พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล เ ร ย บ เ ร ย ง

ลาธารรมลานธรรม๓

เ ก ร ด ช ว ต แ ล ะ ป ฏ ป ท า ข อ ง พ ร ะ ด พ ร ะ แ ท

ลาธารรมลานธรรม๓พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล เ ร ย บ เ ร ย ง

เ ก ร ด ช ว ต แ ล ะ ป ฏ ป ท า ข อ ง พ ร ะ ด พ ร ะ แ ท

นอมมฑตาสกการะในมงคลวาระแหงชาตกาลครบรอบ ๖๐ พรรษา

๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๐

พระไพศาล วสาโล

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ออกแบบปก-รปเลม คนขางหลง ภาพประกอบปก ธระวฒ พลารชนภาพประกอบในเลม ฐมาพร วงศเอกชตระกล, บญรอด แสงสนธ พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม อนเคราะหจดพมพโดย บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐ โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๕๔

เรยบเรยงโดย พระไพศาล วสาโล

พมพครงท ๑ ธนวาคม ๒๕๕๙ จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม

ลาธารรมลานธรรม๓

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต ทพกใจ

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com Facebook : kanlayanatam

ข อ อ ท ศ น� า พ ก น� า แ ร ง บ ช า พ ร ะ ค ณ

เ จ า ค ณ อ า จ า ร ย ผ ม เ ม ต ต า

ต อ ผ เ ร ย บ เ ร ย ง

น บ แ ต แ ร ก บ ว ช

พระธรรมเจดย (สมคด เขมจาร)

4

ค�าปรารภ

ล�ำธำรรมลำนธรรม เปนหนงสอรวบรวมเกรดชวตและปฏปทา ของพระสปฏปนโน ทขาพเจาไดทยอยเรยบเรยงมาตงแต ๒๒ ปทแลว แรกเรมเดมทกเพอตพมพในวำรสำรอนรกษ ทขาพเจาเปนสาราณยกร ตอมาไดรวมพมพเปนเลมเมอป ๒๕๔๔ หลงจากทไดวางเวนมาหลายป ในป ๒๕๕๓ ขาพเจากกลบมาเขยนใหมเปนตอนๆ เผยแพรเปนธรรมทาน ทาง Facebook ทกวนพระ ตอเนองเปนเวลา ๘ เดอน จนสามารถ รวมพมพเปนเลมไดอก ล�ำธำรรมลำนธรรม  เลม ๒ จงเกดขน

ทง ๒ เลมนนมเนอหารวมทงสน ๖๗ ตอน ขาพเจาตงใจวา หากมโอกาสกจะเขยนใหครบ ๑๐๐ ตอน โอกาสดงกลาวไดมาถงเมอ ปทแลว จงไดทยอยเขยนเพอเผยแพรทาง Facebook ทกวนพระ ตลอดพรรษา และตอเนองมา จนถงตนปน ครบ ๑๐๐ ตอน ดงทตงใจ พรอมรวมพมพเปนเลมท ๓ อนเปนเลมสดทายของชด ล�ำธำรรมลำน ธรรม

ดงไดกลาวไวในค�าปรารภกอนหนานวา ธรรมะมไดมอยในคมภร หนงสอ หรอค�าสอนเทานน หากยงมอยในชวตของผคน ดงนนนอกจาก การสอดวยถอยค�าและตวอกษรแลว ธรรมะยงสามารถถายทอดผาน วถชวตและการกระท�าของบคคลไดดวย การสอดวยวธการอยางหลงนน ท�าใหธรรมะกลายเปนสงมชวตชวาทแลเหนไดและสมผสไดงาย อกทง ยงสามารถสรางแรงบนดาลใจในการด�าเนนชวตทดงาม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

5

ขาพเจาเองไดรบประโยชนอยางมากจากเกรดชวตและปฏปทา ของครบาอาจารยหลายทาน ทงทไดเหนดวยตนเอง และจากค�าบอกเลา ของผอน เรองราวของทานเหลานน นอกจากเปนแรงบนดาลใจอนงดงาม แลว ยงใหขอคดในทางธรรม ซงสามารถเปนแนวทางในการด�าเนนชวต ได ขาพเจาเชอวาผอน ไมวานกบวชหรอคฤหสถ นาจะไดรบประโยชน จากเรองราวดงกลาวเชนกน จงน�ามาถายทอดใหไดอานกน

เชนเดยวกบ ๒ เลมกอน เนอหาเกอบทงหมดใน ล�ำธำรรม ลำนธรรม เลมน ขาพเจาเรยบเรยงจากขอเขยนของผอนทเคยตพมพ ในทอนมากอนแลว ดงไดระบรายชอหนงสอเหลานไวทายเลม การพมพ ครงน ด�าเนนการโดยชมรมกลยาณธรรมเชนเคย คณหมออจฉรา กลนสวรรณและคณะไมเพยงชวยกนจดท�าภาพประกอบ ท�าใหหนงสอ นาอานขน ยงจดท�าประวตยอของครบาอาจารยทกทานทเปนตนก�าเนด ของเรองราวในหนงสอเลมนอกดวย ชวยใหผอานเขาใจความเปนมา และเพมพนศรทธาปสาทะในตวทานมากยงขน ทงนโดยไดรบความ อนเคราะหในการพมพโดยบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) จงขอขอบคณมา ณ ทน

หวงวาหนงสอเลมนจะมสวนในการเสรมสรางสมมาทศนะและ สมมาปฏบตแกผอาน เพอความผาสกของชวตและสงคมสบไป

๑ ธนวาคม ๒๕๕๙

6

ค�าน�าของชมรมกลยาณธรรม

ชมรมกลยาณธรรมไดรบโอกาสอนเปนมงคลใหมสวนตามรอย งานธรรมของพระอาจารยไพศาล วสาโล ตอเนองตลอดมา และไดรบ เสยงสาธการจากทวทกสารทศ เพราะธรรมทพระอาจารยน�าเสนอลวน เปนเรองทมคณคา ชวนอาน ชวนตดตาม ดวยภาษางายๆ ค�าอธบาย และตวอยางชดเจน ทานจงเปนพระในดวงใจของผมศรทธาในธรรม จ�านวนมาก การไดตดตามชวยงานธรรมของทานกยงไดเหนแบบ อยางของครบาอาจารยทมไดค�านงถงประโยชนสวนตนแลว มงแต จะเออเฟอเกอกลสงคมและพระศาสนา ดวยการท�าหนาทของแมทพ ธรรมอยางไมเคยมวนหยดวนพก ทานจงเปนภมปญญาแหงสงคม และเปนแสงสวางกลางใจของผคนอยางตอเนอง

ในงานธรรมทงหมดของพระอาจารยไพศาล งานทพวกเรา ภาคภมใจเปนพเศษคองานเขยนชด “ล�ำธำรรมลำนธรรม” ซงชมรม กลยาณธรรมไดรบโอกาสจดท�าทง ๓ เลม จนครบชดแลว เพราะ การเดนตามรอยธรรมของพระอาจารยไพศาล กนบวาพเศษมาก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

7

แตในงานชดนพเศษยงไปกวานน  โดยพระอาจารยไดรวบรวมน�าเกรด ประวตรองรอยธรรมของพอแมครบาอาจารยในแงมมทงดงามและ เปนปฏปทาอนทรงคณคาแหงธรรมซงดงกวาเสยงเทศน  เพราะ ทกถอยความคอชวตจรงๆ ทพอแมครบาอาจารยทานท�าใหด  เปนอย ใหเหน  เยนใหรสก  จงนบเปนหนงสอททรงคณคาซงพระอาจารย ไดรวบรวมขอมลดวยความวรยะอตสาหะและบอกเลาแงธรรมอยาง งดงาม สงบเยน  เหมอน “ล�ำธำรรมลำนธรรม”  โดยแท

ในมงคลวาระ ๖๐ พรรษาแหงชาตกาลของพระอาจารยไพศาล วสาโล ซงจะมาถงในเดอนพฤษภาคม ๒๕๖๐ น ชมรมกลยาณธรรม ขอขอบพระคณ บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) และคณเมตตา อทกะพนธ ทไดอนเคราะห  เปนเจาภาพจด พมพหนงสอแหงประวตศาสตรทางธรรมน  เพอนอมถวายเปนพทธ บชา นอมถวายเปนอาจรยบชาแดพอแมครบาอาจารย และรวมมทตา สกการะในมงคลวาร ๖๐ พรรษาแหงชาตกาล ของพระอาจารยไพศาล วสาโล ทจะมาถงในเวลาอนใกล เหนออนใด ขอนอมถวายพระราชกศล แดพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ พระธรรมราชา ในดวงใจของปวงชนชาวไทย ตลอดไป

กราบขอบพระคณและอนโมทนาบญทกทานทพญ. อจฉรา กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม

๕ ธนวาคม ๒๕๕๙ 

เหนอโลกธรรมกตญญตอผมพระคณเหนธรรมเมอปวยไดสตเพราะถกดาอบายคลายโกรธสจธรรมจากเมลดขาวความเขมแขงทแทจรงภาวนาเพอละอารมณขนของสมเดจฯตามหาพทโธชางพระโพธสตวบทเรยนจากหลวงพอชาธรรมะไมเกยวกบพระหรอโยมของดทแทจรงวยเดกของหลวงพอปญญาเมอใจใฝหาหญงสาวแมทพใหญแหงกองทพธรรม

๑๐๑๔๒๒๒๘๓๒๓๘๔๕๕๐๕๗๖๓๖๘๗๓๗๘๘๓๘๘๙๔

๑๐๐

สารบญ

อยาลมเณรนอยรอดไดเพราะธรรมทางใครทางมนวสยแหงปราชญทกขเพราะใจสมาธแบบหมขนเขยงเหนทงขางนอกและขางในลกนองของหลวงพอคงนาทส�าคญของสองสงฆราชหลวงปดเนาะแกลวกลาเพราะเปนศษยมครค�าสอนของหลวงตาวนสดทายของหลวงปดลยบางเสยวในวยหนมผากราบของสมเดจฯไมเปนอะไรกบอะไร

ทมาของเกรดชวต

๑๐๙๑๑๔๑๑๙๑๒๓๑๓๒๑๓๗๑๔๔๑๕๐๑๕๖๑๖๑๑๖๘๑๗๔๑๘๒๑๘๘๑๙๔๑๙๙

๒๐๕

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

11

สมเดจพระสงฆราชเจาองคสดทายของกรงรตนโกสนทร คอ สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ พระนามเดมคอ ม.ร.ว. ชน นพวงศ ประสตในตนสมยรชกาลท ๕ และบรรพชาเปนสามเณรตงแตอาย ๑๓ ป หลงจากนนกทรงครองเพศบรรพชต สบมา จนไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชเมอทรงมพระชนมาย ๗๓ พรรษา เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจออกผนวช พ.ศ. ๒๔๙๙ พระองคไดทรงเปนพระราชอปธยาจารย (อปชฌาย) กอนท จะสนพระชนม ๒ ปถดมา

แมวาพระองคทรงมชาตตระกลอนสง อกทงทรงด�ารงต�าแหนง ประมขสงฆ แตพระองคทรงมชวตอยางเรยบงาย สมถะ มเมตตาและ เปนกนเองอยางยง ไมเฉพาะกบผคน แตยงรวมถงสรรพสตวดวย

12

เปนทรกนดวาเมอไดเวลาฉน พระองคจะเสดจไปประทบทหองเลก นงกบพน หนหลงพงฝา ระหวางทฉนกจะหยบขาวสกทละเมลด จมกบขาว แลวเอาตดไวทฝาเบองหลง แลวเอานวเคาะทฝาเบาๆ ครงสองครง จงจกกจะวงออกมากน บางตวกรเวลา ออกมาคอย และกนอาหารจากพระหตถของพระองคเลยทเดยว วากนวาพระองค ทรงรจกจงจกทกตวในกฏ

พระองคยงทรงขนชอในเรองความเปนกนเอง ไมถอพระองค อกทงไมมพธรตอง คราวหนงพระองคเสดจไปงานบญทวดแหงหนง ในจงหวดลพบร ชาวบานทมาท�าบญไมรจกพระองค กเรยกพระองค วาหลวงตา พระองคกตอบรบ สนทนากบชาวบานทงวนอยางสนก และสบายใจ

บางครงพระองคหายไปจากวดบวรนเวศ เปนเวลานาน พระผใหญในวดตามหากนจนวน ถามใครกไมมใครรวาเสดจออกจาก วดตอนไหน เพราะไมมรถหลวงประจ�าต�าแหนงสงฆราชมารบ ครนราวๆ เทยงเศษ ผคนกโลงใจเมอเหนพระองคเดนถอตาลปตร กลบมาเอง เพราะทรงรบนมนตชาวบานไปสวดมนตและฉนเพลตาม หองแถวเลกๆ บรเวณเสาชงชาหรอบางล�าพ เรองแบบนเลขานการ ประจ�าพระองคมกไมร เพราะใครทประสงคจะมานมนตพระองค สามารถเขาถงพระองคไดโดยตรงและงายดาย สวนพระองคกมกจด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

13

วนเวลาไวตามเศษกระดาษบาง หอใบชาบาง สดแทแตวามอะไร อยใกลมอ

มเรองเลาวา วนทมประกาศสถาปนาพระองคเปนสมเดจพระ- สงฆราชในพระบรมมหาราชวง ศษยวดกลมหนงทตามพระราชาคณะ ของตนเขาไปในวง ไดจบกลมนงคยกนอยขางนอก เดกคนหนงถาม ขนมาวา “สงฆรำชองคใหมชออะไรโวย ?” เดกในกลมไมทนจะตอบ กมเสยงหาวๆ ดงมาจากขางหลงวา “ชอชนโวย” เมอเดกหนหลงไป ยงตนเสยง กพบวาผตอบคอพระองคนนเอง

ตอนนนพระราชพธเพงเสรจ พระองคจงเสดจออกมาตาม ลกศษยกลบวด บงเอญไดยนค�าถามของเดก พระองคจงตอบให เพราะนามเดมของพระองคคอ ม.ร.ว. ชน นพวงศ

แมทรงมชาตตระกลและสมณศกดอนสงยง แตสงเหลานแทบ ไมมความหมายกบพระองคเลย จะวาพระองคไมไยดเลยกวาได เพราะ ทรงตระหนกวามนเปนแคสมมตทมควรลมหลง อกทงเปนโลกธรรม ทไมยงยน ส�าหรบพระองค การครองตนอยางสมถะตามวถของ สมณะ มงลดละกเลสตามค�าสอนของพระพทธองค เปนสงประเสรฐ และส�าคญเหนออนใด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

15

หลวงพอสเมโธ เดมชอ โรเบรต แจกแมน เปนพระฝรงรปแรก ทเปนศษยของหลวงพอชา สภทโท ภายหลงไดเปนเจาอาวาส องคแรกของวดปานานาชาต ตอมาไดเปนก�าลงส�าคญในการกอตง วดปาจตตวเวกและวดอมราวดในประเทศองกฤษ ตามมาดวยวดสาขา อกมากมายในยโรปและอเมรกา ท�าใหสมาธภาวนาและวตรปฏบต แบบพระปาเปนทรจกในโลกตะวนตก จนทานไดรบเลอนสมณศกด เปนพระราชสเมธาจารย

ทานเดนทางมายงเมองไทยเปนครงแรกเมอ พ.ศ. ๒๕๐๙ เพราะมความสนใจในพทธศาสนาตงแตอยทประเทศมาเลเซย เมอ ไดบ�าเพญกรรมฐานทวดมหาธาตฯ ทาพระจนทร กมความสนใจ

16

อยากบวชพระ ทานเรมตนชวตบรรพชตดวยการเปนสามเณรโดย มพระราชปรชาญาณมน เจาคณะจงหวดหนองคายเปนอปชฌาย หลงจากทไดท�ากรรมฐานอยางเขมขนตามล�าพงในกฏเปนเวลา หนงป ทานตระหนกถงความส�าคญของการมครบาอาจารยเพอ แนะน�าการปฏบตใหถกทาง จงเรมแสวงหาอาจารยกรรมฐานท พงพาได

ระหวางอย ทประเทศลาวเพอตอวซาเขาเมองไทย ทานได พบพระไทยรปหนง ชอพระสมหมาย มกรยานาเลอมใส พระสมหมาย ไดพรรณนาถงอาจารยของทานทจงหวดอบลราชธาน สามเณรสเมโธ ฟงแลวกเกดความสนใจอยากไปศกษาปฏบตกบทาน อาจารยรปนน คอหลวงพอชา สภทโท แหงวดหนองปาพง เมอคดวาพบอาจารย แลว ทานไดตดสนใจบวชพระ โดยกลบไปอปสมบททหนองคาย มพระราชปรชาญาณมนเปนอปชฌายเชนเคย

พระสมหมายเปนทงผ แนะน�าและผ พาพระสเมโธไปกราบ หลวงพอชาเปนครงแรก ทานจงรสกเปนหนบญคณพระสมหมาย แต เมออยดวยกนไดไมนาน ทานกเรมมปญหากบพระรปน ทงนเพราะ พระสมหมายปนผทเครงครดในพระวนยมาก แตดวยความยดตดถอ มนในพระวนย ทานจงจจขบนและเพงโทษจบผดผอนเปนประจ�า พระสเมโธจงรสกหงดหงดร�าคาญใจมาก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

17

ในเวลาตอมาพระสมหมายไดลาสกขาบท กลบไปเปนฆราวาส ไดไมกป วถชวตกเหวยงไปในทางตรงขาม จากพระทเครงวนย กลาย เปนคนขเหลาเมายา พระสเมโธจงรสกผดหวงและรงเกยจทดสมหมาย มาก ไมอยากใหใครรวาทดสมหมายเปนผพาทานมาวดหนองปาพง เมอเรองนทราบถงหหลวงพอชา ทานกเตอนสตพระสเมโธใหส�านก ถงบญคณของทดสมหมาย และปฏบตตอเขาดวยความเคารพ

“นสเมโธ เวลาเหนสมหมาย ตองเรยก “อาจารย” ทกครง ตองเรยกวา “อาจารยสมหมาย” ตองแสดงความกตญญกตเวท ตอสมหมาย เพราะสมหมายเปนผทพาสเมโธมาพบหลวงพอ ถาไมม สมหมาย สเมโธกไมไดมาทวดหนองปาพง”

ค�าพดของหลวงพอชาท�าใหทานเปลยนทศนคตทเคยมกบ ทดสมหมาย ความเกลยดชงหายไป มแตความส�านกในบญคณ มาแทนท เวลาพบทดสมหมาย ทานจะเรยกวา “อาจารยสมหมาย” ทกครง เมอทานไปตงวดทประเทศองกฤษ ทกครงทกลบมาเมองไทย ทานจะหาโอกาสไปเยยมอาจารยสมหมาย พรอมของฝากเปนประจ�า

สวนทดสมหมายนน ชวตมแตตกต�าย�าแยลง ปลอยตวปลอยใจ จนตดเหลาอยางหนก กลายเปนโรคสราเรอรง ถงขนสตฟนเฟอน กลายเปนคนเรรอน แตกไดรบการสงเคราะหจากพระผใหญทเคย รจกกน สรางกระตอบใหอยหลงวด อาศยขาวกนบาตร และเกบขยะ

18

ขายไปวนๆ แตแลววนหนงขณะทเดนขามถนนเพอไปขอเศษอาหาร ในตลาด ไดถกรถเมลพงชนอยางแรงจนเสยชวต

หลงจากเกดเหตการณดงกลาว หลวงพอชาไดแนะใหพระสเมโธ อทศสวนกศลจากการปฏบตใหแกทดสมหมาย ทานไดนอมรบและ ยนดปฏบตตามจวบจนทกวนน

หลวงพอสเมโธเคยกลาวถงเรองนวา “เพราะอาจารยสมหมาย พาเรามาพบหลวงพอชา จงท�าใหมพระสเมโธในปจจบน...อาจารย สมหมายจงมบญคณกบเรา มคณตอพระพทธศาสนา สวนอาจารย สมหมายจะสกแลวไปตดเหลา นนเปนเรองของทาน แตเปนหนาท ของพระสเมโธทควรแสดงความกตญญกตเวท”

เรองราวของทดสมหมายนนเปนคตสอนใจไดหลายอยาง นอกจากใหขอคดเกยวกบการมองผมพระคณอยางรจกแยกแยะแลว ยงสะทอนถงภมธรรมของหลวงพอชาอกดวย แมทานเปนผเครงครด ในวนยและใฝธรรมอยางยง แตเมอศษยของทานกลายเปนขเหลา เมายา ประพฤตตนไมสมกบเปนชาวพทธหรอศษยหนองปาพง ทาน กไมไดโกรธหรอรงเกยจแตอยางใด หากยงมความเมตตา และ แนะน�าใหศษยผนองส�านกในบญคณของเขาและแสดงความกตญญ เปนการตอบแทน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

19

ความดนนหากยดมนถอมนหรอ “ตดด” เมอใด กอาจท�าใหเกด ความโกรธเกลยดผทไมดเหมอนตน หรอไมดอยางทตนคาดหวงกได แตหลวงพอชานน ทานท�าดโดยไมตดด จงสามารถคงความดและ มความดให แมกระทงผทพลดตกจากความดหรอผดศล

ชวตทผกผนของทดสมหมายยงเปนอนสตเตอนใจวา ผ ท เครงครดในวนย จนเหนแตความผดพลาดของผ อนนน หากไม ระมดระวง กอาจพลกกลบเปนตรงขาม ตกต�าย�าแยยงกวาคนท ไมเคยบวชพระหรอศกษาธรรมวนยเลยกได จะวาไปแลวสองขวทอย ตรงขามกนนน ไมไดหางกนเลย แตอยใกลกนมาก หากประมาท เมอใด กอาจพลงพลาดสความสดโตงอกดานหนงจนถงแกความหายนะ

นามเดม โรเบรต แจคแมนก�าเนด ๒๗ กรกฎาคม ๒๔๗๗ ชาตภม เมองซแอตเตล รฐวอชงตน สหรฐอเมรกาอปสมบท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๐ ณ วดศรสะเกษ ต�าบลในเมอง อ�าเภอเมอง

จงหวดหนองคาย

ทานเปนศษยชาวตะวนตกองคแรกของหลวงพอชา สภทโท ไดเปน เจาอาวาสองคแรกของวดปานานาชาต หลงจากททานไดฝกปฏบตตามแนว ของหลวงพอชาเปนเวลาถง ๑๐ ป ไดรบเชญจากมลนธสงฆแหงประเทศ องกฤษ ใหมาเผยแผธรรมทประเทศนน โดยเดนทางมากบหลวงพอชา เมอ หลวงพอชากลบประเทศไทย ทานและศษยชาวตางชาตของหลวงพอชาอก ๓ รปไดอยตอ ภายหลงทานไดกอตงวดปาจตตวเวก อนเปนวดปาแหงแรก ในประเทศองกฤษเมอ พ.ศ. ๒๕๒๒ ตามมาดวยวดอมราวด ใน พ.ศ. ๒๕๒๗

ทานด�ารงต�าแหนงเจาอาวาสวดอมราวดเปนเวลา ๒๕ ป จนเกษยณ อายเมอ พ.ศ. ๒๕๕๓ ปจจบนทานพ�านกทประเทศไทย

พระราชสเมธาจารย(สเมโธภกข หรอ พระอาจารยสเมโธ)

นามเดม ฝน สวรรณรงคก�าเนด ๒๐ สงหาคม ๒๔๔๒ชาตภม บานมวงไข ต�าบลพรรณา อ�าเภอพรรณานคม จงหวดสกลนครอปสมบท พ.ศ. ๒๔๖๒ ณ วดสทธบงคม บานไฮ อ�าเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร

มรณภาพ ๔ มกราคม ๒๕๒๐ สรอาย ๗๗ ป พรรษา ๕๒

หลงจากบวชได ๖ พรรษา ทานเกดศรทธาเลอมใสในปฏปทาของหลวงป มน ภรทตโต จงไดญตตเปนพระธรรมยตเมอ พ.ศ. ๒๔๖๘ ทานศกษาและ ปฏบตกบหลวงปมนอยางจรงจงเปนเวลา ๒ ป จากนนไดธดงคจารกไปตาม ทตางๆ ดวยพงพอใจในความวเวกของปาลก เปนเวลานานหลายป

นอกจากอปนสยสขม เยอกเยน ขยนหมนเพยรในการปฏบตแลว ทาน ยงแตกฉานในการอานหนงสออกษรตวธรรม มความรในดานสมนไพรเปน อยางด ทานไดรบยกยองวาเปนศษยองคส�าคญแหงกองทพธรรมของหลวงป มน อกทงยงเปนทเคารพนบถอของพระบาทสมเดจพระเจาอย หวและ พระบรมวงศานวงศดวย

หลวงปฝน อาจาโร

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

23

พระภกษชาวอสานรปแรกทไดรบสมณศกดถงขนสมเดจ- พระราชาคณะคอ สมเดจพระมหาวรวงศ (อวน ตสโส) เมอครง ยงเปนพระหนม ทานเปนผใฝในการศกษาพระปรยตธรรม ไดเปน เปรยญโท ภายหลงทานไดเจรญในสมณศกดเปนล�าดบ นอกจากได เลอนเปนพระราชาคณะชนเทพท พระโพธวงศาจารยแลว ยงไดเปน เจาคณะมณฑลอบลราชธาน งานหนงททานแสดงความสามารถ ใหปรากฏ คอการสงเสรมการศกษาของคณะสงฆในภาคอสานให เจรญรงเรอง

24

แมวาทานเหนความส�าคญอยางมากของการศกษาพระปรยต ธรรม แตทานไมสมศรทธาในการท�ากรรมฐาน อกทงยงมอคตตอ พระปา เหนวาพระเหลานนอกจากไมอย เปนหลกแหลงแลว ยง ไมสนใจการศกษาปรยตธรรม มวตรปฏบตทงมงาย คราวหนงทาน ไดทราบวามพระปาจ�านวน ๕๐ รป ซงน�าโดยพระอาจารยสงห ขนตยาคโม ศษยคนส�าคญของหลวงปมน ภรทตโต มาธดงคปกกลด ในจงหวดอบลราชธานซงเปนเขตปกครองของทาน ทานถงกบสงการ ใหเจาคณะอ�าเภอขบไลออกจากพนทของทาน

