อบรมการปฏบต ณ ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย

ระหวางวนท ๑๗ – ๒๔ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๙

สตปฏฐาน ๔

พระราชโพธวเทศ (หลวงพอปสนโน)

พมพครงท ๑ : ตลาคม ๒๕๕๐

พมพครงท ๒ :

จดท�าโดย คณะศษยานศษย วดปาอภยคร

ภาพประกอบ วดปาอภยคร

พมพแจกเปนธรรมทาน

สงวนลขสทธ หามคดลอก ตดตอน หรอน�าไปพมพจ�าหนาย

หากทานใดประสงคจะพมพแจกเปนธรรมทาน

โปรดตดตอ : วดปาอภยคร

Abhayagiri Buddhist Monastery

16201 Tomki Rd., Redwood Valley, California, 95470, USA

Tel: 707-485-1630 Website: www.abhayagiri.org

หากทานไมไดใชประโยชนจากหนงสอเลมนแลว

โปรดมอบใหกบผอนจะเปนบญกศลอยางยง

สตปฏฐาน ๔

หนงสอสตปฏฐาน ๔ เลมน ทางคณะศษยานศษย วดปา

อภยคร ไดขออนญาตจดพมพเปนครงท ๒ โดยมการปรบรปเลม

และตรวจทานเนอหาอกครงจากการพมพครงท ๑ ซงในครงนน

ทางยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยและกองทนธรรมบชาไดขอ

อนญาตจดพมพเพอแจกเปนธรรมทาน เมอป พ.ศ. ๒๕๕๐

โดยเนอหาในหนงสอนน เปนพระธรรมเทศนาและการถาม

ตอบปญหา เมอครงทหลวงพอปสนโนไดเมตตารบกจนมนตในการ

อบรมการปฏบตธรรม ระหวางวนท ๑๗ ถง ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

ณ ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย

นบเปนเวลาเกนกวาทศวรรษแลว ทหลวงพอปสนโนได

เมตตากลบมาโปรดเหลาศษยานศษยทประเทศไทยเปนประจ�า แม

ทานจะมภาระการปฏบตศาสนกจอยทสหรฐอเมรกากตาม ขอกราบ

ขอบพระคณหลวงพอทไดเมตตาอบรบสงสอนลกศษยทงบรรพชต

และคฤหสถ ดวยอ�านาจแหงคณพระศรรตนตรย ขอไดโปรดอ�านวย

ใหหลวงพอมสขภาพธาตขนธแขงแรง เพอเปนทพงทระลกของเหลา

ศษยานศษยสบไป

ขออนโมทนากบทกทานทมสวนรวมในการจดท�าหนงสอ

เลมน ขอบญกศลอนเกดจากหนงสอเลมน จงเปนพลวปจจย ให

ทกทานไดประสบกบความสขสงบรมเยน เจรญกาวหนาในธรรม

ทวกนทกทานทกคนเทอญ

คณะศษยานศษย

คำานำาในการพมพครงท ๒

โอวาทพธเปด ๒

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๑๖

นวรณ ๓๕

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๕๐

สตปฏฐาน ๖๗

การเจรญเมตตา ๘๐

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๙๕

สตปฏฐานสตร ๑๑๓

การเมตตาตวเอง ๑๒๖

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๑๓๙

สารบญ

การพจารณาธาต ๔ ๑๕๘

ตณหา ๓ ๑๗๑

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๑๘๔

การพจารณาความตาย ๒๐๒

การละสกกายทฏฐ ๒๑๙

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๒๓๕

ทบทวนขอธรรม ๒๕๓

โพชฌงค ๗ ๒๖๗

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๒๘๔

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙ ๓๐๒

2 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

โอวาทพธเปด

๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

กเปนโอกาสทดส�าหรบเราทกคน ในวนนอาตมาเองกได ท

จรงกเขามาสายสกนด มาตอนเชากไดไปรวมแสดงธรรมเทศนาทสวน

เบญจสร และกฉนทโนน เทศนธรรมะในสวนทโรงแรมอมพเรยล

ควนสปารค กเพงมาถงกอนบายโมง อาตมาเองกยงไมทนตงหลก

เหมอนกน พวกเรากตองตงหลกพรอมๆ กน เราเขามาปฏบตธรรมก

เพอแสวงหาความสงบ และแสวงหาความรความเขาใจในธรรมะ และ

กอยางทไดกลาวเมอตะก กไดตงเปาหมายในการบรรลพระนพพาน

มนกเปนเรองทอาจจะคดวาไปตงเปาสงเกนไปหรอเปลาหนอ หรอ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต

อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต

อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต

อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ

พทธง ธมมง สงฆง นะมสสาม

3โอวาทพธเปด

จะไดมย หรอมมยในโลกน คนทรวาพระนพพานคออะไร แตเปน

เรองทเราควรเขาใจพระนพพานตามทพระพทธเจาทานใช กเปน

ค�าศพททมความหมายทใชทวๆ ไปในภาษาชวตประจ�าวนของชาว

อนเดยสมยกอน และกเปนการหมายถง สวนหนงกคอการดบ และ

อกสวนหนงคอความเยนลง และทวาดบนน ดบคออะไร ดบคอดบ

ความรอน การทมาปฏบตในอาทตยน เรากควรจะมงหาความเยน

ลง การดบความรอน ไมมากกนอย ใหมนเยนลงสกนดกยงด มน

เปนเรองเพราะวาโลกเราและมนษยเรากวนวายมาก เรารอนมาก

โอกาสทจะไดสมผสความเยอกเยนและความดบซงความรอนภายใน

จตใจกเปนสงทเราปรารถนากนทกคน หรอควรจะปรารถนาทกคน

ในการปฏบตทเราเขามาครงน เรากมาปฏบตคลายเปน

หลกสตร คอ เราเขามาอยในสถานทน เรากจะมการปฏบตอยาง

ตอเนอง คอ ทกคนทมา เรากมาจากตางบาน ตางคนมประสบการณ

ไมเหมอนกน ตางคนกอาจจะมความเขาใจในการปฏบตทไมเหมอน

กน แตทเรามาอยรวมกนคอ เราตงอยในพนฐานอนเดยวกน คอ

ถอพระพทธ พระธรรม พระสงฆเปนหลก ถอครบาอาจารยเปน

หลกในการแนะน�า กอยางทเราไดสมาทาน เรากถอศลเปนหลก

คอในอาทตยนเราอยอยางผทรงศล และกเปนศล ๘ ซงชวยใหเรา

มความเรยบงายในการเปนอยและกไมสบสน ไมวนวาย เพราะเรา

ยกเวนจากการเบยดเบยน ยกเวนจากการเอาสงของทเจาของไมได

ให ยกเวนจากการตามกระแสของกาม เรายกเวนจากการพด ยงโดย

เฉพาะคอในมสาวาท ไมใชเรายกเวนจากการพดทงหมดในศล แต

วาขอวตรในการเขากรรมฐานเรากจะงดการพดในชวงน กยงไมได

พดมสาวาท ไมไดพดเทจ ไมไดพดสอเสยด ไมไดพดเพอเจอ ไมได

4 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

พดหยาบ เพราะวาไมไดพด ยงด และเรองของการดมของมนเมาก

ยงไมมโอกาสทน กสบาย ยกเวนจากการรบประทานอาหารเลยจาก

เทยงไปถงรงใหม ยกเวนจากการตกแตง ยกเวนจากการเพลดเพลน

ในสงทเปนเครองบนเทง และยกเวนจากการนงและนอนทสะดวก

สบาย เราอยอยางเรยบงาย

คอสงเหลานชวยเราในการเปนผอยงาย เปนอยอยางงายๆ

ศลและขอวตรชวยใหเราอยเปนหมเปนคณะ อยดวยกนอยางเรยบ

งายโดยความราบเรยบ เพราะวาการทอยอยางผทรงศล เรากจะ

ไมกระทบกระทงกน เราจะไมไดเกดความขดแยงอะไรกน เพราะ

วาเรามงปฏบต ม งภาวนา เปนโอกาสส�าหรบเราทกคนทจะได

สมผสการปฏบตอยางตอเนอง ซงเรองนเปนโอกาสของเราทวเศษ

มาก โอกาสทจะปฏบตอยางตอเนองอาทตยหนง โดยไมมอะไรมา

แทรกซอน ไมมอะไรดงรงเราออกไป กเปนเรองทเรยกวาวเศษกวา

ได เพราะวาเรายงมโอกาสทจะปฏบตธรรม พจารณาในธรรม เรา

กยงมโอกาสทจะเหนชดเจนขน ยงมโอกาสทจะสมผสภายในจตใจ

ภายในประสบการณของตวเอง เลยขอใหเราทกคนตงอกตงใจทจะ

ปฏบตใน ๗ วนน ในอาทตยน

แงหนงทมความส�าคญ กคงจะไดพดกนภาคเชา เรองการ

พดกนคยกน คอขอใหงดในชวงน โอกาสทจะไดพดไดคยกนตามวน

ธรรมดาๆ มากทเดยว เรากใชเวลานในการพกผอนจากการคยกน

เพอใหจตของเรามโอกาสท�างานภายใน เราท�างานโดยการภาวนา

โดยการปฏบต โดยการฝกหด โดยการศกษาจตใจของตวเอง

5โอวาทพธเปด

นอกจากนนคอ เรากถอวาเปนโอกาสทภาวนา คอเราพด

ในแงศล กเปนแงหนงทเรางดเวนจากสงทจะท�าใหจตใจไขวเขว แต

ในโอกาสนเวลานเรามโอกาสทจะภาวนา เรามโอกาสทจะท�า เราม

โอกาสทจะไดท�ากรรมฐานอยางเตมท จะเดนจงกรมกด จะนงสมาธ

กด จะทดลองหรอจะฝกหดในเรองอานาปานสตกด การพจารณา

ในขอธรรมะตางๆ กด เรามโอกาสเตมท ไมมอะไรขดขวางเลย

นอกจากความวนวายและความขเกยจของตวเอง เลยเปนสวนท

นาภาคภมใจ เรากมโอกาสภาวนา มโอกาสฝกจตของเจาของ เรา

กควรจะถอโอกาสในครงน เพอใหความส�าคญกบการภาวนา

ภาวนา กเปนค�าศพทหนงทใชส�าหรบการฝกตวเอง ภาวนา

แปลวาท�าใหเจรญ แตมนหมายถงการท�าใหจตใจเจรญ เจรญดวย

สต เจรญดวยปญญา เจรญดวยสมาธ และเวลาเราไดสมาทาน เรา

ใชค�าศพทวา วปสสนากรรมฐาน

กรรมฐานกเปนค�าศพททหมายถงพนฐานหรอบาทฐานของ

การกระท�า เปนค�าศพทงายๆ กรรมฐาน กมมะ กเปนค�าศพท

เดยวกนกบทเราเรยก กรรม ปกตเวลาเราใชค�าศพทวากรรม เราก

นกวามนเหมอนกบมนมกรรมมาตาม กรรมอะไรทเราไมปรารถนา

ความชวมาตาม มนไมคอยนก มอะไรดขนมา คนไมคอยนกวาเปน

กรรม นกวาเทวดามาโปรดหรออะไรมาโปรด พระเจามาชวย อะไร

อยางน มนไมเหนวาเปนกรรม

แตทจรงทงดทงชว กเปนกรรมทงนน เพราะวากรรม

ทจรงเป นค�าศพทง ายๆ เป นค�ากรยาทแปลว าการกระท�า

6 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

การกระท�าทงหมดกเปนกรรม แตโดยปกตเรากมการกระท�าทไม

คอยมหลกเทาไหร ไมคอยมพนฐานเทาไหร ท�าไปกมความสขบาง

มความทกขบาง มความสงบบาง มความวนวายบาง กรรมฐานคอ

การท�าใหมฐาน ท�าใหมพนฐานทมนคงหนอยในการกระท�าของเรา

เพอใหมนมเปาหมายกคอความสงบ เปาหมายคอความรทแทจรง

ค�าศพททใชในการฝกหดตวเองคอกรรมฐาน กเปนเรองทนาสนใจ

ควรสนใจในการฝกการหดตวเอง

แมแตวปสสนา ถาแปลโดยตรง วปสสนา แปลวา ความ

รแจง โดยปกตทใชค�าศพทวปสสนา กลายเปนวธการหรอวธหนง

ในการนงสมาธ แทจรงมนหมายถงผลของการปฏบต ผลทเกดขน

เวลาปฏบตใหถกตอง เพราะวาไดเกดความรแจง วปสสนากมความ

รแจงขนมา

การปฏบตของเรา การภาวนาของเรา กรรมฐานของเราก

ควรจะเปนไปเพอความรแจง ภาวนาไปปฏบตไปยงสบสนยงวนวาย

ไมคอยเปนวปสสนา บางทเปนวปสสนก นกไปวนวายเลย นกไป

ปรงไปแตง นกไปตามค�าสอนของพระพทธศาสนา แตวาเรากตอง

กลบมาทหลกความรแจง ทจะรแจงนนเรากตองพยายามท�าใหจตใจ

สงบ ความสงบจะตองเกดขน อาศยพนฐานของการฝกใหมสต

บางครงคนเราคดวาความสงบตองเกดจากการบงคบจตของ

เราไมใหมการคด ไมใหมการนก ไมใหมอารมณ ไมใหมความรสก

คอถาเราถอวาอยางนน การปฏบตของเรา การท�าใหจตสงบโดยการ

พยายามทจะบงคบไมใหมการคดนกเลย ไมใหมความรสกเลย ไม

7โอวาทพธเปด

ใหมอารมณเลย จงจะไดสงบ อยางนยงเครยดใหญ ยงอดอดใหญ

เพราะวาไมเปนไปตามค�าสอนและไมเปนไปตามธรรมชาตของจตเรา

สวนทส�าคญในการท�าจตใหสงบ คอเราตองรจกท�าจตของ

เราใหอม อมดวยความสข อมดวยความสบาย อมดวยคณธรรม ถา

หากวาเรายงมการบงคบจตในลกษณะทจะอดความสงบเขาไปในจต

โดยหกหามความคดนก ความรสกตางๆ อยางนไมนาจะส�าเรจได

มนจะอดอดและกไมสงบ แตถาหากวาเราท�าสตใหบรบรณ ท�าสต

ยกขนมาสจตเสมอ เพอใหมความเขาใจและรเทาทน เพอใหชกจง

คณธรรมขนมาสจตใจของเรา ความสงบกมหวงอย มนเปนเรองพน

ฐานของการฝกตวเอง เปนเรองพนฐานวธทเรามองดการภาวนา

ทเรามาปฏบตภาวนาครงน คอจะมการสลบกน คอมการ

ฟงธรรม มการนงสมาธ มการเดนจงกรม คอจดเปนเวลากน แต

เราตองดตวเองดวย เพราะวาอาตมาจะเปนผน�า ผบงคบเวลาหรอ

ก�ากบเวลา ถาอาตมาท�า อาตมาจะท�าตามความสบายของตวเอง แต

วาอาจจะไมสบายส�าหรบทกคน เรากตองดตวเอง คอถาหากวาเรา

รสกวาการเดนจงกรมกมผล บางครงเรากอาจจะลกไปเดนจงกรมก

ยงได แตวาขอใหเปนผมสตจรงๆ อยาลกขนออกไปเดนจงกรมเวลา

คนอนก�าลงนงอย แลวเราไปมเสยง แตถาหากวาเราตงสตไว รวา

เราก�าลงนงไมสจะไดผลนกชวงน เราไปเดนจะไดดกวา กตงสตไว

และกทบทวนด จรงหรอเปลา โกหกเจาของหรอเปลา ดแลว จรงๆ

นะ อยางนนกคอยๆ กราบแลวกเดนออกไปอยางเงยบๆ โดยไม

กระทบกระเทอนใคร อนนท�าได คอเรากอยากใหคนมโอกาส แต

วาทส�าคญคอตองเหนใจคนอนทเขาก�าลงนง

8 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

เชนเดยวกน บางคนกอาจจะนงก�าลงไดผล เราลนระฆงหรอ

เปลยนอรยาบถไปเดน แตอาจจะมบางคนก�าลงนง กก�าลงสบาย

จตใจสงบ ไมปวดไมเมอย อยากจะนงตอ เรากนงตอได

ขอใหคนทลกขนไปเดนใหมสต อยาไปกระทบกระเทอนผ

ทก�าลงนงอย ใหเปนผเหนอกเหนใจ และเราตองรจกสนบสนนซง

กนและกน คอมนเปนสวนหนงของการภาวนาหรอในการปฏบต

เปาหมายอยางหนงของการฝกหดคอเราฝกหดเพอไมใหมการเหน

แกตว การเหนแกตวเรากตองรจกคนอนดวย รจกตวเองดวย มน

ไมใชเฉพาะเวลาเรามการกระท�าและเกยวของ คอเรามการเกยวของ

กบเพอนมนษยตลอด จะพดดวยไมพดดวย อยดวยไมอยดวย ยง

ไงเรากตององอาศยกน เรากฝกตวเองใหมการระลกถงวาคนอน

เขาตงใจทจะภาวนา ตงใจทจะปฏบต เราจะไมท�าอะไรทกระทบ

กระเทอนหรอท�าใหขดขวางคนอนในการภาวนาในการปฏบต ตว

เองมความยนดดใจทคนอนเขาภาวนา เรากอยากสนบสนนคนอน

อยากสนบสนนตวเอง

คอถามการส�านกอยางน กจะมความภาคภมใจ เวลาเหนคน

อนเขาก�าลงภาวนา ถามความภาคภมใจ คอจตใจมความเบกบาน

จตของตวเองกสงบงาย เรากไดสนบสนนคนอนดวย คนอนกเกด

ความสงบ เรากเกดความสงบ อยางนมนไมมเสย มแตไดทงนน

ขอใหเรามการส�านกและตงตนเอาไว คอยฝกคอยหด

เพราะวาการภาวนามนไมใชเปนเรองเฉพาะ เชน เรานงสมาธเปน

ทางการ ดลมหายใจเขาลมหายใจออกจงเรยกวาเปนการภาวนา

9โอวาทพธเปด

เพราะภาวนาแปลวา ท�าใหเจรญ เราท�าสตใหเจรญในทกอยางท

เราท�า อยางในเวลาทเราอยทน จะลก จะเดน จะนง จะนอน ก

ใหมสตอย ใหมการส�านกตอตวเอง ส�านกตอผอน

ถาเราท�าอยางนสม�าเสมอ ไมนานจตใจกสงบ เพราะวาสต

จะตอเนอง เราปรารถนาความสงบกตองอาศยสต ความสงบหรอ

สมาธกบสตมนตางกนตรงท สมาธเปนผลของการท�าสตใหตอเนอง

คอเราปรารถนาสมาธกนทกคน อยากไดสมาธ อยากใหจตใจสงบ

อยากใหจตใจตงมน ถาเราเปนอยางนน เรากตองมเหต ตองท�าเหต

ใหพรอม เหตกคอสต ในการท�าสตใหตอเนอง ท�าสตใหมนคง ท�า

สตใหชดเจนทกวนาท ทกสงทกอยางทเราท�า อนนเปนแงหนงทเรา

ควรรบไปสงเกต รบไปพจารณา

ในการนงสมาธ อาตมาคงจะเนนในอานาปานสต การ

ก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก ทอาตมาจะเนนทอานาปานสต

สาเหตอยางหนงกเพราะวาเปนหลกทอาตมาเองใชมาตลอด คอ

อาตมาเองถนด อาตมาเองกพอใจกบอานาปานสต จงเปนเหตท

เรามกจะสอน หรอมกจะเนนอยทน

บางคนกอาจจะเคยฝกกรรมฐานหรอภาวนาในวธอน แต

วาอนนนกไมคอยเปนปญหาเทาไหร เพราะวาจะวธไหนกตาม ยง

ไงกตองกลบมาทการตงหลกของสต เชน ลมหายใจเขาลมหายใจ

ออก ทจะก�าหนดกตองมสตก�าหนดไว จะเปนการแผเมตตา กตอง

ตงสตไวกอน จะเปนอสภกรรมฐาน กตองตงสตไวกอน ถาหากวา

เราใชวธใด ยงไงกตองอาศยสต แตละคนกจะตองคอยสงเกตด ถา

10 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

หากวาเราเองกไมถนดในการใชอานาปานสต กตองแปลอกทหนง

ภายในตวเราเองวาจะเอามาประยกตใชกบวธทเราถนดไดยงไง แต

วายงไงกทงหลกของสตไมได

ทเราใชอานาปานสตอย อกแงหนงทสะดวกกเพราะวาอย

ภายในตวเราเอง ลมหายใจเขาลมหายใจออก มนไมไดอยทอน ก

อยทรางกายน ในการก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก กเปน

สงทสะดวกหนอย เพราะวาเรามอยตลอด เราอาศยการก�าหนด

ลมหายใจเขา เรากก�าหนดร ลมหายใจออก กก�าหนดร

การก�าหนดรน เปนแงทเราตองพยายามยกขนมาสจตใจ

คอเรายกการก�าหนดรใหเปนประเดนทส�าคญ เพราะถาหากวาขาด

ผร ทจรงกสงเกตไมยากนะ เราแนะน�า เอา ดลมหายใจเขา ดลม

หายใจออก หรอจะวธไหนกตาม คอถาขาดการก�าหนดร เดยวคน

กคอหกหงบหงบ กอยอยางนนแหละ งวงนอน งวงเหงาหาวนอน

กไมอยกบผร อยกบความงวงนอน จตใจไมมก�าลงพอ นเปนสวน

หนงทเราตองพยายามสงเกต พยายามใหจตของเรามก�าลงของผร

ถาหากรสกวาจตมความสะลมสะลอ มความงวงนอนเขามา แลว

มนพรามนมว ไมชดเจน บางทลมตาเอาไวกด หลบตาไวมนกทง

หลบตาทงหลบใน มนกอยางนแหละ เจรญในการภาวนายาก

ในการฝกใหเปนผตน อยางค�าศพทวาพทโธ ผร ผตน ผ

เบกบาน ถามผรกตองมความตน ไมใชเปนผรแลวกหลบไดเลย ถา

หากวาหลบไดเลย มนกไมเบกบานนะ มนมดตอเลย เลยตองยกจต

ใหมความสวาง กอาศยสตก�าหนดรไวภายในจตใจของเจาของ ลม

11โอวาทพธเปด

หายใจเขากร ลมหายใจออกกร เราจบความรสกของลมเขาลมออก

จบทปลายจมกกได จบทหนาทองกได จบทความรสกทวรางกาย

กได มนไมส�าคญทจดใด

บางครงกเคยไดยนนกปฏบตเถยงกนวา คนนปฏบตผด เขา

ก�าหนดททอง คนหนงวาปฏบตผด มนก�าหนดทปลายจมก นนบา

แลว มนไมอยทสถานททเราก�าหนด มนอยทวาเรามสตตรงไหน เรา

กตองดอนไหนทชวยใหเรามสต ใชไดทงนน ท�าใหเราอยกบปจจบน

อารมณ ท�าใหเราอยกบความรสกในเวลาน ลมหายใจเขากก�าหนด

ร ลมหายใจออกกก�าหนดร ส�าคญอยตรงน

เราเปนผฝกตวเอง บางครงเชน บางทภาคบายอยางวนน

เพงเรมใหมๆ บางทจตของเรายงไมไดตงหลก ยงไมสงบเทาทควร

บางทเรากตองก�าหนดทหนาทองกได บางทก�าหนดทวรางกายกได

คอเราดใหเทยงตรงในความรสก ลมหายใจเขา ลมหายใจออกเปน

ยงไง คอวาเราตงสตไวกวางๆ หนอย เพอใหมนเบกบาน ใหมน

มงานท�า

เพราะถาหากวางานท�าละเอยด จตไมละเอยด มนไมพอด

กน จตไมสามารถทจะท�างานตอเนอง มนจะเกงาน มนไมเอา มน

จะกระโดดหนละ มนจะหลบ ไมหลบกจะหาเรองวนวายมาคดอก

จะฟงซาน มนยงไมพอดกน

แตถาหากวาจตของเราละเอยด เรากตองใหงานท�าทละเอยด

ขน คอจตเรมละเอยด แตวาเราไปใหก�าหนดในสงทไมละเอยด จต

12 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

ไมสามารถทจะสงบลง เรากตองเปนผปรบอยตลอด เปนหนาทของ

สตกบปญญาภายในตวเราเอง เรากคอยปรบคอยศกษา เราคอยฝก

เราคอยหด เราจะไดเปนผทงอาศยสตปญญา ทงฝกสตปญญาให

เกดขน เรากคอยเกงขน คอยคลองแคลวขน เวลาเราคลองแคลว

มากขน จตกสงบลง จตกจะปลอดโปรง จตจะเยอกเยน

การฝกหดเปนเรองส�าคญ คอเราฝกหดใหมความร ฝกหด

ใหมความสงบ ไมใชวานงปบจะใหมนสงบตามทเราปรารถนา มน

ไมเปนอยางนน หรอพอนงลงปบจะใหมนสงบ เหมอนกบเราตง

อดมการณในตวเองวาไหนๆ เรากมาเขากรรมฐานแลว เราจะให

มนสงบละ อนนนเปนทฤษฎ ทฤษฎวาเราไดเขามา เราจะใหมน

เปนตามทเราปรารถนา ทฤษฎเอาไวกอน อดมการณเอาไวกอน

เราตองมาศกษาความจรงวาจตของเราเปนยงไง ความรสกของเรา

เปนยงไง เราสงบหรอไมสงบ เรามสตหรอไมมสต เรามผร ภายใน

จตใจหรอไมม กคอยฝกคอยหด ถาท�าอยางนกตงความหวงวา คอ

จตของเราจะคอยเจรญขน แตถาหากเรามแตบงคบจตใหเปนไป

ตามทเราปรารถนาหรอทเราคาดคด มนกเปนไปไดยาก และกมก

จะผดหวง นานๆ ทจะไดตามทปรารถนา ไดแลวกจะดอกดใจ แต

มนกจะเปลยน เพราะวามนกเรองธรรมชาต ไมใชวาจะตงตลอด

กาล ความรสกกด การคดนกกด อารมณ แมแตจะเปนอารมณ

กรรมฐาน มนกจะตองมการเปลยนแปลงเปนเรองธรรมดา

การเปนผมสตและปญญาเปนพนฐาน กเปนสงทเราคอย

ฝกคอยหดใหมไวในจตใจของเรา ฝกไปหดไปคอยศกษาไป เราม

13โอวาทพธเปด

เวลาตงอาทตยหนง กคงจะไดความรไดความเขาใจ อยางทเราไดตง

อธษฐานไว อธษฐานใหเปนไปเพอพระนพพาน ในทสดกอยากใหเรา

ทกคนไดมความรเพมขน วารสชาตของพระนพพานคออยางไร วา

เราจะไดคอยรความเยนภายในจตใจ จะไดรการดบรอนเปนอยางไร

เพราะนพพานมนไมใชสถานท และไมไดเปนสงเปนอน ไม

ไดเปนเรองหรอภาวะทคงท มนเปนเรองยากทจะพดวาคออะไร

อยางมครงหนง หลวงปดลย ซงหลายคนกอาจจะรจก ทานเปน

พระกรรมฐานรนแรกๆ ของหลวงปมน ทานอยทจงหวดสรนทร

ทานเคยมาทวดนานาชาต ทานน�าคณะญาตโยมมาทวดนานาชาต

แลวอาตมาจ�าเปนตองเทศน คอญาตโยมขออาราธนาเทศน หลวงป

กนงอยนน เรากขอใหหลวงปเทศน ทานไมยอม ทานไลใหอาตมา

ขนธรรมาสน ทงๆ ทอายพระผใหญ เรากยงเปนเดกอย แตกเทศน

เทาทจะเทศนได มการถามค�าถามหลงจากเทศนเสรจ มโยมคนหนง

ถาม พระนพพานคออะไร อาตมากไมไดนกอะไรเลย ตอบทนท

พระนพพานไมคออะไร หลงจากนน กตองอธบาย แตวากพดออก

มาแลว เพราะวาไมคออะไรจรงๆ ไมเปนยงไง ถามนเปนอะไรมน

กไมใช มนจะเปนรปธรรมหรอนามธรรม ซงนพพานกไมใชรปธรรม

ไมใชนามธรรม ไมเปนสงเปนอน พอเทศนเสรจกไปกราบหลวงป

ทานกพด เออ ทตอบเรองนพพาน ดนะ ใชได เปนอยางนน คอ

เราเองจะหาอะไรทเราถกใจหรอเราคนเคย แตทจรง เปนเหตท

พระพทธเจาวา เชนพระนพพาน เชนการดบทกขดบรอน การเยน

คอการทไมทกขและไมมกเลส มนกเปนเรองทเปนสงทไมม พอมน

พดวามนมอยางนแหละ มนกยากหละ

14 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตในอาทตยน เรามงในการท�าใหความทกขนอยลง ท�าให

กเลสของเรานอยลง เราจะไดสมผสความรสกของพระนพพานเอง

เพราะวามนกเทาน ท�ายงไงถงจะใหทกขนอยลง ท�ายงไงจงจะ

ท�าใหกเลสของเจาของนอยลง เทานแหละ กคอยท�าไป จะไดลม

รสเองแหละ

อาตมากใหขอคดในการปฏบต ในการภาวนาพอสมควร ตอ

จากนไป ขอใหเรานงสมาธ คอ เดยวนประมาณ ๒ โมงครง เรา

จะปฏบตกนจนถงประมาณ ๔ โมงครง บายนกคงจะแบงเวลานง

สมาธ เดนจงกรม แลวนงสมาธอกรอบหนง ประมาณ ๔๐ นาท

นงสก ๔๐ นาท ไปเดนจงกรมสก ๔๐ นาท กลบมานงสมาธอก

๔๐ นาท ๔ โมงครงพอด แลวจะไดแยกยายกนอกท

ถาหากวาจตของเราละเอยด

เรากตองใหงานท�าทละเอยดขน

คอจตเรมละเอยด

แตวาเราไปใหก�าหนด

ในสงทไมละเอยด

จตไมสามารถทจะสงบลง

16 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ขอค�าแนะน�า นงสมาธแลวหลบเลย แกไขยงไงเจาคะ

พระอาจารย : คอ ถานงสมาธหลบไปเลย กมหลายวธ วธหนงก

คอ อยาหลบตาไวเลย ลมตาไว เพราะวาการนง ถาหากวาพอได

มการสมผสเพมขนมากขน กไดชวยใหไมหลบ กเปนวธการทชวย

อกแงหนงทตองทดลองไว เวลานงสมาธ เราตองก�าหนด

คอ สงทก�าหนดตองชดเจนมาก เชน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก

แทนทจะก�าหนดทปลายจมก กใหก�าหนดทงรางกาย ทงทปลายจมก

ทหนาอก ทหนาทอง คอเราใหมความรสกทวถงรางกาย ลมหายใจ

เขากตาม ความรสกสมผสทปลายจมก แลวกลงมาทหนาทอง ลม

หายใจออกกหนาทอง ปลายจมก คอทงรางกายใหมการก�าหนดท

กวางขวางจะดกวา แทนทจะก�าหนดในททแคบหนอยแลวกละเอยด

อกอยางหนงเรากใชการบรกรรมพรอมลมหายใจเขาวา พท

ลมหายใจออกวา โธ คอมนเปนสงทใหมงานท�า ชวยใหมงานท�าเวลา

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

17ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เราก�าหนด คอถาจตใจนงเกนไป หรอไมมงานท�าเพยงพอ มนก

หลบ เรากใหมงานท�า หรอลมหายใจเขา คอท�าความรสกของลม

เขา เรากใหมการส�านกทวถงรางกายวา แขนของเราเปนยงไง สน

หลงของเราเปนยงไง เรานงเทยงตรงมย เราเอยงซายเอยงขวามย

เรามความตงเครยดภายในรางกายมย เราหยอนจนเกนไปมย ขา

ของเรารสกยงไง คอใหสรางความรสกทวถงรางกาย ใชรางกาย

เปนทก�าหนด เพราะถาหากวาเราปฏบต เราตองอาศยทงกายทง

ใจ ไมใชวาเพยงก�าหนดทใจแลวกจะไดสงบ เหมอนเรานง อาศย

รางกาย เรามรางกาย เรากตองก�าหนดทกายดวย ทงกายทงใจก

ท�างานพรอมกน

ถาหากวาใจของเรายงไมละเอยดพอเรากตองอาศยรางกาย

กเปนสวนหนงทชวยเราในการภาวนาในการปฏบต เวลาเรานงกให

มความรสกทวถง เรากคอยทบทวนอยตลอด ใหจตของเรามการ

สงเกต การพจารณา การทบทวนวากายของเราเปนอยางไร เพราะ

วาการนงใหเทยงตรง กเปนสวนทชวยใหมก�าลง ถาหากวาเรานง

แลวกปลอยรางกายไปเลยมนกหยอน เดยวกหมด หายไปเลย เราก

นงใหเทยงตรง มนกมก�าลง เราตองใชก�าลงทจะยกรางกายของเรา

ขนมา อยางเราสงเกตดพระพทธรป อาตมามนใจวาพระพทธรปท

เรากราบเราไหว คงนงเทยงตรง คงจะไมมพระพทธรปอยางน (พระ

อาจารยท�าทาใหด) ใชมย มนไมเปนทาของผปฏบต เวลาเรานง

เรากใหรางกายของเรานงใหเทยงตรง

ทวาเทยงตรง แตวายงสบายอย มนพอดอย ไมใชวาเครยด

หรอตงจนเกนไปหรอเกรงตว แตเรานงใหสบาย นงใหเทยงตรง นง

ใหพอด มนสมดล เวลารางกายของเราสมดล คอจะมก�าลงกายจะ

มก�าลงใจ ความงวงกจะคอยหมดไป คออาศยกายชวยใหใจสวาง

18 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

บางครงเรากเอาเรองอนมาก�าหนด บางครงเราเอาใจมา

ชวย เชน เราก�าหนดแสงสวางภายในจตใจของเรา เราก�าหนดให

มนสวาง ใหมนเบกบาน บางทเรากหลบตากได แตเราก�าหนดแสง

สวาง เชนลมหายใจเขามนสวาง มความสวางเขามาในรางกายของ

เรา เขามาในจตใจของเรา ลมหายใจออกมนกมความสวางรอบตว

เรา เราก�าหนด มนกเปนจนตนาการ มนเปนการคดนก ใชจตใจ

ของเรา แตวามนชวยใหมก�าลงและชวยใหมความตนภายในจตใจ

ของเรา การก�าหนดความสวางกเปนอกสวนหนงทชวย

หรอเรายกขอธรรมะขอใดขอหนงขนมาทบทวน เชน

พระพทธเจาสอนวาความส�าเรจในการภาวนาหรอในการฝกจตก

อาศยอทธบาท ๔ มนเปนขอธรรมะ เรากทบทวนขอธรรมะทเรา

เคยศกษาทเราร เชน เราทบทวนดอทธบาท ๔ พนฐานของความ

ส�าเรจ เรากอยากส�าเรจทกคน แตพระพทธเจาสอนใหเราส�าเรจยง

ไง เรากมาทบทวน คดขนมาในจตใจวา ทานสอนอะไร มใครรหรอ

เปลา อทธบาท ๔ ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา ฉนทะ คอ ความ

พอใจ มความอยาก มความปรารถนา มความจงใจ อยากจะไดความ

ส�าเรจ อยากจะไดประสบความส�าเรจ วรยะ คอ ความพากเพยร

ถาหากวาเราอยากจะมความสงบ มนกตองมความพากเพยร ไมใช

วานงปบมนจะสงบได มนกตองมความพากเพยร จตตะ คอมน

กตองอาศยจตทมาท�างาน วมงสา กตองมการทบทวนใครครวญ

พจารณา อนนเปนคณธรรมทตองอาศยอย ถาเราทบทวน จตของ

เราท�างาน มนกไมมโอกาสทจะงวง กเปนสวนทชวย

อกอยางหนงถาหากวางวงจรงๆ ท�าอะไรกไมเหนหายงวง

สกท กอยาไปปลอยใหนงงวง ยนขนมากได ยนดลมหายใจเขาลม

หายใจออก ยนท�ากรรมฐาน ท�าได หรอไปเดนจงกรม ท�าได คอบาง

19ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

คนคดวายงไงนงกตองนง แตถานงงวง นงจตใจสะลมสะลอ จตใจ

ไมเบกบาน คอนงเทาไหรก ดอยางไกมนกนงฟกไขเทาไหร หลาย

ชวโมง แลวไมเหนเกดสมาธเกดปญญาสกท ถานงไมมหลกการใน

ธรรมะมนกจะไมไดผลอะไร นงกไดนงละ แตวาไกกนง เปดกนง

หมากยงนง เรากไมไดแตกตางจากสตวอนๆ เราเปนสตวมนษย

แตเรามโอกาสทจะปฏบตธรรม เรากท�าใหเปนมนษยทมธรรมะอย

มนษยทฝกฝนใหไดมสตปญญา

แตถาหากวาลองแลว พระพทธเจาอนญาตใหกลบไปนอน

ทานสอน ท�าอยางนๆ ไมส�าเรจ กท�าอยางนๆ กตามทอาตมาแนะน�า

แตถาหากวาไมส�าเรจอะไรสกอยาง กกลบไปพก

แตวาพกกมหลกการเหมอนกน ไมใชวากลบไปปลอยเลย

เรานอนตะแคงขวาแลวกตงสตไว เมอไรเราไดพกผอนหายงวงหาย

เหนอยแลวจะไดลกขนภาวนาตอ

ผฟง : ขณะปฏบต เกดเวทนากบรางกายควรท�าอยางไรด ควร

อดทน หรอเปลยนอรยาบถเจาคะ

พระอาจารย : คอ มเวทนาเวลานงสมาธกตองถอวาเปนเรอง

ธรรมดา ทวาเวทนาคงกไมไดหมายถงสขเวทนา กคงจะหมายถง

มทกข ทกขเวทนา มนเจบมนปวด คอถาหากวาเรามทกขเวทนา

มาครอบง�า พอไดมเวทนาเกดขน กตองยอมพจารณายอมด ไมใช

วาเจบปวดนดๆ หนอยๆ เรากเกดความอดอด อยากหนอยากลก

อยากแกไขทนท มนเปนเรองธรรมดาทเราตองเกดความเขาใจ

พระพทธเจาสอนวา สงทในสามญลกษณะ คอ อนจจง

ทกขง อนตตา ซงเปนพนฐานของการเกดปญญา คอทกอยางมนม

20 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

สงทบง ในสงทบงไมใหเราเหนทกขอยางแทจรง ไมใหเราพนความ

ทกข คอ เราเปลยนอรยาบถ นกเปนสาเหต คลายๆ วาไดความทกข

มเวทนาเกดขน มทกขเวทนากไมยอมด ไมยอมศกษาไมยอมสงเกต

อยางใกลชดอยางถถวน เลยไมสามารถทจะพนได ถามทกขเวทนา

เกดขน เรากตองคอยสงเกตคอยพจารณาคอยดไวกอน

แตถาหากวานงไปสกระยะหนง คอโดยทวๆ ไป ถาเราไม

หวนไหว ถาเรายนยอมทจะด มนกไมคอยครอบง�าจตใจเทาไหร

กเปนเพยงแคเปนเวทนา มนเปนความรสก ถาเราไมกลวและไม

เกลยดมน มนไมท�าใหจตใจของเราหวนไหวอะไร มนไมไดเปนศตร

เรา แตอนนนพดถงทวๆ ไป

แตวานานๆ ไป ทกขเวทนามนกเพมขนๆ ถาหากวาจตใจ

ของเราไมไหวแลวจรงๆ แลวกเรมเศราหมองเพราะทกขเวทนา เราก

ตองตงสตไว คลายๆ วารบร และยอมรบวาจตใจของเราไมสามารถ

ทจะรบเวทนาอนนได และเรากยอมเปลยน ทวายอมเปลยนนนเราก

ตองตงสตไวและคอยเปลยน จะเปนการพลกอยางเดยวกได หรอจะ

ลกจากการนงเปนการยนกได หรอจากการนงเปนการเดนกได แต

วาตองคอยๆ ท�า ประคบประคองสตตลอด จะเปนสวนทท�าใหเรา

เขาใจในเวทนาและในจตใจทมความอยาก มความหวนไหวมความ

ปรารถนาทอยากจะไดความสข ไมอยากจะไดความทกข ถาเรา

เขาใจในตวน เราจะไมคอยเปนทาสของทงสขเวทนาทงทกขเวทนา

เปนเรองทเราตองยอมศกษา เพราะวาเราเปลยนจากทกขเวทนา

มนกไมใชวาเราพนอะไรมากมาย

เชนเรานงแลวเราเจบปวด เรากลกขนมายน ยนมนก

ยนสกพกหนง มนกปวดเหมอนกน ไมใชวามนหาย มนเปนของ

ทอยในรางกายของเราตลอด หรอเราเดน เดนมนกทกขเหมอน

21ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

กน นานๆ ไปมนกทกขเหมอนกน มนหนไมพน มนเปนสวนทเรา

จะคอยศกษา คอยสงเกต คอยยอมรบวา ทกขเวทนาเปนอยางน

สขเวทนาเปนอยางน จตใจทมความอยากเพราะทกขเวทนา สข

เวทนา หรอเวทนาทเปนกลางๆ คอไมทกขไมสข ปญหาไมไดอย

ทเวทนา ปญหาอยทตณหา ตณหาคอความอยาก อยากไดหรอ

ไมอยากได เปนเหตใหเรมมการวพากษวจารณ ตวเวทนาเองมน

กสกแตวาเวทนา มนตองม

ถาเราเกดมายงไงกตองมเวทนา ไมมใครหนใหพนได

พระพทธเจากตองมเวทนา พระอรหนตทงหลายกตองมเวทนา

ทงทกขทงสขทงเฉยๆ แตวาผมปญญาหรอผทเปนผปฏบตฝกหด

ฝกฝน จะตองเปนผสงเกตดวา จตของเราเปลยนแปลงอยางไร

เวลามเวทนาเกดขน เพราะตวนเปนตวทท�าใหเราทกข ท�าใหเรา

อดอด ท�าใหเราตนเตน ท�าใหเราวนวาย ท�าใหเรามความสบาย

หรอไมสบาย มนขนๆ ลงๆ ไมใชเพราะเวทนา แตวาเพราะการ

เคลอนไหวของจตทเกดขนโดยเวทนาเปนเหต นมนเปนคนละขน

ตอน ซงผมปญญาจะตองรจกแยกออก

ผฟง : เคยไดยนวานงสมาธแลวสงบ เหนอยางนนเหนอยางน แต

ไมเคยไดยนวาเดนจงกรมแลวสงบ อยากกราบเรยนพระอาจารยวา

เดนจงกรมแลวสงบเปนอยางไร

พระอาจารย : เดนจงกรม แลวไดเกดความสงบ ม ไมใชวาไมม

เดนจงกรมแลวเกดการหลดพนกยงม คอทกอรยาบถ จะยน จะเดน

จะนง จะนอน กสามารถทจะเกดสมาธ สามารถทจะเกดปญญาได

ทงนน และการเดนจงกรมยงโดยเฉพาะในสายวดปามกจะใหความ

22 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

ส�าคญกบการเดนจงกรม หลวงพอชากด หรอสายของหลวงปมนกด

สายวดปากมกจะใหความส�าคญกบการเดนจงกรม คอ ดงายๆ ถา

เราไปเยยมวดปาทไหน หรอยกตวอยางวดปาอภยครของอาตมาเอง

เวลาสรางกฏ ไมใชเพยงแตสรางกฏ ถาจะเรยกวากฏสรางเสรจ

ตองมทเดนจงกรมพรอม คอถาหากวายงไมมทเดนจงกรม คลายๆ

วากฏยงสรางไมเสรจ มนยงไมบรบรณ ยงไมสมบรณ การทมทเดน

จงกรม เรากใหความส�าคญ แลวหลวงพอชาทานกจะท�าอยางนน

มอยครงหนง ทานไปเดนตรวจดภายในวด แลวทานกมา

ตกเตอน มาวาพระ ทานกพดในลกษณะวาเดยวนการปฏบตของ

เราคอนขางจะยอหยอน ดแลวมความละเลยในการปฏบต เครอง

วดของทานคออะไร คอเดนไปดเหนทางเดนจงกรมของบางองคไม

ไดกวาดไมไดเดนประจ�า บางทไมมรอยของพระทเดนจงกรม ไมม

รอยมนษยเลย มแตรอยหมา ทานไปวาพระ ยกประเดนขนมา ทาน

จะดพระขยนหรอไมขยน คอถาหากวาไมเดนจงกรมกถอวาไมขยน

ไมใชวาก�าลงปฏบตอยางถกตอง การเดนจงกรมจงเปนเรองส�าคญ

แมแตพระพทธเจาเอง เวลาทานพดถงอานสงสของการเดน

จงกรม คออยางหนงกสรางขนตความอดทน อกอยางหนงกสราง

ความเคยชนกบการเดน ซงชวยในการออกก�าลงกาย และท�าให

เวลาจ�าเปนตองเดนทางไกลกจะไมเหนอยและไมเกดปญหาอะไรขน

แตอกประเดนหนงททานยกขนมา คอ สมาธทเกดจากการ

เดนจงกรม จะเปนสมาธทมนคง นนเปนประเดนทพระพทธเจา

ระบไวในพระสตร ความสงบทเกดจากการเดนจงกรมม แตกคนละ

ลกษณะของการนง เพราะตองมการเดนไปเดนมา แตเราเดนไปเดน

มา ตวทส�าคญคอตงสตไว เวลาสตตอเนองจตสงบ จตมผรอยางไม

23ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ขาดสาย จตสงบ เพราะวาบางครงเวลาเราวดความสงบ เรามกจะ

วดโดยอารมณแทนทจะวดโดยสภาพของจต นมนเปนเรองทตอง

คด เชน เราอยในสถานททสงบพอสมควร ไมไดมอะไรมารบกวน

กพอจะไดมอารมณทไมถกกระทบ อารมณกคอนขางจะสงบ แต

อารมณกสามารถทจะเปลยนแปลงอยางรวดเรว แตวาสภาพของ

จตทมสตทตอเนอง และสตทคมครองจตไว สภาพของจตนน จะ

เปนสภาพทมผรตดตามอยตลอด จะมอารมณคอมการกระทบจาก

ภายนอก สภาพของจตจะยงมนคงและเบกบานอย เพราะมสตตอ

เนอง เลยจะมความสงบ ถงจะมการเปลยนแปลงของสมผส จะ

ไดยนอะไรไดเหนอะไรมนกคอความสงบ กจะคอย…คอมนเปนค

กบจต มนทงสภาพทงอารมณ แตถาเราอาศยเฉพาะอารมณของ

ความสงบ มนยงไมแนหรอก เดยวเปลยนแปลงไปงาย ความสงบ

ทเกดจากการเดนคอนขางจะมนคง

แตละองค แตละคน จะมความถนดคนละดาน อยางทเปน

ตวอยาง ทคอนขางจะชดเจน อยางหลวงปขาวทานสนไปแลวละ

แตกอนทานอยทวดถ�ากลองเพล จงหวดอดรฯ ปฏปทาของทาน

คอ ทานจะเดนจงกรมเยอะ ฉนเสรจทานกจะเดนจงกรม กราวสก

๓ ชวโมง จงไปพกผอนกลางวน พกผอนกลางวนสกหนอย ทานก

ออกไปเดนจงกรมอกสก ๓ ชวโมง แลวกเรมเยน ทานกไปกวาด

ลานวด สรงน�า ฉนน�าปานะ แลวกเดนจงกรมอกสก ๓ ชวโมง

จงจะนงสมาธ ทานถนดในการเดนจงกรม และขยน กเปนพระท

หลวงปมนเองทานกยกยองสรรเสรญวา ทานไดประสบความส�าเรจ

ในการปฏบต ทานหมดกเลสตงนานแลว อนนนกสงบ

24 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : การนงสมาธ ชวงทลมหายใจออนลง สตมกจะหลด แลว

มความคดตางๆ เกดขนมากมายหลายเรองราวไมร สนสด จะท�า

อยางไรเพอประคองสตไวใหได

พระอาจารย : เราตองใหความสนใจกบความรสกของลมหายใจ

เขา ลมหายใจออก เราตองมความสนใจกบสภาพของจต คอเรามง

ทจะไดความสงบความออนโยน พอเราเรมจะไดกมกจะเกดความตน

เตน และมนกปรง เพราะวาก�าลงจะไดสงทปรารถนา คอมนคดใน

แง เออ มนอยากได มนอยากใหเปนอยางน มนคดนอกออกจาก

ประสบการณในขณะปจจบน เราตองกลบมาทขณะปจจบนจรงๆ

ความรสกของรางกายเปนยงไง ความรสกของลมหายใจเขา ลม

หายใจออกเปนยงไง สภาพจตใจเปนยงไง เรากคอยก�าหนดแลวก

ปลอย ก�าหนดแลวกปลอย แทนทจะตงความหวง ตงความปรารถนา

วาจะไดความสงบอยางน พอไดออนโยนสกหนอยหนง และเรมจะ

มความเบาขนมา มนกตนเตน เพราะวาก�าลงจะไดสงทตวเองอยาก

ปญหาคอความอยาก

มโยมคนหนง เขาถามหลวงพอชา เวลานงสมาธแตละครงๆ

พอเรมสงบ มนไมคอยสงบจรงๆ สกท มนมการคดการนกเกดขนมา

อยากใหมนสงบกไมสงบสกทละ หลวงพอชาทานตอบสนๆ “อยาก

กบไดกนแลวละ” อยากกไมไดกน คอมความอยากเมอไหรกไมได

กนอะไรแลว คออยากกไมไดประสบความส�าเรจ อยากทจะไดกไม

ไดตามทเราปรารถนานน ปญหาอยทความอยาก เราตองท�าโดย

ความพอใจ แตอยาใหเปนเรองความอยาก เรากท�าในปจจบนน

เราฝกใหมสตในเวลาน ฝกใหมการรเทาทนอารมณในเวลาน อยา

25ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ไปตงความหวงจนเกนไป อยาไปตงกฎเกณฑอะไรมากเกนไป เดยว

มนจะไมไดกน

ผฟง : ท�าอยางไรเราจะมจตทใหความเมตตากบทกคนได ไมใช

เฉพาะบคคลทเราชอบ แตรวมไปถงบคคลทเราไมชอบและไมถก

ชะตาดวย จะท�ายงไง

พระอาจารย : การทจะไดมเมตตาจต อยางหนงเราตองเหนคณคา

ของการมเมตตา เพราะถาเราไมเหนคณคาของการมเมตตาคอความ

เอออาร มความเออเฟอตอทงตวเองกด ทงสรรพสตวทงหลายกด

มนกยากทจะเกดขน เราตองเหนคณคาเสยกอน เราตองเหนโทษ

ในการไมม เพราะเวลาทจตใจของเราปราศจากเมตตา คอเวลาเรา

มความขดเคองกด มความไมพอใจกด มแรงโทสะกด หรอแมแต

ความหงดหงดร�าคาญกด คอจตใจของเรามนอดอด มนคบแคบ

หนอยหนง แตถาเรามเมตตา จตของเรามนกวางขวาง มนเทยบ

กนไมได มอะไรเรากไมหวนไหว เพราะวาจตใจของเรามนมความ

กวางขวาง รบอะไรไดโดยไมหวนไหว และไมดถก เรากไมร�าคาญ

กบอะไร แตถาจตของเรามนเหลอหนอยเดยว เดยวกร�าคาญ เดยว

กอดอด เดยวกรสกเศราหมอง ดแลวมนกมโทษจรงๆ เราเหนคณ

เหนประโยชนในการฝกใหมเมตตาจต

เราเหนวาการมเมตตาจต กเปนสวนทมคณคามาก เราก

ตองใหก�าลงใจกบตวเองทจะท�าเมตตาจตขนมา พระพทธเจาเหน

ความส�าคญของการมเมตตาขนาดทวา พระพทธเจาบอกวา ถา

หากวาโจรมาจบเรา และกเอาเลอย และกก�าลงจะเลอยขาเลอย

26 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

แขน เราทงเมตตาจตเกดโทสะ เกดความไมพอใจ มนกไมเปนศษย

ของทาน อนนสดโตงจรงๆ นะ เรองท�ายาก แตวาเปนเรองทนา

คด เพราะวาคอทานใหความส�าคญกบเมตตาจตอยางมาก คอถา

ผมเมตตาและก�าลงจะรกษาธรรมะของทานไว เวลาไหนทเราเกด

ความไมพอใจ เกดความร�าคาญ เกดความหงดหงด เกดโทสะขน

มา เกดความจองเวรขนมา เรากไมไดอยกบธรรมะของพระพทธเจา

เลย กเปนเรองทนาสงสารตวเอง นาสงสารวา เออ เรากไดเกดมา

พบพทธศาสนา มโอกาสทจะปฏบตตามค�าสงสอนของพระพทธเจา

และเราไมเอา เหมอนกบเราไปแลกของเนากบของด เรามของด

เราไปแลกเอาของเนาแทน กเปนเรองนาเสยดาย เรากตองใหก�าลง

ใจกบตวเอง เมตตา พระพทธเจาใหคณคามาก

ผฟง : การทหามอานเขยนหนงสอ หรอจากการจดบนทกประจ�า

วนในขณะปฏบตธรรม เพราะอะไร

พระอาจารย : คอโดยปกต เชนการอาน ถาหากวาไมไดเปนเรอง

ของธรรมะจรงๆ คอเรามเวลานอย กอยากใหเวลาเฉพาะกบการ

ภาวนาการปฏบต เพราะวาจตของเรามนชอบหาเรอง มนจะเกงาน

เรามงานท�าแลวเรากหน แทนทจะฝกใหมสต ฝกใหมปญญา ฝก

ใหเรามความสงบ เรากไปอานเรองอนใหจตมอะไรท�า ทไมตอง

ไปเกยวของกบตวเอง เรากกลบมาศกษาภายในตวเราเองจะดกวา

เพราะแมแตการเขยน เราจะเขยนเรองอะไร มนมกจะเพอ

เลาใหคนอนฟงหรอส�าหรบตวเราเองในอนาคตโนน เรากไมไดกลบ

มาดตวเองและจตใจในเวลาน ในปจจบนน เลยเปนสวนชวยใหเรา

อยในการปฏบตในการภาวนา ในการประคบประคองสตและปญญา

27ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ไวอยางตอเนอง เพราะวาทจรง ๗ วนกแปบเดยว ไมนาน อยาง

วนนเราจะยงรสกวา โอ มนอกนาน จะรอดหรอเปลาหนอ ๗ วนน

แตวาใกลถงเวลาจะออกหรอเวลาออกแลว แหม แปบเดยว หมด

แลว เพงก�าลงจะเรมสงบ เสยดาย ๗ วนมนหมดแลว ทกสงทก

อยางทชวยใหเราประคบประคองในการฝกสต กเปนสงทเปนการ

สนบสนนการปฏบตการภาวนาของเรา

ผฟง : การทเราตองกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ จะถอวา

ผดศลขอเสพของมนเมาหรอไม

พระอาจารย : มนตองดกรณ มนเรองเปนยา เพราะวาบางคน

กเลยจากการเปนยา มนกลายเปนเรองตด แลวกนาเปนหวง

ยาคลายเครยดกด ยาส�าหรบนอนหลบกด บางครงตองอาศยอยก

จรง เพราะเรายงไมสามารถรบสถานการณไดหรอแกไขโดยอาศย

ตวเองกอน แตวานานๆ ไป คอฤทธของยามนกมกจะใหเราตด

อยแลว และมนกเปนสวนทเรากตองคอยสงเกต แลวคอยหาทาง

ทจะรสาเหต เอะ ท�าไมเรามความเครยด ท�าไมเรานอนหลบไม

ได เราแบกอารมณอะไรไวบาง เราทกขเรองอะไรบาง เรามความ

เศราหมอง เรามความเครยดเพราะอะไร บางครงมนทกขจนเกน

ไป เราตองอาศยกจรงอย แตวานานๆ ไปเราตองเปนผแกทสาเหต

ทแทจรง ไมใชแกเฉพาะอาการ เพราะตราบใดทยงไมเจาะเขาไป

หาสาเหตจรงๆ มนกอยในใจของเรา มนกยงไมหาย หรอบางทมน

หายพกหนง แตมนกกลบมางาย เพราะวาเรายงไมไดศกษาและยง

ไมเขาใจชดเจนเทาทควร

28 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ในขณะนงสมาธ ถาเกดปวดศรษะมากๆ ขนมา สมควรจะ

รบประทานยาหรอไม

พระอาจารย : มนกตองดบางคน บางคนกปวดมากทเดยว พด

ส�าหรบทวๆ ไป ถาเปนอยางมากๆ บางทกตองอาศยอย แตวาพด

ทวๆ ไป ถาปวดศรษะแลว อยางหนงกตองดทสาเหตอกเหมอนกน

ถายอมด เพราะวาบางครงปวดศรษะ มนเกดจากอะไร พดถงโดย

มากมนกเกดจากความเครยด ความเครยดมนเกดจากอะไร เราก

ตองคอยด การอมและเกบความเครยด เราท�ามากนอยแคไหนจง

ไดเกดการปวดหว หรอมนเปนอกสวนหนง สาเหตของการเกดการ

ปวดหว บางครงมนกเกดจากความผดปกตของรางกาย

ยกตวอยางงายๆ อาตมาเองสก ๓-๔ ปทแลว กจะมอาการ

ปวดหวอยเรอย เราไปหาหมอ ไมใชหมอแผนปจจบน หมอแมะ

แลวเขาบอกเราฉนน�าไมพอ น�าธรรมดาๆ พอฉนน�าเพมขน หาย

กแปลกดเหมอนกน บางครงเราไมสงเกตความสมดลของรางกาย

เรากตองคอยพจารณาคอยด หรออาศยผอนชวย แตถาหากวามนม

อาการยงไงมนกตองมสาเหต ไมใชวามนไมมสาเหต เรากตองยอม

ศกษาด การสงเกตจะเปนเรองอารมณกด หรอรางกายของเราเอง

กด เรากตองคอยแกไข ถาเราสงเกตอยางดแลว พดถงทวๆ ไปก

ไมคอยจ�าเปนตองทานยาเทาไหร แตมบางคนทเรอรง บางครงก

จ�าเปนเหมอนกน และบางครงกหาสาเหตไมเจอ

อยางอาตมารจกพระองคหนง เปนโรคปวดหวประจ�า ไปหา

หมอทไหนกหาสาเหตไมเจอ ทานเองกดๆ กไมแนใจนะ แตไมนา

จะเปนคนมความเครยดประจ�า แตทานคอนขางจะเปนนกปราชญ

ท�างานกหนกเหมอนกน แตดๆ ไมใชปวดนดๆ หนอยๆ ปวดขนาด

29ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ท�างานไมไดเลย บางครงในทสดเรากโยนวา มนกระทบ มรางกาย

กระทบ เรากดแคนเรากคอยประคบประคองเทาทจะท�าได

พระพทธเจาเวลาทานยกปจจย ๔ ส�าหรบพระ มนกไมใช

เฉพาะนกบวช ส�าหรบญาตโยมกเชนเดยวกน เสอผา อาหารการกน

ทพกอาศย ยารกษาโรค ถามโรคและมยาทจะทานได พระพทธเจา

กไมไดหามหรอก แตขอใหเราเปนคนทศกษาและยอมสงเกตเพอให

เราอสระทสด เราไปไหนไมตองแบกอะไรมากนก จะเปนอาหาร

กด บางครงพระไปธดงค โอย พะรงพะรงมาก แบกอะไรไวเยอะ

ไปธดงคยงตองเอาหมอนไปดวย เอาครกไปดวย คลายๆ วาหวง

ไปทกอยาง ยาเปนถงๆ อยางนแหละมนล�าบาก เราท�าใหเรางาย

ทสดๆๆ เรามความรเรองเขาใจ ทงจตใจทงชวต มนกงายขน มน

ปลอดโปรง มนเบา

ผฟง : ขณะเดนจงกรม ควรบรกรรมวาพทโธหรอไม และควรเดน

ชาๆ หรอไม และจ�านวนกาวทเหมาะสม

พระอาจารย : การเดนจงกรมจะใชพทโธกได ไมใชกได เหมอน

กบเวลานงสมาธดลมหายใจเขาลมหายใจออก จะก�าหนดพทโธกได

ไมก�าหนดกได แตวาขอใหตงสตไว ถาพทโธชวยใหเรามสตอย ใช

ไปเหอะ ถาหากวาพทโธกรสกวาไมไดชวย บางทมนท�าใหจตของ

เรามการคดนกเกดขนกได เรากเวนไวกอน แตวาใหมการตงสต

ไวทการเคลอนไหวของรางกายกบการสมผสทเทา การสมผสของ

รางกาย ตวการก�าหนดการตงสตจงเปนเกณฑ จะเดนชา จะเดน

เรว กตองอาศยสตเปนเกณฑ ถาเราเดนชา มนกได เดนเรว ได

คอมนไมอยทวธการ มนอยทวาเรามสตอยในปจจบน สงทเราท�า

30 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตทเรามกจะสอน คอเราเดนกเดนชาๆ คอวาชากวาปกต

สกหนอย แตไมชาจนเกนไป เรากกาวประมาณ ๑๕-๒๕ กาว แลว

แตสถานท ถา ๑๕-๒๐ กาว เรากเดนชาๆ หนอย เพราะวาสถาน

ทจ�ากด ถา ๒๕-๓๐ กาว เรากเดนเรวขนสกหนอย เพราะเราม

สถานททเกอกล เรากดสถานท

แตยงไงกควรจะเดนชากวาปกตสกหนอย เพราะวาเราเดน

อยางปกต เดนไปเดนมาเหมอนกบปกต จตมนกคดนกเหมอนกบ

ปกต เราท�าใหมนชาลงสกหนอย เพอเราทนความรสก ทนความ

คดนก เพอไมใหจตมนออกไปเรวจนเกนไป เลยเปนสวนหนงของ

การเดนทเรากตองคอยสงเกต สถานท วธการ ไมใชวามวธการท

ถกทสด แลววธอนใชไมได แตวาขอใหเราเดน ใหเราเคลอนไหว

อยางผมสต อยางนมนกเพยงพอแลว

ผฟง : ขอกลบเขาไปค�าถามแรก พระอาจารยชวยอธบายทบทวน

วธการเดนจงกรม นงสมาธ รวมถงการเจรญสตในขณะรบประทาน

อาหาร หรอแมกระทงการอยในหองนอนอกครงหนงครบ

พระอาจารย : ในสตปฏฐานสตรทพระพทธเจาสอน ซงเปนหลก

ของการฝกจตหรอการภาวนา ในพระพทธศาสนา พระพทธเจา

จะสอนใหเรามสตทกอรยาบถ ไมวาจะยน จะเดน จะนง จะนอน

ไมวาจะกาวหนาถอยหลง จะพดคย จะรบประทานอาหาร แมจะ

เขาหองน�า ทกอยางเราอาศยการฝกใหมสตอย ยงโดยเฉพาะใน

เวลาทเราเขามาสถานทอยางน เรากควรทจะถอโอกาสใหเราฝก

สตอยางสม�าเสมอ เวลาเราเดน ทจรงอาตมาเดนใหดสกหนอยกด

31ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เวลาเราลกขน เรากพยายามใหมสตอย พอเราถงททเรา

เรมตนของการเดน เรากประคบประคองรางกาย แลวกเอามอไว

ขางหนาเราอยางน สงเกตดรางกายของเราวาเราเครยดมย เราตง

มย เพราะวาบางครงเราจะเดนจงกรม มนกยงเครยดอย แตเราก

ตองปลอยรางกายใหสบาย ปลอยไว เรายกขาขนมา เรากใหรจก

การยก ใหรจกการเคลอน ใหรจกการสมผส ใหรจกการเคลอนไหว

ขางหนา และยกขนมาอยางน เรากรการเคลอนไหว เรากร เรา

กสมผสทเทาของเรา เราไมตงไมเครยด เราอยสบาย เราสมผส

รางกายเรา อยกบการเคลอนไหว ใจของเรากจะคอยสงเกตการ

สมผส เวลาใจของเราคอยสงเกตการสมผส นคอการตงสต เราก

เดนชากวาปกต แตวาแตละคนบางทเรากเคยฝก มนกมหลายวธ

ของการเดน อยางทอาตมาพดเมอตะก ไมใชวาเรามวธทถกทสด

แลววธอนใชไมได แตเรากคอยดวาตวเราเองจะถนดยงไง และวธ

ไหนทชวยใหเรามสต เพราะบางทกเดนชาๆ ชามากเลย กวาจะ

ไดยกขนมา กวาจะไดเคลอน มนก�าหนดทกขณะของการเดนหรอ

การยก การกาว มนกใชไดถามสต ถาเราเดน แมจะเดนเรวสกนด

กยงได ถามสต

ยกตวอยางงายๆ หลวงพอชาเวลาทานสอนเรองการเดน

จงกรม ทานจะสอนใหเดนชาๆ หนอย ชากวาปกต แตเวลาทาน

เดนจงกรม ทานจะเดนเรว เลยพระถาม เอ ท�าไมเปนอยางน สอน

อยางหนง ท�าอกอยางหนง หลวงพอพด โดยทวๆ ไป จ�าเปนตอง

อาศยการเดนชาหนอย เพราะวาชวยใหจตใจมสตเทาทนอารมณ แต

ทานพด ส�าหรบเราเอง สตกคอนขางจะดแลว เรามกจะนงรบแขก

และท�าอะไรเยอะแยะ นงนาน มโอกาสเดนจงกรม เรากอยากเดน

32 ๑๗ ธนวาคม ๒๕๔๙

เรว มนรสกวากระปรกระเปรา สบาย แลวจตมนกเบกบานด มนก

ตองแลวแตกรณ แลวแตบคคล เรากตองด แตสงเกตด เชน เราอย

ในสถานทปฏบต ถาเรามทเดนจงกรม คนอนเขาก�าลงเดนชา แลว

กมคนหนงเดนเรว พบพบๆๆ มนจะเปนการรบกวนคนอน คอเรา

กตองสงเกตดรอบตวเรา ถาเปนการรบกวน คอมนตองสอดคลอง

กบคนอน ไมใหเปนการกระทบอารมณของผอนดวย จงจะด ตอง

คอยสงเกต

เวลาเราถงปลายทาง เรากหยด แลวกรวา เออ มนถงเวลา

หยด เรากตงสตไว เลยวกลบ แลวกตงสตไว เออ เราจะเดนกลบ

คอ รตวตลอด เพราะบางครงเราเดนกลบไปกลบมา จตมนกคด

กลบไปกลบมาเหมอนกน มนไมหยด ในการทหยดในปลายทางมน

เปนโอกาสทจะหยดและสงเกตจตอยในปจจบนนมย จตอยกบการ

เดนจงกรมมย จตอยในสงทเราควรสงเกต ควรพจารณามย คอ

รางกายหยด เพราะมนถงสดทาง แตเปนโอกาสทจะดวาจตของเรา

หยดดวยหรอเปลา ถาเราตงสตใหม แลวกคอยเรมเดนกลบ มนก

เทานการเดนจงกรม กกลบไปกลบมา เปนโอกาสทฝกสตตงสตไว

การนงสมาธ การเดนจงกรม คอเราตองเขาใจวาเราก�าลงฝก

ใหเรามผรไวในใจของเรา นเปนแกนของการปฏบตของการภาวนา

การยกผรเขามาสจตใจ จะนงสมาธ จะเดนจงกรม จะท�าวตรสวด

มนต เดยวสกพกหนงเราท�าวตรสวดมนต เรากตงผร ตงผรอยททา

นงของเรา เวลาเรากราบ หรอเรานงคกเขาขน เราตงผร ไว ตงสต

ไวทรางกายของเรา เราสวดมนตเปลงวาจา เรากตงสตไว เราตงสต

ไวทลมหายใจเขา ลมหายใจออก ตงสตไวทเสยงของเรา การสวด

มนตเปนโอกาสทฝกสตเชนเดยวกน สวนหนงของการสวดมนต คอ

โดยปกตบางทคนสวดมนตคออาศยการออกเสยง แตวาการสวดมนต

33ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

คนทสวดมนตเกง ไมจ�าเปนตองอาศยการออกเสยงมาก อาศยการ

ใชหมาก ตองใชหวาคนรอบตวเราเสยงจงหวะเปนยงไง เสยงสง

เสยงต�าเปนยงไง บางครงเวลามการสวด คนทมเทในการสวดออก

เสยง แตวามนไมถกจงหวะกบเพอน มนไมถกเสยงกบเพอน อยาง

นกล�าบาก ไมคอยไพเราะเพราะพรงเลย กไมสงบ

แตถาเราสวดพรอมๆ กน เสยงเขากน มนกเปนสวนทได

รบความสงบ และไดรบความอมเอบพรอมกน ระลกถงพระพทธ

พระธรรม พระสงฆพรอมๆ กนเลย กเปนสข มนมก�าลงใจเกดขน

เพราะการสวดมนต เลยเปนการปฏบตเปนการภาวนาอกแบบหนง

ชวยใหจตสงบได

ผฟง : เชญทกทานกราบขอบพระคณทานอาจารยคะ

การนงสมาธ การเดนจงกรม

คอเราตองเขาใจวา

เราก�าลงฝกใหเรามผรไวในใจของเรา

นเปนแกนของการปฏบตของการภาวนา

สมาธทเกดจากการเดนจงกรม

จะเปนสมาธทมนคง

ตวทส�าคญคอตงสตไว

เวลาสตตอเนองจตสงบ

จตมผร อยางไมขาดสาย จตสงบ

สภาพของจตทมสตทตอเนอง

และสตทคมครองจตไว

สภาพของจตนน

จะเปนสภาพทมผรตดตามอยตลอด

35นวรณ

เวลาจตใจมนวรณ ทานเปรยบเทยบเหมอนกบล�าธารหรอ

หวยน�าทลงมาจากภเขา แตวามนลงมาจากภเขามนกลงมาอยาง

เชยวอยางเรว แตวามนมหวยนอยๆ หรอมททจะระบายน�าออก

ขางๆ มนระบายออกเรอยๆ เลยมนกไมคอยแรง เพราะมนระบาย

ออก กระแสน�ามนจะระบายออกอยเรอย ออกไปขางๆ ไมคอยม

แรงเทาไหรนก พระพทธเจาบอกวาอยางนแหละเปนลกษณะของ

จตใจทมนวรณ คอก�าลงของจตใจกจะคอยระบายออกไปขางๆ ออก

ไปนอกๆ ไมสามารถทจะมก�าลงเพยงพอ ไมสามารถมก�าลงทจะร

ประโยชนตน ไมมก�าลงพอทจะรจกประโยชนของผอน ไมมก�าลง

เพยงพอทจะทงรจกประโยชนตนทงประโยชนผอน และไมมก�าลง

เพยงพอทจะไดสมผสสงทเลศประเสรฐของการเปนมนษยคอความ

สงบและวมตตสข

สวนจตใจทไมมนวรณ พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนกบ

ล�าธารและหวยทลงมาจากภเขา แตวาไมมอะไรมาระบายออกขางๆ

ลงมาอยางรวดเรว เชยวมาก มก�าลง มอะไรทขวางหนากถกผลกไป

เลย ไมมอะไรทจะขวางหรอท�าใหออนก�าลงลงไดเลย นเหมอนกบ

นวรณ

๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

36 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

จตใจของเราทแกนวรณได จะเปนจตใจทมก�าลง จะมจตใจทไมม

อปสรรคเกดขนเลย ในเวลาจตนนมก�าลงมแรง มนกมก�าลงพอท

จะรประโยชนตน รประโยชนผอน รทงประโยชนตนทงประโยชนผ

อน และกรจกสงทเลศประเสรฐของธรรมะหรอสงทสามารถทจะได

ในฐานะทเปนมนษย หรอทใชภาษาบาลวา อตตรมนสสธรรม คอ

ธรรมะทเลศประเสรฐ หรอสงทนอกเหนอจากมนษยธรรมดา คอ

มรรคผลนพพาน หรอสภาพจตทสงบ เบกบานมาก แตตองมก�าลง

ถาหากวาจตของเรามก�าลงนอย กยาก เพราะวาเดยวกคดเรองน

คดเรองนน กลบไปกลบมา ขนๆ ลงๆ กบอารมณตางๆ

นวรณทพระพทธเจาไดแนะน�าอยาง กามฉนทะ คอความ

พอใจในกาม แตวาเรากตองเขาใจค�าศพทภาษาบาลทวากาม มน

หมายถงความเพลดเพลนยนดในสงภายนอกทงหมด ไมมความหมาย

แคบเหมอนกบในภาษาไทย ในภาษาบาลคอการเพลดเพลนยนดใน

รป ในเสยง ในกลน ในรส ในโผฏฐพพะ ในสงภายนอกทงหมด ม

จตใจทประกอบดวยตณหา ประกอบดวยความอยากได เวลาจตใจ

มความตองการสนองอารมณเพอไดความสนกสนานอยางนน มนก

ออนก�าลง จตมนไมมก�าลงเตมท

พระพทธเจายกเปรยบเทยบกบคนทตดหนสน คนทเปนหน

มนกตองมความหวงมความกงวล เมอไหรจะทวงหน และกตรงกน

ขาม ถาหากสามารถจะขจดหนใหเสรจสน ไมเปนหนใคร มนจะ

มความอมเอบภาคภมใจ จตใจจะมความสขไมตองเปนหนใครเลย

เวลาเราเปนหน เดยวคนมาทวงหน เรากอดอดล�าบาก เปนทกข

37นวรณ

พยาบาท ความไมพอใจ มความขดเคอง มอารมณของโทสะ

ประกอบดวย พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนคนทเจบไขไดปวย

รางกายไมสบาย เปนไข เรยกวามโทสะกเหมอนกบเปนไขจรงๆ

เพราะวารอน แรงโทสะรอน ไมใชวาจะสบาย แตถาหากวาเรา

สามารถทจะจดการกบความไมสบาย โรคทมาเบยดเบยน เราหาย

โรค เรากสบาย มความสข กเหมอนกน เราจดการเรองโทสะ หรอ

นวรณคอพยาบาท ถาเราจดการได มนกจะรสกมความสข สบาย

อมเอบ เพราะวาโรคมนไมเบยดเบยนแลว มอะไรเกดขนกไมเปนไร

อยางอาตมานกถงครงหนงทอาตมาเองไมสบาย เปนไขสง

มาตงนาน เปนโรคคลายๆ ไทฟอยด เปนไขสง ๔๐ กวา ตงเกอบ

๑๐ วน ล�าบากมาก วนทไขมนลด และเรารสกวาก�าลงหาย เอ

มนรสกสบาย ทงๆ ทมนไมไดหลบมาตงนานหลายวนแลว เพราะ

วาไขมนสง หลบไมได ปวดหวอยางแรง เรามน�าเกลอ หมอแทง

พลาด แทนทน�าเกลอจะเขาไปในเสนเลอด มนเขาไปในกลามเนอ

แตวาเราไดหลบเปนครงแรก ตงหลายวนแลว แลวไขกลด ตนขน

มาแขนบวมใหญเลย ดแลวหวเราะเยาะนะ ไมเปนไร ยงไงกไขหมด

แลว คอมนมความสข มอะไรเกดขนมนดแลวกไมเปนไร

นกเหมอนกน ถาเราสามารถทจะจดการเรองนวรณ คอ

โทสะ มอะไรเกดขน ปกตจะเกดความไมพอใจ เกดความรสกอารมณ

ฉนเฉยว มนกไมเกด มอะไรเกดขนกไมเปนไร เรากมเมตตาตอ

เขาได เรากไมเปนไร คออะไรๆ กไมเปนไรทงนน ถาเปนอยาง

นกมความสข จตใจสงบได ปญหาโทสะ ถาใหอภยไมไดแลว

38 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

เรอง ‘ไมเปนไร’ ไมตองพดถงเลย มแตจะโกรธเอาทงนนแหละ

แตอยางนจตใจสงบไมได

นวรณคอ ถนมทธะ ความงวงเหงาหาวนอน พระพทธเจา

เปรยบเทยบเหมอนกบเปนคนทอยในเรอนจ�า อยในคก คอ ตราบ

ใดทอยในคกไมสามารถทจะด�าเนนชวตอยางปกต ไมสามารถด�าเนน

ชวตทมความสขสบาย ไมรบรโลกภายนอกเลย รแตเรองทอยในคก

เรองทอยในเรอนจ�า

ความงวงเหงาหาวนอนกเชนเดยวกน คอความรและความ

รเรองมนแคบลงนดเดยว คดแตเรองท�ายงไงจงจะไดหลบได ท�ายง

ไงจงจะไดพกได ท�ายงไงจงจะไดหาทมดเขาไปนอนได อยางนรบร

มนนอยมาก ไมใชวาอยอยางสบาย

ถาหากวาเราสามารถทจะจดการเรองจตใจทชอบงวง ชอบ

ทจะมอารมณทสะลมสะลอไมเบกบาน ถาเราจดการได คอมนจะ

ปลอดโปรงมาก เหมอนกบคนทเคยอยเรอนจ�าเปนเดอนเปนป พอ

ออกมาจะมความรสกเบา สบาย จะมความสขมาก จะไดกลบไปส

โลกปกต จะไมอยอยางจ�ากดอยางคบแคบ จตใจทมความงวง ม

ความมดมนครอบง�า เปนจตใจทแคบ ไมปลอดโปรงเลย

แตการฝกหดจดการเรองนวรณกเปนสงทชวยใหเรามจต

ทปลอดโปรง เรากตองฝกใหเหนความส�าคญของการแกไขนวรณ

39นวรณ

เพราะวาถาเราแกไขได กอยางวา พอออกจากเรอนจ�าแลวกจะม

ความสข

อทธจจกกกจจะ คอ ความฟงซาน พระพทธเจาเปรยบ

เทยบเหมอนกบคนทเปนทาส คอตองรบใชคนอน ไมสามารถทจะ

ดแลตวเอง คอจะตองเฝาดคนอนตลอด เปนทาสเขา กคอในฐานะ

ทเราฟงซาน หรอเมอไหรเราฟงซาน มแตคดนคดนน คอเราไม

สามารถทจะดแลประโยชนสงสดของตวเอง เรามแตจะคดนกปรง

แตง เรองขางนอกบาง เรองคนอนบาง เรองตางๆ ทไมคอยเปน

สาระเทาไหร เหมอนกบเราเปนทาสของอารมณ ทาสของความ

นกคด ไมเปนผมความอสระเลย นกปฏบตถาเราสามารถทจะแกไข

ได พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนกบใครทเคยเปนทาสแลวไดรบ

ความเปนอสระ ผทไดรบความอสระ ไมจ�าเปนตองเปนทาส เขาก

จะมความสขความสบาย เขาจะมอสระของตวเอง ไปไหนท�าอะไรท

เปนธระสวนตว ทเปนประโยชนของตวเอง หรอเปนประโยชนของ

ผอนทตนเองพอใจทจะท�า กท�าไดทงนน กมความสข เปนเรองท

ท�าใหความสบายเกดขน ในการภาวนาเรากฝกหดใหพนจากอ�านาจ

ของนวรณ เรากจะเปนผมความสขมอสระเชนเดยวกน

การทไดนกถงนวรณคอ วจกจฉา ความลงเลสงสย

พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนกบคนทเดนทางไกลในททอนตราย

กตองมความหวงกงวล มความรสกสงสยกงขาวามอะไรเกดขนตอ

หนาเรา มอะไรทจะมาเปนอนตรายตอเรา จะถงไหม จะไมถง

40 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ไหม สงสยไปหมด อยางนไมเปนสข ไมคอยมความสบาย เวลา

