบาล และเอกชน รวมทงระดบ อาชวศกษา ใหตรงตามหลกสตร เพอมงบรการทางวชาการ แก อาจารย นกเรยน นกศกษา ในการเพมพนความรดวยตนเองอยางกวางขวางขน และเปนพนฐานในการประกอบอาชพในอนาคต หองสมดเฉพาะ ( Special Library ) เปนหองสมดทจดตงโดยหนวยงาน องคการ สถาบน สมาคม บรษท โรงงาน เพอใหบรการแกผใชเฉพาะภายในหนวยงานเพอความร การวจยของหนวยงาน เชน หองสมดของกระทรวงตาง ๆ หองสมดธนาคารแหงประเทศไทย หองสมดการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย หองสมดปนซเมนตไทย เปนตน หองสมดประชาชน ( Public Library ) เปนหองสมดทจดตงขนเพอบรการทรพยากรสารสนเทศ และจดกจกรรมความร นนทนาการ แกประชาชนในทองถน และประชาชนทวไปใหบรการ สอดคลองกบความตองการของชมชน

ประชาชนเขาใชไดโดยเสร ไดแก หองสมดประชาชนเฉลมรามกมาร ทวประเทศ หองสมดประชาชนประจาจงหวด หองสมดประจาอาเภอ รวมทงหองสมดเคลอนท โดยรถยนต เรอยนต ไปตามชมชนตาง ๆ หอสมดแหงชาต ( National Library ) เปนหองสมดทจดตงเพอเปนศนยกลางการรวบรวมทรพยากรสารสนเทศแหงชาตไวดวยกน ทงทผลตในประเทศ และตางประเทศ เชน เอกสารทางประวตศาสตร ศลาจารก พงศาวดาร เอกสารจดหมายเหต ตนฉบบตวเขยน ฯลฯ เพอการศกษาคนควาแกบคคลทวไป นอกจากนยงเปนหนวยงานทกาหนดเลขมาตรฐานสากลประจาหนงสอ เรยกวา ISBN ( International Standard Book Number ) และเลขมาตรฐานสากลประจาวารสาร ISSN ( International Standard Serial Number ) หอสมดแหงชาต ตงอยททาวาสกร และมสาขาในแตละภาครวมทงหมด 19 แหง หอสมดแหงชาตมอายครบ 100 ป เมอวนท 12 ตลาคม 2548 นอกจากหองสมดทง 5 ประเภทนแลว ยงมหองสมดทกอตงขนในลกษณะแตกตางกนไป ตามวตถประสงคเฉพาะบางอยาง กลมคน สมาคม มลนธ หรอปจเจกบคคล ไดเปดเปนหองสมดแกสาธารณะซงอาจจะเรยกหองสมดทวา “ หองสมดเอกชน” ไดแก หองสมดเหลาน คอ 1. Reading Room หองสมดศลปะรวมสมยเพอการแลกเปลยนเรยนร 2. หองสมดการตน ทงเกา ใหม ของไทยและตางประเทศ 3. หองสมดคนตาบอด และผพการ ทางสอสงพมพแหงชาต 4. สวนหนงสอเจรญกรง เปนหองสมดรมนาเพอการเรยนรของประชาชน 5. หองสมดเนลสนเฮย จดนดพบของวรรณกรรมภาษาตางประเทศ 6. หองสมดสกขาเอเชย ผเพาะเมลดแหงการอานแกเยาวชน เปนหองสมดของมลนธสกขาเอเชย 7. หองสมดวลเลยม วอเรนส ของมลนธ เจมส เอช ดบเบลย ทอมปสน ( จม ทอมปสน ) 8. หองสมดธรรมะบานอารย ของมลนธบานอารย 9. หองสมด เดวด โธมส หองสมดเฉพาะเนนภาษาของชนกลมนอยของเอเชยตะวนออกเฉยงใต 10. หองสมดแสงอรณ ของมลนธแสงอรณ หองสมดเอกชนทง 10 แหงทกลาวมานเปนเพยงสวนหนง เชอวายงมหองสมดเอกชนทเรายงไมร และหองสมดเอกชนเหลานรอคอยใหนกอานไปเยยมเยยนอยเสมอ

การบรหารของหองสมด

คอ สงทหองสมดจดขนเพอสนองความตองการของผใชดานทรพยากรสารสนเทศ ตลอดจนอานวยความสะดวกใหแกผใชหองสมด ซงมอยดวยกนหลายอยาง ทงนขนอยกบประเภทของหองสมด การใหบรการทสาคญ มดงน 1. บรการยมและคน ทรพยากรสารสนเทศ ตามระเบยบของหองสมดทไดกาหนดไว 2. บรการหนงสอจอง หรอหนงสอสารอง คอ หนงสอทมผตองการใชมากแตหนงสอมนอย หองสมดจะจดแยกไวเปนหนงสอจอง โดยกาหนดการยนสนกวาปกต เพอใหผใชไดมโอกาสไดศกษาคนควาได 3. บรการสอนหรอแนะนาการใชหองสมด เปนรายวชาในหลกสตรของสถาบนการศกษา หรอเปนการปฐมนเทศใหผใชรจกวธการใชหองสมดไดอยางถกตอง และการบรการของหองสมด โดยมบรรณารกษเปนผสอน 4. บรการขาวสารทนสมย เปนบรการทชวยใหผใชหองสมดไดทราบขาวขอเทจจรง ขาวสาร ความกาวหนาใหม ๆ หรอการแจงรายการทรพยากรสารสนเทศใหม ๆ ดวยวธการตาง ๆ และการใชคอมพวเตอรจดทา เพอเผยแพรแกผใช

5. บรการตอบคาถาม และชวยการคนควา หรอบรการเอกสารสนเทศ ใหบรการภายในหองสมด บรการทางโทรศพท ทางไปรษณย บรการตอบคาถามทวไปในทนททถาม และชวยคนหาหนงสอทผใชตองการโดยมบรรณารกษ พรอมทจะใหบรการเปนประจา 6. บรการจดทาสาระสงเขป คอ การทายอเรองจากบทความทางวชาการ ซงสวนใหญเปนบทความในวารสาร 7. บรการจดทาดรรชนบทความในวารสาร และหนงสอพมพ เปนการอานวยความสะดวก รวดเรวในการทผใชคนหาบทความทตองการ วาอยในวารสาร หรอหนงสอพมพ ชอใด ฉบบใด วน เดอน ป และหนาใด เรยกวา บตรดรรชน 8. บรการรวบรวมบรรณานกรม จดทารายชอหนงสอ สงพมพ วสดการอาน สาหรบการคนควาวจยของนกเรยน นสต นกศกษา อาจารย และนกวจย ของหองสมดสถาบนการศกษาหองสมดเฉพาะและหอสมดแหงชาต 9. บรการยมระหวางหองสมด เปนความรวมมอระหวางหองสมดกลมหนง เพออานวยความสะดวกแกผใชหองสมดมประโยชนมากในการใชทรพยากรสารสนเทศทหายาก มราคาแพงและมมจาหนายในทองตลาด 10. บรการถายเอกสาร เปนบรการถายสาเนาสงพมพตาง ๆ ตามทผใชตองการ โดยเสยคาบรการตามทหองสมดกาหนด 11. บรการคนฐานขอมลคอมพวเตอร หองสมดจดใหมฐานขอมลในเรองตาง ๆ บรการผใช เชน ฐานขอมลทรพยากรสารสนเทศ ฐานขอมล CD-Rom ฐานขอมล On-Line เปนตน 12. บรการแนะนาการอาน เปนบรการทชวยเหลอผใชไดอานหนงสอทนาสนใจ โดยจดกจกรรมตาง ๆ สงเสรมการอานเปนรายบคคลหรอเปนกลม รวมทงการแนะนาการใชหองสมด 13. บรการแปลเอกสาร เปนการอานวยความสะดวกแกผใชหองสมดทไมสามารถอานภาษาตางประเทศเขาใจได สวนใหญเปนบรการของหองสมดเฉพาะ 14. บรการจดทาหนงสอคมอการใชหองสมด เพอแจกใหแกผใช หองสมดทกประเภท มบรการดงน 15. บรการความรแกชมชน เปนบรการจดกจกรรม เชน จดปาฐกถา อภปราย โตวาท ลายภาพยนตร นทรรศการในโอกาสตาง ๆ เพอเพมพนความร ความสนกสนาน เพลดเพลน ใหกบประชาชนในชมชน

ระเบยบปฏบต และมารยาทในการใชหองสมด ระเบยบปฏบตในการใชหองสมด หองสมดทกประเภทใหบรการแกผใชเปนสวนรวม จงจาเปนตองกาหนดระเบยบการใชหองสมดเพอถอเปนหลกปฏบต ระเบยบการใชหองสมด แตละแหงยอมแตกตางกนบาง ทงนเพอความเหมาะสมกบการดาเนนงานของหองสมดนน สวนใหญจะมขอความกาหนดเรองตอไปน 1. เวลาทาการของหองสมด 2. ผมสทธใชหองสมด 3. สทธในการยมหนงสอ และทรพยากรสารสนเทศอน ๆ 4. กาหนดระยะเวลาการยม วธยม วธสงคอ 5. ทรพยากรสารสนเทศทมทงขอยมได และทใหใชภายในหองสมด

มารยาทในการใชหองสมด สถาบนสารสนเทศ แตละแหงจะวางระเบยบ และมารยาทในการใหบรการคลาย ๆ กน ดงน 1. ผใชบรการจะตองปฏบตตามกฎระเบยบของแหลงสารสนเทศอยางเครงครด 2. แตงกายสภาพเรยบรอย และเหมาะสมกบกาลเทศะ 3. จดเกบกระเปา และสงของในทเกบสงของ 4. ไมสงเสยงรบกวนสมาธของผอน 5. ไมนา อาหาร เครองดม ของขบเคยวทกชนด เขามารบประทานในสถาบนสารสนเทศ 6. ใชทรพยากรสารสนเทศดวยความระมดระวง 7. การยม – คน ทรพยากรสารสนเทศตองปฏบตตามระเบยบการยม – คน 8. ความนาทรพยากรสารสนเทศสงคอ ใหตรงตามกาหนดเวลา เพอทรพยากรสารสนเทศไดถงมอผใชคนตอไปอยาง รวดเรว ความหมายของการเรยนร เปนกระบวนการทเกดขนกบตวบคคล เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวรแมจบการศกษาแลวและเปนกระบวนการทตอเนองตลอดชวต รวมทงเปนพนฐานของการดาเนนชวต ตงแตแรกเกดจนถงกอนตายชวยในการพฒนาคณภาพชวตไดเปนอยางด การเรยนรประกอบดวย

- การเรยนรในระบบ

- การเรยนรนอกระบบ

- การเรยนรตามอธยาศย ความหมายของแหลงการเรยนร อาจเปนแหลง หรอศนยรวมทประกอบดวยขอมลขาวสาร ความรกระบวนการเรยนการสอน และกจกรรมทมรปแบบแตงตางจากกการเรยนการสอนในหองเรยน แหลงการเรยนรมกระจายอยทวทกหนแหง ทกเวลา ทกโอกาสในลกษณะสภาพสงแวดลอมและสถานททจดขน โดยแหลงการเรยนรทใกลตวมากทสดคอ ตวเรา แหลงการเรยนรจาแนกตามลกษณะม 4 ประเภท คอ 1. แหลงสารสนเทศสวนบคคล 2. แหลงสารสนเทศสถาบน 3. แหลงสารสนเทศสถานท 4. แหลงสารสนเทศบนเครอขายอนเตอรเนต

แหลงสารสนเทศสวนบคคล หมายถง สารสนเทศทไดจากการประมวล ความคด ความร ความจา ประสบการณของตนเอง ผเชยวชาญในสาขาวชาทเปนทยอมรบ และภมปญญาทองถนตางๆ ทเกดจาก การเรยนรตามอธยาศย หรอการนาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดารงชวต

ภาพตวอยางบคคลสาคญ Steve Jobs ผกอตง Apple ผสราง Macintosh และ iPad ภาพตวอยางบคคลสาคญ มหาตมะ คานธ อนเดย ภาพตวอยาง การใชเศรษฐกจพอเพยงดานการเกษตร ดานอตสาหกรรม

2. แหลงสารสนเทศสถาบน หมายถงสถาบนการศกษา องคกรของรฐ เอกชน สถาบนศาสนา สถาบนสอสารมวลชน ศนยวทยาการตาง ๆ รวมทงหองสมด ทาหนาทจดหา จดเกบ รวบรวมทรพยากรสารสนเทศเพอใหบรการกบผใช จาแนกไดดงน 2.1 ศนยสารสนเทศเฉพาะวชา เกบรวบรวมทรพยากรสารสนเทศเฉพาะสาขาวชานนๆอยางลกซง ผใชจงเปนผเชยวชาญเฉพาะวชาโดยใชเครองมออเลกทรอนกสในการประมวลขอมล เชน ศนยสารสนเทศอสานสรนธร ศนยสารสนเทศภาคเหนอ สานกหอสมดมหาวทยาลยเชยงใหม ศนยขอมลภาคตะวนออก สานกหอสมดมหาวทยาลยศลปากร 2.2 ศนยสารสนเทศและศนยขอมล เปนแหลงจดเกบและใหบรการ รวบรวมขอมลเผยแพรขอมล ตวเลขขอมลดบเผยแพร ใหผใชอยางมระบบประเมนผลขอมลดวยคอมพวเตอร เชน ศนยขอมลพลงงานแหงประเทศไทย ศนยขอมลธรกจตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย ศนยขอมลสภาหอการคา เปนตน 2.3 ศนยวเคราะหสารสนเทศ ทาหนาทเลอกสรร ประเมนคา จดเกบ และนาเสนอขอสนเทศเฉพาะวชา เนอหาครอบคลมลก ซงเนนการจดหาสะสมเอกสารทไมไดเผยแพร มประโยชนตอกลมบคคล นกวชาการ นกวจยในการตดตามกจกรรมความรสงพมพใหมๆในสาขาทตนเชยวชาญ

2.4 ศนยแจกจายสารสนเทศ เปนหนวยอสระใหบรการดานอางอง ถงแหลงตาง ๆ ทมผลงานวจย รายงานโครงการตาง ๆ และแจกจายสารสนเทศในรปของบรรณานกรม ดรรชน ฯลฯ 2.5 หนวยงานสถต ใชในการบรหารงาน การวางแผนงานโครงการวเคราะห ประเมนผลเพอนาผลมาชวยในการตดสนใจของหนวยงานของภาครฐ และภาคเอกชน เชน ศนยสถตการเกษตร ศนยสถตการพาณชย กองสถตสาธารณสข เปนตน 2.6 หนวยงานจดหมายเหต จดเกบเอกสารปฐมภมเพอใชอางอง เปนหลกฐานสาหรบการคนควาในเชงประวต และเปนมรดกทางวฒนธรรม เชนหอจดหมายเหตแหงชาต หอจดหมายเหตสวนภมภาคและทองถน งานจดหมายเหตของสถาบนธรกจอตสาหกรรม และหอประวตบคคลสาคญ 2.7 สถาบนบรการสารสนเทศเชงพาณชย เปนบคคลหรอองคกรการคา ดาเนนธรกจการคาในรปของบรษทคาสารสนเทศ นายหนาคาสารสนเทศ องคกรระหวางประเทศ เปนตน โดยจดบรการอยางกวางขวาง 3. แหลงสารสนเทศสถานท หมายถงหนวยงานทจดตงขนเพอทศนศกษา แหลงการเรยนรตลอดชพจดตง และเปดใหบรการแกชมชนโดยหนวยงาน ทงภาครฐและเอกชน ดงน 3.1 พพธภณฑ ทาหนาทรวบรวม สงวนรกษาคนควา วจย เผยแพรและจดกจกรรมเพอการคนควาใหการศกษาและความเพลดเพลน เชน พพธภณฑสถานแหงชาตกรงเทพมหานคร และ พพธภณฑในจงหวดตางๆ รวบรวมความรดานโบราณคด มานษยวทยา 3.2 ศนยวฒนธรรม ศกษาคนควา วจยทางดาน ความร ศลปะพนบานรวมทงทานบารง สงเสรม เผยแพรศลปวฒนธรรมเพอพฒนาชวต และทองถน เชน หอไทยนทศน หอศลปะสงกดมหาวทยาลยศลปากร หออครศลปน แหลงจดการแสดงอารยธรรมไทยในสวนกลางและตางจงหวด 3.3 ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษา เปนศนยการเรยนร และสรางสรรคสาหรบเดก เยาวชน และประชาชน เปนการเรยนรดานสงแวดลอม ทรพยากรวทยาศาสตร และเทคโนโลย ตลอดจนเปนแหลงทพกผอนหยอนใจของประชาชน จดกจกรรม ไดแก ทองฟาจาลอง ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษา เปนตน 3.4 อทยานการศกษา เปนแหลงการศกษา แสวงหาความรสาหรบประชาชนทกเพศทกวยเชน อทยานแหงชาต อทยานวทยาศาสตร อทยานประวตศาสตรสโขทย อทยานเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน เปนตน 3.5 สวนสาธารณะ เปนสถานทจดแสดงสงมชวต เชน สวนพฤกษศาสตร สวนสตว สวนสมนไพร สวนสาธารณะ เปนสถานทสนบสนนการศกษาใหความบนเทง และการพกผอนหยอนใจ 3.6 สถานทใหบรการขาวสารหมบาน เปนสถานทใหบรการความรขาวสารทวไป ความรในการประกอบอาชพของชมชนในหมบาน เชน ทอานหนงสอพมพประจาหมบาน มมอาชพหตถกรรมทองถน และหอกระจายขาวสารหมบาน เพอการแจงขาวสารอยางรวดเรว

4. แหลงสารสนเทศบนเครอขายอนเทอรเนต หมายถง แหลงขอมลเพอการศกษาคนควา ทไดรบการยอมรบวาเปนเสมอนหองสมดขนาดใหญ ทรบสงขอมลจากแหลงขอมลทวโลก เปนตวอกษร ภาพ เสยง และสอมลตมเดยตางๆ ขอมลทไดมความทนสมย ทนเหตการณ หลากหลายประเภท ดงน

- การคนหาขอมลบนเวบไซต

- การโฆษณาประชาสมพนธ

- การอาน และรบฟงขาว

- การอานหนงสอ วารสาร นตยสาร

- การคนหาขอมลจากหองสมด

- การซอสนคา และบรการ

- การตดตอสอสารระหวางกน

- การดาวนโหลดซอฟตแวร

- การเรยนทางไกลบนอนเทอรเนต

- การคนหาทอย และหมายเลขโทรศพท

สารสนเทศ ( Information ) สารสนเทศหมายถง ความร ขาวสารตาง ๆ ทบนทกไวในสอหรอวสดทหลากหลายรปแบบ ทงสอสงพมพ ไดแก หนงสอ วารสาร นตยสาร ฯลฯ และสอวสดไมตพมพ ประเภทโสตทศนวสด และสอทางอเลกทรอนกส เชน วดโอ เทป ซด-รอม ฐานขอมล และการสบคนทางอนเทอรเนต ฯลฯ บทบาทของสารสนเทศ สารสนเทศมบทบาทตอบคคล สงคม เศรษฐกจ และประเทศชาตในดานตาง ๆ ดงน 1. ดานการศกษา เพอนาไปพฒนาชวต การทางาน และ การดาเนนชวตในสงคมรวมกน สถาบนการศกษาจดตงหองสมดและแหลงสารสารสนเทศ เพอใหบรการสารสนเทศทมคณคาตอการศกษาการเรยนรอยางตอเนองไปตลอดชวต 2. ดานพฒนาวชาการ ปจจบนวทยาการมความกาวหนา เทคโนโลยพฒนาไปอยางรวดเรว มศกยภาพสง ทาใหมการพฒนาวชาการ ความร และเทคโนโลยตาง ๆ ใหกาวหนายงขน 3. ดานการพฒนาประเทศ สารสนเทศเปนเครองมอทสาคญอยางยงในการพฒนาประเทศทก ๆ ดาน เพราะสารสนเทศมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มการแขงขนการใชเทคโนโลยกนเกอบทกประเทศทวโลก บคลากรของประเทศใดมความรความสามารถ เปนผนาดานเทคโนโลยสารสนเทศ กเทากบเปนการพฒนาประเทศไปสความสาเรจอยางมประสทธภาพ 4. ดานการพาณชย การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงคมเศรษฐกจ และเทคโนโลย ทาใหเกดการแขงขนทางดานธรกจเกดการเสาะแสวงหาขอมล ความรตาง ๆ ใครทมขอมลความรมากกวา หรอทนสมยกวา กจะไดเปรยบในการพาณชย และสามารถควบคมเศรษฐกจไวได 5. ดานการเมองการปกครอง ยคของขาวสารสารสนเทศ ทาใหเรามโอกาสรบทราบขาวสารทงในประเทศ และนอกประเทศไดอยางรวดเรว ตามความเปนจรง เขาใจถงระบบการปกครอง การดาเนนนโยบาย หลกการบรการ และรถงปญหาตาง ๆ ประชาชนมสวนรวม และเกดสานกทไดมความรบผดชอบทจะรวมกนพฒนาดานการเมองการปกครอง ไปสความถกตองเทยงตรง เพอความกาวหนาของประเทศ 6. ดานอตสาหกรรม สงทมคาสงสดของอตสาหกรรม คอ วทยาการ และเทคโนโลยการผลต สารสนเทศทางวทยาการ และเทคโนโลยมความสาคญในการพฒนาดานอตสาหกรรม ในการแขงขนการเปนผนาดานอตสาหกรรม การแสวงหาสารสนเทศเพอนามาใชประโยชนในการพฒนาอตสาหกรรม ซงสงผลตอเนองไปส เศรษฐกจ สงคม และประเทศชาต 7. ดานวฒนธรรม การบนทกสารสนเทศในรแบบตาง ๆ เปนการอนรกษสบทอดสภาพของสงคม วฒนธรรม เปนสวนสาคญในการรกษาเอกลกษณของชาต ทาใหเกดความรก ความภาคภมใจ ความสามคค ความเกอกลในหมคณะ กอใหเกดสงคมทเปนสข ประชาชน และประเทศชาตมคณชวตทด

คณธรรมและจรยธรรมในการใชสารสนเทศ

การใชบรการสารสนเทศนอกจากผใชตองการสารสนเทศตามความตองการ เพอนาไปใชประโยชนตอการพฒนาวชาการ วชาช เพอความร เพอความสนกสนานเพลดเพลน หรอ เปนการใชเวลาวาใหเปนประโยชน และสงเสรมการรกการอาน เพอปลกฝงนสยรกการอาน การศกษาคนควาอยางตอเนองแลว ผใชบรการควรคานงถง คณธรรม จรยธรรมใน

การคนควาดวย ทสาคญ คอ การใหเกยรตเจาของสารสนเทศ โดยการจดทา รปแบบของบรรณานกรม หรอ การอางองเอกสารการคนควา ซงประกอบดวย ชอ นามสกล ชอสารสนเทศ สถานทพมพ สานกพมพ และ ปทพมพ ประกอบการจดทาทกครงไมวาจะไดสารสนเทศจากทรพยากรสารสนเทศประเภทใดกตาม

ทรพยากรสารสนเทศ ( Information Resources ) ทรพยากรสารสนเทศ หรอ วสดสารสนเทศ มความสาคญตอการศกษาทกระดบ ทงในระบบ และ นอกระบบ ผเรยนตองศกษาคนควาดวยตนเองโดยใชทรพยากรสารสนเทศ จากหองสมด และแหลงการเรยนรอน ๆ ผเรยนจงจาเปนอยางยงทตองรจกทรพยากรสารสนเทศ เพอความร การศกษา คนควา วจย หรอเพอวตถประสงคอน ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ทรพยากรสารสนเทศ หมายถง วสดเพอการศกษาทหองสมดไดรวบรวมไวดวยการจดหา จดเกบเพอใหผใชไดอาน ศกษาคนควาตามตองการ วสดเหลานมการบนทกสารสนเทศ ซงอาจอยในรปกระดาษ ฟลม เทปแมเหลก หรอ แผนพลาสตก และนาเสนอโดยใชภาษา สญลกษณ ภาพ และเสยง ความสาคญของทรพยากรสารสนเทศ ทรพยาการสารสนเทศเปนสอความรทจาเปน และสาคญ ดงน 1. เปนมรดกทางปญญาของมวลมนษยชาตทไดสบทอดกนมาเปนระยะเวลาชานาน เปนรากฐาน บงบอกถงกระบวนการสรางสรรควฒนธรรม อารยธรรม และสงคมของโลก ชนรงหลงไดใชประโยชนในการพฒนาคณภาพ ชวต และสงคม 2. ชวยแกปญหา และตดสนใจไดอยางถกตอง จากการประมวลขอมล และขาวสารประกอบการตดสนใจ และการแกปญหา 3. ชวยขจดความไมร และนามาซงความเจรญทางสตปญญา และจตใจ 4. กอใหเกดความจรรโลงใจ สรางความเพลดเพลน 5. กอใหเกดความร และประสบการณ จากสารสนเทศในอดต 6. ชวยเหลอในดานการเตรยมการสอนของครผสอน และ การเรยนของผเรยนในการศกษาหาความรเพมเตมดวย ตนเองอยางกวางขวาง และลกซงยงขน 7. ในดานการวจย ชวยผวจยในการแสวงหาความรพนฐานในเรองทตองการวจย ผลของการวจยสามารถชวย ปรบปรงงานตาง ๆ นามาชวยแกไขปญหาดานตาง ๆของประเทศ 8. ชวยอนรกษ และสงเสรมศลปวฒนธรรม เปนไปอยางถกตองและสมบรณ เปนประโยชนอยางยงกบคนรนหลง 9. ในดานบรการวชาการแกชมชน ทรพยากรสารสนเทศในหองสมดเปนขอมลเบองตนเกยวกบชมชนนน ๆ ไดแก ภาษาถน ความเปนอย ประเพณ ผเกยวของสามารถใชสารสนเทศไปใชประโยชน ทาใหการบรการ ความเปนอยใน ชมชนมผลด และมประสทธภาพ