ความสามารถดานการปกครองและการจดการศกษาคณะสงฆ ไดท�าใหทานเจรญในสมณศกดเปนล�าดบ จนไดเลอนเปนสมเดจ- พระมหาวรวงศ อยางไรกตามภารกจทมากขนผสมกบวยทชราลงได ท�าใหทานมปญหาดานสขภาพ ชวงหนงทานอาพาธหนก ถงกบ ฉนอาหารไมได ตองถวายอาหารทางสายยาง เวลานนทานเรมม ทศนคตทดกบพระปาสายหลวงปมนแลว โดยเฉพาะเมอไดรจกกบ พระอาจารยฝน อาจาโร ดงนนทานจงมบญชาใหพระอาจารยฝนมา จ�าพรรษาทวดบรพาราม เพอจะไดอยใกลทาน ซงเวลานนพ�านกท วดสปฏนารามวรวหาร จงหวดอบลราชธาน

วนหนงทานไดนมนตใหพระอาจารยสงห และพระอาจารยทอง อโสโก เจาอาวาสวดบรพาราม แสดงธรรมใหทานฟง เสรจแลวกหน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

25

มาทางพระอาจารยฝน ขอใหอธบายธรรมเปนรปสดทาย พระอาจารย ฝนจงแนะน�าใหทานท�าจตใหเปนสมาธ ไมตองคดถงอดตและอนาคต

เมอจตสงบแลว พระอาจารยฝนกแนะน�าใหท�าวปสสนาตอ โดย พจารณาวารางกายนประกอบดวยธาตดน น�า ไฟ ลม มารวมกน

“เมอพจำรณำตำมควำมเปนจรงแลว จะเหนไดวำธำตทงสตำงเจบไมเปน ปวยไมเปน แดดจะออก ฝนจะตก กอยในสภำพของมน เอง...กำรทมควำมเจบปวดปวยไขอยนนเนองมำจำกตวผร คอจต  เขำ ยดถอดวยอปำทำนวำเปนตวเปนตน  เปนของเขำของเรำ  ...ตวผรคอ จตเทำนนทไปยดเอำมำวำเจบ วำปวด วำรอน วำเยน หรอหนำว”

แลวพระอาจารยฝนกย�าอกวา “ตำมสภำพควำมเปนจรงแลว สงทงปวงเหลำนนไมไดเปนอะไรเลย ดนกคงเปนดน น�ำกคงเปนน�ำ ไมมสวนรเหนในควำมเจบปวดใดๆ ดวย เมอท�ำจตใหสงบและพจำรณำ เหนสภำพควำมเปนจรงแลว จตยอมเบอหนำยและวำงจำกอปำทำน คอ  เวนกำรยดมนถอมนในสงเหลำนน  เมอละไดเชนน ควำมเจบปวด ตำงๆ ตลอดจนควำมตำยยอมไมมตวตน”

“เพรำะฉะนนหำกท�ำจตใหสงบ เปนสมำธแนวแนแลว  โรคตำงๆ กจะทเลำหำยไปเอง” คอบทสรปของพระอาจารยฝน

26

สมเดจฯ ไดฟงแลว กพดขนวา “เออ  เขำทด” แลวถาม พระอาจารยฝนวา “ในพรรษำนฉนจะอยไดรอดตลอดพรรษำหรอไม” พระอาจารยฝ นตอบวา “ถาพระเดชพระคณท�าจตใหสงบไดดงท อธบายถวายมาแลว กรบรองวาอยไดตลอดพรรษาแนนอน”

ในพรรษานน พระอาจารยฝ นไดไปแสดงธรรมและแนะน�า กรรมฐานแกสมเดจฯ ทวดสปฏนเปนประจ�าเกอบทกวน ผลกคอ สขภาพของทานดขนเปนล�าดบ จนหายวนหายคน ไมเพยงอยไดตลอด พรรษา หากยงด�ารงธาตขนธตอมานานนบสบป

เหตการณครงนน ท�าใหทานร สกชนชมพระกรรมฐานสาย หลวงปมน วาเปนผปฏบตดจรง ทงยงท�าไดดงพดจรงๆ อกดวย สมควรทพระมหาเปรยญทงหลายจะถอเอาเปนแบบอยาง ทานยง กลาวตอหนาพระอาจารยฝนดวยวา “ฉนเปนพระอปชฌำย บวชพระ บวชเณรมำจนนบไมถวน แตไมเคยนกสนใจ ตจปญจกกมมฏฐำน (กำรพจำรณำ ผม ขน หนง ฟน  เลบ)  เหลำนเลย  เพงจะมำรซง ในพรรษำนเอง”

ทานถงกบสารภาพวา ตวทานเองเปรยบเหมอนผบวชใหม เพงจะมาเรยนร ผม ขน หนง ฟน เลบ ความรดานมหาเปรยญ ท เลาเรยนมามากนน ไมกอประโยชนและความหมายตอชวตทานเลย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

27

ยศฐาสมณศกดกแกทกขของทานไมได แลวกกลาวยกยองพระอาจารย ฝนวา ท�าใหทานรจกกรรมฐานดขน

นบแตนนทานไมเพยงหนมาปฏบตกรรมฐานโดยเฉพาะการ พจารณากายตามแนวสตปฏฐานส หากยงสนบสนนพระปาอยาง จรงจง และมศรทธาปสาทะในหลวงปมนยงขนกวาเดม

สมเดจพระมหาวรวงศมรณภาพ ๑๒ ปหลงจากนน โดยได ด�ารงต�าแหนงสงฆนายกองคแรกของไทยในระหวางนนดวย สรรวม อาย ๘๙ ป

ไมตองสงสยเลยวาหากไมไดกรรมฐานชวยทานคงไมมอายยน ถงเพยงนน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

29

การบ�าเพญสมาธภาวนาหรอท�ากรรมฐานนน หากปฏบตผด หรอวางใจไมถกตอง ปญหากเกดขนได แมแตการท�าวปสสนากรรม- ฐาน เมอมสภาวะบางอยางปรากฏขน หากผปฏบตไมเขาใจหรอ ไมร ทน กอาจหลงผดคดวาตนบรรลมรรคผลได นอกจากจะหยด ท�าความเพยรแลว ยงอาจมพฤตกรรมเหมอนคนบา ทสรางปญหา แกผอนได

ศษยผหนงของหลวงปดลย อตโล ชอหลวงตาพวง ทานมา บวชเมอแก จงท�าความเพยรทงวนทงคน เพราะรวาเวลาเหลอนอย แลว วนหนงเกดวปสสนปกเลสอยางแรง สภาวะทเกดขนนนตนไมเคย พบมากอนจงส�าคญผดวาตนบรรลอรหตตผลแลว อกทงยงเหนตอไป ดวยวาไมมใครรธรรมไดเทากบตน จงอยากไปโปรดสรรพสตวใหเหน ธรรมอยางตน คนแรกทตนนกถงกคอ หลวงปดลย ผเปนอาจารย

30

ดวยปตอนแรงกลา หลวงตาพวงเดนเทาเปลาจากเขาพนมรง บรรมยถงจงหวดสรนทร ระยะทางกวา ๘๐ กโลเมตรโดยไมหยด ครนถงวดบรพารามประมาณเทยงคน หลวงตาพวงกไมรอชา มงหนา ไปยงกฏหลวงปดลย แลวตะโกนวา “หลวงตำดลย  ออกมำเดยวน พระอรหนตมำแลว”

ครนหลวงปดลยออกมา แทนทหลวงตาพวงจะกราบหลวงป อยางทเคยปฏบต กลบตอวาหลวงปวา “อำว  ไมเหนกรำบ ทำนผ ส�ำเรจมำแลว  ไมเหนกรำบ” หลวงปรดวาเกดอะไรขน จงนงเงยบ ปลอยใหหลวงตาพวงพดไปเรอยๆ ผานไปเปนชวโมง หลวงตาพวงก ยงไมหยด หลวงปจงซกถามขอธรรมทหลวงตาพวงกลาวอางวาร แตหลวงตาพวงกตอบผดๆ ถกๆ หลวงปจงใหเณรพาหลวงตาพวง ไปพกทโบสถ แตหลวงตาพวงกยงไมหยด ออกไปปลกพระเณรทตน คนเคยใหลกมาฟงเทศนตลอดคน

หลวงปพยายามชวยหลวงตาพวงดวยวธการตางๆ แตผานไป ๓ วนกยงไมดขน สดทายหลวงปจงใช “ไมแขง” นนคอ พดใหโกรธ ดาอยางแรงวา “เออ สตวนรก สตวนรก  ไปเดยวน  ออกจำกกฏ เดยวน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

31

คราวนไดผล หลวงตาพวงโกรธมาก ลกพรวดแลวเกบบรขาร ของตนออกจากวดทนท พรอมกบพดวา “เออ กจะไปเดยวน หลวงตำ ดลยไมใชแมก” วาแลวกหยบเอาไตดนยาวขนแบกบาดวยส�าคญวา เปนกลด มงหนาไปยงอกวดหนง ซงอยไมไกล

ระหวางทหลวงตาพวงเดนไปยงวดนน จตทยดตดอยกบอารมณ ปรงแตงไดถกกระแทกดวยพลงแหงความโกรธอยางรนแรง ผลกคอจตหลดออกจากอารมณดงกลาว ท�าใหไดสต เมอถงวดกรตววาเกดอะไรขน เกดความส�านกผด ไมนานกกลบไปขอขมาหลวงปดลย

หลวงปดลยเปนผทมวาจาสภาพ ไมเคยใชค�าแรงๆ เชนนกบ ใครมากอน แตทานรวา ความโกรธนนสามารถชวยหลวงตาพวง ใหหลดจากความหลงตวลมตนได ความโกรธนนมโทษมากกจรง แต หากรจกใช มนกสามารถกอประโยชนได อยางไรกตามใครทคดจะท�า เชนนนกตองแนใจกอนวา ก�าลง “ใชมน” ไมใช “ถกมนใช” ส�าหรบ หลวงปดลย ความโกรธท�าอะไรทานไมไดแลว ทานจงสามารถใช มนใหเกดประโยชนได

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

33

หลวงพอโต พรหมร�ส เปนพระทมบคคลกโดดเดนทสดในสมย รชกาลท ๔ แมไดรบสมณศกดเปนถงสมเดจพระพฒาจารย แตทาน กลบใชชวตอยางสมถะ ไมมพธรตองราวกบเปนพระธรรมดา ความร ทางพระธรรมวนยของทานจดวาแตกฉาน แตทานกลบไมเครงครดใน แบบแผน ขนบธรรมเนยมหลายอยางทผคนยดตดถอมน ทานไมสนใจ เอาเลย ปฏบตตนอยางผอนคลาย เปนกนเอง และเปยมดวยเมตตา

เปนทร�าลอกนวา ใครมานมนตทาน ไมวายากดมจน ทาน ไมเคยปฏเสธ แตจะไปเทศนเมอใด ทานไมเคยก�าหนดเวลา บางคราว เจาของบานหลบแลว ทานไปถงกนงเทศนทประตบาน เทศนตรง

34

หวบนไดบานกเคย คราวหนงทานไปเทศนตางจงหวด ถงทหมายตอน ยามสาม (ประมาณต ๓ - ๖ โมงเชา) ผคนนอนหลบกนหมดแลว ทาน สงใหคนแจวเรอตกลองดงตมๆ แลวกเทศนชชกอยแตผเดยว ชาวบาน ตองลกมาฟงทานจนสวาง

ทานเคยนงเรอไปทอดกฐนทอางทอง ระหวางทางไดแวะจ�าวด บนโบสถแหงหนง กลางดกขณะทคนเรอนอนหลบ ขโมยไดลวงเอา เครองกฐนไปหมด เมอทานร แทนทจะโมโห กลบดใจ ขณะทนงเรอ กลบ ชาวบานถามทานวาทอดกฐนเสรจแลวหรอ ทานตอบวา “ทอด แลวจำ แบงบญใหดวย” กลางทางทานซอหมอบรรทกเตมล�า ใคร ถามทานวาซอไปท�าไมมากมาย ทานตอบวา “ไปแจกชำวบำงกอก จำ” กวาจะถงวดระฆง ทานกแจกหมอจนหมด ปรากฏวาวนนน หวยออก ม. หนหนเชด คนทคอยดหวยจากทาน ถกกนมากมาย

คราวหนงทานก�าลงจ�าวดในกฏทวดระฆง ขโมยไดเจาะพนกฏ เพอลวงเอาขาวของทวางเกลอน แตลวงไมถง ทานเหนแลวกสงสาร ชวยเอาไมเขยของเหลานนใหใกลมอขโมย ไดของไปแลวกยงไมพอใจ ขโมยยงจะเอาเรอใตถนกฏไปดวย ระหวางทเขนเรออย ทานกเปด หนาตางแลวบอกขโมยวา “เขนเบำๆ หนอยจำ  ถำดงไปพระทำนไดยน เขำ ทำนจะตเอำเจบเปลำจำ” ทานยงแนะน�าขโมยดวยวา “เขนเรอบน ทแหง  เขำตองเอำหมอนรองขำงทำยใหโดงกอนจำ ถงจะกลงสะดวก 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

35

ด  เรอกไมช�ำไมรวจำ” ขโมยไดยนเชนนน กรสกเกรงใจทาน ไมเขนตอ แลวคอยๆ ยองออกไปพรอมกบของทลวงมาได

หลวงพอโตมวธสอนธรรมแปลกๆ ทานเคยไปเทศนคกบพระ พมลธรรม (ถก) แหงวดพระเชตพน ขณะอยบนธรรมาสน เจาคณ พมลธรรมไดตงประเดนขนวา “โทโสเปนกเลสส�ำคญ พำเอำเจำของ ตองเสยทรพย  เสยชอเสยงเงนทอง เสยนองเสยพ  เสยทเสยทำง เสย เหลยมเสยแตม กเพรำะลแกอ�ำนำจโทโส ใหโทษใหทกขแกเจำของมำก นก” จากนนกถามหลวงพอโต ซงมสมณศกดสงกวาทานวา “โทโส (เมอ) จะเกดขน  เกดตรงทไหนกอนนะขอรบ ขอใหแกใหขำว”

ระหวางนนหลวงพอโตแกลงท�าเปนหลบ ไมไดยนค�าถาม ซ�ายงกรนเสยดวย เจาคณพมลธรรมจงถามซ�า ๒ - ๓ ครง ทานก นงเฉย เจาคณพมลธรรมจงโมโห ตวาดเสยงดงวา “ถำมแลวไมฟง นงหลบใน” วาเชนนถง ๒ ครง หลวงพอโตแกลงตนแลวดาออกไป วา “อำยเปรต อำยกำก อำยหำ อำยถก กวนคนหลบ”

ทานเจาคณพมลธรรมไดยนเชนนกโกรธจด ควากระโถนปา มายงหลวงพอโต แตพลาดไปโดนเสาศาลา แตกดงเปรยง ผคนแตก ตนตกใจ แตหลวงพอโตนงสงบ แลวกลาวกบญาตโยมวา โทโสโอหง เกดขนเมออนฏฐารมณ คอ รปทไมนาด เสยงทไมนาฟง กลนทไมนา

36

ดม รสทไมนากน สมผสทไมสบาย และความคดทไมถกใจ มากระทบ กบตา ห จมก ลน กาย และใจ

“เมอส�ำรวมไมทนจงดนออกขำงนอกใหคนอนร วำเขำโกรธ ดงเชนเจำคณพมลธรรมเปนตวอยำง ถำเขำยอทำนวำพระเดชพระคณ แลวทำนยม พอเขำดำกโกรธ”

อยางไรกตามทานไดชวา แมโทโสเกดขน “โทโสกไมมอ�ำนำจ กดขเจำของไดเลย เวนแตเจำของโงเผลอสต เชน พระพมลธรรม (ถก) น  โทโสจงกดขได” หลวงพอโตสรปดวยการบอกญาตโยมใหดทาน เจาคณพมลธรรมเปนตวอยาง “ตวทำนเปนเพศพระ ครนทำนขำด สงวร ทำนกกลำยเปนโพระ กระโถนเลยแตกโพละ  เพรำะโทโสของ ทำน...จงจ�ำไวทกคนเทอญ”

นอกจากมความสามารถในการชใหคนเหนถงสาเหตและโทษ ของความโกรธแลว หลวงพอโตยงมอบายในการเตอนสตใหคลาย ความโกรธดวย ไมเวนแมกระทงความโกรธของพระเจาแผนดน

ปลายสมยรชกาลท ๔ พระองคไดนมนตพระมาสวดอภธรรม ในงานบ�าเพญพระราชกศลถวายแดสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว วงหนา ซงเพงเสดจสวรรคต เมอพระองคเสดจมาถงพระทนงซง จดงาน พระทง ๘ รปกตกใจ ดวยเกรงพระบรมราชานภาพ พากน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

37

วงหนไปแอบในมานทกนพระโกศ พระองคจงกรวมาก ตรสวา “ดซ ดซ ดถกขำ มำเหนขำเปนเสอ  เปนยกษ  เอำไวไมได ตองใหมนสกให หมด” วาแลวกทรงมพระราชหตถเลขาไปยงหลวงโต เพอใหท�าการ สกพระเหลานน

หลวงพอโตอานแลว กจดธป ๓ ดอก จทกระดาษบรเวณทวาง จากลายพระหตถ แลวสงคน โดยไมพดอะไร และไมไดท�าตามรบสง ครนพระจอมเกลาเจาอยหวทอดพระเนตรเหนร ๓ รในกระดาษ กทรง ทราบความหมาย รบสงวา “ออ ทำนใหเรำดบรำคะ  โทสะ  โมหะ อนเปนไฟ ๓ กอง งดท  งดท  เอำเถอะๆ ถวำยทำน” จากนนทรงม รบสงใหไปน�าตวพระทง ๘ รปมานงประจ�าท แลวทรงแนะน�าสงสอน ใหทานรระเบยบจรรยาในการรบเสดจหนาพระทนง

เปนอนวาเรองนจบลงดวยดเพราะปรชาญาณของหลวงพอโต

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

39

บรรดาลกศษยหลวงปมน ภรทตโต ทมชอเสยง เปนทเคารพ สกการะของผคนทงประเทศ แทบทงหมดเขาสรมกาสาวพสตรตงแต ยงหนม ไมเคยผานชวตครอบครว ยกเวนกแตหลวงปขาว อนาลโย แหงวดถ�ากลองเพล จงหวดอดรธาน ทานออกบวชเมออาย ๓๑ ป หลงจากมคครองนาน ๑๑ ป

สาเหตททานออกบวชกเนองจากไดพบวาภรรยามชายอน เรอง ของเรองกคอเดมทานมอาชพเปนพอคาขายววควาย คราวหนงได ตอนววควายไปขายในทไกล แลวหายไปนานไมกลบบาน ภรรยานกวา ทานตายจากไปแลว จงมสามใหม เมอทานกลบมาและพบความจรงก โกรธแคนมาก ตงใจจะฆาทงสองคนใหตายคามอ ถงกบเงอมดดาบ

40

เตรยมสงหารแลว แตหามใจไวได เหตการณครงนนท�าใหทานสลด สงเวชใจ เบอหนายชวตทางโลก จงสละเพศฆราวาสในทสด

ชวง ๖ พรรษาแรก ทานตงใจศกษาเลาเรยนพระธรรมวนย อยางจรงจง แตกรสกขดใจทครบาอาจารยและเพอนภกษสามเณร ประพฤตยอหยอน อกทงยงเพลดเพลนในลาภสกการะ ทานจง ตดสนใจออกธดงคเพอบ�าเพญกรรมฐาน แมวาจะมเสยงคดคาน ทงจากพระเณรและฆราวาส บางกวาการบ�าเพญภาวนาท�าใหคน เปนบา ถาอยากเปนคนดเหมอนชาวบานเขา กไมควรออกไปบ�าเพญ ภาวนา บางกวาพระธดงคทด�าเนนตามค�าสอนของพระพทธองค ทกวนนไมมแลว อยาไปท�าใหเสยเวลาและเหนอยเปลาเลย สอย อยางนกสบายดอยแลว แมกระนนทานกยงยนยนเจตนาเดม

ระหวางทออกธดงค ทานไดยนกตตศพทของหลวงป มน ภรทตโต จงไดออกตดตามคนหาจนไดพบพระอาจารยใหญทอ�าเภอ พราว จงหวดเชยงใหม และไดอยปฏบตกบทานสมความตงใจ ทาน ไดท�าความเพยรอยางจรงจง ขณะเดยวกนกถกเคยวกร�าจากหลวงปมน อยางหนก จนการปฏบตเจรญกาวหนา คราวหนงหลวงปมนไดทก ทานวา “ทำนขำวนภำวนำอยำงไร คนนจตจงสวำงไสวมำก ผดกบ ทเคยเปนมำทกๆ คน นบแตมำอยกบผม ตองอยำงนซ จงสมกบ ผมำแสวงธรรม”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

41

บางชวงทานไดแยกจากครบาอาจารยและหมคณะออกธดงค บ�าเพญเพยรในปา ซงสมยนนยงรกทบเตมไปดวยอนตราย หลายครง ทานตองเผชญสตวปาทดราย รวมทงชางปาทไมเปนมตรกบคน แต ดวยเมตตาและสตทตงมน ทานจงผานพนเหตการณเหลานดวยด บางครงทานถงกบชวนชางรบศล ซงชางกดเหมอนจะรบรค�าสอนของ ทานและเชอฟงทานโดยดษณ มเรองเลามากมายเกยวกบประสบ- การณของทานในปาลกทกลาวขานในหมศษยกระทงทกวนน

นอกจากสตวรายแลว โรคภยไขเจบมกเกดกบพระธดงคใน ปาลกเสมอ แตทกครงทปวยไข หลวงปขาวนยมใชธรรมโอสถเปน ส�าคญ ทานเคยระงบไขดวยสมาธภาวนาหลายครง ใชแตเทานนทาน ยงอาศยความเจบไขเปนประโยชนในการภาวนาดวย คราวหนงทาน เปนไขมาลาเรยเกอบตลอดพรรษา แตทานไมยอมแพตอความเจบ ปวยเลย กลบระดมความเพยรเตมท ทานเลาถงเหตการณครงนนวา

“ไขกหนก ควำมเพยรกเอำกำร ไมมใครยอหยอนออนขอตอใคร กำรไขกไขตลอดพรรษำ  กำรพจำรณำทกขเวทนำกบกำยอนเปน เรอนรงของทกขกไมลดละทอถอย  ไขหนก ทกขมำกเทำไร ยงรำวกบ ไสเชอเพลงปอนสตปญญำใหแสดงลวดลำยอยำงเตมฝมอ” พอออก พรรษา ไขกคอยๆ หายไปเอง

42

ประสบการณอนช�าชองในการรบมอกบความเจบปวย ท�าให ทานไดขอสรปวา

“อนควำมอยำกหำยจำกทกขเวทนำนน อยำอยำก ยงอยำกให หำยเทำไรกยงเพมสมทยตวผลตทกขมำกยงขนเทำนน แตใหอยำกร อยำกเหนควำมจรงของทกขเวทนำทแสดงอยกบกำยกบใจเทำนน นนคอควำมอยำกอนเปนมรรคทำงเหยยบย�ำกเลส ซงจะท�ำใหเกดผล คอกำรเหนแจงตำมควำมจรงของกำย  เวทนำ จต ทก�ำลงพจำรณำ อยในขณะนน  ควำมอยำกรจรงเหนจรงนมมำกเทำไร ควำมเพยร พยำยำมทกดำนยงมก�ำลงมำกเทำนน”

ประมาณ พ.ศ. ๒๔๘๓ ตอนนนหลวงปขาวมอาย ๕๒ ปแลว ระหวางพ�านกทบานโหลงขอด อ�าเภอพราว จงหวดเชยงใหม เยน วนหนงทานไดออกไปสรงน�า เหลอบมองเหนรวงขาวในไรชาวเขาก�าลง สกเหลองอราม เกดมค�าถามขนมาในใจวา “ขำวมนงอกขนมำเพรำะ มอะไรเปนเชอพำใหเกด  ใจทพำใหเกดตำยอยไมหยด กนำจะมอะไร เปนเชออยภำยในเชนเดยวกนกบเมลดขำว” ทานคดตอวา เชอนน ถาไมถกท�าลายทใจใหสนไป กจะตองพาใหเกดและตายไมหยด ทาน พจารณาตอกพบวา  “อะไรเปนเชอของใจเลำ ถำไมใชกเลส อวชชำ ตณหำ อปำทำน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

43

จากนนทานกพจารณาทบทวนไปมาโดยมจดเนนทตวอวชชา เปนการพจารณาทงอนโลมและปฏโลม จากเหตสผล และยอนจาก ผลไปหาเหต ตงแตหวค�าจนดก ทานกยงไมลดละการพจารณา จน ใกลฟาสางจงเหนแจงในธรรมชาตหรอความจรงแหงอวชชา วนาท นนเอง อวชชากหลดไปจากใจจนไมเหลอ

ขาวสกยอมมอาจงอกไดอกตอไปฉนใด เมอพจารณาจตจน อวชชาดบ กลายเปนจตสก การกอเกดในภพตางๆ กจบสนฉนนน หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน เลาถงประสบการณของหลวงปขาว ตอนนวา “ขณะทจตผานดงหนาปากเลสวฏฏไปไดแลว เกดความ อศจรรยอยคนเดยว ตอนสวางพระอาทตยกเรมสวางบนฟา ใจกเรม สวางจากอวชชา ขนสธรรมอศจรรย ถงวมตตหลดพนในเวลาเดยวกน กบพระอาทตยอทย ชางเปนฤกษงามยามวเศษจรงๆ “

“นงอยกสบำย แมตำยกมควำมสข ปรำศจำกเครองรอยรด โดยประกำรทงปวง” คอค�าอทานในใจของหลวงปขณะนน

