จุลสารข่าว คณะสาธารณสุขศาสตร ์มหาวิทยาลัยมหิดล • วัตถุประสงค์ : เพื่อเป็นสื่อกลางสำหรับเผยแพร่ข่าวสาร วิชาการ และบริการวิชาการ • ที่ปรึกษา : รศ.นพ.พิทยา จารุพูนผล, ผศ.ดร.ศิราณี ศรีใส. รศ.ดร.พิมพ์พรรณ ศิลปสุวรรณ • บรรณาธิการ : ผศ.ดร.พิมพ์สุรางค์ เตชะบุญเสริมศักดิ์ • ผู้ช่วยบรรณาธิการ : ผศ.นพ.โชคชัย หมั่นแสวงทรัพย์, อ.ดร.พัชราณี ภวัตกุล • กองบรรณาธกิาร : ผศ.ดร.วันเพ็ญ แก้วปาน, ผศ.ดร.นิทัศน์ ศิริโชติรัตน์, ผศ.ดร.บุณยฤทธิ์ ปัญญาภิญโญผล, อ.ดร.ภิฤดี ภวนานันท์, อ.ดร.วราภรณ์ เสถียรนพเก้า, อ.นันท์นภัส ภัคะมาน, นางนภาพร ม่วงสกุล, นางขนิษฐา ปุสสะ, นางสาวอภิรดี สุนงาม • ฝ่ายคอมพวิเตอรก์ราฟกิและวารสารอเิลก็ทรอนกิส ์ : นางสาววีณา บุรวิชเกษตรกร, นางสาวสุนันทา ไตรภพ, นายนรินทร์ ปานดี • ฝา่ยจดัสง่ และโฆษณา : กัญหา ตรีเฟื่อง

คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ๔๒๐/๑ ถนนราชวิถี เขตราชเทวี กรุงเทพฯ ๑๐๔๐๐ • โทร. ๐ ๒๖๔๔ ๖๓๐๒, ๐ ๒๓๕๔ ๘๕๔๓-๙ • โทรสาร. ๐ ๒๓๕๔ ๘๕๕๔ • http://www.ph.mahidol.ac.th

ปรัชญา “การศึกษาเพื่อพัฒนาสุขภาพ

และคุณภาพชีวิตของมวลมนุษย์ชาติ”

วิสัยทัศน์ “สถาบันการศึกษาสาธารณสุขชั้นนำ

ในภูมิภาคเอเชีย”

พันธกิจ “จัดการศึกษา

ทางการสาธารณสุขทุกระดับ ส่งเสริมสนับสนุน และดำเนินการวิจัย

ทางการสาธารณสุข บริการวิชาการสาธารณสุข และบริการส่งเสริมสุขภาพ ทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น”

แบบแสดงความจำนงร่วมบริจาคสมทบทุน โครงการก่อสร้างอาคารเรียนและปฏิบัติการด้านสาธารณสุข

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม คณะสาธารณสุขศาสตร์ หรือมูลนิธิราชพฤกษ์ และสมาคมศิษย์เก่า คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

โทร. ๐๒ ๓๕๔ ๘๕๓๑, ๐๒ ๓๕๔ ๘๕๓๗

ชื่อ - สกุล............................................................................................................ ที่อยู่เลขที่........................หมู่ที่..........................ถนน......................................... แขวง.............................เขต.............................จังหวัด....................................... รหัสไปรษณีย์.........................โทรศัพท์............................................................. e-mail...................................................................................................................

