ระบบยอยอาหาร (THE DIGESTIVE SYSTEM)

ผศ.น.สพ.ปรชา มลสาร

1

ระบบยอยอาหาร (THE DIGESTIVE SYSTEM)

ประกอบดวยอวยวะ 4 กลมใหญ ๆ (ภาพท 3.1 ) คอ

1. อวยวะรบอาหาร

2. อวยวะยอยอาหาร

2.1 ยอยอาหารดวยการบด (mechanical reduction)

2.2 ยอยอาหารดวยเอนไซม (chemical digestion)

3. อวยวะดดซมอาหารและของเหลว

4. อวยวะก าจดกากอาหาร หรอสวนเกนออกนอกรางกาย 2

3

ภาพท 3.1 สวนประกอบของทอทางเดนอาหาร ทมา : (สมปอง สรวมศร, 2552 )

โครงสรางของทอทางเดนอาหาร

โครงสรางของทอทางเดนอาหารแบงเปน 4 ชน (ภาพท 3.2 ) ไดแก 1. ชนเยอเมอก (mucous membrane, mucosa) 2. ชนใตเยอเมอก (submucosa) 3. ชนกลามเนอ (muscularis externa) ; กลามเนอเรยบ 4. ชนเยอบผวทอทางเดนอาหารดานนอก (serosa membrane) สรป 1. ทอทางเดนอาหารจะมโครงสรางทง 4 เหมอนกน 2. มความแตกตางกนทขนาด รปราง และความหนาของผนงแตละชน

4

5

ภาพท 3.2 โครงสรางของทอทางเดนอาหาร ทมา : (สมปอง สรวมศร, 2552 )

สวนประกอบของทอทางเดนอาหาร สวนประกอบของทอทางเดนอาหารม ดงน ฟน (teeth) ลน (tongue) คอหอย (pharynx) หลอดอาหาร (esophagus) กระเพาะอาหาร (stomach) ล าไสเลก (small intestine) ล าไสใหญ (large intestine)

6

อวยวะทชวยยอยและดดซมสารอาหาร

อวยวะทชวยระบบยอยและดดซมสารอาหารในทอทางเดนอาหาร ไดแก ตอมน าลาย (salivary glands) ตบ (liver) ตบออน (pancreas)

7

ทอทางเดนอาหาร ทอทางเดนอาหารแบงตามประเภทของอาหารทสตวกน ม 3 ประเภท ไดแก

1. สตวทกนเนอ เลอดเนอ (carnivorous) ;

– สนขมกระพงล าไสใหญ (cecum) ไมเดนชดและมการพฒนาทนอยมาก ดงนนจงใชสวนของตวล าไสใหญ(colon) ท าหนาทในการหมกอาหารแทน

2. สตวทกนเนอ เลอดเนอ และพชอาหารหยาบ (omnivorous) ;

– สกร ไมมล าไสเลก (small intestine) ทยาวเพยงพอตอการยอย และดดซมสารอาหารในปรมาณมากได จงมการพฒนาล าไสใหญ (colon) ใหมความยาวเพอใชในการหมกพชอาหารหยาบ

3. สตวทกนพชอาหารหยาบ (herbivorous) ;

– มามสวนของกระพงล าไสใหญทใหญมาก และมศกยภาพในการยอยพชอาหารหยาบดวยกรรมวธการหมก 8

ปาก (mouth)

ประกอบดวย รมฝปาก (lips) ฟน (teeth) ลน (tongue) เพดานปาก และตอมน าลาย ปากมหนาท คอ

– น าอาหารเขาสปาก - การเคยวอาหาร – การเคยวเออง - การผลตและหลงน าลาย

ลกษณะการเคยวอาหารของสตว แบบขน-ลง - สกร, มา แบบแนวนอน – โค, กระบอ

มา ใชรมฝปากบนและลางน าอาหารเขาปาก, ใชฟนตดกดหญาใหขาด จงกนหญาไดตดดน โค-กระบอ ใชลนน าอาหารเขาปาก, ใชฟนหนา(ตด) กบแผนเหงอกตดอาหารรวมกบรมฝปาก

9

ตอมน าลาย น าลายมลกษณะเปนของเหลว : น าเปนสวนใหญ + ของแขง (โปรตน, แรธาต)

ตอมน าลายมหนาท :