เมอกจสวนตนจบสนแลว หลวงปกเหลอแตกจสวนรวม ทาน ไดเทศนาสงสอนพระเณรและญาตโยมอยางไมรจกเหนดเหนอย ขณะ เดยวกยงคงใชชวตเยยงพระธดงคกรรมฐาน จนกระทงพบถ�ากลอง เพลในเทอกเขาภพาน ทานเหนวาเปนสถานทวเวกถกอธยาศย จงได ปกหลกทนนเรอยมาจนวาระสดทายของทาน

44

หลวงปขาวละสงขารเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๒๖ หลงจาก อมพาตเปนเวลา ๙ ป และมอาพาธตอเนองในชวง ๒ ปหลง คน สดทายของหลวงปขาว ทานจ�าวดเปนปกต เชามดเมอลางหนา เรยบรอยแลว ทานฉนอาหารเลกนอย จากนนพระเณรพยงทานเดนไป ถงเตยงเพอนอนพก หลวงปลงนงแลวกนอนลง แลวกหยดหายใจ เปนการทงสงขารท “งาย สบาย” ดงค�าของหมออวย เกตสงห แพทยประจ�าตวของทาน

สรอายของหลวงปขาว อนาลโย รวม ๙๕ ป

46

ถ�ายายปรก เกาะสชง เปนสถานทวเวก เหมาะแกการภาวนา หลวงพอประสทธ ถาวโร จงมาจ�าพรรษาอยเนองๆ ภายหลงทานได บกเบกและพฒนาจนกลายเปนวดสมบรณ มพระและแมชมาปฏบต ธรรมเปนจ�านวนมาก

ชวงหนงมการกอสรางก�าแพงหนดานหนาวด เมอหนศลาแลง มาถง หลวงพอไดสงใหกองไวดานนอกวดเพอน�ามากอก�าแพงใน วนรงขน บงเอญกองหนเหลานนวางเหลอมล�าเขาไปในทของชาวบาน คนหนง ซงเปนไมเบอไมเมากบวดมานาน เหตเพราะตองการยดครอง ทดนของวด อนทจรงกองหนนนล�าเขาไปในทของเขาเพยง ๑-๒ นว เทานน แตเมอเจาของทรเขากไมพอใจ เดนมาทวดพรอมตะโกนขนวา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

47

“เฮย  ใครหนำไหนวะ มนบงอำจเอำหนเอำดนมำกองในทของ ก ออกมำเจอกนหนอยซ”

หลวงพอประสทธก�าลงนงพกผอนอยทกฏหนาประตวดพอด จงเดนไปหาชายผนน แลวพดวา “เออแนะโยม จะเอำอะไรกบพระกบ เจำนกหนำ หลวงพอขอวำงไวแคสกคนหนงเทำนนแหละ พรงนกจะ ขนออกแลว คอยพดคอยจำกนกได”

ชายผนนไมฟง ตวาดกลบวา “ไมรละ ประเดยวพวกมงไปขน ออกจำกทกใหหมดเลยนะ” พดพลางชหนาหลวงพอ พรอมกบขวา ถาไมขนออกไป จะไปแจงทงนายอ�าเภอและต�ารวจ “เอำพวกมงเขำ คกใหหมด ขอหำบกรกทของก  โธเอย พวกมงนะ กเปนแคไอพระ เฮงซวย”

ทงๆ ทถกสบประมาทดวยถอยค�าหยาบคาย หลวงพอประสทธ ยงคงนงสงบ ไมมอาการโกรธหรอหงดหงดแตอยางใด ทานกลบไปนง หนากฏและดมน�าปานะอยางสบาย ราวกบไมมอะไรเกดขน

วนรงขนนายอ�าเภอและต�ารวจมาทวด แตหลงจากตรวจดกอง หนหนาวดแลว กเหนวาเปนเรองเลกนอย หนล�าเขาไปในทของชาย ผนนแคนวสองนว ไมนาเอะอะโวยวายจนเปนเรองเลย สกพกกลา หลวงพอกลบ

48

หลงจากวนนน มศษยคนหนงซงอยในเหตการณตลอด เลาให หลวงพอประสทธฟงวา เขาเสยใจมากทเหนหลวงพอถกดา รสกตกใจ และวาวนเปนทสด

หลวงพอหวเราะอยางคนอารมณดแลวพดวา “ปดโธเอย  เองก ไปคดมำกท�ำไม จ�ำไวนะ ค�ำพดนะมนกแคลมปำก พดไปกดบไป  เปน ลมเปนแลงไปทกครำวค�ำ ถอสำอะไรกบมน แลวลนคนกไมมกระดก สกหนอย จรงจงกบมนแลวไดอะไรขนมำ”

ชวงททานมาบกเบกสรางวดถ�ายายปรกนน ถกชาวบาน บางกลมรงควานเปนประจ�า เพราะอยากไดทดนของวด เวลาทานออก บณฑบาต เขากจางคนหรอสงใหลกหลานมายนดาทาน มคราวหนง จางคนมาผลกทานจนตกถนน บาตรหลดมอ แตทานกไมตอบโต ทง ไมดาวาหรอแจงต�ารวจ ถอเสยวา “กรรมเกำมนตำมมำทน  ใชกรรม ใหมนไป อโหสใหมน และอวยพรใหมนเจรญๆ”

เคยมลกศษยถามทานวาเหตใดทานจงไมไปจากทนน ทานตอบ วา “กวำจะไปหลำยครงแลว  ใชวำจะอยำกอย แตพอระลกวำ ถำเรำ ไปทอนแลวเรำถกเขำดำอกละ มตองรอนเรไปเรอยหรอ จงนกถง พระพทธองคตรสวำ  เกดทไหนใหมนดบตรงนน ปญหำมนมเกด มนกตองมดบ  เมอเรำมสต สมำธ ควำมเพยร และปญญำ ปญหำ 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

49

ทกอยำงไมวำทำงโลกทำงธรรมกแกได หรอไมกบรรเทำเบำบำงลง ไปไดทงนน”

กาลเวลาพสจนวาค�าของทานเปนความจรง ในทสดการรงควาน กยต ผทกลนแกลงทานแพภยตนเอง ตางรบกรรมกนไปถวนหนา

แรงมากแรงไป ไมใชวสยของสมณะ หลวงพอประสทธเปน แบบอยางของศากยบตรผมนคงในพทธภาษตทวา “พงเอำชนะควำม โกรธดวยควำมไมโกรธ พงเอำชนะควำมรำย ดวยควำมด” ใชแต เทานนทานยงสอนใหเราเหนวา ความเขมแขงทแทจรงมไดอยทการ แสดงอ�านาจ แตอยทความมนคงในใจ กลาวคอ ไมวาเจออะไร ใจก ยงนงสงบ ถกกระท�าเพยงใด ใจกไมทกข

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

51

หลวงพอเฟอง โชตโก (หรอ “ทานพอเฟอง”) เปนศษยผใกล ชดของพระอาจารยล ธมมธโร ผกอตงวดอโศการาม ทานเปนชาว จนทบร เมอบวชได ๒ พรรษา กไดพบพระอาจารยล (ซงลกศษย นยมเรยกวา “ทานพอล”) เกดความเลอมใสศรทธาจงตดตาม พระอาจารยลออกธดงคตามแนวเขตปาจนทบรและตราด มชวงหนง ทานไดแยกไปธดงคทางภาคเหนอ นอกจากไดพบหลวงปมนแลว ยง ไดไปศกษาและปฏบตกบศษยคนส�าคญของหลวงปมนหลายทาน อาท หลวงปสม และหลวงปออนสา

52

ชวงทไดอย กบหลวงปมนทอ�าเภอพราวนน ทานไดเรยนร พระธรรมวนยมากมาย อกทงยงไดเหนปฏปทาของหลวงปมนและ อบายการสอนของทานดวย ซงมความหลากหลาย ขนอยกบลกศษย แตละคน อาทเชน หากมพระรปใดปวยแลวขอยา หลวงปมนจะต�าหน วา “นเอาอะไรเปนสรณะทพง เอาพระพทธเจาเปนทพง หรอเอายา เปนทพง ถอศาสนาพทธหรอถอศาสนายากนแน” แตหากพระ รปไหนปวยแลวไมยอมฉนยา ทานกตเตอนอกวา “ยำม ท�ำไมไมยอม ฉน ท�ำไมท�ำตวเปนคนเลยงยำก” 

ภายหลงทานไดกลบมาปฏบตอยกบพระอาจารยล ทวดคลอง- กง จงหวดจนทบร เมอพระอาจารยลมรณภาพ ทานไดไปจ�าพรรษา ทวดมกฏกษตรยาราม และสอนกรรมฐานใหแกพระเณรทนน แม ภายหลงทานไปเปนเจาอาวาสวดธรรมสถต อ�าเภอเมอง จงหวด ระยอง แตทานกยงไปสอนกรรมฐานทวดมกฎกษตรยารามอยเปน ประจ�า ตอมาไดรบนมนตไปสอนกรรมฐานในตางประเทศ โดยเฉพาะ ทฮองกง จนไปมรณภาพทนนเมอ พ.ศ. ๒๕๒๙ สรอาย ๗๑ ป

หลวงพอเฟองเปนผทพดนอย เวนแตมเหตทควรพดยาว ทาน กจะขยายความ ทงนเพราะทานถอตามคตพระอาจารยลวา “ถำจะ สอนธรรมะใหเขำฟง แตเขำไมตงใจฟง หรอไมพรอมทจะรบ ธรรมะ ทพดไปนน  ถงจะด  วเศษวโสแคไหน กยงนบวำเปนค�ำเพอเจออย 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

53

เพรำะไมไดประโยชนอะไร”

แมทานจะประหยดค�าพด แตถอยค�าของทานกมความลมลก ตรงถงใจของญาตโยม ลกศษยของทานผหนงเลาถงประสบการณ ครงแรกทไดพบทาน ทานถามวา “เคยท�ำบญทไหนบำง”  เขาตอบวา เคยไปชวยสรางพระพทธรปทวดนน ชวยสรางเมรทวดน ชวยท�าทนน ทโนนอกหลายแหง พดจบ ทานกถามตอวา “ท�ำไมไมท�ำทใจละ”

ลกศษยอกคนหนงท�าอยางททานแนะน�า คอท�าสมาธภาวนา แตท�ามาหลายปกรสกวาอยกบท จงบนใหทานวา ฝกภาวนามาหลายป แลว แตไมเหนไดอะไรขนมาเลย ทานตอบทนทวา “เขำภำวนำเพอ ใหละ  ไมใชภำวนำเพอใหเอำ”

อกคนหนงนงภาวนาหลงจากท�างานทวด รสกเพลยมากแต กฝนใจภาวนาเพราะเกรงใจทาน นงไปไดไมนานรสกวาใจเหลออย นดเดยว กลวใจจะขาด ทานเดนผานมาพอดจงพดขนวา “ตำยเตย ไมตองกลว คนเรำกตำยอยแลวทกลมหำยใจเขำ - ออก” ลกศษยได ฟงกเกดก�าลงใจทจะนงตอสความเพลย อกคราวหนงทานไดกลาว เตอนสตลกศษยวา “กำรภำวนำกคอกำรฝกตำย  เพอเรำจะไดตำย เปน” ทานยงกลาวอกวา “ไมตองกลวหรอกกำรตำย  ใหกลวกำรเกด ดกวำ”

54

กบพระภกษเชนกน หลวงพอพดตรงและมความหมายลกซง มพระรปหนงอยกบทานมาหลายป วนหนงเขาไปหาทานเพอขอพร วนเกด ทานใหพรสนๆ วา “ใหตำยเรวๆ” พระรปนนฟงแลวกใจหาย ตอเมอพจารณาถอยค�าดงกลาวอยหลายวน จงเขาใจวาทานไมไดแชง แตใหพรจรงๆ เปนพรทประเสรฐดวย นนคอการตายจากกเลส หรอ มปญญาแจมแจง จน “ตวก” ดบ

“ถงควำมเหนของเรำจะถก แตถำเรำยดเขำไวมนกผด” เปน ค�าสอนของทานอกขอหนง ทมความหมายลกซง และเตอนใจใหเรา ตระหนกถงโทษของความยดมนถอมนในความคดทด หรอยดตด ในความดของตน เพราะความจรงแลวไมมอะไรทเราสามารถยดตดถอ มนไดแมแตอยางเดยว ใชแตเทานน การยดมนในความดยงท�า ใหเกดทกขและอาจน�าไปสการกระท�าทผดกได

อยางไรกตามในเรองพระวนย ทานเหนเปนสงทควรใสใจ อยเสมอ “อยำเหนวำขอวนยเลกๆ นอยๆ  เปนเรองไมส�ำคญ ทำน อำจำรยมนเคยบอกวำ  ไมทงทอนไมเคยเขำตำใครหรอก แตขผงเลกๆ นนแหละ  เขำตำงำย ท�ำใหตำบอดได”

ทานมความเหนเกยวกบพระวนยทนาสนใจ คราวหนงพระ ตางชาตทมาบวชกบทานไดกลบไปเยยมบาน โยมแมเลยงเปนชาว

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

55

ครสต เมอเหนพระลกชายกอยากกอด เพราะไมไดพบกนมานานหลายป แตพระลกชายไมยอมใหกอด เธอจงโกรธมาก หาวาพทธศาสนาสอน ใหรงเกยจผหญง เมอเรองนถงหทาน ทานกอธบายวา

“ทพระพทธเจำไมใหพระจบตองผหญงนน  ไมใชวำเพรำะผหญง ไมด แตเปนเพรำะพระไมดตำงหำก  เพรำะพระยงมกเลส จงจบตอง กนไมได”

ค�าอธบายตรงไปตรงมาแบบนนอยคนจะไดฟงจากปากของ พระทวไป เหตผลส�าคญคงเปนเพราะไมเขาใจจดมงหมายของพระวนย วาเปนเครองฝกฝนตนและขดเกลาจตใจส�าหรบบคคลทยงมกเลส สวนทานทพนกเลสแลวยงรกษาพระวนยกเพอเปนแบบอยางแกบคคล ทงหลายทยงตองฝกฝนตน

ก�าเนด ๔ พฤษภาคม ๒๔๕๘ ชาตภม บานน�าฉ อ�าเภอขลง จงหวดจนทบร อปสมบท พ.ศ. ๒๔๗๘ เมออาย ๒๐ ป ทวดโบสถบางกะจะ สมณศกด พระครญาณวศษฏ มรณภาพ ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๒๙ ณ ส�านกกรรมฐานรงส ฮองกง สรอายได ๗๑ ป พรรษา ๔๙

ทานเปนเดกก�าพรา เมออายได ๑๑ ขวบ ญาตพาไปฝากใหอยกบ เจาอาวาส ธรรมะทพระเทศนใหฟงเปนประจ�านนซมซาบเขาไปในหวใจ ทาน พจารณาเหนวา ตนตองพงตนเอง พอแมกไมม ทรพยสมบตกไมม วชา ความรกไมม ทานจงเกดศรทธาทจะบวชแสวงบญ

พอเขาพรรษาท ๒ ไดฟงธรรมะและเหนปฏปทาของทานอาจารยล ธมมธโร วดอโศการาม กเกดศรทธา ญตตเขาคณะธรรมยต ธดงคตาม แนวปาเขตจนทบร ตราด ปราจนบร ทานพอมาจ�าพรรษาทวดธรรมสถต เปนปแรก พ.ศ. ๒๕๑๔ ยอมรบการแตงตงเปนเจาอาวาสวดธรรมสถต พ.ศ. ๒๕๑๘ พระเทพโมล (พระธรรมธชมน) เจาอาวาสวดมกฏกษตรยาราม นมนต ทานพอใหจ�าพรรษาทวดมกฏฯ เพออบรมกรรมฐานใหพระนวกะ ทานพอ ท�าหนาทตลอดชวต โดยจ�าพรรษาทวดธรรมสถต แลวสตตาหะไป-มา ระหวางวดธรรมสถต และวดมกฏฯ พ.ศ. ๒๕๑๙ ไดเลอนสมณศกดเปนพระคร ชนเอก ท พระครญาณวศษฏ

พระครญาณวศษฏ (ทานพอเฟอง โชตโก)

58

ในสมยรชกาลท ๗ มสมเดจพระราชาคณะ ๒ องคทนอกจาก เกดปเดยวกนแลว ยงไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระราชาคณะใน ปเดยวกน อกทงไดรบเลอกเปนประธานกรรมการมหาเถรสมาคม บญชาการคณะสงฆแทนสมเดจพระสงฆราชเจาในปเดยวกนอกดวย แตอปนสยของทง ๒ องคกลบแตกตางอยางมาก จนมคนตงฉายา คลองจองกนวา “พดเลนไมม พดดไมเปน”

องคแรกนนคอสมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ ญาณวโร) แหงวดเทพศรนทร เปนคนพดจาเรยบรอยและนมนวล ไมชอบพดเลน อกองคนนคอ สมเดจพระวชรญาณวงศ (ม.ร.ว. ชน สจตโต) แหง วดบวรนเวศ ซงภายหลงไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ ทรงมอปนสยพดจาโผงผาง ตรงไปตรงมา ไมออมคอม และมอารมณขน แตสงทเหมอนกนคอ เปนผใฝธรรม ม เมตตา อยอยางสมถะ และไมตดในยศฐาบรรดาศกด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

59

ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช เปนผหนงทรจกสมเดจพระวชรญาณ วงศตงแตเลก เลาวาคราวหนงน�าแกงทบดาชอบไปถวายสมเดจฯ ทานรบประเคนแลวกยงเฉยอย จงทลวา

“ตองขอแรงเปนพเศษ ฉนแกงสกชอนหนงเถด จะไดกรวดน�ำ ไปใหพอไดกน  เพรำะพอชอบกนแกงอยำงน”

“ออ” สมเดจฯ ตอบ “เองเหนพระเปนตไปรษณยหรอ?”“ใช ฉนใหหนอยเถอะนำ จะไดสบำยใจ”ไดยนเชนนน ทานกยอมฉนให

อกคราวหนง ม.ร.ว. คกฤทธ น�าดวงโสนไปถวายทาน เนองจาก เปนอาหารโปรดของมารดาทาน ดวงโสนนนยาวขนาดนวกอย เกด ในตนโสน มองเผนๆ เหมอนหนอนตวโตๆ เมอทานรบประเคนแลว ก มองดดวงในชาม ครนเหนแลวกหดมอ ถามวา

“นนอะไร?”“ดวงโสน” “ไมกนวะ  ใครจะไปกนหนอน”“เอำหนอยนำ แมชอบกน” ม.ร.ว. คกฤทธรบเรา“วนน  ไปรษณยปดโวย” สมเดจฯ วา “กนกนไมเปน  เหนเขำก

คลนไส  ใครจะไปกนลง”

60

“แลวจะท�ำยงไงดละ” “เองกนเขำไปเองกแลวกน” “มนกไมถงแมนะซ” ม.ร.ว. คกฤทธแยง

“นนแหละ ดกวำอะไรทงหมด” สมเดจฯ วา “พอแมนนรกลก ยงกวำอะไรทงนน พอแมยอมอดเพอใหลกไดกน ถำแมเองรวำเองได กนสงทเขำชอบ เขำกคงดใจมำก ท�ำใหพอแมไดยนด มควำมสขใจนน เปนบญหนกหนำอยแลว”

ม.ร.ว. คกฤทธ เลาวา “ผมเอำฝำชำมปดดวงโสน แลวถอน ออกมำวำงไวหำง กมลงกรำบสมเดจฯ น�ำตำกลบลกตำ ตงแตเกด มำเปนตว  ไมเคยไดกนดวงโสนอะไรอรอยเทำวนนน”

อกคราวหนง ม.ร.ว. คกฤทธไดยนสมเดจฯ คยกบหมอมเจา พระองคหนง หมอมเจานนรบสงวา “งำนวนเกด...เอย !  วนประสต สมเดจฯ นนจะมอะไรกนบำง?”

“วนเกดกดแลว” สมเดจฯ วา “ประสตแปลวำไหลออกมำ อะไรๆ มนกไหลออกมำได แตเกดมนเปนคนละเรอง  เรยกวำวนเกด ดกวำ  เกดมำแลวกมแตทกข  เขำฉลอง...วนเกดกนท�ำไมกไมร  ไป รบสงถำมคนอนเขำดเถด อำตมำไมร”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

61

นอกจากไมตดในพธรตองแลว สมเดจฯ ยงเปนคนทไมเสแสรง รสกอยางไรกพด โดยไมสนใจเรองภาพลกษณ คราวหนงทานอาพาธ ถงขนผาทอง ตดล�าไส ระหวางทพกฟน ม.ร.ว. คกฤทธไดไปเยยมทาน ทลถามวาเปนอยางไรบาง ทานตอบวา “รอยแลววำเกด แก  เจบ ตำย  เปนทกข  รอยแลววำสงขำรทงหลำยไมเทยง  ไมใชตวตน และ เปนทกข แตทงรอยำงนนมนกยงเจบจรงโวย”

ประมาณ พ.ศ. ๒๔๙๐ ทานพทธทาสภกข ซงตอนนนเปนภกษ หนมวย ๔๑ ไดแสดงปาฐกถาเรอง “ภเขาแหงวถพทธธรรม” ทพทธ สมาคม กรงเทพฯ มเสยงวพากษวจารณอยางรนแรงตามมา จนทาน ถกกลาวหาวารบแผนของคอมมวนสตมาท�าลายศาสนา เมอเรองราว ท�าทาจะบานปลาย พระศาสนโสภณ วดราชาธวาส ไดชวยเหลอดวย การน�าทานพทธทาสมาเขาเฝาสมเดจฯ ซงตอนนนไดรบสถาปนาเปน สมเดจพระสงฆราชเจาแลว หลงจากททานพทธทาสอธบายกราบทล จนกระจางแลว กทรงมมตวา ทานพทธทาสไมมความผดแตอยางใด

กอนททานพทธทาสจะทลลา สมเดจฯ ไดรบสงวา “กนอยำก ไปอยกบแกทสวนโมกขเสยแลว ทนมนยงจรงๆ”

สมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวงวชรญาณวงศเปนสมเดจพระสงฆราช พระองคท ๑๓ แหงกรงรตนโกสนทร ประทบอย ณ วดบวรนเวศวหาร ได รบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชเจาเมอป พ.ศ. ๒๔๘๘ ในรชสมยพระบาท สมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล

ทรงมพระนามเดมวา หมอมราชวงศชน นพวงศ เปนโอรสในหมอมเจา ถนอม นพวงศ และหมอมเอม ประสต เมอวนศกรท ๒๒ พฤศจกายน ๒๔๑๕ ไดถวายตวเปนมหาดเลกใน สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหา- วชรณหศ สยามมกฎราชกมาร มหนาทตามเสดจรกษาพระองค ทรงอปสมบท เมอ พ.ศ. ๒๔๓๕ ณ วดมกฏกษตรยารามราชวรวหาร มพระนามฉายาวา “สจตโต”

ทรงมสวนรวมกบสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส จดพมพแบบเรยนตางๆ พระราชทานแกพระภกษสงฆ และทรงเปนแมกอง สอบไลพระปรยตธรรมหลายครง และพระองคไดเปนพระราชอปชฌาจารย เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจออกผนวชในป พ.ศ. ๒๔๙๙ และใน งานฉลองพทธศตวรรษในประเทศไทย รฐบาลประเทศพมาไดถวายสมณศกด สงสดของพมาคอ อภธชมหารฏฐคร แดพระองค เมอป พ.ศ. ๒๕๐๐

ทรงด�ารงต�าแหนงสมเดจพระสงฆราชเจา ๑๔ พรรษา สนพระชนม เมอวนท ๑๑ พฤศจกายน ๒๕๐๑ พระชนมาย ๘๖ พรรษา

สมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวงวชรญาณวงศ (ชน สจตโต)

สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศวดบวรนเวศวหาร กรงเทพฯ

64

เมองไทยเมอ ๗๐ - ๘๐ ปกอนเตมไปดวยปารกชฏ นอกจากเปน ทอาศยของสงสาราสตวนานาชนดแลว ยงมชมชนเลกชมชนนอย ซกซอนกระจดกระจาย ไกลสดหลา แทบจะตดขาดจากสงคมเมอง แต กไมไกลเกนกวาพระธดงคจะเขาถง

คราวหนงหลวงปมน ภรทตโต กบศษยคอพระอาจารยเทสก เทสร�ส ไดธดงคบนดอยแหงหนงในเชยงใหม ทานเหนวาเปนภม- ประเทศทสงบสงด อกทงไมไกลจากหมบานชาวเขา พอทจะบณฑบาตไดไมยากนก จงแวะพกทนน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

65

ชาวเขาเหลานไมคอยเหนพระสงฆ เมอเหนพระอมบาตรเขามา ในหมบาน กไมเขาใจวามาท�าอะไร ครนทานตอบวามาบณฑบาตขาว เขากถามวาขาวสกหรอขาวสาร ทานตอบวาขาวสก เขากพากนหา ขาวสกมาใสบาตร ทงสองทานจงฉนแตขาวเปลาๆ อยนาน

อยางไรกตามชาวบานหลายคนมความหวาดระแวงทาน ลอกน วาทานทงสองเปนเสอเยน แปลงตวมาเพอจบชาวบานกนเปนอาหาร จงมการประชมชาวบาน และมขอตกลงกนวาหามไมใหเดกและผหญง เขาไปในบรเวณททานพกแรม แมผชายหากจะเขาไปกควรมเพอน ไปดวย พรอมอาวธ หากไปคนเดยวและไปตวเปลา อาจถกเสอเยน ๒ ตวกนได ขณะเดยวกนหวหนาชาวเขากสงคนไปแอบดพฤตกรรม ของทานทงวน

หลวงปมนทราบเรองนตลอด แตกไมมความวตกกงวลแต อยางใด ยงคงบ�าเพญความเพยรตลอดทงวน สวนชาวเขาหลงจาก เฝาดพฤตการณของทานอยหลายวน ไมเหนทานท�าตนเปนภยแต อยางใด กคลายความหวาดกลว แตมความแปลกใจมาแทนทเพราะ เหนทานหลบตานงๆ และเดนจงกรมครงละนานๆ วนหนงจงพากน เขามาหาทานเพอสอบถาม ผเปนหวหนาสงสยวา ตเจาก�าลงหาอะไร เพราะเหนเดนกลบไปกลบมาทงวน หลวงปมนตอบวา  “เรำเดนหำ พทโธ”  เขาถามตอวา พทโธเปนอยางไร พวกเราจะชวยตเจาหา