เราสามารถทจะแกไขนวรณ กเหมอนกบคนทเคยเดนทางไกลแลว

กถงททปลอดภยแลวท มนคงแลว ไมตองหวง ไมตองกงวลแลว

จตใจทมวจกจฉากเชนเดยวกน คอจะสงสยไปหมดเลย แม

จะมการคดวเคราะห ถงจะคดถก มนกยงสงสยอย ไมมนใจในตว

เอง ไมมนใจในความรสกความคดของตวเอง กเพราะอ�านาจของ

นวรณคอวจกจฉา อยางนล�าบากมากเลย เพราะวาคอไวใจตวเองไม

ได สงสยแมแตวาพระพทธเจาสอนถกหรอสอนไมถก ครบาอาจารย

สอนถกหรอสอนไมถก ทานเปนผทบรรลจรงหรอเปลา เลยไมม

หลกเลย ถาหากเราอยอยางเปนผไมมหลก เปนทกขมากเลย เรา

จ�าเปนทจะแกไขเรองนวรณคอวจกจฉา ถาได เราจะเปนผทถงความ

ปลอดภย มความมนคงแลว และมความสข

ทเปนเรองทนาสนใจ คอการแกไขนวรณเปนเหตใหเกด

ความสข กอยางทอาตมาแนะน�าเมอวานในการภาวนาในการปฏบต

และกระบวนการของการภาวนา คอ ตองอาศยความสขเพอจะได

ความสงบ ไมใชวาจะบงคบจตใหสงบจงจะไดมความสข เพราะโดย

ปกตคนคดอยางนน ตงความหวงวาสงบเมอไหรจะมความสขจรงๆ

เราจะบงคบจตใหมนสงบใหได เพอจะไดรบความสขทตนปรารถนา

เลยมองขามวธการทจะท�าใหจตมความสข

ในเวลานเราไมเขาใจวา ถาตวเองท�าจตใจใหมความสขใน

ทางทถก จตจะสงบได นเปนเรองทคอนขางชดเจนนะ นวรณ ผล

ของการก�าจดนวรณคอจะมความสข ทบทวนเมอไรจะมความอมใจ

41นวรณ

จะมความพอใจ มความสขใจ เพราะไมมกามฉนทะมาครอบง�า ไมม

พยาบาทครอบง�า ไมมถนมทธะครอบง�า ไมมอทธจจกกกจจะครอบง�า

ไมมวจกจฉาครอบง�า ไมมสงทขดขวางตอคณงามความดของตวเอง

ไดเกดขน เราจดการไดกมความสข

เรากตองใหความสนใจกบการท�านวรณของเราใหเบาลง

ใหนอยลง ใหขาดออกจากจตใจของเราได ซงเรากตองมวธหรอ

เรากตองตงขอสงเกตบางอยางเชน ยกตวอยางงายๆ เราเพงไปรบ

ประทานอาหารกน รบประทานอาหารเพออะไร กเพอมก�าลงใช

ไหม ถาไมไดทานอาหาร ไมมก�าลง คอเปนการใหอาหารหลอเลยง

ก�าลงของตวเอง แตใหเราสงเกตด นวรณเราใหอาหารกบมนหรอ

เปลา ถาเราหลอเลยงนวรณไว เขากมก�าลง หรออยางถาหากวา

มสตวเลยง จะเปนหมากด แมวกด คอถาใหอาหารไว มนกกลบ

มาทกวนๆ เหมอนทวดอภยคร มกฎระเบยบอยางหนงทพยายาม

จะเขมงวดกวดขนกบคนทอยวด ถาหมาหรอแมวมาปรากฏ ไมให

อาหารมน เพราะพอใหอาหารมนกอย เราจะมหมาและแมวอยใน

วด เรากลายเปนเจาของเปนผเลยงสตว มนเปนอยางนนจรงๆ เรา

ใหอาหารมนกมา

นวรณกเชนเดยวกน เราใหอาหารกบมน มนกมาอยกบ

เรา เชน กามฉนทะ เราใหอาหารกบกามฉนทะ คอเรามความ

ยนดในสงทสวยงาม ยนดในรปหรอเสยง กลน รส โผฏฐพพะ ท

สวยงามนาชอบใจ พอเรามความยนด ตวนคออาหาร มนกกลบมา

มนเปนสวนทเราตองยอมใหเขาอดเสยบาง จะใหอดยงไง อยาง

หนงคอไมยนด หรอไมเพลดเพลนกบสงทนาชอบใจนาใคร แตอก

42 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

แงหนง บางทเรายกประเดนของความไมงามใหเกดขน เชน เรา

กพจารณาเรองอสภกรรมฐานหรอการดรางกายในลกษณะไมงาม

ดเกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ คอดผม ขน เลบ ฟน หนง คอ

แยกออกๆ ดแตละอยางๆ มนกไมนาเพลดเพลน ไมนายนด ไม

นาตนเตนอะไรเลย หรอเราดในลกษณะภายนอกวา ทกอยางกม

ความเสอมไปเปนธรรมดา เดยวกงาม เดยวมนกเปลยน

เหมอนกบสมยพทธกาล มพระองคหนงทบวชใหม พระ

สารบตรเปนอปชฌาย ทานกใหกรรมฐานตามรปแบบ กรปแบบ

อยางเราเหนในพธของการบรรพชาสามเณร คออยในพธของการ

บวช พอใหศลเสรจกใหกรรมฐาน คอ ผม ขน เลบ ฟน หนง เรา

กทบทวน เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ, ตโจ กลบไปหา เกสา

กเปนการใหกรรมฐาน กเปนรปแบบตงแตสมยพทธกาล พระ

สารบตรทานกใหกรรมฐานอยอยางนน

พระบวชใหมทานกไปนงสมาธไปภาวนา จตกไมสงบ ทาน

กลบมาถามพระสารบตรวาจะท�ายงไงด เอากรรมฐานไปใช จตกยง

ไมสงบ เลยพระสารบตรใหก�าลงใจวาไมใชปบปบจตจะเปลยนทนท

จะสงบรวดเรวอะไรมากนก กลบไปพจารณาตอใหมนละเอยดถถวน

หนอย กกลบไปภาวนาไปปฏบต จตไมสงบเลย กเกดความคดในใจ

วาเราเปนคนอาภพ มวาสนานอย จะเปนนกบวชกคงจะไมส�าเรจ

อะไรสกอยาง สกดกวา กไปลาสกขากบพระสารบตร พระสารบตรก

สงสารเลยพาไปกราบพระพทธเจาและกเลาใหฟง พระพทธเจาทาน

กมญาณพเศษของทาน ทานกสามารถทจะดเบองหลงของแตละคน

วาสนา นสย ทสงสมไว กไดดวาคนนคอในชาตน อาชพ เขาเกด

43นวรณ

ในตระกลของชางทท�าทอง เขาชอบท�าของละเอยด ของประณต

ของสวยงาม แลวกเกดมาหลายภพหลายชาต เขากเปนชางท�าของ

ประณต เลนกบของงามๆ อยตงนาน พระพทธเจาเหนวา คอจต

ไมพอใจกบอสภะ ทานยกดอกบวสวยๆ งามๆ ทคนมาถวายทาน

นดอกบวสวยๆ งามๆ น เอาไปใชเปนกรรมฐานนะ ใหจตใจเพง

พนจเพอใหใจมการรวมอยในสสนของดอกไมน

พระทานกมก�าลงใจวา พระพทธเจาใหขอธรรมะพเศษและ

ใหก�าลงใจ กไปภาวนา ไมนาน คอมความพอใจกบกรรมฐานอยาง

หนง และมก�าลงใจจากพระพทธเจาอก กอมเอบ จตใจกเรมสงบ

เกดความเยอกเยนภายในจตใจ แตกคอยเพงพจารณาไป เรมจาก

เชา ดๆ ตอนเยนมาดอกไมมนกเปลยน มนเรมเหยว เรมไมงาม

แลว สสนมนกคอยจาง สด�ามนเขามา มนเรมหดเหยวอย จงได

พจารณาในความไมงาม ไดเหนความไมงามในสงทงามอย อารมณ

ทเกดขนวา เออ ยงไงมนกไมงาม และกไมเทยงดวย เลยไดเหน

ความจรง จตเกดทงความสงบและไดเหนธรรมะดวย ท�าใหไดเกด

ความเบาบางของนวรณและเหนความจรง ในทสดมนกไมมอะไรท

งามอยในตวของมน

การพจารณาหรอยกประเดนของความไมงามขนมาเปนสงท

ชวยใหเราถอยออกจากกามอารมณ กามฉนทะ ความพอใจในกาม

เวลาเราสามารถทจะถอยออกจากกามฉนทะ จตจะเกดความรสก

เยอกเยนมาก เวลาพจารณาเรองอาการ ๓๒ หรอพจารณาเรอง

รางกาย หรอพจารณาเรองความตาย หรอพจารณาเรองซากศพ

ถากระแสของตณหามนเบาลง ความงดงามภายในจตของตวเอง

44 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

และความปลอดโปรงภายในจตของตวเองกจะขนมา และมนจะม

ความสงบ มนทดแทนกน คอแทนทจะใหอาหารกบนวรณ เราให

อาหารกบสงทดงามดกวา เราใหอาหารกบคณธรรม หรอเราท�าให

นวรณอดอาหารไว เขากผอมลง มก�าลงนอยลง กคอยหดหายไป

ได หรออยางนอยกออนก�าลง

พยาบาทกเชนเดยวกน เราตองดวาเราใหอาหารหรอ

เปลากบอารมณทไมพอใจ เวลาเราใหความส�าคญใหความสนใจ

กบอารมณทไมพอใจทเพงโทษของผอนกดหรอของสงอนกด เพง

โทษเหนสงทบกพรองเหนสงทไมด แลวกจตจดจอกบสงเหลานน

โทสะมนกมอาหารอย พยาบาทมนกมอาหารอย มนกมก�าลง เลย

เรากตองงดการเพงในลกษณะนน และกใหอาหารกบสงทจะดกวา

มประโยชนกวา เชน เราใหจตของเราไดยกอารมณของเมตตาขนมา

สจตของตวเอง เรากยกเมตตา มความรสกเออเฟอตอเพอนมนษย

ดวยกน ตอโลกกด ถาเราสามารถทจะยกจตทเอนด และกอยากม

ความเออเฟอตอเพอนมนษย

อยางนคอเมตตากรณาเปนคณธรรม เราใหอาหารกบความ

รสกทมเมตตา สภาพของจตใจมนกตางกน เราเลยงโทสะกบเลยง

เมตตา มนกท�าใหจตใจไมเหมอนกน เลยงโทสะเมอไรมนกไมสบาย

เหมอนกบเลยงเปรตอยในตวเรา มนกไมงาม แตถาหากเราเลยง

เมตตาไว เหมอนกบเราเลยงเทวดาอยในตวเรา เราเปลยนสภาพ

จากเปรต อสรกาย กลายเปนเทวดาทนทเลย มนกเปนเรองสภาพ

ธรรมชาตธรรมดา เรากตองใหความสนใจ จตของเราก�าลงใหอาหาร

ใหความส�าคญ ใหก�าลงกบเรองอะไรบาง

45นวรณ

ถนมทธะ คอ เราใหอาหารกบอารมณทงวงนอน ทเบอ ท

สะลมสะลอ ทไมอยากเอาไหน คอมนขเกยจ เออ เรากใหความ

สนใจ เออ มนเหนอยนะ มนเบอ มนกใหก�าลงกบอารมณอยางน

แหละ มนกตองงวงละ มนไมเหมอนกบเราใหอาหารกบความสวาง

ภายในจตใจ จตใจมความสนใจมความจดจอ มความภาคภมใจใน

การกระท�าอยางใดอยางหนงนะ เพราะวาเราใหความสนใจกบเรอง

ไหน ยงเรองทท�าใหเหนอย มนกงวง

อาตมาจ�าไดสมยกอนไปวดปาพงใหมๆ ไปวดนานาชาต

ใหมๆ ยงเปนพระบวชใหม ถาเปนวนธรรมดา เราจะเรมงวงราว

๔ ทม ๕ ทม กธรรมดา เรากปฏบตภาวนา เรากคอย บางทก

๔ ทม ๕ ทม เรากเรมงวง เรมเมอย แตวาในวดหนองปาพงจะ

มกจวตรประจ�า คอทกวนพระจะเนสชชก คอจะไมนอนตลอดคน

จะมการนงสมาธ เดนจงกรม ฟงธรรมะ ปฏบตธรรมตลอดคน

วนธรรมดาเรมงวงหรอเรมเหนอยตอน ๔ ทม ๕ ทม แต

ถาเปนวนพระ ยงไมทน ๖ โมงเลย เรมเหนอยแลว มนเรมคดละ

จะตองอยทงคน จะตองเปนอยางน คนนจะเปนยงไง โอย เมอย

งวงแลว ยงท�าวตรไมเสรจเลย งวงแลว เราใหอาหารกบความข

เกยจหรอความงวง ความทจตใจไมเบกบาน เรากตองสงเกตด คอ

เราก�าลงหลอเลยง ก�าลงใหอาหารกบตวเองอยตลอด ไมใชวาเพยง

แตเปนขาวเปนแกงทเปนอาหาร อารมณ ความคดความนก ความ

รสก เปนอาหารทเราหลอเลยงตวเองตลอด ยงส�าคญกวาอาหารท

เปนขาวเปนแกงอยางมากทเดยว

46 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

อทธจจกกกจจะ ความฟงซาน อาหารของความฟงซานคอ

จตและอารมณและความรสกทหลากหลาย มความคด มความนก

มความรสก มความหลากหลาย แลวมนคอยตนเตนกบความคดนก

ตางๆ อยางนน มนกพลอยฟงซานไปเรอยๆ

อาหารทตรงกนขาม ทเราตองใหความสนใจ คอ ถาเราให

อาหารของความนง คออารมณทนง นแหละคอจะเปนสงทแกไข

อารมณหรอนวรณทฟงซานอย เราใหความสนใจกบความนง สงท

นง มนคง สวาง อยางลมหายใจเขาลมหายใจออก คอ แทนทจะให

ความสนใจกบความกระสบกระสาย หรอความคดนก หรออารมณ

จากอดตกด อารมณทจะเกดขนในอนาคตกด เรากใหมความสนใจ

กบความรสกทมนนงๆ ทมนรสกสบาย ทมนปลอดโปรง ทมนเบา

อยางนจตจะคอยเกดความสงบตาม แลวกทละขณะจต เรากคอย

ใหความสนใจ ใหจตเขาไปสอารมณทนง มนไมใชวา เออ เรามง

ภาวนา เราเรงภาวนา อนาคตสกวนหนงเราจะไดนงสงบ คอมน

เปนสงทเราจะตองท�าทละขณะจต เราใหอาหารทละเลกทละนอย

เราจะไดลมรสของความนงภายในจตใจ ความสงบภายในจตใจ เรา

กดทกลมหายใจเขาลมหายใจออก มมมมองหรอมมสงเกตทนงสงบ

แทนทจะใหความส�าคญ ใหความสนใจกบจตทเรมคดนอกลนอก

ทาง นกในสงทฟงซานอย เรากลบมา เพราะวามนอยดวยกน แต

มนเพยงแคเราใหความส�าคญกบเรองใดบาง จงมก�าลง โดยปกต

มนกดวยความคนเคยและความเคยชน เราเคยชนกบความฟงซาน

มากกวา เรากตองเปลยนอาหารของจตใจ ใหความส�าคญใหความ

สนใจกบความนง

47นวรณ

วจกจฉา กเชนเดยวกน เวลาเราใหความสนใจใหความส�าคญ

กบจตใจและอารมณ การเคลอนไหวภายในจตใจทสงสย กงขา โลเล

อยางนคอมนตดสนไมได โลเลกลบไปกลบมาจะตดสนยงไง อยางน

มนกเปนการใหอาหารกบมนอยเรอย เลยการใหความสนใจใหความ

ส�าคญกบสงทเรารสกวาแนอย เชน ความรสกภายในรางกาย ยง

ไงมนกแนอย เชน ความรสกมลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรา

กมลมหายใจเขา ลมหายใจออกอย ไมตองสงสย ไมตองกงขา ไม

ตองโลเล ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มนกมอย ความรสกภายใน

รางกายทสมผสตรงททเรานงอย มนกมอย เพราะวายงเรองความ

ลงเลสงสย ถาเราพยายามจะแกทจตโดยตรง มนจะถกหลอกอย

เรอย เพราะวาจะสงสย แมจะตดสนยงไง กสงสยอยเรอย

เลยเราคลายๆ วาตองถอยออก หาอาหารทจะไดใหความ

สนใจ หรอความส�าคญกบสงทยงไงกโลเลไมได เปนความรสกภายใน

รางกายทเกดขนในปจจบนขณะ ลมหายใจเขา ลมหายใจออก จะ

เปนการเจบปวดกด มนกแนนอน มนกเจบอย อาตมานงอยเดยวน

หวเขามนกก�าลงเจบอย ไมตองสงสย มนกเปนอยางน เรากถอย

ออกจากจตทโลเลกลบไปกลบมา เราหาอะไรไดหรอความความรสก

ภายในรางกาย

ถาเปนความรสกภายในจตใจ กตองเปนสงทคอนขางจะม

ความมนใจ บางทกระลกถงพระพทธเจา คณของพระพทธเจา ก

เปนสวนทเปนอาหารของความมนใจภายในจตใจของตวเอง หรอ

ระลกถงขอธรรมะขอใดขอหนง แตวาตองทงายๆ ตรงๆ คอจต

ของเราไมสามารถจะเถยงได เพราะวากเลสของเรา นวรณของเรา

48 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

เขามเหตผลของเขาเหมอนกนนะ แตเรากตองฉลาดกวา เกงกวา

เรวกวา เพราะเขาจะมาหลอกเราอยเรอย ใหเราเปนทาสเขา

นวรณทงหมดเปนของทเรามทกคน เรากจะมขนมา แต

วานกปฏบต จงตองเปนผทยอมสงเกต ยอมพจารณา ยอมฝกหด

ใหเขาใจในนวรณ และหาวธทจะแกไข เรากท�าทกเมอ นงสมาธ

กด เดนจงกรมกด อยในอรยาบถอนกด เรากคอยทบทวนดวา

นวรณมาแสดงลกษณะยงไงบาง เราจะใชอบายทดลองวธการยง

ไงบาง อยางอาตมากไดแนะน�าบางอยาง และกมทครบาอาจารย

หรอพระพทธเจาเองทานแนะน�ามากมายหลายอยาง เราเองกตอง

ใชปญญาทบทวน และกตองใชปญญาในตวเองคดหาวธทจะแกไข

วนนกด วนตอไปกดทเราท�ากรรมฐานอย ขอใหเรามความ

สนใจกบการฝกตวเองใหเปนผพนจากอ�านาจของนวรณ พนจาก

นวรณเมอไหร เราจะรบความสข เราจะเปนผมความสขสบาย ไม

เปนทาสของอะไรทงสน ไมมอะไรครอบง�าจตใจทท�าใหเศราหมอง

จตจะสงบอยางเรวอยางมนคง

ตอจากนไปเปนเวลาทจะนงสมาธเดนจงกรมจนถง ๔ โมง

ครง กขอใหเราแบงเวลากนตามทเหนสมควร จะเดนกด จะนงกด

กขอใหมความตงอกตงใจ และมความส�ารวมระมดระวง ท�าอะไร

กใหมนละเอยด นมนวล จะเขาจะออกจากหองกรรมฐาน หรอ

จะขนไป เชนจะขนไปเดน หรอ ถาพวกผหญงจะมหอง ๓๐๑ ก

ใชไดเชนเดยวกน พวกผชายกมหอง ๒๐๑ กอาศยได เปนทอกท

หนงทจะไดปฏบตดวยกน ขอใหภาวนากนตอไป

ถาเราใหอาหารของความนง

คออารมณทนง

นแหละคอจะเปนสงทแกไขอารมณ

หรอนวรณทฟงซานอย

เรากใหมความสนใจ

กบความรสกทมนนงๆ

ทมนรสกสบาย

ทมนปลอดโปรง ทมนเบา

อยางนจตจะคอยเกดความสงบตาม

50 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : วนนเปนวนจนทรท ๑๘ ธนวาคม เปนวนท ๒ ของการ

ปฏบตธรรม ขณะนมค�าถามของผปฏบตไดสอบถามมา ขออนญาต

กราบเรยนถามค�าถาม ค�าถามนเปนค�าถามทคอนขางจะกวางและ

คงตองการค�าอธบายทคอนขางละเอยดจากพระอาจารย คอเรอง

ของสมถกรรมฐาน และวปสสนากรรมฐานตางกนอยางไร

พระอาจารย : คอชอมนตางกน ชอไมเหมอนกน แตถาพดกวางๆ

สมถะกเปนเรองความสงบ วปสสนากเปนเรองของการรแจงเหน

จรง สวนหนงเปนการท�าใหจตเกดความสงบภายใน อกสวนหนง

เปนการท�างานของปญญา ถาเราพดในการแยกออก

แตอกแงหนง มนตององอาศยกน เปนเรองเดยวกน

เพราะวาสมถะทไมมวปสสนากไมใชหนทางทพระพทธเจาแนะน�า

ไว วปสสนาโดยไมมสมถะกเชนเดยวกน พระพทธเจาไมคอยได

แนะน�า ไมคอยไดพดถง ไมคอยมการแยกออก จงเปนเหต อยาง

อาตมาพดกคงจะไมคอยพดเรองสมถะกบวปสสนา พดเรองภาวนา

พดเรองกรรมฐาน พดเรองสต เพราะเราเหนวาหลกทส�าคญอยตรง

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

51ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

นน การฝกสตใหด ถาฝกสตอยางจดจอสกหนอยกเปนสมถะ ถา

ฝกสตดวยการระลกถงสภาวธรรม หรอสภาพของความเปนจรงก

เปนวปสสนา แตกเปนการฝกสตเชนเดยวกน กขอใหเขาใจและ

อยาไดสบสนเลยในเรองชอทเขาเรยกในการปฏบต

ผฟง : ค�าวามโนกรรมมผลตอวบากกรรมอยางไร

พระอาจารย : มโนกรรมกเปนการกระท�าทเกดจากจตใจ

การกระท�าทงหมดจตใจกตองมสวนรวม คอเราตองคดเสยกอน นก

เสยกอน มเจตนาเสยกอน กรรมทมผลออกมา วบากคอผลของ

กรรม ทจะมผลเกดขน มนตองมเจตนา มเจตจ�านงอยในจตใจของ

เรา เจตจ�านงในจตใจกคอมโนกรรม ถาจะพดในแงหนง มโนกรรม

กเปนกรรมทหนกทสด เพราะวาเปนตวบงคบบญชาการกระท�าการ

พด ยงโดยเฉพาะการคดนกและทรรศนะ การมองโลกมองตวเอง

มองโลกรอบตวเรา มโนกรรมเปนสงทสรางทฐ ความเหน สราง

ความอยาก สรางความยดมนถอมน สรางความเหนแกตว สราง

ความรสกทมองคนอน หรอ มองโลกรอบตวเรา ดวยไมเปนไปตาม

ความเปนจรง อนนกรรมหนกมาก คออวชชาและมจฉาทฐ เรองน

เปนเรองทเรยกวาหนกทสดกวาได เลยเปนสวนทมนมผลทเราควร

จะระมดระวงมากทสดคอ วบาก ผลทเกดขนมนกเกดจากมโนกรรม

เรยกวาเปนตวนาย ตวบงคบบญชา ถาหากเราไมนกเสยกอน เรา

กไมพด เรากไมท�า แตเรากนกกอน แลวเปนมโนกรรม จงเปน

เหตทเรามา เชน เรามาปฏบตกรรมฐาน มาฝกหดจตใจ เพอให

สามารถทจะรบผดชอบจตใจของตวเองได

52 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : การทจตใตส�านก แสดงความคดทไมดออกมา เมอเราตาม

ด บางครงกสามารถรเทาทน บางครงกรไมเทาทน กรณเชนนท�า

อยางไรเราจงจะก�าจดความคดทไมดออกจากจตใจของเราได

พระอาจารย : ก�าลงจะท�าอยเดยวนแหละ คอการปฏบต การ

ฝกหด การรกษาศล การฝกสมาธ การท�าใหมปญญาเกดขน กเปน

วธทช�าระจตใจของตวเอง ช�าระการคดนกทเศราหมอง สรางปญหา

แกตวเอง สรางปญหาใหผอน แตทเรยกวาจตใตส�านก เปนสงท

บางทรทนกม รไมทนกม สวนมากกรไมทนหรอก จงเปนเหตทเรา

ตองเปนผฝกสตใหมาก เราคดด เครองวดทพระพทธเจาใชส�าหรบ

ความส�าเรจในพระพทธศาสนา คอ สวนหนงเรากตองรจกตดอนสย

อนสยแปลวา คอมนคลายๆ กบทเราใชค�าศพทวาจตใตส�านก คอ

มนเปนกเลสทนอนเนองภายในสนดานของเรา คอ ตราบใดทเรายง

ไมเทาทน ยงไมรแจง ยงไมเขาใจอยางลกซง วาสงเหลานเปนสง

ทสรางปญหา สรางความทกขอย มนกยงละไมได

การสงเกตอยางใกลชดจรงๆ กเปนเหตท...คอสรางพนฐาน

ของการร ทจะใหเราตงความหวงวาเราดบทกขได แตคดวาโดย

ปกตทวๆ ไป คอถาไมใชนกปฏบต ไมคอยมการคดนกเลยในการ

ช�าระจตใจของตวเอง แมแตจะเปนผปฏบต บางครงมนกยากมาก

ในการรเทาทน จงเปนเหตทตองมการเอาใจใส และตวสตเปนก�าลง

ทท�างานฟอกจตใจของตวเองอยางมากทเดยว มนยากทจะค�านวณ

หรอกะวามนส�าคญแคไหน

เพราะวาโดยปกต มนษยเรากไมสงเกต ไมเหน คอเราม

ปญหาพนฐานของมนษยเรา คอมอวชชากบตณหา มนท�างานดวย

กน อวชชาไมร ตณหาอยากได ท�างานดวยกน มนกท�าใหหมนๆๆ

53ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

อยกบความทกขอยตลอด ความวนวาย ความสบสน โดยไมร ไมร

สกตว รแตวาไมสบาย บางทกโทษคนอนบาง โทษโลกบาง โทษ

ตวเองบาง แตวาไมรจก ไมเขาใจสาเหตทแทจรง

ตรงนเปนเหตทพระพทธเจาเวลาทานตรสรแลวคดจะสอน

ผอน โอย สอนท�าไม คนคงจะไมเขาใจหรอก มนเรองละเอยด

เรองซบซอนมาก แตกโชคดส�าหรบเรา คอพระพทธเจากไดเกด

มหากรณาและกเหนวา เออ ยงมคนพอทจะเขาใจได มธลนอยใน

ดวงตา แตวาเรากตองระลกถงวาเรองนเปนเรองทเราตองเอาใจใส

มาก เพราะอวชชากบตณหาเวลาท�างานดวยกน มนท�าใหเรามด

บอดจรงๆ อยากได มนกมเหตผลทนท มความไมร มนกมความ

อยากมาผลกดนอยตลอดโดยไมรสกตว คดวาเปนเรองธรรมดา ม

ความวนเวยนอยกบความพอใจ ไมพอใจ มความรสกขดของกบผ

อน มการทะเลาะเบาะแวงกน มการขดแยงกน มอปสรรคตางๆ

เกดขน มนเปนปญหาของเขาทงหมด มนไมดวาเปนปญหาเรา

อยางหลวงพอชาทานสอน ถาเราสงเกตดมนษยนะ คอ

มนมหลม คนหนงเขาเอาของมคาตกลงไปในหลม มนกลงไป เขา

กอยากจะเอาคน เขากไป เอะ มนเออมไมถง เวลาจะพดวาไมได

สงทตองการคนมา กตองพดวา หลมมนลกไป ไมคอยมใครพดวา

แขนเราสนไป คอมนไมใชเรองของเรา มนเรองภายนอก มปญหา

เกดขนในชวต เอะ ท�าไม มนปญหาของเขา เขามายงกบเรา เขา

มาท�าอะไรไมด มนเรองเขาทงนน ไมวกกลบมาดตวเอง แลวกไม

รบผดชอบตวเอง

อวชชากบตณหาท�างาน จงเปนเหตหมนเวยนอยกบความ

ทกขอยตลอด สตเปนก�าลงทส�าคญมากในการร เขาใจในตวเอง

ทงในสงทเปนโทษ ทงในสงทเปนคณ ทงในสงทเปนทางออก คอ

54 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ทางออกจากทกข ซงเปนประเดนหนงทพระพทธเจาสอน เชน เวลา

พระพทธเจาไดตรสร เรากเคยฟงการสวดหรอเคยสวดธมมจกกป

ปวตนสตร คอ สตรแรกทพระพทธเจาสอน พระพทธเจาบอกตราบ

ใดทยงไมไดเขาใจอรยสจ ๔ ใน ๑๒ ประการกยงไมปฏญญาตน

วาเปนพระสมมาสมพทธเจา คออรยสจ ๔ เราร เรามกจะคนเคย

แตวามประเดนอนททานพดเชนเดยวกน ปฏจจสมปบาทกอยาง

หนง อกอยางหนงกคอการเหนคณตามความเปนจรง การเหนโทษ

ตามความเปนจรง การเหนทางออกตามความเปนจรง ทงเรองของ

กามภายนอก ความเพลดเพลนในโลกภายนอก ความตนเตนกบโลก

กบเรองของเวทนา กบเรองของสญญาภายในตวเอง คอ เขาใจใน

โทษ เขาใจในคณ เขาใจในทางออก ทงโลกภายนอกทงโลกภายใน

ซงกตองอาศยการศกษา สงเกต เขาใจ นหนาทของสต การสราง

ความเขาใจของจตของเรา และทรรศนะการมองโลกและอารมณ

ภายในตวเอง ทเราเรยกวาจตใตส�านกจงเปนเรองทส�าคญมาก

ผฟง : การนงสมาธเปนทางเดยวทจะไดเหนอนจจง ทกขง อนตตา

หรอไม ถาเราพจารณาโดยไมนงสมาธกสามารถท�าใหเกดการเหน

อนจจง ทกขง อนตตา เราไมจ�าเปนตองนงสมาธไดหรอไม

พระอาจารย : กเปนค�าถามของคนขเกยจมง ไมอยากท�า ไมอยาก

นง คอทจรงคงจะไมมครบาอาจารยองคไหนทพดวา มนมแตการ

นงสมาธอยางเดยว จงไดเหนอนจจง ทกขง อนตตา เพราะวาเรา

ตองเหนอนจจง ทกขง อนตตา ในทกสงทกอยาง ทกเวลา ทก

อรยาบถ ทกสงทกอยาง

55ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

แตถาหากวาเราไมไดท�าจตใหเปนสมาธ คอทเราเรยกวา

สมาธคอความตงใจมน ถาเราไมสามารถทจะท�าใหจตใจเกดความตง

มนทสงบแจมใสเบกบาน ไมมโอกาสทจะเหนอนจจง ทกขง อนตตา

ทจะท�าใหเราถอยออกจากอ�านาจของอวชชากบตณหาได เหมอน

กบเรามงานทจะตองท�า ยกตวอยางงายๆ เชนเราอยในโรงครว เรา

จะปอกผลไม เรากใชมด มนจะตองเปนมดทไมใหญจนเกนไป และ

คมเพยงพอ จงจะปอกผลไมได ถาหากเราเอาขวานมาท�า มนกได

อย แตวาส�าเรจไมเหมอนกน มนเละเลย มนไมละเอยดพอ

กเชนเดยวกน จตทยงไมมความสงบ ยงไมมความแจมใส ยง

ไมมความเบกบานทตอเนอง กยงไมสามารถทจะท�างานใหละเอยด

สมาธกเปนก�าลงของจตใจเราทท�าใหความรและความเขาใจคอยๆ

ละเอยดขน

เรองของสมาธ ไมใชเปนเรองแปลกประหลาดอะไรหรอว

เศษวโสอะไร เปนภาวะธรรมดาของจตทละเอยดขน ทกคนสามารถ

ทจะท�าได แตมนกเปนแงทเราตองคอยท�าสตใหตอเนอง มนกลบ

มาทหลกสตจรงๆ

ผฟง : เปนค�าถามตอเนองกนนะครบ เรองของการก�าหนดสตกบ

การเดนจงกรม จะท�าใหเหนอาการเกดดบ และเกดปญญาไดมยครบ

พระอาจารย : ได เพราะไมใชวาสมาธเปนเหตใหมการเกดดบ ความ

เกดดบกมอยตลอด อนจจง ทกขง อนตตา กมอยตลอด คอมนเปน

สภาวะธรรมชาตทมอยมาแตไหนแตไร แตคนมนไมเหน หรอเหน

แลวไมเขาใจ หรอเขาใจแตไมคอยลกซง มนไมท�าใหจตใจเปลยน ไม

ท�าใหจตใจละ ไมท�าใหจตใจถอดถอนออกจากอ�านาจของความหลง

56 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

การเดนจงกรมกด นงสมาธกด ยนก�าหนดจตใจกด แมแต

เอนกายดวยจตทมความส�ารวมและมความตงมน กสามารถทจะเหน

ธรรมะอยางชดเจนได สามารถทจะบรรลธรรมะได มนไมจ�ากดโดย

อรยาบถ จ�ากดเฉพาะเวลาเรามสตไมเพยงพอ มความสวางหรอ

ความสงบในจตใจไมเพยงพอ มการพจารณาทไมถถวน ไมเพยง

พอ ตวนแหละเปนตวอปสรรค

ผฟง : ในขณะปฏบตมลมหายใจเบา นอยมาก และบางครงสน

มาก บางครงเกดมอาการหายไปนานๆ เกดความไมแนใจวาควร

จะท�าอยางไร เหมอนกบคนมแรงนอย หรอไม

พระอาจารย : เวลาเราปฏบตดวยอานาปานสต ก�าหนดลมหายใจ

เขาลมหายใจออก คอตอนแรกจตใจของเรากตองอาศยการก�าหนด

ลมเขาก�าหนดลมออก เพอสรางสตใหตอเนอง พอสตของเราเรมตอ

เนอง กจะมความสงบกายสงบใจ พอสงบกายสงบใจ การหายใจ

ของรางกายกจะคอยเบาลง นอยลง และกสน บางทมนเขาแลวนา

นๆ มนกคอยออกมาหนอยหนง คอมนละเอยดขน บางครงแทบ

จะไมไดสงเกต หรอบางครงไมไดสงเกตเลยกม แตทวาไมไดสงเกต

ไมใชวาเพราะจตมนก�าลงหลบอย หรองวงนอนจงไมไดสงเกต คอ

จตมความเบกบานอย คอเราตองสงเกตดจตใจ ถาจตใจของเรา

เบกบานและมความรสกอม อมดวยธรรมะ อมดวยสต เราไมตอง

ก�าหนดทลมหายใจเขา ลมหายใจออก เราก�าหนดตรงท คอททเรา

ก�าหนดลมเขา ลมออก เชน ถาหากเราก�าหนดทปลายจมก เราจะ

ไมไดสงเกตวาคอปลายจมก และเราไมไดสงเกตความรสก แตวา

เราใหสตอยทบรเวณแถวๆ นน แลวแทนทจะเปนความรสกของลม

57ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เขาลมออกทเราตงเปนทก�าหนด เราตงความรสกภายในจตใจเปน

ทก�าหนด คอจะเปนความรสกวาสบายหรอไมสบาย ความรสกท

หนกแนนอยางไร สงบอยางไร หรอจะเปนความรสกทเปนเฉพาะ

เรามความรสกตอผร คอเรารอยตรงนน เราใหมการสงเกตอยตรง

นน มนไมจ�าเปนจะตองอาศยความรสกของรางกาย เราก�าหนด

ภายในจตใจของเรา เพราะเวลาจตละเอยดมากขน มนถอยออก

จากความรสกของรางกาย แลวกจะรวบรวมภายในจตใจของตวเอง

ถาหากวาผรหรอความร หรอสต หรอความรสกทแจมใสนน

มนคอยคลายออก แลวกเรมพรามว เรากตองกลบมาก�าหนดทลม

เขาลมออก แตถาหากวาจตก�าลงจะสงบ ก�าลงเบกบาน และเหมอน

กบเราถอยกลบมาเอาความรสกของลมเขาลมออกเปนทก�าหนด คอ

จตก�าลงจะละเอยด เราเอาของทหยาบกวาเอามาใส มนเปนการ

ท�าใหจตไมสงบ คอก�าลงจะสงบ แลวเรากเอาของทไมสงบมาใส

มนไมพอดกน จตเรมสงบ เรากตองเอาสงทสงบเปนอารมณ

แตถาหากวาความสงบหรอความเบกบานนนเรมถอย เรม

มก�าลงนอยลง เรากตองยกอะไรขนมา คอการหาความพอดของ

จตใจ จตใจกบสงทก�าหนด เรากตองใหมนพอดกน ถามนพอดกน

เรากคอยท�างานกนได มนคลอง มนจะคอยสงบขน หรอถงไมสงบ

เรากทนเหตการณ มนคอยประคบประคองได

บางครงจตมนสงบลง แทนทจะไดสงเกต หรอสมผสความ

รสกลมเขาลมออก บางทมนกเปนเรองอนทเกดขน ซงอาจเปนภาพ

เปนนมต หรอเปนความรสก เปนแสงนดๆ เปนแวววบอะไรนดๆ

เรากคอยด มนจะชดเจนมากนอยแคไหน เรากคอยสงเกต มนเปน

ปรากฏการณทเกดขนภายในจตใจ ไมใชวาเราจนตนาการขนมา

หรอคดนกใหมนมมนเกดเอง เรากคอยก�าหนดภายในจตใจของเรา

58 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : สอบถามเรองการเดนจงกรม มวธการจะก�าหนดใหชาหรอ

เรวใหเหมาะสมกบตวเองไดอยางไร

พระอาจารย : ทส�าคญกวาคอก�าหนดนวรณ คอ วจกจฉา โลเล

สงสย ปญหาไมไดอยทเดนชาหรอเดนเรว และกไมใชวาจะส�าเรจ

เพราะวาเดนชาหรอเดนเรว มนกตองหาความพอดภายในตวเอง

แลวกอยาไปสงสย อยาไปกงขา อยาไปโลเล เรากท�าสตใหอยกบ

การเดน เรากคอยสงเกตด อนไหนทเหมาะกบรางกายของเรา อน

ไหนทเหมาะกบจตใจของเรา อนไหนเปนสงทเกอกลตอความรสก

ทคลคลาย และสตเทาทน กใชไดทงนน

ผฟง : อนนเปนอาการเกาทพระอาจารยเคยไขขอของใจแลว แต

ยงมค�าถามอยกคอ อยากจะใหพระอาจารยหาวธการชวยอาการ

งวงและฟง ฟงแลวงวง โดยเฉพาะเวลานง ฟงไปงวงไป บางครง

กเกดพรอมๆ กน

พระอาจารย : เรองของทงฟงทงงวง มนกเกงเหมอนกนนะ จตใจ

ของเรา นกวาจะมแตเรองเดยว มนกมารมกน ตกนกยงม แตมน

กเปนไปไดแหละ จตใจของเรา เพราะวาจตของเราทไมไดฝกหด

มนกเหมอนกบเดกนอย ถาเราสงเกตดเดกนอย ถาไดของเลนท

ถกใจชอบใจ มนกวงสดขด ตนเตน วงไปวงมา ไดของเลนทถกใจ

พอเบอสกหนอยหนง แฟบลง นอนหลบเลย อยทตามพนกด มม

ไหนกได นอนหลบไปเลยแหละ

จตของเรากเหมอนกน เดยววงไปวงมา เดยวกฟบ นอนอก

มนกงวง เลยกลบไปกลบมา เวลาเราสงเกตอยางนน เรากด ไม

59ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

อยากปลอยใหจตของตวเองเปนอยางนน อยากใหพนภาวะของการ

เปนเดกนอย เดกออน อยากใหเปนผใหญสกท ความตงใจและการ

เหนโทษของความฟงซาน การเหนโทษของจตทมความงวง ไมเบก

บาน เปนการใหก�าลงใจกบตวเอง ทวาเหนโทษ ไมใชวาเราไปคด

ดถกตวเองอะไรอยางนน แตวาเราเหนโทษในลกษณะวา จตอยาง

นไมเปนมตรกบเรา ไมพาเราเขาสภาวะทมนคงและปลอดภย เรา

กพยายามทจะสรางความระลกถงวาเราปรารถนาความมนคง เรา

ปรารถนาความสขสบายของตวเอง การพนทกข

การระลกถงกเปนสงทใหก�าลงใจ เพราะยงไงกอยากจะละ

อยากจะวางเอาไว คอมอบายตงเยอะแยะมากมาย แตสวนหนงท

ชวยไดแยะ คอการเหนโทษและกการวางเอาไว พอเหน เราตงสต

ไว พอมนเรมฟงซาน เรากพยายามทจะวางเอาไว มความงวงเหงา

หาวนอนเกดขน เรากพยายามทจะวางเอาไวหรอทงเอาไว แลวก

ยกผรเขามาสจตใจ

อกประเดนหนงทชวยมากทเดยว เรองพจารณาถงความ

ตาย เรารอยวาเราจะตองตาย ความตายกจะมาถงเราทกคน เรา

ไมรวนไหนเวลาไหน ถาหากวาเราตายในสภาพอยางน ฟงซาน งวง

นอน วนวาย คอเปนความตายทลอแหลมตอการขาดทน ไมไดก�าไร

ทควรจากการเกดของเรา มนเปนการใหก�าลงใจตวเอง และความ

ระมดระวงของตวเอง ยงไงกตองพยายามหาทางออกใหได การ

ระลกถงความตายกอยางทพระพทธเจาสอนใหเรา วนคนลวงไปๆ

เราก�าลงท�าอะไรอย กาลเวลากพาเราเขาสความตายทกวนาท ทก

ลมหายใจเขาลมหายใจออก หากวาเราไมตงตวเองใหมทพงทมนคง

กเปนทนาเสยดาย

60 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

จตทมความฟงซานและความงวงนอนกเปนจตทยงไมมท

พงทมนคงเทาทควร เรากตองพยายามหาทางใหได เลยเปนการ

ใหก�าลงใจและการปลก ทภาษาบาลเรยกวา สงเวคะ สงเวช ใน

ภาษาไทยความหมายไมสจะตรงนกกบค�าศพทในภาษาบาล คอน

ขางจะเพยนออกไป เพราะวาสงเวชเหมอนกบเศราหมองกลมใจ

นาสลดสงเวช นาเศราใจ แตในภาษาบาล สงเวชหรอสงเวคะ คอ

เปนการกระตนใหมก�าลงใจ เชน ไปประเทศอนเดย เราไปทไหน

เราไปสงเวชนยสถาน คอเราไมไปเพอเศราใจใชมย เราไปเพอให

มศรทธา เพอใหมก�าลงใจ ใหมการปลกเราความพากเพยร อนน

คอสงเวคะ ความหมาย การระลกถงความตาย การระลกถงภาวะ

ของเราทอยากจะมการพนจากอนตราย พนจากสงทขดของ เราก

ตองอาศยก�าลงใจ อนนคอสงเวคะ เรามการปลกเรา จตของตวเอง

เพอมก�าลงใจ เวลามสงเวคะเกดขน มก�าลงใจเกดขน เรองความ

ฟงซานและความงวงนอน มนกคอยถอยออกได

ก�าลงศรทธากเปนสวนหนง เราระลกถงศรทธาของ

เรา ระลกถงความตงใจของเรา ระลกถงการประพฤตปฏบตของ

พระพทธเจาเองกด สาวกของพระพทธเจากด นกถงเมอไหรกม

ก�าลงใจวาการปฏบตเปนสงทควรท�า ท�าแลวกมผล กนาภาคภมใจ

นเปนเหตหนงทความฟงซาน ความงวงนอนมนจะคอยถอยออกไป

และมก�าลงใจทจะปฏบตทจะภาวนาตอไป

ผฟง : การสวดมนตเปนวธหนงทท�าใหเกดสมาธใชหรอไม และ

ถอวาเปนการเจรญกรรมฐานดวยหรอไมครบ

พระอาจารย : การท�าวตรสวดมนตกเปนวธทชวยท�าใหจตใจสงบ

61ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

กมหลายประการ การระลกถงสงทเปนทพง ระลกถงพระพทธเจา

ระลกถงขอธรรมะ กเปนสงทท�าใหจตใจเกดความสงบได เกดสมาธ

ได คออาศยศรทธา

อกแงหนงเวลาเรามความตงใจและมสตกบการสวด เราม

สตกบอารมณภายในจตใจในเวลาเราสวด มสตอยกบรางกายของ

เรา มสตอยกบลมหายใจเขาลมหายใจออกในเวลาทเราสวด จต

มนกเกดการรวม เปนธรรมชาตของจต

เราดอยางครบาอาจารยสมยกอน แมแตสายวดปา ทาน

กมกจะมการสวดเปนประจ�า คอโดยมากเวลาเรานกถง เชน

พระกรรมฐาน นกถงวาทานเขาปา นงสมาธ เดนจงกรม ทานไม

ไดยงอะไรกบโลกทงนน แตถาเราไปอานประวตของทาน เชนยก

หลวงปมนเปนตน ทานจะมกจวตรประจ�า คอ ทานจะสวดมนตทก

คน และกสวดยาวๆ สวดเปนบทพเศษทพวกเราสวนใหญ อาตมา

เองดวย จ�าไมไดสกท มนยาวเกนไป แตวาทานจะสวดประจ�า

อกอยางหนงทเปนทนาสงเกต อานประวตของหลวงปมน

เราคดวาทานมงแตเรองกรรมฐานอยางเดยว นงสมาธ เดนจงกรม

แตอยางพระทไปเยยมทาน อยางพรรษานอาตมาไดอานประวต

ของหลวงปเจยะ ทานเลาใหฟงเวลาทานขนไปเชยงใหม ไปกราบ

หลวงปมน หลวงปมนกก�าลงอยองคเดยวในชวงนน กอยกบพวก

ชาวเขา อยในกระตอบ ทานกไมมภาระหนาทอะไร แตวาทานจะ

มกจวตรประจ�า พอเขาไปเหนสถานท คอทททานอยสะอาดสะอาน

ทานจะกวาดจะเชดถ ทกอยางกจะเรยบรอย คอเปนนสยของทาน

เปนสวนหนงของการปฏบตประจ�าวนของทาน ทานใชเวลาในการ

ดแลสงแวดลอมรอบตวทาน จะมความสะอาด ทกสงทกอยางอย

เรยบรอย ทางเขาทางออกรอบบรเวณ น�าทใชลางเทากจะมภาชนะ

62 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

กจะสะอาด ทกสงทกอยางจะสะอาด กฏของทาน ทานจะถ ไมม

ความสกปรกหรอรงรงอะไรเลย สะอาด ตองใชเวลาในการท�า แต

ทานเหนความส�าคญ นคอสวนหนงของการปฏบต การรกษาความ

สะอาด การรกษาความเรยบรอยรอบตว แลวทานจะมการสวดมนต

ถงตอนเยนทานกสวดยาว ชวโมง ชวโมงครงจงจะไดนงสมาธ

ผฟง : ท�าไมเวลานงสมาธแลว จตชอบหวนคดถงเรองราวในอดต

ซงสวนใหญกเปนเรองทเราเสยใจ อยากไปแกไข แตกท�าไมได หรอ

จะเปนเรองราวในอนาคตทมความกงวลอย ท�าอยางไรจงจะปลอย

วางอาการเหลานได

พระอาจารย : วธทจะปลอยวาง คอปลอยวาง มนไมมวธ คอมน

ตองท�า เรากตองคอยฝก ตองคอยท�า ท�าใหเปนนสย คอเหนชด

เหนแจง นกเรองอดต เรากแกไขไมได วาง มนกขนมาอก ขนมา

อกเรากวาง แลวกหดใหมนวาง ใหมนเหน มนกคอยเปนนสย มน

คอยมก�าลงภายในใจในการวาง วางเอาไว ไมใชวาทงโดยความไมร

เรอง เรารเรอง เราเขาใจ และเราตองมการคอยทบทวน พยายาม

วา เอะ ท�าไมยงมเรองในใจอย มนเปนทกขอย ท�าไมเรายงกลบ

มาหาความทกขอก หรอนกถงอนาคต เอะ ท�าไมเราไปหาเรอง

ยงวนวายในอนาคต มนไมใชเรองของเรา ยงมาไมถง เราคดรอบ

หนงกพอแลว ไมตองมาสบรอบ ยสบรอบแลวละ เราปลอยวางด

กวา คอสวนหนงเรากใชเหตผลมาตกเตอน แตวาในทสดเรากตอง

หดใหวางไว

เหมอนกบเราเหนเปนอารมณเปนสงเปนอนทมนเปนของ

สกปรก เหมอนเราเอาออกจากใจมาวางไว เหมอนมนใชจนตนาการ

63ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

นะ เอาออกจากใจมาวางไว เอะ ท�าไมมนกลบมาสจตนะ เอาละ

วางไว เหมอนกบเราสรางภาพในใจ เราหดใหวางไว เราเหนชดเจน

ยงขน เออ อนนมนเปนของสกปรก เปนของทมนแปดมนเปอน

มนไมสะอาด มนไมท�าใหเรามความปลอดโปรง ไมใหเรามความ

แจมใสภายในใจ ไมสมควรแกเราเลย และเรากหดใหปลอยวาง

คอทงโดยไมยกขนมาใหม

ผฟง : การมาปฏบตธรรม ทหามพด หามเขยน หามอาน หาม

ใชโทรศพท หามดทว หามฟงวทย พยายามใหอยกบตวเองเทานน

รเทาทนเพอจะท�าใหมสต แตพออยกบตวเอง คดออกแตเรองท

ไมควรท�า แตท�าไปแลว หรอเรองทควรท�า แตไมไดท�า ท�าไมถง

เปนเชนนน

พระอาจารย : คอเพราะวาเราบา มนเปนอาการของประสาทนน

แหละ คอมนเปนอยางนนจรงๆ มนเปนเรองทเราดแลว มนกนา

สลดสงเวชจรงๆ เราไปยงแตเรองภายนอก เดยวกไปอาน เดยวก

ไปคด เดยวไปท�า เดยวกไปตดตอเรอยไป มนหาเรองทจะอยนอก

ตวเองอยตลอด พอกลบมาเขาสตวเอง กลบมาหาหลก คอจตมน

ยงไมสงบพอ มนยงไมมนคงพอ เรากยงมความคน เคยชน เคยตว

กบการกระท�าอยางนน มนกลบไปเรอย คอมนยงไมยนดในความ

สงบ ยงไมยนดในความสวาง มนชอบหาเรองกวาได จตของเรา

อนนเปนเหตใหเราคอยฝกคอยหด เราตองคอยเปนคอยไป

ไมใชวาเราเขามาในสถานทอยางน เราใชชวตในโลกอยางคอนขาง

จะวนวาย พอมนหยดชะงกโดยการเขามาในสถานททบงคบใหเรา

หยด แตอนนนกหยดเฉพาะภายนอก ภายในมนยงไมหยดหรอก

64 ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๙

มนจะยงหาเรอง เราจ�าเปนจะตองคอยๆ ประคบประคองจตใจ

คอยๆ ใหก�าลงใจกบจตใจ

ถาหากเราสอนเดกหรอสอนสตวเลยง ถาเรามแตตเอา

บงคบเอา มนไมส�าเรจ เวลาทจะบงคบกตองมการบงคบ แตเวลา

ทจะใหก�าลงใจกตองใหมก�าลงใจ เวลาทจะถอยออกและใหพกผอน

สกหนอยกม ทจะผอนคลายสกหนอย คอมนตองเปนเวลาทพอด

กน อยางวา ถามแตเรงกบการบงคบ การตเอา มนไมส�าเรจ จะ

เปนการสอนเดกกด สอนสตวกด มนไมส�าเรจหรอก สอนตวเองก

ยงไมไดเลย เลยเรากตองคอยๆ ประคบประคอง และคอยฉลาด

มากขนในการฝกตวเอง เรากคอยตะลอมดวยสต สตกเปนสงทคอย

ใหก�าลงใจดวย สตเปนสงทชวยใหเราสงเกตด เอ ชวงนเราตองเรง

สกหนอย พอท�าไปเรากด ชวงนตองผอนคลายสกนด จะไดสบาย

ผฟง : หากมญาตหรอเพอนปวยกบทกขเวทนามาก เราสามารถจะ

ท�าบญอทศใหกบเจากรรมนายเวรของผปวย หรอตวผปวยไดหรอ

ไม หรอมวธการใดทจะท�าใหเขาลดทกขเวทนาไดบาง

พระอาจารย : การท�าบญใหเจากรรมนายเวรท�าไดเสมอ แตจะถง

หรอไมถง ไดผลหรอไมไดผล นกคนละประเดนกน เพราะบางครง

เรากดไมออก ล�าบากทจะแยกออกได แตสวนการท�าบญ คอเรา

มกจะคดในลกษณะภายนอก แตวธการ ถาหากวาเรามญาตหรอ

คนอนทเรารจกและเขาก�าลงมทกขเวทนา เรากตองหาวธทเขาจะ

ไดมความสบายใจมากขน เขาจะไดมความรสกเปนก�าลงใจมากขน

ซงการท�าบญกเปนวธหนง การทไดน�าครบาอาจารยมาชวยเทศนสง

สอนกด หรอการน�าครบาอาจารยมาสวดมนตกด สวดเปนมงคล

65ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

กด คลายๆ วาเปนวธการทเปนก�าลงใจ หรอเราจะมญาตทก�าลง

ปวย เรากน�าเสยงสวด บางทกเปนการอดเสยงไว เปนเสยงสวด

หรอเสยงธรรมเทศนาทถกใจ

แตวาบางคนเขาก�าลงจะรบทกขเวทนามากกจรง แตวาไม

ไดสนใจและไมมพนฐานทจะชวยเขาได ทจะรบได อยางนนเราก

ตองโยนใหเขา เปนเรองของเขาเอง ไมรจะท�ายงไง คอเปนสวนท

เราท�าได แตเขาไมรบ มนกหมดหนทางเหมอนกน

ยงโดยเฉพาะเรองทกขเวทนาในเวลาทเจบไขไดปวย คอ

ถาหากวาสามารถทจะสรางความเขาใจของคนนน ใหเขารจกการ

พจารณาภายในตวเอง ใหแยกออก เรองทกขของกาย ทกขของ

ใจ การส�าคญหรอการยดไวซงทกขเวทนาทท�าใหทบถมภายในจตใจ

ถาสามารถทจะใหเขาเหน วาตวนแหละเปนตวทเราเพม เพราะ

ทกขเวทนาทางกายกถอวาเปนเรองธรรมดา แตวาทกขเวทนาทาง

จตใจทเรามความเกลยด มความกลว มความหวง มความกงวล

มความไมชอบ ตวนยงหนกเขาไปอก ถาท�าใหคนไดสามารถแยก

ออก และท�าจตใหไมสรางอารมณของความกลวความเกลยดเพม

เตมเขาไปอกตอจากทกขเวทนาทเกดขนทางกาย มนจะเบาบางไป

เยอะเลย บางททกขเวทนาทางกายหายไปเลยกมนะ กลบเปนความ

ปลอดโปรง

แตอยางวาในทสดกเปนเรองของเขาเอง เขาสามารถท

จะท�าไดมากนอยแคไหน หรอรบมากนอยแคไหน บางครงคอเรา

พยายามอย แตวาเขากไมสนใจ หรอเขาไมมพนฐานทจะรบได เรา

กสงสาร อยากจะชวย แตในทสดเรากไมควรจะท�าใหตวเองทกข

จนเกนไป เขาทกขแลวเรากทกขอกดวย กยงไปกนใหญ

วธทจะปลอยวาง คอปลอยวาง

มนไมมวธ คอมนตองท�า

เรากตองคอยฝก ตองคอยท�า

ท�าใหเปนนสย

คอเหนชดเหนแจง

นกเรองอดต

เรากแกไขไมได วาง

มนกขนมาอก

ขนมาอกเรากวาง

แลวกหดใหมนวาง ใหมนเหน

มนกคอยเปนนสย

มนคอยมก�าลงภายในใจในการวาง

วางเอาไว

ไมใชวาทงโดยความไมรเรอง

เรารเรอง เราเขาใจ

67สตปฏฐาน

หลกทเราใชในการภาวนาและปฏบตในชวงนกคอ สตปฏฐาน

ซงเปนค�าสอนทพระพทธเจาไดตรสไว คนร นหลงเรากใชกนมา

๒,๕๐๐ กวาป เปนหลกทส�าคญอยางยงทควรสรางความเขาใจ เวลา

พระพทธเจาเองทานไดสอนสตปฏฐานสตร ทานกไดระบถงเปาหมาย

ททานตงไววา สตปฏฐานมไวเพออะไร เพราะอะไร กมไวเพอการ

ท�าใหเกดความบรสทธ เพอไดพนจากความเศราโศก พนจากทกข

ทงปวง เพอไดเขาสหนทางทถกตอง และเพอนพพานในทสด

กเปนเปาหมายทนาปรารถนาจรงๆ การฝกในสตปฏฐาน

เรากตองส�านกเหมอนกนวาเปาหมายคออะไร เพอเปนก�าลงใจ อก

อยางหนงกส�านกในอบายตางๆ ทพระพทธเจาสอนไว ซงทานกได

เรมตนดวยการพจารณากาย

ในการพจารณากาย ทานกยกอานาปานสตขนมากอน ใหผ

ปฏบตก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก คอรทกลมหายใจเขา ร

ทกลมหายใจออก ลมหายใจเขายาว รชดวาลมหายใจเขายาว ลม

สตปฏฐาน

๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคเชา

68 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

หายใจออกยาว รชดวาลมหายใจออกยาว ลมหายใจเขาสน รชด

วาลมหายใจเขาสน ลมหายใจออกสน รชดวาลมหายใจออกสน

อนนเปนพนฐานทควรจะตกเตอนเจาของ หรอเตอนสตของ

เจาของ การทท�าใหรชดภายในจตใจของเรา ทงลมหายใจเขาทงลม

หายใจออก ยาวหรอสน ปรากฏในลกษณะไหน เรากตองพยายาม

ใหมการรชด เปนพนฐานของการฝกหด

ในการฝกตอไป พระพทธเจาใหเราก�าหนดทวถงรางกาย ซง

ทานจะเปลยนค�าศพทททานใช ค�ากรยาจะเปลยนเปน สกขต แทนท

จะเปนรชดวา สกขต ทเขาแปลวาส�าเหนยก แตมนกส�าเหนยกฝกฝน

มนตองมฝกหดดวย เราฝกหดใหรทวถงรางกายของเรา ภาษาบาล

วา สพพกายะ คอกายทงปวง คอบางทอรรถกถารนหลงอธบายวา

พระพทธเจาหมายถงเฉพาะลมหายใจเขาลมหายใจออก แตถาเรา

ดหลกภาษาบาล แลวกเทยบกบพระสตรอนๆ กจะเหนวาคงจะไม

ไดเฉพาะกองลมอยางเดยว หรอความรสกเฉพาะลมอยางเดยว มน

หมายถงทวถงรางกายของเรา ซงเปนการเรยกวาเราฝกหดฝกฝน

ส�าเหนยกตอรางกายของเรา คอเราสามารถทจะใหสตของเรากวาง

ขวางออกไป คลายๆ วา เราตองมความสมดลทงกายทงใจ และก

ทวถงรางกายของเรา เพราะวาการฝกหดของเรามนไมสรางความ

แคบภายในจตใจของเรา เรากตองอาศยความทวถงทงของสตทง

ของการร เรากรทวถงรางกายของเรา ซงการก�าหนดสตคอ เรา

จะตองช�านาญในการท�าสต บางครงเรากตองมสตเฉพาะเรอง บาง

ครงเรากมสตทกวางขวางออกไปสกหนอย จงไดรบรและท�าใหสต

สอดคลองกบการพจารณาและการรบรในสงทเกดขน

69สตปฏฐาน

เชน ยกตวอยางงายๆ เรารในรางกายของเรา ถาเรามการ

สงเกตภายในรางกายของเรา เรากจะคอยเหนวาเรามความเครยด

หรอมความไมเครยด เรามความกงวลหรอมความสบาย มความ

กลว หรอมความอาจหาญ มนจะรสกภายในรางกาย คอถาเราตง

สตไวแคบเกนไป เราดเฉพาะความรสกทแคบๆ บางทอาจจะไมได

สงเกตหรออาจจะมองขาม ยงโดยเฉพาะเวลาเราสรางพนฐานของ

การปฏบตของการภาวนา เรากตองใหสอดคลองกน คอ เราตอง

พยายามใหจตมความหนกแนนและการจดจอกจรงอย แตวาเรา

ตองสามารถทจะคอยสงเกตทงกายทงใจใหพรอมๆ กน ซงกายม

สวนทชวยใหเราไดรพนฐานของจตอกท

อยางเวลาเรานง ยกตวอยางงายๆ เชน เวลานงเราเอา

กายตงใหเทยงตรง เอามอวางไวทตก กเอามอวางไว เรากเรมตน

นงอยางน พอนงไปสกพกหนง บางทสตมนกพรา มอกวางไวอยาง

น กายมนกคอยหยอนลง ถาเราตงสตไวทกาย มนกจะคอยสงเกต

เอะ เราสตเรมพราแลว เรมเลอนออกจากฐานจรงๆ เรากตงใหม

กเปนสงทชวยประคบประคองสต มนเปนสงทชวยใหสตแกกลาขน

มาภายในจตใจ

ถาเราจดจอเฉพาะลม บางทจตของเราคอนขางละเอยด ลม

มนมหลายระดบทก�าลงจะท�างานพรอมๆ กน ในสวนทอยางกาย

ของเราตงเทยงตรงมย คอ บางทเราสามารถทจะจบลมได เราอย

กบลม แตวากายมนกเรมทจะปลอย คอมนเปนเครองหมายวา สต

เรมถอยแลว หรอความแกกลาของจต หรอความเบกบานของจต

มนเรมพราเรมเลอนออกจากฐานแลว ถาเราจบเฉพาะลม บางท

70 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

มนไมทนไดสงเกต ยงเฉพาะเวลาเราสรางพนฐานของการฝก เวลา

เราเรมตน เรากตองมการสงเกตทใกลชด อาศยกาย กายทงปวง

หรอทวถงรางกายเรากคอยสงเกตด

แมแตความรสกภายในกาย เรากคอยด เพราะบางครงมน

มอารมณทคางไว หรอมพนฐานของจต อยางเมอวานเราพดเรอง

นวรณ บางครงเชนความโลเลสงสย หรอความฟงซาน คอจตมนม

เหตผลของจต เรากเชอมานานแลว เรากหลงตามกระแสของเหตผล

ของจตของตวเองโดยไมรสกตว แตถาเรากลบมาดทรางกาย เรา

กจะเหนวา เอ กายของเราไมรสกคลคลาย ไมรสกวาปลอดโปรง

สบาย มนมความอดอดบาง มความรสกทลมเขาลมออกมนไมได

สม�าเสมอ เบาอยางนาจะเปน

มนเปนเครองชวยใหเราสงเกต เอ เรามอะไรไวตรงนน เรา

มอะไรทควรสงเกต เรามอะไรทควรปลอยอยตรงนน มอะไรทควร

แกไขทตรงนน จงไดเกด พอเราไดตงขอสงเกตจงไดเหนชดขน ออ

เราก�าลงจะโลเลในเรองน ออ เราก�าลงจะมความฟงซานในเรองน

มนยงไมไดจดการ คอบางครงเราท�าจตสงบ กายกสบาย แตบาง

ครงเราท�ากายใหสบาย จตกสงบ มนองอาศยกน มนแยกไมออก

หรอก จงเปนเหตทในการปฏบต เรากควรจะใหความสนใจกบขอ

น ทพระพทธเจาสอนใหดทวถงรางกาย สพพกายะ

ในภาษาบาลค�าศพททใช สพพกายปฏสงเวท ปฏสงเวท

เวท มนรากศพทของ เวทนา คอมนรากศพทเดยวกน เวทนา กบ

ปฏสงเวท ปฏสง มนเปนค�าทเพม เวท แปลวาสมผส คอสมผส

71สตปฏฐาน

อยางสมบรณ สมผสอยางเตมท สมผสใหมนเขาลก มนเปนค�าท

เพมความหมาย รากศพทม แตวาเพมความหมาย วาตองท�าใหมน

สมบรณ ตองท�าใหมนด เจาะลกหนอย ค�าศพทมนกคอนขางจะ

ชดอยวาเราตองสมผสอยางทวถงเขาใจ ไมใชวาผวเผน หรอก�าหน

ดอยางเเคผานไปๆ เรากตองเจาะลกหนอย กอยางทวาส�าเหนยก

ฝกฝน วาลมหายใจเขา เรารกายของเราทวถงรางกายยงไง ลม

หายใจออก เรารเราสมผส เราฝกใหมความร เราส�าเหนยกฝกฝน

นเปนขนหนงทพระพทธเจาเเนะน�าไว

ขนสดทายในบทพจารณาลมหายใจเขาลมหายใจออกของ

รางกาย ในภาษาบาล มนใชค�าศพทคนละศพท กายสงขาร ท�า

กายสงขารใหสงบ ซงมนตางกบค�าศพททใชในบทกอน ใชค�าวา

กายสงขาร ซงเวลาพระพทธเจา ในสตรอนๆ เวลาพดถงกายสงขาร

ทานจะหมายถงอะไร หมายถงลมเขาลมออก คอท�าใหกายและลม

หายใจเขาลมหายใจออกใหสงบระงบอย คอมนเปนสงทพอเราม

ความรใหทวถง รอยางเขาใจอยางเจาะลก รอยางสมผสอยางใกล

ชด จงกลบมาทการท�าใหสงบ ท�าใหระงบอย ตวนแหละตองท�าให

มนเปนขนตอนทถกตอง

ถาเราพยายามใหมความสงบโดยยงไมรอยางเจาะลก ความ

สงบมนจะมความละเอยดทแตกตางกน จะมผลทแตกตางกน เปน

สวนทเรามพนฐานทมสตรอบรภายในรางกายและลมหายใจเขาลม

หายใจออกอย เรากคอยท�าใหมนละเอยดขน เราจบจดทจดใดจด

หนง ทปลายจมกกได ทหนาทองกได ทไหนกได ไมวาหรอก แตวา

ขอใหเราเรมรวบรวมความละเอยดและความสงบของจตใจของเรา

72 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ขอใหมนสงบลง เบาลง พยายามใหมความระงบซงการแสสายของ

จตของเรา รวบรวมอยทผร ลมหายใจเขากร ลมหายใจออกกร

เราอย ทตวผ ร และความรสกของลม แตวาเราจะมเปา

หมายในการท�าใหละเอยดและสงบในเวลานน ในขณะนน ในทท

เราก�าหนดตรงนน ยกตวอยางทปลายจมก เรากจบความรสกตรง

นน และกคอยใหมความละเอยดในการสงเกต และความรสกเบาๆ

มนสงบ มนสบาย มนปลอดโปรง และเปนความรสกทน�าความสข

ใหเขามาสจตใจของเรา เปนสงทเราก�าลงสมผสทงดงาม

คอโดยปกตเรากคดวาลมไมนาจะงดงามนะ แตแทจรงเวลา

เราท�าจตใหละเอยด ท�าจตใหสงบ ท�าจตใหสบาย ท�าจตใหปลอด

โปรง มนมความงาม มความนาดนาสนใจ เพราะความละเอยด

ของจตทก�าลงจะเกดขน

ลมหายใจเขา เรากมความสนใจ มความเอนดกบความ

งดงามของความรสก ความงดงามของอารมณ ความงดงามของ

การสมผส คอ มนสบาย มนงามทงหมด ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก มนกมความเบกบานภายในจตใจจรงๆ ทงกายกเบกบาน ทง

ใจกเบกบาน ลมหายใจเขากเบกบาน ลมหายใจออกกเบกบาน เบก

บานแลวกอยาปลอยใหมนเปนความรสกทมนปรงทมนแตง แตเปน

ความรสกทสงบระงบอย มนสงบ มนสบาย มนละเอยด มนนง มน

หนกแนน ลมหายใจเขาเรากมความหนกแนนอย ลมหายใจออก

เรากมความหนกแนน มนไมอดอด มนสงบ หรอทงลมหายใจเขา

ทงลมหายใจออก เปนสงทเราฝกอย เราส�าเหนยกฝกฝน เพราะ

73สตปฏฐาน

วาเดยวอารมณกเปลยนเหมอนกน สตกขาด อารมณอนกเขามา

นวรณกเกดขน

แตวาเรากรอย อา นคอนวรณ เรากมวธ มทางเลอก ๒

อยาง คอ แกไขตรงทนวรณ หาอบาย หรอเพยงแตรบร นวรณ

มนกเกดขน ชางมนเหอะ เรากลบมาทการท�าจตใหสงบดกวา ซง

เรากดทผล บางครงกแครบรดวยสต มนกพอ เรากตงหลกใหม ลม

หายใจเขาลมหายใจออก กลบมาดวยสตทบรบรณ กท�าได แตบาง

ครงถงจะมาตงหลกใหม มนกไมอย นวรณมนมากระซบใสหอกละ

มนมาหาเรองกบเราอกแลว แตวาเราตองคอยหาอบาย หาวธการ

ทจะทดลองและแกไข

แตวาเรากตองเขาใจ คอนวรณมนกแคอารมณ อารมณ

มนกของไมเทยง มนกเกด แลวกตงอย แลวกดบไป ไมตองเชอ

มนมาก ไมตองใสใจกบมนนก เรากกลบมาทการก�าหนดลมหายใจ

เขาลมหายใจออก

พระพทธเจาเวลาทานสอนอานาปานสตในสตปฏฐานสตร

ทานยกการเปรยบเทยบขนมา ยกภาพขนมา คอทานวาเหมอน

กบชางกลง แตเปนชางกลงสมยโบราณ ไมใชชางกลงสมยน สมย

โบราณมนจะมวธ กไมโบราณเทาไหร อาตมาเองกยงทนอย สมย

กอนอยางทวดปาพง วดนานาชาต เราจะท�าบรขารของเราเอง เรา

กตองกลง บางครงกตองสองคน คนหนงกลง อกคนดงเชอก วธ

หนง มเชอก มไมอยางน แลวกเอาเชอกมามด คนหนงจะดงกลบ

ไปกลบมา คนทกลงกจะคอยดจงหวะ เวลาทดงมาทางน จะคอย

74 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

เอามดมากลง เวลากลบมาทางนกตองถอย ตองเปนจงหวะ ตอง

สงเกตจรงๆ ถาไมสงเกตเดยวมนท�าใหการกลงไมเสยหาย

มอกวธหนงทท�ากอาศยคนเดยว ใชไมไผ แตใชเชอกเชน

เดยวกน แลวกมไมทเหยยบ เรากใชเทาของเราเหยยบลง พอเหยยบ

ลงมนกดงมาทางน เรากกลง พอปลอยมนกกลบ เชอกมนจะชวย

ใหมนกลบไปกลบมา

พระพทธเจายกตวอยางของชางกลง คอ ชางกลงเวลาจะ

กลงเขาจะรวายาวรวาสน รจงหวะ ถาไมสงเกตจงหวะอยางใกล

ชดกจะท�าใหพลาด การงานกจะเสย

เชนเดยวกน เราเปนผปฏบต เรากตองคอยดจงหวะ เวลา

หายใจเขากรวาเขา เวลาหายใจออกกรวาออก เวลาเขาสนกรวา

เขาสน เวลาออกสนกรวาออกสน เวลาเขายาวกรวาเขายาว เวลา

ออกยาวกรวาออกยาว คอมนตองมการตดตามเชนเดยวกบชางกลง

ซงสมยนชางกลงกอาจจะไมมความหมายเทาไหร เพราะมเครอง

ใชไฟฟา มนปนอยตลอด แตสมยโบราณมนใชคนละวธ มนตอง

ตดตามอยางใกลชดจงจะไดงานทส�าเรจออกมาได

เชนเดยวกน เราดลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรากตอง

ตดตามอยางใกลชด รทนจรงๆ ไมพลาดไมปลอย จงเปนเหต เรา

อาศยหลกวาเรามผร รเทาทน แลวกคอยฝก อนนเปนพนฐานของ

การฝกกายคตาสตปฏฐาน

75สตปฏฐาน

เวลาเราฝกอย ตงสตอยกบลมหายใจเขา ลมหายใจออก

หรอทกเรองทกแงทกมมของสตปฏฐาน ทงกาย ทงเวทนา ทงจต

ทงธรรม คอในพระสตรกจะมบทททบทวน พอพระพทธเจาสอน

เรองมมใดมมหนงหรอประการใดประการหนง จงมบททบทวน

อยางกายคตาสตกมตง ๑๐ กวาแง ๑๐ กวามมทใชพจารณา

เวทนา จต กคนละอยาง แลวก ธรรม มนมอกหลายประการ

แตวาทกครงพอจบเรองหนง พระพทธเจาทบทวนวานคอ

วธการทท�าใหกายคตาสตปฏฐานใหสมบรณ คอจะตองรกาย คอ

กายภายใน กายภายนอก กายทงภายในทงภายนอก รการเกดขน

ของรางกาย รการดบไปของรางกาย รทงการเกดขนทงการดบไป

ของรางกาย รเพอใหมความรความเขาใจ เพอมญาณและมความ

รทเขาใจความเปนจรง และเพอใหสตสมบรณ

เมอมความรความเขาใจในความเปนจรง มสตสมบรณ เรา

จะไดเปนผถอนออกจากตณหาและอปาทานในโลกไปได เมอเรา

เปนผถอนอปาทาน ตณหาในโลกออกไปได เราจงเปนผทอยอยาง

มนคง คอเรารวากายมเทานน และกอยอยางสมบรณ อยอยาง

มนคงภายในโลกน

คอมนแสดงถงเปาหมายของการฝกหด จะเปนเรองกายหรอ

เปนอานาปานสต หรอ เปนเรองอนกแลวแต แตมนมเปาหมายวา

เออ เรากรวาภายในมยงไง ภายนอกมยงไง มนไมแคบหรอก การ

ฝกสตปฏฐาน เพราะวาภายในเรากร อนนกงายหนอย ภายนอกเรา

76 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

กร กทกคนเขากมลมหายใจเขาลมหายใจออก สตวทกชวตกมลม

หายใจเขาลมหายใจออก เรากร เวลาเราเหนอยางน เรากถอนตว

ออกจากความเหนแกตวหรอการเหนเฉพาะเรองของตวเอง เพราะ

บางครงเรากเปนสงทคนอนอาจตเตยนได คนปฏบตธรรมจน...คอ

เขาเหนสนใจแตเรองตวเองเทานนแหละ ไมเหนประโยชนของผอน

ไมสงเกตชวตของผอน ซงกเปนเรองทถาเราฝกใหถกตองสมบรณ

แบบตามทพระพทธเจาสอน มนไมเปนอยางนน เพราะทานสอน

อยางตายตว เราตองสงเกตทงภายในทงภายนอก และกท�าภายใน

ภายนอกคอมนสอดคลองกนยงไง มนอยดวยกนยงไง เพราะเรา

แยกไมออกในแงหนง ยงไงเรากเปนมนษย คนอนกเปนมนษย ก

เปนมนษยดวยกน ตวเรากไมไดวเศษอะไรจนเกนไปนก เรากไม

แตกตางกน

พดตามความเปนจรง ปญหาในธรรมะหรอสงทเราควรเขาใจ

หลกทส�าคญทควรเขาใจ และสตปฏฐานเปนสงทชวยอยางมากทสด

ทจะใหเขาจดนนมมนนกคอการเขาใจในอนตตา ความไมเปนตว

เปนตน คอเปนสกแตวากายและกไมใชกายของเรา มนเปนกาย

ของธรรมชาต ลมหายใจเขาลมหายใจออก มนจะเปนของเราได

ยงไง มนกเปนของธรรมชาต

แตเราจะรอย กรอยภายในตวเรา แตวาในทสดมนกไมไดม

ตวมตนอยในนน ไมมอะไรทเราจะมาจบวานคอตวบคคลเปนอยาง

น ตวเรากคออยางน คอถาหากวาเราไมไดคดโดยใชเหตผล ถาคน

ยดวาลมหายใจเขาลมหายใจออกเปนตวเปนตนของเขากประสาท

เตมท อยางนแหละมนบาแลว เพราะวามแตลมเขาลมออกอยตลอด

77สตปฏฐาน

แตคดดแลว พอเกดความรสกขดของโดยลมหายใจเขาลม

หายใจออก ความรสกของตวตนกแทรกเขามาทนท แคเปนหวดสก

หนอยหนง คดจมกหนอยหนง อาว ท�าไมเปนอยางน ไมนาจะเปน

อยางนเลย มนเรมบนเรมคดเรมปรงแตงแลวละ ออกจากความรสก

ตวตน แตมนไมสงเกต มนไมเหนวา เออ กสกแตวาลมเขาลมออก

ลมเขาทสะดวกกม ลมเขาทไมสะดวกกม แคดแคน คอเราเขาถง

ธรรมะทลกซงทสดของพระพทธศาสนา เขาถงการหลดพนได

พระพทธเจาใหเรารพนฐานใหด แตพนฐานไมใชวาเปนของ

ต�า ไมมความหมาย ถาเรารพนฐานใหด มนเปนสงทพาเราเขาสสง

ทสงสดไดในพระพทธศาสนา อยามองขามขนตอนวา เออ เรอง

นไมจ�าเปน เราไมจ�าเปนตองก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก

เราจะหลดพนอยางเดยวเลย โดยการเขาสเปาหมายของปรชญา

กเปนไปไดยาก เราตองมพนฐานของสตทสมบรณทบรบรณ

ยงโดยเฉพาะเชน รการเกด อยางทพระพทธเจาสอน รการ

เกด รการดบ รทงการเกดและการดบ กเปนหลกทเราเขาใจหลก

อนจจง เขาใจในการเกด คอในการก�าหนดอานาปานสต ก�าหนด

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เราก�าหนดการเกดการดบเฉพาะเรอง

การเกดของลมหายใจเขา การดบของลมหายใจเขา การเกดของ

ลมหายใจออก การดบของลมหายใจออก แตการเกดการดบ เรา

เหนในเฉพาะเรอง แตถาเราเขาใจในเรองนชดเจนทเดยว การเกด

การดบมนกเปนกฎแหงธรรมชาตทครอบคลมธรรมะทงหมด ครอบ

จกรวาลทงหมด เปนสวนทท�าใหเราเกดปญญาได เกดการคลคลาย

ออกจากความยดมนถอมนได คอมนมเหต อยางบทสดทายในแงน

78 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระพทธเจาใหเราก�าหนดวาเรามสตสมบรณ วากายเปนอยางน ก