ผลตน าลาย

คลกเคลาอาหาร

ท าใหอาหารออนนมกลนงาย

น าลายของสนขและสกรมเอนไซมไทยาลน (ptyalin) จงชวยยอยแปงใหเปนน าตาลมอลโตส

10

ฟน

ฟนมหนาทดงน

1. ลดขนาดของอาหารดวยการบดเคยว ฉก ตด ในระบบยอยอาหาร

2. ใชในการตอสปองกน อนตรายใหกบตวเอง

3. การลาเหยอเพอหาอาหารด ารงชพ

11

ฟน (ตอ) ฟนแบงตามหนาทและต าแหนงทอยของฟน จ าแนกเปน 4 ชนด (ภาพท 3.3) คอ 1). ฟนตด (nippers , incisor = Di,I)

เปนฟนดานหนาสด อยบนกระดก incisive ท าหนาทในการตด

2). ฟนเขยว (fangs , eye teeth , tusks , canine = Dc,C) เปนฟนทอยถดจากฟนตด ท าหนาทในการฉก หรอแยกอาหารใหออกจากกน *

3). ฟนกรามนอย (premolars = Dp,P) เปนฟนทอยถดจากฟนเขยว อยบนกระดก maxilla ท าหนาทบด (grinding) อาหารตามรปรางและขนาดของฟน

4). ฟนกรามใหญ (molar = Dm,M) เปนฟนทอยตอนทายถดจากฟนกรามนอย ยบนกระดกกรามลาง ท าหนาทคลายกบฟนกรามนอย

12

13

ภาพท 3.3 ภาพดานขางฟนของสนข ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552 )

สตรฟนของสนข

สตรฟนแทของสนข คอ 2 (I3-C1-P4-M2 / I3-C1-P4-M3) = 42

สตรฟนแทของสนขเขยนสนๆวา 2 (3 1 4 2 / 3 1 4 3) = 42

สตรฟนน านมของสนข คอ 2 (I3-C1-P3-M0 / I3-C1-P3-M0)

สตรฟนน านมของสนขเขยนสนๆวา 2 (3 1 3 / 3 1 3) = 28

แสดงดงภาพท 3.4-3.8

14

15

ภาพท 3.4 ฟนของสนข ทมา : (ภาพฟนสนขดานขาง, www.siberianhuskyclubofthailand.com, 2558)

16

ภาพท 3.5 ฟนสนขทสบกนพอด ทมา : (correct scissors, www.dentalvet.com, 2014)

17

ภาพท 3.6 ภาพวาดฟนสนขสบกนแบบกรรไกร ทมา : (correct scissor bite, www.malamut.rs, 2014)

18

ภาพท 3.7 ฟนลกสนขทสบกนแบบกรรไกร ทมา : (Scissors Bite (puppy), www.donnerbergrottweilers.com, 2011)

19

ภาพท 3.8 ฟนของสนขโตเตมวยทสบกนแบบกรรไกร ทมา : Scissors Bite (Adult), www.donnerbergrottweilers.com, 2011)

สตรฟนของสตวเคยวเออง

สตรฟนน านมของสตวเคยวเออง คอ 2 (I0-C0-P3-M0 / I3-C1-P3-M0) = 20

สตรฟนน านมของสตวเคยว เขยนสนๆวา 2 (0-0-3/3-1-3) = 20

สตรฟนแทของสตวเคยวเออง คอ 2 (I0-C0-P3-M3 / I3-C1-P3-M3) = 32

สตรฟนแทของสตวเคยวเออง เขยนสนๆวา 2 (0-0-3-3/3-1-3-3) = 32

สตวเคยวเออง ไมม ฟนตดหนาบน แตจะมแผนเหงอกแขง (dental pad) แทน (ภาพท 3.9 )

20

21

ภาพท 3.9 ฟนของสตวเคยวเออง : (A) ขากรรไกรบน (B) ขากรรไกรลาง ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

ฟนของสกร สตรฟนน านมของสกร คอ 2 (I3-C1-P3-M0 / I3-C1-P3-M0) = 28

สตรฟนน านมของสกรเขยนสนๆวา 2 (3-1-3-0/3-1-3-0) = 28

สตรฟนแทของสกร คอ 2 (I3-C1-P4-M3 / I3-C1-P4-M3) = 44

สตรฟนแทของสกรเขยนสนๆวา 2 (3-1-4-3/3-1-4-3) = 44

ฟนของสกรมจ านวนมากทสดและครบทกซ (ภาพท 3.10 )