มีความประสงค์ร่วมบริจาคเงินจำนวน...............................................บาท วัตถุประสงค์เพื่อ ร่วมสร้างอาคาร ร่วมจัดซื้ออุปกรณ์ประจำอาคาร โดย โอนเข้าบัญชี “โครงการก่อสร้าง อาคารเรียนและปฏิบัติการด้านสาธารณสุข” ธนาคารไยพาณชิย ์สาขาโรงพยาบาลราชวถิี บัญชีออมทรัพย์ เลขที่ ๐๕๑-๒-๕๘๓๔๕๕ (FAX สำเนาใบโอนพร้อมแบบแสดงความจำนง)

บริจาคด้วยตนเอง (ติดต่อ ณ หน่วยการเงินและบัญชี สำนักงานคณบดี ชั้น ๕ อาคารอเนกประสงค์ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล)

ลงชื่อ................................................................ผู้บริจาค (........................................................................................)

จุลสา

รข่าว

๒๔ กันยายน ๒๕๕๑ “วันมหิดล” มห

าวิทย

าลัยม

หิดล

ISSN 0858-8163

ปีที่ ๑

๓ ฉบ

ับที่ ๙

๓ เด

ือนกร

กฏาค

ม - ก

ันยาย

น ๒๕

๕๑

all_aw_mahidol_yellow.indd 2-3 12/24/08 5:24:10 AM

เรื่องจากปก

น้ำประปา ดื่มได้หรือไม่

ซึ่งสารฆ่าเชื้อโรคอื่นๆ ไม่สามารถทำได้ มาตรฐานในการผลิตน้ำประปาในบ้านเรา ที่นำมาใช้อ้างอิงมาจากมาตรฐานน้ำดื่มองค์การอนามัยโลก (World Health Organization, WHO) เป็นหลัก ส่วนอีกมาตรฐานที่นิยมใช้กัน คือ US.EPA. ของประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นมาตรฐานที่เข้มงวดกว่ามาตรฐานขององค์การอนามัยโลก เนื่องจากประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นประเทศที่พัฒนาแล้ว มีเทคโนโลยีที่ทันสมัย และเงินลงทุนสูง โดยหากเรามองที่ประเด็นสารก่อมะเร็งในน้ำประปาที่เราเคยได้ยินกันบ่อยๆ ก็คือสารกลุ่มไตรฮาโลมีเทน (Triha- lomethanes) ซึ่งประกอบด้วยสาร ๔ ตัว

• องค์การอนามัยโลกกำหนดมาตรฐาน ค่าสูงสุดสำหรับสารในกลุ่มไตรฮาโลมีเทนแต่ละตัว คือ โบรโมไดคลอโรมีเทน ๖๐ ไมโครกรัมต่อลิตร โบรโมฟอร์ม และไดโบร โมคลอโรมีเทน ๑๐๐ ไมโครกรัมต่อลิตร และคลอโรฟอร์ม ๓๐๐ ไมโครกรัมต่อลิตร • ประเทศสหรัฐอเมริกามีค่ากำหนดสำหรับสารทั้ง ๔ ตัวรวมกัน ไม่เกิน ๘๐ ไมโครกรัม /ลิตร และในอนาคตอาจลดลงไปอีกครึ่งหนึ่งเป็น ๔๐ ไมโครกรัมต่อลิตร อย่างไรก็ตามบ้านเรายังไม่มีการกำหนดค่ามาตรฐาน แต่ทางการประปานครหลวงก็มีการติดตามตรวจสอบอยู่ตลอด ซึ่งจากข้อมูลที่ผมเองทำวิจัยศึกษา และจากข้อมูล ที่ ได้รับความอนุเคราะห์จากการประปานครหลวง พบวา่ตวัอยา่งนำ้ประปาในหลายๆ ปีที่ผ่านมามีค่าผ่านมาตรฐานขององค์การอนามัยโลก หากเปรียบเทียบกับมาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา พบว่าตัวอย่างน้ำประปาส่วนใหญ่ก็ผ่านมาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา ดังนั้นการบริโภคน้ำประปา ที่มีสารไตรฮาโลมีเทนอยู่ในระดับต่ำนั้นได้มี