66

ไดไหม ทานตอบวา “พทโธเปนดวงแกวอนประเสรฐ  ...ถำสจะชวย เรำหำกยงดมำก”

ชายผนนสนใจพทโธ จงถามตอวา พทโธเปนดวงแกวใหญไหม ทานตอบวา ไมใหญไมเลก พอดกบเราและพวกส เขาถามตอวา มอง เหนนรกสวรรคไดไหม ทานตอบวา มองเหนส ถาไมเหนจะวาประเสรฐ ไดอยางไร หลงจากสอบถามคณสมบตของพทโธอยพกใหญ เขาก ถามวาจะหาพทโธเจอไดอยางไร ทานตอบวา เวลาเดนกใหนกในใจวา พทโธๆ เทานน เขาสงสยตอไปอกวา ตองเดนหาพทโธนานเทาไรจง จะพบ ทานตอบวา ใหเดน ๑๕ ถง ๒๐ นาท

ชาวเขาเหลานเมอกลบบาน กเลาใหเพอนๆ ฟงเรองพทโธ ปรากฏวาชาวเขาสนใจกนมาก พากนหาพทโธกนทงหมบาน

หวหนาชาวเขาเมอท�าตามททานแนะน�า ไมนานกพบความสข สงบในจตใจ อกทงยงฝนวาทานน�าความสวางมาใหเขา จงมาเลา ใหทานฟง ทานจงแนะน�าวธการเพมเตม ไมนานเขากพบวาตวเอง มความสามารถพเศษ คอรใจผอนไดวาเศราหมองและผองใส เมอ เรองนกระจายไปทวหม บาน คนทงหม บานกพากนภาวนาพทโธ ทงผ ใหญและเดก นบแตนนความหวาดระแวงสงสยในตวทานก หมดไป มแตความเลอมใสศรทธาในตวทาน พากนขอขมาโทษทาน ทเคยนกระแวงในตวทานกบศษย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

67

ทแรกทานและศษยตงใจจะพ�านกบนดอยนนชวคราว สดทาย กอยตอนานปกวา รวมทงจ�าพรรษาทนนดวย สวนชาวเขากภาวนา พทโธอยางจรงจงจนเหนผลหลายคน จงหนมาถอพระรตนตรยเปน สรณะ

หลวงปมนสามารถนอมใจชาวเขาใหมาสนใจพทธศาสนาได ดวยการสรางศรทธาเปนเบองแรก มใชศรทธาทเกดจากค�าสอนท ชวนใหคลอยตาม แตเปนศรทธาทเกดจากการปฏบตจนเหนผลดวย ตนเอง ทนาสนใจอกประการหนงกคอ ทงๆ ทหวหนาชาวเขาไมรวา ตนก�าลงท�าสมาธภาวนา คดแตวาก�าลงตามหาพทโธใหหลวงปมน แตเมอวางใจไดถกตอง กเหนผลคอความสงบเยนในจตใจ นนเปน เพราะอานสงสของสมาธภาวนาหรอกรรมฐานนน ไมไดขนอยกบ ศรทธา ถงแมไมรพทธศาสนา หรอไมรจกการปฏบตธรรมเลย แต หากปฏบตถกกยอมไดรบผลแหงการปฏบตนน ทงๆ ทไมไดมความ คาดหวงในผลดงกลาวเลยดวยซ�า ตรงกนขามหากปฏบตผด วางใจ ไมถก แมอานต�ารามามาก ทรงจ�าไดเยอะ และคาดหวงสงกไมเกด ผลแตอยางใด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

69

หนงในบรรดาเกจอาจารยแหงอยธยา ทมสานศษยทวประเทศ เมอ ๘๐ ปทแลวคอ หลวงพอปาน โสนนโท ทานเกดและบวชท หมบานบางนมโค แตออกไปแสวงหาความรจากครบาอาจารยตาม ทตางๆ ตงแตหนม นอกจากวปสสนากรรมฐานแลว ทานยงมความ รเรองสมนไพรและวชาแพทยแผนโบราณ ชวยสงเคราะหญาตโยม มากมายทงทางโลกและทางธรรม แตทานไมคอยอยทใดทหนงนานๆ เพราะชอบธดงค ทานไมยอมรบต�าแหนงเจาอาวาสวดบางนมโค จนกระทงอาย ๖๐ ป

70

คราวหนงทานพาพระ ๔ รปธดงคจากอยธยาไปยงพระพทธ- บาทสระบร ตลอดทางเปนปาทบ เยนวนหนงทานเหนทงโลงกวาง เปนท�าเลเหมาะแกการพกแรม จงปกกลดบรเวณใกลๆ หมบาน ไมนานชาวบานกพากนน�าน�าปานะมาถวาย พรอมกบเตอนวา ทงน มชางปาโขลงหนง มกออกมาอาละวาดเสมอ พระทมาปกกลดใน ทงนมรณภาพมาหลายรปแลวเพราะชางโขลงน

หลวงพอปานรบฟงดวยอาการสงบ และยนยนทจะพกแรม ในทเดม ชาวบานจงบอกทานวา ถาชางออกมาอาละวาด ใหทานเคาะ ฝาบาตรเปนสญญาณ พวกเขาจะรบออกมาชวย

คนนนหลวงพอปานสงใหลกศษยบ�าเพญกรรมฐาน ตงมนอย ในพรหมวหาร ๔ แผเมตตาใหแกสรรพสตวทวสากลจกรวาล ประมาณ ๔ ทม ฝงชางปากออกมา จาฝงเปนชางสดอตวใหญ งาสน ออกมา กอนตวอนแลวยนครอมกลดหลวงพอปานเอาไว เนองจากทาน ปกกลดตรงทางออกจากปาพอด ชางตวอนเมอจะออกมากตองเบยด ชางสดอออกมา แลวเดนขามทงโดยไมสนใจพระรปอนเลย

เหตการณดเหมอนจะเปนปกต ไมนากลวอยางทชาวบานเตอน ไว ชางทงโขลงออกมาจากปาโดยไมมทาทคกคามแตอยางใด แตแลว จๆ ชางตวสดทายทออกมากเรมอาละวาด ชางตวนชาวบานเรยกวา “ไอเก” เพราะงาของมนบดเกขางหนง อกทงมพฤตกรรมเกเรดวย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

71

หลงจากทเดนออกมายงทงกวางไดสกพก มนกหนกลบมาและวงเขา ใสกลดหลวงพอปานทนท

หลวงพอปานเหนไอเกพงเขามา แตทานนงสงบ ทานเลาวา “ตอนนนฉนมอำรมณปกต ฉนคดถงพระโพธญำณเปนอำรมณ คดวำ ตำยเมอไหร ฉนกจะสบำย คอไปนอนรอเวลำทสวรรคชนดสต” สวน พระอก ๔ รปกนงสงบเชนกน

แตกอนทเจาเกจะเขามาท�ารายหลวงพอปาน จาฝงคอเจาสดอ กเอางวงฟาดเจาเก ๓ ครงตดตอกน ฟาดแตละครงเจาเกหวซนเกอบ ทมดน เทานนไมพอ เจาสดอยงจบงาเจาเกบดจนเจาเกเสยหลกลมลง อยางแรง หลวงพอปานสนนษฐานวาทเจาเกมงาบดขางหนงคงเพราะ ถกจาฝงก�าราบเปนประจ�า

เจาเกลกขนมาอยางหมดแรง หายพยศ เดนอยางไรสงาตามฝง ไปยงปาตรงขาม สวนเจาสดอยงคงเดนวนเวยนแถวนนพกใหญ เมอเหนพระทกรปปลอดภย ไมมใครมารบกวน มนกหนมาหาทาน แลวคกเขาลง ชงวงขน ท�าทาเหมอนจะไหว แลวกเดนตามโขลงชาง ลกนองไป

หลวงพอปานเหนชางตวนแลว อดชนชมไมได ทานถงกบ ออกปากวา “สงสยชำงตวนจะเปนชำงพระโพธสตว”

72

วนรงขนชาวบานพากนมาหาทานเพราะไดยนวาเมอคนเกด อะไรขน เมอเหนทกทานปลอดภยกมความเลอมใสศรทธามาก และ เชอวาทานตองมเวทมนตรคาถาหรอของขลงอยางแนนอน จงขอ ของดจากทาน เพอปกปองอนตรายจากเจาเก หลวงพอปานจงให คาถาแกเขา คาถานนมแค “พทโธ” ขอส�าคญคอ “กอนทองคำถำ กขอใหนกถงบำรมของพระพทธเจำ แลวแผเมตตำถงเจำเก ประกำศ เปนสมพนธไมตรตอกน”

ปรากฏวาคาถาของทานไดผล นบแตนนมาเจาเกไมเคยอาละวาด อกเลย เวลามนมา กเดนกมหนากมตาผานไปเฉยๆ ไมมองหนาคนเลย ผดกบแตกอนทชอบท�าลายฟอนขาวและทรพยสน อกทงไลแทงผคน

ความสงบไดกลบคนสหมบานนอกครงหนง คงไมใชเพราะ อานภาพของคาถาของหลวงพอปานและเมตตาภาวนาของชาวบาน เทานน หากยงเปนเพราะคณธรรมของชางสดอแสนรตวนน ซงให บทเรยนส�าคญแกเจาเกอยางไมมวนลม

74

พดถงวฒการศกษาทางโลก หลวงพอชา สภทโทจบแคชน ป. ๑ เทานน แตทานมลกศษยทจบปรญญามากมาย ทเปนดอกเตอร กมใชนอย ยงกวานนยงมชาวตางประเทศ ความรสง มาบวชกบทาน เปนจ�านวนมาก

เรองหนงทผคนสอบถามทานเสมอกคอทานสอนฝรงไดอยางไร ในเมอทานไมรภาษาองกฤษเลย ค�าตอบของทานกคอ “ทบำนโยม มสตวเลยงไหม อยำงหมำแมว หรอววควำยอยำงน  เวลำพดกบมน โยมตองรภำษำของมนดวยหรอเปลำ ?”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

75

ส�าหรบหลวงพอชา การสอนทส�าคญมใชการพด แตอยทการ ท�าใหดและชวนใหท�า ซงใครๆ สามารถเรยนรไดโดยไมตองอาศย ภาษาใดๆ

“พำเขำท�ำเอำเลย ท�ำดไดด  ถำท�ำไมดกไดของไมด  พำเขำ ท�ำด  เมอท�ำจรงๆ กเลยไดด  เขำกเลยเชอ  ไมใชมำอำนหนงสอเทำนน นะ ท�ำจรงๆ นแหละ สงใดไมดกละมน อนไหนไมดกเลกมนเสย มน กเปนควำมดขนมำ”

การเรยนรจากการท�านนใหผลทยงยนกวา เชนเดยวกบการ เรยนรจากประสบการณ ไมวาประสบการณนนจะดหรอไมด กสามารถ สอนใจเราไดทงนน อยทวาจะรจกมองหรอเกบเกยวบทเรยนหรอไม

หลวงพอสเมโธ ซงเปนชาวอเมรกนและเปนพระฝรงรปแรก ทมาอย กบหลวงพอชาเลาวา มคราวหนงหลวงพอชาสงใหทาน ขนเทศน ๓ ชวโมงโดยไมทนไดเตรยมตว ทงก�าชบวาหามลงกอนหมด เวลา ชวงแรกๆ ทานกเทศนไดเรอยๆ เพราะมเรองพด แตเมอเทศน นานเขา กไมรวาจะเทศนอะไร ตองพดวนไปเวยนมา ตอนนนภาษา ไทยกไมคลอง ผลกคอคนฟงนงหลบเปนสวนใหญ

ใครทเจอประสบการณแบบน ยอมรสกแย และอาจถงกบสญเสย ความมนใจในการพด ตามมาดวยความหงดหงดขดเคองใจ แตส�าหรบ

76

หลวงพอสเมโธ ประสบการณครงนนมประโยชนมาก เพราะชวย “แก กเลส” หรอลดอตตาของทานไดด “นสยของชำวอเมรกนเรำมอตตำ สง ควำมเชอมนในตวเองมมำก  เวลำขนธรรมำสนกอยำกจะเทศน ใหนำฟง อยำกจะใหทกคนฟงดวยควำมตงใจ แตถำเหนใครงวงนอน หรอไมตงใจฟงกอยำกจะหยดพดทนท  เปนเพรำะจตใจเรำยงมควำม หวนไหวกบโลกธรรมอย” 

ยงมอตตา กยงจ�าเปนตองถกถอนอตตา ในท�านองเดยวกน ยงกลวความลมเหลว ไมอยากไดค�าต�าหน กยงจ�าเปนตองเจอความ ลมเหลวและค�าต�าหน จตใจจะไดมนคงไมหวนไหวกบสงนน นเปนหลก การสอนขอหนงของหลวงพอชากวาได

พระฝรงอกรปหนงทไดบทเรยนดงกลาวจากหลวงพอชา กคอ พระอาจารยญาณธมโม ชาวออสเตรเลย วนหนงทานมเรองขดใจ กบพระรปหนงทวด รสกหงดหงดตลอดทงวน วนรงขนระหวางเดน บณฑบาตกครนคดอยกบเรองนนตลอดทาง พอกลบเขาวดกเหน หลวงพอชาเดนสวนมา ทานยมใหและทกทายเปนภาษาองกฤษวา กดมอรนง เพยงเทานนอารมณของพระอาจารยญาณธมโมกเปลยน ไปทนท ความหงดหงดขนมวหายไปเปนปลดทง มความปลมปตมา แทนท

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

77

ตกเยนหลวงพอชาสงใหทานเขาไปถวายการนวดทกฏเปน การสวนตว ทานรสกตนเตนดใจมากเพราะโอกาสทจะไดอยใกลชด สองตอสองเชนนนหาไดยากมาก เพราะทานยงเปนพระใหม ทาน ถวายการนวดอยางตงอกตงใจดวยความปลมปต แตจๆ โดยไมทน รเนอรตว “หลวงพอชำกถบเปรยงเขำทยอดอก ซงก�ำลงพองโตดวย ควำมรสกภำคภมของอำตมำ จนลมกนกระแทก”

ความตกใจและมนงงวาเกดอะไรขนหายเปนปลดทงเมอไดยน ค�าต�าหนของหลวงพอชาวา “จตใจไมมนคง พอไมไดดงใจกขดเคอง หงดหงด  เมอไดตำมปรำรถนำกฟฟอง”

เพยงเทานนพระอาจารยญาณธมโมถงกบรองไห ไมใชเสยใจ เพราะถกดา แตเพราะซาบซงในบญคณของทาน “หลวงพอเมตตำ มำกทชกเลสของเรำ  ไมเชนนนเรำกคงมดบอดมองไมเหน คงเปน คนหลงอำรมณไปอกนำน”

นเปนบทเรยนสอนใจใหมนคงจากหลวงพอชาทพระอาจารย ญาณธมโมไมเคยลมเลอน

การเรยนร ทดนนตองเกดจากการเจอ “ของจรง” แมเปน ของจรงทไมพงปรารถนา แตมนกสามารถสอนใจและฝกใจเราไดมาก จะวาไปแลวคนเราเรยนรจากสงทขดใจไดมากกวาสงทถกใจดวยซ�า

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

79

เมอ ๔๐ ปกอนนกศกษาและปญญาชนผใฝธรรม นอยคนท ไมร จกเขมานนทภกข (โกวท เอนกชย) พระหนมซงมลลาการ บรรยายธรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะตว เนอหาลมลก ถอยค�าสละ สลวย ส�านวนจบใจ นอกจากค�าบรรยาย บทความ บทกว และภาพ วาดแลว ทานยงมผลงานทางประตมากรรมมากมาย เปนพยานปรากฏ อยทสวนโมกขจนทกวนน โดยเฉพาะทโรงมหรสพทางวญญาณ

พ.ศ. ๒๕๑๘ ทานไดจ�าพรรษาทวดชลประทานรงสฤษด เพอ อบรมพระนวกะและญาตโยม โดยไมนกมากอนวาจดเปลยนครงส�าคญ ในชวตของทานจะเกดขนทนน

พรรษานนหลวงพอเทยน จตตสโภ ไดรบนมนตมาจ�าพรรษา ทวดชลประทานฯ เชนเดยวกน แตแทบไมมใครรจกทานเลย เหน อากปกรยาภายนอกของทาน ใครๆ กนกวาทานเปนหลวงตาธรรมดา พระอาจารยโกวท กคดเชนเดยวกน จนกระทงวนหนง หลงจากท

80

พระอาจารยโกวทไดบรรยายธรรมแกพระนวกะเสรจ หลวงพอเทยนซง นงฟงอยตลอด ไดมาดกถามทานวา “ควำมรเหลำนเอำมำจำกไหน” ทานรสกสะดดใจกบค�าถามนมาก

สทมคนนน หลวงพอเทยนมาหาทานทกฏแลวถามหาเสนดาย พอทานคลดายให หลวงพอกถามหามดโกน ทนททไดมดโกน หลวงพอ เทยนกตดดายขาด แลวมองหนาพระอาจารยโกวท พรอมกบบอกวา “ถำอำจำรยยงมำไมถงจดนแลว ยงไมรจกพระพทธเจำ” ค�าพดดงกลาว สะกดใจทาน ท�าใหฉกคดขนมาวาหลวงตารปนไมธรรมดา

นบแตนนทกคนเวลาสทม หลวงพอเทยนจะมาหาพระอาจารย โกวททกฏ เพอคยเรองตางๆ โดยมกจะดงสงของจากในยามมาเปน อปกรณในการพดคย แมหลวงพอเทยนจะพดไมเกง อกทงภาษา อสานของทานกฟงยาก แตกมแงมมใหขบคดอยเสมอ สรางความ ประทบใจแกพระอาจารยโกวท และนนคอจดเรมตนของการนบถอ หลวงพอเทยนเปนอาจารยทางธรรม ทงๆ ททานอานหนงสอไมคอยออก

ตอนนนพระอาจารยโกวทยงตดสมถะ คราวหนงทานก�าลงนง หลบตาท�าสมาธ หลวงพอเทยนเดนมาจทานทสขางถามวา “ท�ำอะไร” 

“ท�ำสมำธครบ”“ท�ำท�ำไม”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

81

“เมอจตสงบ ปญญำกเกด”

ไดยนเชนนน หลวงพอเทยนกจบมอพระอาจารยโกวทแลวกลาว วา “กำรปฏบตธรรมของพระพทธเจำตองท�ำอยำงน”

พระอาจารยโกวทไมเขาใจวาหลวงพอเทยนตองการบอกอะไร เปนเวลานานกวาทานจะร วาสงทหลวงพอเทยนตองการสอกคอ ใหทานหมน “รสกตว” แทนทจะหลงตดอยในความสงบ ซงเปนของ ชวคราว

พ.ศ. ๒๕๒๕ จดเปลยนครงส�าคญไดเกดขนกบทานอกครงหนง ทานไดลาสกขาขณะพ�านกทประเทศออสเตรเลย เมอกลบมาประเทศ ไทย ลกศษยหลายคนยอมรบไมได ถงกบแสดงปฏกรยาตอตาน แต หลวงพอเทยนไมพดอะไรเลยแมแตค�าเดยว ไมถามถงสาเหตของ การสกเลยดวยซ�า ทงๆ ทอาจารยโกวทบวชมาถง ๑๖ พรรษา หลวงพอ บอกแตเพยงวา “ใหปฏบต บำงคนเหมำะขณะเปนพระ บำงคนเหมำะ ขณะเปนโยม  ไมมขอจ�ำกดในกำรปฏบตตำมแนวทำงของหลวงพอ”

หลวงพอเทยนเหนวา นกบวช หรอ ฆราวาส เปนเรองสมมต สวนการปฏบตธรรมเพอพนทกขนน ไมขนอยกบสมมต จะเปนเพศใด ภาษาใด ถาท�าจรงกไดผล “การปฏบต ได หรอ ไมได เปนเรองของ แตละคน ไมเกยวกบการเปนพระ หรอเปนโยม” ตอนนนหลวงพอ

82

เทยนเปนประธานสงฆทวดสนามใน นนทบร จงจดใหอาจารยโกวท บรรยายธรรมใหญาตโยมฟงทกวนอาทตย

ลกศษยของหลวงพอหลายคนมความตะขดตะขวงใจทอาจารย โกวทมาแสดงธรรม วนหนงทานถามอาจารยโกวทวา “มเสอไหม” อาจารยโกวทไมรวาหลวงพอตองการเสอไปท�าอะไร แตกหาเสอคลม อาบน�าและหมวกกยเลยมาใหทาน พอไดมา หลวงพอกสวมเสอคลม และสวมหมวกกยเลย ออกไปนงกลางลานวด ทามกลางความงนงง สงสยของลกศษย หลายคนไมเขาใจวาทานท�าเชนนนท�าไม แตจ�านวน ไมนอยกไดคดวา อยาตดสนคนทเปลอกนอก จวรหรอเสอผาเปน สงสมมต แมหลวงพอเทยนจะสวมเสอคลม กไมไดท�าใหธรรมะหรอ แกนแทของทานแปรเปลยนไป มองใหลกไปกวานน แมจะนงกางเกง หรอผาถง กสามารถบรรลธรรมได

ในชวงทายของชวตหลวงพอเทยนไดสรางส�านกปฏบตธรรม แหงใหม ทจงหวดเลย บานเกดของทาน ตงใจใหเปนสถานปฏบต ธรรมส�าหรบผ หญงโดยเฉพาะ ทานไดขอใหอาจารยโกวทตงชอ ส�านก “ทบขวญ” คอชอทอาจารยโกวทเสนอ แตหลวงพอย�าวาชอ ตองเปนผหญง ชอใหมจงไดแก “ทบมงขวญ” หลวงพอไดสอนธรรม ณ สถานทแหงน จนกระทงมรณภาพเมอวนท ๑๓ กนยายน ๒๕๓๑ สรอาย ๗๗ ป

84

ในวยหนมหลวงปด พรหมปญโญ นยมเดนธดงคและปลก วเวกอยตามปาเขาเถอนถ�าตางๆ แตครงชวตหลงของทาน ซงยาวนาน ถง ๔๓ ป ทานแทบไมไดออกไปไหนเลย พ�านกอยแตในวดสะแก จงหวดพระนครศรอยธยา กจวตรประจ�าวนคอนงรบแขกหนากฏ ตงแตเชาจรดค�า

แมชรามากแลวทานกไมเคยทงกจวตรดงกลาว ทงนเพอชวย คลายความทกขของญาตโยมทมาจากทกสารทศ หลายคนมาหาทาน เพอขอหวยเพราะอยากรวยทางลด จ�านวนไมนอยอยากใหทานรด น�ามนตเปาหวจะไดหายจากความเจบปวย ไมมใครทถกทานปฏเสธ แตใชวาทานจะสนองความตองการของญาตโยมในทกกรณกหาไม บางครงทานกใหของทดกวานน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

85

คราวหนงเกดไฟไหมทวดสะแก บรเวณตรงขามกฏของหลวงป ถกเพลงเผาพนาศ แตกฏของทานไมเปนอะไร เปนทนาอศจรรยใจแก ผคนทวไป โยมผหนงเชอวาหลวงปมพระดเปนแน จงไปหาหลวงป

“หลวงปครบ ผมขอพระดทกนไฟไดหนอยครบ”หลวงปยมกอนตอบวา “พทธง ธมมง สงฆง  ไตรสรณคมน 

นแหละ พระด”

“ไมใชครบ ผมขอพระเปนองคๆ อยำงพระสมเดจนะครบ”หลวงปกลาวย�าวา “กพทธง ธมมง สงฆง นแหละ มแคนละ 

ภำวนำใหด”

เปนอนวาหลวงปมไดใหอะไรเขา เมอโยมผนนกลบไป หลวงป จงไดปรารภกบศษยวา “คนเรำนกแปลก ขำใหของจรงกลบไมเอำ จะ เอำของปลอม”

ทานเคยพดถงพระเครอง ซงใครๆ อยากไดเพอบชา โดยเฉพาะ พระสมเดจวดระฆง วาการนบถอพระเชนนเปนสงทด แตเปนด ภายนอก มใชดภายใน แลวทานแนะวา “ใหหำพระเกำใหพบ นซ ของแทของดจรง”

86

เมอศษยถามทานวาพระเกาหมายถงอะไร หลวงปตอบวา  “ก หมำยถงพระพทธเจำนะซ นนทำนเปนพระเกำ พระโบรำณ พระองค แรกทสด”

นอกจากวตถมงคลแลว อกสงหนงทผคนปรารถนาและเสาะ แสวงหากคอ ความมงคงร�ารวย โดยไมตระหนกวามสงอนทดกวา ประเสรฐกวา นนคอบญกศล คณธรรมความด ประเสรฐสงสดคอ นพพาน ความพนทกข

มเรองเลาวา พระรปหนงมาบวชทวดสะแกอยพกใหญ กอนจะ ลาสกขากมาหาหลวงปเพอขอใหทานพรมน�ามนตและใหพร ขณะท หลวงปพรมน�ามนตให พระรปนนกอธษฐานในใจวา “ขอควำมร�ำรวย มหำศำล ขอลำภขอผลพนทว มกนมใช  ไมรหมด จะไดแบงไปท�ำบญ มำกๆ”

พอทานอธษฐานเสรจ หลวงป กมองหนาพรอมกบพดวา “ทำน...ททำนคดนะมนต�ำ คดใหมนสงไวไมดหรอ แลวเรองททำน คดนะจะตำมมำทหลง”

อยางไรกตามไมใชทกคนทมาขอโชคลาภหรอวตถมงคลจาก ทาน จ�านวนไมนอยมาหาทานเพอสนทนาธรรม มคนหนงถามทานวา เขาขเกยจปฏบตธรรม จะท�าอยางไรด ค�าตอบของทานคอ “หมนท�ำ 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

87

เขำไว....ถำขเกยจใหนกถงขำ ขำท�ำมำ ๕๐ ป อปชฌำยขำเคยสอน ไววำ  ถำวนไหนยงกนขำวอย กตองท�ำ วนไหนเลกกนขำว...นนแหละ ถงไมตองท�ำ”