22

ภาพท 3.10 ฟนของสกร : (A) ขากรรไกรบน (B) ขากรรไกรลาง ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

23

ลน (Tongue) ลนมลกษณะดงน (ภาพท 3.11-3.12 ) 1. ผวดานบนของลนมลกษณะคอนขางหยาบ 2. มปมหนามแหลมคลายหวนม (Papillae) หลายชนด ชวยล าเลยงอาหารไปในทศทางเดยวกน และชวยท าความสะอาดรางกาย เชน การเลยขนของแมว (Grooming) 3. มตอมรบรส (Taste buds) อยบนปมหนามแหลมคลายหวนมชนด ดอกเหด (Fungiform) และ กลมนน (Vallate) จะชวยแยกแยะอาหารทเปนอนตราย และไมเปนอนตรายตอรางกายได ลนมหนาทดงน 1. แปรสภาพอาหารในชองปาก 2. สงตวอาหารเขาสหลอดอาหาร 3. เกบเกยวอาหารเขาสปาก เชน แพะ โค

24

เสนประสาททมาควบคมการท างานของลน

เสนประสาททควบคมประสาทการท างานของตวตอบสนองความรสกของลน คอ เสนประสาทลงกวล (lingual nerve)

เสนประสาททควบคมการรบความรสกของลน คอ เสนประสาทเฟเชยล (facial nerve)

เสนประสาททควบคมการท างานเฉพาะฐานลน คอ เสนประสาทวากส (vagus nerve)

เสนประสาททควบคมการท างานของกลามเนอลน คอ เสนประสาทไฮโปกลอสซอล (hypoglossal nerve)

25

ภาพท 3.11 ลนของสนข : 1 apex, 2 body, 3 root, 4 median groove, 5 vallate papilla, 6 fungiform papilla, 7 palatoglossal arch, 8 palatine tonsil, 9 epiglottis, 10 freenulum ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 26

ภาพท 3.12 ภาพขยายบางสวนของปมหนามแหลมคลายหวนมทปกคลมลน 1 filiform, 2 fungiform, 3 lentiform, 4 foliate, 5 vallate, 6 glands

ทมา : ( ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 27

คอหอย (pharynx)

มลกษณะเปนทางผานรวมกนของทางเดนอาหาร และทางเดนอากาศ

คอหอยเปนสวนทตอมาจาก (ภาพท 3.13)

1. บรเวณของชองปาก (mouth cavity) ทจะเขาสหลอดอาหาร

2. บรเวณของชองจมก (nasal cavity) และทอยสเตเชยนของห (eustachian tubes) ทจะ เขาสกลองเสยง (larynx)

28

29

ภาพท 3.13 คอหอยของมา ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

หลอดอาหาร (esophagus)

หลอดอาหารมลกษณะดงน (ภาพท 3.14) 1. วางตวอยตรงบรเวณคอ เอยงไปทางดานซาย เขาตรงแนวกลางชองอก ผานเขาชองเปดของกระบงลมไปสตวกระเพาะอาหารทวางตวอยในสวนของชองทอง 2. มลกษณะเปนทอกลามเนอทยดขยายอยระหวางคอหอยกบกระเพาะอาหาร 3. ตอนตนของหลอดอาหารมกลามเนอหรด ชอ เครนโอ-อโซฟาเจยล (cranio-esophageal) กนคอหอยกบหลอดอาหารตอนตน 4. ตอนทายของหลอดอาหารมกลามเนอหรด ชอ คารดแอค (cardiac) กนหลอดอาหารสวนทาย กบกระเพาะอาหาร 5. กลามเนอหลอดอาหารแบงตามลกษณะการเรยงตวของกลามเนอได 2 กลม คอ กลามเนอทเรยงตวเปนวงกลม (circularly) และกลามเนอทเรยงตวตามแนวยาว (longitudinally) 6. หลอดอาหารของสตวสวนมากมลกษณะเปนกลามเนอลาย แตสวนทายของหลอดอาหารสตวบางชนดมลกษณะเปนกลามเนอเรยบ 7. อาหารและน าเคลอนตวผานหลอดอาหารโดยอาศยการบบและหดตว (peristalsis) ของหลอดอาหาร