นักวิจัยทำการศึกษาไว้ โดยคิดความเสี่ยงที่ระดับความเข้มข้นสารไตรฮาโลมีเทนในปัจจุบัน พบว่าคงต้องทานตลอดระยะเวลาเป็นร้อยปีถึงจะมีโอกาสเกิดมะเร็ง อย่างไรก็ตามความเสี่ยงนี้คิดจากการบริโภคน้ำที่มีสารก่อมะเร็งเพียงอย่างเดียว ซึ่งในชีวิตประจำวันของเรายังมีปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ อีกมากมายในสิ่งแวดล้อมที่จะทำให้เราเป็นมะเร็งได้ การป้องกันการได้รับสารไตรฮาโลมีเทนจากการบริโภคน้ำประปาที่มีประสิทธิภาพวิธีการหนึ่งก็คือ การใช้เครื่องกรองน้ำก็ที่มีถ่านกัมมันต์ หรือ Activated carbon เป็นทางเลือกหนึ่งในการเพิ่มความมั่นใจว่าเราได้ดื่มน้ำที่สะอาด ไม่มีกลิ่นคลอรีน และสามารถลดสารไตรฮาโลมีเทนได้ด้วย แต่การใช้เครื่องกรองน้ำก็อาจมีข้อเสียคือ หากเราไม่ได้ดูแลเครื่องกรองของเราโดยการเปลี่ยนสารกรองใหม่ทุกๆ สองถึงสามปี จะมีการสะสมของสิ่งสกปรกและอาจกลายเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของเชื้อโรค ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพในที่สุด

เป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่าการใช้คลอรีนในการฆ่าเชื้อโรคในน้ำประปาอาจก่อให้เกิดสารก่อมะเร็ง แต่คลอรีนก็ยังเป็นสารที่นิยมใช้อยู่ในปัจจุบัน เนื่องจากสามารถฆ่าเชื้อโรคได้ดี

และสามารถคงเหลืออยู่ในน้ำประปาไปตามเส้นท่อได้นาน

๑ คลอโรฟอร์ม (Chloroform) ๒ โบรโมไดคลอโรมีเทน (Bromodichloromethane) ๓ ไดโบรโมคลอโรมีเทน (Dibromochloro methane) ๔ โบรโมฟอร์ม (Bromoform) โดยมีมาตรฐานกำหนดไว้ดังนี้

ผศ. บุณยฤทธิ์ ปัญญาภิญโญผล

ภาควิชาวิศวกรรมสุขาภิบาล

งานคืนสู่เหย้า... สู่กองทุนราชพฤกษ์สัมพันธ์ ๖๐ ปี เพื่อการพัฒนา คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

๓ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑

๒ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑ all_aw_mahidol_yellow.indd 2-3 12/24/08 5:24:16 AM

รองศาสตราจารย์นายแพทย์พิทยา จารุพูนผล คณบดีคณะสาธารณสุขศาสตร์ ให้การต้อนรับคณะอาจารย์และนักศึกษาจาก Hasanuddin University, Indonesia มาศึกษาดูงาน เรื่อง “Health Policy in Developing Country” ระหว่างวันที่ ๓๑ กรกฎาคม – ๑ สิงหาคม ๒๕๕๑

เมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม ๒๕๕๑ พลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ องคมนตรี เป็นประธานพิธีเปิดงาน “นักบริหารดีเด่น ประจำปี ๒๕๕๑” และมอบประกาศนียบัตรและโล่เกียรติคุณแก่ รองศาสตราจารย์ นายแพทย์พิทยา จารุพูนผล คณบดีคณะสาธารณสุขศาสตร์ นักบริหารดีเด่น สาขาวิจัยและพัฒนา ณ ศูนย์ประชุมสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์

รองศาสตราจารย์ นายแพทย์พิทยา จารุพูนผล คณบดีคณะสาธารณสุขศาสตร์ เป็นประธานเปิดการบรรยายในหัวข้อเรื่อง “ระเบียบและวิธีการเสนอข้อกำหนดตำแหน่งทางวิชาการ” โดยรองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและวิชาการและผู้อำนวยการกองการเจ้าหนา้ที ่เปน็ผูบ้รรยาย ในวนัที ่๑๖ มถินุายน ๒๕๕๑ ณ หอ้งประชมุ ศาสตราจารย์ นายแพทย์เทพนม เมืองแมน อาคาร ๕ ชั้น ๒

สำนักงานบริการเทคโนโลยีสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม จัดหลักสูตรการอบรม เรื่อง “การวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้นสำหรับบุคคลทั่วไป รุ่นที่ ๒” วันที่ ๓๐ มิถุนายน – ๒ กรกฎาคม ๒๕๕๑

รองศาสตราจารย์ นายแพทย์พิทยา จารุพูนผล คณบดีคณะสาธารณสุขศาสตร์ เป็นประธานเปิดงาน “จากร่มราชพฤกษ์ สู่โลกกว้าง ปัญญาของแผ่นดิน” ในวันที่ ๑๔ กรกฎาคม ๒๕๕๑ ณ ห้องประชุมอาคารตามรอยพระบาทพระบิดา อาคาร ๖ ชั้น ๒

ในวันที่ ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๑ ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุมาลี สิงหนิยม รองคณบดีฝ่าบริหาร พร้อมด้วย อาจารย์ ข้าราชการ เจ้าหน้าที่และนักศึกษาของคณะสาธารณสุขศาสตร์ แห่เทียนเข้าพรรษา ณ วัดอภัยทายาราม (วัดมะกอก)

Hasanuddin University

นักบริหารดีเด่นประจำปี ๒๕๕๑

ภาพเป็นข่าว

สำนักงานบริการเทคโนโลยีสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม จัดการอบรม เรื่อง “การพัฒนางานอาชีวอนามัยความปลอดภัยเพื่อสร้างเสริมสุขภาพผู้ปฏิบัติงานเขตกรุงเทพมหานคร” ระยะเวลาตั้งแต่วันที่ ๗ พฤษภาคม - ๑๒ มิถุนายน ๒๕๕๑ รุ่นละ ๑ วัน จำนวน ๒๕ รุ่น รุ่นละ ๘๐ คน

การพัฒนางานอาชีวอนามัยความปลอดภัย

ระเบียบและวิธีการเสนอข้อกำหนดตำแหน่งทางวิชาการ

จากร่มราชพฤกษ์ สู่โลกกว้าง ปัญญาของแผ่นดิน

หลักสูตรอบรม “การวิเคราะห์ผลกระทบ สิ่งแวดล้อมเบื้องต้น สำหรับบุคคลทั่วไป

แห่เทียนเข้าพรรษา ณ วัดอภัยทายาราม

๓ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑

๒ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑ all_aw_mahidol_yellow.indd 4-5 12/24/08 5:24:20 AM

โครงการติดตามผลการฝึกอบรมเทคโนโลยีทางการแพทย์ และสาธารณสุขสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ตามพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในระหว่างวันที่ 9-15 มิถุนายน พ.ศ. 2551 คณะผู้ติดตามได้มีโอกาสไปเยี่ยมสำนักงานสาธารณสุขแขวง (เทียบได้กับสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด) โรงหมอแขวง (โรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลทั่วไป) และโรงหมอเมือง (โรงพยาบาลอำเภอ) จึงอยากแบ่งปันประสบการณ์ดีๆ ให้พวกเราชาวอนามัยครอบครัว ได้รับรู้ว่างานอนามัยแม่และเด็กของเพื่อนบ้านเรา ลาวภาคใต้เป็นอย่างไรบ้าง