หลวงปพดเสมอวา “ผปฏบตตองหมนตามดจต รกษาจต” เคยมผปฏบตตามหลวงปวา “หลวงปครบ ขอธรรมะสนๆ  ในเรองวธ ปฏบตเพอใหกเลส ๓ ตว  คอ  โกรธ  โลภ หลง หมดไปจำกใจเรำ จะท�ำไดอยำงไรครบ” หลวงปตอบเสยงดงฟงชดวา “สต”

คนททานจะมรณภาพนนมคณะศษยมากราบทาน หลวงปไดเลา ใหญาตโยมกลมนดวยสหนาปกตวา “ไมมสวนหนงสวนใดในรำงกำย ขำทไมเจบปวดเลย ถำเปนคนอนคงเขำหองไอซยไปนำนแลว” แลว ทานกกลาวตอวา “ขำจะไปแลวนะ” ไมมใครคาดคดวาทานจะจากไป เพราะทานไมไดมอาการเจบปวยใหเหน ทานทงทายวา “ถงอยำงไร กขออยำไดทงกำรปฏบต กเหมอนนกมวยขนเวทแลวตองชก อยำมว แตตงทำเงอะๆ งะๆ”

ตหาคนนน หลวงปไดละสงขารอยางสงบดวยโรคหวใจ ในกฏ ของทาน สรอาย ๘๕ ป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

89

หลวงพอปญญา หรอปญญานนทภกข เปนสหายธรรมของ ทานพทธทาสภกข ทมชอเสยงมากในดานการเผยแผธรรม ค�าเทศนา ของทานเขาใจงาย เปนเหตเปนผล ระคนดวยมขชวนขน มงพาคน ออกจากความงมงายหลงใหลในไสยศาสตร และการหมกม นใน อบายมข ทกหนแหงททานแสดงธรรม จะมญาตโยมตดตามไปฟง เปนจ�านวนมาก เมอเทคโนโลยกาวหนามากขน กตามฟงจากรายการ วทย หรอไมกจากตลบเทป

หลวงพอปญญาเกดทจงหวดพทลง ในครอบครวชาวนา นาม เดมวา ปน บดามารดาของทานเปนผใฝธรรมและมน�าใจเออเฟอ เผอแผหาอะไรมาไดกจะแบงปนใหเพอนบานอยเสมอ แมไมไดร�ารวย ทานพดถงความรสกในชวงทเปนเดกวา

90

“ครงเปนเดกๆ นเบอทสดในกำรทจะเอำแกงไปแจกบำนโนน เอำขนมไปแจกบำนน  เวลำโยมท�ำอะไรกน  เชน  ไดเนอมำกอนหนง เอำมำขนแกงหมอหนง  ตองตกไปแจกทกบำน ไดทเรยนมำสองสำมผล ท�ำน�ำกะทอำงใหญๆ ตองเอำไปแจกทกบำน ถำไดปลำมำเปนเขง  ตอง เอำมำแบงเปนกองๆ  เดกตองเอำไปแจก  เรอนนนกอง  เรอนนกอง”

“ไดอะไรมำกไปแจกอยอยำงนน สมยเดกๆ นเบอเตมท พอเหน เขำแบงกองปลำกคดวำ แยอกแลววนน  วงกนเตมทละ  นำเบอจรงๆ”

เวลามใครเดอดรอน บดามารดาของทานกยนดชวยเหลอเตม ก�าลง ครอบครวของทานมควาย ๒๐ ตว แตกใหเพอนบานยมไปใช ท�านาถง ๑๘ ตว เหลอไวใชงานเพยง ๒ ตว ยงไปกวานนหากมคน มาขอทเหลอไปอก กพรอมจะใหดวยความยนด “คนทมำขอยม  เขำ ล�ำบำกกวำเรำมำก  เรำหำเอำใหมได” คอเหตผลทบดามารดาบอก กบลกชาย

ไมใชกบเพอนบานเทานน กบคนแปลกหนา บดามารดาของ ทานกเออเฟอดวยความยนด บางคราวมชาวบานสญจรผานมาและ ขอพกทบานถง ๑๕ คน ทงสองทานกกลกจอจดหาทพกและท�า อาหารตอนรบอยางดยง วนทแขกจะเดนทางกลบ มารดาของทาน กจะตนแตเชามดเพอจดอาหารเชาให พรอมทงหออาหารกลางวน ไปกนกลางทางดวย

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

91

เดกชายปนไดเหนแตเลกวา “กำรตอนรบขบสเหลำนใหควำม สขใจ  ไดมตรภำพเปนก�ำไร คนเดนทำงเหลำนมกน�ำอำหำรหรอของ แปลกๆ มำฝำกบอยๆ  เหมอนกน มใชเปนคำจำง แตเปนเครองหมำย แหงควำมระลกถงกน”

สมยนนพทลงขนชอวาเปนถนนกเลงและดงโจร มการปลน ววควายเปนประจ�า แตนาแปลกทววควายของครอบครวทาน ไมวาจะ อยทบานหรอปลอยไวกลางทง ไมเคยถกโจรขโมย ตรงขามกบเพอน บาน ววควายหายอยเนอง เมอเกดเหตดงกลาว บดาของทานไมเคย นงเฉย รบเปนธระไปตามกลบมาให ซงกมกประสบความส�าเรจเสมอ ไมใชเพราะบดาของทานเปนผมอทธพลทโจรเกรงกลว แตเปนเพราะ ความดของทาน

ทานเลาวาบดาของทาน  “คบคนทกเหลำ  ใหทกอยำงทเขำ ตองกำร  ววควำยทมอยไมเคยหวง  ใครขอไปกตว  ใชกวน  ไดตำม ปรำรถนำ  เปนควำมเออเฟอของบดำมำรดำอำตมำทชวยปกปอง ควำยไวได”

อกเหตผลหนงกคอ “บำงทบรรดำโจรอำจจะเคยมำอำศยบำน กนขำวปลำอำหำรครงหนงหรอสองครง  เลยส�ำนกในบญคณ”

92

เปนเพราะมบดามารดาทเปยมดวยน�าใจไมตร เออเฟอเผอแผ ทานจงมจตใจใฝธรรมตงแตเยาววย เปนนสยปจจยใหทานนอมใจ ในพระศาสนา หลงจากทไดบรรพชาเปนสามเณรเมออาย ๑๘ ป ทาน กไมไดหวนคนสเพศคฤหสถอกเลย เจรญมนคงในสมณเพศโดยตลอด ยนดในการบ�าเพญทานไมหยดหยอน เชนเดยวกบโยมบดามารดา ของทาน แตแทนทจะเปนวตถทาน กมอบธรรมทาน ซงเปนทานอน ประเสรฐสด จวบจนทานมรณภาพดวยวย ๙๖ ป

นามเดม ปน เสนหเจรญก�าเนด ๑๑ พฤษภาคม ๒๔๕๔ชาตภม ต�าบลคหาสวรรค อ�าเภอเมอง จงหวดพทลงอปสมบท พ.ศ. ๒๔๗๔ ณ วดนางลาด อ�าเภอเมอง จงหวดพทลงสมณศกด พระพรหมมงคลาจารยมรณภาพ ๑๐ ตลาคม ๒๕๕๐ สรอาย ๙๖ ป พรรษา ๗๖

หลวงพอปญญานนทภกข เปนทร จกในฐานะผปฏรปแนวทางการ เผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆไทย ผเปนสหธรรมกรวมอดมการณ คนส�าคญของทานอาจารยพทธทาสภกข

เมอบวชได ๓ พรรษา ทานไดยนกตตศพทของสวนโมกขพลาราม จง เดนทางไปจ�าพรรษากบทานอาจารยพทธทาสภกขทนน นบแตนนทงสองทาน กไดเปนสหายธรรมในการเผยแพรค�าสอนของพระพทธองค ในป พ.ศ. ๒๔๙๒ ทานไดรบอาราธนาเจาอาวาสวดอโมงค จงหวดเชยงใหม และไดเรมแสดงธรรม ในทกวนอาทตยและวนพระ ทพทธนคม กลางเมองเชยงใหม จนเปนทรจก อยางแพรหลาย

ในป พ.ศ. ๒๕๐๒ กรมชลประทานไดสรางวดใหม ชอวดชลประทาน รงสฤษด ม.ล. ชชาต ก�าภ อธบดกรมชลประทาน มความศรทธาในค�าสอน ของทาน จงไดอาราธนาทานเปนเจาอาวาส

ทานเปนพระรปแรกทปรบเปลยนการแสดงธรรม จากเดมทนงเทศน บนธรรมาสนถอใบลาน มาเปนการยนพดสดแบบปาฐกถา ขณะเดยวกน ค�าสอนของทานทเนนแกนธรรมมากกวากระพ ชวนใหผคนใชเหตผล ไมหลง งมงายในไสยศาสตร พธกรรม และอบายมข โดยใชค�าพดทเขาใจงาย สอดแทรกเหตการณรวมสมย และมอารมณขน ท�าใหทานเปนทรจกอยาง กวางขวาง และเปนตนแบบใหแกพระนกเทศนรนหลงๆ

หลวงพอปญญานนทภกข

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

95

ในบรรดาพระกรรมฐานซงเปนทเคารพนบถอของชาวเมองเลย ไมมทานใดโดดเดนเทาหลวงปชอบ ฐานสโม ทานไดชอวาเปนศษย รนใหญของหลวงปมน ภรทตโตอกรปหนงทมภมธรรมลมลก อนเปน ผลจากการภาวนาอยางอตสาหะตงแตยงหนม อกทงมประสบการณ ทเขมขนโชกโชนจากการธดงคในปาลก ความททานมอายยนนาน ถง ๙๐ ป แมจะเปนอมพาตในชวง ๒๐ ปสดทาย แตการไดมเวลา เทศนาแสดงธรรมอยางตอเนอง ลกศษยลกหาของทานจงมมากมาย ทวประเทศ

96

หลวงปชอบไดฝากตวเปนศษยหลวงปมนตงแตอายยงนอย ทานไดรบค�าชมจากหลวงปมนตงแตยงเปนพระหนมวา “ใหทก องคภำวนำใหไดเหมอนทำนชอบ” อกคราวหนงไดพดถงประสบการณ การภาวนาของทานวา “ไปไกลลบเลย พระนอยองคน”

หลวงปชอบใชเวลาสวนใหญในปาเขา ออกพรรษาแลวกชอบ ธดงคในปาลกแถวภาคเหนอและพมา จนกระทงอาย ๔๕ ป จงกลบ มายงภาคอสาน และปกหลกทจงหวดเลยอนเปนบานเกดในเวลาตอมา

วากนวาทานมประสบการณเกยวกบอทธปาฏหารยมากทสด องคหนง ลกศษยลกหาทเปนพระหนมเณรนอยจงมกอยากฟงทาน เลาเรองเหลาน ซงกไมคอยผดหวง ฟงแลวกสนกและตนเตน แตม เรองอนทใกลตวกวาและมประโยชนมากกวา ดงเรองขางลาง

มพระรปหนงซงเปนศษยของทาน มากราบลาเพอขอสก ไปเปนฆราวาส ทานจงถามวาอยากสกเพราะเหตใด ค�าตอบคอ “รก ผสำวครบ”

“รกเขำมำกไหม ?”“รกมำกครบ”ทานถามตอวา “ถำรกเขำมำก แลวสำมำรถกนขเขำไดไหม ?”พระรปนนยอมรบวาท�าไมได

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

97

“แสดงวำทำนยงรกเขำไมจรง ทำนยงรกเขำไมพอ ถำรกมำก พอแลว ขของคนทตนเองรกนนกนำจะกนไดไมใชหรอ”

วาแลวหลวงปชอบใหค�าแนะน�าแกพระรปนนวา “ขอใหทำน กลบไปพจำรณำใหดๆ  เสยกอน ถำมนถงขนกนขของผหญงทตนเอง รกไดแลว ผมกจะอนญำตใหทำนสกไดทนท แตถำตดสนใจกนขเขำ ไมไดแลวกอยำมำลำสกกบผม จะไปสกกบใครกไปเสย”

เรองแบบนไมไดเกดกบคนอนเทานน ตวทานเองกเคยประสบ และบอยเสยดวย ครงทหนกทสดเกดขนเมอทานอาย ๒๘ ป ตอนนน ทานตดสนใจอยางแนวแนวา “จะสกออกไปสขอเขำเปนเมยใหได”

หญงสาวผนนชอวา “สาวทอง” วนนนเธอมาท�าบญกบแมทวด ขณะททานเตรยมจะใหพร พอแหงนหนามองญาตโยมทมาท�าบญ สายตาของทานกปะทะกบสายตาของเธอพอด ชววนาทนนทานเลาวา “มนเหมอนกบมอะไรพงเขำมำชนหวใจเรำทนททนใด ตำคำงจองหนำ กนอยพกหนง” พอไดสต กรบกมหนาดวยความอาย

นบแตนนทานกคดถงสาวทองตลอด แมจะท�าความเพยรส ก ไมสามารถคลายความคดถงเธอได ประกอบกบแมของเธอเปน โยมอปฏฐากดแลพระเณร จงเปนเหตใหมโอกาสพบปะและพดคยกน หลายครง ยงเวลาผานไปกยงมใจผกพนกบเธอ สวนฝายหญงนนก

98

มใจใหทานเชนเดยวกน

ตอนนนใจของทานคดแตจะสกอยางเดยว เวลาภาวนา “พทโธ” ทบรกรรมมาตลอด กกลายเปน “พดทอง” ไปโดยไมรตว อยางไร กตามใจทคดจะสกบความคดนกยงมอย ทานจงใชวธ “อดนอนผอน อาหาร”

ทแรกวธนดเหมอนจะใชได กามราคะทเคยรบกวนกออนแรงลง แตหลงจากอดนอนและอดอาหารตดตอกนเปนแรมเดอน รางกาย กทนไมไหว ลมปวย

ครนสาวทองและผเปนแมรเขา กวงเตนหายามารกษาทาน ท�าใหใกลชดกบทานยงกวาเดม กามราคะทเคยฝอลงกกลบมก�าลง เขมแขงขน ทานเหนวาแบบนชกไมไดการแลว จงตงสตหนมา พจารณาถงสงทเกดขนกบจตใจของทาน

ในทสดกพบวา “เพรำะควำมคดตวเดยว มนมำปลกใหกเลส กำมตนขนมำแผลงฤทธแผลงเดชกบหวใจเรำ  เหตนมนเกดทใจ  เรำก จะตองแกไขทใจของเรำ”

ในเมอใจยงคดไมหยดถงสาวทอง ทางเดยวทจะชวยใหหยดคด กคอ หนออกจากทนน ทานจงตดสนใจออกจากวดในคนนน หลงจาก

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

99

หนไปไดไมถง ๒ เดอน ทานกสามารถตดใจได ไมอาลยใฝหาสาวทอง อกตอไป

นเปนการตดสนใจครงส�าคญทสดครงหนงของทานกวาได และ เปนการตดสนใจทถก เปนเหตใหทานสามารถมนคงด�ารงในพรหม- จรรยตอไปไดอก ๖๐ ป จนละสงขารในผาเหลอง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

101

ประมาณ พ.ศ. ๒๔๓๕ มพระธดงคหนมวย ๓๐ ชอพระอาจารย เสารมาพกทกดเมก ซงอยไมไกลจากบานค�าบง อ�าเภอโขงเจยม จงหวด อบลราชธาน ไมนานกไดร จกกบชายหนมคนหนงชอมน ซงเปน หมอล�าฝปากดแหงบานค�าบง หนมมนมความศรทธาในพระอาจารย เสาร มาดแลอปฏฐากทานเปนประจ�า บางวนกไมกลบบาน ภายหลง กฝกสมาธภาวนากบทานดวย พระอาจารยเสารเหนชายหนมมใจ ใฝธรรม จงชวนชายหนมบวช ทานไดพาไปอปสมบท ณ วดศรทอง อ�าเภอเมอง ชายหนมไดรบสมณฉายาจากพระอปชฌายวา ภรทตโต

102

พระหนมรปนภายหลงเปนทรจกอยางกวางขวางในนามหลวงป มน สวนพระอาจารยทพามาบวชกคอ หลวงปเสาร กนตสโล ซงได ชอวา ปรมาจารยใหญฝายพระกรรมฐาน ในชวงรอยปทผานมากลาว ไดวาพระปาในภาคอสานซงกระจายไปทวประเทศ ลวนเปนศษยและ อนศษยสบเนองมาแตพระมหาเถระทงสองแทบทงนน ทานจงเปน เสมอนตนก�าเนดของแมน�าสายใหญทยงความชมเยนแกผคนทกวนน

ความสมพนธอยางแนนแฟนระหวางอาจารยกบศษยไดเกอกล ใหทงสองทานเจรญกาวหนาในทางธรรมเปนล�าดบ คราวหนง หลงจากบวชมาได ๔ พรรษา พระมนคดจะลาสกขา ถงกบจดหา เสอผาอยางฆราวาสไวพรอม และเตรยมดอกไมธปเทยนเพอขอลกขา จากพระอาจารยเสาร พระอาจารยเสารไมไดทดทาน แตขอรองพระมน วากอนจะสกควรบ�าเพญเพยรเตมทสก ๗ วน โดยถอธดงควตรอยาง เครงครด เชน ฉนเอกาและถอเนสชชก คอฉนมอเดยวและไมนอน ทอดกายตลอดวนตลอดคน พระมนดใจทอาจารยไมทกทวงหามปราม จงรบค�าครบาอาจารยวาจะท�าความเพยรอยางเตมท ทกวนหลงจาก ฉนภตตาหารเสรจ ทานจะปลกตวไปบ�าเพญเพยรทโบสถวดรางจนถง เวลาเยนจงกลบมาหาหมคณะ

หลงจากท�าความเพยรครบก�าหนด ความสงบเยนทไดรบกลบ ท�าใหทานเปลยนใจไมสก และตดสนใจขออยประพฤตพรหมจรรยใน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

103

เพศบรรพชตจนตลอดชวต

นบแตนนทานกตงใจปฏบต มนคงในธดงควตร บ�าเพญกรรม- ฐานไมหยดหยอน จตใจมงตรงตอพระนพพาน จงมความเจรญงอกงาม ในทางธรรมเปนล�าดบ จนพนทกขอยางสนเชงในทสด

มเรองเลาวาในพรรษาท ๒๓ ขณะททานบ�าเพญภาวนาทถ�า สารกา จงหวดนครนายก ทานไดทราบดวยญาณวาอาจารยของทาน ซงบดนชาวบานเรยกวาหลวงปเสาร ปรารถนาปจเจกโพธ คออธษฐาน เปนพระปจเจกพทธะ เปนเหตใหไมสามารถท�าความเพยรจนพนทกขไดในชาตน จงเดนทางไปเตอนสตทาน ขอใหละความปรารถนา ดงกลาว เพอจะไดบรรลอรหตตผลในชาตน

ประมาณ พ.ศ. ๒๔๕๙ พระอาจารยมนไดเดนทางไปทภผากด อ�าเภอค�าชะอ จงหวดนครพนม เพอจ�าพรรษากบหลวงปเสาร มการ สนทนาธรรมแทบทกวน วนหนงเมอไดโอกาสเหมาะพระอาจารยมน กสอบถามหลวงปเสารถงการปฏบต หลวงปเสารยอมรบวาการปฏบต ของทานแมไดผลแตไมชดเจน พยายามพจารณาธรรมเทาไรกไม แจมแจง พระอาจารยมนจงถามตอวา “ถำเชนนนทำนอำจำรยคง มอะไรเปนเครองหวงหรอกระมง” หลวงปเสารตอบวา “เรำกพยำยำม พจำรณำเหมอนกน แตกหำสงขดของไมได”

104

พระอาจารยมนสบโอกาส จงถามวา “ทำนอำจำรยหวงเรอง กำรปรำรถนำพระปจเจกโพธกระมง” หลวงปเสารฟงแลวกเหนดวย พระอาจารยมนจงกลาวตอวา

“ขอใหทำนอำจำรยอยำเปนหวงเลย ขอใหพจำรณำอรยสจจ เพอควำมพนทกขเสยแตชำตนเถด  เพรำะกระผมเองกปรำรถนำ พระโพธญำณ และกระผมกไดละควำมปรำรถนำนนแลว  เนองดวย วำกำรทองเทยวในสงสำรวฏฏนมนนำนเหลอเกน”

นบแตนนการปฏบตของหลวงปเสารกรดหนาจนกระทงวนหนง ขณะททานนงอยในทสงดไดพจารณาอรยสจจสจนเหนแจมแจง ไมม ความสงสยในธรรมอกตอไป เมอถงวนออกพรรษาทานกบอก พระอาจารยมนวา “เรำไดเลกกำรปรำรถนำพระปจเจกโพธแลว และ เรำกไดเหนธรรมจรงแลว”

ความแจมแจงในธรรมเปนก�าลงใหแกอาจารยและศษยทงสอง ในการเผยแผธรรมจนมศษยานศษยมากมาย สวนใหญแลวจะแยกยาย จารกสอนธรรม แมจะไดรบการตอนรบอยางดจากชาวบาน แตหลาย แหงกถกตอตานจากพระในทองถน ซงสญเสยผลประโยชนจากการ สอนของทาน ใชแตเทานน บางครงยงถกขดขวางจากพระทเปน ผปกครอง ซงในเวลานนมทศนคตทไมดตอพระปา เพราะเหนวาเปน พระเรรอนจรจด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

105

มคราวหนงเจาคณะมณฑลอบลราชธาน คอ พระโพธวงศาจารย ถงกบประกาศตอประชาชนวา “ญำคเสำร  กบ ญำคมน หำมไมให ใสบำตรใหกน  เพรำะพวกนนคอพวกเทวทต”

หลวงปเสารไดยนกเพยงแตยม ไมตอบโต ทานยงคงจารก เผยแผธรรมตอไปดวยความสงบเยอกเยน เมอถกตอตานมากเขา ทานกพดเพยงวา “ทำนวำเรำเปนพวกเทวทต  เรำไมไดเปน  ไมเหน เดอดรอน ทำนสงคนไมใหใสบำตรใหเรำกน  แตกยงมคนใสใหอย พอไดฉน  ไมเหนเดอดรอนอะไร ทำนไมเหนอยกเปนเรองของทำน” ขณะเดยวกนชาวบานกหาไดสนใจค�าประกาศของเจาคณะมณฑล อบลราชธานไม ยงคงใสบาตรใหแกหลวงปเสารและคณะตอไป ดวย ชนชมในปฏปทาและค�าสอนของทาน

ทานเจาคณองคนภายหลงไดเจรญในสมณศกด เปนสมเดจ พระมหาวรวงศ (อวน ตสโส) คราวหนงไดไปตรวจงานคณะสงฆท ภาคเหนอ ไดพบหลวงปมนทเชยงใหม จงตงค�าถามเชงต�าหนวา

“ญำคมน  เธอเทยวตำมปำเขำอยเพยงล�ำพงผเดยวอยำงน  เธอ ไดสหธรรมก ไดธรรมวนยเปนแนวทำงประพฤตปฏบตทไหน เธอไดรบ ฟงธรรมจำกสหธรรมกอยำงไร ท�ำไมเธอจงไดปฏบตมำงมไปอยำงนน เธอท�ำอยำงนนจะถกหรอ”

106

หลวงปมนตอบวา “พระเดชพระคณไมตองเปนหวงกงวล กระผมอยตำมปำตำมเขำนน ไดฟงธรรมจำกเพอนสหธรรมกตลอดเวลำ คอมเพอนและฟงธรรมจำกธรรมชำต  เสยงนกเสยงกำ  เสยงจงหรด จกจนเรไร  เสยงเสอ  เสยงชำง มนเปนธรรมชำตไปหมด

มนทกขหรอสขกระผมกร  เขำคอยตกเตอนกระผมอยตลอด เวลำ ไมใหลมสตวำ  เจำเปนใครมำจำกไหน อยอยำงไร แลวกจะไปไหน

เวลำใบไมรวงหลนจำกขวทบถมกนไปไมมสนสดกเปนธรรม บำงตนมนกเขยวท�ำใหครม บำงตนมนกตำยซำกแหงเหยว  เหลำนน มนเปนธรรมเครองเตอนสตสมปชญญะไปหมด

ฉะนนพระเดชพระคณทำน โปรดวำงใจได  ไมตองเปนหวงกระผม เพรำะไดฟงธรรมอยตลอดเวลำทงกลำงวนกลำงคน”

สมเดจพระมหาวรวงศ เปนพระทมความรในทางปรยต สอบ ไดเปรยญ ๕ ประโยค และใสใจในการสงเสรมพระปรยตธรรมจนได รบการยกยองจากพระผใหญ และเจรญในสมณศกดอยางรวดเรว ทานไมสามารถเขาใจไดวาพระธดงคหรอพระกรรมฐานจะเขาใจธรรม ไดอยางไรในเมอไมเรยนหนงสอ ทานเคยกลาววา “ขนำดลมตำเรยน และมครอำจำรยทเปนนกปรำชญมำสอน ยงไมคอยร  แลวมวไปนง หลบตำจะไปรอะไร”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

107

แตภายหลงเมอทานไดรจกกบศษยของหลวงปมน โดยเฉพาะ พระอาจารยฝน อาจาโร และพระอาจารยล ธมมธโร ซงชวยใหทาน หายเจบปวยดวยสมนไพรและสมาธภาวนา ทานกมศรทธาในการ ท�ากรรมฐาน และหนมามทศนคตทดตอพระปา โดยเฉพาะหลวงปมน

เมอมงานปลงศพหลวงปเสารทจงหวดอบลราชธานใน พ.ศ. ๒๔๘๖ สมเดจฯ ไดมโอกาสพบหลวงปมน หลวงตามหาบว ญาณ- สมปนโน เลาวา ทานจงเดนเขาไปหา และพดกบหลวงปมน วา... “เออ!! ทำนมน  เรำขอขมำโทษเธอ  เรำเหนโทษแลว แตกอนเรำก บำยศ”