ประเภทของทรพยากรสารสนเทศ ทรพยากรสารสนเทศ หรอวสดสารสนเทศ เปนการบนทกการจดเกบ การรวบรวมขอมลขาวสาร ลงในวสดอปกรณของหองสมด สามารถจาแนกตามวสดทใชบนทกเพอจดเกบ โดยแบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก 1. วสดตพมพ ( Printed Materials ) 2. วสดไมตพมพ ( Non – Printed Materials ) วสดไมตพมพ ( Printed Materials ) หมายถง ทรพยากรสารสนเทศทบนทกความร ทมเนอหาสาระ เพอประโยชนในการศกษา คนควา อางอง หรอเพอความบนเทงโดยจดพมพขอมลสารสนเทศเปนลายลกษณอกษร เปนรปเลมหนงสอ หรอรปเลมอน ๆ ทใหคณคา และสาระบนเทง ทกสาขาวชา ซงจาแนกได 9 ประเภทดงน 1. หนงสอ ( Books ) 2. วารสาร ( Journals ) หรอ นตยสาร ( Magazine ) 3. หนงสอพมพ ( Newspaper ) 4. จลสาร ( Pamphlets ) 5. กฤตภาค ( Clipping ) 6. วทยานพนธ ( Thesis ) 7. หนงสอตวเขยน ( Manuscript ) 8. สทธบตร ( Patents ) 9. มาตรฐาน ( Standards ) วสดไมตพมพ ( Non – Printed Materials ) หมายถง ทรพยากรสารสนเทศประเภทโสตทศนวสด และสออเลกทรอนกส ใชบนทกความร ขาวสาร สารสนเทศตาง ๆ ในรปแบบอนๆ ทนอกเหนอจากสงพมพบางครงตองใชเครองมอ อปกรณชนดตาง ๆ ชวยในการเรยกขอมลทบนทกไวในสอ ๆ แบงเปน 5 ประเภทดงน 1. โสตวสด ( Audio Materials ) 2. ทศนวสด ( Visual Materials ) 3. โสตทศนวสด ( Audio – Visual Materials ) 4. วสดยอสวน ( Microforms ) 5. สออเลกทรอนกส ( Electronic Medias )

ทรพยากรสารสนเทศประเภทวสดตพมพ วสดตพมพ ( Printed Materials ) หมายถง ทรพยากรสารสนเทศทบนทกความรทมเนอหาสาระ ใชประโยชนในการศกษาคนควา อางอง หรอเพอความบนเทง โดยจดพมพขอมลสารสนเทศเปนลายลกษณอกษร จดทาเปนรปเลมหนงสอและรปเลมอน ๆ ทาใหคณคาสาระความบนเทง ทกสาขาวชาซงสามารถจาแนกได ดงน

1. หนงสอ ( Book ) เปนสอความรทเกาแกอนดบแรกทบนทก ความร ความคด ประสบการณ เรองราวอนมคาผอานจะไดรบทงความร แงคด และความเพลดเพลน หนงสอจดทาเปนรปเลม อาจเปนเลมเดยวหรอหลายเลมจบ หนงสอแบงออกเปน 2 ประเภทดงน คอ 1.1 หนงสอสารคด ( Non-Fiction ) เปนสงพมพทใหเนอหาสาระความรทางวชาการ ดงน 1.1.1 หนงสอตารา วชาการ เปนหนงสอทมเนอหาสาระตรงตามหลกสตรของกระทรวงศกษาธการ เพอใชเปนแบบเรยนในรายวชาตาง ๆ รวมทงหลกสตร คมอคร โครงการสอน เชน หนงสอเรยน 1.1.2 หนงสออานประกอบ เปนหนงสอทมเนอหาประกอบดวยความรทางวชาการ ชวยสงเสรมการเรยน การสอน เพอเพมพนความรนอกเหนอตาราเรยน ใหมความรเพมเตมกวางขวางมากยงขน 1.1.3 หนงสอความรทวไป เปนหนงสอทมเนอหาสาระความรทว ๆ ไปในสาขาวชาตาง ๆ เนนใหความรแกผอานโดยทวไป เพอการศกษาคนควา ความร เพมเตม หรอเพอความรพเศษของผใฝรใฝศกษา 1.1.4 หนงสออางอง เปนหนงสอทราบรวมเรองราวทเปนขอเทจจรง โดยผทรงคณวฒในสาขาวชาใดวชาหนงโดยเฉพาะเปนหนงสอทใชหาคาตอบ ไมจาเปนตองอานทงเลม ใชอานเพยงตอนใดตอนหนงทตองการเทานน เชน สารานกรม พจนานกรม เปนตน 1.2 หนงสอบนเทงคด ( Fictions ) เปนหนงสอทเขยนขนเพอใหความบนเทง ความเพลดเพลน แกผอาน ผเขยนใชประสบการณจนตนาการ และสอดแทรกขอคดตานคณธรรม จรยธรรมตาง ๆ ไวดวยดงน 1.2.1 หนงสอนวนยาย ( Fictions ) เปนหนงสอทมวธในการดาเนนเรองราวอยางตอเนอง เนอเรองอาจจะสนหรอยาวกไดอาจจะจบภายในเลม หรอหลายเลมจบ 1.2.2 เรองสน ( Short Story ) เปนหนงสอทมลกษณะเชนเดยวกบนวนยาย แตการดาเนนเรองไมสลบซบซอนเนอเรองจะสนกวา และตวละครนอยกวา และจบภายในเลมเดยว หรอมหลายเรองในเลมเดยว

1.2.3 หนงสอสาหรบเดกและเยาวชน ( Easy or Journal ) เปนหนงสอทใชภาษางาย ๆ สอดแทรกขอคดคาสงสอนตาง ๆ ทเหมาะสมสาหรบวยของเดกและเยาวชน 2. วารสาร นตยสาร ( Periodicals or Magazine ) เปนสงพมพททนสมยมการกาหนดออกตามวาระทแนนอน เชน รายสปดาห รายปกษ รายเดอน รายสองเดอน รายสามเดอน ฯลฯ มเรองราวทางสาขาวชาเดยวกนหรอหลายสาขากได อาจจบภายในฉบบ หรอหลายฉบบตอเนอง ถาเนอทาเปนตนฉบบวชาการ เรยกวา วารสาร ( Periodicals ) แตถาเนนเรองทางบนเทงคด และมเกรดความรทวไป เรยกวานตยสาร ( Magazine ) วารสารและนตยสารแบงออกเปน 3 ประเภทดงน 2.1 วารสารวชาการ ( Journals ) เปนสงพมพทรวบรวมสาระความรใหม ๆ ในสาขาวชาใดวชาหนง โดยนกวชาการ เพอเสนอเปนบทความขอความทางวชาการ ขาว เกรดความร ในสาขาวชานน เชน วารสารยานยนต วารสารวศวกรรมสาร วารสารComputer Today 2.2 วารสารวเคราะหและวจารณขาว ( Review Journal ) เปนสงพมพทเสนอขาวทเปนบทความในลกษณะของการวเคราะห วจารณขาว สวนใหญทนาเสนอ ไดแก การเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การศกษา เชน วารสารสยามรฐสปดาหวจารณ วารสารมตชนสดสปดาห วารสารสดสปดาหเนชน

2.3 วารสารทวไป และนตยสาร ( Magazines ) เปนสงพมพทใหความร ความบนเทง และเกรดความรทวไป ไมเนนทางดานวชาการ อาจเสนอหลากหลายรปแบบ เชน สารคด เรองสน นวนยาย หรอสรปขาวความเคลอนไหวของสงคม หรอเหตการณตาง ๆ เชน ชวจต สารคด ขวญเรอน หญงไทย กลมสตร ฯลฯ 3. จลสาร ( Pamphlets ) เปนสงพมพขนาดเลก มความหนาไมเกน 60 หนา จดทาโดยหนวยราชการ องคการ สถาบน สมาคม ใหสาระความรดานวชาการ สรปขาว การประชมสมมนาผลงานขององคกรนน ๆ 4. หนงสอพมพ ( Newspaper ) เปนสงพมพทมรปเลมขนาดใหญ ประมาณ 21x15 นว หลายแผนซอนกนไมมการเยบเลม มการจดพมพตอเนอง กาหนดออกเปนรายวน รายสามวน รายสปดาห นาเสนอขาวความเคลอนไหว รวดเรว ทนเหตการณ นอกจากนภายในฉบบยงมขาวสารความรตาง ๆ เชน ขาวเศรษฐกจ การศกษา กฬา สงคม ขาวบนเทง รวมทง บทความ คอลมน และสาระความรอกมากมาย 5. กฤตภาค ( Clippings ) เปนสงพมพทหองสมดจดทาขนโดยตดบทความ ขอความ เรองราว รปภาพ ทสาคญจากหนงสอพมพ วารสาร หรอ เอกวาร นามาจดเกบโดยผนกลงบนกระดาษ ใหหวเรองบอกแหลงทมาแลวจดเกบเขาแฟม เรยงตามลาดบอกษรของหวเรอง นาเกบไวในตจดเกบ กฤตภาค 6. วทยานพนธ ( Thesis ) เปนสงพมพทเนนผลงานของนสตนกศกษา ระดบ ปรญญาโท และปรญญาเอก จดทาขนเพอใหเปนสวนหนงของการศกษา โดยไมมการจดพมพออกเผยแพรทวไป ใชศกษาคนควาภายในสถาบนเทานน 7. หนงสอตวเขยน ( Manuscript ) เปนทรพยากรสารสนเทศอยในรปของสงทบนทกเปนลายมอ ตนฉบบทพมพดวยเครองพมพ ไดแก หนงสอตวเขยนโบราณ จดหมายโตตอบ บนทกการปฏบตงาน บนทกราชการ เปนสารสนเทศขนปฐมภม ทมคณคาตอการศกษา คนความาก ไมสามารถหาไดจากแหลงสารสนเทศอน จดเกบไวในหอสมดแหงชาต และหอจดหมายเหต 8. สทธบตร ( Patents ) เปนเอกสารทจดทะเบยนสงประดษฐใหม เพอคมครองการประดษฐ หรอการออกแบบผลตภณฑ และแสดงกรรมสทธของผเปนเจาของ สทธบตรจงเปนเอกสารใหความรทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยทสาคญ 9. มาตรฐาน ( Standards ) เปนเอกสารทระบเกณฑ หรอขอกาหนด ใชเปนเครองมอบงชถงคณคา คณภาพ ความปลอดภย ความเหมาะสมของเครองมอ สงของ และวธปฏบต โดยมหนวยงานสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมเปนผกาหนดมาตรฐานหรอใหการรบรองมาตรฐาน การรบผดชอบ

หนงสออางอง ( Reference Books ) หนงสออางอง คอ หนงสอทจดทาขนโดยรวบรวมขอเทจจรงจากแหลงขอมลตาง ๆ สาหรบใชคนหาคาตอบเรองใดเรองหนงผใชไมจาเปนตองอานตลอดทงเลม หนงสออางองหองสมดจะจดแยกจากหนงสอทวไป เพอสะดวกในการใช และการจดเกบ และไมอนญาตใหยมออกจากหองสมด โดยหองสมดจะใชสญลกษณตว “อ” สาหรบหนงสอภาษาไทย และใชสญลกษณตว “R” หรอ “REF” สาหรบหนงสอภาษาตางประเทศ ลกษณะของหนงสออางอง หนงสออางองจดทาขนเพอไวในการคนหาขอเทจจรงทตองเชอถอได จงมลกษณะทวไปดงน 1. ผเขยน เปนบคคลหรอคณะบคคลผทรงคณวฒ มความร ประสบการณ และมความเชยวชาญในสาขาวชาทเรยน จงถกตองเชอถอได 2. มวธการเขยน ตรงตามจดประสงคของเนอเรอง ภาษาทใชเหมาะสมกบระดบของผอาน อานเขาใจงาย 3. เนอหา ครอบคลม สาขาวชาความรตาง ๆ อยางกวางขวาง รวบรวมขอมล สถตและเรองราวตาง ๆ เปนประโยชนตอผใช 4. การเรยบเรยง เนอหาอยางเปนระบบ ดงน - เรยงตามลาดบตวอกษร - เรยงตามหมวดหมของสาขาวชา - เรยงตามลาดบเหตการณ - เรยงตามกลมทางภมศาสตร 5. รปเลม ขนาดใหญ หนากวาหนงสอทว ๆ ไป การเขาเลมคงทนถาวรจดพมพดวยกระดาษคณภาพด จงมราคาแพงกวาหนงสอทวไป 6. หนงสออางอง อนญาตใหใชภายในหองสมดเทานน มสญลกษณอกษร “อ” สาหรบหนงสอภาษาไทย และอกษร “R” หรอ “REF” สาหรบหนงสอภาษาตางประเทศ อยเหนอเลขเรยกหนงสอทกเลม ลกษณะพเศษของหนงสออางอง เปนสวนทชวยสงเสรมใหหนงสออางองแตกตางกวาหนงสอทวไป และเปนสวนทชวยใหผใชคนหาคาตอบของเรองทตองการไดสะดวกรวดเรว ดงน 1. อกษรนาเลม ( Volume Guide ) คอ ตวเลข หรอ ตวอกษร ปรากฏทสนของหนงสอ ทเปนหนงสอชด หรอทมหลายเลมจบ เชน สารานกรม 2. ดรรชนรมกระดาษ หรอดรรชนหวแมมอ ( Thumb Index ) จะพบในหนงสอเลมหนา ๆ โดยเจาะรมกระดาษ และมตวอกษรกากบไว เพอคนหาคาทตองการไดรวดเรว 3. คานาทาง ( Guide Word ) คอ คาทปรากฏอยทมมบนของหนาหนงสอทกหนา โดยเฉพาะพจนานกรม เพอบอกใหทราบวาหนานนขนตนดวยคาใดถงคาใด หรออกษรใดถงอกษรใด 4. สวนโยง ( Cross Reference ) คอ การแนะใหเพอนไปอานเรองทตอการ จากหวขออน ๆ ในหนงสอเลมนน 5. ดรรชน ( Index ) การลาดบคาหรอลาดบขอความเรยงไวตามตวอกษร โดยมเลขหนากากบไว เพอชวยประหยดเวลาในการคนหาเรองราวตาง ๆ ตามปกตดรรชนจะอยหนาสดของหนงสอ ถาเปนหนงสอชดจะอยเลมสดทาย

6. บรรณานกรม ( Bibliography ) คอ รายชอหนงสอและวสดอางองทใชประกอบการเรยบเรยงเพอความนาเชอถอ และเพอหาขอมลเพมเตม

ประเภทของหนงสออางอง หนงสออางองแบงเปนประเภทใหญได 2 ประเภท คอ 1. ประเภทบอกแหลงคาตอบ เปนหนงสออางองทใหขอเทจจรง สามารถตอบคาถามทตองการไดทนท ไดแก พจนานกรม สารานกรม หนงสอรายป หนงสอคมอ นามานกรม อกขรานกรมชวประวต อางองทางภมศาสตร สงพมพรฐบาล 2. ประเภทบอกแหลงคนควา เปนหนงสออางองทแนะนาคาตอบวาอยทใด ไดแก หนงสอดรรชน และ หนงสอบรรณานกรม

หนงสออางองบอกแหลงคาตอบ

1. พจนานกรม ( Dictionaries ) คอ หนงสออางองทเปนคมอ ในทางภาษาใหความรเกยวกบ “คา” โดยใหรายละเอยดในเรอง - ตวสะกด - การอานออกเสยง - ความหมายของคา - ชนดของคา - ประวตทมาของคา - การใชคา - คาพอง คาตรงขาม - อกษรยอตาง ๆ - บางเลมมประวตบคคลสาคญ - มภาพประกอบ พจนานกรมแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1.1 พจนานกรมภาษา ซงเปนพจนานกรมภาษาเดยว สองภาษา และหลายภาษา เชน 1.1.1 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 โดย ราชบณฑตยสถาน 1.1.2 พจนานกรมไทยฉบบคาพอง 1.1.3 พจนานกรมไทย – มาเลย – องกฤษ 1.1.4 New Model Thai – English Dictionary 1.2 พจนานกรมเฉพาะวชา เปนพจนานกรมใชสาหรบคนควาความหมายของคาเฉพาะในสาขาวชาใดวชาหนง เชน 1.2.1 พจนานกรมศพทยานยนต 1.2.2 ปทานกรมศพท ชางเทคนคสถาปตยกรรม และชางกอสราง 1.2.3 พจนานกรมดนตร

2. สารานกรม ( Encyclopedias ) เปนหนงสออางองทสาคญ และใชกนอยางแพรหลาย เปนหนงสอทรวบรวมความรทเปนพนฐานโดยทว ๆ ไป ทกสาขาวชา เรยบเรยงไวตามลาดบอกษร มทง เลมเดยวจบ และเปนชดหลายเลมจบ แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 2.1 สารานกรมทวไป รวบรวมความรทกแขนงวชาใหขอมลอยางละเอยด เชน 2.1.1 สารานกรมไทยสาหรบเยาวชน โดยพระราชประสงค ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 2.1.2 สารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน โดยราชบณฑตยสถาน 2.1.3 World Book Encyclopedia 2.1.4 Encyclopedia of Americana 2.2 สารานกรมเฉพาะวชา รวบรวมความร สาขาใดสาขาหนง โดยเฉพาะอธบายเรองราวอยางละเอยดลกซง เชน 2.2.1 สารานกรมวทยาศาสตร 2.2.2 สารานกรมวฒนธรรมภาคใต 3. หนงสอรายป ( Yearbooks, Almanacs, Annual ) เปนหนงสอทรวบรวมเรองราวสน ๆ ทเกดขนในปทผานมา ในดานตาง ๆ เชน การเมอง เศรษฐกจ กฬา ฯลฯ ในรอบหนงปออกมาเปนรายป อาจเขยนพรรณนาสน ๆ พรอมทงเกบสถตขอมลเปนตวเลข และตารางตาง ๆ แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 3.1 สมพตรสร ( Almanac ) เปนหนงสอทรวบรวมขอมลสถต ขอเทจจรงในรอบปทผานมา และขอมลยอนหลงในอดต เชน สยามออลมาแนค 3.2 รายงานประจาป ( Annual / Yearbooks ) เปนหนงสอรายปทหนวยงานของรฐ และเอกชน จดทาขนเพอรวบรวมผลการดาเนนงานของหนวยงานในรอบปทผานมา เชน 3.2.1 สยามจดหมายเหต 3.2.2 สยามออลมาแนค 3.2.3 สมดสถตรายปประเทศไทย 3.2.4 หนงสอรายงานประจาป ของหนวยงานตาง ๆ 4. หนงสอคมอ ( Handbooks ) เปนหนงสอทรวบรวมเรองราวเกยวกบบคคล เหตการณแนวโนมเฉพาะดาน หรอสาขาวชาใดวชาหนง โดยเฉพาะสามารถใชเปนคมอศกษา คมอการปฏบตงาน เปนแหลงอางองขอเทจจรงทใชตอบคาถามได หนงสอคมอ แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 4.1 คมอชวยปฏบตงาน ทาหนาทแนะแนวทาง เชน หนงสอแนะนาอาชพ คมอซอมรถ คมอเลนกลอง คมอการใชยา เปนตน 4.2 หนงสอรวบรวมความรเบดเตลด ใหคาอธบายในสาขาวชาตางๆ เชน หนงสอสงแรกในเมองไทย หนงสอคมอทควรรจก 4.2.1 สงแรกและสงใหมในสยาม 4.2.2 วนนในอดต 4.2.3 ปฏทน 200 ป 4.2.4 Guinness Books of Record

5. นามานกรม หรอ ทาเนยบนาม ( Directories ) เปนหนงสอทใหคาตอบทนท รวบรวมรายชอ บคคล หนวยงาน หางราน สถาบนตาง ๆ โดยจดเรยงรายชออยางมระบบตามลาดบอกษร หรอตามหมวดหม พรอมทงใหเรองราวความสาคญของชอ ทงตาบล ทอย ทตง ของชอนน ๆ นามานกรมแบงออกเปน 5 ประเภท 5.1 นามานกรมทองถน จดทาขนในทองถนตาง ๆเชน ทาเนยบโรงเรยนในทองถน ในจดหวด ในเขตการศกษา 5.2 นามานกรมสถาบน รวบรวมรายชอสถาบน สมาคม มลนธ โรงพยาบาล หองสมด ทาเนยบวดแหงประเทศไทย 5.3 นามานกรมรฐบาล รวบรวมรายชอ ทอย ของหนวยงานของรฐบาล เชน ทาเนยบขาราชการกระทรวงศกษาธการ สมดรายนามผใชโทรศพท 5.4 นามานกรมบคคลในอาชพใดอาชพหนง รวบรวมรายชอบคคลในอาชพตาง ๆ โดยเฉพาะ เชน ทาเนยบสมาชกสมาคมแพทย ทาเนยบนกวจยการศกษา ทาเนยบคร 5.5 นามานกรมดานธรกจการคา รวบรวมรายชอบรษท โรงงานอตสาหกรรม ธรกจการคา จดทาขนเพออานวยความสะดวกในการตดตอ และประสานงาน เชน ทาเนยบอตสาหกรรม ทาเนยบโรงงานอตสาหกรรม 6. อกขรานกรมชวประวต ( Biographical Dictionaries ) เปนหนงสอทรวบรวมชวประวตของบคคลหลายคนไวในเลมเดยวกนจดเรยงลาดบอกษร ชอเจาของประวต เพอสะดวกแกการคนหา และการใช อกขรานกรมชวประวตแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน 6.1 อกขรานกรมชวประวตบคคลทวไป รวบรวมชวประวตบคคลสาคญโดยไมจากด เชอชาต หรออาชพ ใหเรองราวโดยยอของบคคลทสาคญเปนจานวนมาก เชน Who’s Who in the World 6.2 อกขรานกรมชวประวตบคคลชาตใดชาตหนง หรอทองถนใดทองถนหนง เชน ใครเปนใครในประเทศไทย Who’s Who in Thailand 7. อางองทางภมศาสตร ( Geographical Sources ) เปนหนงสอทใหรายละเอยดทางภมศาสตรเกยวกบลกษณะทางภมศาสตร เกยวกบลกษณะทางภมภาค เชน ทวป ประเทศ เมอง แมนา ภเขา สถานทสาคญ ๆ หรอลกษณะทางกายภาพ หนงสออางองทางภมศาสตร แบงออกเปน 3 ประเภท ดงน 7.1 แผนทและหนงสอแผนท ( Maps and Atlases ) แสดงถงทตงของทวป ประเทศ ภเขา เสนรง เสนแวง เปนตน เชน หนงสอแผนทประเทศไทย 76 จงหวด 7.2 อกขรานกรมภมศาสตร ใหความรทางดานภมศาสตรทเปนชอของสถานททาใหทราบทตงของเมอง และลกษณะทางกายภาพ โดยจดเรยงตามลาดบอกษร เชน อกขรานกรมภมศาสตรไทยฉบบราชบณฑตยสถาน 7.3 หนงสอนาเทยว ใหขอมลเกยวกบสถานททองเทยวใหรายละเอยดเกยวกบทตง การเดนทาง แผนท มภาพประกอบ และขอมลตาง ๆ เกยวกบสถานททองเทยว เชน เทยวทวไทย ทองเทยวจงหวดชลบร ทองเทยวจงหวดภเกต เปนตน 8. สงพมพรฐบาล ( Government Publications ) เปนเอกสารทหนวยงานของรฐบาลเปนผรบผดชอบในการจดพมพ เพอใชเปนหลกฐานทางราชการ ทแสดงถงผลงานทไดปฏบตไปแลว หรอความกาวหนาของหนวยงานนน จดทาขนเพอจาหนาย หรอแจกจายใหแกหนวยงานตาง ๆ และผทสนใจ ไดแก 8.1 ราชกจจานเบกษา โดยสานกเลขาธการนายกรฐมนตร

8.2 แผนพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต 8.3 สามะโนประชากรและเคหะ โดยสานกงานสถตแหงชาต

หนงสออางองบอกแหลงคนควา 1. ดรรชน ( Index ) เปนหนงสอทรวบรวมรายการหวขอเรอง หรอบทความในวารสาร ในหนงสอพมพ และวสดสงพมพอน ๆ ทไดรบการเรยบเรยงอยางมระเบยบ เพอชวยในการคนหาหวขอเรอง หรอบทความทตองการวาอยในวารสาร หนงสอพมพ ชอใด ใครเปนผแตง แตงไวตงแตเมอไร และปรากฏอยหนาใด ของสงพมพดงกลาว ดรรชนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1.1 ดรรชนวารสาร เปนเครองมอชวยคนบทความในวารสารแตละรายการ ซงประกอบดวย ชอผเขยน ชอบทความ ชอวารสาร ปท ฉบบท เดอน ป และเลขทายของบทความ พรอมทงจดเรยงอยางเปนระบบเพอสะดวกในการคนหา โดยแยกตามดรรชนหวเรอง ดรรชนหวเรอง และดรรชนผเขยนบทความ เชน ดรรชนวารสารไทย ดรรชนวารสารการศกษาแหงชาต 1.2 ดรรชนหนงสอพมพ เปนเครองมอชวยคนหาบทความในหนงสอพมพ วาบทความ หรอขาวทสาคญทตพมพในหนงสอพมพ อยในหนงสอพมพฉบบใด พมพออกเมอใด อยหนา หรอคอลมนไหน ผจดทาไดรวบรวมโดยกาหนดหวเรอง ชอบทความ และเรยบเรยงตามลาดบเหตการณกอน-หลง เพอความสะดวกรวดเรวในการคนหา 2. บรรณานกรม ( Bibliography ) ฉบบหนงสอทรวบรวมรายชอหนงสอ หรอสงพมพอน ๆ เขาดวยกน เรยงตามลาดบอกษรของผแตง แตถาเปนชาวตางชาตเรยงตามลาดบอกษรของนามสกล และรายละเอยดของชอเรอง สถานทพมพ สานกพมพ เชน บรรณานกรมแหงชาต บรรณานกรมสงพมพรฐบาล บรรณานกรมสงพมพของกระทรวงศกษาธการ บรรณานกรมของสานกพมพตาง ๆ เปนตน