เปนสกแตวากาย ค�าศพทวาสกแตวากาย หรอสกแตวาเวทนา สก

แตวาจต สกแตวาธรรม มนเปนธรรมะทสงมาก เพราะวาเราไมเคย

พดถงโดยปกต มนไมคดวา เออ มนสกแตวากาย เรากคดวากาย

ของเรา กายทอายมากเกนไป อายนอยเกนไป สงเกนไป ต�าเกน

ไป หนกเกนไป เบาเกนไป สวยเกนไป ไมสวยเกนไป มนคดโดย

การปรง มนไมก�าหนดวา เออ สกแตวากาย ถาเราเหนอยางนน

จรงๆ เราดลมหายใจเขาเราดลมหายใจออก การเปนผหญงผชาย

อยตรงไหน ความสวยความไมสวยมนอยตรงไหน ความชวความ

ดมนอยตรงไหน ความส�าเรจ ความไมส�าเรจ การสรรเสรญ การ

นนทามนอยตรงไหน มนมแตลมหายใจเขาลมหายใจออก

แตถาเราจบจดนนะ เรากเหนวาทเรายงๆ วนวายขนๆ ลงๆ

ตามอารมณเพราะวาเราไมไดจบจดกลาง เราไปจดปลายแลวกปรง

ไปเรอยๆ แตวาถาเรากลบมาทรวา เอ มนสกแตวากาย สกแตวาลม

เขาลมออกเปนสวนหนงของกาย เกดแลวกดบ เรากเบามาก สบาย

มากเลย เพราะวาทเราเปนทกขอย ทวนวายทมความพะรงพะรง

ภายในจตใจนน กเพราะวาเราแบกเรองตางๆ พอเราเหนวา เออ

สกแตวากาย เรากสามารถทจะปลอยตณหา ปลอยอปาทาน ความ

ยดมนถอมนทเคยมไว ตอรางกายกด ตอโลกกด เรากปลอยไดเลย

เพราะดแลวแบกเทาไหรกหนกเทานน มนไมคอยไดมอะไรเกดขน

นอกจากความเหนดเหนอยและความเบอหนาย เราปลอยดกวา

อปาทานและตณหามนกหลดออกไปได ไมใชเพราะวาเรา

ไปท�าลายหรอไปฆาอปาทานกบตณหา มนหลดออกมนเขยออกมน

79สตปฏฐาน

ไมมปะปนกบจตใจของเราเพราะเราเหนตามความเปนจรง เรามสต

มปญญาทเขาใจในความเปนจรง เรามทรรศนะการมองตวเองกด

มองโลกกด โดยอาศยธรรมะของพระพทธเจา นคอเปาหมายของ

พระพทธเจา เปาหมายของพระศาสนา พาใหเราเปนผทพนจาก

อ�านาจของความทกข ความเศราโศก ท�าใหเราเกดความบรสทธได ก

อยางทไดเรมตนในวนน หรอทพระพทธเจาเรมตนในสตปฏฐานสตร

เปาหมายคอการท�าใหเราไดสมผสความบรสทธ สมผสหนทางทถก

ตอง พนจากอ�านาจของความทกข อ�านาจของความเศราโศกทง

หลาย ใหเราเขาสการดบทกขทแทจรง

ในวนน ตอนเชาน อาตมากคงใหขอคดพอสมควรแกเวลา

กขอใหเราทกคนขอใหตงใจนงสมาธ เดนจงกรมดวยการประคบ

ประคองสตไว จะไดเปนผสมผสสงทพระพทธเจาปรารถนาใหเราร

80 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ในการภาวนาของเรา อยางหนงทควรใหความสนใจกคอ

เรองการด�ารไวในใจ พระพทธเจาเรยกวา สงกปปะ ถาเราตงขอ

สงเกตไวทด�าร หรอการคด หรอความตงใจของเรา กจะคอยสงเกต

พนฐานของจตใจ

กอนอนกควรเขาใจวา มจฉาสงกปปะ กบ สมมาสงกปปะ

คออะไร พระพทธเจาทานจะระบไวคอ การด�ารทไมถกไมควร

คอ มจฉาสงกปปะ คอ การด�ารหรอการคดทอาศยกาม การ

เพลดเพลนยนดในกามารมณ เพราะจะเปนเหตยใหตณหาเกด

ขน หรอมนคดดวยอ�านาจของตณหา และก พยาปาทสงกปปะ

ความคดทอาศยความไมพอใจ ความขดเคอง โทสะภายในจตใจ

และ วหงสาสงกปปะ คอความคดทด�ารในการเบยดเบยน ซงกเปน

สวนหนงของโทสะเชนเดยวกน แตมนกรนแรงกวา และความคดท

สมควร เปนความคดทถกตอง สมมาสงกปปะ ความด�ารชอบ คอ

เนกขมมสงกปปะ การด�ารในการออกจากกาม อพยาปาทสงกปปะ

การด�ารทคดออกจากอ�านาจของแรงโทสะ หรอความไมพอใจ แลว

ก อวหงสาสงกปปะ การด�ารทไมเบยดเบยน

การเจรญเมตตา

๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

81การเจรญเมตตา

คอความคดของเรากคอนขางจะหลากหลายมาก แต

พระพทธเจาไดกลบมาใหความส�าคญทสดในเรองความคดหรอการ

ด�าร ๓ ประการน เพราะวาเปนพนฐานของจตทเปนกศลหรออกศล

จะงามหรอไมงาม จะประกอบดวยบญหรอประกอบดวยบาป ก

เปนทนาสงเกตวาในเวลาพระพทธเจาปรารภเรองการด�าร กแค ๓

ประการทควรสนบสนน ๒ ประการกเกยวกบการไมมโทสะ ไมม

การคดเบยดเบยน ไมคดดวยอ�านาจโทสะ

ถาเราคดในมมกลบ เราพดเรองการคดทไมเบยดเบยน การ

คดทไมมโทสะ ถาคดในแงบวก กคอจตใจทมเมตตา พนฐานของ

จตทพระพทธเจาสนบสนนใหเราใชความคด ใชการด�ารทปรารภ

เมตตา ในการภาวนาทจะท�าใหจตสงบ คอถาหากวาเราคอยสงเกต

ความคดของเรา การด�ารของเรา และใหเราระมดระวงไมใหจตต

กอยใตอ�านาจของการเพลดเพลนในกาม หรอเราคดดวยเนกขมมะ

คอการปรารภทจะออกจากกาม ปรารภในสงทเปนการสละทง และ

กเราคอยสงเกตและพยายามยกจตขนไปสการด�ารดวยอ�านาจของ

เมตตา จตของเรากจะคอยมกศลเปนพนฐาน คอเราปรารภเรอง

มรรค เพราะวา สมมาสงกปปะ กเปนสวนหนงของมรรค คอ สมมา

ทฏฐ สมมาสงกปปะกเปนขอท ๒ ในอรยมรรค ๘ การระลกถงและ

พยายามใหจตใจของเราอยในขอบเขตของการปรารภในการด�ารท

งดงาม การฝกจตของเราเขาสเมตตา มนจะเปนสงทมอ�านาจชวย

ใหเราเกดความสงบ ใหจตใจของเราเกดความงดงาม และจะเปน

จตทสงบงาย เปนจตทไมล�าบากในการตงดวยสมาธ

82 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

พดตามความเปนจรง พระพทธเจาเวลาทานระบถงอานสงส

ของเมตตา คอ อนนนเปนขอหนงททานพดอย อยในสตรสตรหนง

ในองคตตรนกาย ทานพดถงอานสงส ๑๑ ประการของการเจรญ

เมตตา ขอหนงกคอจตจะสงบงายและเรว อยางถาเรามาปฏบต

มาภาวนา อยากใหจตสงบ แลวคนกชอบถามวธทงายทสดและเรว

ทสดทจะท�าใหจตสงบ คนชอบถาม กตองตอบวา การท�าจตใหเตม

เปยมดวยความเมตตาเปนวธทเรวและงาย คอจะสงบงาย มนกเปน

ก�าลงใจส�าหรบพวกเราทปรารถนาฝกจตใหเปนสมาธ เรากตองคอย

ดและคอยใหก�าลงใจกบเมตตาจตของตวเอง

พระพทธเจาทานชอบพดถงอ�านาจของเมตตา คอมนเปน

กศลทคอนขางจะแรงกลา อยางทพระพทธเจาเปรยบเทยบ ใน

บรรดาการกระท�าทงหลายทพาเราเขาสสวรรค คอเมตตาเปนก�าลง

ทจะพาเราเขาสสวรรค เราไมจ�าเปนตองรอจนตายจงขนสวรรค เรา

ท�าจตใหอมดวยเมตตา เตมดวยเมตตา เรากอยเหมอนกบเราขน

สวรรคในปจจบนขณะนแหละ

แตพระพทธเจาทานเทยบไว ถาดในกลางคน แลวก

ดดวงดาวตางๆ คอมนไมสวางเทาพระจนทรเตมดวง ทานกเทยบ

การกระท�าทงหลาย กศลทงหลายทจะพาเขาสสวรรค มนเทยบไมได

เหมอนกบเมตตา คอมนเดนกวา งดงามกวา มนมแรงกวา มก�าลง

มากกวา หรอในกลางวน ถงจะมความมดเกดขนอยางไร กสก�าลง

ของพระอาทตยไมได พระอาทตยกจะท�าใหมแสงสวางเกดขน

83การเจรญเมตตา

เชนเดยวกน การกระท�าทงหลายทจะพาเราเขาสสวรรค

กเทยบไมไดเทากบเมตตา เพราะมนแรงกวา มนมก�าลงมากกวา

กเปนการคดและระลกถงทส�าคญ เพราะวาเราทงในชาตนกตาม

อยากใหมจตสงบ อยากใหมสมาธ ชาตหนากอยากจะไปสสคต เลย

ทงปจจบนเวลาน ทงอนาคตกด เรากตองด พระพทธเจายกเมตตา

ขนมาเปนก�าลงทจะพาเราเขาสทหมายของเราทเราปรารถนา

เราผเปนนกปฏบตควรทจะใหความสนใจและความส�าคญ

กบการฝกเมตตาของเรา

การฝกเมตตากมหลายวธการ แตสวนมากอาศยการยก

จตเขาสเมตตา การส�านกตอเมตตาจต เชนเราเอนด เราเออเฟอ

เรามความออนโยนภายในจตใจของเรา และกพยายามทจะถนอม

ไว สนบสนนไว เปนทนาสงเกตในบทสวดแผเมตตาทเราสวดประจ�า

เรากเรมตนโดย อะหง สขโต โหม ขอใหขาพเจาจงเปนผถงสข

เราแผถงตวเองเสยกอน มนเปนเรองทส�าคญมาก เพราะวาโดย

ปกตคนเวลาจะแผเมตตา มนจะขามตวเอง ขอใหคนอนมความ

สข ขอใหคนโนนมความสข ตวเองยงทกขยงเรารอนอย จตใจยง

โหยหวอย เหมอนกบเราเดนทางโดยไมมเสบยง เดนทางไดไมไกล

กเหนอยกอน หมดแรงกอน แตถาหากเราท�าเสบยงใหบรบรณ เรา

เดนทางไปไหนกสบายมก�าลง

เชนเดยวกน เวลาเราจะแผเมตตา เรากตองแผเมตตาใหตว

เองเสยกอน ใหตวเองระลกถงสภาพของจตของตวเอง เวลาเราแผ

84 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

เมตตา เราน�าสภาพของจตทงดงามเขาสตวเอง เรากพยายามทจะ

ก�าจดแรงโทสะกด อ�านาจของการคดเบยดเบยนหรอคดจองเวรกด

หรอการคดทไมพอใจตอคนอนกด หรอการเกบอาฆาตตอผอนกด

เรากตองพยายามดวาสงเหลานเปนสงทท�าลายคณธรรมของตวเอง

เปนสงทท�าลายคณงามความดของตวเอง และกท�าลายความสงบ

ความสวาง ความปลอดโปรงภายในจตใจของตวเอง มนเปนสงท

ถาเราปรารถนาความสขและความสงบ คอเราก�าลงจะเบยดเบยน

ตวเอง ก�าลงจะขดขวางตอความเจรญของตวเอง สมควรทจะละ

แลว สมควรทจะทงแลว สมควรทจะยกจตเขาสเมตตา เออเฟอ

ตอตวเอง ทงๆ ทจะมเหตผลมากนอยแคไหนวาเรากเคยท�าอยางไร

เขากเคยท�าอยางไร เคยมอะไรเกดขนในอดต เปนอยางนอยางนน

เรองนมนสกแตวาเหตผลทเราอางองหรอพาดพงสนบสนนอกศลมา

เบยดเบยนตวเองเทานน มนไมเปนไปเพอความเจรญ ไมเปนไป

เพอความสบายของตวเอง

เรานกขนมาวา อะหง สขโต โหม ขอใหขาพเจาจงเปนผ

ถงสข เรากตองเมตตาตวเองโดยการละและก�าจดแรงอกศลทอาศย

โทสะ อาศยความไมพอใจ อาศยการคดเบยดเบยน หรอคดท�าลาย

ผอน เรากจะตองยกออกจากจตใจทงหมด เพราะเราหวงความเจรญ

ของตวเอง เราหวงความสขของตวเอง ถาเราหวงความสขของตว

เอง มนเกดไมไดถาเรายงอมไวซงความด�ารไวในใจทมโทสะอย

เหมอนกบเรา พอถงตอนเยนกด เรารอน เราเหนยวเหนอะ

รางกายรสกสกปรก กอยากจะอาบน�า ถาเราไปอาบน�า แตแทนท

จะเอาสบมาถ เรากเอาขโคลนมาถ เรากเอาความสกปรกมาถตว

85การเจรญเมตตา

เอง กไมมใครท�าอยางนนเลย ถาหวงจะไดความสะอาด เรากหา

น�าทสะอาด หาสบทจะช�าระรางกาย รางกายจงจะสะอาดสบาย

เชนเดยวกน ถาภายในจตใจของเรา เราหวงความสงบ เรา

หวงความสข แตเรายงฉาบทาจตของตวเองดวยความคด หรอความ

ส�านกระลกถงสงทประกอบดวยโทสะ ประกอบดวยการเบยดเบยน

ประกอบดวยการจองเวร หรอคดมความขดเคองนอยใจตอคนอน

มนกท�าใหจตของตวเองยงทกขอย ยงมอกศลครอบง�า

การยกเมตตาจตขนมาเป นการช�าระจตใจของตวเอง

เปนการฟอกจตใจของตวเอง เพอจะไดรบความสข เพอจะไดรบ

ความสงบ เพราะวาแททจรงกเปนสงทเราปรารถนาอยแลว ถา

หากวาเรามจตใจทไดเรมมเมตตาตอตวเอง เรากไดมความปรารถนา

ดวยความจรงใจ ขอใหขาพเจาจงเปนผถงความสข ขอใหขาพเจา

จงเปนผไมมเวร ขอใหขาพเจาจงเปนผไมมการเบยดเบยนซงกน

และกนเลย ขอใหขาพเจาจงเปนผไมมทกข ขอใหขาพเจารกษา

ความสขไว

ความปรารถนานนมนคอยอมภายในจตใจ มก�าลงภายใน

จตใจของเรา จตของเราอม เรากสามารถทจะแผไปถงผอน และ

กเปนไปดวยความจรงใจ ความเตมใจ ไมเพยงแตค�าพดอยางเดยว

ขอใหสรรพสตวทงหลายไดถงความสขดวย ใหสรรพสตวทงหลายได

เปนผไมมการเบยดเบยนซงกนและกนเลย ขอใหสรรพสตวทงหลาย

เปนผไมมความทกข ขอใหสรรพสตวทงหลายรกษาตนใหเปนสข

คอมนเปนเอง เหมอนกบเราท�าแกวน�า เรารนน�าใส พอเราเตมอก

86 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

มนกลนออก เหมอนกน ถาเมตตาเขามาสจตของตวเอง ยงท�าให

ตวเอง มนกยงลนออก แลวกแผออกไปใหถงผอน

แตถาหากยงไมมความรสกหวงความสขตอตวเอง มนกยาก

ทจะหวงความสขตอผอน เพราะวาอาจจะพดไดอย อาจจะคดได

อย แตวามนคดดวยหนาท หรอคดดวยความหวง แตถาเราท�าดวย

จตใจทอมดวยคณธรรม มนเปนดวยธรรมชาต และมนเตมรอยเปอร

เซนตจรงๆ เปนสวนทเรากตองอาศยการฝกการหด ใหจตใจของ

เรายกขนไปสเมตตา

การทท�าใหจตมเมตตาคอ ท�าใหเรามความมนคง ไมหวน

ไหว เปนธรรมชาตของจตทมเมตตา คอถาหากวาคนจะมาพดยงไง

มาวายงไง มาท�าอะไรกบเรา เรากมเมตตาไมหวนไหว คนเขาท�า

ดวยความโง ความเขลา รเทาไมถงการณ เราจะไปหวนไหวท�าไม

เราจะไปกลวท�าไม เราจะไปสงสยท�าไม คอเรารกษาเมตตาของเรา

คนอนถาหากเขาไปท�าอะไรกบเรา คอถาหากเขาท�าดวย

อ�านาจโทสะ มนกเหมอนกบพระพทธเจาทานเปรยบเทยบ เหมอน

กบคนทเขาเอาขฝน คอลมก�าลงพดมาถงตว แลวกเอาขฝนมาเขวยง

ออกไป ขฝนนนมนพดเขาใสตว กเหมอนกน ถาใครท�าดวยอ�านาจ

ของโทสะ การกระท�านน ผลทเกดขนมนกลบไปหาตวเขา คอเรา

ไมมความจ�าเปนทจะตองไปท�าอะไร เราไมตองไปแกแคน เราไม

ตองไปจดการ เราไมตองไปเปนผทคดวาเราจะตองท�าอะไรทท�าให

เขามความ.... คอสมน�าหนาอะไรอยางน ธรรมชาตกจดการเอง

87การเจรญเมตตา

แตถาหากวาเราท�า เชนคนอนเขาท�าโดยอ�านาจของโทสะ

เราเองกไปท�าดวยอ�านาจของโทสะ มนกพอๆ กน ตางคนกสราง

ความทกขซงกนและกน เหมอนกบเขากเอาขฝนมาเขวยงใสลม ลม

กพดใสหนาของเขา เรากท�าเหมอนกน เรากเอาขฝนไปใสลม ลม

กพดมาใสเรา มแตลมเขาตากนทงนน มนมองอะไรไมเหนเลย อย

กนอยางแปดเปอนอยตลอด วนวาย

หรอพระพทธเจาทานเปรยบเทยบเหมอนกบบรษคนหนง

แทนทจะบวนปาก สวนมากกจะบวนปากลงใสดน ถมน�าลาย แต

วาคนไหนถมน�าลายไปบนฟา มนกจะกลบมาใสหนาของเจาของ

เหมอนกน ถาเราไปท�าอะไรดวยอ�านาจของโทสะ มนกกลบมาใส

หนาของตวเอง มนกไมใชเปนสงทนาปรารถนา มนเปนของทนา

ทงอยแลว ควรจะถมไวในททจะไมเปอนไมสกปรก แตเรากลบไป

ใสหนาของตวเอง ค�าอสานวา “มนบคอ” มนไมสมเลย มนไมสม

ความหวง มนไมไดตามทปรารถนา

แตเชนเดยวกน ถาหากวาเราท�าอะไรดวยเมตตา เราม

เมตตาภายในจตใจ เมอเราท�าอะไร การกระท�านนกกลบมาหาเรา

เชนเดยวกน แตมนจะเปนสงทเปนประโยชน เปนสงทดงาม ไม

ตองหวง และเราไมตองไปบงคบใหมนเปนไปตามทเราปรารถนา

ตามทเราคดอยากใหมนเปน คอธรรมชาตมนกจดการเอง ไมตอง

เอาตวเรามาเกยวของ แตขอใหเราเปนผทตงอยในเมตตา

ถาหากวาเราสามารถทจะรกษาเมตตาจตไว เรากจะเปนผ

ทมความมนคงไมหวนไหว พระพทธเจาทานเคยสอน ยงโดยเฉพาะ

88 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

เรองการพด ในโลกเราคนมกจะพดถกจงหวะไมถกจงหวะ พดดพด

ไมด พดจรงพดไมจรง พดมสาระ พดไมมสาระ พดดวยอ�านาจ

โทสะหรอดวยอ�านาจเมตตา มนมอยางนแหละ ถงคนจะพดยงไง

แตถาเรารบดวยเมตตา คอ เราเปนผมเมตตาในจตใจของเรา เรา

ไมมการหวนไหวเลย เราอยอยางผมนคง ทานยกเปรยบเทยบไว ถา

หากวามบรษคนหนงพดออกมาวา ฉนจะท�าลายดนในโลกน เขาก

มจอบกบปงกเทานนแหละ เขาจะมาขดดนใหมนหมด เขาสามารถ

ทจะตงความหวงวาเขาจะท�าลายโลกนดวยการขดดนมย มนกเปน

ไปไมได โลกมนไมหวนไหว โลกไมรสกวาสะเทอนเลย

กเชนเดยวกน ถาผมเมตตา คนจะพดกบเขา หรอจะม

เหตการณเกดขนกบตวเอง ดหรอไมด จรงหรอไมจรง เปนสาระ

หรอไมเปนสาระ คอไมหวนไหวทงนน พระพทธเจายกการเปรยบ

เทยบไว เชน คนหนงเขามสและมพกน เขาอวดวา เขาจะวาดภาพ

แตวาดภาพในอากาศ ถงเขาจะวาดภาพมากนอยแคไหน ใชสหลาก

หลายมากนอยแคไหน อากาศมนกไมรบ ท�าเทาไหรมนกเหนอย

เปลา มนไมส�าเรจ เพราะวาอากาศมนไมหวนไหว มนเปนอยาง

นนเอง มนอยอยางนน มนมนคงอยแลว

ผทมจตเมตตากเชนเดยวกน คอคนจะพดหรอท�าตอเรา ด

ไมด จรงไมจรง ถกไมถก เรากไมหวนไหว เพราะเราอาศยเมตตา

เราเปนผมนคงดวยเมตตาของเรา

พระพทธเจายกเปรยบเทยบเหมอนกบมบรษคนหนง เขาม

ฟางทมดไว แลวกจดไฟ มนกแคนในมอ เขากพดวาเขาจะท�าแมน�า

89การเจรญเมตตา

คงคาใหมนเดอด ใหมนเหอดแหงใหหมดเลย ดวยอ�านาจของฟาง

ทมดไวแลวกจดไฟ เขาท�าไดมย ท�าไมได กเชนเดยวกน บรษคน

ใดผใดทมจตเมตตา และตอนรบสถานการณทเกดขนในชวตของ

ตวเองแบบไหนอยางไร กจะไมหวนไหวเชนเดยวกน จะเปนผอย

อยางมนคง

มนกเปนการเปรยบเทยบ และกเปนภาพทคอนขางจะ

ชดเจนมาก พระพทธเจาทานยกยองอ�านาจของเมตตา ซงเราผ

มาปฏบตมาฝกหดรนหลง เรากตองพยายามทจะส�านกตอค�าสอน

ของทาน การแนะน�าของทาน สงททานใหความส�าคญกควรทจะ

พจารณาไว ควรทจะใหการสงเกต ยงโดยเฉพาะเรองเมตตา ในการ

ภาวนาของเรา ถาหากวาเราปฏบตโดยการระลกถงอดตกด หรอไป

คดเรองอนาคตกด แลวกมแรงโทสะมาประกอบดวย หรอความจอง

เวรกด หรอการผกอาฆาตไวกด มนท�าลายโอกาสของตวเอง เราก

ตองพยายามทจะไมใหความคดเหลานมาครอบง�าจตใจ

เราสนบสนนจตทมเมตตา อยางทยกในเบองตน กเรอง

สมมาสงกปปะ กบ มจฉาสงกปปะ คอมนเปนประเดนทไมยากนก

ทจะสงเกต ทจะพจารณา คอเราก�าลงท�าอานาปานสตอย กดลม

หายใจเขา ดลมหายใจออก เรากเอาอนนเปนประเดนส�าคญ แต

วาเรากยงตองสงเกตดวา จตของเราเวลาเกดการคด เกดการนก

มการด�าร มนประกอบดวยอะไรบาง มอะไรมาแทรกซอน กมท

มนไปคดเพลดเพลนในกามวตก มนกม แตเรากตองพยายามหา

ทางใหจตคอยเบา เราเหนโทษของการเพลดเพลนในกาม

90 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ซงคนสวนใหญเขากเขาใจ แตบางครงเวลาเราพดเรอง

เมตตา บางคนกอ มรกษาไวซงเหตผลทยงเกบความไมพอใจไว

หรอยงไมยอมทจะใหจตสละทงสงทยงเปนมลทนอย แตเรากตอง

เชอพระพทธเจาวา ถาเราเปนผน�าเมตตาจตเขาสจตใจของตวเอง

คอยกเวนจากความพยาบาท ความขดเคอง และ วหงสา คอการ

เบยดเบยน เรายกเวน มนจะยงสบายกวา ยงสงบกวา ยงสอดคลอง

กบหนทางทจะเขาสความสงบได เรากตองใหก�าลงใจตวเอง เปน

ภาวะจตทเรากสงเกตด เวลาจตของเรามเมตตา มนตางกบจตท

อยอยางธรรมดา คดนกโดยสงทเปนอกศล กคอยสงเกตด

เชนถาหากวา เราไมสามารถทจะนกถงคนสกคนหนงทเรา

มเมตตาตอทาน อยางนอยกนกถงอยางอนกได แมแตเปนสตว

เดรจฉานกยงได แตขอใหเรานกดวยความเอนด แลวกสงเกตด

ความรสกอยางน มนแตกตางกนอยางไร เปนคณเปนประโยชน

กบเราอยางไร แตยงสงเกตยงศกษาด เราจะเหนวาจตทมเมตตา

เปนจตทไมมพษมภย ไมมอนตราย เปนสงทน�าความสขเขามา แต

เปนความสขทคอนขางเยอกเยน ไมใชความสขทตนเตน เปนความ

สขทเยอกเยน ความสขนจงเปนเหตทพระพทธเจาวาผมเมตตาจต

อานสงสอยางหนงคอ จตจะสงบเรว จตจะสงบงาย เราปฏบตเรา

ภาวนากพยายามทจะอาศยเมตตาจต

ตอจากนไปกอยากใหพวกเรา กอนทจะแยกยายกน หรอ

จะปฏบตตามโอกาสสวนตว อาตมากอยากใหพวกเราทกคนนงกน

ดวยการแผเมตตาเสยกอน หรอยกเมตตาขนมาสจตใจ เดยวนง

สมาธกน

91การเจรญเมตตา

คอใหจตใจของเรา ในการแผเมตตา คอมนไมไดอยทค�า

ศพท มนอยทความรสกภายในจตใจทมความอบอน มความรสก

เอนด มความหวงด ความหวงดคอ ไมใชวาเราจะตองรกทกคน แต

วาเราหวงด เรามเมตตาได มนเปนสภาพจตทส�าคญ เรานงอย คอ

อาตมาจะไมพาสวด ใหนงหลบตาไว เรายกจตของเราเขาสความ

เอนด ความหวงด และโดยการระลกถงตวเอง ขอใหขาพเจาจง

เปนผถงสข เรากอยาเพงไปคดอะไรตอ ใหความรสกนนคอยกอง

ไวในจตใจ เพราะบางครงเวลาเราแผเมตตา คลายๆ วาเราท�าเปน

กจวตร เราท�าดวยรปแบบ แตไมไดนอมน�าภาวะจตเขาสจตของตว

เอง เลยเราใหความรสกนนกองไวในจตใจของเรา

ขอใหขาพเจาจงเปนผ ถงสข เราอยกบลมหายใจเขาลม

หายใจออก ลมหายใจเขา กขอใหขาพเจาจงเปนผถงสข ลมหายใจ

ออกใหความรสกนนซาน แผไปทวรางกายของตวเอง ขอใหขาพเจา

จงเปนผถงสข

และคอยสงเกตด เวลาทจตเรมจะแสสาย เรากยกขนมาส

ความรสกทวา ขอใหขาพเจาจงเปนผไรทกข เปนการปรารถนาท

ดงามของตวเอง เราพยายามทจะประคบประคองจตใจของเราให

อยในสภาพทเบกบาน

ขอใหขาพเจาจงเปนผไมมเวร คอเราไมปลอยใหจตมการ

จองเวร หรอคดนกถงความประพฤตทไมควรแกผอน เรากขอให

ขาพเจาจงเปนผไมมเวร

92 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราพยายามทจะใหลมหายใจเขา ลมหายใจออก ใหออน

โยน ใหรางกายของเรา จตใจของเราออนโยน ขอใหขาพเจาจง

เปนผไมเบยดเบยนซงกนและกน คอไมปลอยใหจตใจออกไปในการ

เบยดเบยน หรอคดรายตอผอน

ขอใหขาพเจาจงเปนผไมมทกข คอตราบใดทเราปลอยให

จตใจมการคดนกโดยอ�านาจของโทสะ คอเราจะมอกศลจตครอบง�า

โดยธรรมชาต ผลของอกศลคอทกข มนเปนธรรมชาต เราอยาก

ยกจตเขาสกศล ใหจตเปนบญ ใหจตเปนกศล ผลธรรมชาตของ

จตทเปนกศลคอความสข เราจงตงความปรารถนาไวในจต ขอให

ขาพเจาจงเปนผไมมทกข

ขอใหขาพเจาจงรกษาตนอย เปนสขเถด คอเรามความ

ปรารถนาทกคนทจะมความสข และกอยากจะรกษาไว แตความ

สขนนตองมเหต ถาปราศจากเหต ไมมเหตเพยงพอ ความสขนน

กไมเกด หรอเกดกไมมนคง จตทมเมตตาจะเปนจตทสรางความ

มนคงของความสขไว

เมอความรสกภายในจตของตวเองรสกอมเอบอย เรากให

จตนนระลกถงผอน แตเวลาเราระลกถงผอนหรอเราแผเมตตาไป

ถงผอน มนเปนเรองทส�าคญในวธทตงจต คอเราไมตองเอาจตของ

เราออกไปขางนอก ไปหาผอน แตวาเราตงจตไวภายในตวเอง อม

ดวยเมตตา และเหมอนกบเราเชญหรอเราชวนผอนเขามาสจตน มน

เปนคนละประเดน แตมนไดผลมากกวา แลวเมตตาจตและสภาพ

ของจตจะมนคงกวาแยะ

93การเจรญเมตตา

เราพยายามรกษาจตของเราใหมเมตตา แตเหมอนกบเรา

เปดโอกาสใหบคคลอน สตวอน หรอแมแตสรรพสตวทงหลาย เขา

มาพบกนภายในจตของเราทมเมตตาอมเอบอยแลว เมตตาจตนน

จะไมหวนไหว จะยงมก�าลงเพราะเรามเจตนาดวย มความหวงด

ตอผอน ตอเพอนมนษยดวยกน เลยเราตงความนอมระลกถง ขอ

สตวทงหลายทงปวงจงเปนผถงความสข เปนความรสกทบรสทธ

อย อยากใหผอนทไดรบความสขดวย อยากใหตวเองมความสข

ดวย อยากใหสรรพสตวทงหลายอยอยางผมความสข

ขอสตวทงหลายทงปวงจงเปนผไมมเวร เรารอยวามนษยกด

สตวทงหลายทงปวง เขากชอบหาเรองกจรงอย แตวาภายในของ

จตใจของเรา เรามความปรารถนาและความเหนชดวา เออ แปลก

หนอ คนเขามความปรารถนาความสข แตเขาไปจองเวรกน เขาไป

เบยดเบยนกน เขาไปท�าในสงทสรางความทกข กนาสงสาร และ

ดวยอ�านาจภายในจตของตวเอง วาเราเมตตาเอออาร เรากขอสตว

ทงหลายทงปวงจงอยาไดเบยดเบยนซงกนและกนเลย มนเปนความ

ปรารภภายในจตใจทบรสทธ

ขอสตวทงหลายทงปวงจงเปนผไมมทกข เรารกษาจตของ

เราอยดวยความบรสทธ อยดวยความเบกบาน อาศยเมตตา เรา

เหนวาเรากดเขากดไมมใครอยากจะมความทกขเลย และขอใหเขา

ไดเหนอยางนน ถงจะไมมาก อยางนอยกยงด แตถาเรารอใหโลก

อยอยางไมเบยดเบยน ไมเปนทกขกน จนกวาเราเองจะไมมทกข

กรอไปเถอะ เราตายกอน

94 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตวาเรามโอกาสทจะเลอก คอตางคนตางเลอกกนทงนน

แตวาเราเปนผเลอก ขอใหเปนผไมมทกข ดวยความเมตตา เอนด

เอออาร ปรารถนาวาคนอนเขาจะเหนอยางนนดวย จะเปนไปเพอ

ความสขของเขา จะเปนไปเพอความสขของผอน จะเปนไปเพอ

ความสขของสรรพสตวทงหลาย

เราจงตงความปรารถนา ขอสตวทงหลายทงปวงจงรกษา

ตนอยเปนสขเถด เปนความปรารถนาทดงาม เราขอสตวทงหลาย

ทงปวงจงพนจากทกขทงมวล กเปนความปรารถนาทท�าใหตวเอง

สามารถทจะละมลทนภายในจตใจ ไมเกบสงทแปดเปอนเจาของ

และท�าใหเรามความสข

ถาหากวาเราอยอยางผมความสข กอยดวยกนกบเพอน

มนษย คอเราอยกนไดอยางสบาย เปนสงทเรากตองคอยฝกคอย

หด ใหจตของเรากลบสสภาพทมเมตตา แตมนกเกดจากขณะจต

ในเวลานทมความรสกอบอน มความรสกอมเอบ มความรสกเอนด

ลมหายใจเขา เรากรกษาจตทมความเอนด ความอมเอบอย ลม

หายใจออก เรากรกษาจตทมความเอนด มความหวงด

ตอจากนไปขอใหเราทกคน ใชเวลาในภาคบายในการนง

สมาธ ในการเดนจงกรม คอยฝกคอยหด และคอยระลกถงประโยชน

ของการท�าเมตตาจตเขาสตวเอง

95ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : กราบเรยนพระอาจารยปสนโนทเคารพ วนนเปนวนองคาร

ท ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙ เปนวนท ๓ ของการปฏบต มค�าถาม

เกยวกบทพระอาจารยไดเมตตาอธบายเมอเชาน กยงมค�าถามเรอง

ของการแผเมตตา อานสงสตางๆ จะขอยกค�าถามขนกราบเรยน

พระอาจารยนะครบ

เวลาทเราเดนทางไปตางประเทศแลวแผเมตตาใหวญญาณ

ทงหลายทอยบรเวณนน เขาจะเขาใจภาษาไทยหรอไม หรอควรแผ

เมตตาเปนภาษาบาล หรอสนสกฤต

พระอาจารย : ไมส�าเรจโดยภาษาสกอยาง มนส�าเรจโดยคณธรรม

ภายในจตใจ ไมอยทภาษา อยทเมตตาจตจรงๆ สภาพของจตใจ

เมตตาอยตรงนน มนไมไดอยทค�าศพท เหมอนเราใชการบรกรรม

ใชพทโธ ลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจออกวาโธ แตพดตามความ

เปนจรง เราใชอะไรกได มนไมอยทภาษา มนอยทความตงใจ เมตตา

ถาหากวาเรามงแตภาษาอยางเดยว ไปไหนกไมเขาใจกนแลวละ แต

วาถาเราใหความส�าคญกบความรสก อนนเปนเหต อยางบางครงคน

ถามหลวงพอชาวา ทานสามารถทจะมฝรงทเปนลกศษยเยอะแยะ

ไดอยางไร เพราะวาฝรงกพดภาษาไทยไมได ทานเองกพดภาษา

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

96 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ฝรงกไมได จะไดรเรองเขาใจยงไง หลวงพออธบายวาธรรมะกไม

ไดอยทภาษา ยกตวอยางเชน เอาน�า นเปนน�ารอนใชมย น�ารอน

อยทกรงเทพฯ ไปอบลฯ มนไมใชน�ารอนแลว มนเปนน�าฮอน เรา

ไปประเทศทเขาใชภาษาองกฤษกเปน Hot Water ภาษาจนกเปน

อกชอหนง ไปอนเดยกเปนอกชอหนง ไปฝรงเศสกเปนอกชอหนง

ถาเราอาศยภาษามนกสบสนวนวาย ไมรเรองวาน�ารอนกคออะไร

แตถาหากวาเราเพยงแตเอานวมอของเราจมลงไปในน�า เรา

รทนท เออ อนนคอน�ารอน

หลวงพอจงบอกธรรมะคออยางนแหละ มนไมอยทภาษา

ธรรมะอยทความรสก เราสนใจในธรรมะคอเราไมไดสนใจทเขาเรยก

อะไร แตสนใจในความรสกภายในจตใจของตวเอง เมตตากเชน

เดยวกน มนกไมไดส�าคญทภาษา มนส�าคญทความรสกภายในจตใจ

วาเรามความเออเฟอ มความอาร มความหวงด มความออนโยน

ภายในจตใจ ไปไหนกสบาย เทวดาเขาใจกนแหละ มนษยกเขาใจ

กน สตวเดรจฉานกยงพอเขาใจได

ผฟง : ขณะทเราแผเมตตาไปใหเจากรรมนายเวร และขออโหสกรรม

นน ใหกบผทเราเอยชอหรอไมเอยชอกตาม แตเหมอนวามนจะ

ไมมความรสกวาไดหมดกรรม เขาจะไดรบการปลดปลอยและการ

อโหสกรรมใหหลดพนไดจรงหรอเปลา

พระอาจารย : กเหมอนกน มนไมไดอยทค�าศพท ถาภายในจตใจ

ของเรา เราใหอภย ยกโทษใหอภย ใหอโหสกรรม มนกได เพราะ

ส�าเรจโดยความรสก สวนเขาเองเขาจะยกโทษใหเรา มนกเปนเรอง

ของเขา ไมใชเรองของเรา มนคนละหนาทกน แตวาเรามหนาทใน

97ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

การยกโทษให อโหสกรรมในการแผเมตตา เพราะตวนเปนสงทเรา

ท�าได เราจะบงคบคนอน สตวอน ชวตอน ใหท�าตามทเราเองคด

วาเขาควรท�า มนกยาก คนเปนๆ อยตอหนาเรากยงท�าไมไดเลย

เจากรรมนายเวรทเราไมเหนจะท�าไดอยางไรนอ

แตวาสงทเราท�าไดคอ เราสามารถทจะยกเมตตาขนมาส

จตใจของตน และเรากแผเมตตา ยกโทษ ใหอโหสกรรม อนนท�าได

ถาหากวาเราท�าได เราไดสรางเหตปจจยในโลกน คอเปนเหตทเปน

กศล เราสรางเหตทเปนกศล สงทกลบมาหาเรากมกจะเปนสงทด

งาม กเปนหลกธรรมชาต ทเราพดกน ท�าดไดด ท�าชวไดชว กเปน

หลกธรรมชาต แมแตส�านวนทเราใชกนในภาษาไทย ท�าดไดด ท�า

ชวไดชว ทจรงกเปนบรรทดหนงทออกจากธรรมบท แตมนกไมเตม

ไมบรบรณเทาไหร ในธรรมบทจะวา ปลกพชฉนใด ไดผลฉนนน ท�า

ดไดด ท�าชวไดชว กคอเราปลกพชยงไง เราปลกเอาเมดมะมวงลง

ไปในดน มนกมตนมะมวงขนมา ไมใชวาเปนอยางอน เอาบอระเพ

ดลงในดน บอระเพดกขนมา ยงไงมนกขมเหมอนบอระเพดแหละ

เอามะมวงลงปลก มนกมมะมวงขน มนกหวานแบบมะมวง

ความดมนมผล ความชวมนกมผล เรากตองสงเกตดวาเรา

ตองการอยางไร เราอยากไดมะมวงหรออยากไดบอระเพด กตอง

เลอกเอาเอง เรากท�าได

ผฟง : การทมการกลาววา การเขาปฏบตวปสสนากรรมฐานนน

จะไดบญมาก และสามารถทจะอทศสวนกศลทเกดจากการปฏบต

นนใหกบผทลวงลบไปแลว ไมวาจะเปนญาตหรอบดามารดาผลวง

ลบไปแลว ถามวา บญนจะสงไปถงผทลวงลบไดอยางไร

98 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระอาจารย : กส�าเรจอยทจต แตวาเรากตองเขาใจในการอทศ

สวนบญกศล พระพทธเจาเองบอกวา เวลาเราอทศสวนบญกศล ท

จะเรยกวาสงไปโดยตรง เหมอนสงไปรษณย EMS มนกถงเรวหนอย

แตมนกจะม...คอถาหากวาผทอยในสวรรคกไมรบ อยในนรกกไมรบ

คอมนเปนเฉพาะเปรตชนดหนง ซงเปรตมนกเยอะแยะแหละ หรอ

จะเรยกเปนผเปนเปรต มนเปนชนดเดยวทรบโดยตรง ในพระสตรท

มฆราวาสถามพระพทธเจาวา ถาอยางนนเราจะแนใจไดยงไงวาเรา

มญาตอยทนนทจะรบ พระพทธเจาก อม คออาจจะไมเปนผทเรา

ระบโดยตรง แตยงไงกตองมญาตสกคนหนง ผทเรามสวนเกยวของ

เพราะวาเราเวยนวายตายเกดมานาน มนตองมผทอยตรงนน

อกแงหนงของการอทศสวนบญกศล คอ การอทศกสวน

หนง การอนโมทนาในบญทเราท�ากเปนอกแงหนง เวลาเราเอง

ไดท�าบญ ท�าสงทดงามอทศใหผทลวงลบไปแลว เรากไดท�าดวย

จตใจทมความเออเฟอ ความอยากใหเขาสบาย คออยในภมตางๆ

บางทเขากสามารถทจะรบรวาเราก�าลงท�าอะไร เขาไมไดรบการอทศ

โดยตรง แตเขาอนโมทนา เขาเหนวาเราท�าความด แลวเขาเกดจต

ทอนโมทนาในความดนน อนนนกเปนบญของเขา การอนโมทนา

เปนบญของเขา การอทศเปนบญของเรา คอมนคนละขนตอนกน

การอทศเลยไมมความเสยหายอะไร คอทวาเปอรเซนตทจะมญาต

หรอผทเรามความผกพนในอดตชาต เปอรเซนตมนสงอยแลวทจะ

ได อาจจะไมไดเปนบคคลทเราระบ แตโอกาสทผ ทไดลวงลบไป

แลวไดมโอกาสรบร หรออยางแมแตทเราสวดตอนเชา การอทศ

ถาเขาไมรบรกขอใหเทวดาชวยบอกดวย มนกเปนเรองทเราเปด

จตใจของเรากวางขนไป เขากรบร เขากไดอนโมทนา เขากไดม

สวนบญในการรบร ผลทเกดขนมนเปนผลทด มนกคอยสงขนไป

99ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

อก ไมเสย ถงเหลอแตเปอรเซนตนอยๆ ทมนไมถงเลย แตวาตว

เราท�า การอทศสวนบญกศลเปนสงทเราพฒนาตวเอง พฒนาคณ

งามความดของตวเอง มนกเปนสงทมประโยชนมากทเดยว การ

อทศสวนบญกศลจงเปนสงทสมควรท�าเสมอ

ผฟง : เปนค�าถามซงพระอาจารยเพงจะตอบไปวา ถาอทศเพยง

ครงเดยว เฉพาะวนแรกทเขาปฏบต แลวกปฏบตไปเรอยๆ โดย

ไมท�าทกๆ ครงจะไดหรอไม แลวกไปท�าวนสดทายเลยจะไดหรอ

ไม เมอสกครนพระอาจารยเพงตอบวาใหอทศไปเรอยๆ

พระอาจารย : คออทศไปเรอยๆ อกแงหนงกเปนอกประเดนหนง

ทมนไมใชอยทค�าศพทหรอพธกรรม มนอยทจตของเรา คอเราท�า

พธกรรมเพอกระตนจตใจทส�านกตอการอทศ

มนไมขลงอยทพธกรรม มนขลงอยทจตของตวเอง ทมความ

รสกแบงปนอทศ มความหวงดหวงใยตอเพอนทรวมโลกดวยกน รวม

วฏสงสารดวยกน มนส�าคญอยตรงน

คอพธกรรมเปนสงทชวยท�าใหเราส�านกและรวบรวมจตใจ

แตวาเรากตองเขาใจวาสงทส�าคญทสดคอจตของเราเอง เราพยายาม

ทจะมการส�านกแลวกแบงสวนบญกศล คอยงมากยงด ตวเองกได

รบประโยชน เรากมความอมเอบ จตใจมความเปดกวางขนไปโดย

อ�านาจของคณธรรม แตกเปนทสงเกตอยางทเวลาอาตมาเองแนะน�า

อทศตอนเชา อทศตอนกลางคน คอใหท�าบอยๆ แตกไมตองรอให

ถงท�าวตรเสรจ ตอนเชาตอนเยน ท�าไปเรอยๆ แหละ มการส�านก

และมการระลกถง จตใจยงอมเอบ ยงด

100 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ในขณะทปฏบตแลว สามารถทจะอทศสวนกศลดวยตวเอง

ไดหรอไม เพราะบางครงไมไดอยในหองทพระอาจารยน�า

พระอาจารย : ออ มนไมไดขนกบอาจารยหรอก มนขนกบโยม

อาตมาไมไดอทศให โยมแหละท�า

ผฟง : ถาเคยท�ากรรมไมดไว แตเจากรรมอโหสใหแลว ยงตอง

รบผลกรรมนนหรอไม

พระอาจารย : ไมตายตว คอเรองกรรมเราตองเขาใจวามนสลบ

ซบซอนมาก ถาเราพยายามทจะเขาใจทกแงทกมมของกรรม

พระพทธเจาบอกวาจะบากอน ศรษะจะแตก มนไมไหว มนเปน

เรองละเอยด ผลของกรรมมนกสามารถทจะเกดขนได คอไมใน

ชาตนกชาตหนา ไมในชาตหนา ชาตถดไป ถดไปเทาไหรทานก

ไมระบ อาจจะกปปนกได กปปหนากยงได คอเราเวยนวายตาย

เกดเปนกปปเปนกลปจรงๆ กรรมกยงสามารถทจะสงผลได อนน

เปนเรองทเรากตองยอมรบ

แตวาอกแงหนง เรากเคยท�ากรรมไมดทกคน มนกจ�าเปน

ทจะตองมกรรมทคอยตามมาสนอง แตถาหากวาเราไดใหความ

สนใจ ใหความส�าคญกบกศลธรรม และยงโดยเฉพาะพรหมวหาร

มนเปนการกระท�าทชวยท�าใหกรรมทไมดมผลนอยลง คออ�านาจ

ของพรหมวหาร ๔ อ�านาจของเมตตา กรณา มทตา อเบกขา มน

ชวยตดก�าลงของสงทเคยท�าในอดต แตจะรบรองรอยเปอรเซนต

มนไมรบรองหรอก เรยกวาความสลบซบซอนของกรรม โอกาสท

จะมผลเกดขนมนกมไดเสมอ

101ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

แตพดถงทวๆ ไป พระพทธเจาระบไวคอการทไดเจรญพรหม

วหาร ๔ เจรญเมตตา กรณา มทตา อเบกขา เปนก�าลงทส�าคญ

มากในการอยในวฏสงสาร และท�าใหกรรมทเกดขนกบเราคอนขาง

เปนสงทชวยเรา หรอเปนสงทนาปรารถนาตอเรา หรอมนตดก�าลง

ของความชวทเคยท�าไว

มสตรสตรหนงทพระพทธเจาพดถง อยางทานยกเปรยบ

เทยบเหมอนกบเราเอาเกลอสกก�าหนงไปใสในแกวน�า มนกจะเคม

แตถาหากวาเราเอาเกลอสกก�าหนง ปรมาณเทาๆ กน ไปใสแมน�า

คงคา มนกไมไดท�าใหแมน�าเคม มนตางกน กเหมอนกนแหละ

คอการกระท�าทท�าไว ถาเรามความดนอย มกศลนอย มบญนอย

มนกสงผลอยางรายแรง เหมอนกบเอาเกลอไปใสในแกวน�า ถา

หากวาเราเจรญในสงทเปนกศล เปนบญ เปนสงทประกอบดวย

คณธรรม อ�านาจของคณธรรมกท�าใหความชวนนจางไป นอยไป

มนแทบจะไมไดสงเกต อนนเปนเรองทเปนไปได พระพทธเจาก

เปรยบเทยบงายๆ

ผฟง : การทเราขออโหสกรรมมผลอยางไร และความหมายของ

ค�าวาอโหสกรรมคออะไร

พระอาจารย : ปกตคนชอบขออโหสกรรมกบเจากรรมนายเวร คน

ทอยในอดต สงทไมเหน ไมคอยยอมขออโหสกรรมกบคนทอยใกล

ชดเลย มนเปนเรองทเปนปญหามาก เรากตองยอมเปนผทเหนและ

ยอมรบเวลาเราเองท�าผดพลาดหรอท�าไมเหมาะไมควร เรากยอม

ขออโหสกรรม เพอจะไดอยกนอยางสามคคอยางพรอมเพรยงกน

102 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

นกถงตวอยางของพระ คอพระอานนท เวลาพระพทธเจา

สนไป พระองคอนกถอโอกาสทจะ...เหมอนกบเปนการฟอง เพง

โทษของทาน มตง ๑๐ ประการ หรอ ๑๐ กวาประการ เรองก

คอนขางจะจกจก และกเปนสงททานเองกไมไดท�าบาง หรอท�าก

ไมมเจตนา แตวาพระอานนททานเหนวา ทานเหลานนกเปนพระ

เถระผใหญ ทานกไดทวงตงอยในคณะสงฆ ทานกขอใหยกโทษ

ใหอโหสกรรมแกเรา คอ ไมเจตนากจรง แตกขอใหยกโทษ ให

อโหสกรรม เพออยอยางสามคค

เรองนเปนตวอยางทยอดเยยมมาก เพราะวาเราทอยใน

สงคม อยในชวตประจ�าวน ลองคดด ถาหากวาเราสามารถทจะ

ลดทฐมานะของตวเองสกนดหนง เรากขออโหสกรรมถาหากวาเรา

มอะไรทผดพลาด ขออยาไดถอเลย เราจะสบายแคไหน สบายมาก

เรองขออโหสกรรมกบเจากรรมนายเวรกไมตองพดถงเลย พดเรอง

คนเปนๆ ทเราอยดวยกนดกวา

ผฟง : การปฏบตสมาธยงไมตงมน ถาเราจะเรมตนเจรญเมตตา

ภาวนาทกครง กอนจะเจรญอานาปานสต จะท�าใหเกดความลาชา

ในการปฏบตหรอไมคะ

พระอาจารย : คอถาหากวาการท�าจตใหเปนกศล ใหจตใจดงาม

ปลอดโปรง มคณธรรมประกอบดวย เปนการลาชา อาตมากไมร

จะปฏบตยงไง มนไมเสยเวลาเลย บางทยงรวดเรว อยางวา บาง

ครงคนกมวแตจะบงคบจตใหอยกบลมเขาลมออก อดอดใหญเลย

ทงนอยใจตวเอง โกรธตวเองวาท�าไมได แลวกมองคนอนแลวกไม

พอใจกบเขาดวย ปฏบตมนไดผลยงไง การท�าใหจตมเมตตามนเปน

103ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

อบาย เปนวธการทท�าใหเราไดเกดกศลธรรม มจตทปลอดโปรง ม

จตทคอนขางจะอมเอบ จงเปนเหตทอาตมาไดอธบายตอนภาคบาย

วา พระพทธเจาบอกอานสงสอยางหนงของการแผเมตตา หรอการ

ฝกเมตตาจต คอสมาธจะไดงายและเรว

ผฟง : การมาท�าสมาธกนเปนกลม หรอวาท�าคนเดยวจะไดผลด

กวากนครบ

พระอาจารย : มนไมตายตว คอมนกตองดตวเอง คอไหนๆ เรา

กมาเปนกลม กใหปฏบตเปนกลม ถามาปฏบตในกลมแลวกคดวา

เมอไหรจะไดอยคนเดยวจะไดปฏบตได อยกบคนอนไมได มนกตด

โอกาสของตวเอง คอโอกาสทจะอยกบกลมกมสวนท...คอไมมอะไร

ทมแตดอยางเดยว มนมขอด มขอเสย มนกตองดวาขอดขอเสยมน

สมดลยงไง แลวพอดกนยงไง ขอดของการปฏบตเปนกลมคอ คน

อนกก�าลงจะปฏบต เรากมก�าลงใจในการปฏบตพรอมๆ กน เพราะ

เปนเรองธรรมดาทก�าลงและศรทธาของตวเองมนกขนๆ ลงๆ เรา

กปฏบตพรอมๆ กน มนกเปนสงทคลายๆ วากระตนกน ชวยกน

ใหปฏบต แลวกมการกะเปนเวลา และมโอกาสไดฟงธรรมดวย ก

เปนสวนทชวยในการปฏบต ขอเสยกม เพราะวาบางทเราปฏบต

หลายๆ คน มนกมการสมผสทอาจจะไมไดสงบนงเทาทควร มน

กเปนขอเสย แตเราดแลว ขอดกมขอเสยกม แตมนกชวยใหเราม

พนฐาน เพราะไมใชวาชวตของเรา เราปฏบตในกลมตลอดปหนง

๓๖๕ วน มนกปหนงสก ๗ วน ...หรอกป มนไมใชวาอะไรมากมาย

กเปนครงเปนคราว เราอยเปนกลมมนกไดผลด

104 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

การปฏบตคนเดยวมนกมผล บางอยางเรากสามารถทจะ

กะเวลาของตวเองตามก�าลงของตวเอง ตามศรทธาของตวเอง เรา

กอยคนเดยว บางทความนงความสงบกสามารถทจะเกดขนไดโดย

งาย กเปนขอด ขอเสยกมเหมอนกนแหละ อยคนเดยวคอคดจะ

นอนเมอไหรกนอนได คดจะลกไปเปดโทรทศนเมอไหรกท�าไดเลย

มนไมบงคบตวเองเทาทควรเปนบางครง

การฟงเหตผลของสงทจงเราออกจากการปฏบตมนกเยอะ

แยะ ถาเราอยคนเดยวมนนาเชอหมดเลย มนมทงขอดขอเสย ไมม

อะไรทวาวธนดทสดแนนอน เรากตองด อนไหนทเปนประโยชน

ผฟง : การทเราก�าหนดถงสงคกดสทธหรอพระพทธรปหรอปชนย

สถานอนศกดสทธทเราเคารพนบถอ เพอท�าใหเกดความสงบและ

เบกบานในจตใจ ถอวาเปนการปฏบตทผดหรอไมครบ

พระอาจารย : กตองดวาสงศกดสทธนน ศกดสทธตามแนวทาง

ของพระพทธศาสนามากนอยแคไหน แลวเราเมาแคไหน เมาในของ

ศกดสทธ มนเปนสงทเรา...คอมนถายทอดกนมานาน และเปนสงท

มประโยชนไมนอย คดดแมพระพทธเจาเอง เวลาทานจะปรนพพาน

ทานไดใหเอาอฐธาตของทาน แบงใหไปท�าเจดยในสถานทททาน

ไดเกด ทานไดตรสร ทานไดแสดงธรรมเทศนา ทานไดปรนพพาน

โดยการระบวาใครไปกราบใครไปไหวตรงนน จะมการส�านก จตใจ

จะเปนกศล จตใจจะไดมก�าลง เปนสงทเปนเหตทในรนหลง เชน

การสรางเจดย หรอสรางสถานทเพอระลกถงพระพทธ พระธรรม

พระสงฆ กมความส�าคญ

105ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

การทไดมศลปะในพทธศาสนาเกดขนหลากหลาย ไมใช

เฉพาะในทางฝายเถรวาท ในเถรวาทของเรากหลากหลายอยแลว

ของสายอนเขากมเชนเดยวกน ลวนแตเปนสงทปลกเราศรทธาให

เกด คอ แรงศรทธาเปนสงทส�าคญ เพราะวาถาเราส�านกถงอนทรย

๕ ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา เปนสงทท�าใหเรามก�าลงใน

การปฏบตในการฝกหด

ศรทธาเปนเหตใหเกดวรยะ คอถาหากวาศรทธายงไมมเทา

ไหร วรยะความพากเพยรกมกจะมนอย เลยเปนสงทมความส�าคญ

แตกตองดอกแงหนงอกมมหนง เพราะวาศรทธานนมนกตองสมดล

ดวยปญญา เพราะบางครงสงศกดสทธทคนเชอถอกน หรอมความ

นบถอกน กกลายเปนสงทงมงาย เปนสงทท�าใหปดบงพระพทธ พระ

ธรรม พระสงฆ ท�าใหไขวเขวออกจากหนทางอนประเสรฐของการ

ปฏบต มนกเปนดาบสองคม เรากตองมปญญาเพยงพอทจะเลอกวา

สงทเสรมศรทธาตามแนวทางของพระพทธศาสนา และสนองเจตนา

ของพระพทธเจาเองคออะไร มนเปนเรองทตองใชการพจารณา ถา

เราใชถก ของศกดสทธกเปนสงทชวยเราไดเยอะ ชวยใหเรามก�าลง

ก�าลงเพออะไร ก�าลงเพอปฏบต

ผฟง : เมอนงสมาธแลวพบแตความสงบหรอความวางเปลา ควร

จะท�าอยางไรตอไป

พระอาจารย : เวลาจตใจสงบแลว เรากกลบมาดทจตทสมผสความ

สงบ จตทสมผสความวาง เรากมาดทจตนน เพราะวาจตนนกจะ

คอยแสดงถงความไมเทยง แมแตความสงบ แมแตความวาง มน

กเปนของไมเทยง และกทเราสมผสความสงบ เราสมผสความวาง

106 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราสมผสดวยอะไร เรากสมผสดวยเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

คอนามธรรมของขนธ ๕ ขนธ ๕ มนกเปนของไมเทยง เปนของท

เปนอนตตาโดยแทจรง

เราไดสมผสความสงบ ไดสมผสความวาง สวนหนงคอเรา

ปลอยใหความสงบนนไดท�าใหจตใจของเราแชมชน แจมใส เพราะ

วาเปนก�าลงทส�าคญ แตวาเรากตองเอาความสงบนนมาสองดจตของ

ตวเองดวย เพอไดเหนชดเจนยงขน คอทกสงทกอยางทงนามธรรม

ทงรปธรรมเปนของไมเทยง เปนของทมความทกขอย แอบแฝง หรอ

ไมไดแอบแฝงเลย มนประจนหนาเลย และกเปนอนตตา ไมไดเปน

ของเราโดยแท

ผฟง : เหตการณทเกดในเขตจงหวดชายแดนภาคใตทมการฆากน

ถาเขาไมใชชาวพทธ เขาจะไดรบผลกรรมนนหรอไม

พระอาจารย : ชาวพทธเขารบกรรมอยางเดยวหรอ พทธศาสนา

ไมใชส�าหรบชาวพทธ หรอค�าสอนของพระพทธเจาไมใชส�าหรบชาว

พทธ ค�าสอนของพระพทธเจาเปนสากล เปนกฎแหงธรรมชาต กฎ

แหงความเปนจรง เรามาตงพทธศาสนาทหลง เวลาทพระพทธเจา

สอน ทานไมไดสอนใหมศาสนาทเรยกตามทาน ทานจะพดแตเรอง

ธรรมวนย เวลาทานเองเอยถง ทานจะวา ธรรมวนยน คอ ธรรมะ

ความเปนจรง วนยคอกฎเกณฑหรอกฎระเบยบทเราประพฤตตาม

มนเปนกฎแหงธรรมชาตทครอบคลมสรรพสตวทงหลาย พวกมนษย

เราสมมตศาสนาขนมาทหลง

107ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : การปฏบตระยะเวลาของการเดนจงกรมกบระยะเวลาของ

การนงสมาธ ทพระอาจารยบอกวาใหขนอยกบอารมณของผปฏบต

นน ในบางครงถาเดนจงกรมแลวนดเดยว แตพรอมทจะนงสมาธ

แลว สามารถทจะท�าไดหรอไม

พระอาจารย : ได ได เรยกวามนกลบมาทการนงกด การเดน

กด การยนกด อนใดเปนไปเพอการเสรมสตของตวเอง ความสงบ

ของตวเอง เสรมความสนใจในการพจารณาในธรรมะกด กใชได

ทงนน ถาหากวาเราก�าลงจะนง แลวกก�าลงไดผล รางกายกรสก

วากระปรกระเปราไมไดเปนการทรมานรางกาย เรากนงได นงได

นานๆ บางทกลกขนมาเดนจงกรมสกหนอย หรอยนขนมาสกพก

หนง แลวกคอยนงตอกท�าได

เชนเดยวกนถาหากวาเราเดนจงกรม คอนงหนอยหนงแลว

กเดนจงกรมแทบจะทงหมด และเปนสงทชวยจตใหมสต ท�าใหม

ความสงบ ท�าใหมการพจารณาธรรม ใชไดทงนนแหละ

ผฟง : อนนมค�าถามทเกยวเนองกนอย ๒-๓ ขอ คงจะเกยวกบ

ผทเคยปฏบตในสายอน เชน ตองก�าหนดหนอหรอไม เมอมเสยง

มากระทบหรออนๆ หรอมเพยงสตรบรกพอ

พระอาจารย : มนกไมไดอยทวธการ วธการเปนสงทชวยใหเรา

ตงสต แตวามนเปนอบายชวยเรา ไมใชวาอบายหรอวธไหนเปน

สงทถก ตวนนถก อยางอนผด อยางนไมใช เพราะวาการปฏบต

108 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ในพทธศาสนา มนกไมไดอยทวธการอยางนน เพราะวาเราสงเกต

ด อยางสตปฏฐานสตรเปนการตรสไวของพระพทธเจาเอง ทานก

มวธการตง ๒๐ กวาอยางทระบไวเฉพาะในสตรเดยว แลวกปลก

ยอย มตงอกเยอะแยะในพระสตร อรรถกถาจารยกมารวบรวมไวใน

วสทธมรรค กมกรรมฐานตง ๔๐ ทกอยางสามารถทจะใชได และ

กผปฏบตรนหลงกยงไดตกแตงขนมา แตกตองถอวาเปนอบายทง

นน ทส�าคญอบายไหนชวยใหเรามสต ชวยใหเราพจารณาในธรรม

ผฟง : การทพระอาจารยแนะน�าเรองการภาวนาพทโธบาง หรอ

ใหดลมตงแตตนลมคอปลายจมก ผานถงปอด ถงชวงทอง อนนใช

เฉพาะแกอาการงวง หรอเปนวธปฏบตดวย

พระอาจารย : ออ เปนวธการทเราใชประจ�า ยงโดยเฉพาะอาตมา

เอง ส�าหรบตวเองนกคออบายทเราใชเปนหลก และกคดวาในพทธ

ศาสนาถาเราดทวๆ ไป การก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออกก

ดๆ วากลายเปนอบายทใชคอนขางมากทสด กแลวแตความถนด

ของตวเอง แตยงไงกตามเราใชเปนหลก เรากตงสตไวใหด เพอจะ

ไดสงเกต แลวกคอยเสรมดวยอบายถาชวย เชนพทโธ กเปนการ

เสรมของอบายคอ เราก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออกอยแลว

เรากเอาพท เอาโธ มาชวย ชวยอยางไร เราเอาค�าๆ เดยวมาชวย

ตดกระแสการปรงของจต เรากลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจออ

กวาโธ คอเราเอาค�าๆ เดยว เอามาทดแทนค�าอนทชอบคดปรง

และหลากหลาย มนเปนอบายทชวย

ถาหากวาจตของเราไดเรมสงบลง การปรงแตงกนอยลง เรา

ไมจ�าเปนตองเอาพทโธมาใช เราเอาเฉพาะสตก�าหนดไวทความรสก

109ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ของลมหายใจเขาลมหายใจออก บางทเบองตนเรากก�าหนดททงลม

จากปลายจมก ลงตรงหนาทอง จากหนาทองไปถงปลายจมก ลม

ออก แตบางทจตมนกสงบลง เราไมจ�าเปนตองตาม เรากจบจดใด

จดหนง เพอใหจตละเอยดขนตรงทจดใดจดหนง

บางทลมมนกคอยละเอยดขนเบาขน เราไมจ�าเปนทจะตอง

จบลมกได จบตวจตทเปนผร คอมนขนอยกบความละเอยดของจต

ถาหากวาจตของเรายงวอกแวก ยงไมยอมทจะอยอยางสงบนง มน

กตองมอบายทชวยตะลอมไวใหมนมขอบเขตทมนไมเปนพษเปนภย

กบเรา พอจตของเราเรมเชอง เรมทจะเปนมตรกบเรา เรากสามารถ

ทจะปลอยอบาย แลวกกลบมาทการตงความละเอยดภายในจตใจ

ผ ฟง : ถาเราก�าหนดแสงสวางทงหายใจเขาหรอหายใจออก

อนนจะเรยกวาเปนการสรางจนตนาการหรอไม และจะใชเปน

วปสสนกหรอไม

พระอาจารย : มนกตองดแหละ ยงโดยเฉพาะถาเราใชในลกษณะ

ทแกความงวง หรอแกจตทชอบเขาสความมดหรอความไมสวาง มน

กเปนจนตนาการ แตกเปนจนตนาการทชวยเรา เหมอนเรานกถง

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ มนกเปนจนตนาการ แตมนเปน

จนตนาการทสรางศรทธา สรางก�าลงใจ มนเปนสงทเปนคณเปน

ประโยชนกบเรา คอจตของเรามนมสมรรถภาพหลายๆ อยาง มนม

โอกาสทจะคด มโอกาสทจะมความนก มโอกาสทจะสรางภาพหรอ

ความรสกภายในจตใจ มนมตายตวอยแลว แตเราสามารถทจะใชให

เปนประโยชนมากนอยแคไหน จะเปนสงทแสดงถงปญญาของตวเอง

110 ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๙

ถาหากเราไมใช หรอบางทไมยอมใช หรอไมสามารถทจะ

ใช ความละเอยดของการพจารณาธรรรม และการเขาถงธรรมมนก

นอยลง แตเราฝกตวเองใหมการใชธรรมชาตของจตใหเปนประโยชน

แทนทจะปลอยใหธรรมชาตของจตมารงแกเรา หรอท�าใหเราวนวาย

หรอท�าใหขนมว คอเราจะไดเกงขน ไมปลอยเปนทาสของธรรมชาต

ของจตทชอบออกไปหาความทกข

ผฟง : ปฏบตอยางไรถงจะมโยนโสมนสการ และขอกราบพระ

อาจารยชวยอธบายค�าวาโยนโสมนสการ

พระอาจารย : โยนโสมนสการ เปนค�าศพทหนงในพทธศาสนาและ

การปฏบตในพทธศาสนาทส�าคญมาก การแปลมนกแปลหลายแบบ

เชน การใครครวญโดยชอบธรรม กเปนอยางหนง การคดใหถกวธ

กเปนการแปลอกอยางหนง การสงเกตใหชดเจน กเปนอกอยางหนง

คอค�าศพท มนสการ คอเปนการสงเกตหรอใครครวญ โยนโส ราก

ศพท โยน คอทเกด ตนก�าเนดของทกอยาง ตนเหต การใครครวญ

โดยคนหาเหต ใครครวญดวยการกลบมาหาหลกเดม ใครครวญ

ดวยเขาใจในพนฐานของทกอยางจรงๆ เปนค�าศพททส�าคญมาก

พระพทธเจาบอกวา ถาตอนเชาเราเหนแสงอรณเมอไหร

เราจะมความมนใจวาแสงสวางและวนใหมกจะมาถงเราแลว เชน

เดยวกน โยนโสมนสการเกดขนในจตใจของเรา เรามนใจไดวา

อรยมรรค ๘ จะเกดขนในจตใจของเราไดแลว มนเปนก�าลงทส�าคญ

โยนโสมนสการ การใครครวญโดยชอบธรรม เปนสงทเรา

ใชจตของเราในการพจารณา เราใชจตของเราสงเกต เราใชจตของ

เราใหรตามสงทเกดขนดวยหลกธรรม ซงประเดนตางๆ ทเราใชมนก

111ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

มากมาย เชน เราพจารณาตามหลกของอนจจง ทกขง อนตตากได

เราพจารณาตามหลกของรปธรรมนามธรรมกได เราพจารณาตาม

หลกของขนธ ๕ กได เราพจารณาตามหลกของตณหา ๓ ประการ

กได คอมนแลวแตประเดน อนนเราสมมตขนมา แตเราเอาหลกธรรม

มาพจารณา แทนทจะปลอยจตของเราไปนกคด ไปวนๆ รอบจกรวาล

เรากลบมาใหมการเขาใจ เชนในทกขและการแกทกข อรยสจ ๔

กเปนวธทใชโยนโสมนสการ มนจะมขอบเขต หรอจะมกรอบ

แตวาบางทเรากไมไดคด คอไมใชเรายกขนมาวา เออ เรา

ตองคดโดยหลกนๆ แตจตของเราไดมการสงเกต มความสนใจทจะ

เขาใจ แลวขอธรรมะมนตามมากม อยางนเรากคอยเขาใจในอบาย

ในวธการ และในความเปนจรง แลวโยนโสมนสการเปน...คอถาเรา

ใชค�าศพทวา เปนการคดของจต แตวาคดแลวจตเปนกศล คดแลว

ชวยเสรมความสงบของจต เพราะเขาใจในความเปนจรง คดแลว

จตจะมความแจมใสมากขน เพราะวาพนฐานเปนกศล และก�าลง

จะเขาใจในหลกธรรม

เวลาจตใจสงบแลว

เรากกลบมาดท

จตทสมผสความสงบ

จตทสมผสความวาง

เรากมาดทจตนน

เพราะวาจตนน

กจะคอยแสดงถงความไมเทยง

แมแตความสงบ

แมแตความวาง

มนกเปนของไมเทยง

113สตปฏฐานสตร

ในสตปฏฐานสตร พระพทธเจาใหเรามสงทเราควรสงเกต

หรอพจารณา หรอตงเปนพนฐานในการภาวนาของเรา มกาย เวทนา

จต และธรรม เวลาพระพทธเจาสอนสตปฏฐาน ทานเรมตนทกาย

ซงมความส�าคญ เพราะวาถาเราตงสต เวลาเราเรมตน เรากตองมท

ทเราก�าหนดแลวกจะไดชดเจน ถาเราไปเรมก�าหนดสตทของละเอยด

บางทกตงไมทน จตมนกไมอยกบการก�าหนด เลยการเอากายเปน

ทตงแหงสตกเปนพนฐานทเราควรจะส�านกอย แลวกตามล�าดบท

พระพทธเจาไดแนะน�า ทานกใหก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก

เปนพนฐานไวกอน

พดตามความเปนจรง กมสตรอกสตรหนงคอ อานาปานสต

สตร ทพระพทธเจาแนะน�าในการใชคออานาปานสต การก�าหนด

ลมหายใจเขาลมหายใจออก เปนพนฐานตลอดในการพจารณาทง

กาย เวทนา จต และธรรม เรากพอจะเหนความส�าคญของการ

ก�าหนดอานาปานสต

แตในสตปฏฐานทานกใหมฐานตางๆ มแงมมตางๆ ทเราให

ความสนใจ และกพอจะชวยใหเราเกดความสงบและเกดความร แง

สตปฏฐานสตร

๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคเชา

114 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

หนงของการใชกายเปนทตงแหงสต คอมนกก�าหนดงายกวา เพราะ

วาเปนรปธรรม เปนกอน เปนสงทมน�าหนก เปนสงทเราสมผสได

งาย เพราะวาเราจ�าเปนทจะตองคอยๆ ท�าใหมก�าลงของสตอยาง

ตอเนอง อกอยางหนง เรากควรจะสนบสนนจตใจของเราใหอยใน

ปจจบนใหมากทสด ซงกายของเราคออยในปจจบนตลอดเวลา บางท

จตของเรามนกคดออกไปนอก คดเรองอดตคดเรองอนาคตบาง คด

เรองความหวงกงวลในเรองตางๆ ในทอน ในเวลาอน แตถาเรากลบ

มาตงสตไวทกาย เรากอยในปจจบนทนท กเปนสงทชวยไดแยะ

การตงสต ถดจากอานาปานสต พระพทธเจาแนะน�าใหเรา

ก�าหนดทอรยาบถคอการนง เดน ยน นอน แคนมนกเปนกรรมฐาน

อยแลว คอใหรวาเราก�าลงนงอย ใหรวาเราก�าลงเดนอย ใหรวาเรา

ก�าลงยนอย ใหรวาเราก�าลงนอนอย ใหรแคน ทจรงกเปนเรองท

ชวยไดแยะ เพราะวาบางครง เชนเรานงอยในหองกรรมฐานของ

ยวพทธกสมาคม แตวาจตของเราเดนไปถงไหนกไมร หรอจตของ

เราออกไปขางนอกหองไปเรอยกม

แตถาเรากลบมา เออ เราก�าลงนงอยตรงน เราก�าลงเดน

อยตรงน เราก�าลงสมผสการเคลอนไหวอยางน มนกเปนสวนทชวย

ใหจตใจเกดความสงบ แคก�าหนดวารปรางของเราก�าลงจะนง รป

รางของเราก�าลงจะเดน รปรางของเราก�าลงจะยนอย รปรางของ

เราก�าลงจะนอนอย เราไดก�าหนดไวอยางน ใหเหมอนกบเราถอน

ความรสกตอตวตน แทนทจะคดวาเปนเรองเราเรองฉน เรองของ

เจาของ เรากเพยงแตดวามการยนอย มการเดนอย มการนงอย ม

การนอนอย เราไมตองไปปรงแตงตอวาเปนเรา เปนเรองของเรา

115สตปฏฐานสตร

ไมตองเอาเรองของเรามาเกยวของเลย เรามแตการนง เวลาเรานง

สมาธกเพยงแตวาเปนรางกายทก�าลงนง ไมตองไปคดวา เปนเรา

ทก�าลงนง เปนเราทก�าลงจะประสบความส�าเรจ เปนเราทก�าลง

จะไมไดประสบความส�าเรจ เปนเราทก�าลงจะมปญหา เปนเราท

ก�าลงจะมอปสรรค เปนเราทก�าลงจะประสบความส�าเรจ ไม เรา

นง เดนกเชนเดยวกน ยนกเชนเดยวกน ไมตองเอาเรองของความ

รสกตอตวตนมาแทรกซอนเลย คอยฝกคอยหด เปนวธการทชวย

ใหเราลดความรสกตอตวตน

เพราะวาปญหาของการเปนมนษย ไมใชวามปญหาเพราะ

วาเรามรางกาย หรอเรามปญหาเพราะเรานง หรอยน หรอเดน

หรอนอน ปญหามวา เพราะเรามความรสกตอตวตนมาแทรกซอน

อยตลอด แลวกมาคดนกมาปรงแตงบนพนฐานของความรสกตอตว

ตน เปนการก�าหนดอรยาบถเปนสวนทกลบมาสรางความชดเจนใน

จตใจ วามนกมเทาน มนกแคน มแคนกสบายดโขแลว

อยางทหลวงพอชา ทานชอบตความหมาย มนษยคออะไร

มนษยคอผหาเรอง มนหาเรองอยเรอย หาเรองวนวาย หาเรอง

สบสน หาเรองยงยาก ถาเราเปนนกปฏบต เราไมตองเอาเรองหรอก

ใหเรานง ใหเราเดน ใหเรายน ใหเรานอน แลวกคอยผลดเปลยน

อยางนแหละ เรากคอยผลดเปลยนอรยาบถ มนกเปนเรองของความ

จ�าเปน นงกนงตลอดไมได นงเดยวกเจบ เดยวกปวด เดยวกเปน

โรคแทรกซอนเขามา เดนกเดนตลอดไมได เรากคอยผลดเปลยน

เพอประคบประคอง แตวาเราไมจ�าเปนทจะตองมาสรางความรสก

ตอตวตน

116 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

การทพระพทธเจาสอนคอ ทานแจกอรยาบถ ทานสอน

เรองการตงสตสมปชญญะในทกสงทกอยางทเราท�า คออรยาบถ

กเปนประเดนหนง ซงกมความใกลเคยงกบบทถดไป การตง

สมปชญญะ คอความละเอยดของการเคลอนไหว เราก�าลงนงอย

เวลาเราลกทจะยน เรากมสมปชญญะ มความส�ารวมอย เวลาเรา

จะมการเคลอนไหวอยางไร เรากมสมปชญญะอย เราจะนงอย เรา

กมสมปชญญะอย ส�ารวมตลอด ทบทวนในสงทเราก�าลงจะสมผส

ก�าลงจะกระท�าอย จะยกอะไรขนมา จะเหยยดขา จะเหยยดแขน

จะเอาแขนเขามา เรากมสมปชญญะอย เรารสกตวอย เราทนตอ

การกระท�าทเราก�าลงท�าอย

เรากจะสงเกตวาการฝกใหมสมปชญญะในแงสตปฏฐานไมม

อะไรทยกเวนในการภาวนาในการปฏบต แมแตการรบประทาน

อาหารกด การพดกด แมแตการเขาหองน�ากด มนกตงสตไดทง

นน พระพทธเจาไมไดยกเวน ทานกระบไววาเราตองพยายามใหม

สมปชญญะ เวลาเรามสมปชญญะอยกบสงทเราท�า อาตมาทจรงก

พดหลายครง คอการตอเนองของสต จะเปนเหตใหเกดสมาธ

คอเวลาเราท�าสตใหตอเนอง ท�าสตใหถถวน ท�าสตใหไม

ขาดสาย สมาธกยอมเกด มนเปนธรรมชาตของจต และธรรมชาต

ของจตอกอยางหนง เมอจตของเรารวออกไปหาเรองขางนอก มนก

เปนการกระเทอนตอจตภายใน จตกจะไมสงบ อยางเรามนรวออก

การท�าสมปชญญะมนกเปนการท�าใหเราสะสมก�าลงของสต อยาง

สมมตวาเรามถงสกถงหนง เราเอาน�าเขาไป เรากอยากจะเกบน�า

117สตปฏฐานสตร

แตปญหามอยวาถงมนรว มนกไหลออก สวนหนงใสขางบน มนก

รวออกไปขางๆ ออกไปขางลาง มนกไมเตมสกทหนง

จตใจของเรากเชนเดยวกน ความพยายาม ความปรารถนาท

จะไดความสงบกม แตวาขาดความส�ารวม จตมนรวออกไป รวออก

ไปทางตา รวออกไปทางห รวออกไปทางจมก รวออกไปทางลน รว

ออกไปทางกาย เวลารวออก เหลอใจทยงไมรสกอม ยงไมรสกเตม

ยงไมรสกบรบรณ ยงไมสงบ ความส�ารวมเปนสงทชวยคอยปดรไว

ไมใหมนรวออก คอความปรารถนาความสงบกม และการกระท�าใน

การฝกสตกม เรากมความส�ารวม มนกเหมอนกบเราเอาน�าใสใน

ถง มนไมรว ไมนานถงนนมนกจะเตม เหมอนกน เราฝกจตของ

เรา เรามความปรารถนาตอความสงบ เรากตองใหมสตสมปชญญะ

ไมนานจตกจะรสกสงบ มนเปนธรรมชาตของจต เรากคอยฝกคอย

หด ใหเรามความส�ารวมสตสมปชญญะ

ในสตป ฏฐานสตร บทท ถดไปจากสตสมปชญญะ

พระพทธเจาสอนเรองอสภกรรมฐาน หรอทเขาเรยกอสภกรรมฐาน

เปนการก�าหนดในรางกาย ซงโดยปกตจะเปนอบายทชวยใหลด

กามตณหา ความเพลดเพลนในกามารมณ มนกชวยใหจตใจเกด

ความเยอกเยน เพราะถาหากวาตราบใดทจตของเรายงเสาะแสวงหา

ความสขความเพลดเพลนจากสงภายนอก มนยงขาดความสงบ

ภายใน ความเยอกเยนภายใน

การก�าหนดทรางกายกเปนอบายทชวย พระพทธเจาสอน

ใหเราก�าหนดทกาย จากผม จากเบองบนของศรษะ แลวกคอยด

118 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ภายในรางกาย ผม ขน เลบ ฟน หนง ซงทจรงทเราเหนมนษย