งานอนามัยแม่และเด็ก ของลาวภาคใต้ : ประสบการณ์จากการติดตามผลการฝึกอบรมฯ

คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล โดยการสนับสนุนขององค์การอนามัยโลกกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่ งแวดล้อมกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กรุงเทพมหานคร สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ได้จัดการประชุมวิชาการระดับชาติ เรื่อง “ภาวะโลกร้อน: ผลกระทบต่อสุขภาพและความรับผิดชอบ” และระดับนานาชาติว่า “Protecting Our Climate; Improving Our Health: An International Conference on the Public Health Implication of Climate Change” ในวันที่ ๒๐-๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๑ ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอร์ และได้รับพระกรุณาธิคุณ จากพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ การประชุมวิชาการครั้งนี้ มีผู้เข้าร่วมประชุมเป็นชาวไทย ชาวต่างชาติ รวม ๕๐๓ คน รูปแบบของการประชุม มีการปาฐกถาพิเศษของผู้ทรงคุณวุฒิ การบรรยาย และอภิปรายทางวิชาการซึ่งมุ่งประเด็นที่จะเกี่ยวข้องกับสถานการณ์ ปัญหาของภาวะโลกร้อน ผลกระทบที่มีต่อระบบสุขภาพ รวม

ทั้งข้อเสนอในการกำหนดบทบาท หน้าที่ ความรับผิดชอบของผู้ เกี่ ยวข้องในการป้องกัน และลดปัญหาจากภาวะโลกร้อน การนำเสนอผลงานวิชาการ การวิจัย และนวัตกรรมด้านสาธารณสุข และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อผู้เข้าร่วมประชุมทุกท่านและยังเป็นวาระการเฉลิมฉลองหกทศวรรษ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลซึ่งได้มีการคัดเลือกศิษย์เก่าดีเด่น และศิษย์เก่าเกียรติยศของคณะ ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีการจัดทำเวทีสาธารณะและต้นไม้สัตยาบัน เพื่อเปิดโอกาสให้นักศึกษา ประชาชน ได้เข้าร่วมนำเสนอแนวคิดเกี่ยวกับการรวมตัวช่วยกัน แสดงความรับผิดชอบต่อภาวะโลกร้อน ด้วยแนวทางของแต่ละบุคคล องค์กร สถาบัน ร่วมแสดงปณิธานในการแสดงเจตจำนงการมีส่วนร่วมในการลดภาวะโลกร้อนในทุกรูปแบบ และได้มีการร่างพันธะสัญญาประชาคมที่ผู้เข้าร่วมประชุมทั้งหมดได้ตั้งความปรารถนาที่จะประกาศเป็นพันธะสัญญา ร่วมกันว่า เราจะช่วยกัน ลด ละ เลิก ในการสร้างมลพิษและทำลายสิ่งแวดล้อม จากการดำเนินชีวิตประจำวันด้วยการเคารพในสิทธิ และหน้าที่ของบุคคล ชุมชน และสังคม ที่พึงกระทำต่อการบริโภค อุปโภค และทำนุบำรุงรักษาสิ่งแวดล้อม ดังต่อไปนี้