หนงสอ เปนวสดหลกทใหบรการแกผใช และคณคาความรทางวชาการ ใหความบนเทง ความจรรโลงใจ และใชประโยชนไดอยางสงสด ผใชจงควรทราบสวนประกอบของหนงสอ ซงสามารถชวยในการพจารณาการประเมนคณคาของหนงสอ และมสวนชวยใหอานหนงสอ ไดอยางมประสทธภาพ และประหยดเวลา สวนประกอบของหนงสอ 1. ใบหมปก ( Book Jacket ) เปนสวนแรกของหนงสอ มลกษณะเปนกระดาษยาวหมตวเลมปลายทเหลอพบทบไวดานในตวเลม จะมในหนงสอปกแขงบางเลม มกจะพมพรปภาพหรอขอความทออกแบบสสนสวยงานเพอดงดดความสนใจของผพบเหน ใบหมปกมหนาทหอหมตวหนงสอไมใหสกปรก และใหแลดสวยงามอยเสมอ 2. ปกหนงสอ ( Cover ) มทงทเปนปกออนและปกแขง ทาหนาทในการรกษารปทรงของหนงสอใหคงทนถาวร เปนสวนทบอกรายละเอยดของหนงสอ ไดแก ชอเรอง และชอผแตง 3. สนหนงสอ ( Spine ) เปนสวนกลางระหวางปกหนากบปกหลง สาหรบชวยยดปกเอาไวสวนมาจะมขอความชอหนงสอ ชอผแตง 4. ใบรองปกหนงสอ ( Fly Leaves ) เปนใบทยดปกกบเลมหนงสอเขาไวดวยกน สวนมากจะเปนกระดาษทไมมขอความใด ๆ ทงสน เปนกระดาษเปลาสขาว มทงดานหนาและดานหลง 5. หนาชอเรอง ( Half title page ) เปนหนาทอยถดจากใบรองปก จะบอกรายละเอยดเกยวกบชอหนงสอ ถาเปนหนงสอชดจะบอกไวในหนานดวย 6. หนาปกใน ( Title Page ) เปนหนาทมความสาคญ เพราะขอมลของหนงสอในหนานจะมความสมบรณทสด เปนหนาทใหรายละเอยดในการทาบตรรายการ และบรรณานกรมของกหนงสอแตละเลม ประกอบดวย ชอผแตง ชอเรอง ครงทพมพ สถานทพมพ สานกพมพหรอโรงพมพ ปพมพ เปนตน 7. หนาลขสทธ ( Copyright Page ) จะอยถดจากหนาปกใน จะใหรายละเอยดในการจดพมพ แสดงใหทราบถงจานวนครงทจดลขสทธ ปทจดลขสทธแตละครง และผถอลขสทธ ในหนาลขสทธของหนงสอบางเลมจะพบเลข ISBN ( International Standard Book Number ) คอเลขมาตรฐานสากล 8. หนาคาอทศ ( Dedication Page ) เปนหนาทอยถดจากหนาปกใน เปนคากลาวของผแตงอทศหนงสอนนใหกบบคคลใดบคคลหนง หรอกลมบคคลกได 9. หนาประกาศคณปการ หรอ หนากตตกรรมประกาศ ( Acknowledgement ) เปนหนาทผเขยนหรอผแตงหนงสอกลาวขอบคณผทใหความชวยเหลอในการแตงหนงสอเลมนนๆ จะมประโยชนสาหรบผอาน คอ ทาใหทราบชอบคคลททรงคณวฒในดานตาง ๆทเกยวของกบหนงสอเลมนน ๆ 10. หนาคานา ( Preface ) เปนหนาทผเขยนตองการชแจงกบผอาน สวนใหญมกจะกลาวถงวตถประสงคในการเขยน เนอหาคราวๆ ของหนงสอ วธใชและประโยชนทไดรบจากหนงสอเลมนน ๆนอกจากนนอาจมขอความแสดงความขอบคณผใหความชวยเหลอหรอผทเคารพนบถอเปนผเขยนคานาให เพอเปนเกยรตแกเจาของหนงสอกได 11. หนาสารบญ ( Table of Content ) เปนหนาทบอกบญชเรองตามหวขอใหญ ๆ ทสาคญปรากฏในหนงสอ โดยลาดบตงแตบทแรกไปถงบทสดทาย พรอยกบมเลขหนากากบเรองนน ๆ หนาสารบญจะชวยผใชตรวจหาหวขอใหญ ๆทตองการอานไดอยางรวดเรว

12. หนาสารบญภาพ ตารางและอน ๆ ( Lists of Illustration ) หนงสอทมภาพประกอบแผนท แผนภม ตาราง อยในเลมเปนจานวนมาก มกจะแยกรายชอของภาพ แผนท แผนภมและตารางออกจากสารบญเนอเรอง โดยใชคาวา สารบญภาพ สารบญตาราง เปนตน โดยมเลขหนากากบทภาพ แผนท แผนภม และตาราง เพอชวยคนหาไดอยางสะดวกและรวดเรว 13. สวนเนอหาหรอเนอเรอง ( Text or Body of the Book ) สวนนคอสวนทสาคญทสดของหนงสอ เปนสวนความรทผเขยนไดเรยบเรยงขนจากการศกษาคนควา รวบรวม โดยจะมรายละเอยดของหนงสอเรมตงแตบทท 1 จนถงบทสดทาย

14. เชงอรรถ ( Footnotes ) คอ สวนทอธบายขอความบางตอนทปรากฏในเนอเรอง บอกใหทราบถงแหลงทมาของขอความวามาจากแหลงใด หรอสวนทเพมของขอความตอนนน เปนการอางองทอยลางสดของหนากระดาษ 15. ภาคผนวก ( Appendix ) สวนของเนอหาทนามาเพมเตมเพอประกอบเนอเรองทผเขยนเรยบเรยงใหสมบรณยงขน 16. อภธานศพท ( Glossary ) สวนนเปนการนาเอาคาศพทเฉพาะ ศพทเทคนค ซงอยในเนอหาเลมนน ๆ มาอธบายวามความหมายวาอะไร สวนใหญจะปรากฏในหนงสอวชาการเฉพาะสาขา โดยเรยงลาดบตามตวอกษร 17. บรรณานกรม ( Bibliography ) เปนสวนทอางถงหนงสอหรอวสดอนทนามาประกอบการเขยนหนงสอเลมนน ๆ ในบางครงอาจใชคาวา หนงสออางอง หรอเอกสารอางอง 18. ดรรชนหรอบญชคนคา ( Index ) การนาเอาหวขอหรอคาทสาคญทปรากฏในหนงสอมาเรยงลาดบตามตวอกษร แลวบอกวา หวขอหรอขอความนน ๆ อยทหนาใดของหนงสอ สวนใหญจะอยทายเลม หรอ ถาเปนหนงสอชดมกจะอยในเลมสดทายแยกตางหาก ดรรชนมประโยชน คอ ชวยใหผอานคนเรองทตองการวาอยหนาใดหนาหนงสอไดอยางรวดเรว สวนประกอบของหนงสอแตละเลมอาจจะไมเทากน บางเลมอาจมทกรายการครบถวน แตบางเลมอาจจะมเฉพาะทจาเปนกได สวนประกอบของวารสาร วารสาร เปนสงพมพออกตอเนองกนตลอดภายใตชอเดม มตวเลขประจาของวารสารแตละชอ วนเดอนปทออก มระยะเวลาในการออกทแนนอน อาจออกเปนรายสปดาห รายปกษ รายเดอน รายสองเดอน หรอรายหกเดอน เนอเรองของสงพมพประเภทนมกจะเปนความร เรองราวททนสมย วารสารม 3 ประเภท คอ วารสารเพอการบนเทง หรอ วารสารทวไป ( Magazines )วารสารวชาการ ( Journals ) และ วารสารกงวชาการ หรอ วารสารเสนอขาวเชงวจารณ ( Review Journals ) มสวนประกอบดงน 1. ขนาดเลม วารสารจะมขนาดกวางใหญกวาหนงสอธรรมดา เพราะสวนมากจะจดหนาพมพ แบงเปนคอลมนหรอบางเลมไมแบงเปนคอลมนกม สวนมากเปนขนาด 8 หนายก 2. ปก ปกของวารสารสวนมากเปนปกออน วารสารบางเลมมรปภาพทปกหนาเพอชวนเชญใหอานแตวารสารวชาการทปกหนาสวนมากจะพมพสารบญเรองแทนรปภาพ ทปกหนาจะแจงชอวารสาร ปท ฉบบท วนเดอนปทออก ไวดวยทกฉบบ

3. สารบญ วารสารทไมพมพสารบญเรองไวทปกหนากอาจจะอยถดจากปกหนา หรออาจอยดานหลงของปกหนา หรอบางเลมพมพไวทายเลมกม ลกษณะของสารบญกคลายกบหนงสอเลม แจงวาเรองนน ๆ เรมตนในหนาใด ในหนาสารบญนจะมรายละเอยดอน ๆเกยวกบวารสารอกดวย คอ นอกจากจะแจงชอวารสาร ปท ฉบบท วนเดอนปทออก เชนเดยวกบทปกหนาแลว ยงมรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคของวารสารนน ๆ กาหนดออก อตราคาบารงรายปและขายปลก สถานทบอกรบ และมรายชอบรรณาธการกบคณะผจดทาอน ๆ ไวดวย 4. เนอหา ถาเปนวารสารเพอการบนเทงหรอวารสารทวไป เนอหามกจะประกอบดวย นวนยายซงลงตดตอกนไปทกฉบบจนจบเรอง เรองสน สารคด นทาน คอลมนความรเบดเตลดตาง ๆ และสรปขาว ถาเปนวารสารวชาการ กจะมแตบทความวชาการตามวตถประสงคของวารสารนน ๆ เขยนโดยผทรงคณวฒ ภายในบทความอาจมเชงอรรถ และบรรณานกรม หรอเอกสารอางองบอกแหลงคนควาอางองประกอบการเรยบเรยง สวนวารสารวจารณขาว จะเสนอขาวและบทวจารณเปนสวนมาก 5. ภาพประกอบ วารสารอาจมภาพประกอบเรองบางเรอง เพอใหชวนอานและเพอประกอบความรความเขาใจ 6. โฆษณาแจงความ วารสารบางเลมลงโฆษณาแจงความของบรษท หางรานตาง ๆ แทรกไวในเลม หรอทปกหลงดานนอก เพอเปนการชวยคาใชจายในการจดพมพ สวนประกอบของหนงสอพมพ หนงสอพมพ มงเสนอขาวสารความเปนไปของเหตการณประจาวน ออกเปนรายวน แตถาเปนหนงสอพมพทองถนอาจออกเปนราย 7 วน หรอตามความเหมาะสม หนงสอพมพนอกจากเสนอขาวความเคลอนไหวของเหตการณทสงคมสนใจแลว ยงเสนอบทความความคดเหนตอเรองตาง ๆ ทเกดขน รายกงานการคนควาและวจย บทวจารณหนงสอ ความรเกยวกบวชาชพ ตลอดจนนวนยายหรอบทโทรทศนทลงพมพเปนตอน ๆ ในหนงสอพมพหลายฉบบ หนงสอพมพประกอบดวย 1. พาดหวขาว คอ การสรปคดเลอกเนอหาของขาวทสาคญทสดในฉบบมาเรยบเรยงโดยใชขอความสน ๆ ไดเนอหาสาระ และพมพดวยอกษรขนาดใหญ มวตถประสงคเพอเรยกรองความสนใจของผอาน เพอสะดดตา และเพอประหยดเวลาของผอาน หนงสอพมพจะพาดหวขาวเพยงหนง หรอสอง แตไมเกนสาม ขาว โดยจดขนาดตดพมพลดหลนกนลงมา 2. เนอหาในหนงสอพมพ ประกอบดวย ขาว คอ รายงานเหตการณทเกดขนสด ๆในชวตประจาวนของคน ประเทศ หรอโลก ขาวม 2 ประเภท คอ ขาวแขง ( Hard news ) ไดแก ขาวสารทมสารประโยชน เชน ขาวเศรษฐกจ การศกษา วฒนธรรม การบรหารประเทศ และความสมพนธระหวางประเทศ และขาวออน ( Soft news ) ไดแก ขาวกฬา อบตเหต อาชญากรรม ขาวธรกจ การบนเทง และขาวสงคม บทนา คอ บทวจารณหรอแสดงความคดเหนในเรองใดเรองหนงซงมความสาคญ บรรณาธการเปนผเขยน สารคด บทความ คอลมนประจา จะมประจาทกฉบบ สารคดคอเรองทมสาระหรอเปนวชาการ สวนบทความอาจเปนความคดเหนหรอวชาการ คอลมนมชอตามความเหมาะสม มผเขยนประจา

ภาพประกอบ เปนสงสาคญสาหรบหนงสอพมพรายวน การเสนอขาวสดนหากมภาพประกอบจะทาใหเกดความเขาใจและนาสนใจมากขน โฆษณาแจงความ หนงสอพมพรายวนมโฆษณาเพอแจงความของบรษทหางราน เชนเดยวกบวารสาร สวนประกอบของจลสาร จลสาร สวนประกอบของจลสารเหมอนกบสวนประกอบของหนงสอ เพยงแตมขนาดรปเลมเลก ความหนาไมมากนกคอไมเกน 60 หนา เนอหาในจลสารจะมเรองใดเรองหนงเพยงเรองเดยว เนอหาไมกวางขวางนก สวนประกอบของจลสารมดงน 1. สวนปก ปกนอกเปนปกออน สนหนงสอบาง ไมมใบยดปก และใบหมปก 2. สวนตนเลม ประกอบดวย หนาปกใน หนาคานา หนาสารบญ 3. สวนเนอหา ประกอบดวย ขาวสารเรองใดเรองหนงททนสมย และอยในความสนใจของบคคลทวไป ใหความรอยางสนดวยสานวนภาษางาย ๆ เพอใหผอานเขาใจไดงาย จลสารบางเรองมภาพประกอบดวย ในจลสารจะไมมสวนอางองและเพมเตม จลสารมกจดทาโดยหนายงานราชการ องคการ สมาคม และสถาบนตาง ๆ เพอเผยแพรเรองราวทเกยวของกบการดาเนนการของหนวยงานนนๆ จลสารในหองสมดสวนใหญเปนเอกสารเผยแพรแบบใหเปลา เชน วธปลกพชผกนานาชนด การประมง เอกสารโฆษณาประชาสมพนธของสถานทต สายการบน สานกขาวสาร เอกสารผลงานหรอโครงการของหนวยงานราชการ

วสดไมตพมพ ( Non-Printed Materials ) หมายถง ทรพยากรสารสนเทศประเภทโสตทศนวสด และสออเลกทรอนกส ใชบนทกความร ขาวสาร สารสนเทศตาง ๆ ในรปแบบอน ๆ ทนอกเหนอไปจากสงพมพ บางครงเราตองใชเครองมอหรออปกรณชนดตาง ๆ ชวยในการเรยกขอมลทบนทกไวในสอนน ๆ แบงออกเปนประเภทตาง ๆ ดงน 1. โสตวสด ( Audio Materials ) เปนวสดสารสนเทศทใชเสยงเปนสอในการถายทอดสารสนเทศ ไดแก 1.1 แผนเสยง ( Phonodiscs ) เปนวสดแผนทรงกลมทาดวยครง หรอพลาสตกนามาบนทกสารสนเทศลงในรองเสยงดวยสญญาณอะนาลอก ตองใชคกบเครองเลนแผนเสยงซงอานสญญาดวยเขม โดยใชระบบแมเหลก ไมสามารถลบทงหรอบนทกใหมไดอก สารสนเทศสวนใหญทบนทกในแผนเสยงมกจะเปนบทเพลง บทกว หรอขอมลทางภาษา 1.2 เทปบนทกเสยง ( Phonotapes ) เปนวสดทเปนเสนแถบบาง ๆ ทาจากพลาสตกประเภทอาซเตท หรอโพลเอสเตอร ผวดานหนามลกษณะมน เรยกวาดานฐาน สวนอกดานหนงมลกษณะดานฉาบดวยผงเหลกออกไซด ดานนใชสาหรบบนทกขอมลตาง ๆ ม 3 แบบ คอ แบบมวน แบบตลบ และแบบกลองขอความ ทบนทกอาจเปนบทเพลง ปาฐกถา สนทรพจน ธรรมะ บทรอยกรอง คาบรรยายรายวชาตาง ๆ 1.3 แผนซด ( Compact discs ) เปนวสดททาจากแผนไฟเบอร ใชบนทกสารสนเทศรหสดจตอลมเสนผาศนยกลาง 4.75 นว เวลาเลนตองใชเครองอานรหสดวยแสงเลเซอร แผนซดจะใชบนทกเพลงและใชฟงไดเทานน 2. ทศนวสด ( Visual Materials ) เปนวสดทถายทอดสารสนเทศผานทางตาซงอาจดไดดวยตาเปลา บางชนดตองใชอปกรณเปนเครองฉายจงจะมองเหน ไดแก 2.1 แผนภม ( Chart ) เปนวสดสารสนเทศทเสนอขอมลดวยสญลกษณของภายลายเสนดวยตวเลข ตวอกษร ทแสดงความสมพนธ ความเกยวโยง หรอเพออธบายเรองหนงเรองใดใหเจาใจงายยงขน เชน แผนภมแบบตาราง แผนภมอธบายภาพ แผนภมองคการ 2.2 รปภาพ ( Picture ) เปนวสดทบแสง ทแสดงความร เรองราว หรอเหตการณตาง ๆเชน ภาพวาด ภาพเขยน ภาพถาย ภาพพมพ ทาใหเขาใจเรองนน ๆ มากขน 2.3 แผนทและลกโลก ( Maps and Globes ) เปนวสดสารสนเทศทแสดงพนผวโลกในดานตางๆ เชน ลกษณะภมประเทศ ทตงของสถานทตาง ๆเสนทางคมนาคม ฯลฯ เปนการยอสวนสอตางๆ ตามอตราสวนทตองการ 2.4 ภาพเลอนและภาพนง ( Filmstrips and Slides ) เปนภาพโปรงแสงทถานบนฟลมขนาด 35 มม. มความยาวตงแต 2 – 6 ฟต มรองสาหรบฟนเฟองของเครองฉายทงสองขาง มทงสและขาวดา สวนภาพนงเปนภาพทบนทกลงบนฟลมโปรงแสงและนามาเขากรอบจะมขนาดทนยมใชทวไป คอ ขนาด 2x2 นว ตางกนทภาพนงจะตดออกทละภาพ ในขณะทภาพเลอนจะเปนภาพตอเนองกนทงมวน ซงใชประโยชนในการศกษาทกสาขาวชา 2.5 แผนภาพโปรงใส ( Transparency ) เปนวสดสารสนเทศทถายภาพ สาเนาภาพ เขยนขอความ หรอถายเอกสารลงแผนพลาสตกใสขนาดประมาณ 7x7 นว และ 10x10 นว ใชกบเครองฉายขามศรษะ (Overhead Projector) 2.6 หนจาลอง ( Models ) เปนวสดสามมตททาขนเพอเปนตวแทนของของจรง ซงอาจมขนาดเทาของจรง ยอใหเลกลงกวาของจรงหรอขยายใหญกวาของจรง เพอสะดวกในการศกษา เชน หนจาลองแสดงอวยวะภายในรางกาย ศลาจารกพอขนรามคาแหง หนจาลองบานทรงไทย เปนตน 2.7 ของจรงหรอของตวอยาง ( Reals and Specimen ) สงของทคงสภาพแทจรงตามธรรมชาตของสงนน ๆ เชน เหรยญ แสตมป ฯลฯ สวนของตวอยางเปนตวแทนของชนสวนซงเปนสวนหนงของของจรง ของตวอยางสวนมากเปนของหายาก หรอราคาแพง เชน หน แรแมลง ฯลฯ ชวยทาใหผดเกดความรความเขาใจมากยงขน

2.8 นทรรศการ ( Exhibit ) วตถหรอสงของชดหนงทนามาจดแสดง เพอเสนอเรองราวเรองใดเรองหนง ทาใหผดแลไดมความรความเขาใจจากการไดเหน ไดสมผส และเปนการปลกฝงใหผเรยนรจกศกษาคนควาดวยตนเอง 3. โสตทศนวสด ( Audio-Visual Materials ) เปนวสดสารสนเทศทใหความรทงจากการฟงและการดไปพรอม ๆ กน ชวยใหเราสามารถเขาใจเรองราวนน ๆ ไดดขน ไดแก 3.1 ภาพยนตร ( Motion Picture of Films ) เปนภาพนงทถายทาตอเนองลงบนฟลมมวนยาวดวยความเรวสง นามาฉายตอเนองดวยเครองฉายภาพยนตรจะปรากฏเปนภาพเคลอนไหวตามธรรมชาต ฟลมภาพยนตรมทงสและขาวดา มลกษณะเปนมวน มหลายชนด คอ 8 มม. 16 มม. 35 มม. เชน ภาพยนตรเพอการศกษา ภาพยนตรขาว ภาพยนตรบนเทง 3.2 วดทศน และแผนวดทศน ( Videotapes and Videodiscs ) เปนวสดททาดวยโพลเอสเตอรฉาบดวยแมเหลกเพอบนทกสญญาณภาพและเสยงวดทศน เปนการบนทกภาพดวยเสนเทป แตมขนาดใหญกวาเทปบนทกเสยง สามารถเลนไดจากเครองเลนวดทศนโดยเปดชมภาพผานเครองโทรทศน วดทศนจดเปนสอสารสนเทศทนยมกนอยางแพรหลายตามบานเรอน และสถานศกษา 3.3 โทรทศน ( Television ) จดเปนสอการเรยนรสารสนเทศทรวมทงภาพและเสยงไวดวยกน ปจจบนโทรทศนมบทบาทสาคญตอการรบรขาวสาร เหตการณ ตลอดจนความบนเทงตาง ๆ เปนอยางมาก 4. วสดยอสวน ( Microforms ) เปนวสดสารสนเทศทไดจากการถายภาพสงพมพตนฉบบลงบนวสดโปรงแสง หรอทบแสง โดยยอสวนใหมขนาดเลกจนไมสามารถอานไดดวยตาเปลา ตองอานดวยเครองอานวสดยอสวน ทมอตราการยอและขนาดเดยวกน วสดยอสวนมหลายประเภท เชน 4.1 ไมโครฟลม ( Microfilms ) มลกษณะเปนแผนฟลมโปรงใสขนาด 16 มม. 36 มม. 70 มม. และ 105 มม. สวนใหญจะมความยาวประมาณ 100 ฟต ทงทมหนามเตยหรอไมมกได เปนการถายเอกสารสารสนเทศยอสวนลงบนฟลม สามารถยอหนงสอทมความหนาประมาณ 500 – 800 หนา เกบไวเปนมวนมทงมวนทเปนโลหะและมวนพลาสตก เวลาอานตองใชเครองสาหรบอานเรยกวา ไมโครฟลมรดเดอร ( Microfilms Reader ) 4.2 ไมโครฟช ( Microfiches ) เปนการถายสารสนเทศลงบนฟลมโปรงแสงรปสเหลยมผนผาโดยทภาพจะเรยงกนมลกษณะเปนตาราง ซงกคอหนาของเอกสารหรอหนงสอแตละหนาทถายยอสวน ไมโครฟชมหลายขนาด เชน 3x5 นว 4x6 นว 5x8 นว และ6x8 นว แตทนยมคอขนาด 4x6 นว บรรจ 60 ภาพตอแผน แบงเปน 5 แถว ๆ 12 ภาพ สวนบนของแผนฟลมแผนแรกจะใหรายละเอยดของเอกสารสงพมพตนฉบบทสามารถอานไดดวยตาเปลาจานวนของกรอบภาพแตละแผนจะไมเทากนขนอยกบอตราการยอสวน ซงมตงแต 60 กรอบจนถง 98 กรอบภาพ โดยใชอตราสวน 1:24 ลกษณะของกรอบภาพจะอยในแนวตงเปนสวนใหญ เครองสาหรบไมโครฟช เรยกวา ไมโครชฟช รดเดอร 5. วสดอเลกทรอนกส ( Electronic Medias ) เปนสอทเกบสารสนเทศในรปของสญญาณอเลกทรอนกสสามารถจดเกบขอมลไดในปรมาณสง และเปนสอผสมตองมเครองแปลงสญญาณอเลกทรอนกสใหเปนสญญาณภาพและเสยง วสดประเภทน ไดแก