ภายหลงเมอหลวงปมนไดเขาไปกราบสมเดจฯ ทวดบรมนวาส สมเดจฯ ซงตอนนนไดรบแตงตงเปนสงฆนายกตามพระราชบญญต คณะสงฆฉบบใหม ไดสอบถามหลวงปมนเกยวกบการปฏบตวา “เรำก เปนผปกครอง บรหำรงำนกำรคณะสงฆทงประเทศ ยงแตกจกำรงำน พอนงภำวนำพทโธครงใดทไร  ควำมคดกพ งไปคดอย แตในงำน กำรบรหำรคณะสงฆ  ไมสำมำรถท�ำใหหยดคดไดเลย จะท�ำใหไมคดน ยำก ทำนอำจำรยมวธอนบำงไหม ทจะท�ำใหจตเปนสมำธภำวนำ”

หลวงปมนตอบวา “กำรนงสมำธภำวนำนน  ทำนใหคดได แตให มสตตำมร พจำรณำถงสภำพควำมเปนจรง อนจจลกษณะ อยตลอด เวลำ” เมอน�าค�าตอบของหลวงปมนไปปฏบต การภาวนาของสมเดจฯ

108

กราบรน ไมตดขด ทานจงยงมศรทธาปสาทะมากขน

จากประสบการณสวนตวของสมเดจฯ ทไดสมผสกบพระกรรม- ฐาน และจากประสบการณททานไดพบเหนวาหมบานใดทมพระกรรม- ฐานมาเผยแผธรรม ญาตโยมจะประพฤตตวเรยบรอย รจกสวดมนต ไหวพระ อยในศลในธรรม มการท�าสมาธภาวนา ทานจงมความ ประทบใจอยางมากในพระกรรมฐาน จนถงกบกลาวในทประชมสงฆวา “การเผยแผพระพทธศาสนาตองใหพระกรรมฐานเปนแนวหนา หรอเรยกวา กองทพธรรมแนวหนา”

พ.ศ. ๒๔๙๒ หลวงปมนไดมรณภาพทจงหวดสกลนคร ทง มรดกอนไดแกค�าสอนและกองทพธรรมททานและหลวงปเสารไดสราง ขน เพอสถาปนาธรรมใหตงมนในจตใจของผคนจวบจนทกวนน

110

ผใฝธรรมจ�านวนไมนอยเมอไดเยอนจงหวดนครราชสมา มก หาโอกาสหยดแวะทวดปาสาลวน เพราะหลวงพอพธ านโย หรอ พระราชสงวรญาณ เคยเปนประธานสงฆทวดนนานรวม ๒๐ ป แม ทานละสงขารเกอบ ๒๐ ปแลว แตค�าสอนและวตรปฏบตของทานก ยงสองสวางน�าทางแกผประพฤตชอบจวบจนทกวนน

หลวงพอพธเปนศษยคนส�าคญของหลวงปเสาร กนตสโล ผเปนสหายธรรมของหลวงปมน ภรทตโต ทานมชวตวยเยาวทล�าบาก เนองจากก�าพราพอและแมตงแตอาย ๔ ขวบ สมยเดกนอกจากท�านา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

111

แลว ยงตองหาเงนเรยนหนงสอ เสอผากตองเยบเอาเอง ไมเคยได ใสเสอผาทซอจากตลาด ความยากล�าบากตงแตเลกท�าใหทานคดอย เสมอวาโลกนมแตความทกข จงอยากหาทางพนทกข ดงนนเมอ ไดบวชเณรขณะอาย ๑๕ จงตงปณธานวา “เรำจะบวชตลอดชวต... ชวชวตน เรำจะไมกลบมำใสกำงเกงอก”

หลวงพอพธมความสนใจธรรมะตงแตเลก แมจะไมไดเรยน มาก ครบาอาจารยดานธรรมะกไมม แตสตและสมาธ มมาตงแตเลก คราวหนงนอนอยขางๆ ลอมฟางกลางทงนา พอลมตวลงนอน งเหา ตวใหญกเลอยมาขางๆ แลวเลอยขนมาตรงกลางตว ตอนนนทงกลว ทงสน แตสตด ไมขยบเขยอน สกพกมนกเลอยขามตวไป ทานวาหาก ไมมสต เผลอขยบตว งคงตกใจและฉกกดเอาได

เมอบวชเณรแลวกตงใจศกษาปฏบต สามารถทองปาตโมกข และขนเทศนได อยางไรกตามบางครงกมอปสรรคมาทดสอบ มชวงหนง ทานชอบสาวคนหนง ชอ “ประยร” เวลาภาวนา หลวงตาสอนให นงบรกรรมดวยการทองพทโธ แตทานภาวนาพทโธไดไมนาน กทง พทโธ ไพลไปนกถงประยรแทน ทานวา “ตอนนนจะตำยเพรำะ ยำยประยรนละ”

แตทานไมยอมแพ เอาชอของหญงสาวมาใชเสยเลย คอบรกรรม วา “ประยร” แทน พอจตตงมน ค�าวาประยรกหายไป เมอจตสงบ

112

กเกดนมตเปนภาพสาวประยรขนมา ทานกพจารณาวา ผมสวย สกพกผมกรวงหลดลงมา พอพจารณาวาตาสวย ตากหลดออกมา พอนกวาคนสวยนแมแตกระดกกยงสวย กระดกกรวงหลนจมหายไป กบแผนดน พอออกจากสมาธ รางกายของเธอกหายไป ผลกคอความระลกนกถงหญงสาวจางคลายลง และไมรบกวนจตของทานอกตอไป

ประสบการณอกตอนหนงทนาสนใจสมยเปนเณรกคอ วนหนง ทานฉนเสรจ ก�าลงลางบาตร เหลอบเหนหมาขเรอนหวโซ เดนโซซด โซเซใกลหมดแรงเตมท ทานเกดความเมตตาสงสารจบใจ อยากให อาหาร แตในบาตรไมมขาวเหลอเลยสกเมด มองไปรอบๆ กไมเหน อาหารทจะประทงความหวของหมานอยได ทานจงตดสนใจเอามอ ลวงคอเพอใหอาเจยนออกมา อาหารใหมทเพงฉนพงออกมาจนหมด หมาตวนนเหนเขากคลานมาฟบตรงเศษอาหารกองนน เมอไดกน อาหาร มนกเรมมเรยวแรง และวงตามทาน

ทานเลาวานบแตนนเรองอาหารการกน ทานไมเคยขาดแคลน เลย มมากมายจนฉนไมหมด

ประสบการณสมยเปนเณร ท�าใหหลวงพอพธเขาใจหวอกของ เณร ทานจงแนะน�าญาตโยมเสมอวา อยาละเลยเณรนอย “ท�ำบญ กบเณรนอยนำจะไดบญมำก เพรำะเณรไมคอยมใครสนใจจะมำท�ำบญ ให  ไดอะไรมำนดหนอยกดใจมำก ถำเรำจะเลอกท�ำบญเฉพำะกบ 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

113

พระอรยะ กตองนกเสมอวำกวำทำนจะไดเปนพระอรยะ  ทำนตองผำน ชวตเณรนอยมำกอน”

ทานเลาวาเจาคณอบาลคณปมาจารย (สรจนโท) วดบรมนวาส พาเดกๆ มาบวชเณรนบรอย จะไดมโอกาสเลาเรยนหนงสอ แตม ญาตโยมบางคนไมเหนดวย ทกทานวาลกศษยเจาคณมแตหวขกลาก กนขาวเยน ทานจงยอนวา “อยำไปวำมน อกหนอยพวกหวขกลำก นแหละมนจะค�ำจนพระศำสนำ” กาลเวลาไดพสจนวาสงททานกลาวนน ถกตอง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

115

พระกรรมฐานกบการออกธดงคเปนของคกนกวาได โดยเฉพาะ สมยกอนซงยงมปาเขามากมาย อนทจรงค�าวา “ธดงค” หมายถง ขอปฏบตเพอขดเกลากเลส สงเสรมความมกนอยและสนโดษ ม ทงหมด ๑๓ ขอ หนงในนนคอ การอยปาเปนวตร แตจะไมถอขอน กได เชน บางทานฉนวนละมอ ฉนในบาตร อยปาชา ไมนอน ขอวตร เหลานนกถอเปนธดงคเชนกน อยางไรกตามหลายทานเหนความ ส�าคญของการจารกไปอยปาเพอบ�าเพญธดงควตรขออนๆ ใหเขมงวด ขน เมอท�าจนกลายเปนประเพณ ค�าวา “ธดงค” จงมความหมาย หดแคบลงจนกลายเปนการเดนจารกในปา หรอจารกไปในทตางๆ ทล�าบาก

116

สมยกอนการธดงคในปาเตมไปดวยภยนตราย ทงจากสตวปา เชน ชาง เสอ งพษ และจากเชอโรคนานาชนด โดยเฉพาะมาลาเรย มพระจ�านวนไมนอยททงชวตไวในปา สวนทรอดมาไดกมกมเรองเลา ทนากลวชวนครนคราม แตกมอาจสกดกนพระกรรมฐานทมงบ�าเพญ เพยรโดยพรอมเอาชวตเขาแลก หลายทานไดประสบพบภยตางๆ อยางไมคาดคด แตกไดอาศยเหตการณเหลานนเปนเครองฝกฝนจต ชวยเสรมสรางบารมธรรมของทานใหกลาแกรงขน

หลวงปขาว อนาลโย เปนศษยหลวงปมน ทนยมจารกในปา แตผเดยว คนหนงขณะททานเดนจงกรมในปาจงหวดล�าปาง ไดยน เสยงชางรองดงสนนและหกกงไมมาตลอดทาง ตรงมายงทาน ทาน จงรบออกจากทางจงกรม และจดเทยนปกรอบๆ ทางจงกรม เผอ จะชวยยบยงชางไมใหมาท�ารายทาน จากนนทานกตงจตอธษฐาน ขออ�านาจพระรตนตรยคมครองทานใหปลอดภย

เมอชางปามาถง ทานเดนจงกรม จตก�าหนดอยกบพทโธอยาง เดยว ไมสนใจชาง ตอนนนทานเตอนใจตนเองวา “ขอเพยงใหใจเรำ อยกบพทโธเปนพอ  เมอเวลำจตจะดบดวยถกชำงกระทบ จะไดไป สสคต หรอไมกบรรลนพพำนไปเลย”

ชางปาเหนทานเดนจงกรมอยางสงบ กยนนง ไมเขามาท�าอะไร ทาน ครนแสงเทยนเรมดบไปทละดวง ชางปากหนกลบไปทางเกา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

117

แลวไมหวนกลบมาอก สวนหลวงปขาวกยงคงเดนจงกรม จตเปน หนงเดยวกบพทโธ พกใหญทานกออกจากสมาธ

หลวงปขาวไดพดถงเหตการณครงนนวา “ไดเหนควำมอศจรรย ของจตและพทโธ ประจกษในครำวนนอยำงลกซงมำก นบจำกนน มำแลวท�ำใหเกดควำมมนใจขนวำ ถงจะเปนเรองอะไร  เหตกำรณใด กตำมท  ถำจตกบพทโธไดเขำกนสนทสนมกลมกลนเปนอนหนง อนเดยวกนโดยหลกธรรมชำตแลว  อะไรกไมสำมำรถทจะมำท�ำ อนตรำยเรำไดอยำงแนนอน”

หลวงปบดดา ถาวโร เปนพระกรรมฐานรนเดยวกบหลวงปขาว และนยมการธดงคในปาเชนกน เมอครงยงเปนพระหนม วนหนง ขณะบ�าเพญสมาธภาวนาในถ�า ทานไดกลนสาบแปลกๆ เกดความกลว ขนมา ไมกลาลมตาดวาอะไรอย ขางหนา ตอนนน เหงอแตกจน ชมตว ตองตงสตอยนานจนจตเรมสงบ แลวบอกกบตวเองวา “สงท ไมเคยเหน กเมอจะไดเหน ท�ำไมกลบจะกลวอะไรเลำ  เอำเถอะถำจะ ตำย ถงไมลมตำดกตองตำยเหมอนกน หนไมพนแน ถ�ำแคบๆ อยำงน ถงหลบตำกวนวำยใจ สดใหรแกตำเสยเถด”

แลวหลวงปกลมตาด สงทปรากฏอยตรงหนาคอ “งใหญ ตวยำวหลำยวำ หวขนำดเกอบเทำลกมะพรำว นยนตำแดงฉำน แลบ ลนแปลบๆ ชคอจองอยเบองหนำแควำเดยว”

118

หลวงปตกตะลง นงตวแขง เพราะคาดไมถงวาจะเจองยกษ ขณะททานคดหาทางออกอยนน กพลนระลกถงคณพระรตนตรย สต กลบคนมา แลวกหลบตา ตงใจวาพรอมอทศรางนใหแกงยกษ จตจง ปลอยวาง ไมมความอาลยในชวตนตอไป งยกษนงอยพกใหญ ไมท�า อะไรทาน เมอทานลมตา งยกษกหายไปแลว

ในยามทอนตรายมาประชดตว หากตนตระหนก ลมตว คดแต จะตอสปกปองชวต กลบเปนผลรายแกตวเอง ยามนดทสดคอ การ ตงสต ท�ากายและใจใหสงบนง แนบแนนในพระรตนตรย พรอมตาย ไมหวงแหนชวต ปลอยวางทกสง

บอยครง ความกลวตายกลบเรงความตายใหมาถงเรวเขา แต ทนททพรอมตาย กลบรอดพนจากความตาย

ท า ง ใ ค ร ท า ง ม น

120

หลวงปดลย อตโล เปนผมประสบการณการปฏบตมาอยาง ยาวนาน จนเจนจบดานกรรมฐาน แจมแจงในเรองจต กระทงหลวงป มน ภรทตโต กลาวยกยองวา “ทำนดลยน  เปนผทมควำมสำมำรถ เปนอยำงยง สำมำรถมสำนศษยและผตดตำมมำประพฤตปฏบตธรรม ดวยเปนจ�ำนวนมำก”

เปนธรรมดาอยนนเองทผ คนจากทกสารทศนบถอทานเปน อาจารย แตหลวงปดลยมกออกตววา ทานเปนเพยงนกปฏบตเฒาชรา ทผานประสบการณมานาน พอจะเปนกลยาณมตรไดบาง พรอมกบ แนะวา ขอใหถอทานเปนผรวมศกษาหาแนวทางรอดกพอ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

121

ทานไมเคยถอใครวาเปนศษย หรอถอตววาเปนอาจารยของผใด ผทใกลชดทานยนยนวาตลอดชวตของหลวงป ทานไมเคยอางหรอ วางตนเปนครบาอาจารยเลย แตหากใครมปญหาการปฏบต ทานก ยนดใหความชวยเหลอ ดงททานย�าอยเสมอวา อยาไดรรอลงเล หรอ เกรงอกเกรงใจทาน ขอใหไปพบเพอไตถามทานไดตลอดเวลา

เวลาทานใหค�าแนะน�า แมกระทงกบพระทใกลชดคนเคย ทานก ไมเคย “ฟนธง” หรอก�าชบวาตองท�าอยางนๆ เทานน ทานมกจะพด วา “ผมเขำใจวำ อยำงนนะ  เทำทผมเคยปฏบตมำ ผมแกไขอยำงน ผมท�ำอยำงน คณลองน�ำไปประกอบกำรพจำรณำด อำจจะไดขอคดวำ ควรปฏบตของตนอยำงไร”

ทานไมเคยยนยนวาวธการของทานเทานนทถก ขณะเดยวกนก เปดโอกาสหรอสงเสรมใหลกศษยไดน�าไปไตรตรองพจารณาดวยตนเอง เพอหาวธการทเหมาะสมกบตนเอง ทงนเพราะทานตระหนกดวา คนเรานนแตกตางกน แมมปญหาเหมอนกน แตสาเหตอาจตางกน หรอถงจะมสาเหตเหมอนกน แตวธการทเหมาะสมส�าหรบแตละคน ยอมแตกตางกน ไมมสตรส�าเรจตายตว

บางครงทานกเอาประสบการณของครบาอาจารยเชนหลวงปมน มาเลาใหฟง แตกย�าวาผ ปฏบตพงพจารณาหรอคนหาทางออก เอาเอง “ทำนอำจำรยใหญเคยแนะไวอยำงน  ผมกพบมำและแกไข 

122

ตวเอง แตของคณจะเปนอยำงไร ลองเอำไปเทยบเคยงด  เพรำะธรรม ของใครกของมน ธรรมของพระพทธเจำกของพระพทธเจำ ของทำน อำจำรยใหญกของทำนอำจำรยใหญ  ของผมกของผม และธรรม ของคณกของคณ แมมเปำหมำยเดยวกนแตกไมเหมอนกน ทำงใคร ทำงมน”

ค�าพดดงกลาวนอกจากสะทอนถงปญญาญาณของทาน ซง มองเหนแจมแจงวาการปฏบตธรรมนนมความหลากหลายและละเอยด ออน ไมมสตรส�าเรจส�าหรบทกคน หรอทางออกทครอบจกรวาล ยงแสดงถงความถอมตนของทาน คอไมปกใจวาความเหนหรอวธการ ของทานเทานนทถก แกปญหาของทกคนได พรอมกนนนกเชอวา แตละคนมศกยภาพหรอความสามารถทจะคนพบวธการอนเหมาะกบ ตนเองได ใชหรอไมวาเหลานคอคณสมบตอนส�าคญของปราชญและ คร ผเปนกลยาณมตรอนประเสรฐ

124

“พดเลนไมม พดดไมเปน” คนในแวดวงพระสงฆทรงสมณศกด สมยรชกาลท ๗ ยอมเขาใจดวาประโยคดงกลาวหมายถงอะไร ขอความแรกนนหมายถงอปนสยของ “สมเดจฯ วดเทพศรนทร” หรอ สมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ ญาณวโร) ซงภายหลง ไดเปนประธานกรรมการมหาเถรสมาคมและบญชาการคณะสงฆแทน สมเดจพระสงฆราชเจา สวนขอความหลงหมายถงอปนสยของ “สมเดจฯ วดบวร” หรอสมเดจพระวชรญาณวงศ (ม.ร.ว. ชน สจตโต) ซงตอมาไดเปนสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

125

สมเดจฯ วดบวรนนทรงเปนคนตรง พดจาโผงผาง สวนสมเดจฯ วดเทพศรนทรนน เปนคนสภาพเรยบรอย พดจานมนวล แมอปนสย จะแตกตางกน แตตางกเคารพและนบถอซงกนและกน

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ) ไดรบการยกยองวาเปน ปราชญผรอบรทางพทธศาสนา ทานแสดงความปรชาตงแตเยาววย เมอทานจากบานเกดคอชลบรเขามาเรยนปรยตธรรมในกรงเทพฯ กสอบไลภาษาบาลในมหามกฏราชวทยาลยไดทหนงทกป จนสมเดจ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ซงเวลานนเปนพระ อาจารย ถงกบออกพระโอษฐรบสงวา ทานเปนเสมอน “ชางเผอก” ทถกสงมาถวายทาน นาแปลกกตรงทปททานเกดนน โยมมารดาฝนวา มผน�าชางเผอกมาให และเมอทานถกสงมาเรยนในส�านกวดราชบพธ เชาวนนนอาจารยของทานคอ พระครวนยธร (ฉาย) กฝนวามผน�า ชางเผอกมาใหเชนกน

นอกจากมความรอบรในทางพระธรรมวนยแลว ทานยงมความ สามารถในการบรหาร จนไดรบความไววางพระราชหฤทยจากสมเดจ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ซงบญชาการการศกษา ในหวเมอง แตงตงใหเปนผอ�านวยการศกษามณฑลปราจนบร และ เปนเจาอาวาสวดเทพศรนทรตงแตอาย ๒๗ ป โดยเปนพระราชาคณะ ชนสามญทพระอมราภรกขต และไดรบเลอนสมณศกดเปนล�าดบ

126

จนไดเปนทสมเดจฯ พระพทธโฆษาจารยเมออายเพยง ๕๖ ป

ทานเปรยบเสมอนมอขวาของสมเดจพระมหาสมณเจา กรม พระยาวชรญาณวโรรส เปนทปรกษาทางดานวทยาการ และดานการ ปกครองคณะสงฆ และเมอจวนจะสนพระชนม กยงโปรดใหทาน ซงตอนนนมสมณศกดทพระธรรมไตรโลกาจารย เขาเฝาถวายธรรม เปนครงสดทาย

ทานเปนผทเครงครดในพระธรรมวนยมาก รวมทงขอวตรอนๆ เชน สวดมนตไหวพระประจ�าวนทกเชาเยน ไมขาดถาไมจ�าเปน ยงการ ฟงปาฏโมกขทกกงเดอนดวยแลว ตงแตอปสมบทจนถงวนมรณภาพ ทานขาดเพยง ๒ ครง แมอาพาธหนกไมสามารถจะลกนงหรอพลก ตวเองไดแลว ทานกยงอยากลงฟงปาฏโมกขใหไดแตกสดวสยท จะท�าได

ในดานความสภาพออนนอม ไมถอตวของทาน เปนทเลองลอ มาก คราวหนงทานไดเดนทางไปเยยมทานพทธทาสภกขถงสวนโมกข ซงตอนนนยงอยทพมเรยง ไมไดยายมายงทตงในปจจบน เวลานน ทานด�ารงต�าแหนงเปนผบญชาการคณะสงฆแทนสมเดจพระสงฆราช- เจา ขณะททานพทธทาสเปนพระหน มอายเพยง ๓๑ ปเทานน สวนโมกขกเพงตงมาได ๕ ป แตกตตศพทและความสามารถของทาน พทธทาสอยในความรบรของสมเดจพระพทธโฆษาจารยโดยตลอด

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

127

การเยอนสวนโมกขของทานคราวนนเปนเรองทอยเหนอความคาด หมายของทกคน รวมทงทานพทธทาส ทานพทธทาสถงกบกลาววา “ทำนใชเกยรตอนสงสดของทำนเปนเดมพน  เสยงไปเยยมพวกเรำ ซงในขณะนนก�ำลงถกคนสวนใหญหำวำแหวกแนว หรออตรวตถำร   หรอถงกบวำหำวำสถำนทนเปนทเกบพวกพระซงเปนบำกยงม”

ทงๆ ททานอายมากแลวอกทงเดนไมสะดวก เพราะเทาพการ ขางหนง แตทานกเดนเทาจากสถานรถไฟไปยงพมเรยงเปนระยะทาง ๖ กโลเมตร โดยไมยอมนงรถสามลอถบ ทานใหเหตผลวาพระวนย ไมอนญาตใหภกษทไมเจบไข นงรถทลากดวยสงมชวตไมวาสตวหรอ คน ระหวางทเดนไปพมเรยง ทานเรยกใหทานพทธทาสมาเดน ตดกนเพอสนทนากนไดสะดวก หลายเรองททานปรารภนนนาสนใจ มาก เชน “อรรถเลนลบของวนยบางขอ” รวมทงแนะน�าใหทานรจก วธถอยามเพอไมใหเหงอจากแขนเปอนดานในของยามซงซกยาก

เมอถงสวนโมกข ทานกปรบตวเขากบชวตทเรยบงายแบบปาๆ ของสวนโมกขไดอยางงายดาย ไมวา การสรงน�า หรอการถายทกข ตกค�าทานกจ�าวดบนเตยงททานพทธทาสใชนอนประจ�า และจดวา ดทสดของสวนโมกข นนคอ “หงตดกบฝำในกระทอมแบบสวนโมกข ทท�ำขนลวนแตขนำดส�ำหรบคนคนเดยว” 

128

รงเชาเมอถงเวลาฉน มชาวบานจ�านวนมากมายน�าอาหารมา เลยงพระ ทานพทธทาสเลาถงบรรยากาศตอนนนวา “สงเกตด ทกคนตองกำรจะไดโอกำสประเคนทำนดวยกนทงนน  ทำนสงเกตเหน อำกำรอนนและยนดรบสนองควำมตองกำร จงเรยกใหเขำมำประเคน ทำนโดยตรง ทกคนดยมแยมเบกบำนดวยกนทงนน  แตทำนตอง รบประเคนรวมรอยครงทงส�ำรบและสำยปนโต ขำพเจำขอรองให บำงคนงดเสย  เพรำะเหนมำกเกนไป  และร สกเมอยมอแทนทำน แตทำนเรยกใหเขำไปจนได  เปนอนวำทำนยอมเหนอย  ‘เพอใหเขำ สบำยใจ’  ซงทำนไดบอกยนยนกบขำพเจำในตอนหลงวำ  นนเปน สงทควรท�ำ”

หลงจากเหตการณครงนนทงสองทานกไดมการตดตอกนอก หลายครง โดยสมเดจพระพทธโฆษาจารยใหความเปนกนเองแกทาน พทธทาสอยางมาก จนทานพทธทาสไดกลาวในภายหลงวา “ทำนอย ในฐำนะสงสด แตทำนแสดงออกมำคลำยกะวำ อยในฐำนะทไลเลย กน อนเปนสงทท�ำใหขำพเจำถงกบสะดงไดอกเรองหนง  ในหลำยๆ เรอง” มคราวหนงทานพดถงการสอนอนตตาของทานพทธทาสภกข วา “แหม เอำกนถงขนำดนนเทยวนะ” สหนายมแยมของทานขณะท พดท�าใหทานพทธทาส ถงกบ “ตวลอย” เพราะรวานไมใชค�าตอวา อยางแนนอน บางเรองทานกพดวา “เรองนฉนอยำกใหเธอเอำไป พดตอ  เพรำะเชอวำเธอจะพดไดผลดกวำฉน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

129

ปราชญยอมเขาใจปราชญดวยกน นคงเปนเหตผลหนงททาน พทธทาสสามารถเผยแพรพทธธรรมดวยวธการทแหวกแนวไดอยาง อสระ โดยไมถกคณะสงฆขดขวางหรอเอาผด ทงๆ ทมตของทานหลาย อยางสวนทางกบค�าสอนทแพรหลายในเวลานน

อปนสยทโดดเดนของทานอกอยาง คอ ความอดกลน และ ความสงบเสงยม กลาวแตค�าสภาพ ไมเคยพดค�าหยาบ หรอเสยดส กระทบกระทงใคร ทานเคยปรารภเปนเชงสอนวา “คนเรานนมอาวธ พเศษส�าหรบปองกนตวอยางหนงคอนง ไมตอปากตอค�า ตอความ ยาวสาวความยด อนเปนเหตใหเรองนนๆ ไมสดสน” ปฏปทานทาน ถอมาโดยตลอด จงเปนทรกและเคารพของของผคน ทงพระและ ฆราวาส ทงผใหญและผนอย