หรอทเรารวาเปนมนษย ทเราเหนๆ อย สงทเราเหน ผม ขน เลบ

ฟน หนงเทานนแหละ ไมไดเหนอยางอน เรากดทเราคดวามนษย

คออะไร เปนแบบไหน คอเปนการรวมของผม ขน เลบ ฟน หนง

ถาคดอยางน มนกท�าใหเรามองคนละประเดน คนละแบบ

แทนทจะมการคดในการวพากษวจารณวาสวยไมสวย นารกใครนา

เกลยด เปนคนสงคนต�า อะไรอยางน เรากเพยงแตดวากเปนอกคน

หนงทมผม ขน เลบ ฟน หนง เทานนแหละ ท�าใหจตใจเยอกเยน

อกอยางหนงท�าใหเราด เออ คนเราชอบหาความส�าคญ

กบอะไรบาง เราใหความส�าคญในสงภายนอก แคเราคดในเรอง

เศรษฐกจของมนษยเรา มนลงทนเยอะมากทเดยว เพอใหผม ขน

เลบ ฟน หนง ไดสะอาดบาง เปลยนสภาพบางใหเปนไปตามความ

นยมของสมยบาง ใหมนเปนไปตามทคนอนเขาชอบบาง หรอคดวา

คนอนชอบบาง แตวาในทสดมนกเปนการยงๆ เรอง ผม ขน เลบ

ฟน หนง เทานนแหละ

ซงถาคดดแลว มนไมใชนอยๆ นะ เรองเศรษฐกจ ไมใช

เฉพาะแตง รกษาสขภาพบรบรณสมบรณ มการลดน�าหนก มการ

เพมน�าหนก มการออกก�าลงกาย มการตกแตงเสอผา มการท�าผม

ตดผมตอผม ท�าฟนแตงฟน เยอะแยะ วนวายมากเลย แตมนกแค

เรองผม ขน เลบ ฟน หนง เทานนแหละ มนกเปนสวนทชวยให

เรา คอไมใชวาเราไมไดใสใจเลย แตวาคอเราไมจ�าเปนตองหลง

และไมจ�าเปนตองเมา

119สตปฏฐานสตร

การทไดส�านกตอกรรมฐานคอ พระพทธเจาตงชอวา อสภ

กรรมฐาน แตททานวาอสภกรรมฐาน สภะ แปลวางาม อสภะ คอ

ไมงาม เราเหนลกษณะทไมงาม เพราะวาโดยปกตมนษยเรามนชอบ

หาความงามเพอเพลดเพลน ชอบหาความงามเพอเปนความตนเตน

ชอบหาความงามเพอมการเปรยบเทยบ

แตถาเรากลบมาสงเกตดตามความเปนจรง ผม ขน เลบ

ฟน หนง มนกไมงาม ถาดสวนเดยวมนกไมงาม อยางผมมนกไม

เหนจะงาม แตกไมใชวามนนาเกลยดในตวของมน มนเพยงแตไม

งาม อยางผม เราเอาใจใสมากนอยแคไหน แตวาถาพอแคเสนหนง

หลดออกไป มนไมอยากจะเกบหรอก มนไมงามหรอก ดๆ แลว

อยางอาตมาเอง สมยกอนอาตมาเปนเจาอาวาสทวด

นานาชาต กเปนทรกนวา ถงวนโกนทพระทานจะโกนผม จะปลงผม

อาตมาจะตกเตอนเสมอ บางทกวาเลย ดพระเลย เพราะวาพอถง

วนโกนแลวก...ยงสมยกอนทวดนานาชาต เราไมคอยมหองน�าเทาไร

คอจะอาบน�าโกนผม กจะอยตรงทมบอน�าและมโองน�า มนมกจะม

แหละ คอไปปลงผมแลวกคนหนงใหตดสบกม คนอนมาใชสบมน

กมผมตดอยในสบ อาตมาวาไมงาม หรอมนอยในขนน�า คนไปใช

ขนน�ากเอาไปตกใสโอง แลวมนกลอยบนน�า คนทมาทหลง มนกม

ผมอยตรงนน อาตมากวาไมงาม ไมมใครอยากไดหรอก ดๆ แลว

ผม มนไมใชวาเปนของงาม ไมอยากจะมไวในสบ ไมอยากจะมไว

ในน�า เวลาจะอาบน�า มนไมงาม เลยเปนทรกน พระเณรจะคอย

ระมดระวงอาตมา ยงสมยกอนจะยงไมคอยเยอกเยนเทาไหร

120 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

มโยมคนหนงเขามรปเกาๆ ของอาตมา เขากลบไปวด

นานาชาตไปเยยม พวกแมออกเกาๆ อบาสกาเกาๆ ทบานบงหวาย

กเหนรป แมออกกเหนเรายงหนมๆ อย เปนเจาอาวาสใหมๆ วา

“เออ สมยนนนะ ทานยงดาเกงอย” คอเราไมคอยระมดระวง

ปาก และไมคอยเยนเทาไหร ยงเหนผมลอยอยบนน�า ยงไมคอย

พดไพเราะเทาไหร ไมเยนละ

แตวาเปนเรองทดแลว เออ มนไมงาม ผมกด ขนกด เลบ

กด เชนเดยวกน เหนเลบในมอมนกไมเทาไหร แตวาไปตดออกแลว

ไมมใครอยากไดหรอก มนเปนของตองเกบเอาไปทงอยางรวดเรว

อยางอาตมาจ�าได สมยกอนยงเปนฆราวาส มเพอนคนหนง

ทแคนาดา เพอนเขากมพชายคนหนง อายกใกลเคยงกน พชายจะ

ชอบรงแกนอง วธทจะท�าใหนองเกดอารมณเสยทงายทสด คอไป

ตดเลบ แลวกเอาเลบนนไปวางไวหองนอนตรงทพน เวลาเดนมน

โดนเลบเกาๆ ทตดออก นองจะเกดโมโหทกทเลย กเรองทะเลาะ

กนประจ�าในบาน เพราะวาใครจะเอาละ เลบ มนไมนาเกบไว มน

ไมนาเหน ไมนาออกไปโชวผอน

เราพจารณารางกาย กเหนความไมงาม แตทวาไมงามนน

ในสตปฏฐานสตร การเปรยบเทยบทพระพทธเจายกขนมา คอนขาง

จะชดเจนวา ไมใชวาไมงาม แลวกเกดอารมณเสย เกดอารมณไม

ด คอเหนความไมงามแลว มนเพยงแตวาจตใจเปนกลางๆ เพราะ

วาททานยกขนมา เหมอนกบเปดถงแลวกมขาวตางๆ มขาวเจา ม

ขาวหอมมะล มขาวเหนยว มขาวโพด มงา มถวเหลอง มถวเขยว

121สตปฏฐานสตร

คอรวาเปนขาวเจา รวาเปนขาวเหนยว รวาเปนขาวโพด รวาเปน

ขาวสาล รวาเปนถวเขยว รวาเปนงา รวาเปนถวเหลองอยางน คอ

มนรวาเปนอยางนน มนไมใชวาเหนแลวมนขยะแขยง มนนาเกลยด

อะไร แตวารวาเปนอยางนน

อนนเชนเดยวกน พระพทธเจาใหพจารณาในรางกายของ

เรา อนนคอผม อนนคอขน อนนคอเลบ อนนคอฟน อนนคอหนง

อนนคอเนอ อนนคอเอน อนนคอกระดก อนนคอเยอในกระดก อน

นคออวยวะภายใน อนนคอตบ อนนคอไต อนนคอหวใจ อนนคอ

ล�าไส อนนคอสวนทเปนน�า อนนคอน�าด อนนคอน�าตา อนนคอ

น�ามก คอน�าตางๆ ทอยในรางกาย คอเรารวามอย สวนประกอบ

ของรางกายตางๆ ตงหลายประการ แตจตใจเปนกลางๆ จตใจ

เหนชด ไมหลง คอมนไมเกดความเพลดเพลนยนด ไมเกดความ

เกลยดความกลวอะไร เพยงแตวารางกายมสวนประกอบ มนเปน

ธรรมชาตของการมชวต เราตองอาศยรางกาย

แตปญหาของมนษยเราคอมรางกาย และรางกายเปนสอ

ทจะพาไปเกดความเพลดเพลน ยนด มวเมาในการสนองอารมณ

คอรางกายมนเปนอปกรณหรอเปนเครองชวยใหสนองความอยาก

ของตวเอง

แตถาในแงของธรรมะ เราตองกลบมาดวาคอรางกายของเรา

เปนสวนหนงของธรรมชาต ทมสวนประกอบทภายในตวของมนเอง

มนกไมมความงาม ไมเปนทกระตนใหเกดตณหาหรอเกดอปาทาน

ถาเรามตณหาหรออปาทานมนเปนสวนเสรมของจตใจ ไมใชวามไว

122 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

เพราะมนเปนของปกตหรอของประจ�าภายในรางกาย รางกายมแต

ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน คอไลกนตามอาการ ๓๒

การพจารณาอาการ ๓๒ นน กเปนสวนทชวยใหเรามการ

ถอย หรอถอนออกจากตณหา การเพลดเพลนในกามารมณ และอก

อยางหนงคอการเพลดเพลนในความรสกตอตวตน เราจะคอยสงเกต

วา เปาหมายของสตปฏฐานคอ นอกจากการชวยก�าจดกเลสทเปน

เฉพาะเรอง อกแงหนงคอการก�าจดกเลสทเปนพนฐานคออวชชา

ความไมร ตามความเปนจรง เลยการก�าจดหรอการชวยตดใหเรา

เหนวา คอ อาการ ๓๒ นน มนกไมสามารถทจะเปนตวเปนตน

ของเราได มนสกแตวาสวนประกอบเทานน

การทมความรสกตอตวตนเปนสงทเกดขนจากความไมรของ

เรา ความหลงของเรา ความเสรมความเพมเตมของเรา ทอาศย

อวชชา เลยการปฏบตกอยางทอาตมาพดวนกอน ปญหาของมนษย

เราหรอทเราตดอยในวฏสงสารกเพราะกระแส ๒ กระแสมารวม

คอ อวชชากบตณหา เวลามาบวกกน มนท�าใหเราพวพนอยกบ

การเวยนวายตายเกดและเวยนวายดวยความทกข

กรรมฐานหรอการภาวนา การปฏบตกควรจะชวย อยาง

หนงเพอบรรเทาตณหา การพจารณาอรยาบถกด สมปชญญะกด

อสภกรรมฐานกด กเปนสงทชวยลดตณหา เพราะวาตณหาตองม

เปาหมาย เปาหมายคอการสนองอารมณ แตถาเราเหนวา เออ มน

กสกแตวา ผม ขน เลบ ฟน หนง มนกยากทจะเกดตณหาอะไร

มากมาย มนกดแลวคอไดอยเหมอนกน แตมนคอนขางจะแยมาก

123สตปฏฐานสตร

นอกจากนนพอจตใจเยนลงจากการบรรเทาของตณหา เรา

กตองมาทบทวนอกทหนง เพอแกอวชชา อวชชามนจะรวบรวม

อยทความรสกตอตวตน ความรสกตอการเปนตวเปนตน เปนเรา

เปนเขา เปนของของเรา เราดรางกาย กสกแตวารางกายทมสวน

ประกอบ สวนประกอบเหลานนลวนแตเปนของไมเทยง แตละอยาง

ผมกเปลยนแปลงอยตลอด มนเปนของไมเทยง ขนกเชนเดยวกน

เลบกเชนเดยวกน ฟนกเชนเดยวกน หนงกเชนเดยวกน แตละสวน

แตละอยางลวนแตเปนของไมเทยง ของทแปรปรวนเปลยนแปลง

อยตลอดเวลา

เมอสวนประกอบทกชนทกมมทกแง เปนของไมเทยง เรา

จะใหมตวตนทเทยงแทไดยงไง มนไมมพนฐานเลย ไมมหลกเลยท

จะได แตโดยปกตเรากไมพจารณา มนเปนความรสกทจะเรยกวา

ใตส�านกกได เปนความรสกทไมไดใชการคด แตเรากตองใชการ

พจารณาเพอคอยวเคราะหใหมก�าลงปญญาของตวเอง และกคอย

ตดก�าลงของอวชชาใหได และยงโดยเฉพาะการวางไวซงความรสก

ตอตวตน

การภาวนาของเรา กขอใหเราตงใจกนนงสมาธ เดนจงกรม

ทงเพอใหบรรเทาตณหาและเพอแกอวชชา มนกเปนสวนทเรากให

ก�าลงใจกบตวเอง การทปฏบตคอเราพยายามทจะใหมความส�ารวม

ตลอดเวลา ถงเราอยนงๆ กยงตองมความส�ารวมอย แตพอเราม

การเคลอนไหวท�าอะไรกรกษาความส�ารวมไว เปนสวนทชวยจตใจ

ของเราเกดความสงบ เกดความแจงขนมา นนกอกแงหนง

124 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ความส�ารวมนน เหมอนจะเปนเอกลกษณของผปฏบตใน

พทธศาสนากวาได เหมอนอยางสมยพทธกาลทพระสารบตร เวลา

ทานยงไมไดบวชคอยงเปนนกบวชในลทธอน ทานไดเหนพระองค

หนงในปญจวคคย คอ พระอสสช ไดเหนทานเดนบณฑบาตอย

พระสารบตรเกดศรทธา เหนพระอสสชเดนบณฑบาต เดนกมความ

ส�ารวม มความระมดระวง จะเหยยดขา จะกาวขา จะเหยยดแขน จะ

ท�าอะไร มความส�ารวม มความงดงาม ท�าใหพระสารบตรเกดความ

ศรทธาความเลอมใส และกมนใจวา เอ องคนตองเปนพระอรหนต

หรอถาไมเปนพระอรหนตกตองเปนลกศษยของพระอรหนต เลยเกด

ความมนใจ จงเขาไปขอค�าแนะน�าในธรรมะจากทาน กจงเปนเหต

ทไดรบค�าสอน แลวพระสารบตรทจรงกบรรลเปนพระโสดาบนตอน

นนเลย แตวาทไดบรรลกมพนฐานทวาพอใจในความส�ารวม ยนดใน

ความส�ารวม เกดศรทธาในการปฏบต เพราะเหนผปฏบตทส�ารวม

พวกเราทเปนร นหลง เรากยงมโอกาสทจะปฏบตตาม

แนวทางเชนเดยวกน กขอใหเรามความตงใจในการปฏบต จะนง

สมาธ จะเดนจงกรม หรอแมแตจะเคลอนไหว ท�าอะไร ขอใหการ

ภาวนาของเราตอเนอง จะไดรบผลเอง ขอใหเราปฏบตกนตอไป

การทปฏบตคอ

เราพยายามทจะให

มความส�ารวมตลอดเวลา

ถงเราอยนงๆ

กยงตองมความส�ารวมอย

แตพอเรามการเคลอนไหวท�าอะไร

กรกษาความส�ารวมไว

เปนสวนทชวยจตใจของเรา

เกดความสงบ

เกดความแจงขนมา

126 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

เมอวานไดพดเรองความส�าคญของเมตตา สวนใหญทไดพด

ถงกกลายเปนประโยชนทเกดขนจากภายนอก หรอตอภายนอก แต

แงหนงทส�าคญของการแผเมตตา คอมนเปนวธการทเจรญภายใน

ส�าหรบตวเอง ยกตวอยางงายๆ ในการภาวนาในการปฏบตของเรา

ถาหากวาเราใชการบงคบ ใชการขจตของตวเอง ขมจตของตวเอง

บางครงมนกไมใชวาจตของเราจะไดเจรญ

แตหากวาเรามเมตตาตอตวเอง มนก...คอไมใชวาเรา

ออนแอ หรอวาเราไมท�าไมขยน แตวาเปนคนละความรสก คนละ

ลกษณะของการกระท�า เรองการเจรญเมตตากมผลมาก อยางนกถง

สมยพทธกาล ทมชางนาฬาครทพระเทวทตไดสงมาใหฆา ใหท�าราย

พระพทธเจา คอเปนชางทเมา เขาใหสรามนกน มนเปนชางท

ดรายอยแลว แลวกปลอยวงไปเพอจะท�ารายพระพทธเจา วธการ

ทพระพทธเจาใช คอทานกใชเมตตา

ตอนแรกพระอานนทกเปนพระอปฏฐากทอยประจ�า ทาน

กจะอยขางหนาพระพทธเจาเพอปองกน พระพทธเจาบอกไมตอง

พระพทธเจาจะจดการเอง คอชางก�าลงวงมาอยางเตมท ดราย นา

การเมตตาตวเอง

๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

127การเมตตาตวเอง

กลว แตพระพทธเจามแตการแผเมตตา กแผเมตตาจนชางนาฬาค

รเขาไปขางหนาแลวกหยด แลวกกมลงกราบ แลวใชงวงเอาขฝน

จากบรเวณเทาของพระพทธเจา แลวเอามาใสศรษะของเขาเองโดย

ความเคารพ

คอเปนวธการทส�าเรจประโยชน ไมใชวาการใชเมตตาจะ

ไมไดผล กไดผลอยางยง ซงกเปนวธการทเราควรจะสงเกตด เวลา

เราภาวนาเราปฏบต เรามนวรณเกดขน เราใชวธการแบบไหน เรา

ลกขนโดยความ...เหมอนกบเราตอสเพอจะฆามน ท�ารายมน แต

มนมกจะท�าโดยความรสกตอตวตน มนกยากทจะมความส�าเรจ

ถาหากวาเราเปนผมเมตตา คอเราเหนวาแมแตตวเราเอง

กเลสของตวเราเอง กเปนสงทมนกนาสงสาร คอไมสมควรแกเรา

ไมสมควรแกผทปรารถนาคณธรรม คอใหเรามเมตตาคอยหาทาง

แกไข มนกมผลไมนอย

ถาหากวาเราไปเหมอนกบชางนาฬาคร เราเอาตวเองไป

ขวาง เอาอาวธมาตอสกบมน จะส�าเรจมากนอยแคไหน กคงจะไม

คอยส�าเรจเทาไหร กเหมอนกน เพราะวามนมก�าลงมาก มนตอง

มอบาย มวธการทท�าใหก�าลงนนไมมความหมาย

อยางเคยอานเรองคนหนง เปนฝรงชาวอเมรกน เขาไป

ศกษาทประเทศญปน เขาเรยก ไอคโด คลายๆ มวยไทย แตเปน

ของญปน เปนวธการตอส วธการทจะรบกน ใชมอใชเทา แตมน

เปนวธการทคอนขางจะมอดมการณอยางหนง คอ เขาไมใหตอส

128 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ในลกษณะทใชก�าลงของตวเองเพอท�าลาย ตองใชก�าลงของผอน

ใหเปนสงทเขาจะแพ เปนวธการทคอนขางจะนมนวล แตวากยง

เปนการตอสอย เขากฝกนานพอสมควร กคดวาตวเองเกง แตวา

โดยอดมการณของอาจารยและสาย เขากไมสมควรทจะตอสกบใคร

แตมวนหนง เขาอยทญปน เขากขนรถไฟ เขาก�าลงจะนง

รถไฟ เขากคงอยชนบท คนมกไมมากนก รถไฟกไมเตม แตมคน

หนงขนมา เปนผชายรปรางใหญๆ ดลกษณะคงเปนกรรมกร หรอ

คนท�างานหนก รปรางใหญแขงแรง แลวกเมา ลกษณะสกปรก

ทงเมาทงหนาตาดเดอดมาก ทงเมาทงอารมณไมด ขนมากวาคน

พดหยาบ ท�าทาจะตคน ซงเขากเปนคนตวเลกๆ ไมใชวาใหญและ

แขงแรง

ฝรงกเกดความคด นแหละนาจะเปนเวลาทใชวชาของเรา

เราจะไดท�ารายเขา เขาก�าลงจะอนตรายตอผอน เราสมควรทจะต

เขา ซอมเขาสกหนอย แตโดยนโยบายของการฝกหดและการสอน

เขารวาเขาไมสมควรทจะลกขนไปต เลยเขากยนขนมาเหมอนกบ

แสดงตว แลวกท�าใหคนเมาคนนนเหนเขา เหมอนกบยเขา ใหเขา

มามเรอง แลวเขาจะไดตอยางสบาย นความคดของเขา

คนเมาเขากเหน เขากพดหยาบคาย ไอฝรงมาท�าอะไร มา

ขวางเรา เดยวจะต คนนนเขากท�าทาเฉยๆ แตเฉยๆ ในลกษณะท

ยเขา มนใกลจะมเรอง แลวกมผชายแกๆ คนหนงทอยขางๆ เขาก

รองขนมา เอย คอเขาตวเลกๆ แลวกแกๆ ทงฝรงทงคนเมากชะงก

ด วายงไง แลวเขาเรมพดคยอยางธรรมดาๆ เออ ไปกนอะไรมาวน

129การเมตตาตวเอง

นนะ เอา เขากงง อารมณยงดเดอด กไปกนเหลามา เหลาแบบ

ไหน เหลาสาเก เขากพดออยางดเดอด ผเฒาคนนนกวา เออ เรา

กชอบกนเหลาเหมอนกนเปนบางครง อยางฤดนเปนฤดทเรามกจะ

นงกบภรรยาตรงตนไมหลงบาน มนเปนวนทอากาศดมาก ตนไม

ก�าลงออกดอก เขากงง อารมณกคอยเปลยน แลวเขาก เอ คณก

คงจะชอบท�าอยางนนเหมอนกน น�าตาของคนเมามนกแตก “ไม

ได ภรรยาของเราเพงเสย” ผเฒาคนนนจง อาว เหรอ มานมา

เลาใหฟงหนอย คอ ดวยความเอนด คนเมากนงลงแลวกเรมเลา

ใหฟง รองไห ผเฒากปลอบใจ

ฝรงยนด เขาอาย ทงอายทงประทบใจวา คนนเปนนกไอค

โดทเกงกวาเราตงแยะ เพราะวามนไมใชเรองก�าลงของกาย ไมใช

ก�าลงของอารมณ มนเปนก�าลงของสตปญญา คอทกคนมจดทเขา

มจดออนกด จดทมทกขกด ถาเราใชเมตตา เราสามารถทจะหาได

คอคอยปรบได

แมแตตวเองกเชนเดยวกน อยางวาเราเกดอปสรรคขนมาใน

การปฏบต เราเกดนวรณขนมาในการปฏบต คอ ไมใชเวลาทเราควร

จะรมตนวรณของตวเอง หรอมาใชก�าลง เรากตองใชจตใจทมความ

ออนโยน คอยเมตตา เพราะวาเราหวงตอความสข คอเมตตาเปน

ก�าลงท...คอเรามความหวงตอความสข ของตวเองกดของผอนกด

กรณา กใกลเคยงกน แตเราหวงตอการพนทกข หวงตอ

การพนทกขของตวเอง หวงตอการพนทกขของผอน เลยเปนก�าลง

ทเราควรอาศยอย ถาหากวาเราอาศยก�าลงเมตตา ก�าลงกรณา ท

130 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

จรงเรามก�าลงมากกวาอยางอนในโลกน อยางวา สามารถจะจดการ

ชางนาฬาครไดอยางสบาย มความสามารถทจะจดการสงทมก�าลง

ทโดยปกตเราสไมไดหรอก ถาจะใชก�าลงของรางกาย ก�าลงของ

ความอยาก ความตองการ ความเหน ความคด การนก เพอตอส

มนสไมได

แตเราเอาเมตตามา เหมอนกบก�าลงของเขากลายเปนก�าลง

ของเรา คอก�าลงของกเลสกลายเปนก�าลงของปญญาได ก�าลงของ

ความหลง เวลาเราใชเมตตา เราเอาก�าลงของความหลงเปลยน

กลายเปนก�าลงของปญญาของเราได เปนสงทเปนอบายหรอวธการ

ทส�าคญมาก เพราะโดยปกตเราชอบจะตงตวเองเปนศตร คอเราเหน

กเลสเปนศตรของเรา เราเหนนวรณเปนศตรของเรา และเราตอส

แตเวลาเราตอส เราตอสโดยอ�านาจของความรสกตอตวตน ไมม

โอกาสชนะเลย เพราะเขามก�าลงมากกวาเราเยอะเลย กเลสมมา

แตไหนแตไร ไมตองหวงแหละ กเลสมนเกงกวาเรา พดในลกษณะ

ของการตอส จะสคณธรรมกบปญญาไมไดเทานน

เราตองเปนผทหาอบายทจะถอนออกจากการถอหรอการ

ยดไวซงตวตน และการยดไวซงการมองวาเปนสงนอกเรา ทเราจะ

ตองท�าลาย เราจะตองพยายามใหเมตตาจตขนมา เพอดวานมน

เปนสวนหนงทเราจะตองแปรใหเปนประโยชนกบเรา

มนเปนเรองทนาสงเกต ในประวตของพระพทธศาสนา คอ

เวลาเราอานประวตของพระพทธเจา เราจะเหนวาเวลาทานไปไหน

มกจะหอมลอมโดยสงฆมากมายเปนสวนใหญ คอทานเปนผมบารม

131การเมตตาตวเอง

เปนผมวาสนาอยางมหาศาล เลยมกจะมบรวารอยรอบทาน แตถา

เราอานด เวลาทานมเหตการณเกดขนทคอนขางจะอนตราย ทาน

มกเลอกทจะไปองคเดยว

ยกตวอยางเชน ทานพจารณาถงองคลมาล เปนผทก�าลง

สรางปญหากบบานเมองทวๆ ไป และฆาคนมาเยอะแลว คนใน

ชนบทของบรเวณสาวตถกก�าลงกลวกน ไดรบความเดอดรอน คน

ตายกนเยอะ ทานกคดจะแกไข แตทานไปองคเดยว เพราะวาทาน

ไมไดใชก�าลงของบคคล ทานไมไดใชก�าลงของการตอส ทานใชก�าลง

ของเมตตา แลวทานกเหนองคลมาล คอคนเหนทานจะเดนในทท

องคลมาลอย ชาวบานกพยายามทจะหาม พระพทธเจาก ไมเปนไร

เราคงไมเปนไรหรอก องคลมาลเองเหนก เอ แปลกด คนเคยมา

เปนกลมตง ๕-๖ คน ๑๐ คน ๒๐ คน ๓๐ คน เรากยงฆาได

ท�าไมคนนมาคนเดยว ยงไงกตามเรากไปจดการคนนแหละ เลยจะ

มาท�ารายพระพทธเจา

พระพทธเจาดวยจตทมเมตตา องคลมาลกวงมา อาวธก

พรอม กคงมลกษณะอยางนากลว คนแขงแรงขนาดนน พระพทธเจา

ท�าทาเดนสบายๆ ของทาน เยอกเยน สบายๆ แผเมตตาไป องคล

มาลวงตามกไลไมทน เลยเกดความสงสย เอ สมณะนท�าไมเราจบ

ไมได แตกอนขนาดชางมาเราสามารถทจะจบได เลยรองออกมา

“หยด สมณะหยด”

พระพทธเจา “เราหยดแลว คณนนแหละทยงไมหยด”

องคลมาลก เอ ปกตพวกสมณะเขาพดความจรง แตนไมม

เหตผล เลยถาม ท�าไมพดอยางนน

132 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระพทธเจาจงบอก คอเราหยดในการท�าราย เราหยดใน

การเบยดเบยน เราหยดในการท�าสงทสรางความเดอดรอนใหใคร

คณเองนะทยงไมหยด พดอยางเอนด พดแคนแหละ องคลมาลจง

วางอาวธ ขอบวชกบพระพทธเจา เกดศรทธา

เกดศรทธาไมใชเพราะวาพระพทธเจาไปบงคบไปต แตดวย

อ�านาจเมตตาจต เอนด เอออาร และหวงด จงไดบวช กเปนเรอง

ทมประเดนทนาคดอย คอ เมตตาสามารถทจะเอนดตอผทฆาคน

ตงเกอบ ๑,๐๐๐ คน ๙๙๙ คน คออ�านาจเมตตา สามารถทจะ

โอบออมทกสงทกอยาง

แมแตในตวเราเอง เราเอาเมตตาขนมา ท�าไมจะไมสามารถ

ทจะเอนดตวเอง ไมสามารถทจะเอนด หวงดตอคณธรรมของตวเอง

มนเปนเรองทนาคด เพราะวาเมตตามนไมเลอกหรอก เราเปนผ

เลอก โดยอ�านาจของเมตตาสามารถทจะรบไดทกอยาง แตวาเปน

ความคด ความเหน ความรสก ความยดมนถอมนของเราเองทไม

ยอมรบ ไมรบตวเอง ไมยอมรบคนอน อ�านาจของเมตตาสามารถ

ทจะรบไดทงหมด แมแตองคลมาลซงเปนผทฆาคนตงมากมาย

อกแงหนง ตวองคลมาลเมอบวชแลว กไดประพฤตปฏบต

ไดตงอกตงใจ และกไดรบผลของการปฏบต คอทานกไดบรรลธรรมะ

มอยวนหนง เวลาทานไดไปบณฑบาตในหมบาน และบาน

หนงททานจะอาศยบณฑบาต หรอทานผานเวลาบณฑบาต จะม

ผหญงคนหนงทก�าลงจะคลอดลก แตวามอปสรรคในการคลอด ผ

133การเมตตาตวเอง

หญงคนนนก�าลงไดรบความเจบปวดอยางมาก และอนตรายตอชวต

ของเขาเอง อนตรายตอชวตของลกทจะเกดมา

องคลมาลไดยนเสยงรองและถามวาเปนอะไร กกลบไปท

วด ไดเลาใหพระพทธเจาฟง คอทานกมความรสกเอนด มความ

หวงใยตอผหญงคนนน สงสาร

พระพทธเจาจงบอก ถาเราอยากจะชวยเขา สงสารเขาอยาง

นน กควรจะกลบไปแลวกบอก คอตงสจอธษฐาน แลวกบอกเขา

วา ตงแตเราเกด เราไมเคยไดเบยดเบยนชวตของสตวใดเลย ดวย

อ�านาจของสจจะความจรงอนน ขอใหหายอนตราย ขอใหหายเจบ

องคลมาลฟงแลวงง เอ ถาเราพดอยางนน เรากไปโกหกชดๆ

จะมผลอะไรถาเราพดอยางนน พระพทธเจาจงวา ตองพดอยางน

ถาเราสงสย ตงแตเราเกดเปนพระอรยะ เราไมเคยเบยดเบยนชวต

ดวยอ�านาจของสจอธษฐานน ขอใหหาย

องคลมาลกกลบไปทบาน และไดกลาวอยางนน กลาวสจ

อธษฐาน แสดงความบรสทธ ดวยอ�านาจของเมตตา อ�านาจของ

สจจะความจรง ผหญงคนนนกไดคลอดลกอยางปลอดภย ทงแม

ทงลกกไดพนอนตราย

ทจรงนกเปนบทสวดทพระยงใชอยทกวนน จะอยในบทสวด

มนตเวลาทพระจะสวดมงคล จะใชเปนบางครง

134 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตเปนทนาสงเกตวา เมตตา คอนอกจากพระพทธเจาให

เมตตากบองคลมาล เมตตาสามารถทจะเปลยนองคลมาลจากผท

เปนคนดรายทสดในโลกสมยนนกวาได จนกระทงเปนผทมความ

เอนดตอเพอนมนษย มความหวงใยตอความทกขทผอนจะมจะได

และกอยากชวย อยากแกไข อยากใหคนมความสข มความหวงด

อ�านาจของเมตตาท�าใหมการเปลยนแปลงภายในจตใจเกดขน อยาง

หนามอเปนหลงมอ พลกเลย

เราเองกเชนเดยวกน เราสามารถทจะเปลยนทกสงทกอยาง

ทอยในจตของเรา ทอยในนสยของเรา แตมนกตองอาศยเมตตา

ชวย เรามความหวงด หวงดตอคณธรรม หวงดตอความเปนจรง

หวงดตอสจจะ ในการปฏบตในการภาวนา กใหเรามความสงเกต

การพจารณา มอปสรรคอะไรเกดขน กคอยสงเกตดวาเราก�าลงใช

อ�านาจของอะไรบางทจะแกไขปญหาของเรา

ถาหากวาเราจะแกไขนวรณดวยกเลส หรอแกไขกเลสดวย

นวรณ มนยงไปกนใหญ เราพยายามท�าใหมการแกไขโดยสงทยง

สรางปญหาอย มนกเปนเรองทไมจบ แตถาหากวาเรายกเมตตา

จตขนมา กเปนสวนหนงทมความบรสทธ เราสามารถทจะองอาศย

ชวยเราในการตงปฏปทา คอ จะมก�าลงของธรรมะ แทนทจะม

ก�าลงของความเหน ทฐของเรา หรอความยดมนตอตวตนของเรา

หรออารมณของความไมพอใจ เพราะบางครงเรากปฏบต เออ เรา

มความฟงซาน หรอมความงวงนอน หรอเรามนวรณแบบไหนกได

เกดอารมณของความเพลดเพลนขนมา กามารมณขนมา คอมนไม

งามอยแลว มนเปนอกศลอยแลว เรากเกดความไมพอใจ เกดความ

135การเมตตาตวเอง

โกรธ เกดความเกลยด เกดความรสกรงเกยจ เรากไปพยายามท

จะท�าลาย มนกยากในการแกไข เพราะวามนท�าใหกเลสซอนกน

ทบถมกน เลยเราตองตงหลกใหม สวนทส�าคญคอสต และการท�า

จตใหออนโยนโดยการหวงดตอคณธรรม ตอสจธรรม มเมตตา

มอยสตรหนง เปนพระสตรทนาสนใจ คอพระองคหนง

เขามาขอกรรมฐานจากพระพทธเจา พระพทธเจาแทนทจะแสดง

ความสนบสนนทนท ทานกเอดพระสกหนอย อาจจะเปนพระทไม

เอาใจใสแตกอน เอดทานกอน พระกมาขออกขอรบกรรมฐานจาก

พระพทธเจา แลวมนใจวาถาเราไดรบกรรมฐานจากพระพทธเจา

เราจะไดผลในการภาวนา พระพทธเจาจงไดสอน แตสงททาน

สอนตอนแรกกสอนเรองการตงจตในพรหมวหาร ๔ การตงจตใน

เมตตา กรณา มทตา อเบกขา ดวยการท�าใหจตมนคงในเมตตา

และในพรหมวหารอน ท�าใหมนคงในคณธรรมอนนน และกฝกไว

ดวยความช�านาญจนกวาเปนฌาน คอลกษณะททานสอน คอใหท�า

ดวยวตก วจาร ท�าใหโดยไมมวตก วจาร ท�าใหโดยม...คอใหเราละ

ปต คออธบายเรองฌาน ท�าใหช�านาญในการท�าพรหมวหาร และ

ท�าใหเปนพนฐานของฌาน ๔

พระพทธเจาจงแนะน�า เวลาจตมความมนคงอยางนนแลวจง

ใหจตไดเขาสการพจารณาสตปฏฐาน แลวกไดอาศยสตปฏฐานเชน

เดยวกน คอการท�าจตใหมความตงมน ทงโดยวตก วจาร ทง

ปราศจากวตก วจาร ทงมปต มสข ทงปราศจากปต ทงปราศจาก

สข มเอกคคตา มอเบกขา คอใหช�านาญในการตงจตใหเปนสมาธ

อยางมนคง โดยสตปฏฐานเปนพนฐาน แลวกบอกทาน ทานท�า

136 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

อยางน ทานจะยนทไหน เดนทไหน นงทไหน นอนทไหน ฉนอาหาร

ทไหน ไปบณฑบาตทไหน ทานจะสบาย พระกมก�าลงใจ เลยไป

หาทวเวก แลวกไดปฏบตอยางทพระพทธเจาแนะน�า ท�าแลวกได

ประสบความส�าเรจ บรรลเปนพระอรหนต

แตเปนสตรๆ หนงทเราเหนวาเรองพรหมวหาร เรอง

สตปฏฐาน ไมใชเปนคนละเรองกน ไมใชวาถาเจรญเมตตาแลว

เราไมสามารถจะพจารณาเปนหลกในสตปฏฐาน คอ มนเปนสงท

ควบคกนไป และกเปนสงทสนบสนนการตงหลกในสตปฏฐาน และ

ในการตงหลกในการบรรลเขาสธรรมะทแทจรง

มนเปนขนตอน มนตององอาศยกน ทอาตมาแนะน�าคอ

ใหเมตตาจตเปนสงทท�าใหเรามก�าลงในการพจารณา ก�าลงในการ

ปฏบตทไมเพมปญหาในการภาวนา คอมนจะเปนสงทตดปญหา คอ

ไมไดสรางปญหาตอ เปนวธการทคอนขางจะชวยไดแยะ

อยางทอาตมาพดเมอวาน เวลาจตของเราเขาสเมตตา คอ

จตจะมกศลธรรม เรองความสงบของจตมนอยทกศลธรรม ก�าลง

ของกศล อยางนวรณ กามฉนทะกด พยาบาทกด ถนมทธะกด

อทธจจะกกกจจะ วจกจฉา มนเปนอกศลทงหมด ถาจตเปนอกศล

ไมสามารถทจะสงบได ไมสามารถทจะนงได เพราะวาเปนลกษณะ

ของธรรมชาตของจต ลกษณะของอกศล คอจะตองมความกระเพอม

จะตองมการหวนไหว ตองมการแสสายเปนธรรมชาต

137การเมตตาตวเอง

สวนกศลธรรมมนกมความแสสายบาง แตวาไมมากนกและ

ไมตายตว กศลธรรมบางอยางกนง จตสงดได ยงเราพดเรองการ

ท�าจตใหเปนฌาน เปนกศลธรรมทลวนๆ จตมนนง มนสวาง มน

สงบ เราหาอบาย หาวธทจะมการรวบรวมของกศลธรรม การฝก

จตหรอการปรารภภายในจตตอเมตตาธรรมกเปนวธการทส�าคญ

ตอจากนไปกอยากใหพวกเราทกคนคอยฝกกน นงสมาธ

เดนจงกรม คอยสลบกน สะสมกศลธรรมไว ยงโดยเฉพาะโดยการ

ปรารภเมตตา มเมตตาเปนพนฐาน

คอการนง กอนอนอาตมากอยากปรารภในพระสตรจะมวธ

การทพระพทธเจาแนะน�าในการสรางหรอการเจรญพรหมวหาร จะ

เจอมากทสดในพระสตร คอ เราเอาเมตตายกขนมาสจตใจ แลวกแผ

ในทศทง ๔ รอบตวเรา ทงเบองบนเบองลาง รอบเราทงหมด แลว

ใหเมตตา คออยางทอาตมาแนะน�าเมอวาน เวลาเราแผเมตตาจต

ออกไป ไมใชวาเราจะเอาจตออกไป แตวาเราเหมอนกบชวนใหเขา

มาสจตของเรา และทศทง ๔ รอบตวเรา ใหจตของเราครอบคลม

หรอขยายออกไป และขยายความรสกของเมตตาใหไปถงทศทง ๔

รอบตวเรา แลวใหจตของเรา คอตอนแรกโดยความรสกหรอลกษณะ

เมตตาของเราอาจจะนอยๆ แตวาเราท�าใหมนขยายขน มนกวาง

ขน จนกวาอยรอบตวเรา แลวกคอยแผออกไปๆ ความรสก แต

วาหลกทอยจดกลางกอยทจตของเรา กใหเมตตาลอมเราโดยความ

รสกหวงด เออเฟอ มความเอนด เหมอนเวลาเราจดไมขดไฟ มน

138 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

เปนเปลวไฟนอยๆ แตถาหากวาเรามเชอเพลง ไฟนนมนจะคอย

ขยายออกได

นกเชนเดยวกน การเรมคดดวยเมตตาอาจจะเปนดวงจต

เดยว แตวาเราท�าใหมนตอเนอง ท�าใหมนแผออกไปใหอยรอบเรา

ทศทง ๔ และทศขางบน ทศขางลาง รอบเรา รอบตวเรา รอบ

โลกทงโลกกวาได ท�าจตของเรามเมตตาไมมประมาณ ไมมขอบเขต

ไมจ�ากดบคคล ไมจ�ากดสถานท ใหจตของเราไพบลยเบกบาน ไมม

เวร ไมมความรสกทเบยดเบยน ไมมความรสกทขดของ จตลวน

แตมเมตตา เปนจตทอมเอบ เปนจตททงสมบรณทงไพบลย ไมม

ขอบเขต ไมมสงทกดกนไว จตของเราไดส�านกตอเมตตา มนเปน

จตทมก�าลงมาก แตเปนก�าลงทเยนสบาย สบายส�าหรบเรา สบาย

ส�าหรบผอน เราอยในโลกกไมไดขดกบโลก เราไมทะเลาะกบโลก

เหมอนกบพระพทธเจาเองทานพด คอมแตโลกทะเลาะกบเรา เรา

ไมทะเลาะกบโลก คอทานมเมตตาตอโลก เรากเอาตวอยางของ

พระพทธเจา เรากลบมาสจตทมเมตตา เอออาร มกรณา ความ

เอนด มมทตา พลอยยนด และอเบกขา จตเปนกลาง จตใจอยาง

นเปนจตใจทมความสวาง งายตอการท�าใหสงบ ความสงบเกดขน

เปนสงทเราคอยน�าเขามาภายในจตใจของเรา แลวกแผออกไป เพอ

เปนประโยชนของตวเอง และเพอเปนประโยชนของผอน

กขอใหเราทกคนคอยภาวนาคอยฝก จะนงสมาธกด จะ

เดนจงกรมกด กน�าเมตตาจตเขาสตวเอง

139ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : ขอกราบเรยนพระอาจารยตอบ ถงแมวาบางค�าถามจะ

เปนค�าถามสวนตว แตคดวานาจะมประโยชนกบทานอนดวย จง

ขออนญาตน�าค�าถามกราบเรยนพระอาจารยเพอเปนความรแกผท

ปฏบตอยดวย

หากเรานงสมาธ ตอนแรกก�าหนดพองยบทกงกลางทอง จน

กระทงรสกโลง โปรง เยน วางไปทงตว ท�าใหไมรวาจะก�าหนดตรง

ไหน พอจะก�าหนดทลมหายใจกไมม ทกงกลางตวกไมม จนตอง

ลมตาขน ขอความกรณาพระอาจารยชวยแนะน�า

พระอาจารย : คอปกตเวลาเราท�าจตสงบ จะเปนขนตอนของความ

สงบของจต คอลมกจะคอยละเอยด ความรสกของรางกายกจะคอย

ละเอยด และกอาจจะแทบไมไดสงเกตกม หรออาจจะไมสงเกตเลย

กม แตสงทตองก�าหนดคอตรงทมความรสกตอผร คอถาผร ไมม

กจบ คอไมมโอกาสปฏบตตอเลย

แตวาถงจะไมมความรสกตอลม และมความปลอดโปรงวาง

แตวากยงมผร รวาวาง รวาโปรง รวาเบา เรากตองก�าหนดทผร

ตรงนน ผรนนจงจะไดชวยใหเราเกดความรอกระดบหนง เพราะ

วาทมความรสกวาง โปรง เบา มนกสกแตวาความรสก เรากร

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

140 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

อย รวาความรสกอยางนเกดขน มนกตงอยแลวกดบไป มนคอย

เปลยนแปลง แตไมใชวาเปลยนแปลงปบปบ เรากพอจะสงเกตได

คอ จะมความรสกตอรางกาย ตอลมหายใจเขาลมหายใจออก หรอ

ไมมความรสก เรากยงตองใหความส�าคญกบผร

พดในแงหนง การก�าหนดลมเขาลมออก คอเราไมไดภาวนา

เพอการท�าใหลมเขาออกสะดวกหรอเขาออกอยางชดเจน เพราะวา

มนเขาออกอยแลว แตวาเราท�าเพอใหมผร ทละเอยด ผรทมความ

ชดเจน เรากตองถนอมและใหความส�าคญกบผร อยางนแหละเปน

ขนตอนของการภาวนา

ผฟง : ขณะนงสมาธอยในชวงก�าลงจะไดสมาธดๆ แตมเสยงไอ

หรอจามของผปฏบต เสยงคนเดนมารบกวน จะท�าอยางไรด เพราะ

หลงจากนนท�าสมาธไมไดเลย

พระอาจารย : กอยางทอาตมาเลาใหฟง ทหลวงพอชาสอนหรอ

แนะน�าคอ คนถามเหมอนกน ททานไปสอนทเมองนอก หลงจากการ

นงสมาธเสรจคนถาม เพราะวามนอยในสถานททมเสยงบาง ท�ายงไง

เวลาเสยงมารบกวนเรา หลวงพอชาจงพด เสยงไมไดมารบกวนเรา

เราไปรบกวนเสยง เสยงท�าหนาทของเสยง ไมใชวามนมาท�าใหเรา

ไมสงบ คอเราไปเกดความไมพอใจ ไมชอบใจกบเสยง ไมถกใจกบ

เสยง ปญหาไมไดอยทเสยง ปญหาอยทเรา เราไปปรงตามอ�านาจ

ของเสยง กไมรจะอยในโลกไหนทไมมเสยง

หลวงพอชาทานเลาใหฟง สมยททานยงปฏบตอย ทาน

พยายามทจะท�าจตใจใหสงบ ทานนงเมอไหร จตใจกเรมสงบ แลว

141ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

กมเสยงททานรสกวาเปนตนเหตของการไมสงบ ทานกเอาขผงมา

ปนยดใสห จะไดไมตองไดยนเสยง

ทานกนงลงอกรอบหนง ดลมหายใจเขาลมหายใจออก เสยง

มนกมภายในห ฮออออ... มนกหนไมพนนะ มนไมมเสยงภายนอก

มนกมเสยงภายใน แตทานกเกดความรสก ถาหากวาเราพยายาม

อยางนนทจะไมใหไดยนเสยง คนหหนวกกคงจะเกดความสงบ เขา

สามารถ ตองเปนคนหหนวกจงจะท�าสมาธได แตถาเปนอยางนน

มนคงไมเปนไปตามวสยของพระพทธเจาหรอก ทานไมไดสอน ทาน

ไมเคยไดอาน ไมเคยไดเจอในการสอนของพระพทธเจาเลย วาจะ

ตองเปนคนหหนวกคนตาบอด จงจะไดเจรญในธรรมะได ไมเหนรป

ไมไดยนเสยง จงจะไดสงบ มแตสอนวาเราตองมความส�ารวม มการก

ระทบทางตาเรากมความส�ารวมระมดระวง ไมปลอยใหจตใจเกด

ความยนด หรอความยนราย มเสยงเกดขนทห เรากมความส�ารวม

ไมปลอยใหจตใจเกดความยนดหรอความยนราย เชนเดยวกน เสยง

กลน รส โผฏฐพพะ คอหนาทของผปฏบต คอจะตองเปนผทเรยก

วาอนทรยสงวร มความส�ารวมสงวรในอนทรยของเรา คอ ตา ห

จมก ลน กาย และใจอกทหนง

เสยงมนกเปนเรองทมประจ�าโลก แตเราเองกเปนผทสราง

ความขดของกบเสยง เรากตองมาดทจตใจอกทหนงวา คอเสยงกม

เหมอนกบลมหายใจเขาลมหายใจออกกม แตเราก�าหนดเพอไมให

เกดการวพากษวจารณ ความรสกภายในรางกายกม แตเรากรอย

รบร เรากลบมาทการก�าหนดของเรา ถามเสยงอะไรเกดขน กรอย

กกลบมาทการก�าหนดของเรา คอ ถาหากวาใจของเราตงอยในการ

รกษาความสม�าเสมอของสต และกไมออกไปดวยความยนดความ

ยนราย จตกยอมตองสงบ

142 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

มพระผใหญองคหนงทจงหวดสรนทร ทานสนไปตงนานแลว

หลวงปดลย คอทานเปนลกศษยร นแรกๆ ของหลวงปมน ทาน

กไปสรางวดปาทจงหวดสรนทร หางจากตวจงหวด แตวามนหาง

จากตวจงหวด ตง ๕๐ กวาป ความเจรญกคอยเกดขน เมองมนก

คอยขยบไปหาวด ความเจรญเกดขนมนกลอมวด เขากยงไปสราง

เทศบาลอยใกลๆ วด เลยกลายเปนวดในเมอง

แตหลวงปดลยทานกไมไดยายไปไหน ทานกอย ทานจ�า

พรรษาทนนตง ๕๐ กวาพรรษา ตงแตทานเลกการธดงคและเรม

สรางวด ทานกไมไดจ�าพรรษาทไหนอก ทานกอยตรงนน และทาน

เปนพระทมความ...จะเรยกวาประสบความส�าเรจในการปฏบตใน

การภาวนาอยางยง พระเณรบางทกบนกบทาน ยงโดยเฉพาะจงหวด

สรนทรกจะมงานประจ�าป งานชาง เปนงานใหญ อกทกครกโครม

มาก บางทพระกไปบนกบหลวงป

“มนอยไมได ภาวนาไมได ปฏบตไมได”

ทานกจะพดอย “เอ ท�าไมไปยงอยกบเสยง เรามหนาท

ในการภาวนา ท�าใหจตใจสงบ เสยงกมหนาทของเสยง จตของเรา

มหนาทของจต ท�าไมจะไปยง ท�าใหมนปะปนกน”

พระกพดไมออก มนเปนสวนทเราตองกลบมาทบทวนด แต

ทนาสงเกตคอ ถาเราอานวสทธมรรค ในการอธบายการเจรญสมาธ

และเหตปจจยททงขดขวางทงเกอกล สวนหนงทเปนเหตของการ

ขดขวางในการท�าจตใหเปนสมาธคอเสยง

คอ จตจะเรมละเอยด เรมสงบ แตมนยงไมมนคง เลยมน

จะใสใจกบเสยง แลวเวลาใสใจกบเสยง ความสงบกจะแตก จะพรา

ไป ปญหาไมใชวาเราจะหลบเสยงเสมอ คอบางครงมนกจ�าเปน แต

เราจะพดในลกษณะของการท�าจตใหมความมนคงเขมแขง คอเรา

143ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

จะตองก�าหนดทจตทไดมความสงบ แลวใหสตเทาทนอารมณทชอบ

วงไปขางนอกเพอใสใจกบเสยง คอจตก�าลงจะสงบอย ถาหากไมม

เสยง มนยงไมมนคง มนจะหาเรองอนใหได เสยงเปนสงทชใหเรา

เหนวาความสงบนนยงไมมนคงพอ ตองใหจตของเรากลบสภายใน

อกรอบหนง เพอใหความสงบนนมนคงภายใน

นเปนสวนหนงทชวยเสรมก�าลงของการท�าสตและสมาธ

อยางตอเนอง

ผฟง : นงสมาธแลวไดจตสงบ เรอยๆ จนเวลาผานไป ๓๐-๔๐ นาท

เรมมทกขเวทนา ปวดทขามาก จะท�าอยางไรจงจะนงตอไดนานๆ

พระอาจารย : คอจตใจสงบ เรานงไปนานๆ รางกายกเรมมการเจบ

ปวด คอเรากตองยอมรบวา เออ เรากนงนานพอสมควร รางกาย

ก�าลงจะขอรองใหเปลยนบาง คอ บางครงเรากอาจจะฟงกได อาจ

จะไมฟงกได เราเลอกดวยสต บางทเรากลองพจารณาใหสตอยกบ

ความเจบปวด อนนกเปนวธหนงทสามารถจะเลอกได แลวกอาจ

จะไดผลในลกษณะทคลคลาย แลวกท�าใหจตสงบลงได ถาจตสงบ

ลงอกรอบหนงทหนกแนนขน กมความกระปรกระเปราเกดขนใน

จตและในกาย

แตบางครงเรากตองคอยสงเกตดวา รางกายมนเมอย เรา

อยในทาเดยวนานพอสมควรแลว บางทเรา คอเรารอยวาเราก�าหนด

สตเราทนอย แลวกตดสนใจวา เรากไมลกไปไหน เราเพยงแตขยบ

สมมตวาเราก�าลงนงขดสมาธ เราใหมสตควบคมอย รบรอย เราก

ตดสนใจวาเราเพยงแตพลกหนอยหนง เพอนงพบเพยบ เรากท�า

ดวยสตตลอด เรากระมดระวง ระหวางทรบรวาเจบอย รบรอย

144 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

วาก�าลงตดสนทจะเปลยน แลวเรากขยบดวยสต เลอดลมมนคลาย

กบวาเรมพอดอก เรากสามารถนงตอโดยไมกระทบกระเทอนความ

สงบของเราเลย เพราะเราควบคมดวยสตตลอด ไมใชวาเพยงแต

เกดความเจบปวดหนอยหนงแลวกหน แลวกพลกไปพลกมา กระ

สบกระสาย ไมใช เรามความสงบอย แตเรากตองยอมรบ เออ มน

เจบมนปวด แลวกมนก�าลงเจบปวดอยางเปลาประโยชนในชวงน

บางครงมนกเจบปวดในลกษณะทดแลว เออ เรากตอง

เปลยนอรยาบถ และเรากมสตและกตดสน กคอยลกขน ยนกได

เดนจงกรมกได คอเรามทางเลอก แตขอใหเราตงสตไวใหด รเขาใจ

ในเจตนาของเรา เพราะบางครงทเราเปลยนคอเกดความเจบปวด

เรากเปลยนอรยาบถ บางทมนกเกดจากความกลว กลวเจบ กลว

อยางน กลวอยางนน วตกวจารไปวนวาย อยางนเรากตองเปนผ

สรางความเขาใจในตวเอง บางครงมนกเกดจากความเกลยด คอ

เกลยดความเจบ ไมอยากใหเปนอยางนน อยากใหมแตเวทนาท

สบายๆ ตลอด อยางนไมรจะอยในโลกไหน จงจะไดสบายๆ ตลอด

เรากตองสรางความอดทนบาง

แตถาหากวาเราไดมการรบร มการทดสอบ และกไมมเจตนา

ทเกดจากอกศล มนกเกดจากการรตว เรากมทางเลอกได เราก

ทดลอง อยางวา เรากลองสกบความเจบกได เราคอยปรบหนอย

หนง ถานงสมาธกคอยนงพบเพยบ ท�าดวยสตได หรอลกไปเดน

ไปท�าภาวนาตอไปได แตวาขอใหมความรตว เทานแหละ

ผฟง : การทพระอาจารยใหยกเมตตาขนมาสจตใจ หมายถงใหท�า

อยางไร และเมตตาภาวนาท�าอยางไร สวนใหญเคยแตสงสารผอน

แตยงไมเคยสงสารและเมตตาตวเองเลย

145ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พระอาจารย : เอ อธบายตง ๒ วนแลว จนปญญาแลว เรอง

เมตตา คนสวนใหญกจะคดเรองการเมตตาเรองภายนอก แตวาไม

เขาใจในภาวะจตทมเมตตา และกมกจะไมคอยเขาใจวา คอเบอง

ตนของการท�าเมตตาจต คอจะตองใหมพนฐานภายในจตของตวเอง

ตองแผใหถง ครอบคลมใหถงตวเองเสยกอน เพราะถาไมอยางนน

เหมอนเราเปนนกธรกจทไปท�าธรกจ แตเราเปนนกธรกจทเจง เรา

ไปท�าธรกจเจรญยากแลว เรมตนมนกเจงแลว เจรญยาก เรากตอง

ท�าใหมทนเสยกอน การแผเมตตาใหถงตวเอง ใหมภายในตวเอง

และมอยตอตวเอง อยางนมนกเปนเรองส�าคญ

การสงเกตตอภาวะจตทมเมตตา เพราะวาเมตตาไมไดเปน

สงเปนอน เปนชนสกกอนหนง เอา เอากอนเมตตามาเขวยงให

อยางนไมได มนเปนสภาพของจตทเราตองคอยสงเกต และคอย

ทะนถนอมสภาพของจตทมความออนโยน มความหวงด มความ

เออเฟอ มความอบอน มนกตองคอยประคบประคองใหมไวในจตใจ

และคอยท�าใหมหลกภายในใจของเรา และท�าใหหลกนนมนแผขยาย

ออกไปใหกวางขน ใหมนครอบคลมขน จนกวามนออกไปถงรอบ

ตวเราในทศตางๆ ไปถงผอนดวย

ผฟง : ค�าวาเมตตากบความยตธรรมบางครงมนกจะไปดวยกนไม

ได เรามวธการอยางไรทจะปฏบตในเรองนครบ

พระอาจารย : ไมรวาใครตรสไว ไมเคยไดอานวาพระพทธเจาตรส

วาเมตตากบยตธรรมไปดวยกนไมได ยงไมเคยเจอ มนเปนความคด

ของคนอยในโลก เพราะวา เชนบางทเราคดวาเมตตาคลายๆ วาจะ

ตองยนยอมทกสงทกอยาง คนท�าไมดกตองยมแยมแจมใส เมตตา

146 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

เอออาร ยกยองเขา ยนดกบเขา แตมนไมใชอยางนน คอ การแผ

เมตตาไมใชท�าใหเราโง หรอท�าใหเราไมเขาใจในความเปนจรง แต

วาท�าใหเรามความ… คอพนฐานของจตคอจะหวงด อยากใหคนม

ความสข เวลาคนท�าสงทเปนความไมถกตอง ไมใชวาเราไมสามารถ

ทจะท�าอะไรได แตวาขอใหไดท�าดวยความหวงด ทงตอเราทงตอ

เขา ทงตอผอนดวย เพราะถาหากวาเราลมจดน เรากมองคนอน

ดวยความเกลยด ดวยความชง ดวยความโกรธ ดวยความเคอง ดวย

ความอาฆาต ดวยความแคน อยางนเปนการท�าลายคณธรรมของตว

เอง ไมเปนพนฐานทจะสรางคณธรรมเพอความดตอไป หรอความ

สามคค หรอความอยอยางสขสบายตอไป เราตองรจกท�าดวยเมตตา

เมตตาไมใชวาจะมแตยนยอมหรอยนด ปลอยใหคนท�าอะไร

กได หรอถาเขาท�ายงไง เราจ�าเปนตองยมแยมแจมใสใหก�าลงใจกบ

เขา ไมใชหรอก

ยกตวอยาง มคนหนงเปน… ทจรงเดยวนเปนอาจารยสอน

วปสสนาทเมองนอก… ทอเมรกา แตสมยกอนเวลาเขาเรมปฏบต

เขาเรมปฏบตทอนเดย ตงหลายปมาแลว เขาไดยนอาจารยสอนเรอง

การแผเมตตา ทานคอนขางจะหนกแนนในการแนะน�าวาเราควรจะ

แผเมตตาเสมอ แลวเขาจบจากการเขากรรมฐาน แลวเขาจ�าเปนท

จะตองเดนทางเขากรรมฐานทเมองพทธคยา จะตองไปสถานรถไฟ

ทหาง เขาก�าลงจะไปสถานรถไฟ กนงรถแบบสมยกอน รถแทกซ

ลากดวยมา สมยนยงมในอนเดยมง แตเขาผานจดหนงทมพวกผชาย

คอเขาเปนผหญง เขาผานจดหนงทมผชายก�าลงกนเหลา เขาเหนผ

หญงคนเดยวอยในรถ กวงตามเพอจะขนรถ เขากมความกลวความ

ตกใจ กโชคดทคนขบแทกซเขาไลมาใหวงเรวหนอย แลวคนนนก

ตกออกจากรถ ไมมอะไรเกดขน

147ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

แตท�าใหเขาเกดความสงสย เอ ถาหากวามอะไรเกดขน

เขาขนมาได เราจะมเมตตาไดยงไงในกรณอยางน เขาไปท�าธระ

เสรจกกลบไปหาอาจารย แลวเขากถาม เลาเหตการณใหฟง และ

กถามควรจะท�ายงไง หรอมนเปนไปไดอยางไร

อาจารยสอน คอเหตการณอยางน ถามอะไรเกดขน เรา

ควรทจะท�าเมตตาไวในจตใจของเรา ใหระลกถงตวเองกด ผอนกด

ใหมความสข เรากตงความรสกไวในจตใจอยางหนกแนน แลวกควร

จะเอารมของเราออกมาตหวเขา คอมนเปนการกระท�าทสมควรใน

เวลานน แตไมใชวาเราทงเมตตา แตเปนการปองกนตวเอง ไมใช

วาท�าไมได

หรอเรานกถงอยางอาตมามาอย กบหลวงพอชาตงหลาย

ป เทาทอาตมาสงเกต หลวงพอชาเปนพระทเมตตาสงมากทเดยว

มากอยางเหลอลน แตถาหากวาใครอยใกลชดกบหลวงพอชาจะรวา

บางครงไมอยากจะเขาใกลเลยละ ทานทรมานเราอยางสาหส หรอ

เราท�าอะไรผดพลาดตองโดนเอดจรงๆ แหละ แตทานไมไดท�าดวย

ความโกรธ ไมไดท�าดวยความไมพอใจ ทานจะมเมตตาเสมอ แต

วาทานอยากใหลกศษยด บางครงเราไมอยากจะรบเมตตาของทาน

เลย มนล�าบากเหลอเกน นนเปนสวนท…คอทานเหนจดบกพรอง

ทานจะไมยอมปลอยใหเราท�าในสงทบกพรอง

อยางนแหละเมตตามาก เพราะวาคนสวนมาก พอมอะไร

บกพรองหรอล�าบากเกดขน ไมยอมพดไมยอมท�า คลายๆ วา ทงอาย

บาง ทงเกรงใจบาง ทงกลวบาง แตวาผมเมตตาจรงๆ คอปลอยไม

ได เพราะวาก�าลงขดขวางตวเองในการท�าความสขของตวเอง และ

ความสขของเพอนมนษยดวยกน ผมเมตตาจะตองยอมพด จะตอง

ยอมแกไข จะตองยอมทจะ...แมแตจะยอมใหคนอนโกรธเรา กยง

148 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ตองท�า อาศยเมตตา เลยมนเปนเรองทยตธรรม คอเมอเหนสงทไม

ถกตอง มนกตองพยายามทจะหาวธการทจะแกไขได แลวกตองคอย

ด คอตองมปญญาดวย เมตตาอยางเดยวมนไมพอ ตองมปญญา

ดวย ตองคอยดความเปนไปไดของสงทเราอยากจะท�า เรากตอง

ศกษาอยางรอบคอบเพอดวาเราจะแกไขยงไง มวธการยงไง

เมตตามสวนกระตนใหเราอยากจะชวย แตตองมปญญาคอย

รบอกท เพอหาอบาย หาวธการ หาความเหมาะสม อาตมานกถง

เวลาทอาตมาอยเมองไทย กไดท�างานสวนหนงในการชวยอนรกษ

ปา คอเรากมเมตตาตอธรรมชาต ตอปา ตอสถานททควรอนรกษ

ไว และกบคคลทอาศยสถานททควรอนรกษไว เรากมเมตตา แตวา

เรากยงตองคอยด เราจะเหนสงท…คอมนไมถกตองและไมยตธรรม

ดวย คนทมอทธพลเปนผทไดประโยชน ผอนไดความล�าบาก หรอ

ผทควรท�าหนาทโดยตรงกไมยอมท�า ถาหากวาเราเกดความเคอง

หรอความไมพอใจ เรากจะเกดความทอใจ แตถาหากเราสามารถ

ทจะรกษาเมตตาเสมอ เมตตาทงผทก�าลงรบความล�าบาก เมตตา

ทงผทสรางความเดอดรอน เพราะวาเขาก�าลงสรางความทกขให

ตวเอง เขาก�าลงจะท�าลายความสขของเขาในทสด เพราะเขาไม

เขาใจในความเปนจรง เลยเรากคอยยอมท�า เมตตาเปนพนฐานท

ชวยใหเรากระตน ถาเมตตาไมมหรอเมตตาไมเขมแขงพอ ปญญา

ไมชวย คอมนทอใจกอน ท�างานอยางตอเนองไมได เพราะมนษย

มนทบมากเหลอเกน ไมรจะวายงไง

ผฟง : เวลาทเราปฏบตอานาปานสตแลวคดฟงซาน ถาเราจะ

บรกรรมวาคดหนอไดหรอไม และจะเปนการน�าไปปนกบวธการ

ปฏบตแบบยบหนอพองหนอหรอไม

149ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พระอาจารย : คอวธไหนทชวย เรากอาศยทงนน อยางถาเรา

ก�าหนด เรามความฟงซานเกดขน เพยงแตก�าหนดวาคดหนอๆ เรา

ไมแลนตามกระแสของการคด เราเพยงแตก�าหนดวา เออ นกคอ

เปนการคด นกคอความคด กเปนสวนทอาจจะชวยใหเราเหนชดเจน

ขน และไมบานปลายกบความคดนน เรากคอยท�าใหสตอยกบการ

เกดของความคดนน และกอาจจะชวยดบกได

เพราะวายงเวลาเราฟงซาน คอยงตองหาอบาย อนไหนท

หยบขนมาใชไดกเอาเหอะ

ผฟง : การทเราก�าหนดสตแลวมสมปชญญะในอรยาบถใหญและ

อรยาบถยอย แตสตจะคอยหลดออกไปนอกกายตลอดเวลา บาง

ครงกไมร ตว พอรตวกเรมตงตนใหม อยางนจะเปนการปฏบตท

ถกตองหรอไม

พระอาจารย : คอเรองการทจะมสตหลดออกไปกธรรมดา อาตมา

เองกยงไมเคยเจอสกคนหนงทพอเรมปฏบตกตงสตแลวกไมพลาด

เลย อยางนไมรจะหาทไหน เรากตองยอมรบ สตของเรามนจะคอย

หลดออกไป คอยพลาดไป แตวาเราพอใจในการยกสตขนมาใหม เรา

พอใจในการสรางความเคยชนกบการฝกสตของตวเอง เรยกวาสราง

ความพอใจ พอใจวายงไงถงจะหลดสกกครงกหน กพนกหมนครง

ในวนหนง แตวาเราพอใจทจะฝกไป ยกขนมาใหม นเปนลกษณะ

หรอเปนนสยของผปฏบตทจะประสบความส�าเรจได

ผฟง : การทเรายกจตขนพจารณามรณานสตอยทกๆ วนท�าให

จตเราเรมรจกการลด ละ ปลด วาง ไปได ไมด�ารงอยในความ

150 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ประมาท อนนเปนค�าถามทอาจจะเลยไปนดหนงวา ถาหากวาเรา

เกดทงกายหยาบแลวหลงความตาย จตเราจะเปนอยางไร และยง

ตองเวยนวายตายเกดอยในวฏสงสารหรอไม

พระอาจารย : ถายงไมหลดพนเปนพระอรหนตกเวยนวายอยอยาง

นนแหละ กเปนเรองธรรมดา แตวาการทฝกใหเปนผมสต เปนผ

มสมปชญญะ เปนผมคณธรรม ปรารภความจรง ปรารภธรรมะ

มนเปนสงทสนบสนน ถาเรายงเวยนวายตายเกดอย เรากไดเวยน

วายอยในหมเหลาทไดเหนความส�าคญของพทธศาสนาหรอหลกของ

ความเปนจรง เราเวยนวายอยในลกษณะทเราไดพบกบสงทด ได

น�าความสขใหเกดขน มนจะเปนการสรางเหตปจจยเพอการภาวนา

การปฏบตตอไป

ผฟง : ในขณะทเราฝกการก�าหนดสตอยตลอดเวลา ถาในยาม

เจบปวย หรอเมอเผชญกบสงทไมคาดคด เชน การสญเสยบคคล

ทเราเคารพรก หรอคนทเรารก เกดมอบตเหตโดยคดไมถง คาดไม

ถง เรามทางทจะดงสตของตวเราเองใหกลบมาเปนตวของตวเองได

อยางไร ไมขาดสตไปตามเหตการณทเกดขนนนๆ

พระอาจารย : ถาหากวาเรามความเคยชน และความเคยตวของ

การตงสต ถงมอะไรเกดขน มนไมนาหวนไหว เพราะวาเรามหลก

อย เชน ถาเราท�าสตไวเสมอ เหมอนเราท�ารองไว เวลาน�าลงจาก

เขา มนกจะลงรองนน พอฝนตกมานอกฤด มนกลงรองนนแหละ

มนไมแตกตางกน เราท�าความเคยชนกบการตงสตไว กท�าประจ�า

เราเหนความส�าคญของการท�าสตไว เราเหนคณคา และเรากคอย

151ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พจารณาถงความตายเสมอ เรากรวาไมเทยง มนกเปนความจรง

ไมใชเปนทฤษฎอยางเดยว

พอมอะไรเกดขน อยางหนงกอาจจะไมหวนไหวเลยกม

หรอถงหวนไหว แตวาการตงหลกมนไมเสยเวลา ยกตวอยาง สมย

พทธกาลมครงหนงทนางวสาขาไปทเชตวน แลวกแตงตวสขาว ทง

ผมทงผาเปยก ซงเปนสญลกษณของความไวอาลยในอนเดย เพงม

คนเสยชวตในครอบครว พระพทธเจาเหนแลวถามมอะไรเกดขน

กวาหลานสดรกของเราเสย เพงเผาเมอตะก เรากเศราโศกเสยใจ

เรารกหลานคนนมาก เรากเสยดาย พระพทธเจาถาม เออ นาง

วสาขาอยากจะมหลานเยอะๆ มย โอ อยากมหลานเยอะๆ ถาเตม

บานเตมเมองยงด พระพทธเจาจงถาม เอ ถาหากวาหลานเยอะๆ

แลวเตมบานเตมเมอง คดวาจะมวนใดทเราไมมผาเปยกผมเปยกมย

นางวสาขากจะคด เออ ใช ยงไงคนกตองตาย เรามหลานเยอะๆ

โอกาสทจะมหลานตายเยอะกม ไมเอาดกวา คอแปบเดยว คอมน

ไมใชไมมความรสก ไมใชไมไดเกดอารมณ แตวาพอมการเตอนสต

สกหนอย เออ ตงหลกไดแลว ไมพลาด

ผฟง : เวลาก�าหนดสตในเวลารบประทานอาหาร สามารถก�าหนด

ค�าเคยวได แตเวลากลนแลว จบไมไดวาลงไปอยางไรหาไมเจอ ไม

ทราบวาอาจารยมวธอยางไรหรอไม

พระอาจารย : โยนใหมนไปตรงไหนแหละ มนไปเองแลว ทจรง

ไมมใครรหรอก มนเปนไปเอง เราไมตองไปตามมนหรอก กวาจะ

กนขาวเสรจตงนาน มนนงทงวนแหละ

152 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราก�าหนดในสงทยงพอเปนไปได พอมนกลนแลว เราก

ก�าหนดทเราจะตองรบประทานตอ เรากก�าหนดใจของเรายงมการ

จดจอ มการเลอกยงไง มความเพลดเพลนยงไง มความยนดยงไง

หรอมความเฉยๆ ยงไง กคอยสงเกตตรงนน ไมตองไปหวงไปกงวล

ในเรองอนทไมจ�าเปน

ผฟง : ยงสงสยเรองการขออโหสกรรมซงกนและกนกบผทเราเคย

ท�าความไมดไมถกตองหรอท�าความชวราย ค�าถามกคอวา กรรม

นนเมอเราขออโหสกรรมแลว จะหมดไปเลยหรอวาเรายงตองไป

ชดใชกรรมนนอย

พระอาจารย : เรองทถาหากวาเราเคยท�าอะไรไว สวนทเราขอ

อโหสกรรมคอเรองการกระท�าในอดต อนนนกเปนการกระท�าอยาง

หนงทตองแสดงผล เรองทเราขออโหสกรรมเปนการกระท�าอกอยาง

หนงทจะมผล มนกอาจจะทดแทนกนได แตวาสวนทจะลบลางกน

จรงๆ มนไมมหรอก

แตทเราเคยท�าไมดไว จะมก�าลงพอทจะแสดงออก อนน

กไมตายตว มนไมแน แตวาการทลบกนอยางนน มนไมใชอยาง

ทคด คอ การกระท�าทท�าอนนนกสวนหนงทจะมผล หรออาจจะ

มผล การกระท�าทเราท�าด กเปนการกระท�าทอาจจะมผล ถาเราเหน

ความส�าคญของการท�าความด เรากท�าอยางตอเนอง และยงเอาใจ

ใส การกระท�าทมความดกลายเปนสงทมน�าหนกมากกวา เลยเปน

สวนทอาจจะเหมอนกบตานเอาไว แตวาไมใชวาจะลบกนทเดยว

153ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : การเจรญเมตตาภาวนา เมอเกดความนกถงคนหรอสตวแลว

เกดความสงสาร แลวกเกดอาการเศราถงรองไหออกมาแลว จงตอง

หยดภาวนา อยางนเรยกวาเปนการสงจตออกนอกกายไปหรอไม

พระอาจารย : เรองการเจรญเมตตาและเรองการเจรญกรณา คอ

มความรสกทใกลเคยงกน ทจะตองคอยระมดระวง คอความเมตตา

เมตตาคอเราเอออารมความหวงด อนนนเปนกศล แตวาความรสก

ทเอออาร เอนด รก หวง มความผกพนดวยความรก ความพอใจ

ตวนเปนมลทนของเมตตา

ความกรณาคอเรามความเอนด สงสาร อยากใหคนพนจาก

ทกข เหนใจทเขามความทกขและอยากแกไข อนนนเปนจตทบรสทธ

เปนกศลลวนๆ

แตวาความรสกทใกลเคยงกน คอเหนทกขของผอน สงสาร

ทนไมได เกดความทกขเอง เกดความรสกเศราใจ เพราะเขามความ

ทกขอย อยางนมนเปนมลทนของการเจรญความกรณา

มนอยใกลเคยงกน แตวาเปนศตรตอเมตตา เปนศตรตอ

กรณา มทตากเชนเดยวกน มทตา คอเรามความยนด คอเราเหน

คนอนเขาไดความเจรญ มนพลอยยนด แตศตรตอมทตาคอมนเหน

คนอนเขาไดเจรญ เหนคนอนเขาไดดกเกดความอจฉา อยางนมน

กสาเหตเดยวกน แตวาจตอยางหนงเปนกศลอยางมหาศาล อกจต

หนงเปนจตทเปนอกศล

อเบกขา คอจตเปนกลาง เปนจตทละเอยด จตมนคง จต

ทไมหวนไหวตอความดความชว ความไดความเสย ของตวเองกด

ของผอนกด จตมความมนคง อนนนเปนจตทบรสทธและเปนกศล

154 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตวาจตทใกลเคยงกนคอ เหนคนอนไดแลวกมความเฉย

อยางทบางครงคนชอบแปลอเบกขาเปนการวางเฉย ซงอาตมาไม

ชอบการแปลอยางนน เพราะวาความรสก ภาพทขนมนวางเฉย มน

เหมอนกบเฉยชา เฉยแฉะ เฉยจรงๆ เฉยเมย มนไมยอมท�าอะไร

ไมยอมมความรสกตอเขา คลายๆ วาเปนจตทไมมความรสกเลย

อยางนมนเปนอกศล มนเปนศตร เปนอปสรรคตออเบกขาทแทจรง

พรหมวหาร ๔ มนเปนความละเอยดของจตใจ แตวาใน

ความละเอยดนน มนกมสวนทบางทคนเขาก…คอจตมนสามารถ

ทจะหลดออกไปในสงทเปนอปสรรคไดโดยไมยากเลย เรากตอง

ระมดระวง

ผฟง : ค�าถามนคงเปนค�าถามสดทายส�าหรบวนน ขอความกรณา

พระอาจารย แนะน�าวธเจรญพรหมวหารเพอทจะน�าไปใช

พระอาจารย : คอพรหมวหารเปนเมตตา กรณา มทตา อเบกขา

คอทเราเนนอยสวนใหญกเนนทเมตตา เพราะวาเปนพนฐานทได

ปรารภ นดๆ หนอยๆ กเรองกรณา มนกกลายเปนพนฐานของ

พรหมวหาร เรากตองใหความสนใจ วหาร แปลวา ทอย คอเปน

ทอยของผมจตใจสง และการท�าใหจตใจเปนกศลลวนๆ ท�าใหจต

มความละเอยด ท�าใหจตใจมความรสกประณตกเปนพนฐานของ

พรหมวหาร

การเรมดวยเมตตา การสนบสนนจตทมความเออเฟอเผอแผ

กเปนพนฐาน และกอยางทไดแนะน�าวนน คอมอบายหลายอยาง แต

วาการยกสภาพของจตทเรมมกศลและมความประณต เรากสงเกต

ด อยางเมตตากเปนความละเอยดของจตใจทปรารถนาความสขใหผ

155ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

อน เอนดตอเขา เรากยกสภาพจตอยางนนขนมา เรากคอยสนบสนน

คอยประคบประคอง คอยแผ ท�าใหมนมนคงภายในตวเราเอง แลว

กคอยท�าใหมนขยายขนภายในตวเรา แลวกคอยใหมนแผออกไป

ใหมนกวางขน มนคงขน เบกบานขน กเปนวธหนงทเรยกวาการ

สรางจตทเปนอปปมญญา ไมมประมาณ ไมมขอบเขต เปนจตท

ไพบลยสมบรณ จตทมความกรณาคอเราเอนด เหนความทกขแลว

ทนไมไดตอความทกข อยากใหทงตวเองทงผอนพนจากความทกข

จตทมความสงสารเอนด เรากสนบสนนความรสกอยางนน คอใน

ทสด พรหมวหารมนไมไดอยทค�าศพททเราใช มนอยทสภาพของ

จต จตทมความละเอยด หวงดตอผอน อยากแกไขหรอสงสารเขา

มทตาคอจตทมความยนด คอพลอยยนดกบการไดของผ

อน คนอนไดด คนอนไดความส�าเรจ คนอนเขามความฉลาด คน

อนเขามความสวยงาม คนอนเขามความส�าเรจเกดขน เรากพลอย

ยนด พลอยดใจกบสงทเขาได มนเปนความละเอยดของจตใจ มน

เปนความสขมของจตใจ ซงโดยปกตมนษยเรามนชอบเปรยบเทยบ

กนวา เออ เขาดกวาเรา เราดกวาเขา เราเสมอเขา เขาไมไดดกวา

เรา คอการเปรยบเทยบอยางนมนท�าลายความละเอยดของจตใจ

ความเบกบานของจตใจ

แตถาเรามมทตา ยนดกบคนอน สงทเขาได พดในแงหนง

ถาหากวาเราเปนผช�านาญในการท�าใหจตมมทตา คอเราไปไหน เรา

จะไมปราศจากความสข เชนถาหากวาใจของเราไมมมทตา ไปไหน

เรากตองอาศยตวเราเองเพอสรางความสข แตถาหากวาเรามมทตา

เปอรเซนตของเราทจะไดรบความสขมนเพมตงเทาไหร แปดพนลาน

คนมนแปดพนลานเปอรเซนตแลว เพราะวาคนอนในโลกเรามนตง

เยอะแยะ หรอถาเราอยเมองไทย เปอรเซนตทจะไดความสขมนเพม

156 ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๙

ตงหกสบกวาลานเปอรเซนตเนาะ มนเปนความสขทสบายมาก แต

คนไมคด คดแตวาจะหนาเขยว อจฉา คดแตจะแขงขนกบเขา คด

แตจะนอยใจวา เอ ท�าไมเขาได เราไมได มนกเรองเสยดาย มนม

โอกาสทจะมความสขแลวไมเอา มทตาเปนความสขททจรงกสบาย

เราเองไมตองท�า เขาท�าแลวเรากสบาย

อเบกขาคอเราท�าใจเปนกลาง ท�าใจไมหวนไหวตอความสข

ความทกข ตอความดความชว ตอความตาย ความเสย ตอสรรเสรญ

ตอนนทา อะไรเกดขนเรากเหนวา เออ ใหใจเปนกลาง ใหเราเปน

ผมนคงดวยผร ใหเราเปนผมนคงดวยจตใจอยในทามกลางระหวาง

ความเปลยนแปลง เพราะเรารแลว

พนฐานของอเบกขา อยางเวลาเราสวดในการแผเมตตา

บทสดทายเกยวกบ กมมสสกา กมมทายาทา กมมโยน กมมพนธ

กมมปฏสรณา คอเราทกคน สตวทงหลายทงปวง เขาท�ากรรมอน

ใดไว เปนบญหรอเปนบาป เขาจะตองเปนทายาท เราไมจ�าเปนท

จะเกดความดใจหรอความเสยใจ เพราะวามนไมไดเกยวกบเรา มน

เรองของเขาแทๆ เขาท�าอยางไร เขาจะรบผลอยางนน เราไมตอง

ไปหวนไหว เราไมตองไปเกดความรสกสงสย หรอเกดความรสก

ดใจเสยใจ เพราะวาคนกก�าลงจะรบผลทเขาท�าเอาไว เรากเปนผ

อยกลางกได

มทตาคอจตทมความยนด

คอพลอยยนดกบการไดของผอน

มนเปนความละเอยดของจตใจ

ปกตมนษยเรามนชอบเปรยบเทยบกนวา

เขาดกวาเรา เราดกวาเขา

เราเสมอเขา เขาไมไดดกวาเรา

การเปรยบเทยบอยางน

มนท�าลายความละเอยดของจตใจ

ความเบกบานของจตใจ

ถาหากวาเราเปนผช�านาญ

ในการท�าใหจตมมทตา

เราไปไหน เราจะไมปราศจากความสข

มทตาเปนความสขททจรงกสบาย

เราเองไมตองท�า

เขาท�าแลวเรากสบาย

158 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ในสตปฏฐานสตร หมวดธรรมะถดไปทนาสนใจส�าหรบการ