5.1 ซดรอม ( CD-ROM=Compact Disc Read Only Memory ) เปนแผนดสกหนาเดยว ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 4.72 นว หรอ 12 ซม. ทาดวยอะลมเนยม มลกษณะสามารถอานขอมลไดเพยงอยางเดยง ไมสามารถบนทกหรอลบขอมลทมอยเดมได 5.2 แผนวดทศนระบบดจทล ( DVD = Digital Versatile Disc ) เปนสารสนเทศทพฒนามาจากแผนซด มขนาดและลกษณะทวไปเหมอนแผนซดรอม แตบรรจขอมลไดมากกวาแผนซดรอม 25 เทา มทงแผนทบนทกขอมลดานเดยวหรอสองดาน บนทกสญญาณภาพ และเสยงทละเอยดและซบซอนโดยใชแสงเลเซอร ผใชไมสามารถบนทกหรอลบสญญาณภาพและเสยงได ดวด ( DVD ) เปนสอเกบขอมลสาหรบอนาคต โดยพฒนาขนมาจากพนฐานของเทคโนโลยซดรอม ดวดเปนมาตรฐานของสอสาหรบเกบขอมลในยคใหม ทจะชวยเพมความจในการเกบขอมลใหมากกวา CD-Audio 26 เทา และ ซดรอม 7 – 25 เทา 5.3 หนงสออเลกทรอนกส ( Electronic Book ) หรอทเรยกวา E-Book เปนการบนทกหนงสอในรปสออเลกทรอนกส สบคนขอมลจากคอมพวเตอร 5.4 วารสารอเลกทรอนกส ( Electronic Journal ) หรอทเรยกวา E-Journal เปนการบนทกขอมลวารสารในรปของสออเลกทรอนกส สบคนขอมลจากคอมพวเตอร 5.5 หนงสอพมพอเลกทรอนกส ( Electronic Newspaper ) หรอทเรยกวา E-Newspaper เปนการบนทกขอมลจากหนงสอพมพลงในสออเลกทรอนกส สบคนขอมลจากคอมพวเตอร 5.6 ฐานขอมล ( Databases ) เปนแหลงรวบรวมสารสนเทศชนดตาง ๆ มวธการจดเกบและสบคนอยางมระบบ ดวยสอชนดตาง ๆ เชน ฐานขอมลทรพยากรสารสนเทศหองสมดวทยาอาชวศกษา โดยใชโปรแกรม Mini CDS/ISIS ขององคการยเนสโก

ความหมายของการจดหมวดหมหนงสอ การจดหมวดหมหนงสอ คอ การจดกลมหนงสอ โดยพจารณาจากเนอหาสาระของหนงสอเปนสาคญ หรอลกษณะการประพนธอยางเดยวกนไวดวยกน โดยมสญลกษณแสดงเนอหาของหนงสอแตละประเภท โดยจะเขยนสญลกษณแทนประเภทของหนงสอไวทสนหนงสอแตละเลม เพอจะเปนการบอกตาแหนงของหนงสอทอยในหองสมด หนงสอทเนอหาเหมอนกนหรอคลายคลงกนจะจดวางไวดวยกนหรอใกลๆกน ประโยชนของการจดหมวดหมหนงสอ 1. ผใชหองสมดสามารถคนหาทรพยากรสารสนเทศทตองการไดโดยงาย เพราะหนงสอแตละเลมจะมสญลกษณอยทสนหนงสอ และตาแหนงการจดวางทแนนอน 2. หนงสอทเนอเรองเดยวกน หรอมลกษณะการประพนธเหมอนกนจะอยรวมในทเดยวกน ชวยใหผใชมโอกาสเลอกหนงสอหรอเนอเรองตามทตองการจากหนงสอไดหลายเลม 3. ชวยใหเจาหนาทจดเกบหนงสอ สามารถจดเกบหนงสอไดอยางรวดเรว ผใชกจะสามารถใชหนงสอไดอยางรวดเรว 4. ชวยใหทราบจานวนหนงสอในแตละหมวดวามจานวนเทาใด 5. หนงสอใหมหรอสอสารสนเทศประเภทตางๆ ทเขามาใหมกจะสามารถจดหมวดหมและนาออกมาใหบรการไดอยางรวดเรว 6. เพมประสทธภาพในการสบคนสารสนเทศ คอ สารสนเทศตองถกตอง สมบรณ รวดเรว ประหยดเวลา และลดความผดพลาดในการสบคนสารสนเทศ ระบบการจดหมวดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ การจดหมวดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ ( Dewey Decimal Classification ) หรอเรยกยอ ๆ วา D.C. หรอ D.D.C. ซงเปนระบบการแบงหมวดหมทนยมใชมาในหองสมดโดยทวไป โดยเฉพาะหองสมดโรงเรยนและหองสมดวทยาลย หรอหองสมดขนาดกลาง ระบบนใชกนอยางแพรหลายเนองจากไดมการแบงความรออกเปนหมวดหมตามลาดบอยางมเหตผล การแบงไมยงยากซบซอน สามารถจดจาไดโดยงาย โดยใชตวเลขเปนสญลกษณแทนเนอหาของหนงสอ โดยไดมการจดพมพเปนรปเลมใน พ.ศ. 2419 ( ค.ศ. 1876 ) และมการปรบปรงแกไขเพมเตมเปนครงท 21 ใน พ.ศ. 2539 ( ค.ศ.1996 ) แลว ผทคดคนในการแบงหมวดหมระบบน คอ เมลวล ดวอ ( Melvil Dewey ) เปนบรรณารกษชาวอเมรกน เปนผทมบทบาททสาคญในวงการหองสมด นอกจากนจะเปนผคดคนระบบการจดหมวดหมระบบทศนยมยงไดออกวารสาร Library Journal เปนวารสารฉบบแรกอกดวย

ระบบทศนยมของดวอแบงความรทงหมดออกเปน 10 หมวดใหญ โดยยดแนวทางการววฒนาการของมนษยเปนหลกในการพจารณา คอ การแบงครงท 1 แบงออกเปน 10 หมวดใหญ ดงน 000 เบดเตรด ความรทวไป 100 ปรชญา 200 ศาสนา 300 สงคมศาสตร 400 ภาษาศาสตร 500 วทยาศาสตร

600 วทยาศาสตรประยกต 700 ศลปะและนนทนาการ 800 วรรณคด 900 ประวตศาสตร ภมศาสตร ในแตละหมวดวชาใหญๆ 10 หมวด ยงสามารถแบงเปนรายวชายอยลงไปไดอกเปนการแบงครงท 2 ไดอก 10 หมวดยอย ดงน 000 เบดเตลด ความรทวไป 010 บรรณานกรมและบญชรายการ ( แคตตาลอก ) 020 บรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร 030 หนงสอรวบรวมความรทวไป 040 ไมไดกาหนดใช 050 สงพมพตอเนอง วารสาร และดรรชนของสงพมพตอเนอง ดรรชนวารสาร 060 องคการตาง ๆ และพพธภณฑวทยา 070 วารสารศาสตร การพมพ 080 รวมเรองทวไปทไมอาจจดลงในหมวดหมใดหมวดหมหนง 090 หนงสอตนฉบบตวเขยนและหนงสอหายาก 100 ปรชญา 110 อภปรชญา 120 ทฤษฎแหงความร ความเปนมนษย 130 จตวทยานามธรรม 140 ความคดทางปรชญาเฉพาะกลม 150 จตวทยา 160 ตรรกวทยา 170 จรยศาสตร จรยธรรม ศลธรรม 180 ปรชญาสมยโบราณ ปรชญาสมยกลาง ปรชญาตะวนออก 190 ปรชญาตะวนตกสมยใหม 200 ศาสนา 210 ศาสนาธรรมชาต 220 คมภรไบเบล 230 เทววทยาตามแนวครสตศาสนา 240 ศลธรรมของชาวครสตศาสนา 250 ครสตศาสนาในทองถน และระเบยบแบบแผนปฏบต

260 สงคมชาวครสตศาสนา 270 ประวตครสตศาสนา 280 นกายตาง ๆ ในครสตศาสนา 290 ศาสนาเปรยบเทยบและศาสนาอน ๆ 300 สงคมศาสตร 310 สถตทวไป 320 รฐศาสตร การเมอง 330 เศรษฐศาสตร 340 กฎหมาย 350 รฐประศาสนศาสตร การบรหารรฐกจ การบรหารกองทพ 360 ปญหาสงคม และการบรการสงคม 370 การศกษา 380 การพาณชย การสอสาร การขนสง 390 ขนบธรรมเนยม ประเพณ คตชนชาวบาน 400 ภาษา 410 ภาษาศาสตร 420 ภาษาองกฤษ 430 ภาษาเยอรมน 440 ภาษาฝรงเศส 450 ภาษาอตาเลยน 460 ภาษาสเปน ภาษาโปรตเกส 470 ภาษาละตน 480 ภาษากรก 490 ภาษาอน ๆ 500 วทยาศาสตร 510 คณตศาสตร 520 ดาราศาสตร 530 ฟสกส 540 เคม 550 การศกษาเรองราวเกยวกบโลก 560 บรรพชวนวทยา 570 วทยาศาสตรของสงมชวต ชววทยา

580 วทยาศาสตรเกยวกบพช 590 วทยาศาสตรเกยวกบสตว 600 วทยาศาสตรประยกต เทคโนโลย 610 แพทยศาสตร 620 วศวกรรมศาสตร 630 เกษตรศาสตร 640 คหกรรมศาสตร และชวตครอบครว 650 การจดการธรกจ 660 วศวกรรมเคม และเทคโนโลยทเกยวของ 670 โรงงาน ผลตภณฑจากโรงงาน 680 โรงงานผลตสงของเพอประโยชนเฉพาะอยาง 690 การกอสรางและวสดกอสราง 700 ศลปะ วจตรศลป มณฑนศลป 710 ศลปะภมทศนหรอภมสถาปตย การออกแบบบรเวณ 720 สถาปตยกรรม 730 ประตมากรรม และศลปะทรงตว 740 การวาดเสน และศลปะตกแตง 750 จตรกรรม การเขยนภาพ 760 เลขนศลปหรอศลปะกราฟฟก ศลปะการพมพภาพ 770 การถายภาพ และภาพถาย 780 ดนตร 790 นนทนาการ 800 วรรณคด 810 วรรณคดอเมรกน 820 วรรณคดองกฤษ 830 วรรณคดเยอรมน 840 วรรณคดฝรงเศส 850 วรรณคดอตาเลยน 860 วรรณคดสเปน วรรณดคโปรตเกส 870 วรรณคดละตน 880 วรรณคดกรก 890 วรรณคดอน ๆ

900 ประวตศาสตร ภมศาสตร 910 ภมศาสตร 920 ชวประวต บคคลสาคญ 930 ประวตศาสตรโลกโบราณ 940 ประวตศาสตรทวปยโรป 950 ประวตศาสตรทวปเอเชย 960 ประวตศาสตรทวปแอฟรกา 970 ประวตศาสตรทวปอเมรกาเหนอ 980 ประวตศาสตรทวปอเมรกาใต 990 ประวตศาสตรสวนอน ๆ ของโลก และบรเวณนอกโลก ในการแบงครงท 3 ในแตละหมวดยอย สามารถแบงเปน 10 หมยอยไดอก เชน 620 วศวกรรมศาสตร 621 ฟสกสประยกต 622 วศวกรรมการทาเหมองแร และการปฏบตการทเกยวของ 623 วศวกรรมการชางทหาร และวศวกรรมการเดนเรอ 624 วศวกรรมโยธา 625 วศวกรรมการสรางทางรถไฟ ถนน ทางดวน [626] ไมไดกาหนดใช 627 วศวกรรมไฮดรอลก 628 วศวกรรมสขาภบาล 629 วศวกรรมสาขาอน นอกจากนยงสามารถแบงใหรายละเอยด หรอเฉพาะเจาะจงใหมากขนโดยการเตมจดทศนยม และตวเลขหลงหมยอย เชน 621 ฟสกสประยกต 621.3 วศวกรรมไฟฟา แสงสวาง ตวนายงยวด วศวกรรมแมเหลก ทศนศาสตรประยกต อเลกทรอนกส วศวกรรมการสอสาร วศวกรรมคอมพวเตอร 621.31 เครองกาเนดกาลงไฟฟา เครองดดแปลงกาลงไฟฟา เครองสะสมไฟฟา การสงผานกาลงไฟฟา 621.312 เครองกาเนดไฟฟาพลงไอนา เครองกาเนดไฟฟาพลงลม เครองกาเนดไฟฟาพลงงานนวเคลยร 621.313 เครองจกรกาเนดไฟฟากระแสตรง เครองจกร กระแสไฟฟากระแสสลบ 621.314 หมอแปลง

สรป แนวคดในการแบงหมวดหมหนงสอของดวอ ไดรบความนยมอยางแพรหลายทวโลกประมาณ 135 ประเทศ และไดรบการแปลเปนภาษาตางๆ ไมนอยกวา 30 ภาษา สามารถใชไดกบหองสมดขนาดเลด และขนาดกลาง เชน หอสมดแหงชาต หอสมดระดบวทยาลย หองสมดโรงเรยน หองสมดประชาชน การจดหมวดหมหนงสอระบบรฐสภาอเมรกน ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ( Library of Congress Classification ) หรอเรยกยอ ๆ วาระบบ LC โดย ดร. เฮอรเบรต พตนม ( Dr.Herbert Putnum ) ชาวอเมรกน เปนผคดคนขนในปพ.ศ. 2442 ( ค.ศ.1899 ) ในขณะทเปนบรรณารกษของหอสมดรฐสภาอเมรกน ณ กรงวอชงตน ประเทศสหรฐอเมรกา โดยใชสญลกษณใชแทนหมวดหมหนงสอเปนแบบผสม ระหวางตวอกษรโรมนตงแต A – Z ( ยกเวนอกษร I O W X Y ) จานวนหนงตว หรอสองตว ผสมกบตวเลขตงแต 1 – 9999 ในการแบงแตละหมวดหมจะใชแนวทางในการปฏบตเปนหลก โดยจะแบงจากหมวดใหญไปหาหมวดยอยเชนเดยวกบระบบทศนยมของดวอ การแบงหมวดหมระบบ LC จะเรมจากเรองใหญ ๆ หรอทว ๆ ไปกอนแลวจงลงไปหาเรองยอย ๆ โดยจะแบงหนงสอออกเปน 20 หมวดใหญ คอ A ความรทวไป B ปรชญาและศาสนา C ประวตศาสตรศกษา D ประวตศาสตรทวไปและประวตศาสตรโลกตะวนออก E – F ประวตศาสตรอเมรกา G ภมศาสตร มานษยวทยา คตชนวทยา H สงคมศาสตร J รฐศาสตร K กฎหมาย L การศกษา M ดนตร N ศลปะ P ภาษาและวรรณคด Q วทยาศาสตร R การแพทย S การเกษตร T เทคโนโลย U การทหาร V นาวกศาสตร Z บรรณารกษศาสตรและสารสนเทศ

ในการครงท 2 หมวดยอยแตละหมวดใหญ แบงออกเปนหมวดยอยมากนอยตางกน แตละหมวดยอยใชตวอกษรโรมนตวใหญสองตวแทนเนอหาของหนงสอ ยกเวนหมวด E – F และ Z ใชตวอกษรตวเดยวกบตวเลข เชน ในหมวด A เรองทวไป สามารถแบงยอยได 10 หมวด เชน AC ความรทวไป AE สารานกรม AG หนงสออางองทวไป AI ดรรชน AM พพธภณฑ AN หนงสอพมพ AP วารสาร AS สมาคม และสถาบนทางวชาการ AY หนงสอรายป ทาเนยบนาม AZ ประวตวทยาการตางๆ ในหมยอย จากหมวดยอย โดยการเตมตวเลขตงแต 1-9999 กบทศนยมไมจากดจานวน เชน TX คหกรรมศาสตร TX361 อาหารและโภชนาการเฉพาะกลมเฉพาะชนชน TX361.A3 อาหารและโภชนาการสาหรบผสงอาย TX361.361.C5 อาหารและโภชนาการสาหรบเดก

สรป ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ดร.เฮอรเบอรต พตนม ไดคดระบบนขนมาและนาไปใชกบหอสมดรฐสภาอเมรกน ซงมหนงสอจานวนมาก หลงจากนนหองสมดมหาวทยาลยและหองสมดทมขนาดใหญไดเรมนาระบบนไปใชทงในประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศอน ๆ รวมทงประเทศไทยดวย เหมาะกบหองสมดขนาดใหญ และหองสมดเฉพาะ เชน หอสมดมหาวทยาลยรามคาแหง หอสมดมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ฯลฯ

การเปรยบเทยบการจดหมวดหมหนงสอ ระบบทศนยมดวอและระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน

ระบบทศนยมดวอ ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน 1. แบงออกเปน 10 หมวดใหญ 1. แบงออกเปน 20 หมวดใหญ 2. ใชตวเลขเปนสญลกษณ 2. ใชตวอกษรผสมกบตวเลขเปนสญลกษณ 3. เหมาะสาหรบหองสมดขนาดเลกและขนาดกลาง 3. เหมาะกบหองสมดขนาดใหญและหองสมดเฉพาะ

การใชตวอกษรแทนเลขหมสาหรบหนงสอบางประเภท หองสมดและแหลงสารสนเทศอน ๆ นอกจากจะจดหมวดหมหนงสอตามระบบสากลแลวหนงสอบางประเภทไมกาหนดเลขหมหรอสญลกษณตามระบบใด แตใชอกษรยอแทนประเภทของหนงสอ สวนมากจะเปนหนงสอทมเนอหาประเภทเดยวกน หรอหนงสอทอานเพอความเพลดเพลน เชน หนงสอนวนยาย หนงสอเรองสน และรวมเรองสน หนงสอสาหรบเดก เปนตน

1. หนงสอนวนยาย ภาษาไทยใช น หรอ นว มาจากคาวา นวนยาย ภาษาองกฤษใช F หรอ Fic มาจากคาวา Fiction

2. หนงสอรวมเรองสน ภาษาไทยใช รส มาจากคาวา เรองสน ภาษาองกฤษใช SC มาจากคาวา Short Stories Collection

3. หนงสอสาหรบเดก ภาษาไทยใช ย มาจากคาวา เยาวชน หองสมดบางแหงใช ด ภาษาองกฤษใช J มาจากคาวา Juvenile หองสมดบางแหงใช E มาจากคาวา Easy Book

4. หนงสออตชวประวต ภาษาไทยใช ช มาจากคาวา ชวประวต อตชวประวต ภาษาตางประเทศใช B มาจากคาวา Biography

5. หนงสอแบบเรยน ภาษาไทยใช บ มาจากคาวาแบบเรยน 6. หนงสออางอง ภาษาไทยใช อ โดยใสไวเหนอเลขหมหนงสอ ภาษาตางประเทศ ใช Ref

หนงสอทมลกษณะพเศษทใชตอยอแทนเลขหมหรอสญลกษณของระบบการจดหมเหลาน จะเรยงอยบนชนแยกจากหนงสออน ๆ ทใหหมวดหมหรอสญลกษณตามระบบการจดหมวดหมหนงสอทเปนสากล เลขเรยกหนงสอ เลขเรยกหนงสอ คอสญลกษณทกาหนดเพมขนจากเลขหมหนงสอ ซงใหตามเนอหาสาระของหนงสอในหองสมดขนาดใหญจะมหนงสอทมเนอหาสาระเดยวกนใชเลขหมเหมอนกนเปนกลมใหญ เพอใหหนงสอแตละเลมมสญลกษณทไมซากน จงจาเปนตองมเลขเรยกหนงสอซงประกอบดวย เลขหมหนงสอ เลขประจาตวผแตง และอกษรยอของชอหนงสอ สาหรบหนงสอแตละเลมเพอชวยในการเกบหนงสอขนชน และสะดวกในการคนหา ม 2 ลกษณะตามระบบการจดหมหนงสอ คอ เลขเรยกหนงสอระบบทศนยมของดวอ และเลขเรยกหนงสอในระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน 1. เลขเรยกหนงสอในระบบทศนยมของดวอ ประกอบดวยเลขหมหนงสอ ( Classified Number ) อกษรยอของผแตง เลขประจาตวผแตง ( Author Number ) และอกษรยอของชอหนงสอ ( Workmark ) ดงรายละเอยดดงตอไปน 1.1 เลขหมหนงสอ คอ สญลกษณทเปนตวเลขกาหนดใหตามตารางเลขหมของระบบทศนยมของดวอ ซงขนอยกบเนอเรองของหนงสอและ/หรอลกษณะการประพนธของหนงสอเลมนน ๆ เชน หนงสอพจนานกรมทางการถายภาพใหเลขหม 770.3 1.2 เลขผแตงหรอเลขเรยกหนงสอ คอ สญลกษณทกาหนดขนโดยใชอกษรตวแรกของชอหรอชอสกลผแตงผสมกบเลขประจาตวผแตง ในกรณทไมปรากฏชอผแตงจะใชอกษรตวแรกของชอหนงสอและเลขของหนงสอแทน การกาหนดเลขผแตงหรอเลขหนงสอเพอตองการแยกใหเหนเดนชดจากเลมอนๆทใชเลขหมเดยวกน ถาเปนหนงสอทแตงโดยคนไทย

จะใชอกษรตวแรกของชอ ถาเปนหนงสอทแตงโดยชาวตางชาตจะใชอกษรตวแรกของชอสกล เพมเตมดวยตวเลขประจาตวผแตง ซงใชจากตารางกาหนดเลขผแตง ( Cutter Table) เปนบรรทดฐาน ตวอยาง นธ มเลขผแตงเปน น 612 นพนธ มเลขผแตงเปน น 616 นยะดา มเลขผแตงเปน น 639 Thomas มเลขผแตงเปน T 454 Thurston มเลขผแตงเปน T 544 Ticknor มเลขผแตงเปน T 557

1.3 อกษรตวแรกของชอเรอง เปนพยญชนะตวแรกของชอเรอง ชวยใหผใชเหนความแตกตางของหนงสอแตละเลม เชน หนงสอเรอง การถายภาพยนตร โดย นพนธ บรภกด มเลขเรยกหนงสอ ดงน

778.5 = เลขหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ น = อกษรยอชอผแตง นพนธ บรภกด 616 = เลขประจาผแตง ( นพนธ บรภกด ) ก = อกษรยอชอหนงสอ

( การถายภาพยนตร ) 2. เลขเรยกหนงสอในระบบหอสมดหอสมดรฐสภาอเมรกน การจดหมวดหมหนงสอระบบหอสมดรฐสภาอเมรกนในหมวดใหญใชเปนสญลกษณ เรมจากอกษรโรมนตวใหญตวเดยวไปจนถงการซอนอกษรสองตวในหมวดรองลงไป และตอดวยอกษรผสมตวเลขในหมวดหมยอยตอ ๆ ไป โดยลาดบตงแตเรองทวไปจนถงแสดงรายละเอยดเฉพาะเรอง มตงแตเลขธรรมดาจนถงทศนยม และใหเลขทยาวทสดสาหรบหนงสอทมเนอหาสารระเฉพาะเจาะจงทสด ตวอกษรและตวเลขสดทายคอเลขผแตง ตวอยาง หนงสอชอ Accounting Theory แตงโดย Richard G. Schroeder เลขเรยกหนงสอ คอ

คอ สญลกษณแทนเนอหาของหนงสอเกยวกบทฤษฎบญช คอ อกษรและเลขผแตง จากคา Schroeder

หนงสอชอ Modern Welding Technology แตงโดย Howard B. Cary เลขเรยกหนงสอ คอ

คอ สญลกษณแทนเนอหาการเชอมโลหะ คอ อกษรและเลขผแตง จากคา Cray

778.5 น 616 ก

HF 5625 S 25

TK 4660 C 37

การเปรยบเทยบเลขเรยกหนงสอของระบบทศนยมของดวอและระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน หนงสอชอ Physical for Technology ของ John E. Betts เลขเรยกหนงสอระบบทศนยมของดวอ เลขเรยกหนงสอของระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน 3. การใชตวอกษรแทนเลขหมของหนงสอ หนงสอประเภททใชอกษรยอแทนเลขหม เชน นวนยาย รวมเรองสน หนงสอสาหรบเดจะใชอกษรยอในบรรทดแรก สวนบรรทดลางจะประกอบดวยเลขผแตง และอกษรตวแรกของชอเรอง ตวอยาง

530.02462 B 565 P

QC 21.2 B 49

นว ว 663 ค

รส ก 249 ร

ย ส 161 ป

Fic P 324 B

SC W 284 W

J B 872 F

เชน นวนยาย เรอง ฟาจรดทราย แตงโดย ราไพรพรรณ ศรโสภาค กจะไดเลขเรยกหนงสอ ดงน เลขเรยกของหนงสอแตละเลม หองสมดจะเขยนไวตอนลางของสนหนงสอ เพอใหผใชเหนไดโดยงาย และสามารถเลอกหาหนงสอเลมทตองการจากชนหนงสอไดอยางรวดเรว การจดเรยงหนงสอเขาชน การจดเรยงหนงสอเขาชนของหองสมดจะพจารณาจากเลขเรยกหนงสอทอยบนสนหนงสอ และจดเรยงตามหลกเกณฑ ดงตอไปน 1. เรยงจากซายไปขวา 2. เรยงจากขางบนลงมาขางลาง 3. เรยงจากเลขนอยไปหาเลขมาก 4. ถาหนงสอหลายเลม เลขหมซากน ใหเรยงตามลาดบอกษรยอของชอผแตง ซงอยใตเลขหม ( การเรยงหนงสอนวนยาย หนงสอรวมเรองสน หนงสอสาหรบเยาวชน และหนงสอชวประวต ใชหลกขอเดยวกน ) 5. หนงสอชอเรองเดยวกนมหลายเลมจบ ใหเรยงตามลาดบของเลม 6. หนงสอชอเรองเดยวกนมเหมอน ๆกนหลาย ๆ เลม ใหเรยงตามลาดบฉบบ ( Copy ) 7. หนงสออางอง นวนยาย แบบเรยน ฯลฯ มกจะเรยงแยกจากหนงสอทวไป โดยใชวธเรยงเชนเดยวกน 8. หนงสอภาษาไทยใหเรยงแยกจากหนงสอภาษาองกฤษ ตวอยาง การเรยงเลขหมจากนอยไปหามากของเลขเรยกหนงสอ