30

ภาพท 3.14 ดานขางของคอโคพบหลอดอาหารวางตวอยดานซายขางบนกงดานขางของ หลอดลม : 1 esophagus, 2 trachea, 3 pharyngeal muscles,

4 sternocephalicus, 5 nuchal ligament

ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 31

กระเพาะอาหาร (stomach) กระเพาะอาหารแบงตามลกษณะของตอมทผลตน ายอย เปน 4 สวน ไดแก (ภาพท 3.15)

1) สวนทตอมาจากหลอดอาหาร เรยกวา อโซฟาเจยล รเจยน (esophageal region ; E)

2) สวนทเขามาเปนสวนของตอมคารดแอค เรยกวา คารดแอค แกรนด รเจยน (cardiac gland region ; C)

3) สวนทเขามาเปนสวนของตอมฟนดค เรยกวา ฟนดค แกลนด รเจยน (fundic gland region ; F)

4) สวนทเขามาเปนสวนของตอมไพโลรค เรยกวา ไพโรลค แกลนด รเจยน (pyloric gland region ; P)

กระเพาะอาหารมหนาทรบอาหารจากหลอดอาหารและท าการยอยอาหารดงกลาว

32

ภาพท 3.15 กระเพาะอาหารสนข (Hund), แมว (Katze), มา (Pferd) และสกร (Schwein) : 1 esophagic region, 2 Cardiac gland region, 3 Fundig gland region, 3' Fundus (no glands), 3'' Fundig gland region, 4 Pyloric gland region,4' Mixed cadiac- and Pyloric gland region ของมา, 5 Duodenal mucosa ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

33

สตวเคยวเออง มขบวนการหมกอาหารทแตกตางจากสตวทวไป เพราะชนดอาหารทกนและ การยอยทตางกน จงเรยกกระเพาะอาหารของสตวเคยวเอองวา กระเพาะหมก (ruminant stomach) หรอ กระเพาะรวม (commpound stomach )

กระเพาะอาหารของสตวเคยวเออง เปน 2 สวน ไดแก (ภาพท 3.16-3.17)

1. กระเพาะอาหารสวนหนา (fore-stomach)

2. กระเพาะอาหารแทจรง (true stomach)

34

กระเพาะอาหาร (ตอ)

1. กระเพาะอาหารสวนหนา (fore-stomach) ประกอบดวย (ภาพท 3.16)

1. กระเพาะอาหารสวนแรก หรอ กระเพาะรเมน (rumen)

2. กระเพาะอาหารสวนทสอง หรอ กระเพาะรงผง (reticulum)

3. กระเพาะอาหารสวนทสาม หรอ กระเพาะสามสบกลบ (omasum) กระเพาะอาหารสวนหนา ท าหนาทเกยวกบขบวนการหมก

2. กระเพาะอาหารแทจรง (true stomach) ประกอบดวย

1. กระเพาะอาหารสวนทส หรอ กระเพาะแท (abomasum) (ภาพท 3.17) กระเพาะอาหารแทจรง ท าหนาทเหมอนกระเพาะของสตวทวไป

35

กระเพาะอาหาร (ตอ)

ภาพท 3.16 ชองทองโคดานซาย (A,B) และดานขวา (C,D) หมายเลข 1 esophagus, 2 ต าแหนงเอามามออก, 3 reticulum ,4 dorsal sac of rumen ,5;12 ventral sac ,6;8 abomasum ,7reticular groove ,9 atrium ruminis ,10 caudodorsal blind sac ,11 caudoventral blind sac ,13 omasum cover by lesser omentum , 14 descending duodenum ,15 pyloric part of abomasum ,16 greater omentum ปดดวย intestinal mass, 17 lesser omentum cut away from the liver ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 36

ภาพท 3.17 ลกษณะภายในของกระเพาะแท (abomasum) : 1 omasoabomasal opening,

omasal laminae, 2 spiral fold, 3 fundus, 4 body, 5 pyloric, 6 torus pyloricus, 7 pylorus

ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

ล าไสเลก (small intestine) เปนสวนทตอมาจากกระเพาะอาหาร ล าไสเลกประกอบดวย 3 สวนไดแก (ภาพท 3.18-3.20) ล าไสเลกทอนท 1 เรยกวา ล าไสเลกทอนแรก หรอ ดโอดนม (duodenum) ล าไสเลกทอนท 2 เรยกวา ล าไสเลกทอนกลาง หรอ เจจนม (jejunum) ล าไสเลกทอนท 3 เรยกวา ล าไสเลกทอนสดทาย หรอ ไอเลยม (ileum) ล าไสเลกทอนแรก (duodenum) มลกษณะทส าคญคอ - มลกษณะเปนบวง หมนยอนกลบ จากดานขวาไปดานซาย - อวยวะทอยใกลชด คอ ตบออน (pancreas) - รบน ายอยจากตบออนผานทางทอสงน ายอยตบออน (pancreatic duct) - รบน าดจากตบ (liver) ผานทางทอสงน าด (common bile duct) (น าดผลตมาจากตวตบ หรอสะสมอยในถงน าด (gall bladder)) บรเวณล าไสเลกของสตวทไมมกระบวนการหมกอาหารจะมการยอยและดดซมสารอาหารมากทสด 38

ภาพท 3.18 ภาพเปรยบเทยบทางเดนอาหารในสตว (a) สกร, (b) มา, (c) โค

ทมา : (Gastrointestinal, http://cnrit.tamu.edu/rlem/textbook/figure 2.3.JPG, 2015)

39

ภาพท 3.19 ระบบทางเดนอาหารของสกร ทมา : (Swine intestine, courses.ecampus.oregonstate.edu, 2015)

40

ภาพท 3.20 ลกษณะล าไสโค ทมการวนกลบทศทางเปนบวงวน

ทมา : ansa spiralis (coiled colon), http://80.251.40.59/veterinary.ankara. edu.

tr/sgurcan/odev/safakdogan/duodenum2.png, 2015) 41

การเคลอนไหวของล าไสเลก

เปนการหดตวของกลามเนอเรยบภายในล าไสเลกเพอท าใหอาหารเคลอนตวผานไปยงสวนอนของระบบทางเดนอาหาร และท าใหอาหารคลกเคลากบน ายอยไดอยางสมบรณ

การเคลอนไหวของล าไสเลก ม 2 ลกษณะ ไดแก

1. Peristaltic movement

2. Rhythemic segmentation

42

43

Peristaltic movement การเคลอนทแบบ Peristaltic movement มลกษณะทส าคญ ดงน (ภาพท 3.21)

1. เปนการหดตวของล าไสเลกเพอดนอาหารใหผานไปตามความยาวของล าไสเลก

2. กลามเนอเรยบภายในล าไสเลกทอ ยรอบกอนอาหารจะหดตวดนอาหารใหเคลอนท แตกลามเนอเรยบภายในล าไสบรเวณทมอาหารอยจะคลายตวสวน ท าใหล าไสเลกมการเคลอนทแบบลกคลนเพอดนอาหารไปยงสวนทายของล าไสเลก

3. เปนการหดตวอยางตอเนองตลอดทงล าไส

4. การหดตวจะชาหรอเรวขนอยกบระบบประสาทอตโนมตและการหลงฮอรโมนของระบบทางเดนอาหาร

ภาพท 3.21 การเคลอนไหวแบบ Peristalic movement ของล าไส ทมา : (สมปอง สรวมศร, 2552) 44

45

Rhythemic segmentation การเคลอนทแบบ Rhythemic segmentation มลกษณะทส าคญ ดงน

1. เปนการหดตวของล าไสเลกเพอท าใหอาหารคลกเคลากบน ายอยอยางสมบรณ

2. เปนการหดตวของล าไสเลกแบบเปนชวง ๆ ไมตอเนอง

ล าไสใหญ (large intestine)

เปนสวนทตอมาจากล าไสเลกทอนสดทาย ประกอบดวย 2 สวน ไดแก (ภาพท 3.18-3.20) 1. กระพงล าไสใหญ (caecum) 2. ตวล าไสใหญ (colon) ตวล าไสใหญ ตอมาจากกระพงล าไสใหญและสนสดทชองทวารหนก (anus) ตวล าไสใหญ แบงเปน 3 สวนไดแก 1. สวนทวงขนไปดานหนา เรยกวา แอสเซนดง โคลอน (ascending colon) 2. สวนทวงไปตามขวาง เรยกวา ทรานซเวรส โคลอน (transverse colon) 3. สวนทวงลงไปดานทาย เรยกวา เดสเซนดง โคลอน (descending colon)