สรุปการประชุมวิชาการ สาธารณสุขแห่งชาติ ครั้งที่ ๑๒

ข้อที่ 1 สร้างจิตสำนึกในการลดภาวะโลกรอ้น โดยการเริม่ตน้ทีต่วัเราเอง ก่อน ลดกิเลสความเห็นแก่ตัว ปฏิบัติ ตามกฎระเบียบ หยุดทำร้ายโลก หยุดทำให้โลกร้อน โดยคิดเสมอว่า รักโลกเหมือนรักตัวเราเอง เพื่ออนาคตที่ดีของลูกหลานของเรา ข้อที่ 2 ปรับและเปลี่ยนวิถีชีวิต โดยการดำเนินชีวิตอย่างพอเพียง ใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า ใช้ระบบขนส่งมวลชนแทนรถยนต์ส่วนตัว ใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก คัดแยกขยะก่อนทิ้ง ลดการใช้วัสดุบรรจุภัณฑ์สิ้นเปลืองและ ผลิตภัณฑ์ที่ทำลายสิ่งแวดล้อม สร้างเครือข่ายความร่วมมือในการลดภาวะโลกร้อนในชุมชน และสังคม ข้อที่ 3 ลดการใช้พลังงาน โดยดับเครื่องยนต์เมื่อจอดรถ ใช้จักรยานแทนการใช้รถยนต์ เดินขึ้นลงบันไดแทนการใช้ลิฟท์ ตั้งเครื่องปรับอากาศที่อุณหภูมิ 25-26 องศาเซลเซียส ใช้อปุกรณไ์ฟฟา้แบบประหยดัพลงังาน ปดิ ไฟฟ้าทุกดวงเมื่อเลิกใช้งาน ลดการใช้ไฟฟ้าวันละดวง ใส่เสื้อผ้าที่เหมาะสมกับสภาพอากาศ ข้อที่ 4 ทำนุและบำรุงรักษา สิ่งแวดล้อม โดยการปลูกต้นไม้ในบ้านและชุมชน ลดการตัดไม้ทำลายป่า ลดการเผาขยะและเผาป่า ลดกิจกรรมที่ปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เฝ้าระวังการทำลายสิ่งแวดล้อม รักษาต้นน้ำลำคลองให้เป็นแหล่งน้ำสะอาด

พื้นที่ที่ไปติดตามงานในครั้งนี้ คือ แขวงเซกอง แขวงอัตตะปือ และแขวงจำปาสักเป็นพื้นที่ลาวภาคใต้ มีภูมิประเทศเป็นที่ราบ มีแนวเทือกเขาสูง และเขตภูเขาสูง เส้นทางคมนาคมสะดวก ถนนส่วนใหญ่ เป็นถนนลาดยาง มีเขตติดต่อกับจังหวัดอุบลราธานี ประเทศไทย ประเทศกัมพูชา และประเทศเวียดนาม ประชาชนมีหลายชนเผ่า อาชีพส่วนใหญ่อยู่ในภาคการเกษตร ป่าไม้มีความอุดมสมบูรณ์ และน้ำตกสวยงามมาก ลาวภาคใต้จึงเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และทางธรรมชาติ ระบบงานสาธารณสุขของทั้ง ๓ แขวง มีหน่วยงานหลักแต่ละแขวง คือ สำนักงาน สาธารณสุขแขวง โรงหมอแขวง ขนาดใหญ่แขวงละแห่ง โรงหมอเมือง เป็นโรงพยาบาลที่มีขนาดรองลงมา เทียบได้กับโรงพยาบาล อำเภอมีหลายแห่ง และบริการสาธารณสุขในชุมชนได้แก่ สุขศาลา ตู้ยาประจำบ้าน ซึ่งดำเนินการโดยอาสาสมัครสาธารณสุขประจำบา้น (อ.ส.บ.) รวมทัง้การบรกิารจากหมอตำแย ที่ได้รับการอบรมแล้ว และหมอยาพื้นเมือง สำหรับเจ้าหน้าที่ในโรงหมอ และสำนักงานสาธารณสุข ทั้งแพทย์ เภสัชกร ทันตแพทย์ พยาบาล มีหลายระดับซึ่งขึ้นอยู่กับจำนวนปีที่เรียน ตัวอย่างเช่น แพทย์ชั้นสูง แพทย์ชั้นกลาง แพทย์ชั้นต้น เป็นต้น งานอนามัยแม่และเด็ก เป็นงานหลักที่มีการบริการ ทั้งการป้องกันโรค การส่งเสริม สุขภาพ และการรักษาพยาบาลที่มีบริการครอบคลุมในระดับหนึ่ง จากสถานบริการทั้ง ๓ หน่วยงานหลักของแต่ละแขวง การบริการอนามัยแม่และเด็ก มีการแบ่งแผนกคล้าย กับการบริการในประเทศไทย คือ แผนกสูติกรรม แผนกนรีเวช-โรคสตรี แผนกเด็ก ในแผนกสูติกรรม มีการให้บริการคลินิกฝากครรภ์ แต่หญิงตั้งครรภ์จะมาฝากครรภ์ในช่วงเช้า คณะผู้ติดตามเยี่ยมโรงหมอในช่วงบ่ายจึงไม่มีโอกาสได้พบหญิงตั้งครรภ์ที่มาฝากครรภ์ และจากข้อมูลที่ได้จากโรงหมอพบว่า หญิงตั้งครรภ์ในพื้นที่ ส่วนใหญ่ไม่มาฝาก