ภาวนา คอเรองการพจารณาถงธาต ธาตดน ธาตน�า ธาตไฟ ธาต

ลม เปนวธทชวยใหเราสงเกตในสภาพของสงทเรา...ยงโดยเฉพาะ

เรองรางกาย เพราะปกตเรามกจะมองรางกายวาเปนของเรา เปน

ของของเรา และนอกจากเปนของเรา กเปนฐานของการสรางความ

รสกตอตวตน เปนตวตนทมอายมากมอายนอย มความสงมความ

ต�า มความสวยมความไมสวย มความนารกมความไมนารก มความ

หลากหลาย ความรสกตอตวตน คอรางกายเปนฐานอยางหนงท

ส�าคญ และโดยความรสกตอตวตน เรากจะมการขนๆ ลงๆ โดย

อารมณวาสขวาทกข แตสวนมากกจะทกข มความสขหนอยหนง

และกมความทกขเยอะแยะ เปนปกตชวตของมนษยทวๆ ไป

ในการพจารณาเรองธาต คอธาตในแงของพทธศาสนาทวา

ธาตดน ธาตน�า ธาตไฟ ธาตลม คอจะหมายถงลกษณะทเราวาธาต

ดน ไมใชดนทเราเอาดอกไมไปปลก นนกเปนสวนหนงของดน แต

วาทกอยางทมลกษณะของความแขง มการกนเนอท เปนสงทมรป

มลกษณะทพอจะเหนและสมผสไดกจะเรยกวาธาตดน ธาตน�าคอจะ

การพจารณาธาต ๔

๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคเชา

159การพจารณาธาต ๔

เปนธาตตามธรรมชาตทมลกษณะของความเหลว มลกษณะทเอบ

อาบ ซานไปซานมา และหลงไหลได กเรยกวาธาตน�า ธาตไฟคอ

ธาตตามธรรมชาตหรออาการของธรรมชาตทมความรอนหรอความ

เยน มอณหภมจะมากหรอนอยกคอเรองของธาตไฟ และธาตลม

เปนอาการของธรรมชาตทมการพดไปพดมา มการค�าจน มลกษณะ

ทปลวไปนปลวไปนน มนไดอาศยลม เชนความคดของอนเดยสมย

พทธกาล เชนทเราเหยยดขา เอาแขนเขา หรอเหยยดออกอยาง

น คอเปนธาตลมทชวยใหมการพดไปพดมา มนเปนอาการของ

ธรรมชาต

ในสตปฏฐานสตร พระพทธเจายกการเปรยบเทยบ เหมอน

กบพอคาเนอทเขาขายเนอ เขากไปหนเนอ เขากจะตดเนอ หรอ

เอาโคมาขาย แตวาไมไดขายโค มนขายเนอ กไปหนๆๆๆ เอาหนง

ออก เอาเนอออกเปนชนๆ เอากระดกไปทางน คอมนรวาเขาก�าลง

ท�าอะไร อนนคอเนอ อนนคอน�า อนนคอเลอด อนนคอกระดก ก

เหมอนกน เราดลกษณะของรางกายของเรา แลวเรากสงเกตอนน

เปนสวนแขง กเปนธาตดน อนนคอสวนเหลว กคอธาตน�า อนนคอ

สวนทมอณหภม อนนคอธาตไฟ อนนคอสวนทพดไปพดมา อยาง

ลมหายใจเขาลมหายใจออก กเปนธาตลม เรากแยกออกโดยการ

พจารณา แยกออกเปนธาต และกเหมอนความรสกของคนขายกด

คนซอกด ความรสกทวาเปนโคมนไมมแลว มนเปนเนอ มนเปนของ

รบประทาน เปนของเอาไปปรง ความรสกทวาโคมชวตอยไมมแลว

เชนเดยวกน ถาเราพจารณาโดยการแยกออก เรากจะถอน

ความรสกตอตวตน ซงเปนเรองทส�าคญมาก เพราะวาทเรามความ

160 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

รสกวาตวตน มนกมความส�าคญมนหมายทขนมาอาศยสวนประกอบ

กคอธาต ๔ ในแงน

นกถงสมยกอน เกอบ ๑๐ ปทแลว มหนงส�าหรบเดก เปน

เรองของหมตวนอยๆ ชอ เบบ (Babe) บางคนอาจจะจ�าได คอหลง

จากหนงนนไดเกดความนยม มนเปนทเสยหายของอตสาหกรรมขาย

เนอหม มนขายไมออกเทาไรอยพกใหญ เพราะวามนเกดความคด เอ

หมกบเบคอนกบแฮม มนมาจากทเดยวกน เลยเกดความขยะแขยง

มนกนไมลง พวกเดกๆ สมยนนนะ เดยวนความรสกคงหายแลวมง

กนกนเหมอนเดม แตมนเปนเรองความรสกทวาเปนเนอเปนชนเปน

อน โดยปกตเรากไมคด เดนไปในตลาด หรอททเขาขายเนอ ถาเรา

นกวาเปนสตว เปนสงทมชวตอย มนกนลงยาก แตนมนเปนความ

รสกถอนออกโดยธรรมชาต เพราะวาเรากไมไดคด

แตเวลาเราพจารณาถงรางกายของเรา มนกเพอเปลยน

ความรสกเชนเดยวกน เราเปลยนความรสกทเรามการยดมนถอ

มน ความหลง โดยการพจารณาถงธาต ๔ เพราะวาถาเราสญญา

การส�าคญมนหมาย มนกอาศยความรสกทเกดขนจากสญญาและ

การพจารณา อยางหนงเชน เราพจารณาวารางกายนเปนสงทเรา

ตองหวงใย รางกายนเปนสงทนาตกแตง นาประดบไวใหมความสวย

ความงาม ความเพลดเพลน มนกเปนสญญาอยางหนง แตวาเราก

มาพจารณาอกอยางหนง ทวาเราพจารณาในลกษณะท เออ มนก

สกแตวาธาต ดน น�า ไฟ ลม สญญากจะเปลยน ความรสกทเหน

วาเปนของทนาหวงนากงวล นาตกแตง นาเพลดเพลนนน มนกเหน

วามนกสกแตวาธาตตามธรรมชาต มนอาศยอยกจรง ตองดแลอย

161การพจารณาธาต ๔

กจรง แตวาไมใชเปนสงทจะปลกเราใหมความหลงใหลดวยความ

ยดมนถอมนไว เราอาศยการพจารณาเพอชวยเปลยนสญญาของ

เรา อยางวามนชวยถอนตวตณหา และถอนอวชชา ความหลงใหล

การใชธาต ๔ เปนกรรมฐาน มสตรๆ หนงทพระพทธเจาสอ

นราหล ทานยกธาต ๔ เปนประเดนในการพจารณา มอยครงหนง

พระพทธเจาไปบณฑบาตในเมองสาวตถ ราหลไดตดตามบณฑบาต

ดวย ตอนนนราหลก�าลงจะหนมเตมท ก�าลงจะเปนผใหญ อายตอน

นนราว ๑๘-๑๙ ป ตามทเขาเลากน ก�าลงหนมเตมท กตามบณฑบาต

คอสมยนนพระพทธเจาจะราว ๔๐ ปลายๆ ยงมก�าลงวงชามาก

พระพทธเจากสงาโดยธรรมชาตอยแลว รปรางใหญสงา ราหลกเกด

ความคดในใจ พอของเราสงา งดงาม เราเองกเปนลก เรากไมเบา

ดวย พอคดอยางนน พระพทธเจากหนมาเหมอนกบตกเตอน ทานก

ไมวาโดยตรง แตกวาในลกษณะวา ผใดปรารภธรรมะกตองพจารณา

รางกาย ตองพจารณาเหนรปอยางชดเจน ราหลกรตว อาย ใคร

จะไปบณฑบาตไปฉน วนนหลงจากรบการตกเตอนจากพระตถาคต

พระพทธเจาเอง ยงไงกกนไมลงแลว ทานกเลยไปภาวนา ปลกตว

ไปหาวเวกในวนนน ตอนเยนทานเขาไปกราบพระพทธเจาแลวขอ

ค�าแนะน�าในธรรม

พระพทธเจาจงสอน ยกเรองธาต ๔ เปนประเดนใหทาน

พจารณา เหนสวนของรางกายทเปนของแขง ทกนเนอท เชน เปน

ผม เปนขน เปนเลบ เปนฟน เปนหนง เปนเนอ เปนกระดก เปน

อวยวะภายใน เปนตบ เปนไต เปนปอด เปนหวใจ เปนล�าไส น

ถอวาเปนธาตดน

162 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

สวนทเปนของเหลว เปนน�า เปนน�าด เปนน�าลาย เปน

น�าตา เปนน�ามก น�าตางๆ ทอยในรางกาย กถอวาเปนธาตน�า คอ

มองเปนธาต แทนทจะแยกออกจนมากเกนไป เรากกลบมา อนน

คอธาต อนนธาตดน อนนธาตน�า

สวนทเปนอณหภมทมหนาทในการท�าใหเรามความเจรญ

คอรางกายของเราคอยเตบโตคอยเจรญ เจรญอาหารบาง ยอย

อาหารบาง และท�าใหมความอนภายในรางกาย กถอวาเปนธาตไฟ

ธาตลมกลมในล�าไส ลมทขนเบองบน ลมทลงเบองลาง ลม

หายใจเขา ลมหายใจออก กถอวาเปนลม เปนธาตลมเทานน แลว

ทานกแนะน�าใหพจารณาตอไปวา เราตองพยายามท�าจตใจของเรา

ใหเหมอนกบธาตดน ในลกษณะทดนหรอปฐวธาต ใครไปเอาของด

มาไว เอาของไมดมาไว เอาของสะอาดมาไว เอาของสกปรกมาไว

ธาตดนกไมไดวาอะไร ไมเกดความตกใจยงไง ไมไดเกดความรสก

นอยใจเสยใจอะไร ไมไดเกดความดอกดใจอะไร มนเปนธาตดน

เราตองพยายามท�าใหใจเหมอนกบธาตน�า น�าทงหลายเรา

เอาของดมาใส เอาของไมดมาใส ของสกปรกมาใส ของสะอาดมา

ใส มนกไมวาอะไร ไมเกดความนอยใจ ไมเกดความเสยใจ ไมเกด

ความตนเตน ไมเกดความดใจ คอมนมความมนคงเพราะมนเปนธาต

ธาตไฟกเชนเดยวกน ธาตลมกเชนเดยวกน มนมความมนคง

อยในตวของมน มนไมหวนไหวตออะไรทเกดขน เรากตองพยายาม

ท�าใจของเราใหมนคงเหมอนกบธาตทงหลาย กเปนการพจารณา

163การพจารณาธาต ๔

อกแงหนงทพระพทธเจาสอน คอ เวลาท�าใจใหมนคงเหมอน

กบธาตทง ๔ เราจะสามารถน�าเมตตาจตขนมา แลวเมตตาจตนน

เวลาอาศยการพจารณาธาต คอจะไมหวนไหวเชนเดยวกน จะม

เมตตาเอออาร คนจะดกบเรา ไมดกบเรา ถกใจเราไมถกใจเรา ได

สงทปรารถนา ไมไดสงทปรารถนา กจะไมหวนไหวเชนเดยวกน

เหมอนกบธาตทง ๔ ทไมหวนไหวตอสงทเกดขน เปนการสอนท

พระพทธเจาไดใหกบราหล และทานลงทายในการสอนอานาปาน

สตคอ หลงจากไดใหพจารณาเรองธาต ๔ เจรญการสงเกตดวยธาต

๔ เปนฐาน ทานกไดแนะน�าใหเจรญอานาปานสต ซงทานสอน

อยางชนดทวาสมบรณ อานาปานสตเวลาพระพทธเจาสอนอยาง

สมบรณจะเปน ๑๖ ขน ซง ๑๖ ขนทแบงออกเปน ๔ ภาค ภาค

ละ ๔ เรอง และกจะสอดคลองกบสตปฏฐาน ๔ จะมหมวดเกยว

กบรางกาย หมวดเกยวกบเวทนา หมวดเกยวกบจต หมวดเกยว

กบธรรม กเปน ๑๖ ขนทงหมด คอเปนค�าสอนทนาสนใจหลาย

ประเดน

ประเดนแรก พอสอนลก กเปนเรองทนาสนใจ นาประทบ

ใจ ยงโดยเฉพาะส�าหรบวนน ในการยกประเดนเรองธาต ๔ เพราะ

เปนประเดนทถาเราใชในการพจารณา มนชวยใหเราเสรมและสราง

ปญญาภายในตวเอง เพราะวาการภาวนา คอเราภาวนาเพอใหจต

สงบ นกเปนพนฐาน

แตวาจตสงบตองมงานท�า ไมใชวาเราปฏบตเพอใหมจตสงบ

อยางโดดเดยว จตสงบนนเรากตองมหลกอะไรสกอยางทท�าใหเรา

พจารณาเพอรแจงเหนจรง หรอชวยใหเราถอดถอนสงทท�าใหเรา

164 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

หลง ยงหลงอยในวฏสงสาร เพราะเปาหมายในพระพทธศาสนา

คอพระพทธเจามเปาหมายทจะใหเราพนจากความทกข และพน

จากความทกขโดยสนเชง ไมใชพนจากความทกขแลวกยงเอาความ

ทกขตอไป มนไมใชลกษณะการสอนของทาน ทานกจะมงใหโอกาส

กบเราทจะไดพนทกขอยางเดดขาด การพจารณาเรองธาต ๔ เปน

อบายหรอเปนวธการทชวยใหเราพจารณาเหนความจรง และถอน

ตณหาถอนอวชชา แตสงทเรามกจะตดอยางเหนยวแนนทสดกเรอง

ความรสกตอตวตน

การยกประเดนของการพจารณาธาต ๔ กเปนสงทชวย

ใหเราถอนความรสกตอตวตน เพราะวาพอเรามองเหนวาสงทเรา

สมผสกด ผทเปนผสมผสกด กลวนแตเปนธาต ๔ เทานน มนสก

แตวาธาตเทานน เราดวาอนไหนของเราทไมไดเปนธาต มอะไรท

เปนตวเปนตนทไมแปรปรวนตามสภาวะของธาต กไมม เลยท�าให

จตเกดความปลอดโปรง โลง เพราะเราสามารถทจะวางความรสก

ตอตวตนไว

ในการภาวนา พดถงวธการ คอนอกจากเรายกสดสวนของ

รางกาย แลวคอยพจารณาเปนธาต ๔ อกแงหนงคอการยกลกษณะ

ของธาต ๔ ขนมา แทนทจะเปนการคดนกวาเปนธาต ๔ การ

สมผสโดยตรงคอ เออ นแหละ ในประสบการณจรงๆ กคอธาต ๔

เทานน เชน ในการพจารณาถงธาตดน ธาตดนกจะมลกษณะของ

ความแขง ของหยาบ ของหนก หรอของนม ของออน ของนมนวล

ของเบา คอมนเปนลกษณะทเราสมผสได เชนเราก�าลงนงสมาธอย

เราสมผสความแขง มนกไมยากนก แคเอาปากของเรา ฟนของเรา

165การพจารณาธาต ๔

มนแขงทสดในรางกาย เรากรสกสมผสความแขง อนนคอธาตดน

ไมใชฟนของเรา ไมใชของแขงของเรา มนเปนของแขงของธาตดน

เทานน มนเปนลกษณะของธาต ไมไดมตวตน ไมไดมเราอยในนน

เปนการสมผสโดยตรง ของหยาบคอมนมทวรางกาย เชนของแขง

เราไดสงเกต มนกมอยทฟนของเรา

แตวาเรากคอยมาพจารณาในรางกายของเรา เรากคอย

สมผสภายในรางกายของเรา สวนทร สกวาแขงทอน สวนทเปน

ความรสกกม เชน ตรงทเราสมผส เชนทกระดกของเรามนก�าลง

สมผสทนง เรากรสกวาเออ มนมความแขงอยตรงนน หรอเราอาศย

การคดนกวา เออ ทเรานงอยไดมนกตองอาศยธาตดนคอกระดก

ถากระดกของเราไมแขง เรากไมไดนงอยางน คงเปนกอนนอยๆ

หนง มนคอยยบลงมา มนไมมรปมลกษณะเลย ทเรามรปลกษณะ

กอาศยความแขงของธาตดน กเปนการพจารณา ของหยาบกเปน

อกลกษณะหนง ธาตดนกมลกษณะของความหยาบ ทใกลทสดใน

การสงเกตหรอการสมผส เชน เราเอาลนของเรามาสมผสทฟนขาง

บน เออ มนกหยาบ เอาลนมาเลยกลบไปกลบมาทฟนของเรามน

กรสกหยาบ มนมของเหมอนกบขมนดๆ และกมความหยาบ มน

เปนลกษณะทเราสมผสได เปนอยในรางกาย อาศยธาตดน แลว

เรากคอยดตามรางกาย มนกมทอนทจะมความรสก ถาเราลบคล�าด

บางแหงเชนผวหนงทมอเรา มกจะไมคอยนมเทาไหรหรอก มนไมใช

นมนวล หรอทอนในรางกาย เชนทหวเขา ทศอกของเรา มนไมใช

วานมนวล มนเปนของหยาบ เลยเปนสวนพจารณา เปนลกษณะ

ของธาตดน เรากคอยสงเกตคอยพจารณา

166 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ความหนกเวลาเราก�าลงนงอย คอเรามมอขวามาทบมอซาย

หรอมอซายทบมอขวากแลวแตอนไหนททบ มอทอยขางลางกจะรบ

น�าหนกมอทอยขางบน กจะรสกวามน�าหนกอย มนหนกอย กเปน

ประเดนทจะท�าใหเราพจารณาในรางกายทอนวา เออ มนรสกหนก

ตรงไหน มนเปนลกษณะของธาตดน แทนทจะไปคดในลกษณะวา

เปนรปของเรา เปนรางของเรา เปนสงทเราพอใจหรอเราไมพอใจ

แตมนสกแตวาอาการของธาตดนเทานน เปนวธการทถอนความ

รสกในการส�าคญมนหมายตอความเปนตวตน การสมผสธาตดนใน

อาการทตรงกนขาม เชนของออน กแคภายในปากของเรา ถาเรา

เอาลนมาแตะทแกมขางใน เอ มนออนๆ เปนของออน เปนสวน

ทเปนลกษณะของธาตดน แลวเราคอยเอาสตและการพจารณามา

คอยสงเกตภายในรางกายของเรา ทอนทมความรสกออนๆ เชน

เดยวกน เรากดวา เออ รางกายนมนมความออน คอมนประกอบ

ดวยการสมผสอนๆ แตวาของออนกอย แตมนเปนความรสกของ

ธาต ธาตดนทกนเนอทเปนรปลกษณะ มนมการสมผสอยางน

ความนมนวล ถาเราเอาลนของเรามาแตะทรมฝปากของ

เรามนกนมนวล มนเปนลกษณะของธาตทก�าลงแสดงของเบา เชน

เรามมออยบนตกเรา ส�าหรบมอทอยขางบน กแคเอานวหนงยกขน

มา กจะเหน เอ มนเบานะ มนเบา นวเดยวยกขนมา มนกเบา ใช

มย มนกเปนวธการ คอยสงเกตด มอของเรานแหละสกแตวาธาต

มอาการอยางน มอาการตางๆ แทนทจะพจารณารางกายในลกษณะ

ทเปนของมสขภาพด ของมสขภาพไมด มความใหญอยางน มความ

เลกอยางน มความหนกอยางน มความเบาอยางน มความสวยอยาง

น มความไมสวยอยางน คอความหลากหลายทเราเกดความรสกตอ

167การพจารณาธาต ๔

การเปนตวตน เรากลบมาทความรสกทวา เออ มนกสกแตวาธาต

มนเปนธาต อยางทพดนกเปนธาตดน สกแตวาธาตเทานน

ธาตน�า ทจรงการสมผสในบางแง ทสมผสโดยตรงกไดอย

เชนความเหลวหรอความชมชนภายในปากของเรา กจะมน�าลาย

กพอจะรสกวา เออ มนมความเหลว มนมความชมชน เรากพอ

จะสมผสได

แตอกลกษณะหนงของธาตน�า คอเรากอาจจะอาศยการ

สนนษฐานอยางเดยว เพราะหนาทอยางหนงของธาตน�ากคอการ

ซาน หรอการประสานระหวางสงตางๆ ในรางกาย กเปนสวนทเรา

คอยพจารณา อยางรางกายถาพดถงตามหลกวทยาศาสตร รางกาย

ประมาณ ๗๐ เปอรเซนต ๖๗-๖๘ เปอรเซนตของรางกายเปนน�า

เปนเรองทนาคดเหมอนกน คอเราคดวาเราเปนกอนๆ หนง เดน

ไปเดนมา แตทจรงเราเปนถวยน�าหลายใบมากกวา แทนทจะคด

วาเปนกอนแขงๆ หนอย ถาเราอาศยตาอยางเดยวไมไดหรอก เรา

ตองมาพจารณาอกท แลวเราคอยเหน เอ ธาตน�ามในรางกาย ท

เรามชวตอยไดกตองมน�าเลอด หรอถาเราไมสบาย น�าในรางกาย

จะคอยซานไปเพอปรบสภาพความปกต จะพยายามปรบสภาพของ

ความปกต ทมสารในรางกายทจะคอยซมเขาไปในรางกายเพอให

ความปกตของรางกาย กอาศยธาตน�าเปนก�าลง เรากคอยสงเกต

คอยพจารณา คอยดในลกษณะทเราเปนธาต ธาตดน ธาตน�า เรา

เปนธาตตามธรรมชาต เปนสงทชวยใหจตใจเยนลง และถอนความ

รสกตอตวตนอยางมาก

168 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธาตไฟ คอความรอนหรอความเยน ทจรงกสงเกตไมยาก

นก ลมหายใจเขากจะรสกวาเยนอยทปลายจมก ลมหายใจออกก

จะมความรสกอนอยทปลายจมก มนกเปนการสงเกตธาต

แทนทจะวา เออ เราก�าลงเกงหรอเราก�าลงจะไมเกง ก�าลง

จะประสบความส�าเรจ ก�าลงจะไมประสบความส�าเรจ มนแคธาต

ไฟก�าลงจะเขาก�าลงจะออก มความรสกธาตไฟเทานน มนถอนตว

ทวพากษวจารณอยเรอยในตวเองทมการวดของตวตน เรากลบมา

รวา เออ นสกแตวาธาตตามธรรมชาต

เรากคอยสงเกตดในรางกายดวย จะมความอนทไหน ความ

เยนทไหน รางกายของเรามนกชอบทจะรกษาอณหภมทถกใจ แต

อณหภมขางนอกมนชอบเปลยนอยตลอด มนกเปนสวนทเราเกด

ความอดอด ไมพอใจกบความ...กแลวแตบคคล อยางอาตมาเอง

เกดความอดอดไมพอใจกบความรอน ถามนเยนมนกสบาย คนอน

พอเจอความเยนกอดอดไมพอใจแลว เกดความอบอนแลวรสกวา

สบาย แตทจรงมนกสกแตวาธาต ความทเรามแตพยายามหาสง

ทถกใจ คออตภาพหรอสงทเราเรยกวาเรา มนหาความพอดไมได

หรอก เดยวกรอนไป เดยวกหนาวไป เดยวกรอนไปอก เดยวก

หนาวไปอก มนกกลบไปกลบมาอยอยางนแหละ

ถาเรากลบมาทความรสกวา เออ นกสกแตวาธาต คอเรา

คอยปรบความรสกภายในไดโดยเราไมหวนไหว อยางทพระพทธเจา

สอนราหล คอท�าใจเหมอนกบธาตเพอไมใหมการหวนไหว เพราะ

วาตวธาตเองกท�าหนาทของธาต มนกรอน แลวกเยน ท�าหนาท

169การพจารณาธาต ๔

ของมนตามลกษณะของธาต เรากท�าใจของเราไมหวนไหวตอการ

เปลยนแปลงของธาตตามธรรมชาต เรากสบาย

ธาตลม ในลกษณะของการคดของอนเดยสมยโบราณ ธาต

ลม คอนอกจากลมทพดไปพดมา หรอลมหายใจเขาลมหายใจออก

กคอความทมการค�าจนหรอมความตงภายในตว เชน ลมหายใจเขา

ทองกจะพองขนมา เรากจะรสกวาตงๆ อย คอความตงเปนอาการ

ของลม มนจะมหนาทในการค�าจน หรอการสายไปสายมา หรอพด

ไปพดมา อยางทอาตมายกตวอยาง ทเรายกแขนไดกอาศยลมเปน

สงทชวย หรอเปนสงทเปนสาเหต เปนหนาทของธาตลม

ภายในรางกายของเรา เชนเราก�าลงนงสมาธอย นอกจาก

ลมหายเขาลมหายใจออก เรากคอยสงเกตความรสกภายในรางกาย

เชน ทเรานงดวยความเทยงตรง อนนอาศยธาตลมค�าจนรางกายไว

ทเราเรม...บางทกคอยออนลงยบลง ธาตลมก�าลงจะท�าหนาทแลว

เหมอนลกโปงลมก�าลงออกแลว เรากเอาลมเขามาอก นงเทยงตรง

อก คอมนเปนธาต ธาตก�าลงท�างาน มนไมใชเปนตวตน ไมใชเปน

สงทเราถอวาเปนตวเปนตนของเรา มนเปนการท�างานตามธาตตาม

ธรรมชาตจรงๆ

จงเปนกรรมฐานอยางหนงทคอนขางส�าคญ เพราะวาชวย

ใหเราเกดความเบาและปลอดโปรงจากความรสกตอตวตน การมอง

ตวเองกด การมองผอนกด ไมใชวาเราเปนธาต ๔ เทานน คนอน

เขากธาต ๔ ดวย คอเปนธาต ๔ ก�าลงจะมองธาต ๔ นธาต ๔

ตงเยอะแยะ ถาเรามองเปนธาต ๔ จรงๆ นะ มนจะเกดราคะ เกด

170 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

กามตณหา โอย มนยากมาก มนไมเปนวสยของผทเหนชดเจนทจะ

มองในลกษณะนน การพจารณาโดยธาตจงเปนสงทชวยถอนตณหา

อกแงหนง ทงเรากดไมใชบคคล คอทกสงทกอยางทเราสมผส

กเปนธาต ๔ เชน เราอยในตกอยางนเปนปนเปนเหลก กเปนธาต

๔ เราออกไปอยในปา กเปนตนไม เปนล�าธาร มนกเปนธาต ๔ คอ

เรากด สงทเราสมผสทงหมดกด กลวนแตเปนธาต ๔ เทานน

ในการพจารณาดวยธาต ๔ เปนกรรมฐานอยางหนงทชวย

ใหเราถอนตณหา ถอนอวชชา ขอใหเราทกคนตงอกตงใจ ลมหายใจ

เขาลมหายใจออก นงสมาธเดนจงกรม กใหพจารณาดวยความเปน

จรงวาเราคออะไร สงทเราก�าลงท�าคออะไร

ขอใหภาวนากนตอไป

171ตณหา ๓

เวลาเราปฏบต บางครงอาจจะรสกวาธรรมะมนมากเหลอ

เกน ยากทจะรวาจะหยบธรรมะขอไหนเมอไร อนไหนสมควร อน

ไหนจะมประสทธภาพ อนไหนมนจะถก แตมครงหนงทพระพทธเจา

ถกถามวา ธรรมะโดยยอคออะไร ธรรมะโดยยอทจะพาไปทสงสด

ของการประพฤตปฏบต พระพทธเจาตรสวา ธรรมทงหลายไมควร

ยดมน แคนพอ

ถาเราเกดความสงสยเมอไร เกดความรสกวาโลเล เอ จะ

เอาขอธรรมะเขามาปฏบต เราจะใชมมไหนของธรรมะ กเอาตวน

ธรรมทงหลายไมควรยดมน เปนธรรมะทสอนตวเองสอนเจาของ

กเปนเครองเตอนสตวาปญหาทงหลายมนกเกดจากทเรายดมนถอ

มน เราหลง แลวกเกดความยดตด ทพระพทธเจาสอนภาษตอน

นน เปนธรรมะททานสอนสกกะจอมเทพ ลงมาถวายการอภวาท

ตอพระพทธเจา แลวกถามอยางนน ธรรมะโดยยอทจะเปนธรรมะ

สนตณหา เปนธรรมะทจะท�าใหพรหมจรรยบรบรณ ท�าใหเราถงสด

ยอดของความบรสทธคออะไร พระพทธเจากไดตอบไปอยางนน

ตณหา ๓

๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

172 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ความยดมนความถอมน ความยดตดดวยตณหาหรอดวย

อปาทาน กเปนปญหาทเรยกวาเปนแกนกลางทท�าใหเรามความทกข

อย ความยดตดบางทกเปนดวยความรตว บางทกเปนดวยความไมร

ตว บางทเรากมเหตผลควรจะตดอย ยงละไมได แตกเปนสวนทเรา

ตองพยายามพจารณาเพอเหน เพอเขาใจ วาเรามความยดตดตรง

ไหน เรากจะยงมความทกขอย ตราบใดทเรายงมความทกขอย เรา

อยในภาวะทยงหวนไหวอย ยงล�าบาก คอการเหนโทษของการยด

ตดจงเปนสงทเราตองพยายามพจารณา เพอเราจะไดคลายความยด

มนใหได เรากตองสงเกตด มโทษมพษมภย มความล�าบากเกดขน

อยางไร และเรายงยดตดในเรองอะไรบาง ถาเราสงเกตโดยชดเจน

เรากพอจะปลอยได พอจะคลายความยดมนได

อาตมาเพงไดยนเรองอยางหนง ทโยมคนหนงเขาสามารถ

ทจะคลายความยดมนไดโดยการเหนโทษ เขาเปนชาวบาน เขาม

ลกคนหนงไปอยเมองนอก อยทประเทศอตาล ลกสาวไปแตงงาน

กบคนอตาล เขากไปอยกนทนน ลกกอยากใหแมมาอตาล มาอย

ดวยสกระยะหนง อยางนอยสกครงหนง แมกไมยอมมาสกท เมอ

ลกถามวาท�าไมไมมาสกท อยากใหมา แมกพดวาไมมหมากเคยวท

เมองนอก ไปอยอตาลเคยวหมากไมไดเลยไปไมได เขาตด เขายด

ตด ลกกอยไปอยมา ทกปกพยายามใหแมมา คอทจรงเมองนอก

กหาหมากได ไมใชวาไมม ม หาได

ลกกชวนมาหลายครงหลายหน จนปนแมกไดไปประเทศ

อตาล ลกกบลกเขยกดแลอยางด หาหมากใหเคยวตามสบาย และ

กดแลอยางด

173ตณหา ๓

แตมวนหนง เขาไปในเมองไปซอของ เขาไปในรานอาหาร

เขาไปจอดรถขางหนา แมกบอกวาไมอยากเขาไป ใหลกกบลกเขยไป

ซอของตามสบาย เรากจะนงอยในรถ เขากนงอยในรถรออย เขาก

เคยวหมากอยอยางนน เขากเปดประตถมน�าลายออก ฝรงเหน เขา

กเกดความหวง เอ ผเฒาคนนก�าลงไมสบาย เลอดออกจากปากเลย

แลวพยายามทจะพดกบเขา สนนษฐานวาจะชวยไดยงไง สงสาร ก

พดกนไมรเรอง แมใหญกไมรภาษาสกค�าหนง ภาษาองกฤษกไมร

ภาษาอตาลกไมร พยายามพด ปากกมหมากเตม แดงๆ ฝรงกยง

สงสาร มนตองมอะไรทไมสบายหนกมากเลย เขารบโทรศพทไปโรง

พยาบาล ใหโรงพยาบาลสงรถฉกเฉนมา รถฉกเฉนมาเขากพยายาม

รบมา มาถงกพยายามทจะชวยคนทก�าลงมโรครายแรง เลอดอย

ในปากตงแยะ แลวกของตงเยอะแยะอยในปาก ดๆ มนเปนโรค

แปลกๆ เขาไมเคยเหนอยางน เขากรบใหขนรถฉกเฉนพาไปโรง

พยาบาล ตวแมออกเขากโวยวายแหละ เขากคดวาเปนอาการของ

โรคอกดวย เขาพาไปโรงพยาบาล เขากท�าความสะอาดปาก แลว

กด กไมแนใจวามนเกดจากอะไร กลางทองเลย

ลกสาวกบลกเขยกเดนออกจากทซอของไปทรถ กไมมแมอย

เขากไมรวาแมไปทไหน ใชเวลาตงวนหนง แมอยโรงพยาบาลตลอด

คน แลวอกวนหนงลกจงเจออยโรงพยาบาล ก�าลงรกษาโรคอย

ตงแตนนเขาไมไดเคยวหมากสกค�าหนงเลย กเปนวธแกไข

ความยดตดเหมอนกน คอพอมนเหนโทษ มนยงมนยากมาก เลย

ไมเอาแลว

174 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ส�าหรบเรา เราดแมใหญเราคดวา เออ มนกนาข�านะ ทเขา

ยดตดขนาดนน คนอนเขาใจวา...กอยากชวยเขา แตในลกษณะอก

แงหนง คอเราเองกยดตดอะไรหลายๆ อยาง กไมยอมปลอยเลย

คอมนเปนสวนทเรากตองพยายามทจะศกษาสงเกตพจารณา เพอ

ไดเหนวาเรายดตรงไหน เรามความผกรดไวดวยตณหายงไง มนก

เปนทกขอยล�าบากอย จนกระทงเรายอมสละทง เรายอมถอยออก

เรายอมถอน

ในการภาวนาการปฏบต เราปฏบตเพอพยายามใหเหน

ชดเจนยงขนในจตของตวเอง วาทกขทเรามอย มนเปนทกขจรงๆ

มนเปนเรองทนาคลคลาย นาจดการ นาแกไขตวเองใหได เพอจะ

ไมใหเปนคนทแบกความทกขไวตลอด

ทเรามความทกขอย หรอทพระพทธเจาวาธรรมทงหลาย

ไมควรยดมน คอมนท�าใหเราตองสงเกตตรงทตณหา ตณหากอยาง

ทเราสวดเมอคน ตณหา หรออปาทาน ความยดมนถอมน ตณหา

ความอยากได ตณหาเปนเหต อปาทานคอเรายดไวซงตณหานน

พระพทธเจาระบไววาตณหามอย ๓ ประการ กามตณหา

ภวตณหา วภวตณหา

กามตณหา เปนความเพลดเพลนในกามารมณ เพลดเพลน

ในรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ และธรรมารมณภายใน

175ตณหา ๓

ภวตณหา คอ มความยนดในความมความเปน อยากใหเปน

อยางน อยากใหเปนอยางโนน อยากใหตวเองเปนอยางน อยากให

โลกเปนอยางน อยากใหคนอนเปนอยางน อยากใหสงอยในสภาพ

อยางน จงจะไดพอใจ

วภวตณหา ไมอยากใหมไมอยากใหเปน ไมอยากใหตวเอง

เปนอยางน ไมอยากใหมอารมณอยางน ไมอยากใหมโลกเปนอยาง

น ไมอยากใหคนอนเปนอยางน มนกเปนวภวตณหา

จตใจของเรามนกลบไปกลบมากบตณหาเหลาน และเรา

สรางความทกข ทเราอาศยตณหา ตณหาเหลานนมนมเปาหมายท

จะไดมความสข จะแสดงออกในลกษณะไหน แตวาเปาหมายของ

ตณหาคอเราอยากจะมความสข อยากมความสบาย จะเปนดวย

สงของทเราจะไดสนองอารมณของเรา หรอจะเปนดวยการท�าภาวะ

ใหเกดขน หรอก�าจดภาวะทเราไมพอใจ แตวาเปาหมายคออยาก

ไดความสบาย อยากมความสข

แตตราบใดทเราอาศยตณหาอย ความสขกไมเกดขน

หรอเกดขนกประเดยวประดาวแลวกหายไป ความทกขอยาง

หนงทพระพทธเจาระบไว คอสภาพของความทกข ทานเรยกวา

วปรณามทกข คอเปนทกขเพราะความพลดพราก เราไดสงทถกใจ

แตเราตองพลดพรากจากสงเหลานน คอโดยธรรมชาตมนจะตอง

สลาย จะตองเปลยนแปลง ไดความสขยงไง คอมนไดอย แตยง

เปนทกขอย เพราะมนตองเปลยนแปลง ถาเราไมรอยางน เราไม

176 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

เขาใจ แลวเรากมาคดวาไดความสขแลวจะรกษาไว เรากเกดความ

รสกทอใจหรอเกดความเสยใจ เกดความหวนไหวภายในจตใจ เพราะ

สงทไดแลวมนก�าลงจะอนตรธาน ก�าลงจะหาย ก�าลงจะเปลยนสภาพ

มนกลบมาทไมควรยดมน พระพทธเจากไมหามใหเราทอย

ในโลกมความสข ขอใหไมใหความสขนนอาศยการเบยดเบยน หรอ

การเอาเปรยบ หรอสงทเปนอธรรม แตถงจะไดความสข เรากยง

ตองมความรความเขาใจ วาเราไมควรยดมนในความสขนน เพอจะ

ไดปรบตวใหถกตองกบความเปนจรง ค�าวาธรรมทงหลายไมควรยด

มน กเปนภาษตทกนเนอความไดเยอะมาก แลวกท�าใหเรามความ

ปลอดภย คอเราจะไมยดมนในสงทท�าใหเกดความทกขอย เพราะ

วาเราเหนความทกขอยางชดเจน แตเราจะไมยดมนในความสขดวย

เพราะเรารวาความสขนนถาเรายดไว มนกยงจะตองพลดพรากจาก

เรา ยงจะตองแปรปรวนเปลยนแปลงเปนอยางอนไป ความเขาใจ

ในบรรทดเดยว ภาษตเดยว เปนเรองทมความหมายลกซงมาก เรา

ควรจะศกษา

การทไดใหมการสงเกตการพจารณาในเรองตณหา ๓

ประการ มนเปนประเดนอยางหนงทเราสามารถทจะใชในการ

ภาวนาของเรา อยางเราภาวนาลมหายใจเขา ลมหายใจออก ตง

สตไว แตเรายงควรสงเกตด ศกษาด วาเมอมการเคลอนไหวเกด

ขนภายในจตใจของเรา เปนกระแสของตณหาหรอเปลา และ

เปนกระแสของตณหาแบบไหน เพราะวาบางครง กามตณหากพอ

จะเหนไมยากนก บางครงเรากยงสามารถจะหลอกตวเองได แตมน

กพอจะเหนได

177ตณหา ๓

แตภวตณหา บางครงเรากไมสงเกต เพราะวามนคลายๆ

วามเหตผลทคอนขางจะนาสนบสนน เชน เราเขากรรมฐาน ๗ วน

๘ วน เกดความคดในจตใจวาเราม ๗ วน ๘ วน ยงไงเราตอง

ท�าใหไดดทสดใหได เราตองท�าใหไดสมาธอยางนอยางนน ใหได

ปญญาอยางนอยางนน มนกเปนความปรารถนาทด แตถาหากวา

เรายดมนไว เปนสงทน�าความทกขมาใหดวย คอไมใชวาเราไมม

เปาหมายในการภาวนา แตเราตองสงเกตดวาเราท�าดวยความยด

มนมากนอยแคไหน ถาหากวาตงเปาหมายสงเกนไป หรอท�าดวย

อดมการณอยางเดยว มนเปนสวนทท�าใหจตใจไมสงบ มนอาศย

ความเปนตวตนภายในตวเอง คอเราจะตองไดอยางทเราปรารถนา

ถาเปนอยางนน ถงจะเปนสงทด สงทในแงหนงกเรยกวาถกตอง แต

วาเพราะความยดมนโดยอาศยความเปนตวตน มนกยงเปนทกขอย

วภวตณหากใกลเคยงกนในลกษณะทเรากควรจะสงเกต เชน

บางครง แมแตเกดความสงบ คอ วภวตณหา ไมอยากใหม ไม

อยากใหเปน ไมอยากใหมความคดทเปนอกศล ไมอยากใหมความ

คดหรอความรสกทจะกวนความสงบของเรา มนกเปนการขมจต

โดยวภวตณหา บางทสามารถทจะท�าใหมความระงบของการคด

นก ความระงบของอารมณภายในจตใจ แตวามนไดโดยอ�านาจ

ของวภวตณหา จตจะมความนงอย แตมนจะไมคอยปลอดโปรง

ไมคอยจะแจมใส

นมนเปนเรองทตองคอยสงเกตในการภาวนา เพราะวามน

มเหตมผลเหมอนกน เออ เราไมควรจะมความคดทเปนอกศล ไม

ควรจะมความฟงซานในจตใจ เราควรจะระงบกระแสของจตทคด

178 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

นกอย แตวาตราบใดทมนตองอาศยกระแสของวภวตณหา มนเปน

อกศล เลยไมสามารถทจะท�าความผองใสใหเกดขนภายในจตใจ เรา

กตองคอยสงเกตด คอยเขาใจ คอเรารหนาของตณหา ๓ ประการ

น กเหนวา เออ ยงไงกด ความสงบทพระพทธเจาปรารถนา ไมใช

วาจะอาศยอกศล หรออาศยกระแสตณหา หรออาศยความยดมน

ไว คอจะตองอาศยสตและปญญาเทานน

เวลาเรามสตกบปญญากบคณธรรมมาประกอบดวย คอจต

สงบ ไมมการแสสายเทาไหร แตวาจะมความเบกบาน จะมความ

แจมใส คณภาพของจตจะไมเหมอนกน เปนสวนทนกปฏบตเรา...

คอเราอยในโลกกด เรากตองสงเกตดวาตณหา ๓ ประการ มน

แสดงออกยงไง

แมแตเวลาเราปฏบต ตณหา ๓ ประการมนกยงมบทบาท

อย เรากตองเปนผพจารณา คอยสงเกตใหละเอยด การปฏบตเพอ

เขาใจในความทกขกเปนประเดนหนงทเราควรจะใหความสนใจ ถา

เราปฏบตอย

คอเราพดอยางนนแลว กอยากใหเราคดตอ เพราะวาบาง

ครง ถาหากวาเราดในลกษณะของอรยสจ ๔ เวลาเราปฏบต เราให

ความสนใจใหความส�าคญกบอรยสจท ๑ อรยสจท ๒ ทกขกบเหต

ใหเกดความทกข กเปนเรองทจ�าเปน เรากตองเปนผศกษาผเขาใจ

แตถาหากวาเรามงแตทกขอยางเดยว เรากยงไมบรบรณ

ในการปฏบต เราจะตองใหความสนใจและความส�าคญกบการดบ

179ตณหา ๓

ทกข ซงคดวานกปฏบตไมคอยจะใสใจนก เรองภาวะของการดบ

ทกข มนเปนสงทคลายๆ วา เออ อนาคตทางโนน หรอเปนผล

ของการปฏบตโนนนะ อนาคตตอไปโนน อนาคตอกกาลนานเทอญ

โนน มนเปนเรองนาน

แตทจรงธรรมะของพระพทธเจาเปนธรรมะทเราตองเปน

ผศกษาและเขาใจปจจบนน การศกษาและการสมผสการดบทกข

กเปนสงทเราตองใหความสนใจและความส�าคญ

เหตทไดสมผสการดบทกข นโรธสจจะ ทจรงกเปนเรองท

นาอศจรรย พระพทธเจาสอนครงแรก สอนอยางละเอยดถถวนมาก

ทเดยวนะ คอไมเพยงแตสอนคราวๆ เปนสงเขปเทานน เพราะวา

ทานสอนอรยสจ ๔ แลวทานกสอนรายละเอยด เชน เหตไหนหนอ

เปนเหตใหปรากฏของแตละอรยสจ หนาททเราตองมตออรยสจ

เวลาทานสอนเรองนโรธสจจะ คอความดบทกข มธรรมะ

๔ ประการทเราตองใหความส�าคญ เพอจะไดสมผสและเขาถงภาวะ

ของการดบทกข คอ จาโค ปฏนสสคโค มตต อนาลโย เปนธรรมะ

อยางทเราสวดเมอคน จาคะ คอเปนการให หรอการเสยสละ เรา

เสยสละตอสงทขดขวางการปฏบตของเราหรอความสขของเรา เปน

เรองทถาเรามจตใจทปรารภจาคะ คอ เปนการใหและเปนการเสย

สละ อยางทเราสวดเมอคน คอเปนความสลดทง คอเรารจกสลด

ทง เรากไมเอาละ เราสามารถทจะไมยดไว ไมก�าเอาไว ไมหวง

เอาไว รจกสลดทง เพราะวาทกอยางทเปนสงทดกตาม สงทไมด

กตาม ยงไงเรากจะตองพลดพรากจากสงเหลานนทงหมด ถงเวลา

180 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ถงคราวเรากตองรจกสลดทง อยาไปเกบอะไรไวเลย มนเปนจตใจ

ทไมมฐานของการเกบความทกข เลยเรากรจกมจาคะ

ปฏนสสคโค เปนความสลดคน ค�าศพทวาสลดคน เรารจก

คน อยางหลวงพอพทธทาสทานพดค�าหนงทเกยวกบค�าศพทวา ปฏ

นสสคคะ คอทานพดวาพวกมนษยเราเปนขขโมย เราขโมยสงทไม

ไดเปนของเรา แลวกคดวาเปนของเรา และกไมคนสกท เราตอง

มปฏนสสคคะ คอความสลดคน คอ รป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ เปนของธรรมชาต แตเราขโมย คดวาเปนของเรา เรา

เปนขขโมย เรามาปลนมาเอาสงของทเจาของไมไดให เรากเอาอย

คดวาเปนของเรา อยางน ตราบใดทเราเปนขโมยกยากทจะมความ

สข ไมเคยเหนขขโมยสกคนหนงทมความสขสบายเลย เรามปฏนส

สคโค เรามความสลดคน เราคนใหธรรมชาต รป เวทนา สญญา

สงขาร วญญาณ ทเราคดวาเปนของเรา เรากคนใหธรรมชาต ทก

สงทกอยางทเราคดวาเปนของเรา เรากคนใหธรรมชาต หรออยาง

ทอาตมาพดตอนเชา สงของของเรา จะเปนสงของกด บานชองกด

อะไรทเราคดวาเปนของเรา เรากด เออ มนเปนของธรรมชาต เปน

สกแตวาธาต ๔ เรากรจกคน เรากรจกใชในเวลาสมควร แตวาเรา

กตองสลดคน ในทสดเปนของธรรมชาต ตราบใดทเรายงตะครบ

เอา ยดไว โดยตณหาและอปาทาน และเรากจะมความทกขอย

เรากรจกสลดคน

มตต เปนความปลอย การปลอยคอทวาเราปลอยวาง เรา

ไมก�าแนนไว เรากรจกปลอย คอตราบใดทเรายงก�าแนนอย มนก

181ตณหา ๓

มความเครยด มความไมสบาย เราปลอยเมอไหรมนกปลอดโปรง

ด มนสบาย มนไดสมผสการดบทกขในเวลานน

อนาลโย เปนความท�าไมใหมทอาศยซงตณหานน คออะไรๆ

มนกจะไมตดกบเรา อนาลโย มนเปนค�าศพทท...ภาวะของผประสบ

ผลของการปฏบตทอะไรๆ กไมไดอาศย คนวายงไง เรากไมเกด

อารมณทเสยใจหรอกระทบกระเทอนอะไร ท�าอะไรมอะไรเกดขน

มนกไมตดในจตใจของเรา เหลอแตจตใจทปลอดโปรง ไมมความ

ทกขเลย อยางถาเปนอปกรณ เหมอนกบสมยใหมทเขาท�า แตท

จรงเดยวนกไมใหมเทาไหร มนกเปนของทเขาท�าเปนหมอ ทเขา

เคลอบไว ไมใหขาวหรออะไรตด ทเราเรยก เทฟลอน มนไมตด

จตของเรามเทฟลอนไว มนไมมอะไรตดแลว อนนคอเรามธรรมะ

ไวในใจ เรามการปลอย เรามนโรธะ การพนจากความทกข

ซงการระลกถงการดบทกข เปนสวนทเราควรจะใหความ

ส�าคญเชนเดยวกน เชนลมหายใจเขา ลมหายใจออก มความทกข

มย คอถาหากวาในเวลานนเราอยอยางผม จาโค ปฏนสสคโค มตต

อนาลโย มนกไมมความทกข ถาเราเปนผไมยดมน มนกไมมความ

ความทกขในเวลานน กมแตลมหายใจเขาลมหายใจออก มกายกบ

ใจทก�าลงเปลยนแปลงไปตามธรรมชาต กไมไดมความทกข

แตวาพอเรามความรสกตอตวตน พอมความรสกตอความ

อยากได ไมอยากได อยากม อยากเปน ความทกขมนกปรากฏทนท

ในการภาวนาของเรากเปนสวนทนาตงขอสงเกตในการดบทกข หรอ

ภาวะทไมมทกข วาลมหายใจเขา เอ เราไมมความทกข ลมหายใจ

182 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ออกกไมมความทกข เรากคอยประคบประคองด เอ อยางนสบาย

จง เพราะโดยปกตเรากจะอยอยางคลายๆ วาเรามทฐ หรอมความ

เหน หรอมจนตนาการยงไง เรากเปนอยางน เราเปนตวตนอยาง

น แลวเรากมความทกขอยอยางน แตนมนเปนสญญา ส�าคญมน

หมาย เปนความจ�า ในปจจบนไมม เราเปนผดงเอามาจากสญญา

จงเปนผทกข เราเปนผปรงแตงวาเราจะเปน จงเปนทกข

แตในปจจบนจรงๆ ถาเราสงเกตอยางใกลชดอยางถถวน

ความดบทกขสามารถทจะปรากฏได คอเปนเรองทใหก�าลงใจกบ

ตวเอง เรากใหก�าลงใจวา เออ การดบทกขมนไมใชวามนอยไกล

นก ไมใชวามนงาย แตวามนไมอยไกล มนไมอยโนน มนอยนแหละ

การดบทกขอยตรงน

เรากใหมความสนใจ ใหมความส�าคญกบการท�า คอไมใช

วาจะตองท�าการไมดบทกขใหปรากฏ ทจรงมนเปนอยางนนอยแลว

สภาพของจตเปนอยางนนอยแลว ทมนปรากฏคอความทกข ทเปน

พนฐานของจตใจจรงๆ คอไมทกข แตเราไมสงเกต เรากชอบเชอ

อารมณ คอมนอดไมไดทจะคด จะนก จะปรง จะแตง จะยด จะ

ถอ จะใหมเรอง มนกกลายเปนวาธรรมดาของชวตเรามเรองอย

เรอย และกมเรองทกขเทานน

เรากตองเปนผเปลยน เปลยนทศทางทเปนทรรศนะการมอง

วา การไมมทกขมอย ไมใชวาไมม อยางทพระพทธเจาสอนในธมม

จกกปปวตนสตร คอหนาททเรามตออรยสจท ๓ คอ สจฉกาตพพา

คอ ตองท�าใหแจง ท�าใหแจงซงความไมทกข มนเปนเรองทเรา

183ตณหา ๓

ตอง...ลมหายใจเขากท�าใหแจง เออ มนกไมทกข ลมหายใจออก

กไมทกข มอะไรทคอยเกดขน รวาเราก�าลงเลอก เลอกวาจะทกข

หรอไมทกข แตทเราคอนขางจะถนด เราถนดในการสรางความทกข

ละ เรากตองสรางความถนดใหม ท�าใหเกงขนในการรไมทกข มน

เปนสงทเราท�าได มนไมเกนก�าลงของเราสกคน เพราะวาไมใชสงท

จะตองอาศยของวเศษอะไร หรอจะตองมเทพหรอพระเจาบนดาล

ให คอมนเปนสงทอยในตวเราทงนนแหละ

เรามกายกบจตน เรามการรบร เราท�าใหการรบรนนเปน

สต เปนปญญาขนมา อาศยการฝกการหดและการสงเกต อยางเรา

อาศยค�าสอนของพระพทธเจา พยายามทจะท�าใหมน...คอแทนท

จะท�าใหมนหลากหลายวนวาย กกลบมาสจดทคอนขางจะเปนจด

ทตรงๆ หนอย อยางวา ธรรมทงหลายไมควรยดมน หรอ การดบ

ทกขคออะไร กใหมจดหนงทเราสงเกต เราจะไดมจดทชวย เหมอน

กบตแตกของทมน...ตอนแรกเรานกวามนเปนของแขงหรอแกไมได

แตพอเจาะตรงนนๆ อาว มนแตกได มนหลดออกได

ธรรมะกเชนเดยวกน ขอใหเราอาศยธรรมะทเปนแกนกลาง

ของพระพทธเจา เราจะไดสมผสสงทเราปรารถนาทกคน คอไมทกข

ส�าหรบวนน อาตมากไดใหขอคดในธรรมะ กคงจะพอสมควร

ส�าหรบตอนบายตอจากนไปขอใหเราทกคนกตงสตไว เดนจงกรม

นงสมาธ

184 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : กราบเรยนพระอาจารยทเคารพอยางสง วนนเปนวนพฤหสฯ

ท ๒๑ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๔๙ เปนวนท ๕ ของการปฏบต

ขณะนเปนเวลาของการถาม-ตอบปญหา ขออนญาตน�าค�าถามขน

กราบเรยนพระอาจารยครบ

ค�าวาภาวนาในความหมายตรงๆ คออะไร และการนงสมาธ

ท�าสมาธ ตองภาวนาโดยใชค�าบรกรรม หรอภาวนาใหในสงทเรา

อยากได หรออยากส�าเรจหรอไม

พระอาจารย : ภาวนา ถาแปลโดยตรงกแปลวาท�าใหมเกดขน

คอเปนการท�าใหมเกดขน ซงเวลาเราใชค�าศพท หมายความวา

การท�าใหเกดซงคณธรรม การท�าใหเกดซงความสงบ การท�าให

เกดปญญา ภาวนาไมไดหมายถงการนงสมาธอยางเดยว ภาวนา

หมายถงความเจรญทงหมดในสงทจะท�าใหจตและชวตใหไดเขา

ใกลธรรมะใหมากขน ใหไดมความสงบมากขน ใหมความสขมาก

ขน ใหมความทกขนอยลง เลยเปนค�าศพททมความหมายทกวาง

เพราะวาแมแตการบชาพระรตนตรยกเปนการภาวนา การมการ

ส�านกระลกถงคณธรรมหรอหมวดธรรมะตางๆ กเปนการภาวนา

มนกมความหมาย เชน ความเจรญหรอระลกถงศลกเปนการภาวนา

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

185ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

การระลกถงเทวดากเปนการภาวนา การระลกถงเมตตากเปนการ

ภาวนา อนใดทเปนไปเพอความเจรญของจตใจ และกท�าอยางตอ

เนองกคอการภาวนา

การก�าหนดบรกรรมจะใชหรอไมใช คอมนเปนอบายหนง

ในการภาวนาทชวยใหจตใจมความสงบมากขน ท�าใหมสตตอเนอง

มากขน แตวาจะใชหรอไมใชตองดทวาจตของเรามความเจรญมาก

ขนหรอไม ท�าใหมเกดขนซงความสงบหรอไม

ผฟง : เคยฝกจตจนกระทงสามารถควบคมความฟงซานไดแลว

เมอใดกตามทนงสมาธ กจะเหนความฟงซานอยในกรอบ เมอเปน

เชนนนอยระยะหนงไมทราบวาควรท�ายงไง เปรยบเสมอนมาทก�าลง

วงอยในคอก ตองท�ายงไงตอ

พระอาจารย : กไมใหอาหารกบมาอก ใหมนตายซะ กเปนสวน

หนงเวลาเราปฏบต เราท�าใหมสต ควบคมจตใจ ความฟงซานก

กลายเปนสงทมขอบเขต แตเปนขอบเขตทเรามผรอย เรองนส�าคญ

มาก ไมจ�าเปนจะตองรอให เอ เมอไหรจะไมมการคดเลย ไมม

ความกระดกกระดกของจตใจเลย เพราะวามนอยในกรอบแลว มน

ไมเปนพษเปนภยกบเรา มนอยในกรอบของสต

อยางหลวงพอชาทานใหการเปรยบเทยบใกลเคยงกน มไก

แลวกเอาสมมาครอบไกอกท ไกมนกยงเดนไปเดนมาอย ไกมนกไม

ไดหนไปไหนนะ มนกอยในสมอนนนแหละ เราไมจ�าเปนทตองหวง

หรอจะตองหนกใจเรองน ถงจะมการปรารภในใจ หรอความคดใน

ใจบาง ไมถอวาเปนเรองทฟงซาน เพราะวาเรามกรอบแลว และ

กรอบกคอตวสต

186 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ตอไปในการฝกหด เราควรใหมการสงเกตตอ กอยางท

อาตมายกตอนบาย สวนหนงเชน จตมการเคลอนไหวกใหสงเกต

ดวามนมสาเหตจากกามตณหา ภวตณหา วภวตณหามย คอถาม

กเปนเหตใหเกดทกข กเปนสงทเราจะตองหาอบายทจะละ หรอ

เราจะตองมความพยายามทจะวางเอาไวเลย

อกแงหนงคอ ถงจะมการเคลอนไหว เรากยงสามารถทจะ

พจารณาการเคลอนไหวของจต คอถาหากจะเปนอกศลหรอตณหา

หรอไมไดเปน เรากยงมโอกาสทจะพจารณาในลกษณะทเปนของ

ไมเทยง เปนของทไมมแกนสาร เปนสงทมความทกขแอบแฝงอย

สมควรทจะละ แลวไมไดเปนตวเปนตนของเรา เราไมจ�าเปนทจะ

ตองสรางความรสกตอตวตนกบการเคลอนไหวของจต เราเหน เรา

ทบทวนหลกอนจจง ทกขง อนตตา เราพจารณาอยางนน กเปน

สวนทจะชวยใหเราไมไดสนบสนน และไมหลงตามกระแสคดนก

นน แตวาเวลาอยในกรอบ เรากสามารถทจะคอยดอยางละเอยด

เพราะยงไงมนกวงหนไมได มนกยงอยตอหนาเรา เรากคอยสงเกต

คอยพจารณา เพอไมใหจตของเราเปนเหยอของการคดนกนน เรา

ไมตกในกระแสของตณหาและอปาทาน อนนเปนวธทเราควรจะท�า

ตอไป ไมใชวาเราเพยงแตเอาไวในกรอบ คอเรากมความยนดพอใจ

ในระดบนน เรากยงมงานจะทตองท�า

ผฟง : เราจะมวธท�าอยางไร เพอไมใหฝนราย ซงเกดขนบอยมาก

ทงๆ ทไมอยากจะฝนเลย

พระอาจารย : ออ วธทดทสดในการไมใหฝนรายกคอการเจรญ

เมตตาภาวนา พระพทธเจารบรอง มนเปนอานสงสทพระพทธเจา

187ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ระบไว คอนอนหลบสบายไมฝนราย ตนกมความสข มนเปนอานสงส

ของการเจรญเมตตาภาวนา เปนสวนทเราคอยท�าใหเมตตาจตหนก

แนนมากขนภายในจตใจของตน การฝนรายกจะไมคอยเกดขน

ผฟง : ขอพระอาจารยชวยอธบายเรองวธการแกความรสกโกรธ

มากๆ ในใจใหลดนอยลงไปอยางไร

พระอาจารย : คอความโกรธมนกมวธการหลายอยาง เวลาโกรธ

มากๆ คออยางหนงทจะชวยหายโกรธ ถาหากวาเรามกระจกสอง

หนาอยใกลๆ เรากยกขนมาด มนนากลว มนนาตกใจนะ มนเกบ

รกษาความโกรธไดยาก เวลาเราเหนยกษอยในกระจก ดนะอนนน

คอใคร อนนเปนอยางหนง คอเราเหนเราก�าลงจะท�ารายตวเอง เวลา

มความโกรธไมใชวาเราไดอะไรขนมา นอกจากการท�าลายตวเอง

ท�าลายความสงบของตวเอง ท�าลายความสขของตวเอง เราพดอะไร

ท�าอะไรโดยความโกรธเปนรากฐาน กมแตจะเกดการเสยหายขน

มา มนกตองมความกระทบกระเทอนเกดขน การทะเลาะกนเกด

ขน ความนอยใจ ความเสยใจกนเกดขน เพราะวาคนอนเขากจะ

รสกถงความโกรธอนนน คอนอกจากเราเองเสย คนอนกเสยดวย

ท�าอะไรดวยความโกรธมแตจะขาดทนเทานน ไมมก�าไรสกอยาง

เปนสงทเราควรทจะเตอนสตของตวเอง

อกอยางหนง ความโกรธนน ถาหากวาบางทเราโกรธคน

อนทเขาท�าไมดกบเรา คอวธหนง เชนคนอนบางทเขาท�าอะไรทเรา

ไมพอใจ บางทเขากเจาะจงอยากจะใหเรามความรสกทกข มความ

รสกโกรธอย คอเราถอวาเปนศตรทมารงแกเรา วธทจะท�าใหศตร

เสยใจและไมพอใจมากทสด คอเราไมโกรธตอบเขา เราเยนสบาย

188 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

เขากยงไมสบาย เขากยงเสยหลก เพราะโดยปกตเวลามการทะเลาะ

กนเกดขน มนคลายกบวาแยงกนไดอกศล ทงสองฝายเสย แตถา

หากวาเราสามารถทจะรกษาความเปนกลางของจตใจ ไมเสยหลก

คอเราเองกปลอดภย มแตคนอนเขายงเกดความโกรธมากขน เขายง

เกดความทกขมากขน เขายงเสยหายมากขน เรากยงเยนสบายอย

เราเลยสมควรทจะไมโกรธตอบเขา อกอยางหนงคอความโกรธเปน

อกศล มอกศลภายในจตใจของใคร ผลของอกศลคอความทกข จะ

เปนอารมณภายในจตใจกด จะพดจะท�าอะไรดวยความโกรธ สาเหต

คออกศล ผลของอกศลคอจะตองมความทกข อนนเราพดถงหลก

กรรม การรบกรรม เราท�าอะไรไวเปนบญหรอเปนบาป คอเราจะ

เปนทายาท

ถาหากวาคนอนเขาท�าอะไรไวกบเรา เขาท�าไมดและ

เราโกรธ เขาเองกท�าสงทเปนอกศล เขากจะตองรบผลของ

การกระท�าตามหลกของกรรมอยแลว เราเองเกดความโกรธ เรา

กจะตองรบผลของการกระท�าตามหลกของกรรมอยแลว อนนนเชน

เดยวกน เรากรบความทกขเชนเดยวกน กพอๆ กนแหละ ไมไดด

กวากนเลย

เรากตองเชอหลกกรรม ถาเราเปนชาวพทธ เรากตองม

ความเชอในหลกกรรมวา ใครท�าอะไรไวเปนบญหรอเปนบาป ก

ตองเปนทายาท ความโกรธมนกมผลทจะเปนทกข กไมสมควรท

จะท�า ตวเองกตองละ สวนคนอนเขาจะท�าอะไร เขากตองรบผล

ของกรรมอนนน เราไมตองไปยงไปเกยวอะไร มนเปนคนละสวน

กน เรากละความโกรธได สบาย เพราะมนไดแตทกขอยางเดยว

ในสมยพทธกาล สมยนนมกลบตรกลธดาญาตโยมชาวบาน

ทงฝายหญงฝายชาย กไดเกดศรทธากน บวชในพระพทธศาสนา คน

189ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เกดศรทธากนเยอะ คอเปนทพอใจของหลายๆ คน แตวากเปนทไม

พอใจของบางคน ยงโดยเฉพาะพราหมณบางตระกลเหนวาเปนความ

เสยหายตอสงคม เปนความเสยหายตอตระกลของเขาเอง ถามญาต

ในตระกลเขาทไปบวชกบพระพทธเจากถอวาเปนเรองเสยหาย กม

พราหมณคนหนงทเปนหลานไปบวช เขามความไมพอใจอยางมากๆ

วนหนงพระพทธเจาเดนบณฑบาตในหมบานกผานหนาบาน

ของพราหมณคนนน พราหมณเหนกอดไมไดกออกไปดาพระพทธเจา

พดหยาบคายกบพระพทธเจา สาปแชงพระพทธเจา พดค�าหยาบท

มอยในสมยนนกรวมกนหมดแหละ กใสพระพทธเจา พระพทธเจาก

ฟง พอพราหมณคนนน เขาคงจะหมดแรง หมดค�า นกออกกไมได

หยดพกหนง พระพทธเจาจงมโอกาสถามวา พราหมณ ถาหากวา

พราหมณไดชวนคนมาทบานแลวกมการกนเลยง เมอคนมาแลวเรา

มอาหารทใหเขาเยอะแยะ แตวาคนนนไมไดรบขาวอาหารอนนน

อาหารนนจะเปนของใคร พราหมณกวา ถาอยางนนกเปนของฉน

พระพทธเจาบอกวา เออ เชนเดยวกน ค�าสาปทงหลายท

พราหมณไดเลยงเรา อาตมากไมรบ กคงจะเปนของโยมตอไป

กหมดเรอง นนเปนวธการ คอไมโกรธ คนอนเอาความโกรธ

มาให เรากไมรบ กเปนของเขาตอไป แตถาหากวาเราเกดความ

โกรธ กเปนของเราเตมท เรากตองเปนผพจารณาวาเรามความโกรธ

ภายในจตใจแลว มนลอแหลมตออนตรายแลว เชน ถาหากวาเรา

เหน...ยกตวอยางเรองอาหาร เราเหนอาหารมนเนา มนบด มนเสย

คอถาเหนชดเจนแลว มนไดกลนทเหมนแลว กไมกลารบประทาน

ใชมย ใครจะเอา อารมณของความโกรธนน มนกเปนของบด ของ

เนา ของเสย ท�าไมเรายงเอา มนกไมสมควร เรากตองพยายามเลง

เหนตามความเปนจรง กเปนอยางนน

190 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ตามทพระอาจารยไดชแนะใหพจารณาธาตทง ๔ ทประกอบ

ขนในกายของเรา เมอพจารณาไปนานๆ แลว เกดความรสกเบอ

หนาย ไมทราบวาจะมหลกการยงไงทจะท�าใหการพจารณานนไม

เกดความเบอหนาย อาจจะเปนความรสกทดกวาการเบอหนาย

พระอาจารย : เบอหนายมนม ๒ ประเดน เบอหนายทเปนอกศล

กบเบอหนายทเปนกศล คอในลกษณะของการปฏบต ถาเราปฏบต

ใหม ทจรงเปาหมายอยางหนงของการปฏบตคอใหมนเบอหนาย

แตมนเบอหนายทเปนกศลเราเรยกวา นพพทา นพพทาเปนความ

รสกทพดยากหนอย วามนเบอหนาย แตวาสภาพของจตมนเปน

สภาพจตทอมเอบ เบกบาน คอมนเหมอนกบของทเคยนาตนเตน

มนกไมนาตนเตนแลว ของทเคยเอรดอรอย อยากจะชม อยากจะ

ลอง อยากจะม มนกดๆ ไมคอยมรสชาต แตวาไมใชวามนเกดจาก

ใจทรงเกยจหรอเบอดวยความเศราหมอง แตมความอมดวยธรรมะ

เรากไมอยากจะไดอะไรนอกจากตวธรรมะ เราไมจ�าเปนทจะมอะไร

นอกจากธรรมะ เราจงเบอ เพราะวาท�าอะไรแลว มนกเปนสวนท

ดงเราออกจากสงทมคณคา เหมอนเราแลกเปลยนของทมคณคา

มากใหไดสงทมคณคานอย เชน เราปฏบตจนจตสงบ จตสงบเปน

สงทมคณคามาก แลวเรากมความเบอหนายทจะไปกระตนจตให

เกดความวนวายตามทโลกเขาวาสนกหรอนาตนเตน เลยมนเปน

สวนทเราเบอหนายตอสงทไมมสาระ

บางครงเชนเราปฏบตเราภาวนา เราเหนสภาพของตวเอง

กด สภาพของโลกกด แลวเกดความเบอหนาย ความเบออนนไม

เหมอนกบทอาตมาเพงอธบาย คอเบอหนายแบบจตเศราหมอง จต

ไมมก�าลงใจ ดอะไรกเบอ อยากจะท�าอะไรกเบอ ใครพดอะไรกเบอ

191ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

มนกอยางน คอเปนจตทเราตองถนอมโดยคณธรรม เราตองหามม

ทจะเสรมก�าลงใจดวยศรทธาบาง

ยกตวอยาง มกรรมฐานหมวดหนงทเรยกวา อารกขกรรมฐาน

คอเปนการปฏบตภาวนาทเปนอารกขา แปลวา ปกปองรกษา

คอเปนกรรมฐานทปกปองรกษา ซงจะม ๔ อยาง ๒ อยางคอ

พทธานสต กบ เมตตาภาวนา แลวอก ๒ อนก มรณานสต กบ

อสภกรรมฐาน คอถาหากวาเราก�าลงจะเพลดเพลนหลงใหลตาม

กระแสโลกกระแสกเลสของตวเอง มนตองยกมรณานสตกบ

อสภกรรมฐานขนมาเพออารกขา เพอปกปองไมใหเขาสอนตราย

แตถาหากวาเราก�าลงจะเบอหนาย ขาดก�าลงใจ ไมมความ

สนใจในการภาวนา ไมมอารมณของความพอใจในธรรม มนตองยก

กรรมฐานทเสรมความรสกศรทธา พทธานสตระลกถงพระพทธเจา

คณของพระพทธเจา เมตตาภาวนา การระลกถงจตทควรมเมตตา

อนนเปนสงทเสรมสภาพของจตทคอนขางมความอมเอบขนมา

ความเบอหนายอยางนน เราตองพยายามแกไขโดยอาศยปลกเรา

สงทจะใหมก�าลงใจ

แตอกแงหนงคอกลบมาทเบอหนาย ทเรยกวานพพทา คอ

แทจรงกเปนประตเขาสธรรมะ

อยางมธรรมเทศนาทพระพทธเจาสอนอบาลซงเปนพระท

ช�านาญเกยวกบพระวนย คอนขางจะเปนนกปราชญ และเปนคนท

มหวทนายความสกหนอย คดเรองกฎระเบยบคอนขางละเอยดมาก

วนหนงทานกขอลาพระพทธเจาเพอปลกตววเวก และขอธรรมะเอา

ไปพจารณา

พระพทธเจาใหขอธรรมะทเปนทรถาเราปฏบต ถาขอธรรมะ

เหลานเกดขน จะเปนทตดสนวาเราเขาถงธรรมะแนแทแนนอน เปน

192 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมะ ๗ ประการ ซงขนตนดวยนพพทา วราคะ นโรธะ อปสมายะ

อภญญายะ สมโพธายะ นพพานายะ ถาเราเขาถงธรรมะจรงๆ ก

จะมตวนพพทาเกดขน เราจะมความรสกเบอหนาย แตไมใชเบอ

หนายแบบอกศล เบอหนายแบบจตใจอมเอบ วราคะ คอ มความ

จางคลาย ราคะ คอความตนเตนความเพลดเพลนโดยกระแสตณหา

จะไมม จะเปนจตใจทจางคลาย ไดคลคลายออกจากกระแสของ

ตณหา เปนวราคะ

นโรธะ คอความดบ คอจตใจเขาสการดบ แทนทจะเขาส

การตนเตน ฟงซาน วนวาย คดนกปรงแตงไปเรอยๆ มนมนโรธะ

คอการดบ เขาสความนง เขาสความระงบภายในจตใจ คอมนไม

อยากจะปรง มนดแลวปรงกวนวาย มนเลยมความนงภายใน

อปสมายะ คอความสงบอยางเยอกเยน อปสมา ความจรง

กเปนอกชอหนงของพระนพพาน บางครงพระพทธเจาจะใชกเปน

ความสงบและความสบาย

อภญญายะ คอความร คอทเราปฏบต มนไดความสงบได

ความจางคลาย แตตองมความรดวย อภญญายะ รยง รพเศษ ร

ความจรง ไมใชไมร ไมใชเราปฏบตเรายงโงขน มนไมเปนอยางนน

หรอสงบแลวสงบอยางทเรยกหวตอ มนไมใชสงบอยางนน สงบ

อยางมความรยง รเขาใจ

สมโพธายะ มนเปนความร แตรอยางตน คอเรามความ

ตน มความปลกเราภายในจตใจ คอเวลาเรามความสงบมความร

เหมอนเราเหนความเปนจรง เหมอนเปนของใหมอยางทคาดไมถง

กเปนสงทท�าใหความรสกเปลยนอยางมาก

193ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ถาหากวาในกลางคนเราก�าลงจะหลบอยฝนอย เรากฝนวาม

เรองจะตองแกไข มเรองทก�าลงจะหนกใจ มเรองทจะตองเกยวของ

กบคนนคนนน เรองทรสกวาวนวาย หรอเราก�าลงจะวงหน ในฝน

เราฝนวาเราก�าลงจะวงหน ก�าลงจะหาทางพนจากอนตราย คอใน

ฝนรสกวาเราก�าลงพยายามเตมทสดขดจรงๆ เรากมอารมณ แตวา

พอเราตนขนมาไมใชวาเราตองแกปญหา คอเราตนขนมาคอมนเปน

เรองในฝน เราตนขนมามนไมใชเรองทเราตองไปคดกงวลอะไร มน

เปนเรองในฝน เรามความตนแลว เชนเดยวกน เราจะเวยนวายตาย

เกดอย หรอเวยนวายตามอารมณ เวยนวายขนๆ ลงๆ กบอารมณ

ทจรงเหมอนกบเราหลบฝนอย ไมตนสกท

ถาเราสามารถทจะตนได เรากจะมความมนใจในตวเองวา

เออ ท�าไมเราวนวายนก มนเปนเรองในฝนเทานน เรากตนขนมา

เรากสบายแลว เรากไปท�าอะไรทเปนสาระเปนประโยชน ไมตอง

ไปวงแกอะไรเหมอนในฝน สมโพธายะ มนเปนลกษณะอยางนน

เราตนขนมา เราตนจรงๆ

นพพานายะ คอเรามความเยนสนท มการหลดพนหลดออก

จากสงทรอยรดเรา เลยเรากเปนผมอสระอยในตว

แตนเปนคณสมบตของการเขาถงธรรมะ เปนสงทเปนเครอง

ตดสนวาเราปฏบตธรรมถกทางหรอเปลา คอเราไมตองไปถามใคร

เรามาดตวเอง เรามนพพทามย คอไลไปตามนนนะ เรามหรอเปลา

แตมนเรมตนดวยนพพทา ความเบอหนายในทางธรรมะ มนเปน

อารมณทส�าคญมาก แตวาเราพจารณาในธาต ๔ เรากเหน เออ

ทกสงทกอยางมนกสกแตวาธาตทงนน ท�าไมเราวนวายไปนก ท�าไม

194 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราหลงใหลไปตามสงเหลาน โลกทงโลก คนทงคนเขากมแตธาต ๔

หรอเหมอนกบค�าถามเมอตะก แกความโกรธยงไง ถาหากวาเราเหน

วา เออ เอาธาต ๔ มาดาธาต ๔ เราจะไปโกรธท�าไม ไมจ�าเปน

ตองไปคดเลย เราไมเอา อยางนแหละทะเลาะกนไมขนหรอก ถา

เหนเปนธาต ๔ จรงๆ

ผฟง : เมอเรามาปฏบตธรรม ทกคนกจะมองวาเปนเรองของคน

ทมทกข หาทางออกไมได แตกมคนบอกวา เขาไมไดมความทกข

แตวาอยากจะมาปฏบต เกดความขดแยงในใจวา ค�าพดของบคคล

ทมาบอกวาเปนเรองของคนทมทกข ท�าไมจะตองไปพงวด ตอง

ปฏบตธรรม ทกอยางอยทตวเอง อยากใหพระอาจารยชวย

พระอาจารย : คอไมตองพดดกวา เขาไมรเรอง เราจะพดยงไง มน

พดกนวนๆ อธบายไมไดหรอก คนยงไมมประสบการณ คนทวาม

แตคนทกขทเขา ท�าไมจะตอง... ไมจ�าเปนนะ ทกอยางอยทตวเอง

ทฤษฎมนกดอย แตวาความเปนจรงเรากตองอาศยผมประสบการณ

แลวประสบการณของคนทอยในโลก เขากช�านาญในการสรางความ

ทกข เราอาศยประสบการณของผทม งจะออกจากทกข ยงไงคน

สวนใหญเขากมองเหนคณคาของธรรมะ เขากยงไมเหน แลวเขา

กพอใจกบชวตของเขา เขาพดกบเราวาเราเปนคนมทกข คอเรา

พดกบเขา เขาเปนคนมทกข มนยงสวนทางกน

แตมนกเปนเรองท คอเราเองบางครงเรากเกดศรทธา เกด

ก�าลงใจ อยากใหคนอนไดรบางปฏบตบาง แตเรากตองระมดระวง

เชนเดยวกน เพราะวาถาคนยงไมพรอม เราไปพด เขากฟงไมรเรอง

เปนสวนทเราตองใชสตปญญาของเราคอยดจงหวะ ดวธการ

195ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

คนสวนใหญคอเขาคดวาเขาไมมทกข เพราะเขาคดวาทกข

เปนเรอง ทกขรองไห ทกขวนวาย แตในแงของพระพทธศาสนาท

พระพทธเจาวาทกขมในโลก มนครอบคลมอยางทไดอธบายตอน

เชาน คอประเดนหนงทอาตมาพด วปรณามทกข ทกขจากการ

พลดพรากจากสงทเราปรารถนา หรอทกขของการเปลยนแปลง ซง

กจะหมายถงความสข เพราะวาคนสวนใหญเขากจะไมเหน เพราะ

วาพอเปลยนแปลงสกหนอยหนง เขากจะเหนวาไมเปนทกข เพราะ

เขากยงหาความสขตอ เปนการหาความสขอยางไมหยดไมยง ไมม

จดหมายปลายทาง

วปรณามทกข เปนทกขอนท ๒ อนท ๑ ทพระพทธเจาจะ

เรยงล�าดบ คอ ทกขทกข ทกขทเราเปนทกขอย ทกขทเรารสกวา

เออ มนทกขนะ ทกขเวทนากด เปนทกขความเศราโศกเสยใจกด

อนนเปนสงทคนสวนใหญกจะยอมรบอยวานคอทกข กเปนเรอง

จรง วปรณามทกข คนสวนใหญกจะไมคอยสงเกต

ทกขอนท ๓ หาคนทเขาใจในทกขนยากมาก นอกจากผ

ปฏบต คอ สงขารทกข ทกขเพราะทกสงทกอยางเปนสงขาร คอทก

อยางเปนของทมสวนประกอบ ถามสวนประกอบคอจะตองมการขด

แยงในตว เพราะวาสวนประกอบมนกมเหตปจจยทจะท�าอะไรเกด

ขน จะเปนวตถกด เปนจตใจกด คอจะมความบกพรองหรอมความ

ขดของ เพราะมนเปนสงทกอขนมา กตองอาศยเหตหนนไว หรอม

ปจจยหนนไวจงจะไดทรงตว ยงไงกตามตองมการเปลยนแปลงใน

เวลานน หรอแมแตความสงบเปนทกขนะในแงน เชนเราภาวนา

มานวนท ๕ หลายคนจะเรมมความสงบอย แตความสงบนนเราก

ตองคอยประคบประคอง ตองคอยดแล บางทมนได แตบางทมนไม

ไดนะ อนนเราเรยกวาสงขารทกข มนเปนทกขเพราะมนอาศยเหต

196 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ปจจย ทกสงทกอยางเปนอยางนน จะเปนตกอยางน กเปนสงขาร

ทกข เพราะวามนมความเปลยนแปลงและความเสอมโทรมของมน

ตองดแลกวาจะไดนงในสถานทน มนกเปนสงขารทกข คอ ตองมการ

ดแลตองมการท�าความสะอาด ตองมการประคบประคอง มนไมใช

วามอะไรสกอยางทมนมแตสบายปลอดโปรง ไมจ�าเปนทจะตองดแล

ทงรปธรรมภายนอก ทงนามธรรมภายใน ทกอยางมนมเหตปจจย

หนน และมนกจะมการเปลยนแปลง ความเหนดเหนอยในการดแล

ความขดแยงในตวของมนเอง กเปนสภาพของความทกขอย

คอนขางละเอยดนะ แตมนเปนสวนทนาพจารณา เพราะ

เวลาเราพจารณาเราไมไวใจ เพราะโดยปกตพวกเรา เรามงแต...