เมอมการเปลยนแปลงการปกครองคณะสงฆตามพระราช บญญตป ๒๔๘๔ ทานไดด�ารงต�าแหนงสงฆนายก บรหารการคณะ สงฆไดอยางเรยบรอยและราบรน แมครบวาระแลว ทานกยงไดรบ แตงตงใหด�ารงต�าแหนงสงฆนายกอกวาระ จนมรณภาพในต�าแหนง ใน พ.ศ. ๒๔๙๔

นามเดม เจรญ สขบทก�าเนด ๙ กรกฎาคม ๒๔๑๕สถานทเกด อ�าเภอบางปลาสรอย จงหวดชลบรอปสมบท พ.ศ. ๒๔๓๕ ณ วดเขาบางทราย อ�าเภอเมอง จงหวดชลบรมรณภาพ ๘ มถนายน ๒๔๙๔ สรอาย ๘๐ ป

เมออายได ๑๒ ป ทานไดบรรพชาเปนสามเณรทศาลาในสวนของยา เมออาย ๑๔ ป ไดยายไปศกษาในส�านกของพระครวนยธร (ฉาย) ฐานานกรม ในพระวรวงศเธอ พระองคเจาพระอรณนภาคณากร จนอายได ๒๐ ป จงกลบ ไปอปสมบททวดเขาบางทราย โดยพระชลโธปมคณมน (พฒ ปณณโก) เปน พระอปชฌาย

หลงอปสมบทไดยายไปอยวดกนมาตยารามเปนเวลา ๔ ป แลวยาย ไปศกษากบพระเทพกว (ออน อหสโก) วดพชยญาตการามวรวหาร จนป พ.ศ. ๒๔๓๙ จงสอบไดบาเรยนตร (เทยบเทาเปรยญธรรม ๔ ประโยค) แลว ยายมาอยวดเทพศรนทราวาส ในประกา พ.ศ. ๒๔๔๐ เพอศกษาพระวนยปฎก จากพระเจานองยาเธอ กรมหมนวชรญาณวโรรส และในปเดยวกนนนกสอบ ไดบาเรยนเอก (เทยบเทาเปรยญธรรม ๗ ประโยค)

พ.ศ. ๒๔๖๔ ทานไดเปนพระราชาคณะเจาคณะรองคณะธรรมยตกนกาย ทพระสาสนโสภณ

พ.ศ. ๒๔๗๑ เปนสมเดจพระราชาคณะ เจาคณะใหญหนเหนอท สมเดจ พระพทธโฆษาจารย ๕ ปตอมาไดรบแตงตงเปนประธานกรรมการ มหาเถร- สมาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ไดรบแตงตงเปน สงฆนายกและใน พ.ศ. ๒๔๙๓ ไดรบ แตงตงเปนสงฆนายก สมยท ๒ จนมรณภาพ

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (เจรญ ญาณวโร)

สมเดจพระมหาวรวงศ (อวน ตสโส)วดบรมนวาส กรงเทพฯ

นามเดม อวน แสนทวสขก�าเนด ๒๑ มนาคม ๒๔๑๐ สถานทเกด บานแคน อ�าเภอเมอง จงหวดอบลราชธานอปสมบท ๒๐ มนาคม ๒๔๓๐ ณ วดศรทอง (วนศรอบลรตนาราม) อ�าเภอเมอง จงหวดอบลราชธานมรณภาพ ณ วดบรมนวาส ๒๖ มกราคม ๒๔๙๙ สรอาย ๘๙ ป

เมออปสมบทแลว ทานไดเลาเรยนอกษรสมยและพระปรยตธรรม ท ส�านกเรยนวดศรทอง อ�าเภอเมองอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน ใน ป พ.ศ. ๒๔๓๓ ไดยายส�านกเขามาศกษาเลาเรยนในกรงเทพฯ จนสอบไลได เปรยญธรรม ๕ ประโยค ตอมาไดกลบไปเปนเจาอาวาสวดสปฏวนาราม อ�าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน พ.ศ. ๒๔๔๖

ทานเปนก�าลงส�าคญในการสงเสรมการศกษาพระปรยตธรรมในภาค อสาน จงเจรญกาวหนาในราชการคณะสงฆเปนล�าดบ กลาวคอ ด�ารง ต�าแหนงเจาคณะมณฑลอสาน พ.ศ. ๒๔๔๗ อนเปนปเดยว และเจาคณะ- มณฑลนครราชสมา พ.ศ. ๒๔๖๙

ทานไดยายมาเปนเจาอาวาสวดบรมนวาสเมอ พ.ศ. ๒๔๗๕ และไดรบ พระราชทานสมศกดเปนสมเดจพระมหาวรวงศ ในป พ.ศ. ๒๔๘๒ ตอมาไดรบ แตงตงเปนสงฆนายกรปแรกของประเทศไทย ตามพระราชบญญตคณะสงฆ ไทยป พ.ศ. ๒๔๘๔

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

133

พระอาจารยพรหมวงโส เปนพระชาวองกฤษศษยหลวงพอชา สภทโท ไมใชเรองงายเลยทบณฑตจากมหาวทยาลยเคมบรดจ จะมา ใชชวตอยางพระปาในภาคอสาน ซงมวถชวตแตกตางจากชาวตะวนตก มาก มประสบการณหลายอยางทนนซงทานไมเคยเจอะเจอมากอน ในองกฤษ

ประสบการณอยางหนงททานจ�าไดไมลมเลยเกดขนขณะททาน บวชไดเพยงปเดยว มงานฉลองในหมบาน ๓ วน ๓ คน เปนธรรมดา ของชาวบานทเมอมมหรสพ กจะเปดเสยงดงเตมท ราวกบจะเผอแผ ใหคนทงหมบานไดรวมสนกสนานดวย ปรากฏวาเสยงดนตรดงกระหม ไปถงวด ซงอยหางไป ๑ กโลเมตร ไมมมมไหนของวดทเสยงดนตร นนจะทลวงไปไมถง

134

กลางค�ากลางคน เสยงมหรสพกยงดงไมหยด ยงดก เสยงก ยงดงจนถงรงเชา พระทงวดนอนแทบไมไดเอาเลย วนรงขนพระ ในวดจงขอรองผใหญบานวาถามหรสพยตราวตหนง จะไดไหม เพอ ใหพระมเวลาหลบสก ๒ ชวโมง กอนทจะลกขนมาท�าวตรตอนตสาม แตผใหญบานกลบปฏเสธ

พระในวดไมมทพงอนใดนอกจากหลวงพอชา จงพากนไป ขอรองทานใหบอกชาวบานชวยหรเสยงตอนตหนง เพราะเชอวาผใหญ บานตองเกรงใจหลวงพอแนๆ อกทงหลวงพอคงไมเหนดดวยกบความ สนกสนานทไมรจกเวล�าเวลา แถมสงเสยงดงท�าลายความสงบสงด ของวดปา

แตแทนทหลวงพอจะเหนดวยกบพระในวด ทานกลบบอกวา “เสยงไมไดรบกวนทาน ทานตางหากทรบกวนเสยง” นเปนสงทพระ พรหมวงโสและเพอนพระไมคาดคด แตค�าพดของหลวงพอท�าให พระเหลานนไดคดวา เสยงกเปนสกวาเสยง จะดงแคไหนกไมท�าให เราทกขใจไดเลย หากไมทะเลาะเบาะแวงกบมน หากวางใจเปนกลาง ตอเสยงนน กไมรสกเปนทกขแตอยางใด

พระอาจารยพรหมวงโสพดถงประสบการณครงนนวา แมเสยง มหรสพยงดงอยในห แตไมรบกวนจตใจของพระในวดอกตอไป เพราะ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

135

ตางท�าใจยอมรบไดกบสงทเกดขน จะวาไปมนกแค ๓ วนเทานน ไมนานมนกผานไป

ในยามทกขใจ ผคนมกโทษสงภายนอก แตกลบไมตระหนกวาแทจรงแลวสาเหตของความทกขนนอยทใจตนเองตางหาก นนเปน เพราะวาเราชอบสงจตออกนอก จนลมกลบมาดใจของตน หลวงพอชา ชใหเหนนสยของคนสวนใหญอยางชดเจนเมอทานกลาววา “คน ตงรอยพนคน โทษวำรมนลกเพรำะลวงไปไมถง ทจะวำแขนของตนสน นนไมคอยม”

นามเดม ปเตอร เบตส ก�าเนด ๗ สงหาคม ๒๔๙๔ ชาตภม กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ

ทานไดหนมานบถอพทธศาสนาในชวงทศกษาทมหาวทยาลยเคมบรดจ เมออายได ๒๓ ป ไดอปสมบททวดสระเกศราชวรมหาวหาร โดยมสมเดจ พระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ) เปนพระอปชฌาย ไดฉายาวา “พรหมว�โส” จากนนจงไดฝากตวเปนศษยของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) แลวไดรบ อาราธนาจากคณะศษยของหลวงพอชาในประเทศออสเตรเลย ใหไปตง วดโพธญาณในประเทศออสเตรเลยเมอ พ.ศ. ๒๕๒๖

เมอเดอนตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ทานไดเปนพระกรรมวาจาจารยบวช ภกษณ ๔ รปทประเทศออสเตรเลย ขดกบความเหนของคณะสงฆสายวด หนองปาพง เปนเหตใหมการลงมตขบพระพรหมวงโสออกจากหมสงฆสาย วดหนองปาพง อกทงตดวดโพธญาณออกจากความเปนวดสาขาของวดหนอง- ปาพงอกดวย

พระวสทธสงวรเถร (พรหมว�โสภกข)

138

ในยคนไมมศษยหลวงปมนทานใดทผคนรจกและเคารพนบถอ อยางกวางขวางเทาหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน หรอ พระธรรม- วสทธมงคล ขณะเดยวกนทานกเปนผทมสวนส�าคญในการท�าให สาธชนทงประเทศรจกหลวงปมนและเลอมใสปฏปทาของทาน

หลวงตามหาบวไดยนกตตศพทของหลวงปมนตงแตยงเดก เพราะหลวงปเคยมาจ�าพรรษาทอ�าเภอบานผอ จงหวดอดรธาน ไมไกล จากบานเกดของทาน ตอมาเมอทานอปสมบทเพอทดแทนบญคณ พอแมตามประเพณ ไดศกษาพทธประวตและประวตพระอรหนตแลว กเกดความเลอมใสในพทธศาสนาอยางจรงจง ปรารถนาความพนทกข

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

139

แตทานเหนวาควรศกษาปรยตธรรมกอน จะไดเขาใจวธการปฏบต เจดพรรษาแรกของทานจงเปนชวงแหงการเลาเรยนปรยตธรรม เมอ ส�าเรจเปรยญธรรม ๓ ประโยค ทานกมงหนาสการปฏบตอยางเตมท โดยบคคลแรกและบคคลเดยวททานปรารถนาใหเปนครบาอาจารย กคอ หลวงปมน ภรทตโต

ทานไดจารกขามจงหวดจนไดพบหลวงปมนทจงหวดสกลนคร ซงตอนนนอยในชวงปจฉมวยแลว เมอไดศกษากบทานกรสกประทบใจ และมนใจวา “นแหละอาจารยของเรา” ทานจงตงสจจะอธษฐานวา จะไมหนจากหลวงปมนจนกระทงวนททานลวงลบ หลวงปมนแนะน�า พระหนมวาใหยกปรยตไวกอนแลวการปฏบตจะประสานกลมกลม นบแตนนทานกท�าความเพยรอยางจรงจง หกโหมทงรางกายและ จตใจ นงสมาธจนถงรงเชาตดตอกนหลายวนอยเนองๆ เปนเชนน ตลอดสองพรรษาแรกทไดอยกบหลวงปมน เมอถงพรรษาทสบแหง การบวช จตของทานกเปนสมาธอยางมนคง

ทานไดพดถงภาวะตอนนนวา “สมำธมควำมแนนหนำมนคง ถง ขนำดทวำจะใหแนวอยในสมำธนนสกกชวโมงกอยได และเปนควำมสข อยำงยงจำกกำรทจตใจไมฟงซำน ร�ำคำญ ไมอยำกจะออกยงกบอะไร เลย ตำกไมอยำกด หกไมอยำกฟง  เพรำะมนเปนกำรยงรบกวนจตใจ ใหกระเพอมเปลำๆ”

140

ทานเลาวา “เรำตดสมำธอยถง ๕ ป จตสงบแนวแน ไมหวนไหว ดงภผำหน อยทไหนสงบสบำยหมด” ความสขทเกดขนจากสมาธ ท�าใหทานเขาใจวา “นละจะเปนนพพำน”  ทานจงหยดนง ไมกาวสการเจรญปญญา เพอถอดถอนกเลสใหสนซาก ไมวาจารกไปไหน จตของ ทานกแนวแนอยในสมาธ

อาการดงกลาวอยในความรบรของหลวงปมนโดยตลอด วนหนง ทานจงเรยกพระมหาบวมาแลวถามวา “เปนยงไงทำนมหำ จตสงบ ดอยเหรอ ?”

“สงบดอย สงบดอยครบ”หลวงปมนนงสกพก กถามอกวา “เปนยงไงจตสงบดอยเหรอ ?”“สงบดอยครบ”

และแลวหลวงปมนกพดเสยงแขง สหนาเอาจรง “ทำนจะนอน ตำยอยนนเหรอ ?”

“สมำธมนเหมอนหมขนเขยง มนถอดถอนกเลสตณหำทตรง ไหน? สมำธทงแทงเปนสมทยทงแทง  ทำนรไหม? สขในสมำธเทำกบ เนอตดฟน  เนอตดฟนเรำมนเปนสขทไหน ? ทำนรไหม ?”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

141

ฝายพระหนมกแยงวา “ถำวำสมำธเปนสมทยทงแทง  แลว สมมำสมำธจะใหเดนทไหนในมรรคแปด”

หลวงปมนตอบวา “มนกไมใชสมำธตำยนอนตำยอยอยำงนซ สมำธของพระพทธเจำ  ไมไดเปนเหมอนสมำธแบบหมขนเขยงอยำง ทำนนนะ สมำธของพระพทธเจำ สมำธตองรสมำธ ปญญำตองรปญญำ อนนมนเอำสมำธเปนนพพำนเลย มนบำสมำธน สมำธนอนตำยอยนเหรอ  เปนสมมำสมำธนะ  เอำๆ พดออกมำซ”

การสนทนาแบบรอนแรงอยางนไมไดเกดขนบอยในส�านกของ หลวงปมน หลวงตามหาบวเลาวา ตอนนนพระทงวดแตกฮอกนมา ยนอออยใตถนกฏ เพอฟงการโตเถยงระหวางทานกบหลวงปมน

หลงจากทโดนอาจารยสงสอนอยางแรง พระหน มกไดคด หลวงตามหาบวพดถงความรสกตอนนนวา “พอทำนซดเอำ  เรำก หมอบ พอลงมำจำกกฏทำนแลวกมำต�ำหนตวเอง  เรำท�ำไมจงไปซด กบทำนอยำงน  เรำมำหำทำนเพอหวงเปนครเปนอำจำรย มอบกำย ถวำยตวกบทำนแลว แลวท�ำไมจงตอสกบทำนแบบนละ  ถำเรำเกงมำ หำทำนท�ำไม ถำไมเกง ไปเถยงทำนท�ำไม”

นบแตนนทานกออกจากสมาธ หนมาพจารณาธาตขนธ ปญญา กเจรญกาวหนาอยางรวดเรว เพราะมสมาธเปนฐานอยแลว ท�าให

142

สามารถแกกเลสไดเปนล�าดบ ทานไดเหนดวยตวเองวา กเลสนน แกไมไดดวยสมาธ แตตองแกดวยปญญาตางหาก ขอสรปดงกลาว ท�าใหการท�ากรรมฐานของทานกาวหนาอยางตอเนอง จนสามารถ รอถอนกเลสไดในทสด

เมอยอนระลกถงเหตการณครงนน หลวงตามหาบวกลาวดวย ความซาบซงในบญคณของหลวงปมนวา  “หำกไมมทำนอำจำรยมน มำฉดมำลำกออกไป กจะตดสมำธอยเชนนกระทงวนตำยเลยทเดยว”

นามเดม บว โลหตด ก�าเนด ๑๒ สงหาคม ๒๔๕๖ ชาตภม บานตาด อ�าเภอหมากแขง จงหวดอดรธาน อปสมบท ๑๒ พฤษภาคม ๒๔๗๗ ณ วดโยธานมต อ�าเภอหมากแขง จงหวดอดรธาน สมณศกด พระธรรมวสทธมงคล มรณภาพ ๓๐ มกราคม ๒๕๕๔ สรอายได ๙๗ ป พรรษา ๗๖

ทานเปนหนงในศษยผใกลชดของหลวงปมน ภรทตโต มโอกาสอปฏฐาก รบใชหลวงปมนในชวงปจฉมวย หลวงตามหาบวเปนทรจกในฐานะพระนก ปฏบตวปสสนากรรมฐานผมปฏปทาทมนคง แนวแน เดดขาด และจรงจง บรรดาศษยานศษยของหลวงปมนตางนบถอกนวาทานเปนลกศษยองคหนง ทมปฏปทาทคลายคลงกบหลวงปมน ภรทตโต

ทานมผลงานการประพนธทรวบรวมเปนหนงสอหลายเลม อาท ประวตทานพระอาจารยมน ภรทตตเถระ นอกจากนนยงมหนงสอเกยวกบ ธรรมะขนพนฐานส�าหรบผเรมตนปฏบต อาท ศำสนธรรมปลกคนใหตน, แวน สองธรรม, ธมมะในลขต หนงสอเกยวกบธรรมะขนสงส�าหรบผฝกจตตภาวนา เพอมรรคผลนพพานโดยเฉพาะ อาท กำวเดนตำมหลกศำสนธรรม, รำกแกว ของศำสนำ

หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

145

หลวงพอค�าเขยน สวณโณ ออกบวชเมออาย ๓๑ ป จดเปลยน ส�าคญเกดขนหลงจากไดไปปฏบตธรรมกบหลวงพอเทยน จตตสโภ ท วดปาพทธยาน จงหวดเลย กอนหนานนทานชอบภาวนาแนวสมถะ คอมงความสงบ อยากนงนงๆ จนบอยครงรสกเพลดเพลนในนมต ทเกดขน

ครนมาภาวนากบหลวงพอเทยน ทานสอนใหหมนร สกตว อยเสมอ โดยก�าหนดรอยกบการยกมอเปนจงหวะ ไมใหเขาไปอยใน ความสงบ ซงสวนทางกบวธการททานฝกมา ทแรกกไมอยากท�า นกคดคานในใจ แตหลงจากไดรบการยนยนจากหลวงพอเทยนวา

146

หากท�าจรงๆ จตใจจะเปลยนไปจากเดม ทานจงปลงใจปฏบตตาม ค�าสอนของหลวงพอเทยนอยางจรงจง

หลงจากปฏบตธรรมไมถงหนงเดอนกบหลวงพอเทยน ทานเกด ความเปลยนแปลงทางจต จงตดสนใจออกบวช และปฏบตกบหลวงพอ เทยนอยางตอเนอง

วนหนงขณะททานก�าลงปฏบตอยในกฏ หลวงพอเทยนไดเดน มาทหนาประตซงปดอย แลวถามวา

“อยนหรอ ?”“อยครบหลวงพอ”“ท�ำอะไร ?”“สรำงจงหวะ (เจรญสต ท�ำควำมรสกตว) ครบ”“เหนทงขำงนอกทงขำงในไหม”“ไมเหนขำงนอกครบ  เหนแตขำงใน”“ถำอยำกเหนขำงนอกท�ำอยำงไร ?”“เปดประตออกครบ”“เอำ ลองเปดประตออกมำด”

พอทานลกไปเปดประต หลวงพอเทยนกถามวา “เหนขำงนอก ไหม” ทานตอบวา “เหนครบ”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

147

“เหนขำงในไหม”  ทานตอบวา “เหนครบ” แลวหลวงพอเทยน กย�าวา “ใหเหนทงขำงนอกขำงในนะ อยำใหเหนแตขำงนอกและอยำ ใหเหนแตขำงในนะ ดตรงกลำงๆ นนะ”

ทานคดอยสกพก กนกไมออก วาหลวงพอเทยนตองการบอก อะไรทาน ครนลองปฏบตดกไดค�าตอบ หลวงพอเทยนแนะทานวา อยาคดออกไปขางนอกและอยาเพงเขาขางใน นเปนบทเรยนทส�าคญ ส�าหรบทาน ท�าใหทานเนนการสรางความรสกตว รทนความคดทเกด ขนภายใน โดยไมพลดเขาไปในความคดนน รวมทงไมพยายามบงคบ จตใหสงบ เวลามอะไรภายนอกมากระทบ กรแตไมปลอยจตออกไป หรอปรงแตงตอ ค�าแนะน�าดงกลาวชวยใหทานเจรญกาวหนาในการ ปฏบตเปนล�าดบ

ภายหลงทานไดรบมอบหมายจากหลวงพอเทยนใหไปสอน ธรรมตามทตางๆ กอนจะขนมาอยทวดปาสคะโตซงหลวงพอบญธรรม อตตมธมโม ญาตผพ ไดมาบกเบกเอาไว

ระหวางสอนธรรมตามทตางๆ มปญหานานาชนดเกดกบผ ปฏบตทตองอาศยทานชวยแกให คราวหนงทวดโมกขวนาราม จงหวด ขอนแกน ทานสงเกตวาผเฒาคนหนงไมมาท�าวตรเชา ครนถงเวลา อาหารกไมปรากฏตว ทานจงไปหาทกฏ พอถามเขาวาเปนอะไร เขาก เรยกใหหลวงพอชวยเขาดวย เพราะมอเขาตดอยตรงหนาทองตงแต

148

ตสาม ยกมอเทาไหรกยกไมออก

หลวงพอค�าเขยนไดยนเชนนนกรเลยวาเขายกมอสรางจงหวะ แตวางใจไมถก พยายามบงคบจต และเพงมากไป จงเกดอาการ ดงกลาว แตแทนททานจะแนะน�าใหเขาท�าใจสบายๆ ทานกลบชวน เขาคยเรองครอบครว ถามวาโยมมลกกคน มครอบครวกนหมด แลวยง แลวตอนนโยมอยกบใคร ท�าอะไรบาง คดถงหลานบางไหม ระหวางทเขาพดคยกบหลวงพอ มอของเขากตกลงมา แตเขายงไมรตว ทานชวนคยตอสกพก เขาถงไดรวามอกลบมาเปนปกตแลว

หลวงพอค�าเขยนอธบายวา ปญหาของชายผนเกดจากการท “จตมนเขำขำงในจนตดอยในนน” สงททานท�ากคอ “ลอจตเขำให ออกไปขำงนอก” การสงจตออกนอกไมใชสงทนกปฏบตควรท�า แตถา จตเพงเขาในมากจนเกดอาการวปรตผดเพยน ทางเดยวทจะชวยได คอ “ลอ” จตใหออกไปสนใจสงนอกตวแทน

วดสนามในเปนอกแหงหนงทหลวงพอค�าเขยนเคยไปสอนธรรม เปนประจ�า มนกปฏบตผหนงตงใจภาวนามากเกนไป จนเกดนมต อยางแรง หลงตววาบรรลธรรมแลว เอาแตเดนจงกรมอยบนสะพาน ลอยตลอดคน ต�ารวจไปพดใหกลบลงมา เขากไมยอม สอนต�ารวจวา พระอาทตยจะขนจะลงหามไมได สดทายต�ารวจตองพามาสงทวด สนามใน หลวงพอพยายามแกอารมณเทาไรกไมหาย จงพากลบวดปา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

149

พทธยาน แลวชวนใหโยมผนนขดหลมสรางสวม พนดนบรเวณนนเปน หนลกรงขดยากมาก พอเขาขดไปไดหนงเมตร ทานกบอกเขาวาขด ไมถกท ตองยายไปขดอกทหนง หลงจากขดนานนบชวโมงจนเหงอ ไหลเตมตว นมตกจางหาย ความรสกตวกลบมา จงเปนปกต

สมาธภาวนาหรอการปฏบตธรรม แมจะเปนของด แตหาก วางใจไมเปน กอาจเกดโทษได นนคอท�าใหหลงตวลมตนจนมอาการ ผดเพยนได การสรางความรสกตวจงเปนสงส�าคญส�าหรบนกปฏบต หากละเลยการท�าความรสกตวแลว อยาวาแตจดมงหมายสงสง ทางธรรมเลย แมแตการด�ารงชวตสามญอยางชาวโลก กมอาจท�าได

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

151

เมอรอยปทแลวฉะเชงเทราทงจงหวดเตมไปดวยปารกทบ มสตวใหญมากมาย รวมทงชางและเสอ แนนอนยอมเตมไปดวย ภยนอนตราย แตมวดเลกๆ วดหนงในอ�าเภอสนามชยเขต ทงๆ ทอย ในปาลก กระนนผคนมากมายกพากนดนดนเขาไปโดยไมกลวอนตราย ใดๆ วดนนคอ วดซ�าปางาม สวนเจาอาวาสคอ หลวงพอคง สวณณ

หลวงพอคง เปนพระกรรมฐานทชอบความสงบสงด แตผคน ทวทกสารทศรจกทานในฐานะพระเกจอาจารย ทปรชาสามารถทง ดานพทธศาสนและไสยเวทย มชอเสยงเลองลอดานอทธปาฏหารย และคาถาอาคม วตถมงคลของทาน ไมวาเหรยญ แหวน ตะกรด ผายนต ลวนเปนทตองการของผคนตงแตสมยทานยงมชวตอย และ มผปรารถนาครอบครองและหวงแหนจวบจนทกวนน

แตทานยงมคณวเศษอกอยางหนง ซงไมคอยเปนทกลาวขาน กนมากนก โดยเฉพาะสมยน นนคอความเมตตากรณา