ครรภ์และไม่มาคลอดที่โรงหมอ แต่ยังนิยมที่จะให้หมอตำแยดูแลการตั้งครรภ์ และทำ คลอด ดังนั้นทุกแขวงจึงมีโครงการอบรมหมอตำแย การสนับสนุนวัสดุสิ้นเปลืองในการช่วยคลอด และรับส่งต่อหญิงตั้งครรภ์ที่มีโรคแทรกซ้อนและมีการคลอดล่าช้า แต่อย่างไรก็ตามขณะเยี่ยมโรงหมอพบว่ามีหญิงตั้งครรภ์แรกได้รับการผ่าตัดคลอดแต่ลูกเสียชีวิต จากข้อมูลของสำนักงานสาธารณสุขแขวง พบว่าอัตราตายของมารดา และทารกมีอัตราค่อนข้างสูง และเนื่องจากประชาชนของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวมักมีบ้านพักอยู่ในพื้นที่ห่างไกล ฐานะยากจน จึงมีองค์กรต่างประเทศ ได้แก่ Italian Development Fund สนบัสนนุทนุสรา้งบา้น พักมารดาก่อนคลอด (Maternity Waiting Home) และเรือนพักนี้ไม่ได้ให้บริการเฉพาะพักรอก่อนคลอดเท่านั้น แต่หญิงหลังคลอดก็สามารถพักรอให้ร่างกายแข็งแรงก่อนกลับบ้านได้ ดังนั้นในเรือนพักจึงมีห้องอยู่ไฟ มีเตียงอยู่ไฟที่มีเตาไฟอยู่ใต้เตียง เพราะหญิงหลังคลอดยังถือประเพณีการอยู่ไฟ เพื่อให้มดลูกเข้าอู่เร็ว งดอาหารแสลง รับประทาน ขา้วและนำ้พรกิเปน็หลกั นอกจากนัน้ Italian Development Fund ยังสนับสนุนการสร้างเรือนสายไหม มีกี่ทอผ้า มีครูฝึกสอนให้หญิง