คอท�าอยางนแหละ คลายๆ วาไดเหตปจจยพรอมเราจะไดสบาย

ตงแตเราเปนเดก มนเปนอยางนน เราคอยๆ เตบโตขน แตเวลา

เราเดก เราคดวา เชนเวลาเราเขาโรงเรยนทเราชอบใจ เราอยากจะ

ไดอยากจะมความสข เราไดเขาไดอย แตมนไมสขเทาทควร ถาเรา

เขามหาวทยาลยแลวเราจะไดมความสข มนกไดอย แตมนไมเตม

ท เวลาเราจบแลว เราไดท�างาน เราจะมความสข มนกไดตามท

ปรารถนา บางท แหม มนกยงไมมนคง เวลาเราแตงงานแลวเราจะ

มความสข มนกไดพกหนง เวลามลกก เออ เวลาลกโตกจะสบาย

แลว พอลกโตก เออ เวลาเราเกษยณเรากจะสบาย เกษยณแลว

แหม ยงหาทสบายอย เขาโลงกเอาอกรอบหนง ลกษณะจตใจของ

เรามนจะออกไปเรอยๆ

ผฟง : เวลาเราสวดธมมจกกปปวตนสตร ทวาสตวมขนธ ๕ ขนธ

มขนธขนธเดยว มขนธ ๔ ขนธ คออะไร และค�าวาปรวฏฏ ๓

อาการ ๑๒ คออะไร

197ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พระอาจารย : คอในบทสวดทเราอทศตอนเชากไดพดถง กมสตว

ทมขนธ ๕ ขนธ มขนธๆ เดยว มขนธ ๔ ขนธ คอ ขนธ ๕ ทจรง

กมนษยกด สตวเดรจฉานกด ทงหมดกเปนขนธ ๕ เทวดา สตว

นรก เปรต อสรกาย ทงหมดมขนธ ๕ คอมรปชนดใดชนดหนง

และกมนามขนธ เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เปนนามขนธ

ทมขนธขนธเดยว คอเปนพรหมชนดหนง เรยกอสญญพรหม

คอมขนธๆ เดยว คอมรปอยางเดยว คอเปนภมหรอการเกดทเดยว

ทอาศยอ�านาจของการอธษฐานจต เพราะมความรงเกยจ คอเกด

ความคดขนมาหรอมเหตผลขนมาวาเพราะมความคดความรสก ม

จตจงมทกข ถาไมคดไมรสก ไมมจตจะไมทกข ดวยแรงอธษฐาน

และจตใจทมแรงอธษฐานอยางมาก และจตตองแกกลามาก จงได

เกดในพรหมทเรยกวาอสญญพรหม อสญญกคอไมมสญญา ไมม

จต มรปอยางเดยว มนกอยไดนาน แตไมมความรสกเลย พอแรง

อธษฐานหมดมนกเกดใหมอก เปนภมๆ หนงในโลกทสามารถจะได

มขนธ ๔ ขนธ คอเปนอรปพรหม อนนเกดจากการอาศย

การเจรญอรปฌาน ความละเอยดของจตใจทไมใสใจกบรางกายแลว

จตละเอยดมากแลว มความสงบนง มความแกกลาของสมาธ และ

กไมมปญญาในแงของพระพทธศาสนา แตจตมความละเอยดสขม

มาก จะเปนจตท...คอในอรปฌาน ทมความวางกเปนสวนหนง

เพงความวาง เพงความไมมอะไร วญญาณไมมขอบเขต คอมน

ไมมอะไรทกน จตจะละเอยดมาก เลยสามารถทจะเขาสภาวะจต

อยางนน เวลาตายคอเขาสอรปพรหม กเปนสตวทมขนธ ๔ ขนธ

คอมเฉพาะนามธรรม มเฉพาะจต คอม เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ เวทนากละเอยดมาก มแตสขเวทนาอยางเดยว สญญา

198 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

คอมการส�าคญมนหมายเฉพาะในเรองของความวาง หรอเรองของ

วญญาณทไมมขอบเขต เปนจตทงดงามมาก ละเอยด

สงขารกไมมสงขารอยางทเราคดนกปรงแตง ไมใชสงขาร

อยางนน แตวามสงขารในลกษณะทกอขนซงอารมณของกรรมฐาน

อยางนน แลวกวญญาณกรบรในระดบนน มความรบร รวาสข รวา

ละเอยด แตวามนเปนจตทละเอยดมาก สขม ไดเกดในภมทสมควร

อยางนนเรยกวาอรปพรหม

พดถงสตวทมขนธๆ เดยว สตวทมขนธ ๔ ขนธ ถาเทยบ

กบสตวทม ๕ ขนธ สตว ๕ ขนธมนครอบคลมทงหมดเปนสวน

ใหญ นานๆ ทจะไดเจอ แตวามนมอย กพอจะรบรอย

ปรวฏฏ ๓ อาการ ๑๒ ปรวฏฏคอหนาททมตออรยสจ คอ

เรารวาอรยสจท ๑ คอทกข หนาทตออรยสจ คอ การก�าหนดร

เรากก�าหนดรไดแลว กเปนปรวฏฏ ๓ ในแงนน แลวกความทกข

ในอรยสจ เชน เหตใหเกดทกข หนาทตอเหตใหเกดทกขคอการ

ละเสย และกเราละไดแลว กเปน ๓ ประการ ทงหมดกม อยาง

ของการดบทกข การท�าใหแจง การท�าใหแจงไดแลว กเปน ๓

ประการเกยวกบอรยสจท ๓ อรยสจท ๔ คอเปนหนทางทจะดบ

ทกข เรากท�าใหมเกดขน และกท�าใหมเกดขนแลว กเลยเปน ๑๒

ประการทงหมด

กเปนเรองทส�าคญมาก เพราะวาเปนความละเอยดอกท

หนงทชวยใหเราเหนความส�าคญของอรยสจ ๔ เพราะวาคออรยสจ

๔ อยางหนงเรากคอยศกษาการท�าหนาท หรอมทาทางตออรยสจ

อยางถกตอง

เชนยกตวอยางงายๆ โดยปกตเกดความทกข เวลาเราม

ความทกขอย สงทเราท�าตอความทกขโดยสวนใหญคออะไร ปกต

199ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เรากมแตอยากละ แตวาพระพทธเจาบอกวามนไมถกขนตอน คอ

เราอยากละ อยากฆา อยากก�าจด อยากไมใหม ไมอยากใหความ

ทกขมอย ถาอยางนนมนกยงไมท�าถกตองตามหนาททแทจรง เพราะ

วาเรายงไมไดก�าหนดร ถายงไมไดก�าหนดร ยงไมไดเขาใจในสาเหต

อยางชดเจน การทจะตองกลบมาก�าหนดร รใหชด รใหจรง รให

เขาใจถองแท ทกขนมอยยงไง และมเหตยงไงจงมความทกข เวลา

เรารจรงๆ แลว การทจะละเหตใหเกดความทกขจงเกดขนได ถายง

รชดเจนไมได ละกละไมได มนลบคล�าอยเรอย มนจบไมถก การท

จะเขาใจในความทกขอนนนเปนสงทเราตองยอมก�าหนดร ไมใชจม

อยในความทกข ไมใชเพลดเพลนในความทกข ไมใชวาเศราหมอง

ในความทกข ก�าหนดรในความทกข

เวลาก�าหนดรในความทกข เรากจะไดสงเกตพจารณาเขาใจ

ในเหต เวลาเขาใจในเหต เราละเหต ถาละเหตแลวมนกตองดบ ถา

เราก�าลงจะมความทกขอยางหนง เชนสมมตวาแกวนมนรอน แลวก

มความทกขเพราะมนรอนอย มนก�าลงจะไหมมอ แตถาเราไมเขาใจ

วาทเรายดไว หรอเราจบขนมา ความรสกเกดขนทมอเราเพราะเรา

ก�าลงจบแกวทรอนๆ อย เรากจะยงเกบไวอย แตพอเราเหนสาเหต

อยางชดเจน เรากจะวางได เราละไดอยางไมเสยดายเลย

ค�าวาเสยดาย เรองนกนความลกอยเหมอนกน เพราะวา

บางสงบางอยางเรากนาจะรวาทกข แตกยงเสยดาย ยงอยากจะ

ไดอย ยงอยากจะม แตพอมนไมเสยดาย ไมเสยดายความทกข ไม

เสยดายความวนวาย

จ�าไดครงหนง มพระองคหนง พระฝรง ทานปฏบตในพรรษา

กอยบวชกบหลวงพอชา ทานกเคยชวยดแลอปฏฐากทาน และกอย

ใกลชดกบทานพอสมควร ทานกทกขนานพอสมควร มพรรษาหนง

200 ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๙

ทานกเรมเกดความสงบ เรมเกดความรเหนขนมาบาง เลยมาบอก

กบหลวงพอ เลาใหฟง แตวาเลาใหฟงอยางเหมอนกบอาจหาญวา

แหม เราเหนแลว เรากไมทกขแลว เรากไมถอยกลบแลว พดอยาง

มนใจในตวเอง หลวงพอนงฟงๆๆๆ หลวงพอกยม

“ไมเสยดายผหญงหรอ”

กเปนอยางนน ไมนานหรอก สกซะแลว ทมนประกาศความ

กาวหนาในการปฏบต หมดหนทางแลว

เรากตองไมเสยดายทจะทงของทเปนทกขอย

นพพทา มนเบอหนาย แตวาสภาพของจต

มนเปนสภาพจตทอมเอบเบกบาน มความอมดวยธรรมะ

เรากไมอยากไดอะไร นอกจากตวธรรมะ

เราไมจ�าเปนทจะมอะไร นอกจากธรรมะ

เราจงเบอ เพราะวาท�าอะไรแลว

มนกเปนสวนทดงเราออกจากสงทมคณคา

เหมอนเราแลกเปลยนของทมคณคามาก

ใหไดสงทมคณคานอย

เชน เราปฏบตจนจตสงบ จตสงบเปนสงทมคณคามาก

เรากมความเบอหนายทจะไปกระตนจต

ใหเกดความวนวายตามทโลกเขาวาสนก

มนเปนสวนทเราเบอหนายตอสงทไมมสาระ

202 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ตงแตเรมการเขากรรมฐาน อาตมาไดยกค�าสอนออกจาก

สตปฏฐานสตรเปนสวนใหญ ในอาทตยหนงทจรงกไมเพยงพอทจะ

ไดอธบายสตปฏฐานสตรใหสมบรณ แตเรากคอยยกแตละเรองขน

ไปบาง ในหมวดเกยวกบกายบทสดทาย กเกยวกบการพจารณา

ความตาย

วธทพระพทธเจาใหเราพจารณาเรองความตาย ซงเปนวธท

สมยนไมคอยจะมโอกาสเทาไหร คอเปนการพจารณาซากศพ เพราะ

วาในสมยอนเดย การทจะไดเอาซากศพไปไวทปาชากถอเปนเรอง

ธรรมดา ส�าหรบสมณะผมงในการถอนตวออกจากโลก กจะมโอกาส

ไดเหนและสงเกตซากศพทไปไวทปาชา แลวกจะไดเหนกระบวนการ

ของการเปลยนแปลงของรางกายหลงจากทไดตายแลว กถอวาเปน

เรองทสมยนนถอวาเปนเรองธรรมดา กธรรมดาพอสมควร กไมใช

สถานททคนจะไปเทยวมากนกหรอก แตวามนกยงมพอจะไดเหน

การพจารณาความตาย

๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคเชา

203การพจารณาความตาย

สมยนแทบจะไมคอยเหน ถาเปนฝรงกไมเหนเลย ไมคอยม

ถาเปนคนไทยกแทบจะไมเหลอเหมอนกน คนกรงเทพฯ กไมเหนตง

นานแลว ค�าวาปาชากลายเปนค�าศพททอยในพจนานกรมแลว ไม

อยในชวตประจ�าวนของคนทวๆ ไป แตทจรงในกรงเทพฯ กไมนาน

นก ๑๐๐ กวาปทแลว วดสระเกศกยงเปนปาชา ๑๕๐ ปทแลว

วดสระเกศทเปนปาชา ทอยชานเมอง สตวทอยวดสระเกศเยอะ

แถวๆ นน คอนกอแรง เพราะวาวธการบางครงทไดจดการศพใน

วดสระเกศคอจะท�าเหมอนกบในทเบต คอเขาจะเอาซากศพไปหน

แลวกไปตงไว แลวนกอแรงกจะกน ถอวาเปนการบรจาครางกาย

เพอประโยชนของสตวเหลาอน คดวาในความคดของคนกรงเทพฯ

ไมคอยจะคดแลวละ แบบน หรอไมคอยรวาทจรงกไมนานนก เคย

ท�าอยางนน

แมในชนบททกวนน ไมคอยเหนนกอแรงแลว อาตมามา

เมองไทยใหมๆ กยงพอเหนนกอแรงอย ทกวนนไมคอยเหนแลว

ไมรหายไปไหนแลว

ปาชา มนกเปนสถานททเราพจารณาถงความตายไดโดย

สะดวก เพราะวาเปนทเผาเปนทฝงศพ ซงในชนบทกยงพอจะมบาง

แตแมในชนบททกวนนกไมคอยจะท�าเทาไหร อยางวดนานาชาต

เวลาเราสรางวดนานาชาตกตงอยในปาชา ตอนไปอยใหมๆ เวลา

จะเผาศพ คอไมมทประจ�าทเผาศพ ทกครงทจะมการเผาศพ ชาว

บานมาแลวกจะตองตดตนไมตนหนง มาปกเปนหลก ๔ หลก เอา

ฟนมาตง เสยดายตนไม ทกครงตองเสยตนไมแหละ และกตอง

ตนไมทเนอแขงหนอย เวลาเผาจะไดเกบฟนไว แลวจะตงหบศพ

204 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ขางบน มนเปดโลง กไดเหน ทหลงเราท�าทประจ�า แตวาท�าแบบ

งายๆ เหมอนกบเปนบนไดขนมาแลวกมชองอยกลาง มนกยงเปด

โลงอยแตมนเปนทประจ�า ทกวนนชาวบานไมคอยอยากจะใช มน

ไมสงา ไมคอยมเกยรต อยากมเมรเผาศพสวยๆ จงจะไดเผา

แตทจรงเผาศพมนกเปนศพอยแลว ไมรศพมนจะวายงไง

มนเปนพวกเราทยงมชวตกนอย ทมการคด คดกน เออ อยากให

เปนอยางน อยากใหเปนอยางนน

การพจารณาถงซากศพ มนกเปนทสดของชวตเรา มนก

สมควรทจะพจารณา ทจรงพระพทธเจาใหเราสวด ควรจะสวด

ทกวน ควรจะพจารณาทกวน คอพจารณาถงความแก พจารณา

ถงความเจบไขไดปวย และพจารณาถงความตาย กเปนสงทควร

พจารณาทกวน

พจารณาเพอใหมการรบเรงในการปฏบต ในการท�าความ

ด เพราะวาในเมอเรามชวตอย เรากพอทจะท�าความดได พอทจะ

สรางคณธรรมได พอทจะสรางปญญาได พอตายไปแลว มนกไมร

จะไปไหน ไมรมโอกาสจะปฏบตมากนอยแคไหน

พระพทธเจาทานใหค�าเปรยบเทยบครงหนง ทานก�าลงนง

อยกบพระ ทานเอาเขยดนใสปลายเลบของทาน ทานวาอนไหนจะ

มากกวากน ดนทอยปลายนวกบดนในบรเวณเมองสาวตถน ดนท

อยในปลายนวนอย ดนทอยในเมองสาวตถกเยอะมากมาย ทานก

วาเชนเดยวกน มนษยทตายไปแลวกลบมาเปนมนษยอก เพอท�าคณ

205การพจารณาความตาย

งามความดมนกนอยนก ทตายไปแลวกไปทอนกมมากมายถาเทยบ

กนอยางนน

การเกดในภมมนษยกถอวาเปนภมทสมควรในการท�าคณ

ธรรม ท�าปญญาใหเกดขน ท�าการหลดพนใหเกดขน ในเวลาเรา

มการเกดเปนมนษย เรากควรทจะใชใหเกดประโยชนอยางเตมท

อยางบรบรณ เพราะวาเราตายไปแลวกรบรองไมไดวาเราจะเกด

ทไหนอก ถงจะเกดในทสง กไมเปนภมทจะ...คอมนเปนภมทเรา

เสวยผลของการกระท�าของเราทท�าไวในสงทเปนบญเปนกศล แต

วานอยนกทสามารถทจะใชภมเทพเปนภมในการสรางปญญาตอไป

ในการพจารณาถงความตายเปนสงทชวยใหเราระลกถง

ความจ�าเปนในการรบการเรง แลวกพดตามความเปนจรง เราพด

ถงความตาย เรากมกจะคดวา โนนๆๆๆ เวลาเราแกเตมท มโรค

แทรกซอน ชวตจะคอยดบไป แตพดตามความเปนจรง ความตาย

มนกเกดขนกบเราอยตลอด

อยางหนง ความตายกสามารถทจะเกดอยางฉบพลนได

รวดเรว พระพทธเจาใหเราพจารณาถงความตาย ทานพดวาถา

หากวาเราพจารณาถงความตาย เชน ลมหายใจเขายงไมออก หรอ

การกลนขาวสกค�าเดยว คอถาเราพจารณาในอนาคตมากกวานนวา

เออ เราจงจะประสบความตาย อนนถอวาประมาท

ถาเราพจารณาตามหลกของหมอหรอหลกของวทยาศาสตร

เราดวชาของหมอ คอชวตของเราสามารถทจะดบ เชน ถาหากวา

206 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

เสนเลอดในสมองแตกปบ ลมหายใจเขายงไมทนออก สามารถท

จะไปแลว หรอเราประสบอบตเหตปบ ชวตกดบลงไปได เลยเปน

สวนทเรากตองพยายามพจารณาอยางเนองนจ

อกแงหนง ทจรงความตายไมใชเปนสงทมาจากขางนอก

แลวกมาประสบกบเรา คอเราอมความตายกบเราอยตลอด เราก

มอาการเปลยนแปลงภายในรางกายตลอด คอทจรงรางกายของเรา

ก�าลงจะตายอยตลอด แตมนกพอทจะมอะไรทชวยทดแทน เชน เรา

ตองหายใจเขา หายใจออก ถาหากวาหายใจเขาไมออก ความตาย

กถงตอนนนเลย หายใจออกกไมเขา คอความตายอยกบเราตลอด

หรอภายในรางกายเราก�าลงมความแตกสลายเกดขนอย

ตลอด แตมการคอยซอมคอยแกภายในรางกาย อนนเปนเหตท

เชน เวลาพจารณาซากศพ กเอาซากศพไปไวปาชา พอไมนานมน

กพองขนมา แตพดตามความเปนจรงทมความเสอมไปในรางกาย

หรอกระบวนการทมนพองขนมา อนนก�าลงเกดในรางกายอยตลอด

เพยงแตหนาทของชวตและการมชวตอยมนจะคอยตานเอาไวๆ แต

วาพอลมหายใจครงสดทายมนกไมสามารถทจะตาน คอตานไมอย

แลว มนเรมเนาแลว

แตทจรงเราก�าลงเนาอยตลอด ตามหลกของวทยาศาสตร

หรอของหมอ มนเปนกระบวนการของการเปลยนแปลงภายใน

รางกายทเรามตลอด ทตายไปแลวเปนซากศพพองขนมาหรอเปลยน

ส อนนนมนเปนเรองธรรมดาทก�าลงเกดในรางกายอยตลอด เพยง

แตมนไมสามารถทจะตานเอาไว หรอท�าใหมนพอตอชวตได

207การพจารณาความตาย

มนเปนสวนทนาคดนาพจารณาอย หรอแมแตในเซลลทก

เซลลของเรา มนกก�าลงเปลยนแปลงอยตลอด และกพอไมมความ

อน ไมมการหายใจเขาหายใจออก มนกคอยเรมแตกสลาย มนไม

สามารถทจะซอมได เลยมนกสลาย นเปนเหตทน�ามนไหลออกจาก

รางกาย เพราะวาเซลลมนก�าลงแตกอย แตทจรงมนก�าลงแตกอยทก

วนทกเวลาแหละ มนเปนเรองทเราไมคอยคด แตมนกเปนความจรง

บางทเราไมตองไปปาชา ไปดซากศพ ดตวเองกซากศพยง

เคลอนไหวอย เปนเรองทมนไมหางไกลหรอก

เวลาเราพจารณาถงความตาย กเปนสงทเราพจารณาเพอ

ใหเรามสงเวคะ ความรบเรง มก�าลงใจทจะไดปฏบต ทจะไดสราง

ความดเพอไมใหประมาท สงเวคะ เปนความรสกภายในจตใจทม

ความส�าคญมาก เพราะถาหากวาไมมสงเวคะ เรากปลอยไปตาม

ความหลง ตามกระแสของโลก แต สงเวคะ เปนความรสกในจตใจ

ทอยากจะไดรบเรงท�าสงทมสาระ ท�าสงทมประโยชนอยางสงสดให

เกดขนในชวตของตน

มครงหนงมเทวดามาแสดงความเหนหรอความร สกตอ

พระพทธเจา เพอพระพทธเจาจะไดอนโมทนาหรอจะเหนชอบ

หรอจะชแจงในความบกพรองของความคดความเหนความร สก

เปนบทกลอนทแสดงหรอเลาใหพระพทธเจาฟง คอ ชวตของเรา

ทกชวตถกผลกไป มความตายเปนทสดรอบ เมอมความตายประจน

หนาเรา เราควรทจะท�าความดเพอความสขทไพบลย

208 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระพทธเจาฟงแลว ทานกใหความคดอกประเดนหนง ซง

ทานกใชส�านวนเดยวกน เรามความตายครอบง�าทกคน ถกชกลาก

ไปดวยความตาย เมอมความตายเปนทสดรอบ เราควรทจะละเสย

ซงเหยอของโลก และท�าความสงบใหเกดขน

เปนประเดนทยกระดบความคด ไมใชวาพระพทธเจาไม

สรรเสรญการท�าความดและการสรางความสขดวยอาศยบญ แตวา

ในประเดนทเราอยากจะสรางความมนคงจรงๆ คอเราจ�าเปนทจะ

ตองคอเหนโทษ เหนพษภย และเหนความขดของของโลก และ

การหลงในโลก เวลาเราถอนออกได เรากสามารถทจะมความสงบ

ทมนคงได ความสงบนจงเปนเหตใหเกดความสขทไมหวนไหวตอ

อะไรทงสน

การพจารณาถงความตายทจรงมนชวยทง ๒ ประเดน ทง

ในการสรางความด ทงในการหาความสงบ พระพทธเจาจะยกเรอง

ความสงบใหสงกวา

ในเวลาเราพจารณาถงความตาย มนกเปนสงทเราพยายาม

ทจะเหน คอมนเปนของธรรมดา แตวาเปนสงทเราไมควรจะเพก

เฉย เรารอยวาความตายกจะมาถงเรา กไมควรจะเฉย ไมควรจะ

มความประมาท

ในสมยพทธกาลกมคร งหนงทพราหมณคนหนงไปหา

พระพทธเจา ทานคนนนกไดพดวา เขามนใจวาทกคนทมชวตอย

จะตองมความกลวตอความตาย พระพทธเจาบอกวา บางคนกม

209การพจารณาความตาย

ความกลวตอความตาย บางคนกไมมความกลวตอความตาย แลวจง

อธบาย ผทมความกลวตอความตาย คอจะมเหต สมมตวาคนหนง

ทมความหลงความเมาในโลกและในกาม การสนองอารมณ สนอง

กามารมณ ความเพลดเพลนในโลกทเราวากาม ทกอยางทเปนสง

ทน�าความสขในโลก สงของกด เงนทองกด หวงความเพลดเพลน

สนกสนานกด กถอวาเปนความหวงตอกามในโลก พระพทธเจาวา

ถาคนยงหวงสงเหลานอย ยงเพลดเพลนอย พอมโรคอะไรเกดขน

ทรายแรง กจะเกดความรสกหวนไหว และเสยดายวาสงทเคยเปน

เหตใหเกดความสขในโลกกจะตองถกพลดพรากจากสงเหลานน เลย

หวนไหวและกลว เลยมความกลวความตาย เพราะสงในโลก

อกคนหนงหรออกประเดนหนง คอ คนมความรกความหวง

ตอรางกาย โดยไมเคยพจารณาถงความตาย พอเกดโรคทอนตราย

ตอชวตกจะเกดความหวง เกดความกงวล เกดความกลว เพราะ

กลววาจะถกพลดพราก หรอตองแยกขาดจากรางกายทแสนจะรก

แสนจะหวง และกถอวาเปนเราเปนของเรา ในเมอเปนอยางนนก

จะมความกลว

อกอยางหนง ถาหากวามคนทเขามความประพฤตในสงทไม

ดไมงาม ไดท�ากรรมเอาไวทเปนบาปเปนอกศล เคยเบยดเบยนคนอน

เคยมการขดแยง เคยมการทบต มการทะเลาะกน เคยเบยดเบยน

ในแงตางๆ พอเกดความรสกวามโรคทเกดขนทอนตรายตอชวต ก

จะเกดความหวนไหว เพราะระลกถงวาถาหากวามกฎแหงกรรม

การกระท�าทเราท�าแลว เปนสงทนกปราชญไมสรรเสรญ เปนการ

กระท�าทมผลไมด การทไดเบยดเบยนกด การทไมใหความอบอน

210 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

เอออารเมตตาตอเพอนมนษยหรอสตวอนๆ เปนสงทนกปราชญไม

สรรเสรญ กเปนสงทนากลววาผลจะเปนอยางไร เลยเกดความกลว

ตาย กเปนอกประเดนหนง

ประเดนสดทายทพระพทธเจาพดถงคอ ถาหากวามใครท

ยงไมมนใจในธรรมะ ยงไมมความหายสงสย หายโลเลในธรรมะ

หรอในสงทถกตองทดงามทเปนสจธรรมเปนความจรง ในเมอเกด

โรคขนมาทอนตรายตอชวต กจะยงมความกงวลและความรสกกลว

ขนมา เพราะวารอยในจตของตวเองวา เรายงไมไดตกลงในตวเอง

วาความจรงคออะไร ธรรมะทถกตองคออะไร การปฏบตทควรจะ

ปฏบตอยางแนนอน ทจะใหทพงทมนคงคออะไร ในเมอเปนอยาง

นนกจะมความกลวอย คอเปนสาเหต ๔ ประการทน�าความกลวให

เกดขน ความกลวตาย

แตส�าหรบบคคลทมการสรางความเขาใจ รวาความตายกม

และเรากไมไดตงเปาหมายในโลกในชวตน เพอสนองอารมณของ

กามหรอความสะสมสงของในโลกน เรากถอนตวออกจากกระแส

ของความอยากในโลก กไมหวนไหว ถอวาเปนเรองธรรมดา

ส�าหรบผทไดท�าความดไว ไดท�าสงทประกอบดวยเมตตา

กรณา ไดมความเออเฟอเผอแผตอสรรพสตวทงหลาย กไมไดหวน

ไหว เพราะวาไมเคยไดเบยดเบยน ไมเคยไดสรางความเดอดรอนให

ใคร หรอสตวทงหลายเลย กไมมความหวนไหวตอความตาย การทได

อยอยางไมหวงตอรางกาย รวารางกายมนมขอบเขตอยางน มนกม

สวนประกอบทยงไงกตองแตกสลายในวนใดวนหนง เรากไมสามารถ

211การพจารณาความตาย

ทจะบงคบใหมนเปนไปตามความพอใจ ความปรารถนาของเรา เรา

กไมหวนไหว และกการทไดเขาใจในหลกธรรม มหลกในธรรมะ ม

ทพงในจตใจ เขาใจในความเปนจรง เขากไมหวนไหว เพราะไมม

อะไรนาหวนไหว กเปนหลกธรรมชาต เปนของธรรมดา

พระพทธเจาบอกวา บคคลเหลาน ๔ ประการอยางนไม

หวนไหว และไมกลวตาย เปนเรองทนาสนใจ เพราะวาคนในโลก

ทวๆ ไป กอยางทพราหมณเขาพด กมความกลวตายเหมอนกน

ไมใชเฉพาะสมยพทธกาล สมยไหน อยในสงคมไหนทไหนในโลก

คนกมกจะมความกลวตอความตาย แตวามนมวธการทจะมหลก

ซงจะท�าใหไมมความกลวตอความตายเลย กเปนสงทสมควรสราง

ขนมาในจตของตวเอง

ยกตวอย างของฆราวาสคนหน ง เป นลกศษย ของ

พระพทธเจาสมยพทธกาล เขาชอ จตตะ เปนฆราวาสทมคณธรรม

สงและพระพทธเจายกยองสรรเสรญ และจตตะกยงไดสอนคนอน

ในสงคมบาง กมบรวารของเขาดวย บางครงกยงไดมการแนะน�า

ตอพระกม เพราะวาเขากเชยวชาญในธรรมะ จตตะกแกแลว ม

โรคแทรกซอน ความตายกใกลเขามา คนอนในครอบครว เพอน

ฝงกเหนวาใกลจะตายแลว เขากอยเพอเปนก�าลงใจ เขากนอนอย

ทเตยง กเตรยมจะตายเหมอนกนละ มเทวดาทอยในบรเวณแถว

นนกเขาไปหาจตตะ แลวกพดกบจตตะ คอเขาเองกรสกวาจตตะ

ใกลจะตายแลว เขาบอกกบจตตะวาใหตงจตอธษฐานวา ตายแลว

จะไดเกดเปนมหาราชา หรอเปนผปกครองประเทศอยางมหาราชา

212 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

จตตะกเลยพดออกมา “เออ แมแตสงเหลานนเปนของไมแน

เปนของไมเทยง มแลวมนกจะตองพลดพรากจากสงเหลานนดวย”

เขากพดออกมา คอทงลกหลานทงเพอนๆ เหนเขาพดออกมาโดยไมม

สาเหต เพราะวาเขาไมเหนเทวดา เขากพดออกมา “เออ ท�าใหจต

ด ท�าใหจตมนคงนะ อยาเผลอในชวงสดทายน” เขาคดวาเขาก�าลง

จะละเมอ ก�าลงจะหมดสต ก�าลงจะเลอะเลอนอย จตตะเลยถาม

“เอ ท�าไมตกเตอนเราอยางนน”

“กเพราะพดวา สงเหลานนกไมแน สงเหลานนกไมเทยง

มแลวมนกหาย มนกตองพลดพรากจากสงเหลานน”

จตตะบอก “ไมไดพดกบพวกคณ พดกบพวกเทวดาทมา”

แลวอธบายวาเทวดามาชกชวนใหตงอธฐษาน วาตายแลว

จะเปนมหาราชาตอไป พวกลกหลานจงถามวา “เอ ท�าไมเขาพด

อยางนน”

“เพราะเขาเหนวาเราเปนผมคณธรรม มศลทงดงาม ถา

หากวาเรามบญมวาสนาพอทจะเปนพระราชาได ทจะเปนผน�าเปน

ผปกครอง หากวาเราไดสนจากภพน แลวไดเกดมาไดเปนพระราชา

เรากสามารถน�าความเยอกเยนเขามาสโลก จงเปนทปรารถนาของ

เทวดา แตเราเหนวาตามหลกของความเปนจรง ตามธรรมะ แมแต

จะเปนพระราชากยงเปนทกขอย เราจงบอกวาแมแตสงเหลานนเปน

ของไมแน เปนของไมเทยง เราตองพลดพรากจากสงเหลานนดวย”

ลกหลานฟงแลว โอ อศจรรย เลยไดถาม ขอใหชวยแนะน�า

วาเราควรจะท�าตวยงไง ทงส�าหรบชาตน ทงส�าหรบภพหนา เพอ

เราจะไมหวนไหวตอความตายเหมอนกบจตตะ

213การพจารณาความตาย

จตตะจงไดแนะน�าคอ เราควรทจะท�าใหมศรทธามนคงใน

พระพทธเจา ในพระตถาคต ใหมศรทธาทมนคงไมหวนไหว และ

กใหมศรทธามนคงไมหวนไหวตอพระธรรม ซงเปนธรรมะทแสดง

ดแลว เปนธรรมะทจรง กเปนไปตามทเราสวด เวลาเราสวดพทธคณ

ธรรมคณ สงฆคณ เปนสงทถอดออกมาจากสมยพทธกาล เวลา

กลาวสรรเสรญคณของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ และกบอก

วาควรจะท�าศรทธาใหมนคงไมหวนไหวในพระสงฆ แลวกควรจะม

จาคะ หรอจตยนดในการให มจตยนดในการแบงปน มอะไรทเปน

สมบตของตวเอง เรากมก�าลงพอทจะแบงปนใหผทมคณธรรมตอไป

กควรทจะท�า เพราะวาความสขและความสบาย ความไมหวนไหว

ตอโลกนกดโลกหนากตาม ตอความเปนอย ตอความตาย จะไดม

ในตวเอง เปนสงทสอนใหลกหลานแลว ลกหลานรบฟงดวยความ

ยนด จตตะจงไดจบชวตลงตรงนนดวยการสงสอนลกหลาน

กเปนตวอยางทดของผทไมหวนไหว และไมกลวตอความ

ตาย ซงมนกมไมเฉพาะในสมยพทธกาล สมยนกยงม คนทถาหากวา

เขามหลกทแทจรง กไมมความหวนไหวตอความตาย

อาตมานกถงโยมทเปนเจาภาพในการบวชอาตมาเอง คอ

เปนสามภรรยา เปนผเฒาทงสองคน เขากไมมลกของเขาเอง เวลา

ไดยนวาอาตมาจะบวช เขากขอเปนเจาภาพ อาตมากมสวนสมพนธ

กบเขา กจะไปเยยมเปนประจ�า ยงเวลาอาตมาบวชใหมๆ จะเขา

มากรงเทพฯเมอไหรกจะแวะไปเยยม อาตมาบวชกราวๆ สก ๕-๖

พรรษา ๖-๗ พรรษา ทงสองคนเขากอายมากแลว ฝายผหญงกม

โรคเกดขน ไมสบาย กถงความตาย กอยทบานตลอด กรตววายง

214 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ไงมนกจะจบลง กไมหวนไหว ไมกลว กยงไดใหก�าลงใจกบฝายสาม

ตลอด วายงไงเรากตองพลดพรากจากกน

แลวตอนเชาวนหนง เขากขอสามจดธป ๙ ดอก กจดธป

ไว เขากหนมา กก�าลงนอนอย นอนแลวกดทหงบชาพระ เขากลา

สามแลวกนอนอยตรงนน ไฟธปยงไมหมดเลย ไปแลว งดงามมาก

เลย ไมหวนไหวและไมมอะไรเลย สบาย นาสรรเสรญ เสยดายวา

สามเขาท�าไมได หลงจากภรรยาเสย เขากยงมความหวนไหวอยาง

มากทเดยว แตวาฝายภรรยาเกง

เลยผใดทมหลกในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ หลกใน

คณธรรม มนกไมนาหวนไหว แตกเปนสงทตองเตอนตวเอง คอถา

ไมคดไมพจารณาเลย มนกยากทจะมความมนใจและมนคง เลยเปน

สงทเราตองใหใจของเราระลกถง ส�านกถง ความตายมนม ไมใช

เปนของแปลกประหลาด ไมนาตกใจ

มครงหนงมโยมคนหนงไปหาหลวงพอชา เขามาก...ดหนาตา

เขาตาแดง หนาตาบวม รองไห พดไมออก เขามากราบหลวงพอ

น�าตานองหนา หลวงพอถามเปนอะไร เขาเรมพด “เปนเรองใหญ”

แลวกพดไมออก

หลวงพอบอก “เอา ท�าใจใหได ใหเยนใหสงบ ใหสบาย

เสยกอน” กพยายามอยอกครงสองครง พอพดก “เปนเรองใหญ”

มนตนตนใจแลวกพดไมออก สกพกใหญใจกไดสงบลง จงไดสามารถ

พดกบหลวงพอ หลวงพอถาม

215การพจารณาความตาย

“เปนอะไร”

“ภรรยาเสย”

หลวงพอจงบอก “เออ ท�าไมวาเปนเรองใหญ ไมเหนเปน

เรองใหญ เปนเรองเลก เรองธรรมดา”

ส�าหรบหลวงพอ เออ ไมเหนเปนเรองใหญ เรองนเรองเลก

เขาเองกคงจะ เอ พระแบบไหนหนอ แตวากไดท�าใหมการคดการ

มองอกดานหนง อกมมหนงนะ หลวงพอจงไดเทศนไดสงสอน ได

ใหขอคดในธรรมะตอไป

ส�าหรบพระอยางหลวงพอชา เอย ไมเหนเปนเรองใหญ

เปนเรองเลก คอนาจะเปนเปาหมายของเราทกคน ท�ายงไงความ

ตายจะไดเปนเรองเลก เพราะโดยมากเปนเรองใหญส�าหรบเราทก

คน มความกลว มความหวง มความกงวล กไมสามารถทจะกนได

สกคน แตมนไมยอมรบ คอมนเปนของธรรมดาทสด เปนของทเรา

ไมสามารถจะแกไขไดสกอยาง แตเปนของทเราไมยอมรบเลย ก

เปนเรองทแปลกนะ เปนปญหาอยในจดน

มนทานจากเมองจน มคนหนงทเปนเศรษฐ เขาเปนคน

ทมงคง มอ�านาจ มชอเสยง เขากอยากจะเสรมบารมของตวเอง

อยากจะรงเรองมากขน เขาไดยนชอเสยงของพระองคหนง ถาเปน

เมองไทยกเรยกวาเปนเกจอาจารยกวาได ขลง จดเดนของทานคอ

ทานจะเขยนกลอนหรอภาษต ตามธรรมเนยมหรอศลปะของจน จะ

เขยนเปนตวอกษรจนทมศลปะและมความหมาย เปนค�าคมทมความ

หมายดวย และกเขยนเปนศลปะทสวยงามดวย แลวคลายๆ วา

216 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

คนรบจากองคนกจะเปนอยางททานให ทานใหพรยงไงกจะไดเปน

เรยกวาทานศกดสทธ ทานขลง

เศรษฐคนนไดยนชอเสยงกอยากจะไปกราบ กราบแลวกได

เลาใหฟงวาเขามศรทธา ไดยนชอเสยง กอยากจะกราบเพอเปน

สรมงคลของชวต อยากจะใหชวตมความรงเรองมากขน มอะไรท

สมควร แลวกไดขอ

พระไดแตงกลอนตอหนาตรงนน และกไดเขยน แตชวงท

เขยนเขากไมเหน แตพอเสรจ ยนให เขารองกรดแลวกสลบเลย

พรรคพวกเพอนฝงกพยายามทจะใหเขาฟนสตขนมา เขาฟนขนมา

เขาทงโกรธ ทงโมโห ทงเสยใจ เขาวา

“เขยนเปนอปมงคล ท�าไมสาปแชงเราอยางนนละ”

เขากยกใหเพอนๆ ดทเขยนไว

“พอตาย ลกตาย หลานตาย”

โอโฮ มนเอาทงโคตรเลย มนเปนเรองทเขาเหนวานาเกลยด

ทสด นากลวทสด พระจงใหนงลง ใหมนสบายสกหนอยนะ ใจ

เยนๆ แลวกจงอธบาย

“น ทเขยนวา พอตาย ลกตาย หลานตาย ถาเราเปนพอ

แลวลกตายกอน จะรสกยงไง หรอเราเปนพอแลวหลานตายกอน

เรา เราจะรสกยงไง”

“เออ มนกตองมความทกข”

นแหละ ทเราเกดมา เรองในโลกมนไมมอะไรทแนนอน

และไมมอะไรทนาเอาเปนทพงสกอยาง แตถาหากวาเราอยอยาง

217การพจารณาความตาย

ดทสดในโลกน อยางนอยเวลาเราเขาโลกนใหออกไปเปนล�าดบๆ

คอ เรองทรพยสมบตในโลก สงของทเราไดสะสมไวเปนเงนเปน

ทอง เปนสงของ มนไมมความหมายเลย แตวาเรองชวตน ขอให

อยางนอยไดไปกนเปนขนเปนตอน ฟงอยางนนแลว “เออ ใชแลว

เปนอยางนนแหละ”

กเปนเรองทนาคด นาพจารณาเหมอนกน เราไมสามารถ

ทจะปองกนโดยวธใดเลย แตถามอะไรเกดขน เรากพอรบพอรวา

เออ ยงไงความตายกจะตองมาถงเราวนใดวนหนง และกไมมโอกาส

ทจะขอรองเลย เราเหนมนเปนของธรรมดา ขอใหเรามทพงกนใน

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ และในคณธรรม เปนสงทยงเรามา

ปฏบตกรรมฐาน ปฏบตภาวนา กยงเปนสงทเราท�าโดยตรง คอ

เราก�าลงจะสรางความรความเขาใจและทพงในตวเอง ขอใหเรา

ท�ากนตอไป

เวลาเราพจารณาถงความตาย

กเปนสงทเราพจารณาเพอใหเรามสงเวคะ

ความรบเรง มก�าลงใจทจะไดปฏบต

ทจะไดสรางความด

เพอไมใหประมาท

ถาหากวาไมมสงเวคะ

เรากปลอยไปตามความหลง

ตามกระแสของโลก

แตสงเวคะ

เปนความรสกในจตใจ

ทอยากจะไดรบเรงท�าสงทมสาระ

ท�าสงทมประโยชนอยางสงสด

ใหเกดขนในชวตของตน

219การละสกกายทฏฐ

มอยครงหนงทพระพทธเจาไดฟงการเสนอขอคดในธรรมะ

แลวทานไดแกไขความคดในธรรมะนน คอคนหนงเลาใหฟงวา

เสมอนถกแทงดวยมด หรอเสมอนศรษะก�าลงจะลกเปนไฟ ตอง

รบเรงปฏบตเพอละความอยาก หรอละความตองการตางๆ หรอ

ความอยากตางๆ หรอตณหาตางๆ

พระพทธเจาจงตอบในลกษณะปรบปรงความคด กเสมอน

ถกแทงดวยมด เสมอนศรษะก�าลงลกเปนไฟ หรอมไฟก�าลงเผา

การละสกกายทฏฐ

๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

220 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

อย ควรจะรบเรงเพอละสกกายทฏฐ คอเปนการปรบปรงความ

คด เพราะวาพระพทธเจาสนบสนนการละตณหากจรงอย ละความ

อยากตางๆ แตถาจะพดอยางสนๆ กะทดรด พระพทธเจาจะให

ความส�าคญทการละสกกายทฏฐ

สกกายทฏฐ เปนภาษาบาล ทจรงกยากในการแปลสกนด

แตวาตองอธบาย คอมนเปนความเหนทยดไวอยางใดอยางหนง เปน

อตตภาวะ หรอเปนตวตน ซงจะเอาอยางใดอยางหนงของขนธ ๕

เปนทยดไว เปนความรสกตอตวตน จะเปนรปคอรปรางกายกด

เปนเวทนา เปนสญญา เปนสงขาร เปนวญญาณ อยางใดอยาง

หนง เราจะยดไวเปนความรสกวาเราอยตรงน เราคออนน ความ

รสกตอความเปนตวฉนอยอยางน คออยในขนธ ๕

ขนธ ๕ กเปนประเดนหนงในสตปฏฐานสตรทพระพทธเจา

ใหเราพจารณาเขาใจ ขนธ ๕ นน รปกหมายถงรางกาย สงทเปน

รางกายทงหมด ทประกอบดวยธาต ๔ คอเปนรป

เวทนาเปนความรสก รสกสข รสกทกข และกรสกทเปน

กลางๆ ไมทกขไมสข เปนความสามารถในจตใจ คอรป เวลาแบงเปน

ขนธ ๕ รปกเปนสวนทเปนรางกาย เปนรปธรรม อก ๔ ประการก

เปนเรองดานจตใจ เวทนา ความรสก สญญา ความส�าคญมนหมาย

ความจ�า คออาศยความจ�า อาศยสญญาความส�าคญมนหมาย เวลา

จะเหน หรอไดยน หรอไดสมผสอยางใดอยางหนง เรากรวาหรอ

นกอย วาอนนกคออนน กเปนการส�าคญมนหมาย เชน เราเหน

คนสกคนหนง คอ สญญามนเปนสงทบอกเราอยางรวดเรว อนนน

221การละสกกายทฏฐ

คอคน เราสะสมความรและความจ�า เออ อนนนคอคน อนนนคอ

คนทเรารจก เปนคนทเราชอบหรอไมชอบ มนเปนสญญา ความจ�า

ความส�าคญมนหมาย สญญามความส�าคญในการท�างานมาก เพราะ

ถาหากวาเราไมมสญญา คอเราไมสามารถทจะจ�าอะไรได และกไม

สามารถทจะเกบขอมลเพอจะไดเกยวของกบโลก อยางเชนบางครง

มบางคนมความขดของทางสมองกม เชนไมสามารถทจะเกบความ

จ�าเอาไว ผเฒาบางคนกเปน หรอไมตองเฒากได บางทมอบตเหต

หรอมอะไรเกดขน เขากไมสามารถจะจ�าอะไรไดเลย บางทบางคน

เขาก...อาตมาเคยอานโรค บางคนทขดของทางสมอง ไมใชวาเขา...

โดยปญญา หรอโดยความคด หรอโดยความฉลาด แตเวลาจะพด

คยกน มนรเรองทกประการ และกมเหตมผล สามารถทจะอธบาย

ได แตวาถากลบไปคยกนอกสกนาทหนง อกสกชวโมงหนง หายไป

หมดแลว ไมเหลอ มนตองพดคยกนใหม สญญามนเปนสมรรถภาพ

อยางหนงในจตใจของเรา ทสามารถจะเกบสะสมความจ�า และความ

จ�านนมความหมายดวย

ถาเรามแตความจ�า และไมมการแบงออกวาอนไหนส�าคญ

อนไหนมความหมาย โอย ยงมากเลย ถาเราแยกไมออก อนไหนม

ความส�าคญ อนไหนมความหมาย มแตจ�าเอาหมดเลย อนนนไมใช

วาจะชวยเรานะ มนจะทบถม มนมากจนเกนไป เลยสญญามนเปน

สวนทใหมความหมาย ใหมความส�าคญ เปนการท�างานของจตใจ

ทส�าคญมาก

สงขาร คอการคดการปรงแตง ยงโดยเฉพาะทเราคดโดย

อาศยเจตนา เรามเจตจ�านง เราจะท�าด จะคดด จะพดด กอาศย

222 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

สงขารคดไวกอน หรอไดด�ารไวในใจไวกอน แลวกความฉลาด ความ

สามารถทจะคดวเคราะห กเปนตวสงขาร อยางสตเปนสงขาร เพราะ

วาเรามเจตจ�านงทจะยกขนมาใหอยในจตใจของเรา ไมใชเฉพาะการ

คดนก การใชจตใจ แมแตการตงสตไวกเปนสงขาร การคดนกเพอ

เกดเมตตา เกดกรณา เกดมทตา เกดอเบกขา กเปนสงขาร การ

คดนกเพอเกดปญญากเปนสงขาร

แตตรงกนขาม การใชความฉลาดเพอคดเพอโกง เพอเอา

เปรยบกเปนสงขารเหมอนกน เปนสงขารทเปนอกศล มนใชในทาง

ทมนเปนบาป เปนสงทเกดโทษ หรอการคดท�าลาย คดเบยดเบยน

มนกเปนสงขารเหมอนกน มนไดอาศยการคดดวยการด�ารไวในใจ

ทเปนอกศล

วญญาณ คอการรบร รบรทางอายตนะ รบรรป เสยง กลน

รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ เปนการท�างานของจตใจหรอสมรรถภาพ

ของจตทสามารถทจะรบร เหมอนกบเปนพนฐานของจตทคอยมการ

รบร แลวกคอยมความรสก มการจ�า มความคดนก มนเปนตวพน

ฐานของจต

เวลาพระพทธเจาจ�าแนกกายกบใจ ทานกจะจ�าแนกใน

ลกษณะน เพอความสะดวกในการแยกออกโดยหนาท และเพอ

พจารณา แตเวลาทานไดอธบายในลกษณะท...เชนเราเกดความ

ยดไวตอตวตน ไดเกดความหลงตอความรสกตอตวตน ความรสก

ทเปนเรา เปนของเรา เปนของของเรา มนกเกดความรสกในสง

223การละสกกายทฏฐ

เหลาน มนไมมอะไรนอกจากนน คอจะเปนรปภายในรปภายนอก

จะเปนเวทนาภายในเวทนาภายนอก แตมนเกดความรสกวาอนน

คอเรา นกของเรา นของของเรา ยงโดยเฉพาะทเปนกายกบใจของ

เรา อนนเรยกวาสกกายทฏฐ ความรสกตอตวตน

บางครงพระพทธเจาไดอธบายอยางละเอยดมากขน ทความ

ยดไวโดยการหลง คอไดคดวา เชนรป คอรปรางกายเปนตวตน หรอ

เปนอตตะ คออตตาตวตน มรปคอเปนเจาของของรป หรอรปมอย

ในอตตาตวตน หรออตตาตวตนมอยในรป กเปนความหลากหลาย

ของความรสก ซงกเปนสวนทในแงหนงบางทฟงตอนแรกกงง เอ

ท�าไม แตวาเปนความละเอยดทพระพทธเจาไดวเคราะหและสงเกต

ด ความรสกตอตวตนมนละเอยดและซบซอน และมนกเกงในการ

ยดไว และกไมไดเฉพาะรป คอ เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

ทงหมด คอจะนกวาสงเหลานเปนตวตน หรอตวตนมสงเหลานน

เปนเจาของของสงเหลานน ตวตนมอยในขนธ ๕ อยางใดอยาง

หนง หรอขนธ ๕ มอยในตวตน

ซงถาเราคอยๆ รบมาพจารณา และคอยสงเกต กจะเหน

ความทเราเกดความรสกตอตวตน คอเปนปญหาทเปนแกนกลาง

ของการเปนมนษยในการสรางความทกข

กลบมาทสภาษตทไดเรมตน เหมอนจะเปนธรรมะทส�าคญ

วา ตองรบเรงเหมอนกบถกมดแทง ตองรบเรงเหมอนกบไฟไหม

ก�าลงเผาหวเรา เราจะตองรบก�าจดตณหาตางๆ แตพระพทธเจา

224 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

กลบพดวา เราตองรบเรงทจะละสกกายทฏฐ ความยดไวตอตวตน

ในลกษณะใดลกษณะหนงทมนคอนขางหลากหลาย

เราตองจบประเดนวาความรสกตอตวตน ก�าลงจะเกดขน

อยางไร มนก�าลงจะหลอกลวงเราอยางไร ตราบใดทเรายงไมจบ

จดน ความรสกตอตวตน เรองตณหา สบาย มนจะออกมาสราง

ความอยาก ความปรารถนา ความยดถอ ความตองการตางๆ ท

ไมมสนสด

เราตองจบประเดนของความรสกตอตวตน หรอวธใดทจะ

ชวยบรรเทาความรสกตอตวตน เราจะไมถกหลอกอก เพราะวา

ปญหาคอเราถกหลอก เราก�าลงถกตมอยตลอด มนซอ มนโง มน

เลยถกตมอยตลอด

เหมอนอยางแมของอาตมาเพงมาเมองไทย และกมฝรงอก

คนหนงทเดนทางกบแม บางครงจะไปซอของจะตองมคนไทยไป

ดวย มนจะไปตอราคา เพราะฝรงมนซอ มนถกตมอยเรอย

แตอนนลกษณะของการเปนมนษย เราก�าลงถกตมอย เรา

ก�าลงสรางความทกข เพราะเราไมเขาใจในการสรางตวตนภายในตว

เอง เราคดวาเปนเรองจรงจง คดวาเปนเรองแกนแทจรงๆ ความ

รสกของเรา ความรสกตวตนของเรา

225การละสกกายทฏฐ

พระพทธเจาบอกวาอยางนเปนตนเหตของการสรางความ

ทกข และวธทจะชวยบรรเทาและดบทกขในทสด คอเรากจะตอง

เปนผแกไขความหลงอยตรงน ในการแกไขความยดไวซงสกกายทฏฐ

เราจะคลคลายออกจากความยดมนถอมนตอขนธ ๕ คอ

เราจะตองคอยศกษาดวาขนธ ๕ อยางหนงกคอท�างานอะไร เปน

อะไร มลกษณะอยางไร เรากเพยงแตเหนวาเปนขนธ ๕ เปนสวน

หนงของขนธ ๕ กเพยงพอ แทนทจะสมมตตอไปวามนเปนเราหรอ

เปนของของเรา กเพยงแตเหน เออ อนนสกแตวาเปนรป เปน

เวทนา เปนสญญา เปนสงขาร เปนวญญาณ เปนสงทเกดขน มน

ตงอยแลวกดบไป ถาเหนแคนมนชวยตดความรสกตอตวตน หรอ

เราคอยสงเกตดวา เอ มนตอเตมใหเปนตวตนไดอยางไร

พระพทธเจาใหเราสงเกตพจารณาดเหนความไมเทยง ไม

เปนแกนแทของขนธ ๕ เหลาน เชนรป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ ถาจะเปนตวตนทนายดไว คอนาจะเปนสงทเทยงแทถาวร

นาจะเปนสงทเราจะไมพลดพรากจากมน และจะไมเปลยนแปลงตอ

หนาเรา แตไมมอะไรสกอยางทเปนไปไดอยางนน เลยมนไมสมควร

จะยดไวเปนตวตน

พระพทธเจาใหเราเหน อยางวนหนงทานพาพระไปทใกลๆ

แมน�าคงคา มนมฟองทก�าลงลอยตามน�า ทานกยกขนมา เหนมย

226 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ทลอยน�าอยตรงนน มนเปนฟอง อนนนกเหมอนกบรปรางกายของ

เรา ถาเราสงเกตดวยด มนไมมอะไรท...คอเรารวามนเปนของทม

สาระอย มนเปนชนเปนอน แตวาพอเรามาสงเกตจรงๆ มนเปนฟอง

มนไมมอะไรทเปนแกนเลย รางกายของเรากเชนเดยวกน อยางท

อาตมาอธบายเมอวาน แคแยกสวนน�าออกกหมดไปตงเกอบ ๗๐

เปอรเซนตของรางกายแลว ทเราคดวามนเปนของเทยงแท ถาเอา

น�าออกแลวเราเหลออะไร กอนสกขนาดน ไมมากนก คอยแยก

ออกอก รปลกษณะของเรามนกหมดไปอยางรวดเรว เราพจารณา

เหมอนกบเปนฟอง

เวทนา พระพทธเจาเทยบเหมอนกบเวลาน�าตกหนกๆ ทม

เมดใหญๆ มนโดนน�า แลวมนจะม...จะวาฟองกไมใช คอมนเปน

ลกกลมๆ แคน มนขนมาแลวมนกคอยๆ เปลยน หรออาตมานกถง

สมยเราเดกๆ เราเอาสบใสน�าแลวกมวงกลมมาใสแลวกเปา มน

จะมลกกลมๆ ออกไป อนนแหละเวทนามนใกลกบลกกลมๆ อน

นแหละ กอยไปสกพกหนงกปอบละ ปอบ ปอบ มนอยไมนานละ

เวทนากเชนเดยวกน มความรสก มนคอยเกดแลวดบ เกดแลวก

ดบ มนไมมอะไรทเปนแกนจรงๆ

สญญา กมการเปรยบเทยบเหมอนกบพยบแดด ทเหนอา

กาศรอนๆ ฟาแจง เราเหนไกลๆ นกวาเปนน�าอยตรงนน เราเหน

เปนภาพอยตรงนน แตมนเปนพยบแดดเฉยๆ เวลาเราเขาใกลมน

กหาย หรอไมหายมนกถอยออกไปอก มนไมมสาระทเราสามารถ

จะสมผสได สญญากเชนเดยวกน สงทเราคดวาแนนอนจรงจง เปน

อยางทเรารสกหรอเราจ�าได แตมนกคอยเปลยน ไมมสาระ

227การละสกกายทฏฐ

สงขาร พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนกบตนกลวย ตน

กลวยในลกษณะท...คอถาคนตองการไมทเปนแกนกเขาไปในปา ก

เหน กยงกลวยปา มนใหญ แตวามนกมลกษณะของตนกลวยทวๆ

ไป พอตดลงไป เราจะเอาแกนมาใช มนปอกออกๆๆๆ ไมมอะไร

เหลอเลย ไมมแกนอะไรเลยอยในนน

ความคดของเรากใกลเคยงกน พอเราแกะออกไปๆๆๆ คอม

แตความคด ไมมความเปนตวตนอยในนนเลย มนเปนชนๆๆๆ แต

ไมมความเปนตวตนในนน

วญญาณ พระพทธเจาเปรยบเทยบเหมอนกบมายากล คอ

คนทเลนมายากล สามารถทจะหลอกคนได คอเราเหนวาเขาท�า

อะไรปรากฏ ท�าอะไรหาย คนทเขาท�าเกงๆ เหมอนของจรงมน

ปรากฏ เหมอนของจรงมนหาย แตทจรงมนกสกแตวามนเปนการ

เลนกล เขามวธการ

วญญาณกเชนเดยวกน นกวามมนกม นกวาไมมกไมม มน

กเปนเรองวญญาณท�างานอย ซงถาหากวาเราไมทน เราไมมสต

เพยงพอ เราไมมปญญาเพยงพอ เราคดวาเปนเรองจรงจง ยงเรา

ถอวาเปนเราอก เราเปนตวเปนตนของเรา

รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ลวนแตเปนของทไม

สมควร และไมสามารถทจะยดไวเปนตวตนของเรา คอสมมตได แต

มนกจะผดจากความเปนจรง จะเปนสงทเราเองตงความหวง หรอ

ตงความส�าคญในสงทไมเปนสาระ

228 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ในเวลาเราเกดความรสกตอตวตน เกดความรสกตอเรา เรา

เปนอยางน เราเปนอยางนน เรามความรสกกวาเราด รสกวาเรา

ไมด รสกวาเรามความเกง รสกวาเรามความไมเกง คอความรสก

ตอความเปนตวตน มนวนเวยนอยกบขนธ ๕ ทงนน เหมอนกบ

วาเราปกหลกอะไรไว เชนอยางน ปกหลกไว และมสนข เรากเอา

เชอกผกไว มนจะหมนเวยน จะเดนกเดนรอบเสาน จะนอนกนอน

ทเสาตรงนแหละ ทใดทหนง จะยนจะนงกรอบเสานแหละ มนถก

มดไวทเสา

กเชนเดยวกน คนจะเกดความรสกตอตวตน มนจะยน จะ

เดน จะนง จะนอน จะมความรสกตอตวตน มนมความรสกอยท

ขนธ ๕ ไมใชทอน กจ�าเปนทจะศกษาด ไมมอะไรอยางอนทสราง

ความรสกตอตวตน นอกจากขนธ ๕ น

ทเรามความรสกตอตวตน อยางหนงกดวยความเคยชน ก

สวนหนง อกสวนหนงกเหมอนกบเรากอยากม คลายๆ กบเปนความ

อยากทเหมอนกบเปนใตส�านก กอยากมอะไรทเรารสกวาเปนแกน

แทของเรา แตวาตราบใดทเรายดไว รป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ เราก�าลงจะสรางความรสกตอตวตนและสรางความหวง

ในความเปนตวตน ในสงทไมสามารถจะใหเปนทพงได

เหมอนเราก�าลงอยในล�าธารทน�าก�าลงพดอยางเรว น�ามน

เชยว เราก�าลงจะถกพดไป เรากไปจบปลายไม กงไมนอยๆ เรา

ไปจบหญา เพยงแตไดสกหนอยหนง แลวกถกพดไปอก มนไม

229การละสกกายทฏฐ

สามารถเปนทพงของเราได ไมเปนสงทจะพาเราใหเขาส ความ

ปลอดภยไดเลย

มนเปนสวนทเราตองคอยสงเกตตามความเปนจรง สงเหลา

นมนเปนทพงกบเราไมไดเพราะอะไร เพราะมนเปนของไมเทยง รป

กเปนของไมเทยง มนเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เวทนากเปนของ

ไมเทยง มนเปลยนแปลงตลอดเวลา สญญาเปนของไมเทยง มน

กมการเปลยนแปลงตลอดเวลา สงขารกบวญญาณกเชนเดยวกน

มนกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา สงทเปลยนแปลงตลอดเวลา

พระพทธเจาทานถามวา สงทเปลยนแปลงและไมแนนอน เปนสง

ทน�าความสขหรอความทกขเกดขนกบเรา มนเปนทกข มนไมใชเปน

สงทสขสบาย แลวสงทไมเทยง แปรปรวน เปลยนแปลง และเปน

ทกข สมควรทจะยดไวเปนตวตนมย ไมใช ไมเปน แตอยางวาเรา

ไมทนไดนก ไมทนไดคด ไมไดมการพจารณาในลกษณะนน จงเปน

เหตทพระพทธเจาใหเราตงประเดนในการพจารณาเหนและเขาใจ

มอยครงหนงทพระสารบตรกบพระมหาโกฏฐตะ ทานก�าลง

นงสนทนาธรรม แลวพระมหาโกฏฐตะทานถามพระสารบตรวา สง

ส�าหรบผทรงศลปรารถนาความเจรญในธรรมะ ควรพจารณาอะไร

ควรจะตงขอสงเกตอยตรงไหน พระสารบตรจงบอกวา ผทรงศล

หวงความเจรญและความมนคงในธรรมะ ควรจะพจารณาใหเหน

รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณเปนของไมเทยง เปนของท

เปนทกขอย เปนของทมความบกพรองอย เปนสงทไมสมควรยดไว

ถาหากวาไดพจารณาอยางนนและปฏบตตามการพจารณาอยางนน

230 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

คอสมควรทจะตงความหวงวาจะไดเขาสกระแสของธรรม คอจะเปน

พระโสดาบน จะไดเปนผเขาถงกระแสของธรรมะดวยการหลดพน

พระมหาโกฏฐตะจงถาม ผทเปนโสดาบนควรจะใชหลกอะไร

ในการพจารณาหรอปฏบต พระสารบตรจงตอบ พระโสดาบน ผท

เขาถงกระแสของธรรมะแลว ควรจะยกขนธ ๕ ขนมาพจารณาวา

เปนของไมเทยง เหนวาเปนของไมแนนอน เหนวาเปนของทกข เหน

วาเปนของบกพรอง เหนวาเปนของไมสมควรทจะตงความรสกตอ

ตวตนเลย คอเหมอนกนเปยบ แลวทานกลงทายวาถาพระโสดาบน

ท�าอยางน กสมควรทจะตงความหวงวาจะไดเขาสบรรลเปนพระ

สกทาคาม คอเปนพระอรยะบคคลสงขนไป

พระมหาโกฏฐตะถาม แลวพระสกทาคามควรจะพจารณยง

ไง ปฏบตยงไง พระสารบตรกไลไปอก เหมอนกน คอใหพจารณา

ในขนธ ๕ กอยางทไดเลาใหฟง ถาปฏบตอยางนนสมควรทจะตง

ความหวงวาจะไดเปนพระอนาคาม แลวกเชนเดยวกน พระอนาคาม

จะพจารณายงไง กเหมอนกน ถาท�าอยางนนกจะไดเปนสงทน�าเขา

สการเปนพระอรหนต

พระมหาโกฏฐตะจงถาม แลวพระอรหนตสมควรทจะ

พจารณาในเรองไหนบาง พระสารบตรกวาพระอรหนตกควรจะ

พจารณาในขนธ ๕ นแหละ โดยเปนของไมเทยง เปนของไมแนนอน

เปนของทมความทกขอย เปนของทไมควรยดไวเปนตวตน แตทาน

ลงทายวา ไมใชเพราะทานมงานทจะตองท�าตอไป แตเพอความสข

ในปจจบนและความยนดในธรรม

231การละสกกายทฏฐ

เราเปนปถชนธรรมดา เราเปนผมศล ปรารถนาการเจรญ

กาวหนาในการปฏบต เรากเอาขนธ ๕ นแหละเปนทพจารณา ถง

จะบรรลเขาสการเปนอรยบคคลแบบไหน คอไมตองหนกใจวาเรา

ไมมอะไรคดหรอพจารณาตอไป มนมหลกเดมแหละ แตเราท�าให

มนละเอยดขน คอยเหนชดเจนยงขน เราจะไดคอยแกะออกๆ จาก

การยดไวหรอความหลง

คอมนเปนแกนกลางของปญหาทเราตดไวในวฏสงสาร ตด

ไวในกองทกข เรากพจารณาในขนธ ๕ การพจารณาในขนธ ๕ ถา

เราสามารถทจะเหนชดเจนยงขน คอจะเปนสงทพาเราเขาสความ

ปลอดภย มทพงทแทจรง ไมหลงในสงทพาใหเราเกดความทกข

พระพทธเจาไดสอน เราตองพยายามทจะหาทพงทแทจรง

ตราบใดทเรายงไมไดแกสกกายทฏฐ เราอยในสภาพทยงไวใจไมได

สกกายทฏฐ ในหมวดธรรมะทเปนกเลสทจะตองแก ทจะ

พาเราเขาสการเปนพระอรยบคคล สกกายทฏฐเปนเบองตน ทตอง

แก เชน พระโสดาบนคอจะแกกเลส ๓ ประการ หรอ สงโยชน

๓ ประการ คอ สกกายทฏฐ วจกจฉา สลพพตปรามาส

สกกายทฏฐ กอยางทเลาใหฟง เรองการยดไวซงขนธ ๕

วจกจฉา คอการโลเลสงสย โลเลสงสยในพระพทธ พระธรรม พระ

สงฆ สลพพตปรามาส คอลบคล�าดวยศลและความประพฤตการ

ปฏบต ซงจะแกวจกจฉา หรอจะละวจกจฉา กบสลพพตปรามาส

มนตองแกทสกกายทฏฐกอน ถาหากวาเรายงไมไดตปญหานให

232 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตก เรากจะยงสงสยอย ยงไมมนใจ ยงลบคล�าในความประพฤต

การปฏบตอย ตวสกกายทฏฐเปนสงทตองละไปกอน มนเปนประต

เขาสความบรสทธ

การแกตรงนคอ ถาเราไดเขาส กระแสของธรรมะเปน

โสดาบน พระพทธเจากวาเปนภาวะทปลอดภย คอโสดาบนกยง

มการเกดอก แตวาไมเกดในทต�าแนนอน ไมเกดในนรก ไมเกดใน

สตวเดรจฉาน ไมเกดเปนผ เปนเปรต ไมออกหาง คอเรยกวาเปน

ความประเสรฐ เปนสงทนาปรารถนาทสด

พระพทธเจาไดเปรยบเทยบ เชนถาหากวาเรามไมทอนหนง

เราโยนขนไป มนจะลงมา มนไมตายตวเวลาลง มนจะชนหว มน

จะชนหาง หรอมนจะลงตรงกลาง มนแลวแต คอสตวทตายแลว

เวลาเกดมนกอยางนน มนไมตายตววาจะเกดตรงไหน จะเกดสง

เกดต�า เกดเปนมนษยอกหรอเปลา มนรบรองอยางรอยเปอรเซนต

ไมได แตวาถาเราเขาสภาวะของการเปนพระโสดาบน อนนพอจะ

รบรองได เรยกวาไมลงทต�า ยงไงกจะอยในสภาพในภพหนาทตอง

ไดอยกบผทรงศลทรงธรรม เปนความปลอดภยทประมาณคาไมได

เลย เปนเรองทนาปรารถนาทสด

พระพทธเจาไดเปรยบเทยบ เหมอนเชนทานยกดนขนมาท

ปลายนวของทาน วาอนไหนจะมากกวากน ดนทอยทปลายนว หรอ

ดนทในภเขาเวปลละทอยใกลๆ เมองราชคฤห โอ ดนทอยทภเขา

เวปลละมากมายเหลอเกน ดนทอยทปลายนวนอยนก พระพทธเจา

พดวาเชนเดยวกน ผเปนโสดาบนกบผทยงเปนปถชนอย ทกขทยง

233การละสกกายทฏฐ

เหลอส�าหรบพระโสดาบนเทยบเหมอนกบดนทอยปลายนว ทกข

ทยงเหลอส�าหรบปถชนธรรมดาเหมอนกบภเขาเวปลละ ยงเหลอ

เยอะมากทเดยว

อยางวาเปนสงทเทยบกนไมตด ใครจะเอาทกขขนาดดน

หนอยหนง หรอเอาทกขขนาดภเขา ถามทางเลอกแลวไมมใครเอา

ทกขอยางภเขาละ เรารสกทบถมเหมอนภเขามนทบหวมานานแลว

ถามโอกาสออกใหได โอย เลอกใหออกซะ

การประพฤตการปฏบตมนมผล แตวาทจะมผลนน จะตองม

ความเหนหรอทรรศนะทถกตอง วธทจะท�าทรรศนะใหถกตอง ท�าให

มความเหนความเขาใจทถกตอง กตองมหลกการพจารณาในการเอา

ขนธ ๕ พจารณา และตงเปาไววาจะไดเหนวาขนธ ๕ น ไมเปน

แกนเปนสาร เปนสงทไมสมควรยดไว ไมหลง ไมใหความส�าคญ

ตอความเปนตวตนในสงเหลานเลย หากวาเราท�าอยางนนได เรา

กตงความหวงตอการดบทกขได

วนนอาตมากใหขอคดในธรรมะพอสมควรแกเวลา ตอจาก

นไปขอใหเราทกคนตงใจภาวนา ตงใจปฏบต แตปฏบตใหมหลกนะ

แกะใหมนถก เจาะใหมนลก ใหมนพนใหได

ผทรงศล หวงความเจรญ

และความมนคงในธรรมะ

ควรจะพจารณาใหเหน

รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

เปนของไมเทยง

เปนของทเปนทกขอย

เปนของทมความบกพรองอย

เปนสงทไมสมควรยดไว

235ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : กราบเรยนพระอาจารยทเคารพอยางสง วนนวนศกรท ๒๒

ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๔๙ เปนวนท ๖ ของการปฏบต ขณะน

มค�าถามเขามาในเรองการปฏบตและอนๆ ซงจะจดสรรและกราบ

เรยนพระอาจารยเพอตอบปญหา

อยากเรยนถามพระอาจารยวาการพจารณาอาหารวาเปน

สงปฏกลนนคออยางไร เพราะผปฏบตไดทดลองเองแลวยงมองไม

เหนวาเปนสงปฏกล

พระอาจารย : คอปฏกล ถาแปลโดยตรงกคงจะหมายความวานา

เกลยด ซงเปนกรรมฐานอยางหนง ยงโดยเฉพาะเกยวกบอาหาร

เราเหนความนาเกลยด เพราะโดยปกตคนสวนใหญ เรยกวาโลกทง

โลก ไมคอยเหนความนาเกลยดของอาหารเทาไหรหรอก เราคดด

สงคมไหนละจะรวมกน มาคยกน มาใหเวลาเพลดเพลนกน กมก

จะมการกนอยตรงนนแหละ ใชไหม ไมคอยเหนวาเปนของปฏกล

เลย ในการพจารณาเหนความนาเกลยด ทจรงกไมยากทจะเหน

ความปฏกล ทงเอาไวสกพกหนงมนกเรมเนาเรมเหมนแลว มนก

นาเกลยด หรอแคมารวมกน มาคลกกนเขา มนกนาเกลยดแลว

คนสวนใหญกไมชอบ ยงเหนพระฉนในบาตร บางคนกสยดสยอง

หวาดเสยวเลย โอ นาเกลยดมาก เขาทนไมได

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

236 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ยกตวอยางอาตมาเอง สมยเปนฆราวาส พถพถนมากเรอง

อาหาร ท�าใหแมของเราเปนทกข และร�าคาญมากไมนอย ครงแรก

ทโยมพอโยมแมมาเมองไทย เหนเราในฐานะทเปนพระ เราไปรบ

ทกรงเทพฯ กออกไปบณฑบาต กลบมากฉน อาหารบณฑบาตกม

ญาตโยมกน�าอาหารมาถวายกตามธรรมดา ตอนนนอาตมาบวชราว

๘ พรรษา คอเปนพระมานานพอสมควรแลว กตามธรรมดาของ

เรา ถงเวลาทจะฉนกเอารวมไวในบาตร ตอนนนแมกไมเหนวาอะไร

พอใหพรเสรจ คนอนญาตโยมกลกกนไปทานอาหารกนเอง ปลอย

ใหพระฉนตามสบาย แมกอดไมไดตองมาดภายในบาตร จรงหรอ

เปลา มนกคลกกน เพราะวาปกตอาตมาแตกอน เปนฆราวาส แม

จะมาเขาใกลกน ไมเอาแลว ตองแยกกนทกอยาง ตองระมดระวง

เชนจะเปนน�าราดอะไร เชนเอาเกรวมาใสมนฝรง ตองท�าใหมนมท

เสยกอนจงจะใส ไมอยากใหมนไหลไปไหน แมเหนแลวกอศจรรย

เออ สามารถทจะเปลยนได แหม มนไมเบานะ

โดยปกตคนเหนวานาเกลยด แคคลกกน อาหารมนกดๆ

อย แลวมนจะคลกกนในทองอยแลวละ มนจะคลกกนขางนอกเสย

กอนสกหนอยหนงจะเปนอะไรละ คอเราเหนความนาเกลยด และ

แมแตพอมาถงรางกาย แคเขาไปในปากของใคร คายออกมา มน

ไมมใครแตะหรอก มนนาเกลยด เรยกวาเปนธรรมชาตของมนษย

คอเหนวามนนาเกลยด แตทจรงกไมไดเปลยนแปลงอะไรมากนก

เลยเปนสวนทเปนกรรมฐาน แตมนเปนเรองทบางครงมน

กกลายเปนการปะปนกนระหวาง...เชน อสภกรรมฐานทพจารณา

รางกาย ซงพระพทธเจาใหเราเหน ยงโดยเฉพาะในสตปฏฐาน

พระพทธเจาไมไดสอนวาเปนปฏกล แตวาในสงทวานาเกลยด

เพราะวาในการเปรยบเทยบททานใหไว มนกคอนขางจะชดเจน

237ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เพราะวาเปรยบเทยบกบถงทมขาวตางๆ มขาวสาล มขาวเจา ม