นว ร 467 ฟ

671.36 อ 151 ข

657 S 33 B

671.522 จ 257 ช

657.48 T 363 M

671.7 ห 127 ต

657.6 T 243 C

671.82 พ 245 ก

672.733 อ 244 อ

657.046 M 512 M

657.02854 B 668 A

การเรยงเลขหมเหมอนกน ลาดบตามอกษรชอหรอสกลผแตง การเรยงเลขหมและชอผแตงเหมอนกน ลาดบตามอกษรของชอเรอง วธคนหาหนงสอ การคนหาหนงสอในหองสมดมวธการตามลาดบขนตอนดงน 1. ถาตองการหนงสอของผแตงคนใด ชอเรองใด หรอหวเรองใด กคนจากรายการบตร หรอเครองมอสบคนอน ๆ เชน หนงสอบรรณานกรม รายการคอมพวเตอร 2. จดเลขเรยกหนงสอของหนงสอเลมทตองลงการในกระดาษเพอกนลม 3. ดแผนผงหองสมดวาเลขหมของหนงสอเลมทตองการอยทสวนใดของหองสมด และชนหนงสอชนไหน 4. ไปทชนหนงสอชนนน ดเลขเรยกหนงสอทจดไว และมาดเลขเรยกหนงสอทสนหนงสอหรอหนาปกนอกตอนลาง ซงเรยงลาดบไวใหใชไดงาย เมอพบหนงสอตรงตามตองการ กนามาอานหรอยมออกไปใชนอกหองสมดได 5. ในกรณทหนงสอไมอยทชนหนงสอ หนงสอเหลานอาจมผขอยมไปใชกอนแลววางผลตท ผใชหองสมดควรตดตอสอบถามบรรณารกษทประจาเคานเตอรรบจายหนงสอ ถามผยมหนงสอเลมนนไปแลวผใชหองสมดเขยนชอจองหนงสอเพอยมตอไป

155.4 ช 234 ส

530 K 49 M

155.4 บ 243

530 S 439 U

155.4 พ 261 ว

530 T 595 B

155.4 ม 284 ค

155.4 ส 242 ป

530 O 66 P

530 M 144 H

641.5 ส 241 ก

646.3 A 427 B

641.5 ส 241 ค

646.3 A 427 I

641.5 ส 241 ต

646.3 A 427 S

641.5 ส 241 ภ

641.5 ส 241 อ

646.3 A 427 H

646.3 A 427 C

ระบบการจดเกบและเรยงทรพยากรสารสนเทศอน ๆ การจดเกบวารสาร หนงสอพมพ จลสาร และกฤตภาค การจดเกบวารสาร – นตยสาร 1. การจดเกบวารสารฉบบปจจบน หองสมดจะจดเกบวารสารฉบบใหมไวในชนวารสารโดยเฉพาะ โดยจดแยกวารสารภาษาไทยและวารสารภาษาตางประเทศออกจากกน แลวจงจดเรยงขนชนตามลาดบอกษรชอของวารสาร เรยงจากซายไปขวา จากชนบนมาชนลางเชนเดยวกบการจดหนงสอ 2. การจดเกบวารสารลวงหนา หองสมดจะจดเกบวารสารลวงเวลา โดยเรยงลาดบตวอกษรของชอวารสาร วารสารแตละชอจะเรยงตามลาดบของฉบบท โดยวางฉบบลาสดไวขางบน เมอวารสารออกครบครงปหรอหนงป วารสารบางชอเรองทมผใชมาก หองสมดจะเยบรวมเลม แลวนาออบรการโดยจดเรยงเขาชนตามลาดบอกษรหรอตามหวเรอง และเรยงลาดบเลมทหรอปทของวารสารชอนน ๆ อกทหนง หองสมดจะทาดรรชนวารสารเพอความสะดวกในการคนหาของผใชและผใหบรการ การจดเกบหนงสอพมพ 1. การจดเกบหนงสอพมพฉบบปจจบน โดยมากจะใสไวในไมหนบ วางไวบนทวางหนงสอพมพทจดทาโดยเฉพาะ หรอวางไวบนแทนอานหนงสอพมพ 2. การจดเกบหนงสอพมพลวงเวลา จะเกบไวบนชนของตเกบหนงสอพมพฉบบลวงเวลา โดยเรยงลาดบตามอกษรของชอหนงสอพมพ หองสมดจะจดเกบหนงสอพมพลวงเวลาไวในชนหนงสอพมพประมาณ 1 เดอน เพอบรการผอาน หลงจากนนจะคดเลอกบทความทดมคณคาในการศกษา ตดเกบเพอทากฤตภาค หองสมดบางแหงอาจถายเอกสารบทความทมคณคาในหนงสอพมพแตละวน ทากฤตภาคเพอบรการไดทนเหตการณ หองสมดขนาดใหญหรอหองสมดวจยจะรวบรวมหนงสอพมพไวเยบเลมเปนรายเดอน หองสมดเลก การจดเกบจลสารและกฤตภาค 1. การจดเกบจลสาร นยมปฏบตกน 2 วธ คอ การจดเกบโดยการใชระบบการจดหมวดหมและการจดเกบโดยกาหนดหวเรอง ปดปายชอหวเรองทแฟม นาแฟมไปเรยงลาดบอกษรตามหวเรองไวในตจลสาร 2. การจดเกบกฤตภาค นยมจดเกบโดยกาหนดหวเรองใสเขาฟา แยกภาษาไทย และภาษาตางประเทศเรยงตามลาดบอกษรของหวเรองในตจลสาร การจดเกบวสดไมตพมพ วสดไมตพมพของหองสมดหรอสถาบนบรการสารสนเทศตาง ๆ มหลายประเภท โดยทวไปนยมจดเกบโดยการแยกประเภท ๆ แลวกาหนดสญลกษณแทนประเภทของวสดสารสนเทศเหลานน จากนนจงนามาจดเรยงตามลาดบเลขทะเบยนของแตละประเภทอกครงหนง

สญลกษณทกาหนดขนเพอใชสาหรบวสดไมตพมพในหองสมด มดงน CD เปนสญลกษณสาหรบ คอมแพกดสก Compact disc CH เปนสญลกษณสาหรบ แผนภม Chart CT เปนสญลกษณสาหรบ แถบบนทกเสยง

แบบตลบ Cassette tape

FS เปนสญลกษณสาหรบ ภาพเลอน Filmstrip KT เปนสญลกษณสาหรบ ชดการสอน Kit MAP เปนสญลกษณสาหรบ แผนท Map MIC เปนสญลกษณสาหรบ ไมโครฟลม Microfilm MP หรอ F เปนสญลกษณสาหรบ ภาพยนตร Motion picture

หรอ film PD เปนสญลกษณสาหรบ แผนเสยง Phonodisc PT เปนสญลกษณสาหรบ ภาพโปสเตอร Poster S หรอ SL เปนสญลกษณสาหรบ ภาพนง Slide SP เปนสญลกษณสาหรบ ของตวอยาง Specimen TR เปนสญลกษณสาหรบ แผนโปรงใส Transparency VC หรอ VR เปนสญลกษณสาหรบ วดทศน Video cassette

tape หรอ Video reel

วสดไมตพมพประเภทตาง ๆ ดงกลาว จะจดเรยงไวในต ชน กลอง ลนชก ทมขนาดเหมาะสมกบรปรางลกษณะของวสดไมตพมพเหลานน และแตละประเภทกจะนามาจดเยงตามลาดบเลขทะเบยนจากนอยไปหาเลขมาก เพอการคนหาไดอยางงายและรวดเรว เชน

ความหมายของเครองมอสบคนสารสนเทศ เครองมอสบคนสารสนเทศ หมายถง กระบวนการคนหาสารสนเทศทตองการ โดยการใชเครองมอสบคนสารสนเทศ ทสถาบนบรการสารสนเทศจดเตรยมไวให ทาใหผใชสามารถเขาถงสามารถสนเทศ และนาสารสนเทศไปใชประโยชนไดตามความตองการ

CT 001

VC 001

CT 002

VC 004

CT 003

VC 004

CT 004

CT 005

VC 003

VC 002

ความสาคญของเครองมอสบคนสารสนเทศ หองสมดและแหลงสารสนเทศอน ๆ มทรพยากรสารสนเทศจานวนมาก ซงทางหองสมดไดดาเนนการจดเกบไวในวสดทหลากหลายรปแบบ เครองมอสบคนสารสนเทศจงเปนชองทางในการเขาถงสารสนเทศไดอยางสะดวก รวดเรว กวางขวาง ผใชสารสนเทศสามารถนาสารสนเทศไปใชประโยชนอยางมประสทธภาพ ประเภทของเครองมอสบคนสารสนเทศ เครองมอทใชในการสบคนสารสนเทศ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ประเภทสบคนดวยระบบมอ ( Manual System ) 1.1 บตรรายการ ( Card Catalog ) 1.2 ดรรชนวารสาร ( Card Index ) 2. ประเภทสบคนดวยระบบคอมพวเตอร ( Computer System ) 2.1 การสบคนสารสนเทศดวยระบบอนเทอรเนต ( Internet ) 2.2 การสบคนสารสนเทศดวยระบบโอแพก ( OPAC ) 2.3 การสบคนสารสนเทศดวยระบบฐานขอมล ( Database ) การสบคนสารสนเทศดวยบตรรายการ บตรรายการ ( Card Catalog ) หมายถง บตรทบนทกรายการตาง ๆทเกยวกบทรพยากรสารสนเทศทอยภายในหองสมด ลงในบตรขนาด 3x5 นว สวนลางของบตรมรตรงกลางไวสาหรบสอดแกนเหลกเพอรอยบตรเขาลนชกไวดวยกน รายการทบนทก ไดแก ชอผแตง ชอเรอง ครงทพมพ สานกพมพ หรอผจดพมพ ปทพมพ จานวนหนาหรอจานวนเลม ภาพประกอบ ประโยชนของบตรรายการ 1. ชวยใหคนหาหนงสอทตองการ เพยงทราบชอผแตง ชอหนงสอ หรอหวเรอง 2. เพอบอกตาแหนงทอยของหนงสอแตละเลมในหองสมด เลขเรยกหนงสอในบตรรายการจะชวยใหผใชทราบวาหนงสอเลมทตองการอยทใดของหองสมด 3. รายละเอยดของหนงสอทบนทกในบตรรายการสามารถนาไปเขยนบรรณานกรมได 4. เพอใหผใชทราบรายละเอยดตาง ๆ ของหนงสอ เชน ชอผแตง ชอผแตงรวม ผแปล ชอเรอง ครงทพมพ สถานทพมพ สานกพมพ ปทพมพ จานวนหนาหรอจานวนเลมของหนงสอ 5. ทาใหสามารถเลอกหนงสอไดอยางหลากหลายตรงตามความตองการ สวนประกอบของบตรรายการ 1. เลขเรยกหนงสอ ( Call Number ) เปนสญลกษณทกาหนดใหกบหนงสอในแตละเลม จะอยมมบนซายมอของบตรรายการทกบตร เพอใหผใชสามารถทราบวาหนงสอทตองการอยในหมวดหมใด ใครเปนผแตง ชอหนงสออะไร และสามารถบอกตาแหนงทอยของหนงสอ เลขเรยกหนงสอประกอบดวย

1.1 เลขหมหนงสอ หนงสอเลมนนจดอยในหมวดหมใด 1.2 เลขผแตง ประกอบดวย อกษรตวแรกของชอผแตง เลขประจาตวผแตง อกษรตวแรกของชอหนงสอ 2. ผแตง ( Author’s name ) รายการทบนทกชอผแตง ผรวบรวม ผเรยบเรยง อาจจะเปนบคคลหรอนตบคคล ถาเปนบคคลทเปนคนไทยจะเรยงตามชอ และชอสกล สวนถาเปนชาวตางประเทศ จะลงชอสกลกอนแลวตามดวยชอ ถาเปนนตบคคล อาจจะเปนชอหนวยงาน องคกร บรษท หรอสถาบน 3. ชอหนงสอ หรอชอเรอง ( Title ) อาจมชอเรอง หรอคาอธบายชอเรอง การลงรายการใหใชชอเรองทปรากฏทหนาปกใน แตถาหนงสอเลมใดไมมหนาปกในใหลงชอทหนาปก 4. ครงทพมพ ( Edition ) รายการครงทพมพจะลงในรายการเฉพาะการพมพในครงท 2 เปนตนไป จะบอกใหทราบวาในการพมพแตละครงมความแตกตางกนอยางไรบาง 5. พมพลกษณ ( Imprint ) เปนสงทบอกลกษณะการพมพ ประกอบดวยรายละเอยด 3 ประการ คอ 5.1 สถานทพมพหรอเมองทพมพ ( Place of Publisher ) คอ เมองทสานกพมพหรอโรงพมพนนตงอยตามทปรากฏในหนงสอเลมนน ๆ 5.2 สานกพมพหรอโรงพมพ ( Publisher ) คอ สานกพมพหรอโรงพมพทปรากฏอยในหนงสอถาไมปรากฏอยในหนงสอใหใสคาวา ม.ป.ท. หรอ n.p. ( no place ) ในหนงสอภาษาองกฤษ 5.3 ปทพมพหรอปลขสทธ ( Date of Publisher ) ปทพมพในลงเฉพาะตวเลขไมตองม พ.ศ. หรอ ค.ศ. ถาไมปรากฏปทพมพใหใชคาวา ม.ป.ป. หรอ n.d. ( no date ) ในหนงสอภาษาองกฤษ 6. บรรณลกษณ ( Collation ) คอ ขอความแสดงขนาด รปราง ลกษณะของหนงสอ ไดแก จานวนหนา ( จานวนเลม ) ภาพประกอบ แผนภม แผนท ตาราง ชอชด 7. ชอชด ( Series ) ชอของกลมสงพมพทมกาหนดออกเผยแพรเปนระยะๆ บอกใหทราบวาทกเลมอยในชดเดยวกน เพราะมเนอหาเดยวกนหรอเกยวของกน 8. หมายเหต ( Note ) คอ รายละเอยดเพมเตมเกยวกบหนงสอทผใชควรทราบ หรอคณลกษณะพเศษอน ๆ ของหนงสอเลมนน เชน บรรณานกรม ดรรชน ภาคผนวก อภธานศพท 9. เลขมาตรฐานสากลประจาหนงสอ หรอ ISBN ( International Standard Book Number ) เปนเลขสากลททางหอสมดแหงชาตเปนผออกใหกบหนงสอแตละเลม โดย ISBN เปนของหนงสอแตละเลมจะไมซากน 10. แนวสบคน ( Tracing ) คอ ขอความซงแจงใหทราบวาหนงสอนน ๆ มบตรรายการชนดใดบาง นอกเหนอจากบตรผแตง ซงแนวสบคนจะมเฉพาะในบตรผแตงเทานน แตรายการในแนวสบคนจะไปปรากฏในบรรทดแรกของบตรชอเรอง และบตรเพมชนดอน ๆ ทาใหการคนหนงสอเลมนน ๆ งายขน

ตวอยางการลงรายการในบตรรายการ 1

025.56 พวา พนธเมฆา 2 3 พ476ส สารนเทศกบการศกษาคนควา / พวา พนธเมฆา 4 กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2535 6 7 253 หนา 5 8 ISBN 974 – 596 – 785 – 8 9 1. หองสมด – วธใช 2. ชอเรอง

หมายเลข 1 คอ เลขเรยกหนงสอ หมายเลข 2 คอ ชอผแตง หมายเลข 3 คอ ชอหนงสอ ( ชอเรอง ) หมายเลข 4 คอ สถานทพมพ หมายเลข 5 คอ สานกพมพ หรอโรงพมพ หมายเลข 6 คอ ปทพมพ หมายเลข 7 คอ บรรณลกษณ หมายเลข 8 คอ เลขมาตรฐานสากลประจาหนงสอ หมายเลข 9 คอ แนวสบคน

ประเภทของบตรรายการ บตรรายการททางหองสมด และแหลงสารสนเทศจดทาขน เปนการบนทกรายละเอยดของหนงสอแตละเลมลงในบตรรายการซงผใชบรการสามารถทราบรายละเอยดของหนงสอเพอจะไดสารสนเทศตามทตองการ บตรรายการทผใชควรทราบแบงออกเปน 6 ประเภท คอ

1. บตรผแตง ( Author Card ) เปนบตรหลกหรอบตรยนพนในการจดทาบตรรายการครบชด บตรผแตงจะเปนบตรแรกทจดทาเพอเปนหลกในการทาบตรรายการประเภทอนในบรรทดแรกของบตรผแตงจะมชอผแตงอยในบรรทดแรกของบตร

025.56 พวา พนธเมฆา พ476ส สารนเทศกบการศกษาคนควา / พวา พนธเมฆา กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2535 253 หนา ISBN 974 – 596 – 785 – 8 1. หองสมด – วธใช 2. ชอเรอง

2. บตรชอเรอง ( Title Card ) บตรรายการทมชอเรองหรอชอหนงสออยในบรรทดแรกของบตร รายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกบบตรผแตง แตจะไมมแนวสบคน

สารนเทศกบการศกษาคนควา 025.56 พวา พนธเมฆา พ476ส สารนเทศกบการศกษาคนควา / พวา พนธเมฆา กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2535 253 หนา ISBN 974 – 596 – 785 – 8

3. บตรหวเรอง ( Subject Card ) บตรรายการทมคา หรอวลทเปนหวเรองพมพอยในบรรทดแรกของบตร หวเรองของบตรภาษาไทยอาจพมพดวยตวเขม หรอขดเสนใต สวนรายละเอยดอน ๆเหมอนบตรผแตง แตไมมแนวสบคน

หองสมด – วธใช 025.56 พวา พนธเมฆา พ476ส สารนเทศกบการศกษาคนควา / พวา พนธเมฆา กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2535 253 หนา ISBN 974 – 596 – 785 – 8

4. บตรทะเบยน หรอบตรแจงหม ( Shelflist Card ) บตรรายการทหองสมดจะเกบไวประกอบการปฏบตงานและใชเปนหลกฐาน รายละเอยดอน ๆ จะเหมอนกบบตรผแตงแตไมมแนวสบคน เปนบตรทมเลขทะเบยนอยทมมลางดานซายของบตร ( เลขทะเบยนจะเปนลาดบทของหนงสอทลงทะเบยนในหองสมด และแหลงสารสนเทศ )

025.56 พวา พนธเมฆา พ476ส สารนเทศกบการศกษาคนควา / พวา พนธเมฆา กรงเทพฯ : โรงพมพกรงเทพ, 2535 253 หนา ISBN 974 – 596 – 785 – 8 18640 1. หองสมด – วธใช 2. ชอเรอง

5. บตรโยง ( Cross Reference Card ) บตรรายการทหองสมดหรอแหลงสารสนเทศจดทาขน เพอโยงใหไปดขอความจากบตรอน บตรโยงแบงออกเปน 2 ชนด คอ 5.1 บตรโยง “ดท” ใชโยงชอหรอขอความทไมใชไปยงชอหรอขอความทมในบตรรายการ เชน ชอผแตงทใชนามแฝง 5.2 บตรโยง “ดเพมเตม” คอบตรทโยงจากเรองทมความสมพนธกน

บตรโยง “ดท”

โสภาค สวรรณ, นามแฝง

ดท ราไพพรรณ ศรโสภาร

บตรโยง “ดเพมเตม”

โภชนาการ ดเพมเตมท อาหารเพอสขภาพ

6. บตรเพม ( Added Card ) เปนบตรทหองสมดและแหลงสารสนเทศทาไวเพออานวยความสะดวกในการคนหาสารสนเทศไดเพมมากขน บตรเพมมอยหลายประเภท เชน 6.1 บตรผแตงรวม ( Joint author Card ) ในกรณทมผแตงตงแต 2 คนขนไป แตไมเกน 3 คน จะตองทาบตรเพมของผแตงคนท 2 และคนท 3 โดยชอผแตงจะปรากฏทบรรทดแรกของบตร

อภชาต สรผาต, ผแตงรวม 658.02 สธ พนาวร 2786ค คมอการจดตง-บรหารธรกจขนาดเลก / สธ พนาวร และอภชาต สรผาต, พมพครงท 3. กรงเทพฯ : Khum Tong Industry & Printing, 2547 244, ภาพประกอบ

6.2 บตรผแปล ( Translator Card ) ถาหนงสอเปนหนงสอทแปลจากตางประเทศ จะตองทาบตรผแปลดวย โดยลงรายการผแปลไวบนบรรทดแรกของบตรรายการ

อาษา ขอจตตเมตต, ผแปล 923 คารเนก, เดล ค3366ล ลนคลนมหาบรษ แปลจาก Lincoln the unknow โดย อาษา ขอจตตเมตต, พมพครงท 4. กรงเทพฯ : กาวหนา 2508 277 หนา

บตรดรรชนวารสาร ดรรชนวารสาร หมายถง บตรทบนทกรายละเอยดของบทความ จากวารสารและนตยสาร ทหองสมดนนจดหาไวใหแกผใช ในการคนหาบทความจากวารสาร นตยสาร เพอใหทราบขอมลวาบทความทตองการอยในวารสาร หรอนตยสาร ชอใด ฉบบทเทาไร บตรดรรชนวารสารจะมลกษณะเชนเดยวกบบตรรายการ ทาใหผใชบรการคนหาบทความไดอยางสะดวกและรวดเรว

ประเภทของดรรชนวารสาร บตรดรรชนวารสารทนยมจะแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. บตรดรรชนผแตง เปนบตรทมชอผแตงหรอชอผเขยนบทความปรากฏเปนรายการแรก นอกจากนนจะเปนรายละเอยดทสาคญของวารสาร เชน ชอวารสาร ปท ฉบบท เลขหนาบทความ เปนตน

1 สมชชา โยชนชยสาร. “การผลตและการตลาดโค 2 เนอ ป 2548”.วชาการปรทศน, 13,11 5 3 ( พฤศจกายน 2548 ) : 3 – 9 4 6 7

หมายเลข 1 คอ ชอผเขยนบทความ หมายเลข 2 คอ ชอบทความ หมายเลข 3 คอ ชอวารสาร หมายเลข 4 คอ ปท หมายเลข 5 คอ ฉบบท หมายเลข 6 คอ ประจาเดอน หมายเลข 7 คอ เลขหนาทปรากฏบทความ

2. บตรดรรชนหวเรอง เปนบตรทมหวเรองอยในบรรทดแรก โดยจะพมพดวยอกษรตวเขม หรอขดเสนใต รายละเอยดอน ๆ เหมอนบตรดรรชนผแตง

โคเนอ สมชชา โยชนชยสาร. “การผลตและตลาดโคเนอ ป 2548”.วชาการปรทศน, 13, 11 ( พฤศจกายน 2548 ) : 3-9

บตรดรรชนวารสารจะจดเรยงไวตางหากจากบตรรายการหนงสอ สวนใหญบตรดรรชนวารสารจะเรยงรวมไวดวยกนตามลาดบอกษรตวแรกของรายการบรรทดแรกของบตร เพอผใชบรการจะไดทราบรายละเอยด ปท ฉบบท เดอน ป และเลขหนาของวารสารฉบบทตองการ การเรยงบตรรายการ เมอหองสมดหรอแหลงสารสนเทศไดรบหนงสอเขามาในแตละชอเรองกจะทาบตรรายการเพอเปนเครองมอใหผใชบรการไดคนหาสารสนเทศตามทตองการไดอยางรวดเรว โดยเมอจดทาเสรจเรยบรอยแลว ตองนามาเกบเรยงในลนชกของตบตรรายการ โดยมวธในการเรยง ดงน 1. การเรยงบตรแบบพจนานกรม ( Dictionary Catalog ) โดยการนาบตรทกประเภทมารวมกน และเรยงตามลาดบตวอกษรตามขอความทอยในบรรทดแรกของบตร การเรยงแบบนเหมาะกบหองสมดขนาดเลก ทมผใชไมมากนก 2. การเรยงโดยแยกประเภทของบตร ( Divied Catalog ) โดยการแยกบตรแตละประเภทออกจากกน แลวนาเรยงตามลาดบตวอกษรของขอความทอยในบรรทดแรกของบตร สาหรบบตรเพมและบตรโยง ถาสมพนธกบบตรประเภทใดกจดเรยงไวกบประเภทนน ๆ เชน บตรผแตงรวม บตรผแปล จะจดรวมไวกบบตรผแตง 3. การเรยงตามเลขหมหนงสอ ( Classified Catalog ) วธนจะเรยงบตรรายการตามลาดบเลขเรยกหนงสอทปรากฏตรงมมซายของบตร ไมนยมใชกบการเรยงบตรทวไป แตจะใชกบการเรยงบตรแจงหม หรอบตรทะเบยนหนงสอของหองสมด หลกเกณฑการเรยงบตรรายการ 1. บตรทงหมดจะเรยงแบบแยกประเภท บตรผแตง บตรชอเรอง บตรหวเรอง 2. บตรแตละชนดจะเรยงตามลาดบตวอกษรแบบพจนานกรม โดยดทขอความบรรทดแรกของบตร เชน

บตรผแตง บตรชอเรอง บตรหวเรอง จนทรจรา จแจง เขยบานนอก กฎหมาย จนตหรา สขพฒน เขาวานใหหนเปนสายลบ การแปล นสบา วาณชองกร ชวตเปอนฝน คตชนชาวบาน ปรยานช ปานประดบ ในฝน ดาราศาสตร หทยา เกษสงข สแผนดน อารยธรรม