รอคลอด หรือหญิงที่มีบ้านอยู่ใกล้เคียงโรงหมอเรียนฝึกทอผ้า เพื่อให้มีรายได้เพิ่มขึ้น โรงหมอแขวงอัตตะปือได้มีการดำเนินมา ระยะหนึ่งแล้ว ขณะเยี่ยมเรือนสายไหมพบว่า มีผ้าคลุมไหล่ที่ทอเสร็จแล้ว เป็นผ้าคลุมไหล่ที่ทอจากฝ้ายและไหม จะมีเจ้าหน้าที่ มูลนิธิมารับไปจำหน่าย ในส่วนงานป้องกันโรค และส่งเสริม สุขภาพในงานอนามัยแม่และเด็ก มีการให้บริการทั้งคลินิกฝากครรภ์ คลินิกวางแผนครอบครัว และคลินิกเด็กดี รวมทั้งการฉีดวัคซีนในเด็ก แต่อัตราของการมาใช้บริการในโรงหมอสว่นใหญย่งัคอ่นขา้งตำ่ ประชาชน ยังคมมีความนิยมหรือมีความเชื่อในการรักษาหรือยาที่ เป็นแบบพื้นบ้าน ดังนั้น สำนักงานสาธารณสุขแขวงจึงมีแผนกยาพื้นเมือง มีหมอยาพื้นเมืองซึ่งบางคนเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษ และบางคนเป็นหมอที่เรียนจบหลักสูตรแพทย์สมัยใหม่ระดับต้น และสมัครใจมาทำงานเป็นหมอยาพื้นเมือง มีการคิดค้นสูตรยาจากตำราพื้นบ้านของลาวเองและของประเทศทางทวีปยุโรป มีการผลิตยาต้มสำหรับหญิงหลังคลอดขายให้โรงหมอแขวงเพื่อนำไปจำหน่ายต่อให้มารดาหลังคลอด มีการจัดทำรายงานตำรายาพื้นเมืองไว้เป็นหลักฐานด้วย สำนักงานสาธารณสุขแขวงมีความสนใจที่จะขอความร่วมมือกับประเทศไทยในการพัฒนายาพื้นเมือง สำหรับการรั กษาพยาบาลในงานอนามัยแม่และเด็กนั้น โรงหมอแขวง และโรงหมอเมืองทุกแห่งมีห้องคลอด ห้องผ่าตัด มีทีมสุขภาพทั้งแพทย์ พยาบาลที่มีศักยภาพ สามารถให้บริการดูแลรักษาอย่างมีคุณภาพระดับหนึ่ง แต่จากการไปเยี่ยมชมในครั้งนี้พบว่า หญิงตั้งครรภ์ยังมีความนิยม มีความเชื่อในการรักษาแบบพื้นบ้าน ประกอบกับประชาชนมักอาศัยอยู่ในพื้นที่ห่างไกล ดังนั้นแนวทางการพัฒนางานอนามัยแม่และเด็ก จึงควรเป็นการพัฒนาให้ความรู้ และส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพ รวมทั้งพฤติกรรมการมาใช้บริการโรงหมอในช่วงเวลาที่เหมาะสมของประชาชนโดยเฉพาะแม่และเด็กไปพร้อมๆ กับการพัฒนาระบบบริการสาธารณสุขของทุกหน่วยงานให้เป็นการบริการเชิงรุก ประเมินผลงานได้ และพัฒนาแผนงานโครงการที่มีเป้าหมายเพื่อพัฒนาสุขภาพอนามัยของประชาชนอย่างเป็นองค์รวมและยั่งยืนต่อไป

รศ.จรวยพร สุภาพ

ภาควิชาอนามัยครอบครัว

๗ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑

๖ จุลสารสาธารณสุข

กรกฏาคม-กันยายน ๒๕๕๑

รักษ์สุขภาพกับป้าหมอ (๓) เรื่อง: อ. มันทนา& อ.วราภรณ์ ภาพ: พี่น้อง

• ป้าหมอนา : ทางที่สอง คือ กินหวานมาก ได้พลังงานเกินต้องการ อินซูลินจะพาน้ำตาลเข้าสู่เซลล์ไขมันและเปลี่ยน เป็นไขมันเก็บสะสมไว้ • หนูน้อง : ฮู้...กินมาก ใช้น้อย ก็อ้วนมากใช่มั๊ยคะ

• ป้าหมอนา : ถูกต้องจ๊ะ เมื่อมีเซลล์มีไขมันมากๆ ก็จะดื้อต่ออินซูลิน ตับอ่อนสร้างอินซูลินมากขึ้น เพื่อนำน้ำตาลปริมาณเท่าเดิมเข้าสู่เซลล์ • หนูน้อง : ไม้กวาดเล็กๆ ไม่พอใช้ใช่มั๊ยคะ • ป้าหมอนา : เก่งมากจ๊ะ เมื่ออายุมากขึ้น ตับอ่อนจะเสื่อมสภาพลง จึงสร้างอินซูลินได้ น้อยลง ไม่พอเก็บกวาดน้ำตาลเข้าสู่เซลล์ • หนูน้อง : ลงท้ายที่การเป็นเบาหวานนั้นเอง ต่อไปนี้หนูจะลดกินหวานดีกว่า

all_aw_mahidol_yellow.indd 6-7 12/24/08 5:24:22 AM