46

ล าไสใหญ (ตอ)

ไสตรง (rectum) เปนตวล าไสใหญสวนทวงลงไปดานทายและตอเนองเปนทวารหนก (anus) อยในองเชงกราน

ไสตรงท าหนาทเกบอจจาระเอาไวกอนทจะขบถายออกสภายนอกรางกาย ทวารหนก (anus) เปนรอยตอสวนทายสดของทอทางเดนอาหารกบผวหนงและ

มสวนของกลามเนอหรดทเปนทงกลามเนอเรยบและกลามเนอลาย มามสวนของล าไสเลกเขามาอยในสวนของกระพงล าไสใหญ เรยกวา ไอลโอซ

คาล (ileocecal) สนขมสวนของล าไสเลกเขามาอยในสวนของตวล าไสใหญ เรยกวา ไอลโอโคลค

(ileocolic)

47

สตวเคยวเอองและสกรมสวนของล าไสเลกเขาไปอยในสวนของกระพงล าไสใหญ และตวล าไสใหญ เรยกวา ไอลโอซโคโคลค (ileocecocolic)

การพฒนาการของล าไสใหญจะขนกบ ภาวะการกนอาหารของสตว

สตวทกนพชอาหารหยาบตองอาศยขบวนการหมกอาหาร ดงนน กระพงล าไสใหญและตวล าไสใหญจงมพฒนาการทด

สตวเคยวเออง พบวา มการหมกอยทกระเพาะอาหารสวนหนาแทน กระพงล าไสใหญและตวล าไสใหญ

48

ล าไสใหญ (ตอ)

อวยวะทชวยระบบยอยและดดซมสารอาหารในทอทางเดนอาหาร

ประกอบดวยอวยวะหรอ ตอม (Accessory Glands) 3 ชนด ไดแก 1. ตอมน าลาย (salivary gland) 2. ตบออน (pancreas = pancreatic glands) 3. ตบ (liver) หนาท 1. หลงสารคดหลงเขาไปชวยในระบบการยอยและดดซมอาหารในทอทางเดนอาหาร 2. ผลตสารคดหลงจากสวนตางๆ ของทอทางเดนอาหาร เชน อเลคโตรไลท , เอนไซม, น ายอย

49

ตอมน าลาย (salivary gland)

รางกายสตวมตอมน าลายขนาดใหญอย 3 ตอม ไดแก (ภาพท 3.22)

1. ตอมน าลายพาโรตด (Parotid) อยบรเวณใตกกหของสตว จะผลตน าลายทมลกษณะเปนน าใสออกมาในสตวสวนใหญ 2. ตอมน าลายแมนดบลาร (Mandibular) อยบรเวณดานทายขากรรไกรลางของสตว จะผลตน าลายทมลกษณะเปนเยอเมอกและน าใส 3. ตอมน าลายซบลงกวล (Sublingual) อยบรเวณใกลขากรรไกรใตลนของสตว

ตอมน าลายอยตดตอกบชองปาก มการสรางน าลายสงผานมาทางทอน าน าลาย ทเขาสกระพงแกมหรอลน เพอชวยท าใหอาหารคลกคล ากน และอ านวยความสะดวกในการกลนอาหาร รวมถงชวยปรบสมดลกรด-ดางของอาหาร

50

ภาพท 3.22 ตอมน าลายของสนข

ทมา : (canine salivary gland, http://137.222.110.150/Calnet/H+N/page4.htm, 2015) 51

ตบออน (pancreatic glands)

ตบออนอยตดกบล าไสเลกทอนแรก (duodenum) ตบออนมหนาท คอ 1. ผลตสารคดหลงในระบบตอมไรทอ (endocrine) 2. ผลตสารคดหลงในระบบยอยอาหาร (exocrine) ตบออนมทอหลกสงน ายอยแพนครเอตค จย (pancreatic juice) เขาสล าไสเลก

ทอนแรกซงอยใกลกบทอตบทเปดใหน าด (bile) เขามาในล าไสเลก

52

ตบออน (ตอ) กลบขางขวา (right lobe) ของตบออน คอ ตบออนทยนไปทางขวา

และวงไปตามล าไสเลกทอนแรก (duodenum) (ภาพท 3.23-3.24) กลบขางซาย (left lobe)ของตบออน คอ ตบออนทยนไปทางซายและ