3. การเรยงลาดบจะพจารณาเฉพาะรปของอกษรของคาทปรากฏเทานน ไมคานงถงเสยงอาน เชน หญา ใหเรยงไวท ห หรอ อยกบกง ใหเรยงไวท อ 4. คาทมรปพยญชนะเรยงตดกนใหเรยงไวกอน แลวจงเรยงตามรปสระประสมตามหลง เชน นภดล นวเดช นนทนา นาตยา เนตรชนก โนร เปนตน 5. ถาพยญชนะตวแรกซากนใหพจารณาพยญชนะตวถดไป เชน ชวนชม ชวนชน ชวนพศ ชวลต ชวาลา เปนตน 6. บตรรายการของผแตงคนเดยวกน ใหเรยงตามลาดบอกษรของชอหนงสอ

7. หนงสอชอเรองเดยวกน คนแตงคนเดยวกน แตพมพหลายครง จะเรยงปลาสดขนกอน ( บางแหงอาจจะเรยงลาดบปพมพกอนหลง ) 8. บตรหวเรองเกยวกบประวตศาสตร ใหจดเรยงตามลาดบเหตการณ การใชบตรรายการ เมอผใชหองสมดตองการหนงสอเลมใดเลมหนง กจะไปตรวจสอบจากตบตรรายการ โดยคนตามขอมลททราบ เชน ถาทราบผแตงกจะคนหาจากบตรชอเรอง ถาตองการคนจากเรองทเกยวกบอะไร กใหคนจากบตรหวเรอง เมอพบแลวบตรรายการหนงสอทตองการแลว กคดลอกเรยกหนงสอทอยมมซายของบตร เพอไปคนหาหนงสอจากชนหนงสอ

การสบคนดวยระบบอเลกทรอนกส หมายถง การนาเทคโนโลยคอมพวเตอรเขามาชวยในการจดเกบสารสนเทศ เนองจากในดานการจดหาทรพยากรสารสนเทศ และการใหบรการแกผใชหองสมดไมสามารถจดหาสารสนเทศไดครบถวน และทนตามความตองการของผใช หองสมดจงนาเทคโนโลยคอมพวเตอรเขามาชวย เพอความสะดวก รวดเรวในการสบคนขอมล ไดแก การสบคนสารสนเทศดวยระบบฐานขอมล การสบคนสารสนเทศจากอนเทอรเนต และ การสบคนสารสนเทศดวยระบบโอแพก ทาใหการสบคนในแตละครงมประสทธภาพ และไดสารสนเทศตรงตามความตองการมากทสด การสบคนสารสนเทศจากฐานขอมล การสบคนสารสนเทศจากฐานขอมล ( Database Searching ) ปจจบนเทคโนโลยคอมพวเตอรมบทบาททงในดานการจดเกบ และการสบคนสารสนเทศเปนอยางมาก เนองจากชวยประหยดพนทในการจดเกบทรพยากรจานวนมากและสามารถสบคนไดอยางสะดวก รวดเรวและมประสทธภาพ โดยการบนทกอยในแฟมขอมล หรอฐานขอมล ฐานขอมล ( database ) เปนแหลงทรวบรวมสารสนเทศทมความสมพนธกน และนามาบนทกเกบไวในรปแบบทอานดวยเครองคอมพวเตอร หรอจากโปรแกรมตาง ๆสามารถทจะปรบปรงแกไข เปลยนแปลงไดตลอดเวลา และสามารถใชพรอมกนหลายๆ คนหรอหลาย ๆ สถานทพรอมๆกนได ประเภทของฐานขอมล ฐานขอมลสามารถจาแนกตามลกษณะของการแสดงผล หรอตามวตถประสงค ได 2 ประเภท คอ 1. ฐานขอมลตนเรอง ( Source databases ) เปนฐานขอมลทมขอสมบรณ เหมอนเอกสารตนฉบบสามารถตอบคาถามไดทนท อาจเปนขอมลเฉพาะ หรอขอมลทจดเกบและบนทกขอมลสงพมพทงเลม 2. ฐานขอมลอางองหรอบรรณานกรม ( Reference or Bibliographic ) เปนฐานขอมลทบอกแหลงอางองหรอชแนะ รายละเอยดแตละรายการประกอบดวยขอมลทางบรรณานกรม ซงจะใหเนอหาทสมบรณ บรการฐานขอมลออนไลน ( Online Database ) เปนบรการฐานขอมลทสามารถสบคนผานระบบเครอขายไดในเวลาเดยวกนหลายคน แมจะอยตางสถานทกนมขอมลททนสมย และครบถวนมากกวา CD-ROM เพราะสามารถปรบปรงและเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ผใชบรการจะตองเสยคาใชจายในกาสบคนขอมล หองสมดสถาบนอดมศกษาใหบรการฐานขอมลออนไลน เชน ฐานขอมล Dialog ของ Dialog Information Service Inc. ใหความรในทกสาขาวชาหรอ ฐานขอมล ABI/INFOMR เปนฐานขอมลทครอบคลมสาขาวชาธรกจ และการจดการ

บรการฐานขอมลทหองสมดสรางขน เปนฐานขอมลทหองสมด และแหลงสารสนเทศสรางขนเองในปจจบนหองสมดและแหลงสารสนเทศหลายแหงทผลตและใหบรการฐานขอมล มทงทใหบรการโดยไมเสยคาใชจาย และการใหบรการโดยเสยคาใชจาย ฐานขอมลประเภทน เชน MEDLINE ( MEDLARS Online ) บรการฐานขอมลซดรอม ( CD-ROM ) เปนสอสารสนเทศทมบทบาทตอการสบคนสารสนเทศตาง ๆ อยางสะดวกและรวดเรวโดยเฉพาะหองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย เนองจากเปนฐานขอมลสาเรจรปทมการผลตออกจาหนาย

อยางแพรหลาย มคาใชจายไมสงนก และคนหาขอมลทตองการไดในระยะเวลาอนสน สวนใหญจะบอกรบเปนสมาชกฐานขอมลซดรองม การศกษาคนควาดวยแผน CD-ROM สาเรจรป สามารถแบงเปน 4 ประเภท คอ 1. แผน CD-ROM ประเภทความรทวไป เปนฐานขอมลเพอการสบคน เชน CD-ROM สารานกรมสาหรบเยาวชนฯ หรอสาขาวชาตาง ๆ 2. แผน CD-ROM ประเภทภาพยนตร 3. แผน CD-ROM ประเภทเพลง 4. แผน CD-ROM ประเภทเกมส การสบคนสารสนเทศดวยระบบอนเทอรเนต อนเทอรเนต ( Internet ) สามารถแยกเปน 2 คา คอ Inter หมายถง ระหวาง ทามกลาง และคาวา Net มาจาคาวา Network หรอเครอขาย เมอนามารวมกน หมายถง การเชอมตอระหวางเครอขาย ถอเปนแหลงขาวสาร ขอมลทมขนาดใหญ หรออาจเรยกวา เครอขายคอมพวเตอรนานาชาต ทมสายตรงตอไปยงสถาบนหรอหนวยงานตางๆ เพออานวยความสะดวกใหแกผใชทวโลก ผใชเครอขายนสามารถสบคนขอมลและสารสนเทศ รวมทงคดลอกแฟมขอมล และโปรแกรมมาใชได ซงเปนการเขาถงสารสนเทศในเครอขายทเชอมโยงกนระหวางคอมพวเตอรในประเทศตาง ๆ ทวโลก เปดบรการตลอด 24 ชวโมง อนเทอรเนตจงจดเปนแหลงความรอนมหาศาลของทกสาขาวชา วธการคนหาสารสนเทศดวยระบบอนเทอรเนต ในการนาเสนอขอมลขาวสารและบรการไดมการพฒนาการนาเสนอขอมลไดในทกรปแบบไมวาจะเปนขอความ การตกแตงสสนทสวยงาม ภาพประกอบนานาชนด ภาพเคลอนไหว หรอเสยง ไปจนกระทงภาพวดโอ ทนาสนใจใหแกผใชบรการ โดยการเชอมตอคอมพวเตอรในระบบโยงใยครอบคลมไปทวทงโลกคลายใยแมงมม มมากมายหลายประเภท ทงขาวสารขอมลวชาการ การแลกเปลยนความคด การตดตอสอสาร และอน ๆ เพอใหไดขอมลตามตองการ ผใชบรการควรรเทคนค และวธการคนหาสารสนเทศมขนตอนในการคนขอมล ดงตอไปน 1. รจกทอยของเวบไซต ทตองการคน เชน กบบคคล องคการ สมาคม บรษท และหนวยงานตาง ๆ ในระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถงสารสนเทศไดอยางมหาศาล ทงทเปนขอมลโดยตรง และขอมลบางสวนทเกนความจาเปน ผใชขอมลจงตองเรยนรวธการไดขอมลทตรงตามความตองการ โดยผคนขอมลในระบบอนเทอรเนตจาเปนตองทราบทอยของผใหบรการ คอ ทราบทอยของผใหบรการขอมล โดยการพมพ WWW. ตามดวยชอของผใหบรการขอมลลงในกรอบเมน Address ของโปรแกรมเบราเซอร (Browser) ทใหบรการคนขอมล ( Search Engines ) ในรปของ URL ( Uniform Resource Location ) หมายถง ทอยบนอนเทอรเนตของหนวยงานนน เชน สานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา มชออยบนอนเทอรเนต คอ http://www.vec.go.th 2. ไมรจกทอยของหนวยงาน ทผลตสารสนเทศทตองการสบคน จะมวธการสบคนสารสนเทศทตองการโดยการใชเครองมอชวยคนบน WWW. ม 2 ประเภท คอ

2.1 นามานกรม ( Directory ) เปนเวบไซตทรวบรวมรายชอของเวบไซต ตาง ๆ ไวดวยกนนามานกรมจะชวยในการสบคนเรองใดเรองหนงอยางกวางๆ เหมาะสาหรบใชคนหาวาเวบไซตนนมขอมลใดบางและอยทใด ตอไปนเปนชอเรองหรอโดเมนเนม ( Domain name ) ทสามารถชวยใหผคนสามารถทราบวาเปนเวบไซตของสงกดหนวยงานใด gov (government) หมายถง หนวยงานของรฐบาลของ

สหรฐอเมรกา go.th (government Thailand ) หมายถง หนวยงานของรฐบาลไทย edu ( education ) หมายถง หนวยงานสถาบนอดมศกษา

ของสหรฐ ac.th ( academic Thailand ) หมายถง หนวยงานสถาบนอดมศกษา

ไทย org ( organizations ) หมายถง องคกรอน ๆ ของสหรฐ or.th ( organization Thailand ) หมายถง กลมองคกรอน ๆ ของไทย com ( commercial ) หมายถง กลมองคกรธรกจการคา co.th ( commercial Thailand ) หมายถง กลมธรกจการคาของไทย net ( network services ) หมายถง กลมเครอขายคอมพวเตอร

ตวอยาง URL ของแหลงขอมลในประเทศไทย htt://www.chula.ac.th จฬาลงกรณมหาวทยาลย htt://www.ku.ac.th มหาวทยาลยเกษตรศาสตร htt://www.tu.ac.th มหาวทยาลยธรรมศาสตร htt://www.moe.go.th กระทรวงศกษาธการ htt://www..vec.go.th สานกงานคณะกรรมการการ

อาชวศกษา htt://www.bot.ro.th ธนาคารแหงประเทศไทย htt://www.police.go.th สานกงานตารวจแหงชาต ตวอยาง URL ชอนามานกรม ( Directory ) ทนยมใชกนอยางแพรหลาย

ชอนามานกรม ชอ URL Yahoo htt://www.yahoo.com NetCenter htt://www.netcenter.com Sanook htt://www.sanook.com

2.2 ตวคนหาขอมล ( Search Engine ) เปนเครองมอทใชในการสบคนเรองทเฉพาะเจาะจงตวคนหาแตละตว ไดรบการพฒนาจากบคคล และจากหลายหนวยงาน มผลใหตวคนหาแตละตวมลกษณะทแตกตางกน ดงนนในการสบคนแตะละตวจะใหผลการสบคนทแตกตางกนออกไป ตวอยาง URL ชอตวคนหาขอมล ( Search engine ) ทนยมใชกนอยางแพรหลาย

ชอตวคนหาขอมล ชอ URL ตวคนหาขอมล Google htt://www.google.co.th ตวคนหาขอมล Hotbot htt://www.hotbot.com ตวคนหาขอมล Excite htt://www.excite.com ตวคนหาขอมล Infoseek htt://www.infoseek.com การสบคนสารสนเทศผานทางอนเทอรเนต เปนเทคโนโลยทพฒนาไดอยางตอเนองทาใหการสบคนเปนไปไดโดยงาย สะดวก รวดเรวและประหยดเวลา ทาใหผใชสามารถเขาถงสารสนเทศตามทตองการอยางมประสทธภาพ วธการสบคนดวยระบบโอแพก การสบคนสารสนเทศดวยระบบโอแพก ( Online Public Access Catalog – OPAC ) เปนฐานขอมลทหนวยงาน สถาบนหรอแหลงทรพยากรสารสนเทศนน ๆ จดทาขน เพออานวยความสะดวกแกผใชในการคนหาหนงสอ บทความจากวารสาร วธการคนเชนเดยวกบบตรรายการ คอ การคนเมนจากชอผแตง ชอเรอง และหวเรอง การสบคนสารสนเทศระบบนจะใหบรการเฉพาะทรพยากรสารสนเทศของหองสมด และแหลงสารสนเทศนน ๆ ในปจจบนหองสมดและแหลงสารสนเทศจะใหบรการสบคนดวยระบบโอแพกโดยการใชโปรแกรมสาเรจรปทแตกตางกน เชน โปรแกรม Mini CDS/ISIS หรอ นวสาร 2000 เปนตน ซงหองสมดวทยาลยเทคนคสตหบ ไดใชโปรแกรมในการสบคนทรพยากรสารสนเทศโดยมเมนในการสบคนตามขนตอน ดงน 1. เปดหนาจอสโปรแกรมสบคน 2. เขาสเมนยอย “Service ISISET เมนสบคนสารสนเทศ Menu TXGEN” 2.1 ใหกดปม S เพอกาหนดคาทตองการคน จะปรากฏขอความขนทมมขนซายวา คาทตองการสบคนสารนเทศ 2.2 ใหพมพคาทตองการคนลงไป ซงอาจจะเปนชอผแตง ชอหนงสอ หรอหวเรองอยางใดอยางหนงแลวกด Enter 2.3 โปรแกรมจะแสดงผลการสบคนใหทราบทกรายการทปรากฏวามทรพยากรสารสนเทศเลมทตองการอย 2.4 เมอตองการจะเลกสบคนทรพยากรสารสนเทศใหกดแปน x เพอกลบออกไปหนาจอหลก การสบคนดวยระบบโอแพกน ไมวาจะสบคนจากขอมลประเภทใดจะปรากฏเลขเรยกหนงสอเสมอ ซงผทสบคนสามารถทจดเลขเรยกหนงสอ เพอไปคนหนงสอจากชนหนงสอ เชนเดยวกบการคนจากบตรรายการ

การศกษาคนควา การศกษาคนควา หมายถง การสบคนหรอแสวงหาความรขอมล ตลอดจนการรวบรวม และเรยบเรยงจดลาดบอยางมระเบยบ และมเหตผล โดยผทศกษาคนควาตองไตรตรอง ใครครวญ และวางแผนใหรอบคอบ รวมถง ความสามารถในการใชภาษาในการเรยบเรยงเพอทจะนาเสนอผลการศกษาคนควาอยางเปนระบบ วตถประสงคของการศกษาคนควา การศกษาคนความวตถประสงคใหผเรยนมความรความสามารถ และทกษะดานตาง ๆ ดงน 1. เพอใหนกศกษารจกวธการศกษาคนควารดวยตนเอง มโอกาสศกษาคนควาวชาตาง ๆ ทตนสนใจอยางกวางขวางและลกซง 2. เพอฝกทกษะดานการอานและสรางนสยรกการอานและการคนควา 3. เพอสงเสรมใหนกศกษามความคดรเรม รจดคดอยางมระเบยบมเหตผล และสามารถรวบรวมความร ความคด นามาเรยบเรยงใหเปนระเบยบได 4. เพอใหนกศกษาสามารถวเคราะหเรองราวตาง ๆ ไดโดยรจกใชวจารณญาณของตนเอง ตลอดจนสามารถแสดงความคดเหนอยางมเหตผลโดยมหลกฐานอางอง 5. เพอฝกทกษะดานการเขยน สามารถเรยบเรยงขอมลทไดมาใหเปนเรองราวอยางมระเบยบดวยสานวนภาษาทถกตอง 6. เพอเปนสวนหนงในการประเมนผลการศกษาวานกศกษามความรความเขาใจในรายวชาทศกษาอยมากนอยเพยงใด

การนาเสนอการศกษาคนควา การนาเสนอการศกษาคนควา หมายถง การศกษาคนควาในเรองใดเรองหนง ตามทไดรบมอบหมาย หรอตามความสนใจ โดยการแสวงหาความรดวยตนเอง จากความร และประสบการณ ดวยวธการศกษาคนควา การรวบรวมขอมลจากการอาน การสมภาษณ การสงเกต สารวจ ทดลอง และวธการใด ๆ กตาม เพอใหไดมา ซงขอมลสารสนเทศ และนามารวบรวมอยางเปนระบบเพอถายทอดเผยแพรไปยงบคคลอน การนาเสนอผลการศกษาคนควาโดยทวไปสามารถทาได 2 วธ คอ การนาเสนอผลการศกษาคนควาดวยวาจา หรอ การพด และ การนาเสนอผลการศกษาคนควาดวยลายลกษณอกษร หรอการเขยน 1. การนาเสนอผลการศกษาคนควาดวยวาจา หรอ การพด การนาเสนอดวยวธน ผทรายงานตองมการเตรยมตวลวงหนา โดยตองมการลาดบหวเรอง ของรายงาน การใชภาษาทถกตองเขาใจงาย นาเสยงตองชดเจนและเสยงดง บางเรองอาจมสอประกอบการรายงาน จะเปนการดเพราะทาใหผฟงมความเขาใจ และนาสนใจมากยงขน และในตอนสดทายควรเปดโอกาสใหผฟงมโอกาสซกถาม และแนะความคดเหนการนาเสนอดวยวาจา ม 3 วธ คอ

1.1 การอธบาย เปนการพดในลกษณะชแจง ขยายความ เพอมงใหผฟงมความเขาใจชดเจนผนาเสนอตองใชถอยคาทกะทดรด ชดเจน และมการลาดบความทด 1.2 การบรรยาย เปนวธการทพฒนามาจากการบอกเลาเรองราวใหผอนฟง ปจจบนจาแนกได 3 รปแบบไดแก 1.2.1 การบรรยายแบบดงเดม เปนวธบรรยายตามลาดบเนอหาตงแตตนเรองจนจบทายเรอง 1.2.2 การบรรยายโดยใชปญหานา เปนวธบรรยายโดยยกปญหาทเกดขนใหผฟงสนใจเพอเปนการระงบหรอบรรเทาปญหานน ๆ 1.2.3 การบรรยายสรป เปนวธบรรยายโดยนาผลจากการศกษาคนความาสรปใหไดขอเทจจรงทสนและกระชบ โดยใชภาษาทเขาใจงายแตยงคงรายละเอยดทสาคญๆไว 1.3 การอภปราย เปนการพดของกลมบคคลทมจะมงหมาย เพอแลกเปลยนความร ความคดเหน และประสบการณ เพอแกไขปญหาเรองใดเรองหนงใหบรรลวตถประสงค การอภปราย แบงเปน 2 ประเภท คอ 1.3.1 การอภปรายกลม เปนการอภปรายเรองใดเรองหนงโดยมวตถประสงครวมกน ผเขารวมอภปรายมประมาณ 6 – 20 คน ทกคนมสทธในการนาเสนอขอมล และขอคดเหนสวนประธานในการอภปรายจะมหรอไมมกได ผเขารวมอภปรายตองพรอม และเตมใจพจารณาสารสนเทศ และขอคดเหนของผอนทงยอมรบผลการตดสน ขอคดเหน และสรปผลของกลมอภปราย 1.3.2 การอภปรายตอหนาชมชน เปนการอภปรายทผอภปรายตองเปนผศกษาคนควาอยางด มความรความเชยวชาญในหวขออภปราย การอภปรายแยกเปนกลมผพด และกลมผฟง กลมผพดมประมาณ 2 – 8 คน มผทาหนาทดาเนนการ อภปรายเพอควบคมเวลา อกทงจดสรรใหผอภปรายไดพดอยางทวถงกน และเปนผสรปผลตลอดจนเปดโอกาสในชวยทายใหผฟงซกถาม หรอรวมแสดงความคดเหน 2. การนาเสนอผลการศกษาคนควาลายลกษณอกษร หรอการเขยน การนาเสนอผลการศกษาคนควาดวยลายลกษณอกษร เปนการนาเสนอในรปแบบของการเขยนรายงานทางวชาการ หรอวทยานพนธ ทสถาบนการศกษากาหนดไว โดยแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน 2.1 รายงานทวไป ( Report ) เปนผลการศกษาคนควาเกยวกบเรองใดเรองหนงหรอหลายเรองในหนงรายวชา โดยมกาหนดสงไมนอยกวา 30 วน แตไมมากกวา 1 ภาคเรยน 2.2 ภาคนพนธ ( Term Paper ) นาเสนอเชนเดยวกบรายงานทวไป แตเนอเรองทคนความขอบเขตกวาง และเจาะลกมากกวาจงตองใชเวลาในการศกษาตลอดการศกษา 2.3 โครงงาน ( Project ) เปนผลการศกษาคนควาระดบปรญญาตรหรอตากวาปรญญาตร ทมงเนนในเชงปฏบต การสงเกตการณ ทดลอง เพอพฒนาสงประดษฐมากกวาการคนควาขอมลสารสนเทศจากเอกสาร 2.4 วทยานพนธ หรอปรญญานพนธ ( Thesis ) เปนผลการศกษาคนควาเชงวจย ( Research ) ทมงหาเหตผลเพอพสจนสมมตฐานประกอบขอคดเหน และขอเสนอแนะของผคนควา สวนใหญวทยานพนธ หรอปรญญานพนธเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาบณฑต ( ปรญญาโท ) และปรญญาดษฎบณฑต ( ปรญญาเอก )

ความหมายของรายงาน “รายงาน” เปนคานาม หมายถง คากลาวบอเรองราวทไปทาไปร หรอไปเหนมา ( พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 : 953 ) รายงาน ( Report ) หมายถง ความเรยงทางวชาการ เปนกจกรรมอยางหนง ซงเปนผลมากจากการรวบรวมขอมลจากแหลงตาง ๆ หรอเปนผลจากการศกษาคนควาหาความรใหม เพอปรบปรง พสจนความรเดมโดยวธใดวธหนงหรอหลายวธ ทงนเพอใหไดขอเทจจรงทเชอถอได และนาขอมลคนควาไดมาประกอบเขากบความคดของตน แลวเรยบเรยงขนใหมโดยนามาเขยน หรอพมพใหถกตองตามแบบแผน การทารายงานอาจจะทาเปนบคคลหรอกลมกได ความยาวของรายงานขนอยกบขอบเขตของหวขอรายงาน และการตกลงกนระหวางผทารายงานกบผสอนวชานน ๆ รายงานจงเปนการนาเสนอเรองราวทางวชาการซงเปนผลจากการศกษา คนควา หรอวจยในเรองใด เรองหนงอยางมระบบ มการวเคราะหอยางมเหตผล และอางองหลกฐานอยางมหลกเกณฑ แลวนามาเรยบเรยงอยางมขนตอน และเขยนหรอพมพใหถกตองตามแบบแผนทกาหนด ถอวารายงานเปนสวนหนงของการประเมนผลการศกษา วตถประสงคของรายงานทางวชาการ 1. เพอสงเสรมความรความสามารถในการศกษาคนควาดวยตนเองจากแหลงขอมลตาง ๆ 2. เพอฝกทกษะดานการอาน การสรปความ การจบใจความสาคญของเนอเรอง 3. เพอสงเสรมใหคดอยางมวจารณญาณ และแสดงความคดเหนอยางมเหตผล โดยมหลกฐานอางอง 4. เพอสงเสรมดานการเขยน และการใชภาษา สามารถเรยบเรยงขอมลไดอยางมระเบยบทถกตอง 5. เพอเปนสวนหนงของการประเมนผลทางการศกษาในรายวชาทศกษา ลกษณะของรายงานทด รายงานทดควรมลกษณะดงตอไปน 1. มการวเคราะหทเนอหา อยางมหลกเกณฑ เนอหาตองตรงกบชอเรองหรอหวขอเรอง และครอบคลมครบถวนตามขอบเขตทกาหนด 2. เนอหาตองรวบรวมขอมลจากทรพยากรสารสนเทศทเชอถอได ตองมความถกตองเทยงตรง 3. ภาษาทใชถกตอง สละสลวย การเรยบเรยงกระชบรดกม ลาดบเนอหามความสมพนธตอเนองอานแลวเขาใจงายมการแสดงความคดรเรมสรางสรรคอยางเหมาะสม 4. ควรมรปภาพ ตาราง แผนภม ประกอบเนอหาของรายงานเพราะชวยทาใหผอานเขาใจเรองราวไดงายและชดเจนยงขน 5. การอางองทมาหรอแหลงคนควาตองถกตองเพอแสดงถงความมจรรยามารยาทของผเขยน และเปนแหลงชแนะใหผสนใจไดตดตามศกษาคนควาตอไป 6. รปแบบการเขยนรายงานควรถกตอง ตงแตรายละเอยดของหนาปกนอก หนาปกใน คานา สารบญ การเขยนรายการอางอง การลงบรรณานกรม ตลอดจนขนตอนในการจดพมพหนากระดาษ สงสาคญอกประการหนง คอ ตองมความสะอาดไมสกปรกเลอะเถอะ