ขาวเหนยว มถวเขยว ถวเหลอง มนไมใชวาเปนเรองทนาเกลยด

มนเปนเรองทเปนกลางๆ เราเหน เออ มนสกแตวาผม ขน เลบ

ฟน หนง สดสวนตางๆ ของรางกาย คอท�าใหใจเปนกลาง

คอในบางสตรทานกมทพดถงความปฏกลหรอนาเกลยดของ

รางกาย แตมกจะระบชด เชน ในสวนตางๆ แตวาในสตปฏฐานเปน

อสภกรรมฐาน คอเหนวาไมงาม ไมใชเหนวานาเกลยด คอมนเปน

คนละอยางกน แตบางประเดนเรากพอจะยกขนมา เพราะวาอยาง

ในบทพจารณาธาตทเราสวดวนกอน กไดพดถงความเปนปฏกลหรอ

ความนาเกลยด แตวาพดถงปจจย ๔ ของพระ คอ จวร บณฑบาต

เสนาสนะ ยารกษาโรค แตส�าหรบฆราวาสกเชนเดยวกน เสอผา

อาหาร ทอาศย ยารกษาโรค

เพราะวาพอเรามของใหม มนกสะอาดสะอาน พอเราใสใน

รางกาย พอมนถกรางกายของเรา มนกไมนาน เชน วนเดยวเรา

ใสเสอออกไปเดนในกรงเทพฯ กลบมาใหคนอนใสแทนเรา เขาไม

อยากใสหรอก ใชมย มนถกรางกายของเรา เขากไมเตมใจทจะใส

ของเราอก คอเปนของปฏกล คอมนนาเกลยด มนไมนาใชแลว

คอทกอยางกเปนอยางนน บางทมนกเปนของใชของใหมๆ

กจรงอย แตพอเราใชไป ถกรางกายของเรา มนกลายเปนของท

มนเรมปฏกลแลว เรมทจะมความสกปรก เรมไมนาใช เรมนา

เกลยดแลว

ผฟง : ตงแตนงสมาธ ลมหายใจเบามาก จะจบลมเฉพาะแคปลาย

จมกไดหรอไม และขณะดลมทปลายจมกเกดมความคดหรอความ

238 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

รสกขนมา กไปก�าหนดความคดนนหรอความรสกนน แลวกลบมา

ดลมตอ อยางนถกตองหรอไม

พระอาจารย : ใช คอเวลาเราจตเรมสงบ ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออกกมกจะมความเบา มนเรมเบาขน เรากควรทจะจบทใดทหนง

ไมใชวาดเขาดออก เพราะวาเราตองการทจะก�าหนดตรงทจะชวย

ให...คอสงทเราก�าหนดละเอยด จตของเราทก�าหนดกละเอยด เรา

กอยากใหมนพอดกน เชนถาเราก�าหนดทปลายจมก กจะมความ

ละเอยดตรงนน เพราะจะมความรสกสมผสทคอนขางละเอยด และ

จะมความเยนความอนสกนดหนอยตอนเวลาลมเขาลมออก ความ

รสกกจะละเอยด แลวกสตทเราตองใชเพอสงเกตใหด กจ�าเปนตอง

ละเอยดเชนเดยวกน

เวลามการคดนกเกดขน กสามารถทจะรบความคดนน คอ

สงเกตการคดนน ถาเราใชการสงเกต เรากตองดดวยความสงบ

ความสงบตองเปนพนฐาน พอเราเกดความคดขนมาในจตใจ เรา

กใชความสงบพจารณา ทเราพจารณา ไมใชวาจะตองไปคดวเคราะห

อะไรมากมาย เพราะวาจตสงบและเราไมอยากจะกระทบกระเทอน

ตอความสงบอนนน

แตเรายงใชการสงเกต เพราะวาความคดนนมลกษณะยง

ไง เชนเปนกศลเปนอกศล เปนประโยชนไมเปนประโยชน สาเหต

ของความคดนนคออะไร แตถาหากวาจตเรมปรงแตงออกไป เรม

ฟงซานออกไป เราตองกลบมาทความสงบ เพราะวาบางครงความ

คดนนกลายเปนสาเหตทเราเรมคดมาก มนเสยความสงบ แตเวลา

จตสงบนน เรากคอยสงเกต แตวาไมตองดทเนอความอะไรมากนก

เออ มนมายงไง มนเปนยงไง วพากษวจารณไปเรอยนะ

239ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เราเพยงแตพอสงเกตเปนยงไง แลวกมาดทการเกดของความ

คดนน ดมนเกดเพราะอะไร เราสงเกตด มนเกดเพราะตณหาหรอ

ความยดมนอะไร พอเราเหน มนจะเปนเหตใหดบอยตรงนน เราก

พอจะเหนอยวา เออ มนมเครองผลกดนอยเบองหลง มนเปนตณหา

ประเภทไหน เปนความยดมนถอมน เปนทฐความเหน เปนสญญา

สกอยาง เลยพอเหนอยางนน เรากปลอยแลวกลบมาทความสงบ

หรอเราสงเกตในลกษณะทเปน เออ นสกแตวาสงขาร แลว

กกลบมา เออ สกแตวาสญญา แลวกกลบมา กลบมาทความสงบ

เปนฐาน คอเราจะคอยสงเกตและเหนของเหลานมนเปนของไมเทยง

ความคดกเปนของไมเทยง ความคดกเปนสงท คอเราไมสามารถท

จะถอวาเปนตวตนของเรา เพราะวาเราไมไดขอใหคดขนมา หรอ

จะขอใหเลก บางทกไมฟงเราอกเหมอนกน จะเรยกวาเปนของเรา

กไมได มาดวยเหตปจจย เลยเรากโยนใหมนเปนของเหตปจจยท

เปนของไมเทยง

ผฟง : เราจะแนใจไดอยางไรวาปฏบตมาถกทางแลว เพราะปฏบต

มาหลายครง แตยงไมเกดสภาวะธรรมใดๆ เลย ท�าใหเกดความ

ทอแท เราจะมวธสรางก�าลงใจใหกบตวเองไดอยางไร

พระอาจารย : สวนหนงเราดทสภาพจตของตวเอง ถาหากวาสงท

เปนกศลธรรม สงทดงาม ททงผรหรอนกปราชญผมปญญาสรรเสรญ

คอเปนสงทด ถาหากวามเพมขน และสงทไมดลดลง กถอวาเปน

ความเจรญกาวหนาในทางธรรมะ ถาหากวาเพมอกศล บาปของ

เราหนาขน ท�าอะไรทผดศลผดธรรม กถอวาไมกาวหนา

240 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตอาตมาเชอวา คนทจะมาเขากรรมฐานอยางน ๗ วน

น ไมมสกคนทจะมแตบาปอกศลเพมขน กศลลดลง อาตมาไมเชอ

เลย เรามแตจะเจรญกน ไดขอคด แตทวาทอใจเพราะวาไมไดตาม

ทเราคาดคด บางทเรากตองสงเกตดความคาดคดนนมนถกตองมาก

นอยแคไหน เรากตองรจกวด หรออยางทอาตมายกประเดนขนมา

ทพระพทธเจาสอนพระอบาล ทรวาถกทางถกธรรมะเพราะม นพพ

ทา ความเบอหนาย เรมมความเบอหนายเยอะ เหนโทษเหนพษ

เหนภยในโลกภายนอก มความคลคลายออกจากการสรางปญหา

ของตวเอง เหมอนเวลาขนนอต มนจะแนนขนๆๆ ในโลกมกจะ

ขนใหมนแนนขน แตเราปฏบตธรรมมนจะเรมคลายออกๆๆ มน

จะเรมคลคลาย มนไปคนละทาง เราเหนผลอยางนนเรากด เออ

มนกถกทางแลว

สวนใหญทเปนปญหาคอคนคาดคดวาควรจะไดยงไง ควร

จะมประสบการณยงไงถงจะเรยกวาเปนผปฏบตธรรม อยางบางคน

กชอบบอก ไมเหนกาวหนาสกทเลย นงสมาธไมคอยมนมต ไมเหน

แสงสวาง ไมเหนเทวดาเลยสกครง เรากงง เมอไหรละทพระพทธเจา

วาอนนคอการกาวหนา เราตองกลบมาทคณธรรมทเรามความพอใจ

เรามความพอใจในพระพทธเจา เรามความพอใจในค�าสอนของทาน

เราเหนวาค�าสอนของทานคอนขางจะมเหตมผลมาก มวธการทนา

เลอมใส เรามความพอใจ มศรทธาเพมขนในผปฏบตดปฏบตชอบ

คอพระสงฆทเปนตวแทน และมความยนดในการใหมากขน เราม

ความยนดในการเปนผมศล เรายนดในการฝกตวเองใหมากขน ร

วาเราจะไดคณธรรม หรอคณวเศษยงไง กตองอาศยการภาวนา

การกระท�าทท�าใหมนมเกดขน แคเหนอยางนแหละ มนดโขแลวละ

241ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : ค�าถามเกยวกบเรองการเดนจงกรมและนงสมาธจากหลาย

ทาน ขอรวบรวมแลวถามดงนครบ

การเดนจงกรมกบนงสมาธ จ�าเปนตองเวลาเทากนหรอไม

พระอาจารย : เวลาเทากนกมนไมจ�าเปน ไมใชวาเทากนมนผด

ไมใชวาไมเทากนผด คอขอใหไดเดนและนง ตวนตวส�าคญ แตขอ

ใหสงเกตดดวยตวเอง วาเราเดน เวลาไหนทเราเดน เราพรอมทนง

สมาธตอ เรากนงสมาธ ดตวเองวา เออ เรานงสมาธรสกวาเพยง

พอ สมควรทจะเดนตอ และกไมใชวาความขเกยจหรอความฟงซาน

หรอตามอารมณของตวเอง แตเราใชการเดนและการนงเพอเจรญ

สตของตวเอง เพอเจรญความรเรองเขาใจในการฝกหดของตวเอง

บางครงกอาจจะเทากนกได แตมนไมจ�าเปน มนขนอยกบความ

ถนดของแตละคน

ผฟง : แลวถาจะเดนจงกรมนานๆ โดยไมนงสมาธเลยจะไดมย

เพราะวานงแลวจะหลบ

พระอาจารย : คอถาพดถงนงแลวหลบ เดนจงกรมดมาก ดจรงๆ

อยาไปคดวาเปนสงทเสยเวลาหรอมคณคานอย มนไมใชอยางนน

คอเปนการฝกหดใหตวเอง กมความส�าคญ เพราะวาอรยาบถไหน

ทเราเจรญสต อนนนแหละถกตอง

การเดนจงกรมเปนวธการทชวยไดแยะ อยางสมยกอน เวลา

อาตมาเองเรมท�าการปฏบต คอยงในฐานะทเราเปนฝรง นงกบพน

กไมคอยจะถนด แลวกสมยเราเปนฆราวาส เราเคยเปนนกกฬาท

242 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ตวเลกๆ ชอบถกตวใหญรงแก เคยมปวดขา ปญหาหวเขา แขน

หลด เวลาจะนงมนกมความเจบปวดมากทเดยว

แตตอนเราเรมปฏบตใหมๆ กฝาฝนอยางมาก คอสเอาโดย

อาศยอดมการณวาเราตองนง และกทน ทงครบาอาจารยกแนะน�า

ทงเราเองกไดเรมเดนจงกรม เรากรสกวา เออ ไดผลมากทเดยว

เพราะบางครงแตละวนๆ เดนจงกรม ๗-๘ ชวโมง ๑๐ ชวโมง นง

สมาธไมเทากน นงสมาธนอยกวาตงแยะ แตวาใชการเดนจงกรมเปน

ฐานกชวยไดมากทเดยวในการฝกตวเอง ไมใชวาอาศยไมได คอมน

เปนอรยาบถทเราสามารถทจะใชได หรอแมแตการยน ซงบางครง

การนง รางกายมความขดของหรอความงวง การยนท�าสมาธ กเปน

สงทเราท�าไดและมผลด เพราะวาถาหลบ มนกไมนานมนกตน ไม

อยางนนมนกลมลงมา จ�าได พระองคหนงทวดนานาชาต ทานจะ

นงสมาธกงวง บางทยนกงวง เลยทานกแทนทจะนง ทานกยน บาง

ครงทานกยงงวงอย เลยทานจะยนตรงประต ถาหากวางวงปบกจะ

ปอก ในเวลาบางครงนงสมาธดวยกน จะไดยนเสยง พระยนสมาธ

แลวมาถกประตเรอย แตกเปนสวนทเตอนสตตวเองวา เออ เราเรม

จะงวง แลววธไหนทเราสามารถจะท�าสตใหตอเนอง ใชไดทงนน

ผฟง : ขณะทเดนจงกรม ๔๕ นาท นงสมาธ ๔๕ นาท ควรจะ

เพมเวลาขนหรอไม เพราะพระอาจารยบอกวาใหตามสบาย ใจก

บอกวาใหเพม แตกเลสบอกวาเมอยแลว

พระอาจารย : เออ มนกเปนปญหานะ ทะเลาะกนในตว กเลส

มนกมเหตผลเหมอนกน บางทเรากตองฝาฝนกเลสสกหนอย เพราะ

243ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

กเลสจะบอกอยตลอด เออ อนนเปนการทรมาน นาจะผอนคลาย

สกหนอย ใหถนอมสกหนอย เดยวจะเมอยเกนไป กเลสจะมเหตผล

อยเรอย อนนเปนสวนทเราตองฝาฝนบาง แตกไดทดลองด ถาเรา

เดนชวโมงหนง หรอเรานงชวโมงหนง หรอแมแตเราจะยดออกไป

อกสกหนอย เพอดวาท�าไดมย มผลยงไงเกดขน กเปนการทดลอง

ซงการปฏบตเรากตองยอมทดลอง บางครงเวลาเราปฏบตเอง บาง

ครงอยางวาแหละ กเลสมนฉลาดกวาเรา เรากไมกลาทดลอง แต

บางครงเชนเวลาเราปฏบตในหมคณะ เราจะมก�าลงใจทจะฝาฝน

สกหนอย คนอนกอย เขากปฏบตดวย เรากทดลอง

อยางไปในวดบางแหง อยางวดหนองปาพง หลวงพอชา

ทานมขอวตรอยางหนงททดลองกเลสของเรา เชน ทกวนพระ ก

จะเนสชชะคอไมนอน กเลสรองไหเลยแหละตอนแรก โอโห ท�าได

ยงไง นไมใชวสยของมนษยเลย จะมเหตผลมาก

แตวาเราทดลองไป แคทดลองแลวด เอ มนไมเหนเปน

อะไร คอบางครงเราอาจจะงวงกได แตไมใชวามนงวงจนตายหรอ

อะไร ไมเหนอนตราย ดแลว บางครงเรากทดลอง เชนเรากไม

นอน บางครงเรากไดเดนนานๆ หรอนงนานๆ บางครงจตผองใส

มาก เพราะเรากลาทดลอง คอเราไมฟงกเลสของตวเอง อยางวา

บางครงกเลสมนมเหตมผล ถาเราปฏบตตามเหตผลของกเลส มน

กาวหนาไมไดสกท

ผฟง : ระหวางนงสมาธไปไดระยะหนง เกดอาการรางกายโยก

คลายกระตกเปนระยะๆ แตกมสตระลกตวอยตลอดเวลา อาการ

เหลานคออะไร

244 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระอาจารย : คอบางครงเวลาเรานงสมาธกเปนอยางวา รางกาย

กอาจจะโยก อาจจะกระตกสกหนอย รตวอย แตวาภายในมนกยง

แสดงถงความไมพอด ระหวางสตกบวรยะกบความสงบ คอมนยง

ตองปรบกนอย คอเรากมสตพอจะรตว แตบางครงจตกยงไมเบก

บานพอ หรอความเอาใจใสของวรยะมนกยงไมปรบ ตองคอยปรบ

ตองคอยสงเกต อนนมนเปนสวนทเวลาเราปฏบต คอจะเอาจตเปน

ประมาณ บางทไมได อนนเปนเหตทอาตมาพดอย หรอใหความ

ส�าคญ ใหสงเกตใหมสตภายในรางกาย เพราะบางครงเราเพงอย

ทจต บางครงกไมไดรสก คอสตมอยในระดบหนง แตบางครงเรา

กไมไดรสกวาเรมจะโยกหรอเรมจะงอสกหนอย ซงมนไมใชวาผด

อะไรมากนก แตวามนแสดงถงความไมพอด ถาเราปรบความพอด

เพราะเวลาเรามความสงบทหนกแนน คอรางกายของเราจะเบาแลว

นงตรง จะรสกทนทเลย ซงมนเปนสวนหนงทเราตองคอยสงเกต

ด เพราะวาบางครงพอเขาถงความสงบจรงๆ อยางสนหลงมนจะ

คอยตรงขน มนเบา การนงจะมความหนกแนนมาก มนเปนสวน

ทเราตองคอยสงเกตคอยด เรากตองทบทวนเปนบางครง เพอให

สต สมาธ วรยะ ใหพอดกน ใหสมดลกน

ผฟง : เวลานงสมาธแลวเกดมอาการเวทนาใหมเปนกอนกลมๆ

บรเวณหลง พอก�าหนดปวดหนอๆ กไดสมาธ แตวาทกขกาย แลวก

หายไปบาง แตพอก�าหนดพอเจรญเมตตาภาวนา อาการปวดบรรเทา

ลง เบาสบาย เราควรจะก�าหนดปวดหนอหรอเจรญเมตตาภาวนา

พระอาจารย : เอ ไมนาจะตองถาม คออยางหนงกเจบปวด อก

อยางหนงกหายปวด เราเอาทหายปวดดกวา อยางวามนเปนการ

245ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ปรบความละเอยดภายในจตใจ ทเราเรมภาวนา เราตองอาศยวธ

การ ซงเรากมวธการทเราใชอย เราอาจจะถนด แตพอเราเรม

สงบ เรมมการตอเนองของสต เรากตองอาศยความช�านาญหรอ

การทดลองเพอปรบความละเอยดของตวเอง แลวกอบายทเหมาะ

กบตวเองและเหมาะกบกรณ ซงเปนการคอยสะสมประสบการณ

ในการภาวนา เราจะไดเหน

เวลาเราเรมใหมๆ เรากจะ เออ เอาวธนแลวกฝก อยาไป

เลนเรองอน แตวาพอมพนฐานพอสมควร เราตองเรมรจกทดลอง

น�ากรรมฐานอนๆ เขามา หรอวธการอนๆ หรอแมแตการทดลอง

ไมจ�าเปนทจะเปนวธการทอยในต�ารา เรากทดลองดวยตวเอง คด

ขนมาเอง เพอเปนสงทบรรเทากเลสของเรา บรรเทาความอดอด

หรอความคบแคบภายในจตใจ ใหจตใจของเราเกดความหนกแนน

ขนมา ความปลอดโปรงขนมา

เวลาเราทดลอง เรามประสบการณ เราจะมความแกกลาขน

มาในจตใจ เราจะเหนวาสอดคลองกบธรรมหรอไม มนกกลบมาท

เราจะรวาสอดคลองกบธรรมไดยงไง กมวธเดยวคอ กศลธรรมเพม

ขน อกศลธรรมลดลง คอถาหากวาไมตรงกบธรรมะ อกศลธรรม

เพมขน กศลธรรมลดลง

อนนเราจะตองวดในตวเอง แตสวนมากคนเรา เราไม

คอยอยากจะดตวเอง อยากจะมการยนยนจากคนอนสกคนหนง

อาจารยสกองคหนง ต�าราสกต�าราหนง ไมเชอตวเอง แตทจะกาว

หนาจรงๆ เราตองรจก เพราะอยางทเราสวดทกๆ วน ธรรมะของ

พระพทธเจาเปนโอปนยโก ตองนอมเขามาใสตวเรา ตองเหนในตว

เรา ตองพบในตวเรา เลยการภาวนาการปฏบตในทสดตองกลบมา

พสจนในตวเราเอง

246 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ขอใหทานอาจารยแนะน�าเกยวกบเรองการนอนแบบมสต

และการตนมาพรอมสต และมค�าถามเกยวกบการนอนกคอทานอน

แบบสหไสยาสน ทพระพทธเจาแนะน�านนมประโยชนอยางไร

พระอาจารย : คอการนอน อยางทเราร อรยาบถ ๔ คอ ยน เดน

นง นอน ยงไงกตองมการนอนในชวตของเรา โดยปกตเวลาเรา

นอน กกลายเปนเวลาทเรามกจะปลอยสต นอนกนอนเลย แตวา

ส�าหรบผปฏบตเรากจะตองเอาการนอนเปนสวนหนงของการปฏบต

ของเรา เวลาเรานอน การนอนอยางทเรยกวาสหไสยาสน เรานอน

ตะแคงขวา ไมใชเหมอนทเราเหนในรปทเขาปนเปนพระพทธรป

ทนอนตะแคงขวา แลวแขงไปหมดเลย อยางนนไปไมรอดหรอก

ไมนานแหละ โอ ไมไหวแลว แตวาไมใชวาปลอยตว นอนตะแคง

ขวาแลวกคอย...บางทเราตองเอาหมอนมาหนนเพอพอด เชน เรา

นอนอยางน ไมนาน โอย ปวดขา ปวดแขน แตวาเราเอาหมอน

มาหนน นอนตะแคงขวาเพอรบน�าหนก จะไดไมเจบ บางทเราเอา

ขาซายทบมาสกหนอยหนง ไมมากนก ไมใชวาปลอยตว แตวามน

พอดทจะไดนอนอยางสบาย

แลวกการนอน เรานอนตะแคงขวาแลวกก�าหนดลมหายใจ

เขาลมหายใจออกจนกวาไดหลบ แลวกก�าหนดในจตใจวาพอตน

อยกจะลกขน หรอพอไดยนเสยงนาฬกาปลกกจะตนอย เปนสวน

ทเราพยายาม เวลาเรานอนดวยการก�าหนด การหลบทจะมการ

รตวภายในเวลาทเราหลบ กไดรบการพกผอน รางกายพก จตใจ

พก แตวาไมใชวาหลบอยางมดตอ เมาในการนอน

อยางอาตมาเอง พรรษาหนงฝกกบการนอนตลอดพรรษา

นอนกนอนสหไสยาสนอยางทเลาใหฟง เราตงแกวน�าทมน�าอย คอ

247ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เรานอนตดกบฝาผนงดานหลง เราพลกไปดานหลงกไมได ขางหนา

เราเอา ๒-๓ ถวย มน�าอย กอยใกลๆ ใหหางสกแคน คอถาหากวา

เราพลกหรอเราเปลยนตวในการนอน จะท�าใหน�าหก มนเปยก มน

กตองเชด มนเมอยทจะนอนปลอยตว เรากพยายามใหมสตตลอด

เลยไดฝกใหมสตในการนอนและเปนเรองชวยไดแยะในการภาวนา

เพราะวากลางคนถาเราไดนอนพกผอนพอสมควรกบรางกาย พอ

เราตน ตนอยางแจมใสและสดใส พรอมทจะลกขนท�าอะไรตอ ลาง

หนาแปรงฟน พรอมทจะไปภาวนาตอ เปนการฝกหดทท�าใหมการ

ตนภายในจตใจทคอนขางสม�าเสมอ การนอนกเลยเปนกรรมฐาน

อกอยางหนงทส�าคญ

สมยอาตมาเปนเจาอาวาสทวดนานาชาต คอเปนวดทมพระ

เณรมาก ญาตโยมเยอะพอสมควร มภาระหนาทไมนอย คอแตกอน

เรากจะมเวลา คอตอนเชายงไงอาตมากไมพก จนกวาตอนกลางวน

มกจะมรบแขกบาง ท�าอะไรบาง ไมอยากจะเสยเวลาในการนอน

สมยนน คออนนมนนอกคมภร คอไมไดนอนสหไสยาสน

เพราะปกตการนอนสหไสยาสนมความตนอยในตว ส�าหรบอาตมา

เองกไมพรอมทจะหลบ เลยไดนอนหงาย หลบเรว แตวาตงสตไว

แลวพอหลบไดสกพกหนง กตน แลวกรบลกขนมา เพราะวามน

ประหยดเวลา เพราะถานอนสหไสยาสนนานไปกวาจะไดหลบพก

ผอน เปนเจาอาวาสไมมเวลา ตองใชเวลาใหมประสทธภาพ ได

พกสก ๑๐ นาท ๑๕ นาท ชวงกลางวน แตตอนกลางคนกจะเอา

สหไสยาสน

ผฟง : เกยวกบเรองพระอรยบคคล เราจะรไดยงไงวาบคคลนนเปน

พระอรยบคคลแลว และเปนไปไดมยทเขาจะเปนมาตงแตก�าเนด

248 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

อนท ๒ เทาทพระอาจารยไดสอนวปสสนากรรมฐานมาน

มมยครบทไดเหนผบรรลธรรมถงขนพระอรยบคคล

พระอาจารย : คอเรองนเปนเรองทเรยกวาเราจะรไดยงไงวาใคร

เปนอรยบคคล คอเวลาเปน มนไมใชวามปายขนมาแลว เออ

แสดงวานเปนพระอรยบคคล หรอจะไดมอะไรแขวนคอไววาเปน

พระอรยบคคล มนไมเปนไปในลกษณะนน หรอถาเจออยางนน

อยาไปเชอเลย มนเปนสวนท...คอเรารจากภายนอก มนไมตายตว

กพอรคราวๆ เพราะวาผทเปนพระอรยบคคล คอ ไดละสงทเปน

สวนกเลสทหยาบ ไมคอยจะมแลว ทฐมานะ การถอตวจะนอยมาก

ยงโดยเฉพาะการบรรลอยางขนตน

หรอการเกดขนของอารมณ ยกตวอยาง มโยมคนหนงไปหา

หลวงพอชา เขากมาพดกบหลวงพอชา กมคนอนอยดวย กพดดวย

ความภาคภมใจวาเขาไดบรรลเปนพระโสดาบนแลว เขากไดเลาให

หลวงพอชาฟงวาเขาปฏบตยงไง เขาศกษายงไง เขามประสบการณ

ในการภาวนายงไง จงไดเกดเปนพระโสดาบนขนมา

หลวงพอชาทานกฟงไปๆๆๆ พอจบลง คอคลายๆ วาเขา

พดในทาทางจะโออวดสกหนอย หลวงพอฟงเสรจแลววา

“เออ ดกวาเปนหมา”

เขาโกรธมากเลย มนกแสดงชดมากแหละ ความเปนโสดาบน

การเปนอรยบคคลกหายทนทเลย คอคนอนเขาจะมาเลาวาเขาเปน

พระอรยบคคล พอไดยนอยางนนกนาจะเรมมความระมดระวง

เพราะเปนสวนทมนผดวสยของผมคณธรรม ไมคอยตรงกบผทม

คณธรรมจรงๆ เพราะวาพอพดวาเขาไดขนนขนนน มนเปนเรอง

ของเขา มนเปนเรองของบคคล มนเปนเรองของตวตน ผทมคณ

249ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ธรรมจรงๆ กจะพดแตเรองธรรมะ ธรรมะเปนอยางน ประพฤต

อยางนจะไดมผลอยางน ถาหากวาท�าอยางน จะมลกษณะอยาง

นเกดขน พดเรองธรรมะ คอการเปนตวตนไมมในนน เปนทนา

สงเกตทเราควรจ�าเอาไว

ส�าหรบผทเกดมาเปนพระอรยบคคลนกม เชนพระโสดาบน

บรรลเปนพระโสดาบน อยางมากกเหลอ ๗ ชาต เขาจะเกดทไหน

เขากเกดในโลกนแหละ ถาบรรลเปนพระโสดาบน คอจะมความ

มนใจในธรรมะ มความภาคภมใจในธรรมะ จะมความกรณาเปนพน

ฐาน เกดเปนมนษยหรอไมกเกดในสวรรคกมเหมอนกน แตวาการ

ทไดเกดในโลกน มนกมทเปนพระโสดาบนกกลบมาเกดในโลกน แต

เปนพระโสดาบนแลวกลบมาปฏบตตอภาวนาตอ กมคณธรรมตงแต

เกดมา นกเปนไปได แมแตสกทาคามกตองกลบมาเกดครงเดยว กไม

ไดเกดทอน ยงสกทาคามกลบมา กตองกลบมาเกดในโลกน เพราะ

วาจะไดบ�าเพญตอ กตองอาศยทสะดวกทสด กเกดมาในภมมนษย

เพอจะไดปฏบตธรรมฟงธรรม กจะไดเขาใกลพระศาสนาอก

ผฟง : บคคลทเปนเพศทสาม ชายใจหญงหรอหญงใจชาย ปฏบต

ธรรมไดหรอไม และพระพทธองคไดมบญญตเกยวกบบคคลประเภท

นไวหรอไม

พระอาจารย : ม คอปฏบตธรรมได แตวาในพระวนยกจะระบไว

ในภาษาบาลเรยก ปณฑกะ กมตง ๕ ประเภท และรสกวามแค

ประเภทเดยวทบวชไมได แตวาคอทงหมดกปฏบตได กมเฉพาะ

ประเภทเดยวหรอสองประเภททไมสามารถจะบวชได แตวานอก

นนกบวชได แตทงหมดกปฏบตได มนกเปนสวนท…ธรรมะกมไว

250 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

เพอเจรญในกศลธรรม แตผใดปฏบตแลวเหนความส�าคญของศล

เหนความส�าคญของธรรมะ กเจรญไดทงนน

ผฟง : ในขณะทเราเกดมเวทนากาย เราท�าดวยการเปลยนอรยาบถ

หรออรยาบถบงทกข แตถาเกดเวทนาทางจต ยงหาทางออกไมพบ

ขอค�าแนะน�า

พระอาจารย : คอบางครง เวลาเราเกดเวทนาทางจต จตมความ

ทกขอย เพราะวาสวนมากทวาเกดเวทนาทางจตกจะหมายถงวา

ทกขเวทนา ไมคอยจะพดถงวาเปนสข

เวลาเกดความทกขทางจต สวนหนงเชน สงทบงไมใหเรา

เหนทกข ทกขสจ หรอ ทกขลกษณะ สามญลกษณะทเปนทกข คอ

การเปลยนอรยาบถ พอทกขกจะหนทกข มนเปนนสยประจ�าของ

เรา เลยการใหอยกบเวทนา ยงโดยเฉพาะเรองทกขเวทนาภายใน

จตใจ เรากควรทจะอยและสงเกต ยอมรบ พจารณา คอยวเคราะห

ดวา ความทกขนเกดจากอะไร ท�าไมความทกขนมอ�านาจเหนอกวา

เราท�าไม

แตวาแทนทจะพจารณาในลกษณะวาเราทกข เราเปนผทกข

เราพจารณาในลกษณะอนนคอทกขเวทนา มนเปนสวนทชวยเรา

เพราะถาหากรสกวาเราทกข เรากมแตอยากจะหน แตถาเราตง

ประเดนวา กนสกแตวาทกขเวทนา เราจะพจารณา เราจะสงเกต

เราจะหาอบาย เหนชดเจนไดอยางไร ตงเปนสงทนาสนใจในการ

พจารณา และโดยเฉพาะถาเปนดานจตใจ ถาเปนดานรางกาย บาง

ครงนานๆ ไปเราก โอย ไมไหวแลว มนกตองพลก มนเกนก�าลง

ของเราทจะอยกบความทกขทางกาย แตวาความทกขทางใจมนก

251ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เปนสวนทมนทกขทบถม และเรายงอยากจะหน มนเปนเวลาทเรา

มความยดไวเปนของเรา เปนของของเรา เปนสวนทเราพยายามท

จะพลก เราเหนมนเปนลกษณะของ…มนสกแตวาความรสก มนสก

แตวาอาการของจต มนสกแตวาความจรงทก�าลงจะปรากฏเพอให

เราเหน ใหเราใชเปนอารมณในกรรมฐาน คอ ความรสกตอตวตน

เรากคอยใหหางสกหนอย

แตวาบางครงกแยกไมไดกตองยอมรบ เออ นทกขเกนทเรา

สามารถจะทนได แตวาการรตวและยอมรบ แทนทจะพลกหรอหน

โดยการกลบเอาไวบาง หนโดยไมอยากรบรเลย อยางน คอเราร

อย ทกขอย รวาเปนสงทควรพจารณา แตวาในขณะนมนเกนก�าลง

ของเรา กขอไวกอน ขอตวไวกอน แตเรารวายงไงเราตองกลบไป

พจารณาอกท งานยงไมเสรจ งานยงไมครบบรบรณ ยงตองกลบไป

ศกษาจดนอกทหนง เปนสวนทคอเรารบความจรงวาเดยวนเราไมม

ก�าลงพอทจะแกไข แตเราก�าลงหาอบาย หาวธ หาประสบการณ

ทจะแกไขไดตอไป

ผฟง : ค�าถามตอไป สดทายส�าหรบคนนนครบ ในปจฉมโอวาท

ของพระพทธองคทวา จงยงความไมประมาทใหถงพรอมเถด ค�า

วา ไมประมาทน เราควรจะปฏบตตนอยางไร

พระอาจารย : ความประมาทในความหมายของค�าศพทไม

ประมาท ทจรงเปนค�าศพททความหมายคอนขางจะลกซงมาก

และกนความไกล เพราะวาความไมประมาท มนเปนคณธรรมท

สามารถจะปกปองตวเองใหอยในกรอบของธรรมตลอด เปนทนา

สงเกต เวลาพระพทธเจาสอน บางครงกละเอยด บางทกเปนการ

252 ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๙

สอนทคราวๆ แตจะมความหมายทลกอย เชน ทวา วยธมมา

สงขารา อปปมาเทนะ สมปาเทถะ คอเปนค�าสดทายของทาน แต

วาเปนการสรปของค�าสอนทงหมดเลย เพราะวาทานชแจงทความ

ไมเทยง วยธมมา สงขารา คอสงขารทงหลายทงปวงมความเสอม

ไปเปนธรรมดา เปนการใหเหนและใหสงเกตสภาวธรรม ธรรมชาต

ของโลกภายนอกเราทงรปธรรมทงนามธรรม โลกทงโลก ทงกายน

ทงจตใจน ทงหมดกมความไมเทยง มความเสอม แปรสภาพเปน

ธรรมดา ไมสมควรทจะมความหลงหรอความยดมนถอมน

อปปมาเทนะ สมปาเทถะ การท�าความไมประมาทใหเกด

ขน คอ ความไมประมาทนน คอจะเปนประเดนทใหเราระมดระวง

ไมใหหลงตามกระแสของกเลสและตณหา ไมหลงตามการส�าคญ

มนหมายในสงทไมเปนจรง คอมนจะเปนวธปฏบตทท�าใหเราอยใน

กรอบธรรมทงหมดทอย เชน จะเปนผฝกในศล สมาธ ปญญา ก

จะเปนผไมประมาท จะเปนผฝกทาน ศล ภาวนา กจะเปนผอย

อยางไมประมาท จะเปนผพจารณาเขาใจในอรยสจ ๔ กจะเปนผ

ไมประมาท จะเปนผพจารณาเขาใจในปฏจจสมปบาท กจะเปนผ

ไมประมาท คอความไมประมาทจะเปนขอธรรมะทใชในทกเมอท

ไดน�าวธปฏบตของพระพทธเจาใหเกดความสมบรณขน

253ทบทวนขอธรรม

วนนเปนวนสดทายของการปฏบตทเราจะปฏบตตลอดวน ก

อยากจะทบทวนบางอยางในการปฏบต หรอสงทเราควรจะใหความ

ส�าคญและความสนใจ ตลอดอาทตยทผานมา อาตมากใหความ

ส�าคญทสตปฏฐาน ซงเปนค�าสอนของพระพทธเจาทพระพทธเจา

เองใหความส�าคญมาก ถาเราคดในแงหนงกเปนสงทถายทอดมา

ตงแตสมยพทธกาล และเปนสงทท�าใหค�าสอนของพระพทธศาสนา

มความแตกตางกบการปฏบตและลทธในสมยพทธกาล หรอแมใน

สมยนกเชนเดยวกน เพราะสตปฏฐานเปนวธการในการสงเกต ใน

การพจารณา ในการฝกหด ทท�าใหเรามการวเคราะหและสรางความ

เขาใจในประสบการณของตวเอง

แตวาในการสรางความรความเขาใจในประสบการณของ

ตวเอง กสามารถทจะเขาใจลกษณะของโลก หรอมนษยอยในโลก

ทบทวนขอธรรม

๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคเชา

254 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

อยางไร ทงในแงของการด�าเนนชวตในโลกอยางไมสรางความทกข

และอกอยางหนงในลกษณะเรามนษยอยในโลกน คอเขาใจตวเอง

ระหวางการเวยนวายตายเกดในโลก คอเขาใจกน เขาใจในปจจบน

และเขาใจวาปจจบนนมการเกยวของยงไงกบการเวยนวายตายเกด

หรอวามนษยเรามความเกยวของกบภมตางๆ บางครงบางคนกคด

ในลกษณะเปนสดโตง เชน หาทางออกจากทกข คอหนออกจาก

โลกไปอยในสวรรคชนไหนสกชนหนง หรอทสกแหงใดแหงหนงท

ไมตองเกยวของกบโลก ซงนนกเปนสดโตงอยางหนง

สดโตงอกแบบหนงวาพระพทธศาสนาไมไดสอนเรองการ

เวยนวายตายเกด ไมไดสอนเรองโลกนโลกหนาหรอภมตางๆ ซงกม

การสอนอยางนนบาง แตถาเรากลบไปดทพระพทธเจาสอนกคอน

ขางจะ…คอทานกละเอยด คอเปนสวนททานกไมไดปฏเสธโลกหรอ

ภมตางๆ แตวาสตปฏฐานเปนค�าสอนทท�าใหเรามหลกทจะอยทงใน

โลกนทงในโลกไหน กจะมหลกอย ค�าหนงทเราเรยกพระพทธเจา

หรอคณสมบตของพระพทธเจา คอ โลกวท ผร แจงโลก เรยกวา

ทงโลกนทงโลกไหนกตาม ทานกเขาใจ เวลาทานเขาใจทานกให

มหนทางทจะไดฝกหดปฏบตตวเอง อนนกคอสตปฏฐาน เปนพน

ฐานทส�าคญมาก

ในการฝกหดของเรา อาตมาคดวาถาจบหลก ๒ ประเดนใน

การภาวนาการปฏบต คอสามารถทจะมทพงในตวเอง และสามารถ

ทจะพบประสบสงทจะใหความมนคง สตปฏฐานกบอนตตา ๒ หลก

น ถาเราสามารถทจะฝกหดตวเอง สรางความเขาใจในตวเอง เรา

กจะไดมพนฐานทมนคงได

255ทบทวนขอธรรม

ทเราวาสตปฏฐานกบอนตตา คอไมใชวาเราจะปฏเสธค�า

สอนอนๆ หรอความจ�าเปนของแงอนในพทธศาสนา เชน เรอง

สมาธ ไมใชปฏเสธ แตวาขอใหมพนฐานในสตปฏฐานเพอเปนพน

ฐานทมนคง ถาเรามพนฐานทมนคง เรองสมาธมนกจะคอยเปนไป

เอง แลวกตามวาสนาของแตละคน เพราะวาบางคนเรองสมาธก

คอนขางจะถนด งาย บางคนก โอย หดแทบตายกไมคอยเปนเทา

ไหร แตวาเรามวาสนาแบบไหน มนไมเปนเกณฑ แตทส�าคญวาเรา

มพนฐานในสตปฏฐาน จงจะไดสมาธในระดบไหน เรากสามารถท

จะใหใชเปนประโยชน ใหคมคา ถงจะมสมาธนอย แตถาเรามสต

คมครองจตใจของเรา เราสามารถทจะเอาสมาธนนในระดบนนเอา

มาใชใหคมคา ใหเปนประโยชนมาก

ถาไดสมาธมาก เรยกวาเรามความถนดในการท�าสมาธ ถา

หากวาเรามสตปฏฐาน คอสมาธนนจะไมเปนอปสรรคในการเสย

เวลาหรอหลงในประสบการณในสมาธ จะกลบมาทหลกของการ

สรางความเขาใจในรางกายน ในจตใจน

และยงโดยเฉพาะเรองอนตตา ส�าหรบการทอยอยางผไมม

ทกข ความเขาใจในอนตตาเปนหลกทส�าคญมาก และกเปนหลกทจะ

เรยกวาเปนลกษณะพเศษของพระพทธศาสนา แทบจะไมมศาสนา

อนทสอนเรองอนตตา คอค�าสอนทงหลาย และความเขาใจ และ

สนดานของมนษยทวๆ ไปกจะมความรสก เออ เรามอะไรในตวตน

ทเปนอตตา เปนของเทยงแท เปนแกนกลางทวาเปนของเรา เปน

เรา เปนตวตนของเรา

256 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

แตพระพทธเจาแทบจะเปนพระศาสดาองคเดยวทกลาทวน

กระแส และมาทวงตงวา แนนอนหรอเปลา จรงหรอเปลา เพราะถา

มาวเคราะหอกทหนง ทคนเราถอความรสกตอตวตน มนไมม ไมม

แกนเชนเดยวกน การละความรสกตอตวตนจงเปนการเบา ปลอด

โปรงมาก สงทเรายดไวเปนตวเปนตนของเรา กลวนแตเปนของ

หนกทงนน เหมอนทพระพทธเจาสอน หรอมบทสวด ภารา หเว

ปญจกขนธา ขนธ ๕ เปนภาระหนกเนอ เราเกดมาถอเอารปเปน

เรา เอาเวทนาเปนเรา เอาสญญาเปนเรา เอาสงขารเปนเรา เอา

วญญาณเปนเรา มนล�าบาก เหมอนถาหากวาเราเดนทางไปไหน เอา

กระเปาหนงมาใสน เอากระเปาหนงมาใสอนน เปมาใสบา อกอน

หนงแขวนคอไว อกอนหนงกลากตามหลง โอโห มนหนก ล�าบาก

มาก เดนทางมแตขลกขลกเทานน มนเปนภาระแบกไว

เราไมมเรากเบาสบาย ไปไหนเราไมแบกไว แตวามนษย

เรา พอเรารสกวาเปนของเรา รางกายของเราเรากแบกเอาไว ถา

มนสบาย รสกรางกายสบาย เรากแบกในลกษณะภมใจวาเปนของ

เราทสบาย ถาหากวามนไมสบาย เรากหนกใจวา เอ ท�าไมของเรา

มนไมสบาย คอมนไมมอะไรได มแตเปนภาระทงนน

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กเชนเดยวกน ในการไม

แบก เหนหลกอนตตา ท�าใหเราเบา วธปฏบตกอาศยสต ไมใชเปน

เพยงทฤษฎอยางเดยว ไมใชวาเปนหลกปรชญาวาเปนอนตตา คอ

มนตองเกดจากสตทก�าหนดร สตทเหนชดเจน สตทเทาทนอารมณ

ความรสก การนกคดในปจจบน

257ทบทวนขอธรรม

สตจงเปนฐานของเรา หรอเปนถนของเรา เปนทอย ท

อาศยของเรา อยางพระพทธเจาไดสอนเรองในภเขาหมพานต มน

จะมบางแหงทไมมมนษย ไมมสตวอยเลย เชน ลง มบางแหงทม

เฉพาะลง ไมมมนษย มบางแหงทมทงลงทงมนษยอย แตเวลาอย

ดวยกน คอถาหากวาลงไมรจกถนของตวเอง มนเขาไปในถนทมนษย

อย มนกอนตราย เพราะมนษยมนชอบลาชอบจบ มนอนตราย

ทจรงกมวธการงายๆ ส�าหรบการจบลง สมยกอนทอนเดย

วธการงายทจะจบลง คอเขาจะเอายางเหนยวๆ กอนหนง แควางเอา

ไวตรงบรเวณทเขาเคยเหนลงเดนเดนไปเดนมา พอลงเหน ลกษณะ

ของลงมนไมคอยส�ารวม ระมดระวงไมเปน เหนอะไรกตองสงเกต

ตองท�าตองเลนกบมน พอเหนของใหมๆ กจบขนมา มนเหนยว มน

ตดมอ มนตกใจ อยากจะเอาใหมนออก กเอามอดงออก กตดทง

๒ มอ ยงตกใจ จะท�ายงไงด เอาขาขนมายนออก เอาขาขวามาก

ตดอก เอาขาซายจะดนออกกตดอก มนตดทงมอทงเทาหมด ท�า

ยงไงดจะท�าใหมนหลด กกดออก อาว มนตดหมดเลย นายพราน

มากจบสบายๆ

มนษยกเหมอนกน ลงมนไมอย ในถนของมน มนไม

ระมดระวง เชนเดยวกน ถามนษยไมอยในสตปฏฐาน ๔ เดยว

มนจะเกดความสนใจในสงทไมควรสนใจ เกดความไมพอใจในสง

ทไมควรไมพอใจ เกดความผกมดรดไว นายพรานคอมจจราชมา

จบเอาสบาย หรอมารมาจบเอาสบายมากเลย เพราะไมมหลก

258 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

มอกวธหนงทอนเดยทเขาเคยจบลง คอเราพดในลกษณะ

ของสตวทงหลาย ลงทจรงกมความฉลาด แตมนกใกลเคยงทสดกบ

มนษย แตพรอมกบความฉลาด เวลามนไมมหลกในการตงความ

ระมดระวง การตงสตไว มตณหามาผลกดน มอวชชา ความไมร

เปนพนฐาน มนกลอแหลมตออนตราย

ในอกวธหนงสมยกอนทเขาท�า คอเขาจะเอากะลามะพราว

มาท�า คอมนมรนอยๆ กจะใสเชอก แลวกมดไวกบตนไมหรอเสา

ทไหนละ แลวกมรอยภายในกะลามะพราว พอทลงจะเอามอลวง

เขาไปได แลวภายในกะลามะพราว จะเอาผลไมหรออะไรสกอยาง

ไวขางใน ซงเวลาเขาเอามอเขาไปกตองใหมนเลกๆ แตพอจบขาง

ใน มนกดงไมออก

แคนนแหละสามารถทจะจบลงได เพราะวาลงกอยากจะ

ไดของทอยในนน มนซกซน มนอยากจะดวามอะไรในนน มนกนา

สนใจ อาจจะเปนของกน พอเขาไปไดมนกจบเอา จบแลวกจะดง

มนไมยอมปลอย มนกตดกบตนไมอยทนน ไปไหนไมได มนวงหน

ไมได นายพรานเดนเขาไปสบายๆ เลย มนรอง เอ เอ มนตกใจ

มนรวาอนตราย แตไมยอมปลอย มนไมมสตปญญาเพยงพอ ไมม

ความรเพยงพอวาแคปลอยมนกสบายแลว เลยมนกเขาหมอเขาแกง

การมสตคอเราตองฝกใหร ฝกใหเขาใจทงในกาย เวทนา

จต ธรรม เรามพนฐานในการตงสตไว แตตงสตไวเพออะไร กเพอ

รจกปลอย รจกละ รจกวาง รจกเหนอนตราย เพอเขาใจในการไม

259ทบทวนขอธรรม

เขาไปอาศยในสงทเปนโทษ และเพอสนบสนนสงทเปนคณภายใน

จตใจของเรา

ประเดนหนงทอาตมาไดยกขนมาในอาทตยนทผานมา ท

เปนหลกทส�าคญ คอการท�าเมตตาจตขนมา เมตตาภาวนา หรอ

การอาศยเมตตาจต เรารวาการฝกหดของเรากตองอาศยคณธรรม

จตใจทพรอมทจะละกตองมความสขสบาย จตใจทปรารถนาจะสงบ

จะตองมพนฐานเชนเดยวกน การทเราฝกเมตตามนกเปนสวนหนง

ทชวยใหเราละในสงทเปนอกศล สงทเปนมลทนภายในจตใจของเรา

สงทเปนอปสรรคตอความสบาย เรากรจกละ แลวกรจกสรางสภาพ

ของจตใจทมก�าลงของกศลธรรม กเปนประเดนหนงทชวยสนบสนน

การภาวนา การปฏบตของเรา

วนนเรากทบทวนสกหนอยตอนเชา จะไดยกขนมาเพอสราง

ความถนดของตวเอง

สวนการภาวนาของเรากอาศยลมหายใจเขา ลมหายใจออก

อานาปานสต กบการเดนจงกรม นงสมาธ เวลานงสมาธกก�าหนด

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ซงทจรงกมวธการตงเยอะแยะทเรา

สามารถทดลองได สามารถทจะอาศยได

เวลาเราเปลยนอรยาบถ มการเดน คอแทนทจะก�าหนด

ลมหายใจเขาลมหายใจออก เรากก�าหนดการเคลอนไหว ยางขวา

ยางซาย เรากคอยก�าหนดความรสกทปลายเทากด ความรสกของ

260 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

การเคลอนไหวกด กเปนการก�าหนด มการก�าหนดอยางตอเนอง

หรอถาหากวาอรยาบถอน ทงยน ทงนอน เรากยงมลมหายใจเขา

ลมหายใจออก เรายงมความรสกภายในรางกายของเราอย เราก

อาศยความรสกภายในรางกาย ความรสกของลมเขาลมออกเปน

ฐานในการก�าหนด เพอใหมสตตอเนอง

เวลาสตของเราตอเนอง เรากสามารถทจะคอยสงเกตดวา

กายของเราเปนของไมเทยง เวทนาของเรากเปนของไมเทยง จต

ของเรากเปนของไมเทยง กเปนทนาสงเกต เชนสตปฏฐาน ในการ

ก�าหนดจต เวทนากเชนเดยวกน ทจรงไมใชวาเราตองหาเวทนาไหน

เปนเวทนาทถกตองจงจะก�าหนด เพราะวามเวทนาแบบไหน สข

เวทนากด ทกขเวทนากด อทกขมสขเวทนา เวทนาทเปนกลางๆ

มนกคอยเปลยนอยตลอด แตวาเรากสามารถทจะก�าหนดได แบบ

ไหนกได มอะไรเกดขนใหก�าหนดอยตรงนน จตของเรากเชนเดยวกน

อยางในสตปฏฐานสตร พระพทธเจาแนะน�าให คอจตทมความโลภ

กรจกวาเปนจตทมความโลภ จตทไมมความโลภกรวาเปนจตทไมม

ความโลภ จตทมความโกรธกรวาเปนจตทมความโกรธ จตทไมม

ความโกรธกร วาเปนจตทไมมความโกรธ จตทมโมหะ ความไมร

กร วาเปนจตทมโมหะอย จตทไมมโมหะกร วาเปนจตทไมมโมหะ

จตทมความสงบกรวาสงบ จตทไมสงบกรวาไมสงบ จตทมความ

ผองใส เบกบาน กวางขวาง กรวาเปนจตทกวางขวางอย จตท

รสกคบแคบอยกรวาเปนจตทคบแคบอย จตทหลดพนกรวาเปนจต

ทหลดพน จตทไมหลดพนกรวาเปนจตทไมหลดพน

261ทบทวนขอธรรม

มนไมใชตองรอวาเมอใดจตจะเขาททเราเหนวาสมควร หรอ

มนเปนจตทสมควรก�าหนด คอจตเปนอยางไร เราก�าหนดใหรให

เขาใจในจตอยางนน

สตปฏฐานไมไดเลอก หรอไมใชวามจตละเอยดเทานนจง

จะไดท�าสตปฏฐาน จะไดฝกหด จะไดก�าหนด คอมจตแบบไหน

เรากรวามจตแบบนน กเปนการสรางความรในตวเอง

ส�าหรบการภาวนาส�าหรบการปฏบต ในหมวดธรรม คอ

มการก�าหนดทนวรณ นวรณ คอเรองทขดขวางตอความสงบ ตอ

คณธรรม คอเรากรวามนวรณ รวานวรณมนเกดยงไง รวานวรณ

มนดบยงไง มนกเปนสงทเราสามารถก�าหนดรเปนฐานในสตปฏฐาน

เรากรขนธ ๕ รการเกด รการดบของขนธ ๕ รอายตนะคอ ตา ห

จมก ลน กาย ใจ คอมนเปนทเกดความรของเรา เรากรวาก�าลงม

อะไรเกดขน อาศย ตา ห จมก ลน กาย และใจเรา กรการเกด

รการดบ เปนสงทเราก�าหนดอาศยสตปฏฐาน

ร โพชฌงค โพชฌงคคอคณธรรมทพาเราเขาส การตรสร

เปนหมวดธรรมทส�าคญอกแบบหนงในการภาวนาการปฏบต

อรยสจ ๔ เปนประสบการณทงดทงกลางทงไมด มนไมเลอก

ทเปนดเชน อรยสจ ๔ กบโพชฌงค กเปนสวนทเปนด คณธรรม

สงทพาเราออกจากทกข ทเปนกลางๆ กอายตนะกบขนธ ๕ มน

262 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เปนของกลางๆ คอเราจะเปนพระอรหนต ไมเปนพระอรหนต เรา

มขนธ ๕ กนทงนน เรามชวตอยกยงมขนธ ๕ เรากก�าหนดรให

เขาใจ มนเปนกลางๆ แลวกนวรณ กเปนสงทเปนอปสรรค เปน

ทสรางปญหาใหเรา เรากตองศกษาดเชนเดยวกน

สตป ฏฐานมนค อนข างจะกว างมาก เราก�าลงจะม

ประสบการณแบบไหน สภาพของจตเปนยงไง เรากไมอดสงทจะ

ตงก�าหนดตรงกบสตปฏฐาน บางคนกคดวาเราไมสงบพอ มนยง

ปฏบตไมได หรออยางบางคนกชอบพด เออ ยงปฏบตไมได ยงม

กเลสอย โอย เมอไหรจะปฏบตหนอ มนเปนขออางทไมมเหตผล

ถามแตคนไมมกเลสปฏบต โลกนกยงวนวายเหมอนเดม นแหละ

คนยงมกเลสนแหละสมควรปฏบตอยางมากเลย โลกจะไดเยนลง

สกหนอย

เรารอใหกเลสหมดจงจะไดปฏบต รอไปกภพกชาตมนก

เหมอนเดม เพราะวากเลสของเราจะนอยลง จะเบาบางลง กตอง

อาศยการปฏบตการฝกหด

ในสตปฏฐาน กอาศยประสบการณของการเปนมนษย เรา

คอยตงฐานหรอเปาในการพจารณา พระพทธเจาสอนผทจะเจรญ

ในการปฏบต ทานยกตวอยางเหมอนกบเปนพอครวหรอแมครวท

ท�างานใหพระราชาหรอเจานาย ตองเปนผคอยสงเกตดอยางใชสต

จรงๆ ถาหากวาเปนผปรงอาหารเกง ไมใชแตวาจะอาศยแตการ

ปรงอาหารอยางเดยว คอจะตองสงเกตดวาผ รบประทาน เชน

พระราชา ของโปรดของพระราชาคออะไร ชอบรสชาตแบบไหน

263ทบทวนขอธรรม

ชอบปรงอยางไร ถาหากวาไดเฝาสงเกตอยางใชสตจรงๆ กจะได

จบหลก จะไดปรงอาหารอยางทพระราชาชอบ ถาหากวาท�าอยาง

นน กแนนอนวาตองรบรางวล เจรญกาวหนาอยางแนนอน

แตถาหากวาเปนผปรงอาหารเปนพอครวไมเกง ซงไมได

หมายถงวาปรงอาหารไมเกง แตไมสงเกตดวาของโปรดของผรบ

ประทานเปนยงไง ความชอบของเขาเปนยงไง คอปรงอยางทตว

เองชอบหรอตวเองคด ไมสงเกตวาผรบประทานถกใจในเรองไหน

บาง กจะไมคอยไดรบรางวล ไมคอยกาวหนาเทาไหร ไมคอยเจรญ

พระพทธเจาวากเชนเดยวกน ผปฏบตเราจะตองเปนผตง

สตไวในกาย ในเวทนา ในจต ในธรรม แตวาเราตองเปนผสงเกต

วาเวลาเราก�าหนดแบบไหน ก�าหนดในสวนไหน และวธไหน จงจะ

ไดเกดความสงบ เกดความรสกแจมใส เกดความรสกเหนชดขน

ถาหากวาเราท�าอยางนน แนนอนวาเราจะตองรบรางวล

รบความเจรญ คอจะไดยงสงบขน ยงแจมใสขน แตถาหากวาเรา

เพยงแตท�าตามรปแบบ หรอท�าตามทฤษฎ หรอท�าตามความคด

เหนของเจาของหรอของผอน ไมมการสงเกตโดยใกลชด มการตง

สตใหถถวน วาเราก�าหนดอยางไร ประสบการณของเราคออะไร

เวลาเราก�าหนดอยางน มนท�าใหเราสงบ ก�าหนดอยางน ท�าให

เรามความแจมใส เหนชดเจนยงขน ปฏบตอยางนจงรสกวาไดผลด

มนกจะไดสนบสนนในลกษณะนน จะไดอาศยอบายหรอวธอนนน

ถาหากวาเราท�าอยางนน เรากยอมไดเกดความสงบ มนกตองรบ

รางวล รบความเจรญกาวหนาในการภาวนาในการปฏบต

264 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เลยเราตองเปนผสงเกต ไมใชวาเพยงแตเอาทฤษฎมาใช

ทฤษฎมนดอย แตการปฏบตในพทธศาสนา เราปฏบตเพอการพน

ทกข มนไมใชทฤษฎทจะพนทกข มนคอตวบคคลทจะไดพนทกข

ตวบคคลกคอตวเรา ตวเราตองเปนผทสงเกต สรางสตปญญาในตว

เอง พรอมทจะรบประสบการณ พรอมทจะปรบความเขาใจและ

ปฏปทาของตวเอง เพอจะไดผล

พระพทธเจากด ครบาอาจารยกด ทานสามารถทจะสอน

เราอยางเดยว ทานใหแนวทาง แตการปฏบตเปนเรองของเรา ไมใช

วาเราจะไดพนจากความทกข หรอจะไดประสบความส�าเรจในการ

ปฏบต อาศยค�าสอนอยางเดยวหรอโดยสวนเดยว หรออาศยครบา

อาจารย คอทานใหการแนะน�า ทานใหหนทาง นอกนนกเปนเรอง

ของเรา ทเราจะตองมาคอยฝกหด คอยปฏบตของเราเอง เรากตอง

น�ามาใช น�ามาดวยความตงใจ และดวยความนอบนอมตอธรรมะ

อกแงหนงของการปฏบต ทเปนเหตปจจยทชวยใหเราปฏบต

อยางกาวหนา คอทเราพดถงหลกอนตตา คออกแงหนงของอนตตา

การไมมตวไมมตน แตไมใชในแงของปรชญา แตความเปนผพรอม

ทจะละทฐความเหน มานะ ความถอตวถอตน เวลามการนอบนอม

ถอมตนตอธรรมะของพระพทธเจา ตอพระศาสดากด ตอพระศาสนา

กด การกาวหนายอมเกดขน เพราะวาการทไดปฏบตนน การเอาตว

ตนเขามามนขวาง แตวาการละความเปนตวตนท�าใหเปนผถอมตน

เปนผมทฐมานะนอย มความไมเหนแกตว คอจตใจอยางนพรอมท

จะรบธรรมะ

265ทบทวนขอธรรม

เหมอนกบถาเราจะยอมผา ถาเรามผาทสะอาด เราซกไว

ด ไมมมลทน เวลาเรายอมสกตด สกสวย เชนเดยวกน การเปน

ผถอมตน มทฐมานะนอย เปนการช�าระจตใจ ท�าใหเราพรอมทจะ

รบธรรมะของพระพทธเจา เรามความถอมตน ตอความเปนจรง

ตอพระศาสนา ตอพระศาสดา เราจงไดรบธรรมะได คอคณธรรม

ภายในจตใจเปนสวนท… คอสตเปนสงทชวยช�าระ เวลาเรามก�าลง

ของสต มนเปนสงททดแทนก�าลงของทฐมานะ ความถอตวถอตน

หรอมการเหนแกตว สงเหลานไมมทอาศย เรามสตทเปนก�าลง

หรอคณธรรมภายในจตใจทเปนพนฐานใกลเคยงกนทชวย

เชน ความสนโดษ คอความมกนอย มความพอใจในสงทเกดขน ม

อะไรกพอใจ มความสนโดษ มนไมทะเยอทะยานอยาก ไมทะยาน

อยากในความสะดวกสบาย ไมทะยานอยากในวตถสงของ และไม

ทะยานอยากแมแตประสบการณภายในจตใจ บางครงมนทะยาน

อยาก อยากแคน อยากแคโนน มนวนวายไปหมด เรากมความ

สนโดษ มความพอใจปฏบต พอใจกบการท�าเหตใหพรอม และก

ความกตญญ เราไดอะไร ซงมนกใกลเคยงกบความไมเหนแกตว

แตวาคอเรามอะไรเกดขน เรากรเขาใจ ไมมอะไรเกดขนโดดเดยว

เชนอยางทเราปฏบตกนทน ไมใชวาเราเดนเขามาแลวสถาน

ทนเนรมตขนมา มนมมาเพราะการชวยกนของหลายๆ คน หรอ

ไปไหน ทกสงทกอยางมนมไวเพราะคนชวยกนท�า หรอเราอยใน

เหตการณไหน ไมมอะไรเกดขนโดยเนรมตขนมา ทกอยางมนตอง

เกดขนอาศยแรงชวยของผอน มนเปนสวนทเรามความกตญญตอ

สงทเราก�าลงประสบอย ก�าลงจะประสบอย เลยความสนโดษความ

266 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

พอใจ ความกตญญ มอะไรเรากไมมความรสกวาตวเองควรจะได

อยตลอด เพราะวาพอเรามความกตญญ เรารวาเรายนดในสงทได

เรากอยากจะมการตอบแทนดวย เปนความรสกภายในจตใจทชวย

ใหมความเบกบาน เพราะถาหากวาเรามแตตวตนของเราทอยากจะ

สนองตวตน อยางนปฏบตยาก เจรญยาก

ธรรมะของพระพทธเจา การปฏบตของพระพทธเจาเปน

ของละเอยด แตวาเปนของททกคนสามารถทจะท�าได ขอใหเราคอย

ศกษาคอยสรางความเขาใจวาพนฐานทสมควรคออะไร เราจะไดท�า

พนฐานนนไว ถาท�าไว เรากใหร เรยกวาสรางความช�านาญในตวเอง

เหมอนกบผปรงอาหารทเลาใหฟง อยางนนกรวาสงใดทน�าความสข

มาให สงไหนทน�าความสวางเกดขนในจตใจ เราจะไดท�าในสงเหลา

นน เราจะไดประสบความพงพอใจในการปฏบตของตน

ส�าหรบตอนเชาน อาตมากไดใหขอคดในธรรมะเพอไป

ปฏบตตอ ขอใหเราภาวนากนตอ

267โพชฌงค ๗

สตปฏฐานคอโพชฌงค ๗ ซงเปนธรรมะ ๗ ประการ ท

น�าไปสการตรสรหรอการพนทกข เปนหมวดธรรมะทมบทบาทใน

การท�าใหมความตนเกดขนในจตใจของเรา ท�าใหเราตนจากกเลส

ตนจากวฏสงสาร ตนจากการเวยนวายตามความทกข ลวนแตเปน

ธรรมะทพาเราเขาสความสวาง

พระพทธเจาเคยถกถามโดยปรพาชกในลทธอนวา ทาน

ไดอาศยจต หรอไดเสวยความร สกหรอผลยงไงในการปฏบต

พระพทธเจาตอบวาเสวยผลของวมตตสข และความร ทแทจรง

ปรพาชกจงถามตอวา วมตตสขและความรทแทจรงเกดขนไดอาศย

อะไร พระพทธเจาจงตอบวาวมตตสขและความรทแทจรงเกดขน

อาศยโพชฌงค ๗ ปรพาชกถามตอวา โพชฌงค ๗ เกดขนโดย

อาศยอะไร โพชฌงค ๗ เกดขนอาศยสตปฏฐาน ๔ สตปฏฐาน ๔

เกดขนอาศยอะไร อาศยความประพฤตทดงาม ศลทสมบรณ และ

อนทรยสงวร ระมดระวงในตา ห จมก ลน กาย และใจ ไมปลอย

ใหเกดความยนดยนราย

โพชฌงค ๗

๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ธรรมบรรยายภาคบาย

268 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราเหนวากระบวนการของการปฏบต คอมนอาศยเหต

ปจจยตางๆ และวธปฏบตตางๆ และมเปาหมายกคอการพนทกข

สวนทเกยวของโดยตรงกโพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ กอาสยสตปฏฐาน

๔ ซงเราท�าอยเดยวน ก�าลงท�ามาตงอาทตยหนงแลว โพชฌงค ๗

มอะไรบาง มสตเปนเบองตน สต ธมมวจยะ วรยะ ปต ปสสทธ

สมาธ อเบกขา เปนธรรมะ ๗ ประการ

สต เรากอธบายมามากแลว คอการรในกาย เวทนา จต

และธรรม

ธมมวจยะ กคอการใครครวญโดยชอบธรรม ใครครวญ

สงเกตพจารณา ใชวจารณญาณ ใชปญญาของตวเอง คอเปนการ

ท�างานของปญญา เรากใชวเคราะหใชพจารณา คอปญญามนไมใช

เปนสงทอยนงเฉย ปญญาท�างาน กเปนธมมวจยะ กมการสงเกต

อยางใกลชด อยางถถวน ถาอธบายในลกษณะของกระบวนการท

คอยๆ เกดขน อยางตงสตไวกอน ตงสตไวด และกท�าธมมวจยะ

ใหสงเกตใหพจารณา ใหเปนผทใครครวญ คดดวยหลกธรรม เมอ

มการใครครวญดวยหลกธรรม กเปนสวนทสงเสรมใหมวรยะความ

พากเพยร คอไมใชมสตและกมปญญา แลวกเพกเฉย มนปลกเรา

ใหมวรยะ ใหมความพากเพยร

วรยะ ความพากเพยร กเปนคณสมบตของผปฏบต หลวงพอ

ชาทานเคยพดอย คอมนไมยากทจะสงเกตนกปฏบต ดกฏกพอ ถา

หากวาดกฏทอยทอาศยของผปฏบต ถาหากวาดแลวสกปรก ไมได

ดแลความสะอาด ไมเรยบรอย ไมมความละเอยดในการจดสถานท

269โพชฌงค ๗

ในการรกษาความสะอาด กถอวาไมมความขยนของผปฏบต ไมม

ความวรยะความพากเพยร

หลวงพอชา ทานจะเปนนกสงเกตคนจรงๆ ทานกเหน เออ

กเปนอยางนนจรงๆ วรยะความพากเพยรเปนปจจยทส�าคญ ยก

ตวอยางงายๆ คอมนมหมวดธรรมะ โพชฌงค ๗ กเปนสวนหนง

โพธปกขยธรรม คอธรรมะ ๓๗ ประการ ปลายชวตของพระพทธเจา

เวลาพระพทธเจาเรมเหนวาอกไมนานเรากตองจากโลกนไป ทานก

เรมรวบรวมค�าสอนทเคยสอนเอาไว ใหคนทองเอาไว จ�าเอาไว เพอ

รวานแหละคอหนทางของการปฏบต นแหละหนทางทพระตถาคตได

สอนเอาไว จงเรยกวา โพธปกขยธรรม ธรรมะทมการประกอบดวย

โพธ คอความตรสร ซงกมสตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท

๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรค ๘ ทงหมดกธรรมะ

๓๗ ประการ ซงกเปนสงทพวกเราสวนใหญกคงจะมความคนเคย

แตเปนทนาสงเกต ถาเราดเรองทเกยวกบวรยะ จะมอย

ในแทบทกขอ ถานบทงหมดมนซ�าในแงใดแงหนงตง ๙ ครง คอ

มนมากกวาเรองอน เรองวรยะจงเปนสงทพระพทธเจาใหความ

ส�าคญ ทานกเคยพดวา ธรรมวนยนเปนค�าสงสอนเพอคนประพฤต

ปฏบตดวยความเพยร ไมใชส�าหรบคนขเกยจ กเปนอยางนนจรงๆ

พระพทธเจากไมไดรบรองวา ถาเชอตามเราจะไดขนสวรรค จะได

เขาสพระนพพาน ถาหากวามการบชาเราจะไดเขาสพระนพพาน

ไมมในลกษณะนน คอจะมศรทธากด จะบชาทานกด จะยกยอง

สรรเสรญทานมากนอยแคไหน แตถาไมปฏบตกเปนอนวาไมไดลม

รสของผล วรยะความพากเพยรจงเปนสวนประกอบทส�าคญ

270 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เมอมวรยะความพากเพยรทอาศยธรรมะ กเปนทนาสงเกต

เวลาเราพดถงวรยะ คอไมใชวาความขยนทกอยางทกเรองจะประสบ

ผล เพราะวาเวลาพระพทธเจาระบไวซงความพากเพยรชอบใน

อรยมรรค ๘ คอตองสงเกตด ตองเปนไปเพอความเจรญของกศล

ธรรม การลดลงของอกศลธรรม คอถาหากวามความพากเพยรแบบ

ไหนยงไง วธไหน ในลกษณะไหนยงไง กศลธรรมกจะตองเพมขน

อกศลธรรมจะตองลดลง มนเปนขอแมอยางหนง

เพราะบางทคนกชอบขยน แตวาขยนในการสรางความ

วนวาย มนกล�าบากมากทจะไดประสบผลในพทธศาสนา ถาหากวา

เราขยนหมนเพยรในความวนวาย ระมดระวงนะ มนจะมผลเหมอน

กน แตเมอเรามความพากเพยรทอาศยธมมวจยะและสต มนจะ

มผลปรากฏเปนปต ปต คอความอมเอบ ปตจะเปนความสขใจ

อยางหนง เปนก�าลงใจ เปนความอมเอบใจ เมอเหนผลหรอเหน

ความถกตอง กยอมเกดปต เหนสงทดงาม เหนสงทถกตอง เหน

ค�าสอนเปนค�าสอนทถกตอง กเกดปต อมเอบ เหนผปฏบตในสงท

ถกตอง กเกดปตอมเอบ มนเปนลกษณะธรรมชาตของจต ในเมอ

มก�าลงของกศลธรรม มนกพาใหเกดความอมเอบอย

เมอมความอมเอบ มปต บางครงปตมนมลกษณะของความ

ตนเตน มนเปนกศลกจรง แตบางทมนกตนเตน บางครงกไมสจะสงบ

นก จงไดคอยกลนกรองดวยธรรมะอกครงหนง เพอใหเปนปสสทธ

ปสสทธ คอความคลคลาย มความสบายกายสบายใจ มนสบายทง

กายทงใจ กายกมความคลคลาย ใจกมความคลคลาย มความรสก

271โพชฌงค ๗

ทสบาย ปลอดโปรง เบา เมอมความเบากายเบาใจอยางนน มนก

เปนสงทน�าใหเกดสมาธ ซงเปนโพชฌงคประการท ๖

สมาธ แปลวาความตงใจมน เราตงใจมนโดยไมคอยวอกแวก

จตไมคอยจะแสสาย จตมความตงมน คอกายกบใจกสบาย มนเปน

หนาทของจต เวลาเราคอยพฒนา เราพยายามทจะใหถอนตวออก

จากความ...สงทจตเราเรมเหน จตเรมละเอยด มนอยากจะถอน

ออกจากสงทมความหยาบอย

อนนทเราพดถงหยาบ มนไมใชหยาบคาย ของเหลานมน

ทงตงนานแลวละ แตเราพดในลกษณะความหยาบคอมนไมประณต

จตทไมประณตมนกคอ...อยางนวรณ เราเรมจะละในสวนละเอยด

คอจตไมเขาใกลเลย ไมมความตนเตนปรารถนาดวยความสขตนเตน

กามารมณ คอจะไมเขาใกล ความรสกทมความไมพอใจ มความ

ขดเคองภายในจตใจ กจะไมปรากฏเลย จตทมความงวงเหงา

หาวนอน ไมมเลย คอจะละ จะทงเลยสงเหลาน มนท�าใหจตไม

ปลอดโปรง

จตทมความฟงซานหรอมการคดนกตางๆ เราเหนวานเปน

สวนหยาบของจต ไมจ�าเปนทจะตองมการคดเลย เพราะวาเราม

ความอมเอบภายใน มนมปต มปสสทธทเราอาศยอย อาศยจตท

เรมมสมาธทตงมน เวลาเราจะเลอกปรารภอะไรทเปนสงขารในจต

มนไมปรารภ เราเอาความหนกแนนดกวา มนอยากอยในความ

หนกแนน มนเปนธรรมชาตของจต บางทเรมละเอยด เรองความ

272 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

สงสย เรากไมไดสงสยเพราะวาเราเหนชด ค�าสอนของพระพทธเจา

กมอยอยางน ความถกตอง ความจรง กเปนอยางน กศลธรรมก

เปนกศลจรงๆ อกศลธรรมกเปนอกศลจรงๆ เปนเรองเศราหมอง

เราไมเขาใกลและกไมสงสย ไมโลเล ในจตกมความหนกแนน สวน

ประกอบของจตอยางน คอ สตจะสมบรณ ความสขกายสขใจม

คอนขางจะละเอยด จะมความเบกบานภายในจตใจของเรา จตก

มความหนกแนน

เมอจตมความหนกแนน มความเบกบานอยางนน กจะม

อเบกขา ทเปนโพชฌงคประการสดทาย อเบกขาในลกษณะนคอ

มนเปนคณธรรมของจตทเปนกลาง เพราะวาตงบนพนฐานของความ

หนกแนนตางๆ และคณธรรมตางๆ พอไปถงอเบกขาทพาเขาสการ

ตรสร มนเปนอเบกขาทอยกลางคอ ไมทกข แสสายดวยความด

ความชว ความถกความผด ความชอบหรอไมชอบ ไมเขาไป คอ

มนเหนชดเจนและกอยเปนกลาง เราอยเปนกลางและเหนวาทกสง

ทกอยาง...คอถาเราเขาไปสดโตงอยางหนงกพาใหเราทกข เลยไม

เขาไป มนอยกลางดกวา ทวาอยกลางไมใชวาเฉย อยกลางเพราะ

รเรองเขาใจ มนมปญญาหนนดวย ปญญามนบอก เอย อยาไป

ตะครบเลย มนจะทกขเทานนแหละ ถงไมเขาใกล

นเปนสวนหนงหรอวธหนงในการอธบายโพชฌงค ๗ ซงก

อาศยกน เหมอนกบเปนกระบวนการพฒนา คลายๆ วาละเอยด

ขน สงขนเรอยๆ แตพระพทธเจาไมไดอธบายอยางนตลอด คอบาง

ครงทานแทนทจะจากต�าหาไปสง หรอจากพนฐานไปหาของละเอยด

273โพชฌงค ๗

ทานวา เออ อนนนเปนของทเราประกอบเขาพรอมกน เชน ทาน

จะยกตวอยาง ธมมวจยะ วรยะ ปต มนมลกษณะทเหมอนกบม

ก�าลง มนมพลง มนเปนสงทสมควรใชหรอยกขนมาในเวลาจตของ

เรามความพราหรอความไมแจมใส ไมชดเจน หรอวาไมขยน มน

เปนสงทยกขนมาเพอกระตนใหจตใจมก�าลง

สวนปสสทธ สมาธ อเบกขา คอมนมลกษณะของความนง

ความสงบ ซงเปนคณธรรมของจตทสมควรจะยกขนมา เวลาจตของ

เราบางทมนมการแสสาย หรอมความฟงซานขนมา กเปนการปรบ

ความสมดลของจตใจ

พระพทธเจายกการเปรยบเทยบ ถาหากวามไฟนอยๆ ท

ก�าลงจะลกอย และเราปรารถนาทจะใหไฟนนไดลกขนมา จะได

ใช หรออยากใหมไฟลกขนมา พอมนมไฟนอยๆ ถาเราเอาไมแหง

หญาแหง กงไมแหงใสลงไป ไฟมนกจะลกใหญ กเปนทเราตองการ

แตถาหากเราตองการไมใหมไฟใหญ กมไฟนอยๆ เสยกอน แลว

เรากเอาหญาเขยว ใบไมเขยว ของเปยกแฉะ เอามาใส มนกจะ

ดบ ทานเทยบเหมอนกบจตของเรา คอเรามก�าลงนอย เรากตอง

ใชสงทจะเสรมก�าลงนนใหลกขน ตองอาศยธมมวจยะ ตองอาศย

วรยะ ตองอาศยปต จะไดลก ท�าใหจตใจของเราลกขนมา ใหมน

มก�าลงใหมากขน

แตถาหากวา เหมอนกบเรามไฟทก�าลงลกอย ดวาไฟก�าลง

จะใหญขน อนตรายขน เดยวจะท�าใหไฟไหมบานไหมชองทอยใกลๆ

274 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เราเอาใบไมแหง กงไมแหง เอามาใสกยงลกใหญเลย หรอเรามไฟ