อยใกลชดกบตวล าไสใหญทวงลงไปทางดานทาย (descending colon) สนข แมว และสตวเคยวเออง จะมรอยหยก (notch) อยบนตบออน สกร และมา มเสนเลอดด าใหญเขาตบ (portal vein) มาทะลผานตรง

กลางของตบออน

53

ภาพท 3.23 ตบออน ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 54

ภาพท 3.24 ตบออนสนขทางดานทาย : 1 esophagus, 2 stomach, 3 cranial flexor of duodenum, 4 descending duodenum, 5 left lobe of pancreas, 6 body, 7 right lobe, 8 caudal flexor of duodenum, 9 bile duct, 10 mesoduodenum ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552) 55

ตบ (liver)

ตบมลกษณะดงน

1. เปนกลบ อยแนบชดดานหลงของกระบงลม

2. ผวดานหนา (diaphragmatic หรอ parietal) มลกษณะเรยบนนและอยตดกบกระบงลม

3. ผวดานทาย (visceral) มลกษณะเวาเขาและอยใกลเคยงกบกระเพาะอาหาร, ล าไสเลก, ล าไสใหญ, ไตขางขวา

4. ขอบดานบน (dorsal หรอ margo obtasas) ของตบมลกษณะหนา

5. ขอบดานลาง (ventral หรอ margo acutus) ของตบมลกษณะบางและมรอยแยกเปนกลบ

56

ตบของสตวเคยวเอองอยเอยงไปดานขวาของล าตวสตวเคยวเออง

ตบของสกรมเนอเยอเกยวพนอยลอมรอบและแทรกเขาไปในเนอเยอตบ

ตบของสตวชนดอนๆ ไมคอยมเนอเยอเกยวพนมาลอมรอบเนอเยอตบใหเหน

ตบมหนาท คอ

1. สรางน าด (bile)

2. สรางเกลอน าด (bile salt)

57

ตบ (ตอ)

ตบ (ตอ) ตบแบงออกเปน 3 สวน ไดแก

1. สวนทอยทางซายเปนกลบซาย (left lobe)

2. สวนทอยทางขวาเปนกลบขวา (right lobe)

3. สวนทอยทางตรงกลางเปนตวตบ (middle lobe)

เสนทใชแบงตบออกเปน 3 สวน ไดแก

1. เสนท 1 ลากจากรอยกดของหลอดอาหารทอยดานซายของขอบดานบนของตบมายงรอยแยกทมเอนลกษณะวงกลมวางตวอยทางขอบลางของตบ

2. เสนท 2 ลากจากตรงจดทเปนทางผานของเสนเลอดด าขนาดใหญทน าเลอดกลบเขาหวใจ (caudal vena cava) ทอยทางขวาของขอบบนของตบมายงแองทวางถงน าด (gall bladder)

58

ถงน าด (gall bladder) ถงน าดมลกษณะดงน

1. มรปรางคลายลกแพร

2. วางตวอยในแองผวดานทายของตบ

3. มดานหนงอยตดกบเนอตบ

4. มดานทไมตดเนอตบถกหมดวยเยอเลอมชนนอกของอวยวะ (serosa)

ถงน าดมหนาทดงน

1. เปนทเกบน าด (bile) ชวคราวในขณะทไมมการยอยอาหาร

2. สงน าดไปยอยอาหารทอยในล าไสเลกทอนแรก

59

ถงน าด (ตอ) ถงน าดมทอทเกยวของ 2 ทอ ไดแก

1. ทอจากตบมาสถงน าด เรยกวา เฮปาตค ดค (hepatocystic duct) อยตดกบผนงของถงน าดทตดตวตบ ทอนจะน าน าดทตบสรางมาเกบไวชวคราวในถงน าด

2. ทอจากถงน าดไปยงล าไสเลกทอนแรก เรยกวา ซสตค ดค (cystic duct) ทอนจะน าน าดทอยในถงน าดไปยอยอาหารทอยในล าไสเลกทอนแรก

60

ถงน าด (ตอ)

สนขพบตวถงน าดไดจากทางดานหนาและดานทายของตวตบ

สกรพบตวถงน าดไดเฉพาะดานทายของตวตบ

สตวเคยวเอองมสวนปลายตนของถงน าดยนเลยขอบลางของตวตบ

ออกมา

มาไมพบถงน าด

61

The end

62