ขนตอนการทารายงานการคนควาทางวชาการ ขนตอนการทารายงาน การเขยนรายงานนน นอกจากจะกาหนดหวเรองในการทารายงาน และวางรปแบบในการทารายงานใหถกตองแลว ยงตองคานงถงขนตอนในการเขยนรายงานจะตองปฏบตใหถกตอง และเปนไปตามลาดบโดยปฏบตตามขนตอนตอไปน คอ 1. การเลอกหวขอเรองรายงาน การเลอกเรองทจะเขยนรายงานนน ควรมหลกในการพจารณา ดงน 1.1 เปนเรองทตนเองสนใจ มความถนด มความร มประสบการณ เพอเปนแรงจงใจในการคนควาอยางจรงจง 1.2 มสารประโยชน สงเสรมความรทางวชาการ หรอมความเกยวของกบรายวชาทเรยนอย 1.3 ขอบเขตของเนอเรอง ไมกวางหรอแคบจนเกนไป 1.4 สามารถสบคนทรพยากรสารสนเทศ หรอวสดอางองจากแหลงสารสนเทศอนๆ ไดอยางเพยงพอ 2. การรวบรวมสารสนเทศ ผเขยนรายงานจาเปนตองรแหลงในการเขาถงสารสนเทศทกประเภทเพอจะไดเนอหาวชามาประกอบการเขยนรายงาน โดยเรมคนควาจากสงพมพ และสอความรตาง ๆ จากหองสมด และแหลงสารสนเทศอน ๆ โดยการใชเครองมอในการสบคน เชน บตรรายการ ฐานขอมลจากอนเทอรเนต หนงสอทวไป หนงสออางอง วารสาร นตยสาร หนงสอพมพ และสอโสตทศนวสดตาง ๆ และยงสามารถใชหนงสออางองทายเลมของหนงสอเลมนนคนควาเพมเตมไดอกดวย

3. การวางโครงเรอง กอนการวางโครงเรองผเขยนรายงานควรดาเนนการตามขนตอน ตอไปน คอ 3.1 นาทรพยากรสารสนเทศทไดรวบรวมมาอานเนอหาเพอสารวจขอมล และนาไปพจารณาหาหวขอยอยของเรองทจะศกษาคนควา ในการอานเบองตนจะชวยใหผทารายงานลาดบเรองราว เพอเปนแนวทางในการวางโครงเรองในลาดบตอไป 3.2 จากดขอบเขตของเรองทจะเขยนรายงาน เปนตวกาหนดขอบเขตของเรองใหกระชบ 3.3 วางโครงเรองเพอชวยใหการคนควาและการเขยนรายงาน มหวขอตาง ๆครอบคลมเนอหาและสอดคลองเกยวเนองกน และเพอความสะดวกในการวางโครงเรอง ควรดาเนนการดงน 3.3.1 ใชตวเลขสลบตวอกษร 3.3.1.1 ใชตวเลขกากบหวขอใหญ 3.3.1.2 ใชตวอกษรกากบหวขอรอง โดยการยอหนาลกกวา หวขอใหญ 3.3.1.3 ใชตวเลขและเครองหมายวงเลบเลกกากบหวขอ ยอยลงมาอก ยอหนาลกกวาหวขอรอง 3.3.1.4 ใชอกษรและเครองหมายวงเลบเลกกากบหวขอ ยอยสดทายและยอหนาใหลกกวาหวขอยอยขางตน ตวอยาง 1. .............................( หวขอใหญ ) ก. .........................( หวขอรอง ) 1) ...................( หวขอยอย ) ก) ...............(หวขอยอยสดทาย) ข) ...............(หวขอยอยสดทาย) 3.3.2 ใชตวเลขลวน ดาเนนการเชนเดยวกบขอ ก แตใสจดเครองหมายมหพภาค ( . ) คนระหวางตวเลขเมอถงหวขอรอง เพมเครองหมายดงกลาวาคนระหวางตวเลขเมอถงหวขอยอย และหวขอยอยสดทาย เชน ผเขยนรายงานสามารถเลอกอยางใดอยางหนง แตตองใชแบบเดยวกนทงรายงาน แตทนยมกนสวนใหญ จะใชตวเลขมากกวา ตวอยาง 1. .............................( หวขอใหญ ) 1.1........................( หวขอรอง ) 1.1.1................( หวขอยอย ) 1.1.1.1.........(หวขอยอยสดทาย) 1.1.1.2.........(หวขอยอยสดทาย)

4. การรวบรวมและการบนทกขอมล การรวบรวมและจดบนทกขอมลม 2 ขนตอน คอ 4.1 อานเนอหาจากทรพยากรสารสนเทศทไดสารวจและรวบรวมไว เพอเลอกเนอหาทตรงกบหวเรองทวางไวในโครงเรอง โดยการจดบนทกขอมลสารสนเทศเพอจะนามาเรยบเรยงเปนเนอหาของรายงาน 4.2 หลงจากนนจดบนทกเนอหาลงในกระดาษบนทกขาด 3x5 นว หรอ 4x6 นว หรอ 5x7 นว ในการจดบนทกนอกจากจะตองบนทกขอมลทจาเปนใหครบถวนแลว ยงตองใชรปแบบและวธการจดทถกตองเพอประโยชนในการเรยบเรยง โดยทวไปจะบนทกขอมลออกเปน 3 สวน คอ 4.2.1 หวขอทตรงกบโครงเรอง บนทกไวทมมบนดานขวาของบตรเพอสะดวกในการเรยบเรยงรายงาน 4.2.2 ขอมลทางบรรณานกรมของทรพยากรสารสนเทศ ซงประกอบดวย ชอผแตง ชอหนงสอ ครงทพมพ สถานทพมพ สานกพมพ ปทพมพ เลขหนา เพอนาขอมลไปเขยนเชงอรรถ และบรรณานกรมได 4.2.3 บนทกขอความทตองการ วธการจดบนทกขอมลม 3 วธ คอ 1. บนทกแบบถอดความ คอ การเขยนขนใหมใหไดใจความครบถวนโดยใชคาหรอภาษาทผบนทกเขาใจ 2. บนทกแบบสรปความ คอ การบนทกใจความสาคญโดยใชคาพดหรอภาษาทผบนทกเขาใจ 3. บนทกแบบคดลอกขอความ คอ การบนทกขอความทเปนประเดนสาคญ ซงไมอาจสรปใหไดใจความเดม หรออาจทาใหขอความนนมความหมายตางออกไปจากเจตนาของผเขยน การคดลอกตองคดลอกใหถกตองตามตนฉบบ และตองใสเครองหมาย อญประภาษ ครอมขอความทคดลอกดวย

การบนทกแบบถอดความ 028.7 หนงสออางอง – คณลกษณะ ส776ก สทธลกษณ อาพนวงศ. การใชบรการหองสมดและการเขยน รายงานการคนควา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2530. หนา 38. คณลกษณะของหนงสออางอง คอ ผแตงตองเปนผทรงคณวฒ เชอถอได แจงขอบเขตเนอหาไวชดเจนและทนสมย สวนมากมขนาดใหญกวาหนงสอทวไป บางเรองเปนชดหลายเลมจบ และเปนหนงสอทใชภายในหองสมด หามยมออก

การบนทกแบบสรปความ

028.7 หนงสออางอง – ประเภท ส776ก สทธลกษณ อาพนวงศ. การใชบรการหองสมดและการเขยน รายงานการคนควา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2530. หนา 39. หนงสออางองแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ 1. หนงสออางองทวไป ทใหขอเทจจรงทางวชาการ ไดแก พจนานกรม สารานกรม นามานกรม ฯลฯ 2. หนงสอทแจงใหผใชทราบวาเรองราวทตองการคนมาจากทใด

การบนทกแบบคดลอกขอความ

028.7 หนงสออางอง – ความหมาย ส776ก สทธลกษณ อาพนวงศ. การใชบรการหองสมดและการเขยน รายงานการคนควา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2530. หนา 38. “หนงสออางอง คอ หนงสอทรวมขอเทจจรง ซงรวบรวมมาจากแหลงตาง ๆ นามาเรยบเรยงเขาดวยกนเพอใชประโยชนไดอยางรวดเรว เปนหนงสอทผใชจะอานเฉพาะตอนทตองการ ไมจาเปนตองอานทงเลม”

5. การเรยบเรยงเนอหา เมอรวบรวม และจดบนทกขอมลไดครบถวนตามตองการแลว ตองนาบนทกเหลานนมาเรยงตามลาดบหวขอในโครงเรอง และลาดบขอความใหสมพนธกน และครอบคลมตงแตหวขอแรกจนถงหวขอสดทาย ทงนตองใชภาษาทสอความหมายทชดเจน ไมควรใชอกษรยอ การเขยนตวสะกดควรใหถกตองตามแบบพจนานกรม ขอความตอนใดทมการสรปความ ถอดความ หรอคดลอกขอความมาจากหนงสอ และสออน ๆ จะตองแสดงแหลงทมาไวใน เชงอรรถหรอบรรณานกรมเสมอ ขนตอนในการเรยบเรยงรายงาน 1. รวบรวมบตรบนทกขอมลใหเปนหมวดหม เรยงตามลาดบหวขอในโครงเรอง 2. เรยงบตรบนทกในแตละหวขอตามลาดบเนอหา 3. เขยนรายงานฉบบราง 4. ตรวจแกไขรายงานฉบบรางและสรป 5. เขยนรายงานฉบบสมบรณ 6. การเขยนรายการอางอง การอางอง หมายถง วธการบอกรายละเอยดของทมาของแหลงสารสนเทศทนามาใชในการศกษาคนควา ทนามาเรยบเรยงไวในรายงาน ภาคนพนธ วทยานพนธ ฯลฯ ความสาคญของการอางอง ( การลงเชงอรรถ และ บรรณานกรม ) 1. เพอใหผอานหรอผทศกษาคนควาสามารถตรวจสอบหรอตดตามศกษาเพมเตมได 2. เพอใหเกยรตแกผแตงสารสนเทศทใชอางอง ซงถอวาเปนมารยาททางวชาการทไมควรละเลย 3. เพอสรางความนาเชอถอแกผลงานใหแกผอาน โดยการอางองอยางเปนระบบ จานวนมาก ทนสมย และตรงตามเนอ 4. เพอยนยนวาผเขยนรายงานไดคนควาจากทรพยากรสารสนเทศ หรอแหลงขอมลทเชอถอได ทาใหรายงานมคณคามากยงขน ( รายละเอยดจะไดศกษาในการเรยนครงตอไป )

7. การเขารปเลม คอ การนาผลของการศกษาคนควาทเรยบเรยงเนอหาตามรปแบบของการทารายงานมาเขารปเลมรายงาน และทาการตรวจสอบจนถกตองแลวจงทาการเขาเลมหรอเยบเลมรายงาน เพอนาเสนอผลการศกษาคนควา การเขาเลมรายงาน ตองดาเนนการตามลาดบขนดงน 1. จดนาสวนประกอบตาง ๆ ใหครบถวน ไดแก สวนประกอบตอนตน สวนเนอเรอง สวนประกอบตอนทาย 2. นารายงานไปจดพมพ หรอเขยนเปนรายงานฉบบจรง 3. นารายงานไปเยบเลมเปนรปเลมรายงานใหเรยบรอย ( รายละเอยดจะไดศกษาในการเรยนครงตอไป ) ดงนน ขนตอนการจดทารายงานวชาการ หรอภาคนพนธ จงเปนขนตอนทมความสาคญสาหรบผจดทาเปนอยางยง เพราะเปนการเรยนรเพอจดทาอยางเปนกระบวนการขนตอน และ วธการรวบรวมอยางมระเบยบแบบแผน ชวยใหผลงานของนกศกษามคณภาพ และเปนการฝกฝนใหเปนผมการวางแผนเปนขน ๆ ไป ในการนาไปใชกบการปฏบตงาน และใชในชวตประจาวน

ความหมายและความสาคญของการอางอง การอางอง คอ การบอกแหลงของขอความทผเขยนนามาอางองประกอบการเรยบเรยงรายงาน การแสดงแหลงทมาของขอความหรอเนอหาทางวชาการทผคนควาไดจากแหลงสารสนเทศตาง ๆ ทงสอสงพมพ สอโสตทศน และสออเลกทรอนกส ผคนควาสามารถทาไดทนทในเนอหาเฉพาะในขณะทอางขอความ แลวรายงานรายละเอยดทางบรรณานกรมอยางละเอยดไวทายงานในรปบรรณานกรม ความสาคญของการอางอง ในการเขยนรายงาน ผเขยนตองศกษาคนควาหาขอมลจากแหลงสารสนเทศประเภทตาง ๆประกอบการเขยน กรณทผเขยนนาแนวคดหรอคดลอกขอความสวนหนงสวนใดจากผลงานของผอนดนเปนทรพยสนทางปญญา ผเขยนจาเปนตองอางถงเอกสารหรอผลงานทไดคดลอกมากใหปรากฏชดเจน โดยมเหตผลดงน 1. เพอแสดงการรบรในสทธของเจาของ หรอลขสทธ ของเจาของแนวคดหรอผลงานนนเปนสาคญ ซงเปนแสดงถงจรยธรรมทางวชาการ และใหเกยรตแกเจาของผลงานทนามาใชอางอง 2. เปนการแสดงหลกฐาน และเพมนาหนกความนาเชอถอของสารสนเทศทนาเสนอ 3. ชวยใหผอานเขาถงขอมลหรอตรวจสอบแหลงทมาของขอมล หรอหลกฐานเดมได 4. ชวยใหผอานสามารถคนหาขอมลอานประกอบเพมเตมไดมายงขนหาตองการศกษาเพมเตม 5. ปองกนการละเมดลขสทธ

วธการอางองในงานวชาการ วธการอางองในงานทางวชาการ มคาศพทเฉพาะทเกยวของ คอ เชงอรรถ ( Footnote ) การอางอง ( Reference ) และบรรณานกรม ( Bibliography ) ในสถานศกษา มกมขอกาหนดการลงรายการเชงอรรถ การอางอง และบรรณานกรม เปนแบบแผนเดยวกน ซงอาจใชแบบแผนตางกนไป การเขยนอญประกาศ อญประกาศ ( Quatation ) หมายถง ขอความทยกมาจากคาพดหรอขอเขยนของบคคลอน ทมความสาคญไมอาจสรปความใหดเทาของเดมได ขอความทคดลอกมาตองไมยาวเกนไป และตองคดลอกใหเหมอนขอความเดมทกประการ การคดลอกขอความนจดมงหมายเพอเนนขอความนน และสนบสนนความคดเหนของผเขยนรายงาน การเขยนอญประกาศ ม 3 วธ คอ 1. อญประกาศทมความยาวไมเกน 3 บรรทด ใหใสเครองหมายอญประกาศกากบหวและทายของขอความ ดงตวอยาง “สทธบตร” หมายถง สทธพเศษทกฎหมายบญญต ใหเจาของสทธบตรมสทธเดดขาดแตเพยงผเดยวในการแสวงหาประโยชนจากการประดษฐหรอการออกแบบผลตภณฑทไดรบสทธบตรนน และสทธทวานจะมรอยเพยงชวงระยะเวลาทจากดชวงหนงเทานน” 2. อญประกาศทมความยาวเกน 3 บรรทด ไมตองใสเครองหมายอญประกาศกากบ แตเขยนหรอพมพแยกจากขอความอน ๆ ใหชดเจน โดยเวนระยะหางจากขอความขางบนและขางลางมากกวาชวงบรรทดปกต และยอหนาอน ทงขางหนาและขางหลงดงตวอยาง

ในทนจะขอยกตวอยางพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 ดงน มาตรา 18 ผสรางสรรคงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตนมสทธทจะแสดงวาตนเปนเปนผสรางสรรคงานดงกลาว และมสทธทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใด บดเบอน ตดทอน ดดแปลงหรอทาโดยประการอนใดแกงานนน จนเกดความเสยหายตอชอเสยงหรอเกยรตคณของผสรางสรรค เมอผสรางสรรคถงแกความตาย ทายาทของผสรางสรรคมสทธทจะฟองรอง บงคบตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองสทธ ทงนเวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน เปนลายลกษณอกษร

3. อญประกาศทตดตอนมาเพยงบางสวน ใหใสจดไขปลาจานวน 3 จด แทนขอความทไมไดยกมา ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางอญประกาศ ทตดขอความขางตนและขางทาย “... ศลปะของชาตไทย เปนพยานอนหนงทแสดงวาชาตไทยเปนชาตทเจรญรงเรองแตโบราณ ทจะรกษาแบบแผนความเจรญรงเรองนไวไมใหเสยรป ...”

การเขยนอางองในเนอหารายงาน การอางองในเนอหารายงาน มวธการนยมใชโดยทวไป 2 วธ คอ 1. การอางองแทรกในเนอหาหรอการอางองระบบนามป 2. การเขยนเชงอรรถเนนการอางองแยกจากเนอหา การเขยนอางองในเนอหา การอางองในเนอหา หรอเรยกวา การอางองระบบนามป ( Author-data ) เปนการอางองเจาของผลงานตอทายอญประกาศแตละรายการ โดยไมตองใสหมายเลขกากบ เปนการอางองทตองการเลยงการใชเชงอรรถโดยเขยนรายการอางองไวในวงเลบแทรกปนเนอหา ในตาแหนงทเหมาะสม เปนวธทไดรบความสนใจมากเพราะสะดวก และประหยดเนอทในการจดพมพ มแบบแผนเปนสากล งายแกการปฏบตและการจดพมพ แตกมขอจากดทผอานอาจเกดความราคาญทตองสะดดเปนชวง ๆ เนองจากมวงเลบแทรกเปนระยะๆ และผอานไมทราบรายละเอยดเกยวกบเอกสารทอางองในทนท ตองเสยเวลาเปดดในบรรณานกรมทายเลม วธการเขยนการอางองแทรกในเนอหาใหเขยนไวภายในวงเลบ โดยมรปแบบดงน ( ชอ ชอสกล ปทพมพ : เลขหนาอางอง ) ตวอยาง ( ชตมา สจจานนท, 2542 : 35 ) โดยการลงชอผแตง ถาเปนชาวไทยใชหลกเกณฑเดยวกบการเขยนเชงอรรถ สวนชาวตางประเทศใหลงเฉพาะชอสกลเทานน นอกจากนยงมการเขยนวธการระบแหลงอางองแทรกในเนอหา ในลกษณะอน ๆ ตามการอางองนนอกจากทกลาวมาแลว ดงน 1. กรณทระบชอผแตงในเนอหา และตองการอางองหลงชอนน ไมตองเขยนชอผแตงซาอก ตวอยาง เสร วงษมณฑา ( 2533 : 260 ) กลาววา การโฆษณาเปนกจกรรมทชวยเสรม... 2. ผทารายงานไดสรปเนอหา และความคดจากผลงานของผแตงนน และนามาเรยบเรยงเปนถอยคาสานวนของตนในรายงาน ตวอยาง ( ชตมา สจจานนท, 2545 : 120 )

3. ผทารายงานอาจอางชอผแตง แลวใสปทพมพ และเลขหนาไวในวงเลบ เชน จากการสารวจขอมลของ รตนา ซนเจรญ ( 2535 : 47 ) พบวา ... 4. ผทารายงานตองการอางองงานเขยนหลายชนในทเดยวกน ใหอางองไวในวงเลบเดยวกน โดยมเครองหมาย ( ; ) คนระหวางงานทอางองแตละชนดงน ... งานวจยหลายชนระบชดวา ทศนคตของครสงผลตอการเรยนการสอนและการพฒนาชมชนโดยตรง ( ผสด ไกรฤกษ, 2535 : 75 ; อาร เพชรทอง, 2538 : 90 ; ยพา กาเนนพลอย, 2540 : 80 )… การเขยนเชงอรรถ การเขยนเชงอรรถ ( Footnote ) คอ การอางองขอความทผเขยนนามากลาวแยกจากเนอหา อยตอนลางของหนา โดยใสหมายเลขกากบไวทายขอความทคดลอกหรอเกบแนวคดมา และทายหนาใหเสนคนยาว 2 นว จากขอบซายหนากระดาษ โดยทวไปการเขยนเชงอรรถ มความมงหมาย 3 ประการ คอ 1. เพอบอกแหลงทมาของขอความทนามากลาวในรายงาน ทาใหสามารถตรวจสอบหลกฐานจากตนตอได และทาใหรายงานเปนทนาเชอถอยงขน เชงอรรถประเภทนเรยกวา เชงอรรถอางอง ( Citation footnote ) ปจจบนมการกาหนดรปแบบและวธการขนมาใหมเพอใหงายขน โดยไมใชสวนลางของหนาเปนทลงเชงอรรถ แตเขยนแทรกในเนอหาซงจะไดกลาวตอไป 2. เพออธบายขยายความเพมเตม ทาใหผอานเขาใจเรองมากยงขน เชงอรรถประเภทน เรยกวา เชงอรรถเสรมความ ( Content footnote ) และยงคงเขยนไวตรงสวนลางของหนาเชนเดม 3. เพอชแนะผอานใหหารายละเอยดเพมเตมจากหนาอน ซงเขยนไวแลวเปนการลดการเขยนซาซอน เชงอรรถประเภทนเรยกวา เชงอรรถโยง ( Cross reference footnote ) และยงคงเขยนไวตรงสวนลางของหนาเหมอนเดม ประเภทของเชงอรรถ เชงอรรถ อาจแบงออกไดเปน 3 ประเภท ดงตอไปน 1. เชงอรรถอางอง ( Reference footnote ) เปนเชงอรรถทบอกทมาของเอกสารหรอหลกฐานทใชประกอบการเขยน ไมวาจะเปนการเกบขอมลจากเอกสาร ดวยวธยกขอความมาทงตอน ลอกตารางแผนผงตางๆมา ยอเรองจากเอกสารนน ๆ มาสรางแผนผงหรอตารางตาง ๆ จากขอมลในเอกสารนน หรอแมแตนาเอาความคดเหนจากงานชนใดชนหนงมาเขยน รวมถงเมอเขยนถงสงใดสงหนงหรอเรองใดเรองหนง

จากตารางแสดงจานวนประชากร1 ดงกลาว นกศกษาเหนวา ฯลฯ 1สานกงานสถตแหงชาต สมดสถตรายปประเทศไทยบรรพ 29, 2523-2524 ( พระนคร, 2515 หนา 20 )

2. เชงอรรถอธบายความ ( Explanatoty footnote ) หรอเชงอรรถเสรมความ เปนเชงอรรถทอธบายความหมายของคาหรอขอความทคดวาผอานอาจจะไมทราบ แตจะเขยนอธบายในเนอเรองกจะดเยนเยอไป จงนาไปอธบายในเชงอรรถ เชน

ในการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร นกศกษาอาจจะเรมตนดวยการใชบตร รายการหองสมดและหนงสออางอง* บางเลม..............................................................................................

*หนงสออางอง คอ หนงสอทใชสาหรบคนควา หาขอมลบางประการมากกวาใชอานทงเลม

3. เชงอรรถโยง ( Cross-Reference footnote ) เปนเชงอรรถทโยงใหผอนไปดหนาอนในงานชนเดยวกน หรองานชนอน ๆ หรอดบทอนซงมขอความละเอยดเกยวกบเรองนน ๆ แลว เชน

บตรรายการหนงสอ จะบอกใหนกศกษาทราบวาหองสมดมหนงสอเลมนน ๆหรอไม และวางอยทใดในหองสมด.......................................................................................................................................

1ดเพมเตมบทท 1 หนา 18

ตาแหนงของเชงอรรถ 1. เขยนแยกจากเนอหา มเสนคนระหวางเนอหากบเชงอรรถแยกจากกน 2. เชงอรรถควรอยหนาเดยวกบขอความทตองการอางองเทานน 3. เอกสารทนามาทาเชงอรรถตองนามาเขยนเรยงไวในบรรณานกรมของรายงานนนดวย ตอไปนจะขอกลาวถงการเขยนและวธการลงรายการเชงอรรถประเภทเชงอรรถอางอง ซงเปนเชงอรรถทสาคญมแบบแผนการลง และมปรากฏในรายการทางวชาการเปนสวนใหญ องคประกอบของเชงอรรถอางอง เชงอรรถจะประกอบดวยสวนสาคญ 2 สวน คอ 1. เครองหมายเชงอรรถอางอง 2. แบบแผนการเขยนเชงอรรถอางอง เครองหมายเชงอรรถอางอง รายละเอยดทงหมดในเชงอรรถ แบงออกเปนหาสวน คอ สวนทเกยวกบผแตง สวนชอเรอง ปทพมพ สถานทพมพ และสวนทบอกเลขหนาเอกสารทอางอง เครองหมายทใชคนระหวางหาสวน ใชเครองหมายมหพภาค (.) และเครองหมายจลภาพ (,) คนสวนทเปนฉบบท และเครองหมายวงเลบ ( ) ในสวนวนเดอนป

แบบแผนการเขยนเชงอรรถอางอง แบบแผนการเขยนเชงอรรถอางองสารสนเทศแตละประเภท มดงน 1. หนงสอ 1ผแตง ชอเรอง. ปทพมพ. เลขหนา ตวอยาง 1ชมนาถ การยะ. การอาน. 2542. หนา 15 2. บทความในหนงสอ 1ผเขยน “ชอบทความ” ในชอหนงสอ. ปทพมพ. เลขหนา ตวอยาง 1สมสมย เกตศร. “มะเรง” ในอนตรายจากสงแวดลอม 2540. หนา 30-40

3. บทความในวารสาร 1ผเขยน “ชอบทความ” ชอวารสาร ปท ( วน เดอน ป ) เลขหนา ตวอยาง 1ปยฉตร ไกรทอง. “สมนไพรกบสขภาพ” วารสารสขภาพ 15,2 ( พฤศจกายน 2542 ) 55-60 4. บทความในหนงสอพมพ 1ผเขยน “ชอบทความ” ชอหนงสอพมพ ปท ( วน เดอน ป ) เลขหนา ตวอยาง 1ปราโมทย สามยอด. “ซดเถอน” มตชน ( 4 พฤศจกายน 2542 ) หนา 1 5. บทสมภาษณ 1สมภาษณ ชอ นามสกล ตาแหนงหนาท วน เดอน ป ทสมภาษณ ตวอยาง 1สมภาษณ ลดดา เสรรตน บรรณาธการฝายขาว หนงสอพมพมตชน 1 เมษายน 2546 6. การอางองเอกสารซา เอกสารทอางองเปนครงแรกจะลงรายการอยางสมบรณ และเมอมการอางเอกสารนอก โดยไมมเอกสารอนคน ใชคาวา เรองเดยวกน ( Ibid ) แตถาเลขหนาทอางถงตางกนใหระบเลขหนาดวย เชน เรองเดยวกน, หนา 14 หรอ ( Ibid ) p.14 ตวอยาง 1กรต บญเจอ. ตรรกวทยาทวไป. 2535. หนา 80. 2เรองเดยวกน 3เรองเดยวกน. หนา 75.