ก�าลงลกอย อยากใหมนนอยลง เรากใสไมทเปยก หญาทเปยก

ใบไมกงไมนอยๆ ทแฉะใสไว ไฟกจะคอยดบ

เชนเดยวกนในการปฏบตภายในจตใจ คอมนมก�าลง บางท

มนซซา ก�าลงคดเรองน คดเรองนน ก�าลงตนเตนอยกบธรรมะ เรา

ยงเอาธมมวจยะ เอาวรยะความพากเพยรใส ปตใส โอย ยงไปกน

ใหญเลย อนนนเปนเวลาทเราตองเอาปสสทธ ความเบากายเบาใจ

คลคลาย สมาธ อเบกขา ท�าใหมนเบา ใหมนสงบลงเสยหนอย

อยาท�าใหมนลกขน เพราะวาเราตองการความพอดของจต เพราะ

วาการรแจงเหนจรงตองอาศยความพอดของจต

พระพทธเจาบอก ทานใชโพชฌงค ๗ แตทานใชเฉพาะ

ในการเปรยบเทยบ ๖ ประการ แตทานบอกวาตวสตใชทกเมอ

ไมมเวลาไหน ประการใด ลกษณะของจตไหนทเราไมจ�าเปนตอง

ใชสตเลย คอเราจ�าเปนตองใชสตอยตลอด เพราะวาสตกมหนาท

ทจะรเรองเขาใจวาสภาพของจตคอยงไง แลวกเปนสวนทชวยให

เราตดสนวาเราจะท�ายงไงตอ ถาขอมลยงไมถกตอง มนกตดสนไม

ถก ตวสตมนเปนสงทใหขอมลกบจตใจของเรา ท�าใหรเรองเขาใจ

ในความเปนจรงไวกอน

ในการปฏบตหรอการภาวนา กอาศยธรรมะทชวยใหเกด

ความตน ความรเขาใจในความเปนจรง ทเรยกวาโพชฌงค กเปน

ขอธรรมะทเราควรสงเกต เชน เวลาเรานงสมาธหรอเราเดนจงกรม

กเปนสวนทนาทบทวนด มอะไรประกอบในจตใจของเราหรอเปลา

275โพชฌงค ๗

มสตมย มธมมวจยะมย มวรยะมย มปตมย มปสสทธมย มสมาธ

มย มอเบกขามย กเปนสวนทคอยทบทวนในจตใจเวลาเราปฏบต

เพราะเปนเครองประกอบความตน ท�าใหระลกถงขอธรรมะเหลา

น มนท�าใหเราระลกถงเปาหมายทพระพทธเจาตงไว คอความพน

จากความทกข และท�าใหเราระลกถงคณสมบตของจตทสามารถท

จะสมผสความดบทกขอยางนน เปนสงทเราคอยทบทวนด เพอยก

จตเขาสคณธรรมเหลานน กเปนวธหนงหรออบายหนงทเราใช ซงก

เปนธมมวจยะเหมอนกน เปนการใชการวเคราะห คอการพจารณา

ในธรรม ในเวลาเราภาวนา เวลาเราปฏบต คอบางทบางคนคดวา

เออ เราไมควรจะมการคดเลย การนงสมาธกด การปฏบตธรรมเปา

หมายคอไมใหมการคด เลยไมคด คอ ทงไมคดในสงทไมเปนสาระ

ทงไมคดในสงทเปนสาระ มนกยากทจะเจรญ เราอาศยความคด

อย เราอาศยการเคลอนไหวของจต เราอาศยจตทมการใครครวญ

พจารณาในหลกธรรม

อยางโยนโสมนสการ มนเปนคณสมบตทส�าคญในการปฏบต

ทกขนตอนของการปฏบต คอส�าหรบการคด มนกไมมใครทไมม

การคด หลวงพอชาทานเคยพด มคนเดยวในโลกทไมคด คนเดยว

นนคอใคร ตางคนตางตอบ เปนพระอรหนตบาง เปนพระพทธเจา

บาง เปลาๆ ในทสดทานตอบวา คนเดยวในโลกนทไมคดคอคน

ตาย มนตายแลวไมคด ถาเรายงมชวตอย เรากจะมความคด แต

วาเราจะใชความคดนนใหมประโยชนหรอเปลา เราจะใชความคด

นนเพอสรางความรในทางทถกตองหรอเปลา เราจะใชความคดนน

เพอชวยสรางความสงบหรอเปลา เราจะใชความคดนนเพอวเคราะห

ในหลกธรรม เพอถอดถอนตวเองออกจากการเวยนวายหรอเปลา

276 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

มนกจะเปนสวนทตองอาศยจตตสงขารเชนเดยวกน แลวมนจะคอย

ละเอยดขน บางครงทวาจตสงบ แมแตเราใชค�าศพทวา วเคราะห

หรอพจารณา มนไมใชวานงคดๆๆๆ การวเคราะหพจารณามนกลาย

เปนการสงเกตการใชจตของเรา เพราะคลายๆ กบวาเราจะสราง

ความนมนวลของจตเรา

อยางลกษณะทพระพทธเจาระบไวถงสภาพของจตใจทม

สมาธ คอมสวนประกอบทจตมความออนโยนและนมนวล และม

ความหนกแนน มความสงบเยน อกแงหนงคอจะเปนจตทภาษา

บาลเรยกวา กมมนยา คอ พรอมทจะท�างาน แตงานของจตนน

จะเปนงานทใชการสงเกต ใชการพจารณา อาศยความสงบเพอด

วา เออ นมนเปนของไมเทยงจรงๆ นะ ไมใชวาเราคดวามนเปน

ของไมเทยง แตเราใชจตของเราสงเกต อนนมนเปนของไมเทยง

จรงๆ ไมไดเปนสาระเลย มนเปนของไมแนนอน เปนของทมนทกข

ทกขในลกษณะทไมสามารถจะยงความอมใจความพอใจใหเกดขน

ในสงทยดไวเปนของตวตนไมได คอเวลาเราพดอยางน เราคดวา

เปนการคดนกอย แตวามนเปนการพจารณาดวยจตสงบทเหนอยาง

นน มนเปนอยางนน เลยจตจงเกดการสลดทงตอความหลง แลวก

ไมอยากเขาใกล คอเหมอนกบเราเหนอาหารทมนเนา มนเฟะ มน

กไมอยากเขาใกล มนเปนสวนทเราหลกเลยงดกวา เราดแลวมนก

เปนในลกษณะนน จตมนไมถกหลอก

การท�าใหจตมความพอด อยางทอธบาย อยางโพชฌงค ๗

มสวนหนงทปลกเราจตใหมก�าลง มสวนหนงทชวยใหมนสงบเยน

277โพชฌงค ๗

อนนมนเปนการสรางความพอดภายในจตใจของเรา มนเปนวธหรอ

เปนก�าลงทส�าคญในการปฏบต การทท�าใหมความพอดภายในจตใจ

ของเรา ทเราวาทางสายกลาง ไมใชวาเราคอยแบงครง คอมนไม

ดจนเกนไป และไมชวจนเกนไป มนกพอด ไมใชอยางนนนะ

มนเปนความพอดทเขาใจในทงดทงชว เขาใจในทงความ

ขยนความขเกยจ ซงบางครงความพอด บางทเรากตองเรง ตอง

บงคบตวเอง แตบางครงความพอดคอเราตองผอนคลาย

ยกตวอยางทเรารกนหรอไดยนชอมานาน ทานอาจารยมน

ซงเปนพระทเปนสาเหตทท�าใหสายวดปากรรมฐานไดรงเรองขนมา

เปน...กพดงายๆ กเปนพระอรหนตจรงๆ เปนผทประสบความส�าเรจ

ในการปฏบต และกสามารถทจะสอนและสรางลกศษยตงมากมาย

ทปฏบตดปฏบตชอบเชนเดยวกน

ทานอาจารยมหาบวเขยนประวตของทาน เทาทฟงมาคอ

ทานกเปนพระทขยน มความเพยรมาก แลวกเปนผทพยายามทจะ

ใหลกศษยมความขยนเชนเดยวกน แตมครงหนงททานอาจารยมหา

บวเลาใหฟง แลวกโดยนสยทานอาจารยมหาบว ทานกเปนพระท

ขยน ไมทอถอย ไมถอยเลย มแตจะบกขางหนาเทานน เลยเปน

ลกษณะเปนเอกลกษณของทานกวาได

มครงหนงททานเปนไขมาลาเรย ทานไมสบายมาก เปน

ไขมาตงนาน ยงสมยนน ตอนนนเพงจะเปนสงครามโลกครงท ๒

278 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

หรอราวๆ ปลายสงครามโลกครงท ๒ อสานจะไมคอยมหยกยาอย

แลว ยงสมยนนจะไมมหยกยาเลย การรกษาคอนขางจะตองอาศย

ยาสมนไพรกบการพกผอน หรอการรอ กคอยรอด

ทานกเปนไขหลายวน ทานเลยกลบมาทวดททานอาจารย

มนอย คอมกจวตรในตอนเยน ตอนบาย ๓ กจะลนระฆง แลวพระ

จะออกมากวาด หลวงพอมหาบว พอถงเวลาตระฆง ทานกยงเปน

ไขอย ลกขนมาไมคอยมก�าลง แตวาดวยความตงใจจะออกไป ยง

ไงกตองท�าหนาท เราเปนพระเรา กตองท�าหนาท ตองไมถอย ไม

ลดละในหนาทของเรา กส ออกไปกวาดลานวด

หลวงปมนเหน ทานดทานวา อยางนปฏบตอยางเดยรถย

กลบไป กลบไปพก คอมนเปนโยค เปนเดยรถย กคดวาสเอาอยาง

เดยวจะได มนตองรจกหาความพอด

ซงมนกเปนเรองทนาสนใจในลกษณะนนนะ เพราะวาโดย

ปกตเรองความพากเพยร หลวงปมนกจะมการสรรเสรญทงนน แต

วาจะตองมกรณทเรารจกผอนคลาย คอทกอยางตองมความพอด

เชนการพจารณาธรรม พระพทธเจากสรรเสรญการพจารณา

ธรรม ใหเขาใจในธรรม วเคราะหในธรรม แตวาบางครงเรากตอง

รจกวาการพจารณานน การคดวเคราะหเรองธรรมะ ถาหากวาเรา

ไมหยด ไมหาความนง คอยงพจารณากยงไมกระจาง เพราะวามน

ไมไดแจงขนมา อาศยการวเคราะหอย คอธรรมะเปนเชนนนเอง

เราตองท�าสภาพจตเราใหพอด เพอเขาถง เขาใจ ตใหแตก

279โพชฌงค ๗

บางครงเรากตองผลกดนจตของเราในการวเคราะห ในการ

พจารณา เพราะวาบางครงในเวลาเราท�าจตสงบ จตสงบอย แต

มนไมยอมสงเกต เมอไมยอมสงเกต มนกไมเหนชดเจน มนกตอง

ท�าใหจตสงบพอ นงพอ แจมใสพอทจะไดเหน ความพอดมนเปน

เรองส�าคญ มนเปนเรองทละเอยดมาก เรากตองด มนไมใชวาเรา

ไดเหนโดยอาศยอยางใดอยางเดยว เหนดวยปญญาอยางเดยว เหน

ดวยความสงบอยางเดยว ตององอาศยกน ไมใชเราเหนดวยความ

ขยนอยางเดยว หรอการผอนคลายอยางเดยว มนตององอาศยกน

เพอความพอดของจต

ความพอดอยตรงไหน ความพอดอยตรงทการละ มนไมได

อยทเราจะมการวดทเราไดตรงไหน มนอยตรงทเราสามารถทจะละ

ได เราละความรสกวาตวตนไดหรอเปลา เราละกระแสของตณหา

ไดหรอเปลา เราละทฐมานะของเราไดหรอเปลา มนอยทการละ

โพชฌงค ๗ บางครงเวลาพระพทธเจาสอนเรองโพชฌงค

ทจรงไมใชเฉพาะโพชฌงค บางททานสอนเรองสตปฏฐานกด หรอ

การเจรญในวธอนกด แตทานจะใหการปฏบตอาศยคณธรรมบาง

ประการ เชน คอมนเปนหมวดธรรมะ ๔ ประการทตองน�ามาใช

ในการปฏบต เบองตนคอวเวก

วเวก คอความสงด ความสงดน ตอนแรกกตองอาศยความ

สงดจากอารมณภายนอก อยางทเราเขามาปฏบตทน ทยวพทธฯ

เรากมความสงด สงดจากโลกภายนอก แคมการกอสรางขางๆ แลว

ไมคอยไดรบร ยงเรองสงทเกดขนนอกจากอาคารน ไมคอยจะมการ

280 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

รบรเลย มนสงด มนสงดจากโลกภายนอกกเปนความวเวก กเปน

กายวเวก

แตนอกจากกายวเวก กม จตตวเวก คอ สงดจากอารมณ

สงดจากความคดนก สงดจากความเคลอนไหวภายในจตใจ อาศย

ความสงบภายใน เปนความวเวกทเราตองท�าใหมเกดขน

วราคะ ความคลคลายออกจากกระแสของตณหา คลคลาย

ออกจากกระแสของความเพลดเพลนในกาม วราคะ มความเยน

ภายในจตใจ มนเปนภาวะจตทเยน ไมมการเจอปนดวยราคะ คอ

ความชอบใจเลย

นโรธะ คอ การดบ เรามการดบลงแหงการเคลอนไหว ดบ

ลงของอารมณทงหลาย คอมนมความดบ มความเยน ซงทจรงเรา

กมนโรธะ ทจรงกเปนภาวะทเรา...ปกตเวลาเราพดถงความดบ เชน

นโรธะ ความดบของอารมณ ความดบของการคดนก หรอความดบ

ของความรสกทวนวาย ความดบนนโดยปกต ดวยความรสก คลายๆ

วาเราเหนอารมณ เราคลายๆ พยายามทจะท�าใหมนดบ หรอรอ

ใหมนดบ คลายๆ วาเรามอยจงท�าใหมนดบ แตวาความคดอยาง

นอาตมาวายงไมสมบรณนก เพราะวาความดบนน อกแงหนงคอ

มนไมมอยแลว หรอมนดบอยแลว มนสงบอยแลว ซงเปนภาวะท

เราไมคอยจะสงเกต อยางเชน อวชชาดบ ตณหาดบ อะไรอยางน

ถาเราสงเกต ถาไมมเหตปจจยมนกไมเกด เพราะวาทกสงทกอยาง

มนกอาศยเหตปจจยอยแลว

281โพชฌงค ๗

แตถาเราดในภาวะทไมมอยแลว ไมไดเกด แทนทจะวาดบ

คอการไมเกด เชนอวชชาไมเกด ปกตเราวา อวชชาปจจยา สงขารา

ดวยอวชชาเปนปจจย สงขารจงเกด แตถาเราดวาแทนทเราจะดบ

อวชชาเพอไมใหมสงขาร แตเรากดวาอวชชาไมเกด สงขารจงไมเกด

หรออยาง เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงเกด แตถาเราดวา

ตณหาไมเกด อปาทานจงไมเกด มนกเปนการดการดบในอกมม

หนงทเราเหนในภาวะ เพราะวาสจธรรมมนมอยตลอดเวลา และ

สจธรรมกไมวนวาย สจธรรม ความจรง ความสงบ การดบทกขม

อยตลอดเวลา แตเราไมเหน แตถาเรากลบมาดในภาวะ เอ ความ

ทกขมนไมเกด ตณหามนไมเกด คอเราดในแงของนโรธะ ตรงนน

มนเปนภาวะทไมเกดอยแลว ซงเปนการแปลนโรธะ หรอการแปล

“ดบ” แทนทจะแปลวามนจะตองเปนสงเกดขนจงจะดบ เราดมน

ยงไงมนกไมเกด เราดตรงนนนะ เชน เราดลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก ปกตเรากรอใหมนวรณ จงไปดบนวรณ แตถาเราดนวรณยง

ไมเกด เราดตรงทมนไมเกดดกวา เราก�าลงจะพจารณาความดบ

แทนทจะรอใหมอารมณเกดขน จงจะไปไลดบมน เราด เอ มนไม

เกด เราดตรงนน เราเพงตรงนน เราอาศยตรงนน มนเปนจดทเรา

สามารถทจะเขาอาศยอย และจะไดสมผสการดบทกขได เปนเรอง

ทเราอาศยนโรธะเปนประตเขาความบรสทธของจต

ประการสดทายทพระพทธเจาแนะน�าคอ โวสสคคะ มน

คลายๆ ปฏนสสคคะ ทอธบายเมอวาน โวสสคคะ คอความสลด

ทงตอความรสกตอตวตน เรากลบมาทหลกอนตตาอก การละตอ

ตวตน มนเปนประการทส�าคญ วเวก วราคะ นโรธะ โวสสคคะ ม

282 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ความวเวก ความสงด มความเยนภายในจต มความดบทเราอาศย

ในจตของเรา ความเยอกเยนสนท แลวกไมเอาความรสกเปนสงท

พาดพงเพอมความรสกตอตวตน เรากสลดทงตอความเปนตวตน

มนกเปนภาวะทพาเราเขาส...กท�าใหโพชฌงคบรบรณ ท�าใหสมบรณ

กเปนขอมลเอาไปพจารณา เปนขอมลเอาไปสงเกต เปน

ขอมลเอาไปทดลองด คอถาเรามขอมลทเกยวกบการดบทกข เพราะ

วายงสมยนเปนสมยขอมล ขอมลเยอะ เรากยงวนวายกนใหญ ขอ

ใหเรามขอมลทเราเอามาใชเพอสรางความสงบ มนนาจะดกวา

วนนเราไดรบขอมลแลว ขอใหไดพจารณาเอาไปประพฤต

ปฏบต จะเดนจงกรมนงสมาธ ลองดเอาเองนะ

นโรธะ คอ การดบ

เรามการดบลงแหงการเคลอนไหว

ดบลงของอารมณทงหลาย

ความดบนน อกแงหนงคอมนไมมอยแลว

หรอมนดบอยแลว มนสงบอยแลว

อยาง ‘เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงเกด’

แตถาเราดวา ‘ตณหาไมเกด อปาทานจงไมเกด’

มนกเปนการดการดบในอกมมหนง

ทเราเหนในภาวะ เพราะวาสจธรรมมนมอยตลอดเวลา

284 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : กราบเรยนพระอาจารยทเคารพอยางสง วนนเปนวนเสาร

ท ๒๓ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๔๙ เปนวนท ๗ ของการปฏบต

ขณะนมค�าถามซงเกยวกบการปฏบตบาง และกส�าหรบใน

สวนทจะเพมเตม คอ เรองของการน�าไปใชและปฏบตตอเนอง จะ

ขอน�าค�าถามขนกราบเรยนพระอาจารยดงนครบ

ไดใชวธก�าหนดพองยบททองในการเขาสมาธ พอท�าจดท

เรมไดสมาธรสกสบาย ยบพองททองกเบาจนตวเองไปจบจงหวะ

ของหวใจเอามาก�าหนดสมาธ เลยท�าใหไมโลงสบาย แตเปนสมาธ

ทจงหวะถๆ แนบแนน ไมทราบวาจะยดแนวนตอไปไดหรอไมครบ

พระอาจารย : ยดอะไรไมไดหรอก มนกของไมเทยงเหมอนกน

มนเปนเรองทเราตองอาศยสตปญญาของตวเอง เพราะวาเปนเรอง

ทคลายๆ วา เรามความตงใจวา จะไดยดอะไรไวสกอยาง ยงโดย

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

285ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เฉพาะเรองวธการ พอเรายดวธการไว มนกตองมการเปลยนแปลง

เกดขน ทงอารมณกด ภายใน หรอของสงแวดลอมภายนอกกด

อกอยางหนงคอ ลกษณะของจตใจเรา พอท�าอะไรไวไป

นานๆ อยางหนงมนกคนเคย มนคนเคยกบวธการ พอมนคนเคย

กบวธการ กเลสกคนเคยพรอมๆ กน มนกหาทางจนได เราจ�าเปน

ตองอาศยความวองไวของสตปญญาของเรา อกอยางหนง บางท

เรากอาศยวธการท...กชวยได แตใชไปนานๆ มนกมความเคยชน

มนจะมความเคยชนจนเราแทบจะไมไดสงเกตความเปลยนแปลง

คอเหมอนกบท�าซ�าๆ ซากๆ เรากไมมความสดชนภายในจตใจ น

เปนสวนหนง คนทวๆ ไปกมกจะเปนอยางนน คอท�าอะไรเนองๆ

มนจะเคยตว และจะไมไดสงเกต เลยเปนเหตทมการเปลยนแปลง

เปนครงคราว ไมใชเปลยนแปลงตลอดเวลา แตมการเปลยนแปลง

หรอทดลองวธใดวธหนง เปนสวนทท�าใหเรามองมมทตางกน ชวย

ใหเรามความสดชนในการสงเกต

แมจะเปนวธเดยว แตวาเรากยงตองตงหลกใหมในการ

พจารณา อยางอาตมาเอง ทจรงอาตมาใชอานาปานสตมาตง ๓๐

กวาปแลว แตวาถงเวลาทอาตมาจะมการเขากรรมฐานนานๆ เชน

๓ เดอน หรอ ๖ เดอน หรอปหนงอยางน จะมการปฏบตตอเนอง

จะยกการทบทวนวธการใหม คอเรากลบมาดเหมอนกบเราก�าลง

ศกษาใหมๆ เพอจะไดทบทวนดวาเราไดมองขามอะไรบางมย เรา

ยงไมเขาใจในวธการ หรอเรามการยดถอเกดขนมยทเราไมรตว มน

เปนสวนทเราตองอาศยการทบทวนอยเสมอ

ผฟง : กราบเรยนพระอาจารยเรองของการสวดมนต ควรจะสวด

ใหมเสยงดงหรอสวดในใจด

286 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

พระอาจารย : กตองแลวแตสถานท บางทเรากอยในสถานทไม

สมควรแลวเสยงดง มนกรบกวนคนอน คนอนดไมดกคดวาเรา

ประสาท เสยสต เสยงดงๆ โดยไมเขากบเหตการณ อยางนมน

ตองด บางครงการสวดในใจ มนกไดอย มนเหมาะเปนบางครง แต

พดถงทเราจะสวดประจ�า บางทก�าลงทเราตองใชมนกไมเหมอนกน

และบางทกหลงดวย หลงงาย อาตมาไมรวาคนอนเปนยงไง แต

อาตมาบางทกจะเปนอยางนน บางทกหลง เพราะวาเราสวดในใจ

มนอาศยการไดยนเสยง เพอจะไดทบทวนความจ�าหรอสญญาของ

เรา จะไดสวดใหถก สวดใหคลอง การออกเสยงกเปนสวนชวยให

เราไมหลงไมลมในการสวด

อกอยางหนงเวลาเราสวด เรากพยายามทจะสวดใหไพเราะ

ทวาสวดเสยงดง เรากพยายามสวดพอดพอเหมาะพอควร เพราะ

จะเปนเสยงทไพเราะหนอย การสวดกมประโยชนหลายอยางหลาย

ประการ สวนหนงเปนการทบทวนคณธรรมหรอขอธรรมะตางๆ อก

สวนหนงกเปนการปลกวรยะขนมา เพราะวาเราจะตองเอาใจใสใน

การสวดจงจะสวดไดส�าเรจ

อกอยางหนงเราสวดเพอบชาพระรตนตรย เวลาทเราจะบชา

พระรตนตรย เรากอยากจะเอาของ เชนเอาดอกไม เอาอะไรมาไว

บชาพระรตนตรย คอไมใชเอาของเสยๆ หรอของเกาๆ เจอดอกไม

ทเขาทงในถงขยะเอามาบชา อนนนไมไดท�า เอาของสวยๆ งามๆ

มาบชาพระรตนตรยใชมย เชนเดยวกนเวลาเราสวด เรากเหมอนกบ

เปนการถวายพระรตนตรย ออกจากจตศรทธาของเรา เราพยายาม

ทจะสวดใหสมควรกบศรทธาของเรา

287ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ผฟง : พระอาจารยแนะน�าบทสวดมนตบทไหนหรอไมส�าหรบคน

ทใจโลเล ตดสนใจไมแนนอน ตดสนใจยดยาด ชา

พระอาจารย : อยางท�าวตรเชา บทสวดทระลกถงพระพทธ พระ

ธรรม พระสงฆ อนนเปนพนฐานศรทธาของพทธศาสนาตงแตสมย

พทธกาล ในพระสตรพระพทธเจาบอกวา ผมศรทธามนคง เชน

คณสมบตของพระโสดาบน จะมศรทธาทมนคงในพระพทธ ในพระ

ธรรม ในพระสงฆ กจะอาศยการระลกถงพระพทธในคณสมบต ๙

ประการ ทมทงในท�าวตรเชา และท�าวตรเยนกเปนบทพทธานสต

ธมมานสต สงฆานสต แตวาในบทตอนเชากจะมสวนทเปนคณสมบต

ของพระพทธเจา และมสวนทเพมเตมนดหนอย และบททระลกถง

ธมมะ ระลกถงสงฆะ อนนเปนการระลกคณของพระศรรตนตรย

ถดจากนนไป บทรตนตตยา เปนบททระลกถงคณของพระ

รตนตรยเชนเดยวกน และกมบททระลกถงขอธรรมะกส�าคญมาก

คอสวนทเปนลกษณะของความทกข เกดจากอะไร จนลงทายทเปน

อปาทานขนธ แลวกไลไป อปาทานขนธคออะไร แลวกลกษณะ

ของความจรง สพเพ สงขารา อนจจา, สพเพ ธมมา อนตตา คอ

จะไลไปตามขนธ ๕ ซงเปนการระลกถงวาสงเหลานแหละเปนของ

ไมเทยง เปนอนตตา กชวยใหเราไมลม กเปนบทสวดทคอนขางจะ

ส�าคญมาก

นอกจากนน ในหนงสอท�าวตรแปลอยางทเราใชกน ส�าหรบ

แตละคนใครอยากด กมบททมธรรมะทอาจจะถกใจ ถกจรตของ

แตละคน กเลอกเอาเอง อนใดทรสกวาชวยใหหายสงสย

288 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : กราบเรยนใหผเขาปฏบตทราบนะครบ หนงสอท�าวตรอนน ได

รบความเมตตาจากพเพลน เพชรเกอ น�ามามอบใหผปฏบตสามารถ

น�ากลบไป พเพลนน�ามาถวายเพอเปนอาจรยบชาใหพระอาจารย

ค�าถามวาตอนใกลตายเราควรจะปฏบตตวอยางไร และวาระ

ทคนใกลตวเราหรอสตวเลยงของเราใกลตาย เราเปดเทปธรรมะ

หรอบทสวดมนตใหฟง เขาจะไปสสคตหรอไม

พระอาจารย : ความเปนจรงจะปฏบตอยางไรเวลาใกลตาย กจะ

ปฏบตเหมอนทเราปฏบตมาแลว มกจะเปนอยางนน ถาหากวาไม

ไดปฏบตกอนนน ใกลตายละหมดโอกาสแลวละ มนเปนอยางนน

จรงๆ แตมนเปนสวนทเราตองใหความส�าคญกบการท�าใหมความ

เคยตว ความรสกเปนนสยจรงๆ ในการปฏบตธรรม เพราะวาเวลา

ใกลถงความตายแลว นสยเกาทเราสะสมไว มนกออกมาอยางนน

เหมอนกบม จะวาเปนนทานกวาได ลงแกๆ ไมเคยปฏบต

ไมเคยสนใจในพทธศาสนา เปนคนทไมคอยมศลมธรรม แตวาญาตๆ

เขากหวง เหนวาลงแกๆ เขากไมสบาย ใกลจะตายแลว เขากอยาก

ใหระลกถงธรรมะ ระลกถงพระพทธเจา ระลกถงสงทดงาม เพอ

จะไดสสคต ลงแกกนอนอยอยางนน ไมสบาย หลบตาไว ลกๆ

หลานๆ กพดเบาๆ ลง ใหระลกถงพระอรหนต ลงแกกลมตามาวา

พระอะไรวะมหางหรอ มนนกไมออก คอมนเปนสงทตองท�าใหได

ในเวลาน

ถาหากวาคนมความเคยชน ไดสะสมนสยไว ใกลถงเวลา

จะตาย การสวดมนตเปนสงทท�าใหจตใจเยอกเยน การทเปดเทป

ธรรมะใหฟง หรอการน�าความคดในธรรมะเขาสจตใจ มนเปนสวนท

ท�าได และเปนสงทสมควรท�า และพยายามทจะท�า เชน ถาหากวา

289ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ส�าหรบคนทใกลความตายและพอจะมนสย เรากควรทจะพยายาม

รกษาความสงบ พยายามรกษา...เชนการพด บางทคนไมสบาย นอน

อยทเตยง ญาตกเขามาพดคยกนเสยงดง พดแตเรองบาน พดแต

เรองโลก พดแตเรองจะไปเทยวนเทยวนน พดแตเรองปญหาใน

ครอบครว อยางนเอาไวกอน เอาไวนอกหองดกวา

เราพยายามทจะสรางบรรยากาศของความสงบ หรอความ

รสกทสามคคกน และใหความอบอนในธรรมะ อบอนในความรสก

วามญาตใกลชด มพนอง มเพอนฝงมา กใหก�าลงใจ อนนเปนเรอง

ทส�าคญ

แมแตจะสนไปแลว ยงควรรกษาความสงบไว อยาเพงเรม

คยกนเรองจดการนจดการนน เพงตายใหมๆ เรากไมรวาจตวญญาณ

ไปหรออย ทจรงกมกจะอยเสยกอนสกพกหนง จะเปนพกนอยหรอ

พกใหญ เรากพยายามทจะสรางความสงบ ใหระลกถงธรรมะ อทศ

สวนบญกศล แผเมตตา นมนเปนเรองทส�าคญมาก

ผฟง : ตอไปเปนค�าถามทกราบเรยนพระอาจารยหลายทาน เรอง

ของการน�าไปใชในชวตประจ�าวน ขอความเมตตาพระอาจารยสรป

วา เราสามารถจะน�าธรรมะไปใชในชวตประจ�าวนไดอยางไร เพราะ

วามาปฏบตธรรม มความสงบ จตสงบเกดความสข พอออกไปขาง

นอกแลว กระแสโลกกมการแกงแยงชงดและมความวนวาย ไมทราบ

วาเราจะสามารถปรบน�าไปใชในชวตประจ�าวนไดอยางไร

พระอาจารย : เรองสตเปนเรองทส�าคญ เพราะวาการทตงหลก

ดวยสต รตววาอารมณเกดขนยงไง ความรสกเกดขนยงไง ความ

อยากเกดขนยงไง ความไมพอใจเกดขนยงไง คอถาเราสตไมทน มน

290 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

กจะไหลไปตามกระแสขางนอก คนชอบพด โลกมนยง แตทจรง

โลกมนไมยง โลกกคอโลก เราไปยงกบโลก มนเปนปญหาอยวา

เราเองไดมความพอใจความไมพอใจกบโลก โลกจงมอ�านาจเหนอ

กวาเรา ถาหากวาเราสามารถทจะอยอยางผอาศยสตภายในจตใจ

ของเรา ทเราไดคอยสะสมไว คอเราจะสามารถแยกออก อนนคอ

โลก อนนความรสกของเรา คอเราจะแกโลก แกกแกไมไดหรอก

พระพทธเจากแกไมได แตวาการทไดรบผดชอบตวเอง รบผดชอบตอ

อารมณความรสกของตวเอง เรากคอยปรบไมใหไปท�าตามกระแสใน

สงทจะสรางความทกข หรอสรางความเสยหายใหแกตวเอง กเปน

เรองทส�าคญมาก

มสงทชวยไดแยะในการรกษาการปฏบตในโลก คอ ความ

มนคงในศล อยางนอยเราอยในโลก ศล ๕ ไมควรจะขาดตกบกพรอง

ถาหากวาเราเอาอนนเปนมาตรฐานกเปนสวนทปกปองรกษาเราได

มากทเดยว ท�าใหเราไมยง ไมวนวายจนเกนไป

สวนในกรณทเหมาะสมจะเพมเตมเปนขอวตรส�าหรบตวเอง

ทละเอยดกวานน จะเปนศล ๖ ศล ๗ ศล ๘ กสดแลวแต สวน

ไหนทเราเหนวาจะชวยในการอยในโลก กเปนสงทคอยเพมได แต

พนฐานในศล ๕ กเปนเรองส�าคญ ศลมน�าหนกมากในการชวยเอา

ธรรมะมาใชในโลก

อกแงหนงคอบคคลทเราคลกคลหรอมสวนเกยวของมความ

ส�าคญมาก ทเรยกวากลยาณมตร มเพอนทดในธรรมะ คอคนอนท

มความสนใจในธรรมะ คนอนทเหนความส�าคญของการปฏบตธรรม

เราเขาใกลคนเหลานน พระพทธเจาบอกในบทสวดทพระจะสวด

ประจ�าในสงทเปนมงคล ทกคนกตองการมงคลในชวต มงคลแปล

วาสงทน�าความเจรญใหเกดขน จะใหพระสวดแตวาเราเองกตองท�า

291ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ตามทพระพทธเจาแนะน�า บรรทดแรกในมงคลสตร คอ อเสวนา จะ

พาลานง คอไมคบคนพาล ปณฑตานญจะ เสวนา เราคบบณฑต ผ

ทมความฉลาดในธรรม เปนสงทชวยใหเราน�าการปฏบตธรรมเขาไป

ในชวตประจ�าวน กคอยสงเกตดวา พรรคพวกเพอนฝงทเรามการ

เกยวของ จะชวยเรามากนอยแคไหน แลวเรากตองพยายามคบหา

หรอแสวงหาการสมาคมกบผทมความสนใจเหมอนกบเรา

ส�าหรบในเมองไทยกคอนขางไมยากนก เพราะกลมปฏบต

ธรรมกไมนอย มากทเดยว กลมปฏบตธรรม วดกด สถานทปฏบต

ธรรมกมทวๆ ไป จะเปนสมาคมเลกๆ จะเปนวด จะเปนสถานท

กมอยมากมาย เรากควรทจะหาบคคลและสถานททเรารสกวาเรา

เขาไปแลวกเปนการสนบสนนการปฏบตของตน

ผฟง : ในขณะทเรามาปฏบตธรรมและน�าไปใชในชวตประจ�าวน

กมค�าถามวา เราจะไปบอกคนรอบขางตวเราไดอยางไร ไมวาจะ

เปนเพอนทท�างาน หรอบคคลในครอบครว เพอใหเขาหนกลบเขา

มาสนใจในการปฏบตธรรม

พระอาจารย : กตองระมดระวง เดยวเปดประตออกจากหองปฏบต

ธรรม แลววงออกไปประกาศธรรมะ อยางนนมนนาร�าคาญส�าหรบ

คนในโลก แตเราตองพยายามดบคคล ดวาเขามความสนใจ เขาม

พนฐานเพยงพอมย เรากคอยหาจงหวะ ไมใชวาจๆ กพดออกมาเลย

เทศนเลย อกนานกวาเขาจะไดสนใจธรรมะ แตถาหากวาดแลวเขา

มความสนใจ และเรามอบายหรอมมมองทอาจจะชวยเขา กสมควร

ทจะพด แตวาพดแลวกยงตองคอยสงเกตดวา มนจะถกจงหวะมย

เขาจะรบฟงมย ถาหากวาเราเองมเจตนาทด และเราระมดระวง

292 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

กาลเทศะ และเราพยายามทจะพดออกจากประสบการณของตว

เอง คนมกจะใหความสนใจ แตถาหากวาไมเหมาะกบกาลเทศะ

ไมเหมาะกบกาล ไมเหมาะกบสถานท เวลา เราเพยงแตเอาทฤษฎ

อะไรสกอยางมายดใหเขา มนยากทจะใหคนสนใจ เรากพดออกจาก

ความจรงของเรา เจตนาของเรา เจตนาทจะชวยเขา เจตนาทดและ

มสวนประกอบทด คนมกจะฟง เพราะวาคนสวนใหญในโลกน เขา

กอยากอยอยางสขสบาย เขาอยากมหลกทเขาจะมความชดเจนใน

ชวตของเขา เขาอยากจะมทรรศนะมองโลกทจะชวยใหอยอยางม

ความสขและความสงบ ถาเราสามารถทจะเขาถงจดนน เขากพรอม

ทจะฟงเปนสวนใหญ เปนสวนทเรากตองอาศยสตปญญาของเรา

ผฟง : ในขณะทเราท�างานอยในโลกภายนอก เรากเจอทงคนท

เราไมชอบ ไมอยากคบคา แตเนองจากเราอยในทท�างานเดยวกน

ตองท�างานรวมกน ตองเจอหนากนอยทกวน เราควรจะท�ายงไง

เพอท�าใจของเราใหบรสทธอยตลอดเวลาได

พระอาจารย : สวนทอยในโลก จะเปนในโลกกด แมแตจะอย

ในวดกด คออยทไหนในโลก เรากตองคบกบคนทเราชอบและคบ

กบคนทเราไมชอบ เปนเรองธรรมดา แตวาเรากตองพยายามทจะ

ไมท�าตามอารมณของความไมชอบ เราไมควรจะพดหรอท�าโดย

อาศยความไมชอบ เรากตองอาศยหลกธรรมวามนถกตองหรอไม

ถาหากวาคนทเราไมชอบนน สาเหตทเราไมชอบ คอ เขาเปนผท

มความทจรตหรอมการเบยดเบยนอะไรสกอยาง แตวาเราจ�าเปน

ทจะตองท�างานดวย เรากท�าหนาทของเราโดยสมบรณ แตวาเรา

ไมสงเสรมสงทเปนทจรตของเขา และเรากไมมสวนรวมในสงทผด

293ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ศลผดธรรม เรากกลบมาดวาเราท�าหนาทของเรา สวนทเราไมชอบ

เรากตองแยกออก คอกรรมของเรา กรรมของเขา คอเขาท�าในสง

ทไมดกเปนกรรมของเขา

ถาหากวาเปนสงทเราท�า เชนเรามความไมชอบ เราม

อารมณ เรามความร�าคาญ เรามการพดหรอท�าอาศยความร�าคาญ

อนนน อนนนกเปนกรรมของเรา กเปนสวนทเราก�าลงสะสมกรรม

ของเราทเปนผลทจะตองมความทกข เรากตองแยกออกเพราะวา

เราไมท�าในสงทไมดของเขา เรากตองหยดอยตรงนน

ถาความเสยหายไมลามมาถงเรา เรากตองรกษาความ

ชดเจนวา อนนนกเปนสวนของเขา ของเรากถกตองดแลว ของ

เราทท�ามนกไมผดศลผดธรรม แตมนเปนสงทเราไมชอบตางหาก

ซงเราจะอยในโลกโดยชอบทกคน ชอบทกสงทกอยางทคนท�า ก

เปนไปไดยาก เรากตองรจกแยกออก

ผฟง : ครบ ค�าถามเมอสกครกคอมองจากตวออกไป อนนเปนคน

อนเขามองเขามาหา เปนคนเจาช เปนนกเลงสรา แลวกมาชอบ

เรา แลวเราจ�าเปนตองมความเกยวพนกน เราจะใชวธการอยางไร

แผเมตตาหรอใชเมตตาภาวนา เพอใหหลดพนจากกลมคนพวกน

พระอาจารย : อยางนใชเมตตาบางทไมดนะ ในกรณน ในลกษณะ

ท...เมตตาคอเราไมท�าตามอ�านาจของอกศล แตวาเรากตองคอนขาง

ท�าใหมนชดเจนวาอนนขอบเขตของเรา เรามศลมธรรม มขอวตร

ในชวตของเราอยางน กท�าใหมนชดเจนบาง ไมอยางนนละยงยาก

เราไมจ�าเปนตองไปดาไปวาหรอก เรากเพยงแตไมสงเสรม

คอมนตองชดเจนมากในการพดของเรา ในการตงขอบเขตวาเรา

294 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

เปนคนอยางน อยากจะมชวตอยางน จ�าเปนจะตองสรางความ

ชดเจนมาก

ผฟง : ทเราจะนงกรรมฐาน เขาใจวาอนนคงจะถามเรองของการ

จะน�าไปปฏบตเอง ควรจะมอาจารยสอนหรอไม หรอนงเองโดยท

ไมตองมอาจารยสอนกได เพราะมผมาบอกวาการปฏบตกรรมฐาน

ถาไมมอาจารยอาจจะเสยสตได

พระอาจารย : มอาจารยกอาจจะเสยสตเหมอนกนแหละ คอการ

ทไดปฏบตดวยตวเอง อยางนอยเรากตองเขาไปฟงธรรมะเปนครง

คราว ควรจะอานหนงสอบาง ยงทกวนน โอกาสทจะไดฟงธรรมะ

งายมาก เปดอนเตอรเนต ดาวนโหลดตงเยอะแยะ ครบาอาจารย

ทไหน เดยวนมนมากเกนทเราจะฟงได ธรรมเทศนาแบบ MP3 มาก

ทเดยวแหละ

แตเรากตองมขอมลทชวยใหเราคดและพจารณา แตวาเปน

ครงเปนคราวกควรทจะเขาไปหาครบาอาจารยกด หรอเขาไปปฏบต

กบผทมประสบการณในการปฏบตพอสมควร จะเปนฆราวาสดวย

กนกได แตขอใหมประสบการณพอสมควร เพราะวาเราจะตอง

ทบทวนอยเสมอ สวนหนงเรากทบทวนดวยตวเอง

แตวาเราตองเปดเผยตวในวธใดวธหนง ไมวาจะเปนในกลม

ปฏบตธรรมของฆราวาสดวยกน หรอจะเปนครบาอาจารย หรอ

การเขาในรทรตในบางครง กจะเปนโอกาสทจะได...คอเหมอนกบ

เปนการเปดเผยวาใจของเราเปนยงไง การปฏบตของเราเปนยงไง

เพอใหเราทบทวนอยางชดเจนยงขน

295ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

เพราะวาบางครงเรากปฏบตดวยตวเอง อยในสถานทท

เราอยคนเดยว เราไมตองเกยวของกบใคร กเปนเหตการณทเรา

สามารถรกษาความคดความเหนของตวเอง โดยไมตองรบความคด

ความเหนอยางอนเลย ซงมนกเปนโอกาสทจะพลาดกม ไมใชวาจะ

อนตรายเสมอ แตโอกาสทจะพลาดกม เลยตองหาโอกาสส�าหรบ

ตวเองทจะทบทวน จะไดเหนชดเจนยงขน ถาเราเหนวาทเราก�าลง

ปฏบตมนไมมใครทวงตง และไมไดเกดอปสรรคอะไร กเปนความ

มนใจของตวเอง กเปนการเสรมศรทธาของตวเองวาเรากถกหนทาง

แลว กเปนก�าลงใจเพมขนในการปฏบตในการภาวนา เปนสวนท

ชวย กกลบมาทกลยาณมตร การมกลยาณมตรในธรรมกเปนสงท

ชวยไดแยะ

อยางทพระพทธเจาสอนพระอานนท มครงหนงทพระ

อานนททานไปภาวนาในปา วนหนงทานไปปลกวเวก และกอยใน

ปาทงวน กเกดจตสงบ เกดความรสกเหนแจงขนมาในการปฏบตวา

การมกลยาณมตรเปนสกครงหนงของพรหมจรรย ของการปฏบต

ธรรม ตอนเยนกกลบมาเลาใหพระพทธเจาฟง วาเกดความรสก

เกดความเหนชดเจนขนในจตของเราอยางน

พระพทธเจ าฟ งแล วกพดกบพระอานนทว า การม

กลยาณมตร ไมใชครงหนงของพรหมจรรย มนเปนทงหมดของ

พรหมจรรย รอยเปอรเซนต ไมใชแคหาสบเปอรเซนต การม

กลยาณมตร มผทเราสามารถทจะ...คอไมใชเพยงแตเราฟงอยาง

เดยว หรอไดปฏบตดวยกนอยางเดยว แตวาเราเปนผใหก�าลงใจกบ

ผอนดวย มนเปนสวนทชวยเรา ท�าใหเราคด ท�าใหเราแลกเปลยน

ประสบการณในการปฏบต ไมใชวาจะตองนงพดกนทงวนทงคนหรอ

ตลอด แตวาเปนครงคราว เปนสงทชวยไดแยะ

296 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : การสอบอารมณคออะไร มวธการอยางไร แลวท�าไปเพออะไร

พระอาจารย : สอบอารมณมนกเปนส�านวนทชอบใชกนในผ

ปฏบตบางกลม เชน เวลาจะภาวนากจะไปหาอาจารยเพอเลาถง

ประสบการณในการปฏบต อาจารยจะไดใหการคดตอจากวา เออ...

ภาวนาไปถงน ไดท�าอยางน ตอไปควรจะท�าอยางน หรออยาไป

ท�าอยางนน คอมนเปนการทบทวนการปฏบตเพอใหไดรบแนวทาง

ทชดเจนขน หรอเปนก�าลงใจเพมขนในการภาวนา ในการปฏบต

ผฟง : ในขณะทพระพทธศาสนาก�าลงถกศาสนาอนท�าลาย ประเทศ

ก�าลงถกท�าราย พระพทธองคสอนใหเราใชปญญาตอสอยางไร

พระอาจารย : พระพทธเจาสอนใหเราเปนผมศลมธรรม มหลก

การในความเขาใจ พดตามความเปนจรง คนชอบคดวาศาสนา

ก�าลงถกท�าลายจากภายนอก แตอาตมาคดวาทถกท�าลายนนจาก

ภายในมากกวา พวกชาวพทธเองทไมเขาใจในศาสนา มนเตมบาน

เตมเมอง นนาอนตรายกวา เรามหนาทในการสรางความเขาใจ สราง

สมมาทฏฐในตวเองใหเปนผมศลมธรรม ไมเชอความงมงาย ไมม

อะไรแอบแฝงในการปฏบตหรอในการเกยวของกบศาสนา เรองน

เปนสงทค�าจนพระศาสนาอยางมากทสด

ผฟง : ในขณะทเรานงท�างาน และเพลดเพลนกบงานนนไมวาจะ

เปนงานอะไรซงเปนงานสวนตวของเรา ถอวานนเปนการท�าสมาธ

อยางหนงไดมยครบ

297ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พระอาจารย : มนกตองดวาตความยงไง ถาตความวา สมาธคอ

ความมความตงใจแนวแนพอสมควร กเปนสวนทได แตจะเปน

สมาธทใหเราพนจากความทกขกอาจจะยากหนอย เพราะวาสมาธ

ทพนจากความทกข หรอสมาธทมเปาหมายทถกตอง คอเปนสมาธ

ทมงในการละกเลส อยางทเลาวามนพพทา มวราคะ มนโรธะ ม

อปสมายะ มอภญญายะ สมโพธายะ นพพานายะ นแหละจงจะ

เปนสมาธทถกตอง

แตวาเราเพลดเพลนในงาน มจตใจแนวแน สงบ ผดมย ไม

ผด ดมาก ดกวาท�างานแลวฟงซานวนวาย ดกวาเยอะมากทเดยว

แหละ การใชสตในการท�าจตใหมความตงมนในสงทท�า กจะมความ

คนเคยกบการท�าจตใหมสตตอเนอง เปนสงทมคณประโยชนอยาง

มาก เพราะวาการทเชนท�างานโดยไมเบอ เรองนแหละอานสงสมาก

แลว เพราะโดยปกตคนชอบบน โอย ท�างานกเบอ ไปท�างานนาเบอ

แตถาหากวาเราเปนผมสตไว มความสงบ มสมาธในการ

ท�างาน จะไมคอยเบอ จะเพลดเพลน มความสขสบาย มนมผลท

ชวยชวตเราอยางมากทเดยว เพราะวาจตจะไดเบกบานในการกระท�า

จะเปนการท�างานกด เปนการเกยวของกบเพอนฝงกด เปนสงทเปน

หนาทของเรากด คอเรากจะมความราเรง มความสบาย แตจะตความ

วาเปนสมาธทสอดคลองกบอรยมรรค อรยผล ยงไมถงขนนน

เพราะวาบางครง หลวงพอชาทานไดไปทประเทศอเมรกา

แลวกมอดตพระฝรงองคหนงไดตดตาม มโอกาสกสนทนากบหลวง

พอ กถามในลกษณะนนเหมอนกน เวลาชวงนเราปฏบตกบคนท

เขาอยทน เขาวาเขาไดสมาธอย คอเขาท�ากฬาแลวเขากไดสมาธ

เขาไมจ�าเปนตองไปนงกรรมฐานทไหน เพราะวาเขาไดสมาธในการ

ออกก�าลงกายท�ากฬา เขากมสมาธด เวลาเขาปนเขา

298 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

หลวงพอทานกหวเราะ ออ มแตฝรงไดสมาธหลดพนในการ

ปนเขานอ ทานถามกลบ เวลาเขาปนเขา เขาพจารณาถงอรยสจ

๔ หรอเปลา กคงจะไมหรอก

ความสงบอยางหนงเพอความสบายในชวตประจ�าวนกเปน

สงทควรฝก แตวาสมาธทสอดคลองกบอรยมรรค ๘ อนนนกตอง

มหนาทในการ...ในทสดก เออ เราพจารณาถงอรยสจ ๔ มนตปญหา

ใหแตกใหได

ผฟง : หากเรานงสมาธแลวมความสงบ มความสวาง แลวเราก

พอใจอยางนน ถอวาเปนการตดสขหรอไม แลวเราจะพฒนาตวน

ใหกาวหนาไปไดอยางไร

พระอาจารย : กอยางทเลาใหฟงเมอตะก คอ บางคนเหมอนกบ

ไมกลาท�าสมาธเพราะวากลวจะตด โอย อยางนมนกลวในสงทไม

ควรกลว คอเราท�าสมาธเพอใหจตใจสงบ มความสขในจตสงบ ก

เปนสงทด แตเรากยงตองระลกถงวาตอไปเราควรท�ายงไง จตสงบม

งานทจะตองท�า งานกคอการเขาใจในหลกของความเปนจรง เขาใจ

ในทกขในเหตใหเกดทกข ในการดบทกข หนทางทจะดบทกข ตอง

เอาสมาธมาท�างานอกทหนง

ผฟง : ขณะนปฏบตมาถงวนท ๗ แลว สงเกตวาตวเองเรมมอาการ

หแวว คอเกดนมตทางหไดยนเสยงนนเสยงนตลอดเวลา บางครงก

เปนเสยงโหยหวนเสยงรอง ท�าใหเกดความกลว สวดมนตแผเมตตา

ทงอทศสวนกศลแลวเสยงนนกยงอย อยากทราบวามวธท�าอยางไร

เพอใหหายอาการกลว

299ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พระอาจารย : สวนหนงเราตองพยายามทจะ...คอตวสตตองอยกบ

การสมผส เชน การสมผสในรางกาย เปนสงทชวยใหเรามความ

หนกแนน เรากลบมาตงสตไว ความรสกภายในรางกาย เพราะ

วาถาหากวาเราออกไปทางเชน เสยงทไดยน หรอความรสกทเรา

ม มนกไปไดไกล มนไมมขอบเขต แตเรากลบมาตงหลกในรางกาย

ของเรา ความรสกในรางกายมอยางไร ลมหายใจเขาลมหายใจออก

มนเปนยงไง ความรสกในแขน ความรสกในขา รสกทวถงรางกาย

เรากลบมาตงสตทหนกแนนอยกบความรสกในรางกาย มนเปนสวน

ทชวยใหจตมหลกทปกแนน มนเปนวธการทส�าคญ

เมอกลบมาภายในตวเราอยางนน และกบประสบการณใน

ปจจบนจรงๆ เรากแผเมตตา แผเมตตาใหถงตวเอง ใหระลกถง

คณของพระศรรตนตรย มนเปนสวนทเราระลกถง คอเราเองเปนผ

ตองการความสข เราเองเปนผมศรทธาในพระพทธศาสนา เปนการ

เสรมพนฐานทจตจะเปนกศล เมอจตเปนกศลคอไมมโอกาสทความ

กลวจะ...เพราะวาเวลาเรารกษาจตเปนกศล คอความกลวเปนอกศล

เลยเปนสวนททดแทนกน มนเปนสงทท�าใหอกศลจตมนกคอยหลด

ออกไป จตทเปนกศลมนกเขามา ความกลวมนกหายไป

ผฟง : ค�าถามนเปนค�าถามสดทายนะครบ จตเปนคนละอยางกบ

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ หรอเปนอยางเดยวกน ถาเปน

คนละอยาง ๔ อยางหลงไมเทยง แลวจตเทยงหรอไม

พระอาจารย : จตมนแคชอเทานน คอมนเปนชอทใช มนไมไดเปน

สงเปนอน มนแคสมมตใช สมมตใชเพอก�าหนดไว อนนคอเวทนา

300 ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๙

สญญา สงขาร วญญาณ มนเปนชอทจะเรยก ไมไดเปนสงทจรง

มนจรงในลกษณะทเราเรยกเทานน มนไมมอะไร

เพราะวาพระพทธเจาใหดอาการ แลวบางททานกแยกไม

เหมอนกน เชน จต บางครงเวลาทาน เออ ใหดจต ทานจะหมาย

ถงวาสภาวะของธรรมชาตทมการรบร มการคดนก มความรสก เวลา

จะแยกออกอกทกใหดขนธ ๕ ซงจะดรป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ กเปนการแยกออกเพอสะดวกในการพจารณา หรอใน

การสงเกต หรอในการคอยวเคราะหอกท

บางททานจะใชใหพจารณารปธรรม-นามธรรม นามธรรม

คอมสวนทเปนเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ แลวกเพมผสสะกบ

มนสการ คอวาสดแลวแต ทานจะดตามหนาทของจตหรออาการ

ของธรรมชาต อาจจะใชใหมนกวางขนสกหนอย

ตวจตมนเพยงแตชอทเราสมมตขนมาเพอเรยกสงหนงทอย

ในธรรมชาตใหเราคอยเขาใจ มนเปนสงทไมใชของเทยงแทอะไรละ

ของสมมต เชนเราใชค�าศพทวาฝน เวลาเราฝน มนไมมอะไรทเปน

จรง เนอแท มนเปนอาการ มนเปนสงทไดปรากฏอย แตมนไมม

อะไรทเทยงแททถาวร เชนเดยวกน จตกเปนชออกชอหนงทเราใช

เพอเอยถงสงทเกดขนตามธรรมชาต

สตเปนเรองทส�าคญ

การทตงหลกดวยสต

รตววาอารมณเกดขนยงไง

ความรสกเกดขนยงไง ฯลฯ

ถาเราสตไมทน

มนกจะไหลไป

ตามกระแสขางนอก

เรากคอยปรบ

ไมใหไปท�าตามกระแส

ในสงทจะสรางความทกข

หรอสรางความเสยหาย

ใหแกตวเอง

กเปนเรองทส�าคญมาก

302 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

ผฟง : ปจจบนน คนรนใหมไมตระหนกถงความกตญญและส�านก

ถงบญคณคน สนใจแตเรองภายนอก คอการแตงกาย ดวาจะดด

แตภายในจตใจนนยงไมทราบ ขอกราบพระอาจารยชวยใหธรรมะ

ขอใด เพอเปนธรรมส�าหรบในการทจะน�าไปปฏบตตอไป

พระอาจารย : อาตมาคดวามนเปนเรองเปนปญหาประจ�าโลก ไม

วาจะอยทประเทศไหน วฒนธรรมไหน สงคมไหน คนจะบนเรอง

รนใหมอยเรอย รนใหมไมเอาไหน รนใหมไมมเรองนเรองนน แต

มนกเปนสวนท...คอถาอยากใหรนใหมด รนเกามนเปนยงไง นมน

เปนปญหามากกวา รนเกาทเปนแบบอยาง อยางพอแมชอบบน

เรองลก แตวาลกมนไดเลยนแบบจากทไหน หนาทของผทเปนพอ

แมกด หรอทเปนรนพกตาม คอคนทเปนคนใหมขนมา เขากตอง

ตามแบบอยางทเหนทใกลชด ถาหากยกตวอยางงายๆ ในปามตนไม

อยตรงน แลวกมตนไมอยทางโนน แลวกมเครอเถาวลยเกดขนอย

ตรงน มนจะไปพนตนไหน มนจะพนตนนใชมย มนไมไปพนตนไม

โนน มนจะพนตนไมทใกลเคยงกน

ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

303ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ลกกเชนเดยวกน มนกจะตามพอแมไป เปนหลกทส�าคญ

หรอคนทเปนรนใหม เขากจะตามรนทมากอน เปนสวนทเรากตอง

พยายามใหตวเราเปนแบบอยางทด เปนสงทส�าคญ

เพราะวาคนสวนใหญ เขาจะอาศยสงทไดเหนมากกวา

สงทไดยน เหนตวอยางอยางไร เหนความประพฤตอยางไร เหน

การกระท�าอยางไร ตวนมน�าหนกมากกวาการพด เชน อยางใน

ฐานะทอาตมาเองเปนอาจารย อาตมากสอนไดพดได แตสงทมน�า

หนกมากกวาคอเรองการกระท�าของเราเอง ในฐานะทเราเปนผน�า

นเราพดในลกษณะทเปนอาจารยหรอเปนเจาอาวาส แตอยางนก

เปนลกษณะธรรมชาต อยางเรานกถงเรองทอาตมาไดเลาใหฟง ท

ไดสอนเรองพระสารบตร ทพระสารบตรไดเกดศรทธาในพระพทธ

ศาสนา ทานเกดศรทธาเพราะทานเหนพระอสสชเดนอยางส�ารวม

บณฑบาตอยางส�ารวม มความสงางดงามในกรยาของทาน กยง

ไมทนไดฟงอะไรกเกดศรทธา กเพราะการกระท�า

เพราะวามนมน�าหนกมากโดยธรรมชาต ถงคนพดกพดด ม

เหตมผล พดมความฉลาด แตวาการกระท�ามนไมด มนไมตรง ไม

เหมอนทพด หรอไดบางไมไดบาง มนกลดน�าหนกลง มนมน�าหนก

นอย การกระท�ามน�าหนกมาก ในฐานะทเราเปนชาวพทธ และใน

ฐานะไหนทเรามในสงคม เรากพยายามทจะใหเปนผทมการกระท�า

การปฏบตทตรงตอศลตอธรรม คอจะมผลในลกษณะของการทได...

เพราะอยางไรคนๆ เดยว เราตองสมผสกบหลายๆ คน ถาเราเปน

ลก เรายงตองมการสมพนธกบพอกบพกบนอง กบเพอนฝงทท�างาน

ทเราเรยน ทเรามการรบผดชอบอนๆ ในสงคม ถาเราเปนพอเปน

แมคน เรายงตองสมพนธกบลกกบหลาน กบคนรอบขางทเปนเพอน

ฝง ทมสวนรบผดชอบอนๆ

304 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

คอมนษยคนเดยวมนไมไดอยโดดเดยวในโลกน อยโดดเดยว

ไมได แตกอยาคดวาเราคนเดยวท�าอะไรไมได เพราะวาเราคนๆ

เดยว เราตองสมผสกบคนอยตลอด เราเปนสงทคนอนเขากสงเกต

เขากไดเหน

แลวทกวนนคนหาแบบอยางของชวตทด ไมมใครตนขน

ตอนเชาแลวกมการคดวาวนนจะท�ายงไงชวตจะเหลวไหล มนไมม

ใครคด มแตคดวาท�าอยางไรชวตจะมความกาวหนา มอะไรทดเกด

ขนในชวตของเรา เมอไดเหนบคคลใดบคคลหนงทก�าลงท�าอะไรท

เปนตวอยางทด เปนสงทท�าใหคนเหลานนไดเกดก�าลงใจ ไดเกด

แนวคดเชนเดยวกน เปนการจดประกาย ทละเลกทละนอย เปน

สงทเราเองท�าได และกท�าแบบสบาย เราท�าอยางนน คอเราสบาย

คนอนกสบายดวย

ผฟง : ขอพระอาจารยแนะน�าการน�าหลกธรรมใดไปปฏบตในการ

ใชชวตประจ�าวน และเราควรจะเดนจงกรมนงสมาธกนอยางไร

พระอาจารย : นงสมาธกใหเทยงตรง ตงกายใหตรง ขาขวาทบขา

ซาย นงใหเทยงตรง กลบไปบานอยาไปหงบหงบเลย ไมเอาไหน

เลย ตงกายใหตรง เดนจงกรมกเชนเดยวกน ตงทาเอาไว ตงเวลา

ไว อยาไปเชอเหตผลของกเลสวามนพอแลว มนมอยทกสวนและ

จ�าเปนจะตองท�า ท�าไวกอน นนเปนสวนหนงทตองฝากเอาไว คอ

เราไดปฏบตดวยกน คอเราไดรบประสบการณของการปฏบตอยาง

ตอเนอง คอจตใจของเราไดเกดความสงบ หรอเกดความกระจาง

ขนมา คอไดเพราะวาเราไดปฏบตอยางตอเนอง เราไดออกจาก

305ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

สถานทน เรากลบไปทบาน กแนนอนละ กลบไปบานกไมใชสถาน

ทปฏบตธรรมอยางส�านกทตงขนมาโดยเฉพาะอยางยวพทธฯ แต

เรากพยายามทจะใหความสะดวกแกตวเอง โดยวธใดวธหนง หรอ

หลายๆ วธ อยางกบน�าการปฏบตเขามาในชวตประจ�าวน มนกตอง

ดแตละคน บานอยในลกษณะไหน ถาเราสามารถทจะมหองพระก

เปนเรองทชวยไดแยะมากเลย ใหมหองสกหองหนงหรอมมหนงใน

บานทเราตงพระเอาไว มเครองบชาอยตรงนน เปนททเรา...คอมน

เปนมมสงบในบานทไมพลกพลาน ไมมคนผานไปผานมาตลอด เรา

กใชสถานทนนเปนททเรากราบไหว พระพทธ พระธรรม พระสงฆ

ไดมการสวดมนต มการระลกถงคณของพระศรรตนตรย และสงท

ไดเคารพนบถอ เปนสวนทชวย คอมสถานททเรารกษาความสะอาด

เรารกษาความงดงาม ตกแตงใหเปนสงทเสรมความเลอมใสของเรา

มนเปนเรองภายนอกกจรงอย เรองวตถกจรงอย แตวตถ

กสามารถทจะเปลยนอารมณของจตใจของเรา วตถภายนอกมนก

สามารถทจะสรางอารมณทตนเตนวนวาย กเปนวตถภายนอก วตถ

ทเปนเครองบชา กเปนสงทชวยสรางอารมณทสงบ มนเปนเรองท

ไหนๆ เรากอาศยวตถอย แตวาขอใหมนเปนวตถทชวยเสรมความ

สงบ เสรมศรทธาของเรา เปนสงทชวยไดแยะ

นอกจากนน เรากยงใชเวลาในการสวดมนต เชน เวลา

ตนเชา ตนแลวกอนนงสมาธ เรามการสวดมนตเปนสงทชวยใหม

ก�าลง อยางหนงกก�าลงศรทธา แตอกอยางหนงกคอก�าลงกาย คอ

ไลความงวงออกจากจตใจเราเสยกอนจงจะนง ไมใชวาเพยงแตนง

มนไดผลเพราะวานง แมไกไปนงฟกไขไมเหนบรรลธรรมสกครงเลย

เราไปนงงวงสปหงกอยางนแหละ มนไมไดผลเทาทควร เราตองไล

ความงวงเสยกอน และเรากสวดมนต เปนสงทชวย

306 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

ถาตนเชา เราสามารถทจะเรมวนดวยการสวดมนตบาง นง

สมาธบาง เปนสงทด ถาเทยบกบการตงนาฬกาปลกเอาไวใหวนาท

สดทายจงจะไดลกขน รบแปรงฟน รบออกจากบาน รบขนรถเพอ

รบไปท�างาน เพอรบไปท�าอะไร รบไปวนวายเทานน

เราใหมเวลาส�าหรบตวเองทจะไดส�ารวมจตใจไวกอน จงจะ

ไดเรมวนดวยความแจมใส เพราะวาการเรมวนอยางไร เราสราง

เหตยงไง ผลมนกปรากฏตามเหตทเราสราง เราตนขนมาดวยความ

งง ความรบรอน ใจมนกมความคดวาจะทนนทนนนหรอเปลา มน

กวนวายทงวน เพราะวาเราสรางเหตไวกอน การสรางเหต เรมวน

โดยสรางความสงบไวกอน สรางความส�ารวมไวกอน เปนสงทเปน

คณส�าหรบตวเอง

ถาหากวาเราสามารถสรางความเยอกเยนภายในจตใจของ

เราทจะเรมวนดวยความแจมใส อาตมารบรอง คนอนในบานเรา

คนอนทตองเกยวของกบเรา เขากจะขอบคณเราอยางมาก ไมได

เทยวไปสรางความร�าคาญ ดมากเลย

พอชวงกลางวนเรากมหนาทจะตองท�า เรากพยายามทจะ

ระลกถงการตงสต การทจะท�าใหมการตอเนองของการรเทาทน ซง

สวนหนง อยางทอาตมาไดสงสอนไวหรอไดแนะน�าไว คอการตงสต

ไวทกาย คออยาคดวาเรองสตเปนเรองจตใจอยางเดยว ตงสตไว

ทกายของเรา การเคลอนไหวของกาย การรตวในรางกายของเรา

เพราะวาบางครง ยงมอะไรกระทบมามาก อารมณเยอะ บางทมน

ไมทนความรสกภายในจตใจ แตวาเรากลบมาทความรสกในรางกาย

รางกายเคลอนไหวยงไง มความเครยด มความสบายยงไง มความ

รสกสมผสยงไง เราใหตงหลกไวทรางกายของเรา มนเปนสวนทชวย

ใหสตตอเนองในชวตประจ�าวน และในเหตการณทหลากหลาย

307ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

พอมาถงตอนเยน กควรสามารถทจะมานงสมาธท�าวตรอก

รอบหนงในตอนเยนตามสมควร กเปนสงทด ถามเวลาอานหนงสอ

ธรรมะ ฟงธรรมะ หรอยงอยางชาวกรงเทพฯกมกจะใชเวลาอยบน

ถนนมาก ถงจะเปนรถสวนตวกด จะเปนรถประจ�าทางกด เรากเอา

ธรรมเทศนามาฟงดวย ดกวาไปนงคดร�าคาญกบคนนคนนนรอบตว

เรา หรอไดแตจตใจลอยไปลอยมา เรากไดฟงธรรมะไปดวย อยาง

ทอาตมาพด ทกวนนธรรมะของครบาอาจารยของส�านกนส�านกนน

เยอะแยะมากมาย ทงพระกด ทงแมชกด ทงฆราวาสกด ทงอบาสก

อบาสกาทเปนผแนะน�าธรรมะ จะเลอกตามชอบใจ มเยอะแยะ เรา

กไดมาฟง เปนสงทเปนก�าลงใจ เปนขอคด ไดรบแนวทางเรอยๆ

เปนสงทชวยไมนอย การไดฟงธรรม พดถงในชวตประจ�าวน เรา

กพยายามใหมธรรมะประกอบดวย

พอถงวนพระ คอในพทธศาสนา เดอนหนงเราจะมวนพระ

สก ๔ วน อาทตยหนงสกวนหนง พระพทธเจาจดใหมวนอโบสถหรอ

ภาษาไทยเราเรยกวาวนพระ คอถาเปนวนพระ กเปนโอกาสระลก

ถงสงทประเสรฐ สงทดงาม สงทประกอบดวยคณธรรม อาทตยละ

ครง บางครงกเรองธรรมดาในรอบอาทตยหนง บางทเรมอาทตยนก

มความตงใจด แตวาโอกาสทจะลมเหลวกสงเหมอนกนแหละ หรอ

ทจะไขวเขว ลม หรอมเรองอนแทรกซอนเขามาทจะท�าใหวนวาย

กถอวาเปนเรองธรรมดา

แตพอถงวนพระ เรากมโอกาสทจะตงใหม วายงไงวนน

วนพระ เรากระลกถงพระศาสนา นกถงพระธรรม นกถงพระผ

ปฏบตดปฏบตชอบ เพอเราเองจะไดมแนวทางทตงตนใหมอกครง

หนง วนพระอาทตยละครง ทจรงกไมมากหรอก คออาทตยหนง

มตง ๗ วน พระกขอแควนหนง ไมโลภจนเกนไปหรอก เราไมขอ

308 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

มาก ขอแควนเดยว เดอนหนงมตง ๓๐ วน พระกขอแค ๔ วน

กขอไมมากหรอก

แตวาปญหาวาวนพระจะหายไปเรอยๆ โยมกจะเอาไป

ทงหมด เดอนหนงมตง ๓๐ วน กจะเปนวนคน ๓๐ วนทงหมด ไมม

วนพระเลย เราผปฏบตธรรมกควรจะมความพยายามใหมวนพระใน

ชวตของเรา จะเปนสงทชวยเตอนสตเปนระยะๆ เปนประจ�า และ

เราเรมตนใหม ชวตประจ�าวนจะไดมหลกทกลบมา เรากมาหลก

ตรงนแหละ เรมใหมอยเรอย

ผฟง : ขออาราธนาพระอาจารยไดใหโอวาทแกผปฏบต

พระอาจารย : คอเราไดเขารวมในการปฏบตธรรม ๗ คน ๘ วน

อาตมากขออนโมทนาทกทานทมารวมกน การปฏบตธรรมกไมใช

เรองงายทจะจดเวลาในชวต และมความตงใจทจะอยปฏบตอยาง

ตอเนอง กเปนสงทนาอนโมทนาจรงๆ กอยากจะขออนโมทนาทาง

ยวพทธกสมาคมทจดสถานทอยางน ถาหากสถานทอยางนไมม เรา

กล�าบากนะ ไมมหอง ไมมความสะดวกสบายอยางน การปฏบตมน

กล�าบาก ทยวพทธกสมาคมมความเตมใจ มความเสยสละเพอสวน

รวมอยางนเปนสงทนาอนโมทนา

และกนาอนโมทนาเจาหนาททกทานทมาใหความสะดวก

กบเรา คอไมใชวาแคสถานท เพราะวาสถานทตองมการดแล ทง

ดแลหอง ดแลเรองอาหาร ดแลเรองธระตางๆ และกยงมเจาหนาท

ผประสานงาน เหตปจจยมนเยอะ หลายคนมากทไดเสยสละจนเรา

สามารถไดปฏบตและคนอนไดปฏบตดวย กเปนสงทนาอนโมทนา

309ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

ในการระลกถงทกอยางทมในชวต มนมไวเพราะวาคนอนกด ตวเรา

เองกด กตองมความเสยสละและการให เปนเรองทเหมอนกบเปน

คตธรรมใหเรา เชนเราท�าอะไรในชวต เรากพยายามท�าดวยการให

ดวยความเสยสละ ไมตองไปคดหวงนกในเรองของตวเอง หรอม

ความเหนแกตว พวกนจะเปนเหตใหเกดทกขเทานน มความกงวล

มความหวงไว เพราะตวเองกลววาจะไมได อยางนกเปนสวนทขด

ขวางตอความสข ท�าอะไรกท�าดวยการให ดวยความเสยสละ คอ

แสดงออกในลกษณะรปธรรมภายนอก อยางทพดในสถานทนกด

แมแตในเรองสวนตว เราจะปฏบตธรรมหรอท�าอะไรกตอง

ท�าดวยการให เรามความเสยสละ แมแตในปจจบนขณะน เชนเรา

สามารถทจะมสตตามลมหายใจเขาลมหายใจออก คอไดในเวลาท

เรามการใหกบความเสยสละ เพอใหจตอยกบลมเขาลมออก อย

กบการเดน เดนขางหนาเดนขางหลง มนจะมความส�าเรจเกดขน

เวลาเราพรอมทจะให ทจะเสยสละ เพอการร เพอผร เพอธรรมะ

เพอความถกตอง ผลจะเกดมาก อานสงสจะเกดมาก

ถาหากวาเราท�าอะไรโดยการคดจะเอา ท�าอะไรแมแตใน

การนงสมาธ พอนงลงปบกจะเอาจตใหเปนอยางน จะท�าจตของเรา

ใหเปนทถกใจของเราอยางนอยางนน จะไดสงทเหมอนกบเปนการ

ประดบตวตน ประดบความรสกตอตวตนของตวเอง อยางนมนจะ

เปนการขดขวาง ท�าอะไรเราท�าดวยความเสยสละทงหมด มนยง

สบาย ทงเบาทงมผลเกดขนดวย

มนเปนเรองทจะเรยกวาเปนเคลดลบอยางหนงของการ

ปฏบต คนชอบถามเปนบางครง ปฏบตยงไงจงจะงายทสดเรวทสด

อยางหลวงพอชาถกถามอยางนน ปฏบตยงไงจะไดงายทสดเรวทสด

310 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

หลวงพอชาบอก ถาจะเอางายทสดเรวทสดกไมตองท�า อยางนด

สบาย เพราะวามนเปนอยางนนจรงๆ ความคดทจะใหมนงายให

มนเรว ไมตองตงความหวงเลยวาจะไดผล เลยไมท�าดกวา

แตวาการทเราท�า เรากรอยวาเราจะตองทมเทพอสมควร

เราจะตองมการให มความเสยสละ เพอความถกตอง กเปนเรอง

ทเราสรางความเตมใจ สรางความภาคภมใจวา เออ เรามโอกาส

ทจะไดพบกบพระพทธศาสนา เรามโอกาสทจะไดปฏบตในหนทาง

ทคอนขางจะบรสทธมาก กเปนเรองทนาภาคภมใจในชวต

อาตมาจ�าได ครงหนงไปฟงธรรมะขององคทะไลลามะ คอ

ทานเปนทงประธานสงฆ ทงประธานของประเทศชาตธเบต ทจรง

ทานไปสอนทอเมรกาประจ�า แตครงแรกทอาตมาไปฟง กอยทแอล.

เอ. ทกวนนเวลาทานไปสอนทอเมรกา คนจะไปฟงเปนพนๆ คน

หาพน หกพน เจดพน แปดพนคน แลวจะเปนการสอน ๔ วน

๕ วน ๖ วน แลวทานจะสอน คอนขางจะเขมขนมาก ทานจะ

ยกหวขอในการสอนการอธบาย ทานทมเทในการสอน

เวลาทานเปดสอนทวๆ ไป เชนปาฐกถาธรรมส�าหรบคน

ทวๆ ไป คนไปเปนหมน สองหมนคน เปนสงทนาชนใจ ครงแรกท

อาตมาไปฟง คนไปเปนพน แลวทานกทมเทสอน กเปนหลกธรรม

เปนหลกปรยต เปนหลกปฏบตดวยทละเอยด คอทานกเปนพระท

มความรมาก และทานกอยากจะถายทอด ทานกไดสอน ถงวนท

๓ หรอวนท ๔ คอทานกสอนทกวนๆ แลวกจะเปดโอกาสถามกบ

ตอบเชนเดยวกน แลวมคนหนงสงค�าถามมา รสกครงนนทานสอน

เรองสญญตา ความวาง มากอยเหมอนกน ซงเปนเปาหมายอยาง

หนงในการปฏบต

311ถาม-ตอบ ปญหาธรรมะ

คนหนงถาม ท�ายงไงจงจะไดเขาสความวางอยางงายและ

เรว คอคนอานใหฟง ใหทานทราบค�าถาม ทานกมทาทางเหมอน

จะงง เอ ปฏบตสความวางโดยงายและเรว ทานพดซ�าเหมอนกบ

งง แลวทานเรมตนตนมากและอดอด แลวรองไห ในทสดทานกม

หวลงมา นตอหนาคนเปนพนนะ ทานรองไห ทงพนคนเงยบ ไม

คอยเหนอยางน แลวสกพกหนงทานกเงยขน ลกขนมา ทานพด

อยางเสยงเขมขนวา

“ความคดทหาความงายและเรวเปนความเหลวไหลทสด”

ทานดเลย แตความรสกเกดจากความสงสาร เพราะวาดๆ

แลว เอ คอใหธรรมะไวมากแลว อยางนมนปดทางตวเอง นาสงสาร

จง องคทะไลลามะเปนพระทมเมตตากรณาอยางทสด ทานกเลย

อดไมได เกดความรสก

ในการปฏบตเราตองสรางความพอใจในการปฏบต ในการ

ภาวนา ในการศกษา ในการคนควา เราสรางความพอใจ สราง

ความระลกถง เราเปนผมคณ เราเปนผมบญ เราจงไดพบกบค�า

สงสอน ท�ายงไงจงจะไดปฏบตใหบรบรณมากทสดเทาทจะท�าได

มนเปนเรองทเรากรกน เรากตองยอมรบ เรากลมลกคลก

คลานกนทกคน ไมใชวาใครเรมปฏบต จะเปนฆราวาสกด จะเปน

บรรพชตกด กมอปสรรคกนทกคน แตวาพยายามสรางความพอใจ

พยายามสรางความรสก มความกตญญ มความอมใจทไดพบพระ

ศาสนา และกไดมโอกาสไดปฏบต แลวกถงจะลมลกคลกคลานก

จรงอย แตวากอยาเกดความทอใจเลย มนเปนสวนททกคนกม บาง

ครงเรากไดกาวหนา ไดมประสบการณทเปนทพงพอใจ บางครง

เรากมอปสรรค กถอวาเปนเรองธรรมดา อยาคดวาเปนเรองทผด

312 ๒๔ ธนวาคม ๒๕๔๙

ปกตอะไรเลย แตละคนเรากมสงทเราตองสรางความเขาใจ และ

อปสรรคทเราตองแกไข แตละคนกตองคอยแกไขกน คอยปฏบต

กน เพอรเพอเขาใจในตวเอง

อกอยางหนง คอ อยาเอาคนอนเปนเครองวดในการปฏบต

ของเรา ในลกษณะทเราดคนอนกด เราดครบาอาจารยกด เออ ทาน

เปนอยางนอยางนน เรากไมอยางน เราไมมประสบการณอยางน

เมอไหรเราจะเปนอยางเขา อยางนมนกเสยเวลา เพราะวาผปฏบต

คอเรา เราเปนผมทกข เราเปนผทตองแกไขทกข เรากดทตวเรา

หรอถาจะดผอนกเพอเปนก�าลงใจ หรอเพอความภาคภมใจ อยาไป

วดดวยตวเองในลกษณะทท�าใหเรานอยใจหรอเสยใจ แตเราเอามา

ปฏบตในตวเองแลวกรวา เออ เรากเปนผมกเลส คนอนกจะไมแก

ใหหรอก เรากตองเปนผแก เรากคอยหาอบายหาวธ

ถาเราดการปฏบตของผ อนกเพอดวาคนนนกด ครบา

อาจารยองคนนกด ทานมอบายแบบไหน มวธแบบไหนทอาจจะ

เปนทถกจรตเรา เปนสงทจะชวยเราในการปฏบตของเราเอง กเปน

สวนหนงทคอนขางจะส�าคญ เพราะวามนษยเราคอนขางจะเกงใน

การท�าใหสงทงาย เรากยงสามารถจะท�าใหมนยาก สงทสงบ เรา

กยงสามารถทจะท�าใหมนวนวาย นเปนความถนดของมนษยเรา

แตธรรมะของพระพทธเจาในแงหนง มนงายในลกษณะคอ

มนตรงไปตรงมา มนเปนธรรมะทสงบเยอกเยน กขอใหเราอาศย

ธรรมะของพระพทธเจา เราจะไดรบความเยอกเยนความพนทกข

ทกคน กขอใหตงใจกนตอไป กขออนโมทนาทกทานทมารวมดวย

ประวตโดยสงเขป

นามเดม รด แพร (Reed Perry)

เกดเมอ ๒๖ กรกฎาคม ๒๔๙๒ ทประเทศแคนาดา

พ.ศ. ๒๕๑๕ จบปรญญาตร สาขาประวตศาสตร จากมหาวทยาลย

วนนเพก ประเทศแคนาดา

พ.ศ. ๒๕๑๖ ออกเดนทางแสวงหาประสบการณในประเทศตางๆ

จนกระทงมาถงประเทศไทย

พ.ศ. ๒๕๑๗ อปสมบท ณ วดเพลงวปสสนา กรงเทพฯ เมอวนท ๔

มกราคม และไดพบกบพระโพธญาณเถร (หลวงปชา

สภทโท) เจาอาวาสวดหนองปาพง จ.อบลราชธาน

และไดฝากตวเปนลกศษย

พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดรบมอบหมายจากหลวงป ชา ใหปฏบตหนาท

เจาอาวาสวดปานานาชาต จ.อบลราชธาน

ในระหวางทด�ารงต�าแหนง ทานไดกอตงส�านกสาขา

ของวดปานานาชาตขน ไดแก ส�านกสงฆภจอมกอม

จ.อบลราชธาน และส�านกสงฆเตาด�า จ.กาญจนบร

พระราชโพธวเทศ (หลวงพอปสนโน)

พ.ศ. ๒๕๔๐ ลาออกจากต�าแหนงเจาอาวาสวดปานานาชาต เพอ

เดนทางไปปฏบตหนาทเปนเจาอาวาสวดปาอภยคร

รฐแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา รวมกบพระ

อาจารยอมโร ในการนทานไดรบแตงตงเปนพระ

อปชฌายดวย

พ.ศ. ๒๕๕๓ พระอาจารยอมโรไดรบมอบหมายใหไปด�ารงต�าแหนง

เจาอาวาสวดอมราวด ประเทศองกฤษ หลวงพอ

ปสนโนจงไดปฏบตหนาทเจาอาวาสแตเพยงรปเดยว

และในปเดยวกนนน ทานไดกอตงส�านกสาขาของวด

ปาอภยคร คอส�านกสงฆแฟซฟก ณ เมองพอรทแลนด

รฐโอเรกอน ประเทศสหรฐอเมรกา

พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดรบพระราชทานตงสมณศกด เปนพระราชคณะชน

สามญ ฝายวปสสนาธระ ท “พระโพธญาณวเทศ”

พ.ศ. ๒๕๖๑ ลาออกจากต�าแหนงเจาอาวาสวดปาอภยคร

พ.ศ. ๒๕๖๒ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกด เปนพระราชคณะ

ชนราช ฝายวปสสนาธระ ท “พระราชโพธวเทศ”