การลงชอผแตงในเชงอรรถอางอง ตวอยางการลงชอผแตงในเชงอรรถอางอง 1. มผแตงคนเดยว 1สมพงษ เกษมสน. การบรหาร. หนา 103. 2. มผแตง 2 คน 1ธงชย สนตวงษ และสดใส กตตจตต. การวางแผน. หนา 75-81. 3. มผแตง 3 คน 1ประกอบ ไชประการ ประยทธ สทธพนธ และสมบรณ คนฉลาด. 4. มผแตงมากกวา 3 คน 1สงเวยน สฤษดกล และคนอน ๆ วธสอนภาษาองกฤษในโรงเรยนมธยมศกษา. หนา 97. 5. ผแตงมบรรดาศกดหรอฐานนดรศกด 1ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช. สแผนดน. 2540.หนา 50. 6. ผแตงใชนามแฝง 1อารยา ( นามแฝง ) จนทรกระจางฟา. 2542. หนา 120. 7. ไมปรากฏชอผแตง 1กฎหมายตราสามดวง. 2502. หนา 40. ขอสงเกตเกยวกบการเขยนเชงอรรถ 1. การเขยนหรอพมพเชงอรรถ ควรแยกออกจากเนอเรอง โดยขดเสนคนขวางจากขอบซายมาประมาณครงหนา เสนขวางนหางจากบรรทดสดทายของตวเรองหนงชวงบรรทดพมพเดยว ตวเชงอรรถควรหางจากเสนขวางนหนงชวงบรรทดค ถาพมพคอมพวเตอรใหเวนจากเสนขวางทงบนและลาง 1 ชวงบรรทดของเครอง 2. ตวเลขกากบเชงอรรถใหยกระดบสง ขนครงบรรทดพมพ เหนออกษรตวแรกของขอความในเชงอรรถ และใหเขยนหรอพมพตดตอไปกบตวเลขทนท 3. ผแตงเรยงชอสกล ตามลาดบทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ผแตงทมบรรดาศกด ฐานนดรศกด สมณศกด กจะเรยงไปตามลาดบโดยไมกลบขอความ 4. ตวเลขกากบในเชงอรรถตองตรงกบตวเลขทใชกบอญประกาศ หรอขอความอางองในเนอเรองในหนาเดยวกน 5. การเรยบลาดบตวเลขกากบ เชงอรรถใหตงตนนบหนงใหมเมอขนหนาใหม 6. รายการทนามาอางองในเชงอรรถ ทงหมดตองจดพมพไวในบรรณานกรมของรายการบทนพนธดวย

ตวอยางเชงอรรถทปรากฏในรายงาน ขอความ................................................................................................... ...........................................................................................................................................................1............................................................................................................................................................................................................................................................2...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

√ √

√√√√√√√1ม.ร.ว. สายฝน เกษมสนต. การราไทย. 2542. หนา 15. 2ชลชาย ไกรภพ. นาฏศลปในสมยรชกาลท 1. 2530. หนา 85.

เหลอหาง 1 นว

บรรณานกรม ( Bibliography ) บรรณานกรม คอ รายชอ เอกสาร สงพมพ สอโสตทศน หรอทรพยากรสารสนเทศ ทผทารายงานใชในการคนควาหาขอมลเพอประกอบรายงาน บรรณานกรมจะปรากฏในสวนทายของรายงาน โดยเรยงลาดบอกษรตามแบบพจนานกรมถาจานวนทรพยากรสารสนเทศทใชประกอบการศกษาคนความจานวนไมมากนกกจะใชคาวา “เอกสารอางอง” วตถประสงคของการลงรายการบรรณานกรม 1. เพอยนยนวาผเขยนรายงานไดคนควาจากทรพยากรสารสนเทศ หรอแหลงขอมลทเชอถอได 2. เพอแสดงถงการศกษาคนควาวามความกวางขวางลกซง 3. เพอใหผอานสามารถศกษาคนควาเพมเตมจากขอมลบรรณานกรม เปนเครองมอชวยคน หลกเกณฑการลงรายการบรรณานกรม ทรพยากรสารสนเทศทใชในการอางองมหลายประเภท ดงนนรปแบบในการลงรายการบรรณานกรมจงแตกตางกนออกไป ตามประเภทของทรพยากรสารสนเทศ ดงน 1. การลงรายการบรรณานกรม ประเภทหนงสอ ผแตง.//ชอเรอง.//ครงทพมพ.//สถานทพมพ/:/สานกพมพหรอโรงพมพ,/ ปทพมพ. อาภากร ธาตโลหะ. ทรพยากรสารสนเทศเพอการคนควา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : พ เค กราฟฟค พรนต, 2547. สน เลศแสวงกจ และพศษฐ กาญจนพมาย. หองสมดกบการร สารสนเทศ. กรงเทพฯ : วงอกษร, 2546. กอบแกว โชตกญชร และคนอน ๆ การเขยนรายงานและการใช หองสมด. กรงเทพฯ : แมค, 2544. 2. หนงสอแปล ผแตง.//ชอเรอง.//แปลโดยผแปล.//สถานทพมพ/:/สานกพมพ,/ ปทพมพ. เอปสโตร, โจเซฟ. กลวธสความสาเรจ : ประสบการณจากคนอเมรกน. แปลโดย ม.จ.ประสบสข สขสวสด. กรงเทพฯ : แพรพทยา, 2528.

3. บทความในหนงสอหรอสารานกรม ผเขยนบทความ/“ชอบทความ”/ในชอเรอง เลมท หนาทครอบคลม บทความ.//ครงทพมพ.//สถานทพมพ:/สานกพมพ,/ปพมพ. นคม ทาแดง. “อาหารเสรมมคณคาจรงหรอ”ในพบหมอศรราช เลม 6 หนา 24 – 28. กรงเทพฯ : โรงพมพเรอนแกวการพมพ, 2544.

4. บทความในวารสาร ผเขยนบทความ.//“ชอบทความ”/ชอวารสาร.//ปท/ฉบบท,/(เดอน ป)/ :/เลขหนา. สมชชา โยชนสาร. “การผลตและการตลาดโคเนอ” วชาการปรทศน. 13 , 11 ( พฤศจกายน 2548 ) : 3 – 9 . 5. บทความในหนงสอพมพ ผเขยนบทความ.//“ชอคอลมน : ชอบทความ” ชอหนงสอพมพ ( วน เดอน ป ) : เลขหนา. วทยากร เชยงกล. “ปฏรปการศกษาตองใชปญญา มากกวาอางวาไมม งบ” มตชน ( 6 กมภาพนธ 2545 ) : 6. 6. วทยานพนธ ผเขยนวทยานพนธ.//“ชอบทความ”ระดบวทยานพนธ/คณะ/สาขาวชา มหาวทยาลย,/ปทพมพ. กาญจนา แสงทอง. “ชดการสอนเรองกลไกมนษยในวชาวทยาศาสตร สาหรบชนมธยมศกษาปท 2” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตร มหาบณฑต แขนงวชาภาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2541. 7. การสมภาษณ ผใหสมภาษณ,/ตาแหนง(ถาม),/สมภาษณ,/วน เดอน ป. ทกษณ ชนวตร, นายกรฐมนตร, สมภาษณ, 5 เมษายน 2546 8. โสตทศนวสด ชอผรบผดชอบ.//ชอเรอง ( ประเภทของวสด ).//สถานทผลต : ผผลต,/ปทผลต ไฟสตาร จากด, บรษท . เสยดาย ( ภาพยนตร ). กรงเทพฯ : บรษท ไฟวสตาร จากด, 2538

9. รายการวทยและรายการโทรทศน ชอรายการ/ดาเนนรายการโดย..........//สถานทออกอากาศ. วน เดอน ปทออกอากาศ เวลาทออกกากาศ. ขอคดดวยคน ดาเนนรายการโดยเจมศกด ปนทอง. สถานโทรทศนชอง 9. 19 มนาคม 2539 เวลา 21.00 – 22.00 น. ขาวยามเขา ดาเนนรายการโดยอวสดา ปกมนตร. สถานวทย 101 เอฟ.เอม. 1 มนาคม 2554 เวลา 7.30 – 9.30 น 10. ขอมลจากเครอขายอนเทอรเนต ผแตง.//“ชอเฉพาะทคน”/ชอเรอง(ออนไลน). สบคนจาก ( Available ) : แหลงสารสนเทศ/(วนทสบคน หรอ Access Date ) พชา คลายสงห.“สมนไพรไทยเพอการบาบดรกษา” สมนไพรเพอสขภาพ(ออนไลน) สบคนจาก : http://www.in.th/herbal/database.html. (วนทสบคน : 14 มนาคม 2555) หลกการลงรายการผแตง และสวนอนๆในบรรณานกรม การลงรายการผแตง มขอสงเกตดงน 1. ผแตง ( Author ) ใหใสชอและนามสกลผแตงทเปนคนไทย โดยไมตองใสคานาหนาชอ ยกเวนราชทนนาม ฐานนดรศกด ใหนาไปใสไวทายชอ คงไวตามรปเดม เชน อาณต อาภาภรม พระราชวสทธโสภณ คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. การลงชอผแตงในวสดอางองภาษาไทย การลงชอผแตงในวสดอางองภาษาตางประเทศ ชยวฒน เจนวาณชย Chaiwat Chenvanij สาโรช บวศร Saroj Buasi ยบราน, คาลล Bibran, Kahlil กรมม, วลเฮลม คารล Grimm, Wilhelm Karl

การลงรายการผแตงทมฐานะเปนผรวบรวม หรอบรรณาธการ สมใจ บญศร, บรรณาธการ. อนเตอรเนต : นานาสาระแหงการบรการ. กรงเทพฯ : สถาบนวทยบรการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538. Diener, H.C. ; & Wilkinson, M.,editors. Drug-induced Headache. New York : Springer Verlag, 1988.

2. ไมใชคานาหนาชอ เชน นาย นาง นางสาว ดร. ผศ. รศ. ร.ต.อ. พ.อ. นายแพทย หรอ Mr. Ms. Dr. Prof. เชน ดร.ชนวธ สนทรสมะ ลงวา ชนวธ สนทรสมะ นายแพทยประเวศ วะส ลงวา ประเวศ วะส 3. ผแตงทเปนเชอพระวงศหรอมบรรดาศกด เชน ม.ร.ว. คณหญง ทานผหญง หลวงพระยา ใหใสไวหลงชอผแตง โดยมเครองหมายจลภาคคน ดงตวอยาง คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. อนมานราชธน, พระยา 4. ผแตงชาวตางประเทศทมคากากบชอแสดงลาดบชนตระกล เชน Sr.(Senior) Jr. (Junior) ใหใสคาดงกลาวไวหลงชอผแตง โดยมเครองหมายจลภาคคน เชน Penn, Robert, Jr. 5. ผแตงทเปนพระสงฆราช และเปนเชอพระวงศ ใหลงพระนามจรงกอน แลวกลบเอาคานาหนาทแสดงลาดบชนเชอพระวงศไปไวขางหลง เชน ปรมานชตชโนรส, สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระ 6. ทรพยากรสารสนเทศทมหนวยงานเปนผรบผดชอบ ใหลงชอหนวยงานเปนผแตง ถาปรากฏชอทงหนวยงานใหญ และหนวยงานยอยใหลงชอหนวยงานใหญกอนหนวยงานยอย เชน กระทรวงศกษาธการ. กรมสามญศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร. คณะศลปะศาสตร ธนาคารกสกรไทย 7. ผแตงทใชนามแฝง ในกรณไมทราบนามจรง ใหลงชอนามแฝง แลววงเลบตอทายวา “นามแฝง” แตถาทราบนามจรงใหวงเลบนามจรงตอทาย เชน ลายไม ( นามแฝง ) ทมยนต ( วมล ศรไพบลย )

การลงรายการในสวนอน ๆ ในบรรณานกรม 1. การลงครงทพมพ ถาเปนครงแรกไมตองลงจะลงตอ เมอเปนการพมพครงท 2 ขนไป เชน พมพครงท 2 ภาษาองกฤษใช 2 d ed. ( มาจาก Second edition ) พมพครงท 3 ภาษาองกฤษใช 3 d ed. ( มาจาก Third edition ) พมพครงท 4 ภาษาองกฤษใช 4 th ed. ( มาจาก Fourth edition ) 2. สถานทพมพ/สถานทผลต ถาไมปรากฏสถานทพมพ/สถานทผลต ใหลงอกษร “ม.ป.ท.” สวนภาษาองกฤษลงอกษร “n.p.” ( มาจาก no place )

3. สานกพมพ ถาไมปรากฏชอสานกพมพใหลงอกษรยอ “ม.ป.พ.” สวนภาษาองกฤษลงอกษร “n.p.” ( มาจาก no publishers ) 4. ปทพมพ ถาไมพบปทพมพหรอปทผลต ใหลงอกษร “ม.ป.ป.” สวนภาษาองกฤษลงอกษร “n.d.” ( มาจาก no date ) การจดเรยงบรรณานกรม หรอรายการอางอง บรรณานกรมหรอรายการอางอง จะอยในสวนทายของรายงาน ผเขยนรายงานตองจดเรยงลาดบรายการบรรณานกรม หรอรายการอางองใหเรยบรอยกอนพมพ โดยมหลกการเรยงลาดบรายการ ดงน 1. แยกรายการบรรณานกรมหรอรายการอางองเปน 2 ภาค คอ ภาษาไทย และภาษาตางประเทศ โดยจดเรยงภาษาไทยขนกอน 2. เรยงรายการบรรณานกรมหรอรายการอางองตามลาดบอกษรชอผแตง สาหรบภาษาไทยใหเรยงชอ ชอสกล ของผแตงตามลาดบ อกษร ก-ฮ ตามแบบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน สาหรบภาษาตางประเทศ ผแตงบทความ ใหเรยงชอสกล ผแตงคนไทย เรยงชอ และ ชอสกล ตามลาดบอกษร A-Z ตามแบบพจนานกรม Webster’s New World College Dictionary ตวอยาง กอบแกว โชตกญชร และคณะ. การเขยนรายงานและการใชหองสมด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : แมค, 2544. จารวรรณ สนธโสภณ. วทยานกรมบรรณารกษศาสตร. กรงเทพฯ : สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย, 2521. จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณะอกษรศาสตร ภาควชาบรรณารกษศาสตร. การคนควาและเขยนรายงาน. กรงเทพฯ : ภาควชาบรรณารกษศาสตร อกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538. ______การคนควาและการเขยนรายงาน. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545. อาไพพรรณ ทพเปนไทย. หองสมด. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมอาชวะ, 2538.

Brogen, Gerald E. Guide to the Use of Book and Libraries. 3 d ed. New York : McGraw – Hill, 1974. Hillway, Tyrus. Introduction to Research. 2d ed. Boston : Houghton Miffiss co., 1964.

การวางแผนการทารายงานและภาคนพนธ ( ภาคการศกษา ) ในการศกษาคนควาเพอทารายงาน ควรมการวางแผนการทางาน โดยกาหนดตารางการทางานตงแตการกาหนดหวขอ จนถงการเรยบเรยงรายงานฉบบสมบรณ เพอเปนกรอบในการทางานใหทนตามกาหนด เชน ในกรณทผทารายงานตองทารายงานการคนควาสงในปลายภาคการศกษาท 2 ( พฤศจกายน – กมภาพนธ ) ผทารายงานอาจกาหนดตารางการทารายงานไดดงตอไปน

ขนตอน รายละเอยดงาน พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ 1 2 3 4 5

เลอกหวขอ วางโครงเรอง รวบรวมขอมล จดบนทก เรมลงมอเขยนรายงานฉบบราง เขยนรายงานฉบบรางใหสมบรณ แกไขรายงานฉบบรางและจดพมพ สงรายงานฉบบสมบรณ

สวนประกอบของรายงาน รายงานนมสวนประกอบสาคญ 3 สวน มรายละเอยดดงน

แผนผงสวนประกอบของรายงาน

1. สวนประกอบตอนตน 1.1 ปกนอก 1.2 ใบรองปก 1.3 ปกใน 1.4 คานา 1.5 สารบญ 1.6 สารบญภาพ

2. สวนเนอเรอง 2.1 บทนา/ความนา 2.2 เนอเรอง 2.3 อญประกาศ 2.4 เชงอรรถ 2.5 ตารางหรอ ภาพประกอบ 2.6 บทสรป

3. สวนประกอบตอนทาย 3.1 บรรณานกรม 3.2 ภาคผนวก 3.3 อภธานศพท 3.4 ดรรชน

1. สวนประกอบตอนตน ประกอบดวย 1.1 ปกนอก จะประกอบดวยปกหนาและปกหลง เพอจะใชหมสวนตาง ๆของรายงาน รายละเอยดทจะตองเขยนลงบนปกหนา แบงเปน 3 สวน คอ สวนบนเปนชอเรองของรายงาน สวนกลางเปนชอ และนามสกลของผจดทา และสวนลางใหรายละเอยดเกยวกบรายวชา สถาบนการศกษาภาคเรยน และปการศกษา 1.2 ใบรองปก กระดาษเปลาทอยถดจากหนาปกนอก 1.3 หนาปกใน คอ หนาทอยถดจากใบรองปก ในหนานจะใหรายละเอยดเชนเดยวกบปกนอก 1.4 หนาคานา จะอยถดจกหนาปกใน จะใหรายละเอยดเกยวกบความเปนมาของการศกษาคนควา วตถประสงคของขอบเขตของรายงาน 1.5 สารบญ คอ บญชบทหรอหวขอเรองตาง ๆ ซงจะบอกหวขอเรองและเลขหนา รวมทงสวนประกอบอน ๆ ในตอนทาย 1.6 สารบญภาพ ( ถาม ) จะใหรายละเอยดเกยวกบภาพทนามาประกอบการเขยนรายงาน 2. สวนเนอเรอง หรอสวนประกอบตอนกลาง ประกอบดวย 2.1 บทนา คอ การปพนความเขาใจกอนนาเขาสเรองทจะเขยน 2.2 เนอหา คอ สวนทใหรายละเอยดเกยวกบเนอหาหรอเรองของรายงานทจดทา 2.3 อญประกาศ ( ถาม ) เปนการอางขอความทคดลอกมา 2.4 เชงอรรถ ( ถาม ) เปนการอางองสวนลางสดของหนา หรอแทรกในเนอหา 2.5 ตาราง หรอภาพประกอบ 2.6 บทสรป เปนการวเคราะหประเดนสาคญของเนอหา ขอเสนอแนะ ขอวจารณ ปญหา และเรองทควรศกษาคนควาตอไป 3. สวนประกอบตอนทาย ประกอบดวย 3.1 บรรณานกรม หมายถง สวนทอางองทใชประกอบการทารายงาน ซงการลงรายการในสวนน จะตองเปนไปตามหลกเกณฑทกาหนด 3.2 ภาคผนวก ( ถาม ) หมายถง สวนทเพมเตมพเศษ ทมสาระสาคญเกยวของกบเนอเรองเพอใหรายงานมความสมบรณยงขน 3.3 อภธานศพท ( ถาม ) หมายถง คายากหรอคาศพทเฉพาะสาขาวชาทปรากฏในเนอหาของรายงานโดยนามาเรยงตามตวอกษร แลวอธบายความหมายของคานน ๆ 3.4 ดรรชน ( ถาม ) หมายถง หวขอยอย หรอคาศพทสาคญซงคดลอกมาจกเนอหาของรายงานแลวนามาเรยงลาดบอกษร พรอมทงระบเลขหนาในรายงานทปรากฏหวขอยอยหรอคาศพทนน ๆ

การจดหนากระดาษ การเขยนหรอการพมพรายงาน การเวนระยะหนากระดาษในการเขยนหรอพมพรายงาน 1. กระดาษทใชในการเขยนหรอพมพรายงาน ควรใชกระดาษสขาว ขนาด A4 เขยนหรอพมพหนาเดยว 2. การเวนระยะหนากระดาษ ดานบน หางจากขอบกระดาษดานบนลงมา ประมาณ 1.5 นว 3. การเวนระยะหนากระดาษ ดานลาง หางจากขอบกระดาษดานลางขนไป ประมาณ 1 นว 4. การเวนระยะหนากระดาษ ดานซาย หางจากขอบกระดาษดานซายเขา มาประมาณ 1.5 นว 5. การเวนระยะหนากระดาษ ดานขวา หางจากขอบกระดาษดานขวาเขามา ประมาณ 1 นว 6. เลขกากบหนาจะอยกลางหนากระดาษหางจากดานบนประมาณ 1 นว หรออยมมบนดานขวา และดานบนประมาณ 1 นว 7. การขนหวขอใหญใหม ( หรอบทใหม ) ทกครงตองขนหนากระดาษใหม เสมอโดยหวขอใหญจะอยหางจากขอบกระดาษดานบนประมาณ 2 นว การเขยนหรอการพมพรายงาน 1. ถาใชวธเขยน ใหเขยนดวยลายมอทอานงาย ขนาดตวหนงสอไมใหญ หรอเลกเกนไป 2. ควรใชหมกนาเงนหรอดา สใดสหนงตลอดเลม 3. การพมพ ควรพมพใหเรยบรอย สะกดถกตอง ถาพมพดวยคอมพวเตอร ควรพมพดวยรปแบบอกษรทอานงาย เชน Angsana Brawiila มขนาดตวอกษร 16 พอยต 4. สวนของหวขอตาง ควรพมพดวยขนาดทใหญขนเลกนอยตามลาดบความสาคญ และพมพตวหนา หรอพมพตวเอนหรอขดเสนใต

ตวอยาง การเขยนหรอการพมพหนาปกนอก และหนาปกใน

ตวอยาง การเขยน หรอการพมพหนาคานา

หางขอบกระดาษบนประมาณ 2 นว

อาหารไทย หางประมาณ 1.5 นว หางประมาณ 1 นว

น.ส.โสภาพรรณ ณรงคเวช น.ส.อจฉราพร จตตน

รายงานนเปนสวนหนงของการศกษาวชา ภมปญญาไทย แผนกวชา ไฟฟา คณะวชา ไฟฟา

วทยาลยเทคนคสตหบ ภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2555

หางขอบกระดาษลางประมาณ 2 นว

หางจากขอบกระดาษบนมาประมาณ 2 นว

คานา รายงานฉบบนเปนสวนหนงของรายวชา อาหารไทย โดยผจดทาไดศกษาเกยวกบอาหารไทย 4 ภาค และรวบรวมรายละเอยดของอาหารไทยในแตละภาค เพอชวยใหเกดความร และความเขาใจในการปรงอาหารไทย และนามาใชประโยชนในการเรยน รายละเอยดของรายงานฉบบนประกอบดวย อาหารไทยภาคเหนอ อาหารไทยภาคกลาง อาหารไทยภาคอสาร และอาหารไทยภาคใต รวมถงสวนประกอบ และขนตอนการปรงอาหารของแตละภาคพรอมภาพประกอบ ผจดทาขอขอบคณผใหความรวมมอในการคนควาขอมล และชวยแนะนาในการคนหาทรพยากรสารสนเทศ และสงพมพตาง ๆเพอใชประกอบการทารายงานฉบบนจนกระทงสาเรจละลวงไปดวยด และหวงวารายงานฉบบน คงจะเปนประโยชนตอผทตองการศกษาในเรองอาหารไทย 4 ภาค เปนอยางยง โสภาพรรณ ณรงคเวช อจฉราพร จตตน

ตวอยาง การเขยน หรอการพมพหนาสารบญ

หางจากขอบกระดาษบนมาประมาณ 2 นว

สารบญ หนา คานา ก บทท 1 อาหารไทยภาคเหนอ 5 ขนมจนนาเงยว 7 ขาวซอย 9 บทท 2 อาหารภาคกลาง 15 ตมยากง 17 หมกะท 19 บทท 3 อาหารภาคอสาน 25 ไสกรอกอสาร 28 ตมแซบ 32 บทท 4 อาหารภาคใต 35 แกงไตปลา 38 แกงเหลอง 41 สรป 43 บรรณานกรม 45 ภาคผนวก 46

ตวอยาง การเขยน หรอการพมพบรรณานกรม

หางจากขอบกระดาษบนมาประมาณ 2 นว

บรรณานกรม

คกฤทธ ปราโมช. นาพรก. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : ดอกหญา, 2548. พงษศกด ทรงพรนาม. อาหารไทย. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน, 2547. แสงแดด, สานกพมพ. รวมสตรอาหารไทย ๔ ภาค. พมพครงท 8. กรงเทพฯ : โรงพมพ เอ.ท. พรนตง, 2547. ______. อาหารไทย ๔ ภาค. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : โรงพมพ เอ.ท. พรนตง, 2545. อบเชย อมสบาย. สมดภาพและขอมล อาหารไทย 4 ภาค. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : แสงแดด เพอนเดก, 2545.