152

เมอ พ.ศ. ๒๔๘๓ หรอ ๗๖ ปกอน ณรงค เทวานฤมตรกล เปนเดกอาย ๘ ขวบ วนหนงพอชวนไปรวมงานท�าบญอายครบ ๑๐๖ ป ของหลวงพอคง สมยนนไมมรถ ตองขมาเขาไป จากพนมสารคาม ไปสนามชยเขต ระยะทางแค ๔๐ กโลเมตร แตตองเดนทางเปนวน เพราะเปนปาทบ มแตทางเสนเลกๆ ตดผาน

ตอนออกจากบาน ณรงคเลาวา นอกจากขาวของทจะเอาไป ท�าบญแลว พอยงเอาหอมหวแดงพวงใหญ ๓ - ๔ พวงใสยามไปดวย เดกนอยแปลกใจวาเอาไปท�าไม แถมยงเกบไวกบตว ราวกบของมคา แตกไมไดถาม

เมอขมาไปไดไมนาน กเขาสเขตปาดงดบ ตนไมแนนขนด แสง แดดสองลงมาไมถง มองขนไปไมเหนฟา ตอนบายแกๆ จๆ มาซง ก�าลงวงอยดๆ กหยดชะงก ยกขาหนา พรอมกบสงเสยงรองตกใจ จนเดกตกลงมาจากหลงมา สวนมากลมลงไปนอน ไมยอมลก พอรบ ลวงเอาหอมหวแดงออกมาจากยาม เรยกใหลกเอามอขยหอม แลว ปายทจมกมา เพยงเทานนมากตกใจ รบลกขนยน ทงพอทงลกก กระโดดขนมาทนท พอขนมาเรยบรอย มากวงอยางรวดเรวแบบ ไมคดชวตเอาเลย

เดกนอยสงสย ถามพอวามาเปนอะไร ค�าตอบคอ “เสอ”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

153

“มำมนไดกลนเสอ มนเลยหมดแรง นอนรอใหเสอมำกน” แลว พออธบายตอวาทเอาหอมแดงมาทบแลวปายจมกเสอกเพอดบกลน เสอนนเอง หอมหวแดงยงท�าใหมาแสบจมก จงวงแบบไมคดชวต

พอยงเลาใหเดกนอยฟงวา หลงจากมาลกขนแลว เหนเสอ ตวหนง ใหญมาก อยดานหลงหางประมาณ ๒๐ เมตรเทานนเอง

พอมาวงควบไปไดอกชวโมงกวา มนกท�าทาจะหยด พอตองเอา หอมแดงปายจมกมาเพอใหมาวงตอ ท�าอยางน ๓-๔ ครง ในทสดก ถงวดซ�าปางาม หลงจากทชะลอมาลง หลวงพอคงกมาปรากฏตวอย หนาวด ประโยคแรกทหลวงพอคงทกคอ

“เปนไง รวำจะมำเลยใหลกนองไปรบ”พอกมลงกราบ แลวบอกวา “ลกนองหลวงพอท�ำเอำผมกบ 

ไอหนเกอบแย”ลกนองหลวงพอกคอเสอโครงนนเอง

หลวงพอคงทเดกนอยเหนนน เดนเหนคลองแคลว ราวกบอาย ๕๐-๖๐ ป ถาไมบอกกไมรวาทานอาย ๑๐๖ ป

คนนนทงพอและลกพกในโบสถ ซงกอสรางดวยซงตนใหญๆ เนองจากเปนคนเดอนหงายจงมองเหนรอบโบสถไดชดเจน ตกดก เดกนอยปวดฉ จงลกขนมาจะเดนออกไปฉ แตทนททมองออกไปทาง

154

หนาตางโบสถ กชะงกและตกใจ เพราะทเหนกคอ เสอตวใหญ ๗ - ๘ ตว ก�าลงเดนไปมารอบโบสถ เดกนอยหายปวดฉทนท รบกลบไป นอนขางพอ เงยหนาทไรกเหนเสอเดนไปเดนมาตลอดทงคน รงเชา จงหายไป

เรองราวขางตนดเหลอเชอ แมแตณรงคกยอมรบวา “เลำให คนสมยนฟง กมแตคนหำวำโม แตเรองนจรงทสด ๗๐ กวำปผำนไป ยงไมเคยลมเลย” 

เรองนคงจะสญหายไปตลอดกาลหากลกชายของณรงค คอ ปรญญา เทวานฤมตรกล ไมไดสอบถามและบนทกเอาไวเมอไมนาน มาน

เสอนนเปนสตวดราย แตกกลายเปนสตวเชอง เมออยใกล หลวงพอคง จนกลายเปน “ลกนอง” ของทาน นนคงไมใชเพราะ คาถาอาคมของทานเทานน หากยงเปนเพราะเมตตาอนไมมประมาณ ของทาน ทานจงอยทามกลางสงสาราสตวนอยใหญโดยไมเปนอนตราย แถมบารมของทานยงปกแผไปยงสานศษยทงหลาย จะวาไปแลวท คนกบเสออยดวยกนไดฉนมตรเพราะตางเปนศษยของหลวงพอคง นนเอง

ก�าเนด ประมาณ ปพ.ศ. ๒๓๗๗ ชาตภม แขวงเมองพระตะบองมรณภาพ พ.ศ. ๒๔๘๕ สรอาย ๑๐๘ ป

ทานบรรพชาเปนสามเณรเมออาย ๑๕ ป จนอายครบบวชจงอปสมบท

เปนพระภกษ และเรมศกษาพทธาคมและไสยเวทยจากพระคณาจารย ชาวเขมรทมชอเสยงดานเวทมนตร ภายหลงทานยายมาอยวดซ�าปางาม จงหวดฉะเชงเทรา

หลวงพอคงเปนพระเกจอาจารยทมชอเสยงโดงดงและเปนทเคารพ ศรทธาของพทธศาสนกชนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะชาวเมองฉะเชงเทรา และใกลเคยง วตถมงคลททานสรางลวนเปนทนยมและแสวงหาในแวดวง นกนยมสะสมพระเครองและเหรยญคณาจารย โดดเดนทสดคอ “เหรยญรป อารม เนอเงนลงยา” ป พ.ศ. ๒๔๘๓

หลวงพอคง สวณณ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

157

สมเดจพระสงฆราชทครองวดบวรนเวศวหารนบแตอดตถง ปจจบนม ๔ พระองค สององคสดทายไดแก สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ และสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระ สงฆราช องคแรกนนเปนราชสกล กลาวคอเปนพระราชนดดาใน พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว สวนองคหลงนนเปนสามญชน อปนสยกแตกตางกนมาก องคแรกพดตรง โผงผาง มอารมณขน เปนกนเอง สวนองคหลงนนพดจาสภาพเรยบรอยและไมคอยพดเลน แตสงหนงททงสององคมเหมอนกนคอ เคยมความคดทจะสก จนถง ขนเตรยมการไวพรอมแลว

158

สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ สมยยงหนม เปนพระมหาชน วดบวรนเวศวหารสมยนนเจาอาวาสคอ สมเดจพระ มหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงกวดขนในเรองระเบยบ วนยมาก พระรปใดท�าผดแมเพยงเลกนอย บางครงพระองคกถงกบ เกรยวกราด พระมหาชนคงเจอพโรธของสมเดจพระมหาสมณเจาอย หลายครง จงเบอหนายในเพศบรรพชต วนหนงไดไปกราบทลพระองค วา จะขอลาสกขา สมเดจพระมหาสมณเจาทรงฟงแลวกมไดตรส วากระไร

พระมหาชนจงไปหาฤกษสก แลวใหโยมไปเตรยมผานงมาไว ใหพรอม หนงวนกอนจะถงฤกษสก บงเอญพระบาทสมเดจพระ- จลจอมเกลาเจาอย เสดจฯ มาทวดบวรฯ เพอทรงเยยมสมเดจพระ- มหาสมณเจา จากนนไดเสดจฯ ตรงมาทกฏของทาน โดยทรงยนอยท หนาประตกฏ ครนพระมหาชนเหนพระเจาอยหวเสดจมาทกฏกตกใจ แทบสนสต เพราะพระองคไมเคยเสดจฯ เชนนมากอน พระมหาชน ท�าตวไมถก จงนงรบเสดจอยในกฏ ครนจะเชญเสดจฯ เขามากพด ไมถก

พระเจาอยหวรบสงวา “ไดยนวำคณจะสกหรอ ?”พระมหาชนกถวายพระพรรบวาจรง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

159

พระองครบสงตอไปวา “ฉนกไมวำอะไรหรอก แตอยำกจะบอก ใหรวำ คนอยำงคณนนบวชเปนพระแลวหำยำก ถำสกออกมำเปน ฆรำวำสกหำงำย”

ไดยนเชนนนพระมหาชนกเลยตดสนใจไมสก สวนผาทเตรยมไวกใหโยมนองชายไป

นบแตนนทานกไมคดสกอกเลย มนคงในเพศบรรพชต และเจรญ ในสมณศกดเปนล�าดบ จนไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชเจา และสนพระชนมดวยพระชนมาย ๘๖ พรรษา

สวนสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช นน เมอครงท ยงเปนพระมหาเจรญ เปรยญเจดประโยค อาย ๒๔ ป ทานตงใจจะ ลาสกขา จงไดกราบทลลาสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณ- วงศ ซงเปนเจาอาวาสและพระอปชฌาย พระองคไดรบสงวา “คณ เจรญไปคดใหมอกท บวชเปนพระนนยำก สกสงำย กนกเคยคดจะสก มำเหมอนกน” 

อยางไรกตามดหมอนทานจะไมเปลยนใจ ไดท�าหนงสอขอ พระราชทานพระบรมราชานญาตลาสกขา ผานกระทรวงธรรมการ (ศกษาธการ) ตามแบบแผนประเพณในฐานะทเปนพระมหาเปรยญ แตระหวางทเดนเรองอยนน โยมมารดาของทานทราบขาววาพระ

160

ลกชายจะสก จงไดรบเดนทางจากเมองกาญจนมาหาทวดบวรนเวศ ทนท ครนมาถงกไดบอกกบพระลกชายดวยน�าเสยงจรงจงวา “ถำคณ มหำจะสก ดฉนกจะผกคอตำย”

เพยงเทานพระมหาเจรญกรบท�าเรองถอนหนงสอขอลาสกขา และเลกลมความตงใจทจะสก นบแตนนทานกพากเพยรในการศกษา และปฏบต จนส�าเรจเปนมหาเปรยญ ๙ ประโยค อกทงเจรญใน สมณศกดเปนล�าดบ จนไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราช และ สนพระชนมดวยพระชนมาย ๑๐๐ พรรษา

สองเหตการณทกลาวมา ดเหมอนเปนเหตการณเลกๆ ท กนเวลาไมกนาท มค�าพดแคไมกค�า แตมความส�าคญอยางยงตอชวต ของสมเดจพระสงฆราชทงสองพระองค รวมทงตอพทธศาสนาไทย และเมองไทย เพราะหากไมมเหตการณดงกลาวชวตของทงสอง พระองคจะตองหกเหไปอกทางหนง ซงหมายความวาเมองไทยจะไมม สมเดจพระสงฆราชทเปยมดวยพระปรชาสามารถและเปนแบบอยาง แหงคณธรรมดงสองพระองค

162

เมอ ๕๐ ปกอน หากไปถามคนอดรวา รจกพระเทพวสทธาจารย ไหม สวนใหญคงไดแตสายหนา แตถาถามถง “หลวงปดเนาะ” ทกคนจะรจกเปนอยางด เพราะทานเปนพระทชาวอดรใหความเคารพ นบถอเปนอยางยง

หลวงปดเนาะ มนามเดมวา บ ปลดกอง เกดทจงหวดนคร- ราชสมา เมอ พ.ศ. ๒๔๑๕ ตอมาครอบครวของทานไดอพยพมาอย ทอ�าเภอเมอง จงหวดอดรธาน ทานอปสมบทเมออาย ๒๓ ป บวช ได ๓ พรรษากไดไปจ�าพรรษาทวดมชฌมาวาส และอยประจ�าทวดน โดยตลอด จนไดเปนเจาอาวาส และไดรบเลอนสมณศกดเปนล�าดบ จนเปนพระราชาคณะชนเทพ

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

163

เหตททานมฉายาวา “หลวงปดเนาะ” กเพราะวาเวลาทานพด คยกบใครกตาม ทานชอบกลาวค�าวา “ดเนาะ” อยเปนนจ ไมวาเรอง ททานไดรบฟงนนจะเปนเรองรายเพยงใดกตาม

มใชแตเรองททานไดยนเทานน เวลามเหตการณใดเกดขนกบ ทาน แมเปนเรองไมดหรอเรองราย ทานกกลาวค�าวา “ดเนาะ” และ ไมไดมททาเปนทกขรอนแตอยางใด ทานมอารมณดอยเสมอเพราะ มองทกอยางเปนเรองดไปหมด

มเรองเลาวาวนหนง ทานไดรบนมนตไปเทศนทบานโยม เจาภาพ แจงวาจะมารบแตเชา แตหลวงปนงรอจนสายโยมกไมมาสกท ทาน จงวา “ไมมำ กดเหมอนกนเนำะ  เรำฉนขำวของเรำดกวำ”

ฉนไดสกพก โยมกมารบ พรอมกบขอโทษหลวงป ทมาชา เนองจากรถเสย ทานหยดฉนกลางคน พดกบโยมวา “ออ กดเนำะ ไปฉนทงำนเนำะ”

นงรถไปไดสกพก ปรากฏวาเครองดบ คนขบแจงวารถเสย หลวงปกวา “ดเนำะ  ไดหยดพกชมวว  เนำะ”

หลงจากคนขบซอมรถพกใหญ กเอยปากขอใหหลวงปชวย เขนรถ ทานยมแลวบอกวา “โอ ดเนำะ  ไดออกก�ำลงเนำะ” วาแลวก ออกแรงชวยเขนรถจนวงได

164

กวารถจะไปถงบานงาน กเลยเทยงแลว เปนอนวาวนนนหลวงป แทบไมไดฉนขาวเลย แตทานกยงยมได ทานนงพกสกคร เจาภาพก นมนตทานขนเทศน

“ดเนำะ มำถงกไดท�ำงำนเลยเนำะ” วาแลวทานกขนธรรมมาสน เทศนจนจบ มคนชงกาแฟถวาย แตเผลอตกเกลอใสแทนน�าตาล หลวงปจบกาแฟไปหนงค�า แลวกบอกโยมวา “โอดเนำะ ดๆ” แลวก วาง

ลกศษยเหนหลวงปไมฉนกาแฟแลว จงอยากดมตอเพอเปน สรมงคล ครนดมกาแฟไมทนจะกลนกพนพรวดออกมา “เคมปเลย หลวงป ฉนเขำไปไดยงไง”

“กดเนำะ ฉนกำแฟหวำนๆ มำนำน” หลวงปวา “ฉนเคมๆ  บำง กดเหมอนกน”

อกเรองหนงซงเปนทกลาวขานกน คราวหนงโจรไดขนกฏ หลวงป พรอมกบเอาปนจทาน แลวประกาศวา “นคอกำรปลน อยำ ขดขนนะหลวงป”

หลวงปแทนทจะสะทกสะทาน กลบยมใหโจร แลวกลาววา “ปลนกดเนำะ” 

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

165

โจรชะงกดวยความแปลกใจ ถามหลวงปวา ถกปลนท�าไมถง วาด หลวงปตอบวา “ท�ำไมจะไมดละ  กขำตองทนทกขทรมำนเฝำ ไอสมบตบำๆ  นตงนำนแลว  เองเอำไปเสยใหหมดขำจะไดไมตอง เฝำมนอก”

โจรขวา นไมใชแคปลนนะ แตเขาตงใจจะฆาหลวงปดวย เพอ ปดปากเจาทรพย “ฆำกดเนำะ” หลวงปตอบ

โจรแปลกใจจงถามวา ถกฆามนดตรงไหน หลวงปตอบวา “ขำ มนแกแลว ตำยเสยไดกด จะไดไมทกขรอนอะไร” 

โจรรสกออนใจเลยบอกวา “ถำอยำงนนฉนไมฆำหรอก” “ไมฆำ กดเนำะ”

โจรสงสยถามหลวงปวา “ท�ำไมฆำกด  ไมฆำกดอก”

หลวงปตอบวา “กำรฆำมนเปนบำป เองจะตองชดใชเวรทงชำตน และชำตหนำ อยำงนอยต�ำรวจเขำจะตองตำมจบเองเขำคก  เขำตะรำง หรอไมกถกฆำตำย ตำยแลวกยงตกนรกอก”

ในทสดโจรกเปลยนใจ บอกหลวงป “ถำอยำงนนฉนไมปลน หลวงปแลว” หลวงปตอบเหมอนเดมวา “ไมปลนกดเนำะ”

166

โจรผนภายหลงไดส�านกบาป มอบตวกบต�ารวจ เมอพนโทษ ออกมา กขอบวชกบหลวงป

เปนเพราะหลวงปมองโลกในแงดอยเสมอ ขณะเดยวกบค�าวา “ดเนาะ” ของทานกเตอนใจใหผคนรจกหาประโยชนจากเหตการณตางๆ ทเกดขน ไมวาดหรอราย เปนเสมอนการสอนธรรมทกระชบสน แตม ความหมายลกซง ดงนนเมอทานไดรบพระราชทานสมณศกดเปน พระราชาคณะชนเทพ จงมราชทนนามวา “สาธอทานธรรมวาท” ซง แปลวา “ผสอนธรรมโดยกลาวค�าวาดเนาะ”

ทานเปนเจาอาวาสวดมชฌมาวาสเปนเวลานานถง ๖๒ ป จน กระทง พ.ศ. ๒๕๑๓ จงไดถงแกมรณภาพลง สรอาย ๙๘ ป

นามเดม บ ปลดกอง ก�าเนด พ.ศ. ๒๔๑๕ชาตภม บานด ต�าบลบานดอน อ�าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมาอปสมบท พ.ศ. ๒๔๓๘ ณ วดบานบอนอย ต�าบลเชยงยน อ�าเภอเมองจงหวดอดรธาน มรณภาพ ๑๐ มนาคม ๒๕๑๓ สรอาย ๙๘ ป

เมออปสมบททานไดรบฉายาวา “ปญญสร” จ�าพรรษา อยทวดบาน โนนสวาง บานทงแร เมออยครบ ๓ พรรษาทานไดยายไปจ�าพรรษาอยทวด มชฌมาวาส เมอ พ.ศ. ๒๔๔๐

“หลวงปดเนาะ” ตามปกตวสย ทานชอบอทานหรอกลาวค�าวา “ดเนาะ” และค�าวา “ส�าคญเนาะ” ไมวาเรองททานไดรบฟงนน จะเปนดหรอเรองราย เพยงใดกตาม กจะเอยปากอทานวา ดเนาะ หรอ ส�าคญเนาะ และทานจะเรยก คนทวไปรวมทงพระภกษและสามเณร หรอคฤหสถ วา “หลวง” จากค�าอทาน หรอค�าพดททานหลวงปตดปากนเอง ประชาชนและลกศษยของทานหลวงป จงตงฉายา หรอสมานาม ทานหลวงปวา “หลวงปดเนาะ” แมกระทงในการ ไดรบ พระราชทานเลอนสมณศกดของทานนน ราชทนนามของทานกยงมค�า วา “สาธอทานธรรมวาท” ซงแปลวา “ดเนาะ” อยในราชทนนามของทานดวย

ทานเปนเจาอาวาสวดมชฌมาวาสนาน ๖๓ ป กอนจะมรณภาพดวย โรคชรา

พระเทพวสทธาจารย (หลวงปดเนาะ)

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

169

ลกศษยของหลวงปมน ภรทตโตทมชอเสยง สวนใหญเปนพระ ธรรมยต แตทเปนพระมหานกายกมไมนอย ทโดดเดนกคอ หลวงพอ ทองรตน กนตสโล หลวงปกนร จนทโย และหลวงพอชา สภทโท ทงสามองคนอกจากเปนศษยของอาจารยทานเดยวกนแลว ยงมความ สมพนธในฐานะอาจารยและศษยดวย กลาวคอหลวงพอทองรตนเปน อาจารยของหลวงปกนร สวนหลวงปกนรเปนอาจารยของหลวงพอชา

หลวงพอทองรตนเมอครงยงเปนเดก มนสยไปทางนกเลง หวรน ครนเปนหนมกชอบพดจาคกคะนอง โผงผาง และเปนนกเลง สรา แตขยนขนแขงในการท�างาน เมอบวชกยงไมทงนสยโผงผาง แตถาเปนการปฏบตธรรมแลว ทานเอาจรงเอาจงมาก

170

เมอบวชได ๖ พรรษา ทานไดขอฝากตวเปนศษยของหลวงป เสาร กนตสโล และหลวงปมน ภรทตโต หลงจากไดรบการฝกฝน อบรมอยางหนกแลว ทานไดรบมอบหมายจากหลวงปมนใหไปจ�าพรรษา ทถ�าแหงหนง โดยพระอาจารยใหญก�าชบวาถาไมครบ ๓ พรรษาก ไมตองลงมา

ในพรรษาแรกทถ�าแหงนน คนหนงขณะททานก�าลงนงสมาธอย ไดยนเสยงกกกองราวฟาจะทลาย ภเขาทงลกสนสะเทอนราวกบ แผนดนไหว ทานรสกกลวจบใจ ขนและผมลกชชน เหงอออกทวมตว เมอความกลวถงขดสด กไดยนเสยงกระซบทหวา “ในสำกลพภพน สรรพสตวตลอดทงเทพ พรหม ยม ยกษ  ทงหลำยทงปวง ลวน เคำรพและย�ำเกรงตอพระพทธเจำทงสน  เรำเปนลกศษยพระตถำคต จะไปกลวอะไร”

เมอไดยนเชนนนสตของทานกกลบคนมา ความกลวหายไป ความแกลวกลามาแทนท นบแตนนความกลวไมเคยเกดขนกบทาน อกเลย ทานเลาถงเหตการณครงนนวา “อาการหายกลวครงนม อานภาพมากกวาครงทผานมาหลายรอยพนเทา เดนจงกรม นงสมาธ มแตความเยอกเยน สบาย ขาวปลาอาหารไมหว เปนอย ๗ วน ๗ คน นอนกไมนอน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

171

วากนวาถ�านนมพระธดงคไปมรณภาพหลายรปแลว ถาไม เขมแขง อดทนตอความยากล�าบาก อกทงมภมจตภมธรรมทกลาแขง กอยยาก แตทานกสามารถภาวนาแตผเดยวในถ�านนตลอด ๓ พรรษา เมอครบก�าหนด ทานไดลงมากราบหลวงปมน และเลาเรองตางๆ ให ฟง หลวงปมนออกปากวา “ทองรตน  เดยวนจตของทำนเทำกบ จตของผมแลว ตอไปนทำนจะเทศนจะสอนคนอนกจงสอนเถด”

ทานยงเลาถงประสบการณการภาวนาทภเขาลกหนงวา ขณะท เดนจงกรม มใบไผรวงลงมาตรงทางเดนมากมาย แลวมลมหมนอยาง แรง จ ๆ อากาศกกลายเปนน�า ใบไผกลายเปนปลาหลดมากมาย แหวกวายอย ปรากฏการณดงกลาวเกดขนอยนาน

ทานรทนทวานเปนนมต จงตะโกนวา “ใบไผผบำ หนำหมำ โคตรพอโคตรแมมง มงหลอกก  ใบไผกเปนใบไผ อำกำศกเปนอำกำศ มงอยำมำหลอกก สงใดเกด สงนนกดบ” 

ประโยคหลงทานพดซ�าๆ “สงใดเกด สงนนกดบ” ในทสด นมตนนกหายไป ทกอยางกลบคนเหมอนเดม

หลวงพอทองรตนชอบธดงคเปนวตร บางครงกไปอยชวยครบา อาจารย คอยดแลพระเณรไมใหประพฤตตวนอกล นอกทาง ซง กไดผลเพราะพระเณรกลวทานมาก เนองจากทานใชวธถงลกถงคน

172

นอกจากพดต�าหนตรงๆ ไมออมคอมแลว บางครงกใชวธแรงๆ

คราวหนงมพระรปหนงภาวนาผดทาง เกดหลงขนมา คดวา ตนเองเหาะได จงสงเสยงเอะอะโวยวายดวยความดใจ จงขอให หลวงปเสารจดการ ทานเดนตรงไปยงพระรปนนทนท แลวใชก�าปน อดทกกหเตมแรง จนพระรปนนถงกบลมกองกบพน สกพกกไดสต กลบคนมา

นเปนวธแกอารมณของหลวงพอทองรตน ทไมเหมอนใครและ ไมมใครเหมอน

ในชวงปจฉมวย ทานไดมาพ�านกทปาชาบานคม อ�าเภอวารน- ช�าราบ จงหวดอบลราชธาน และอยอยางตอเนองนานกวา ๑๐ ป จนกลายเปนวดปาบานคม

ทานเขมงวดในการสอนพระเณรมาก ทานเคยกลาววา “ใครมำ บวชปฏบตในส�ำนกน  ใหมควำมพำกเพยรนงสมำธ  เดนจงกรม อยำ ใหนอยกวำ ๓ ชวโมง วนหนงกบคนหนงใหกเลสเอำไป ๒๑ ชวโมง ถำท�ำควำมเพยร ท�ำจตใหสงบจำกกเลสไดไมถง  ๓  ชวโมงตอวน เปนอยำงนอย ออกพรรษำใหสกออกไปชวยพอแมท�ำไรท�ำนำ ชวย พอแมประกอบอำชพเลยงครอบครว ดกวำมำบวชไมมควำมเพยร”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

173

ทานยงย�าอกวา “ท�ำควำมเพยรนอยกวำ ๓ ชวโมง  เอำชนะ กเลสไมไดหรอก มรรคผลนพพำนโนน อยฟำกตำยโนน ตองกนนอย นอนนอย ขยนมำก อดทนมำก  ไมกลวล�ำบำก  ไมกลวกเลส  เอำชนะ กเลสใหได จงจะเหนมรรคผลนพพำน”

ในปททานจะมรณภาพ ทานบอกใหชาวบานหาฟนมาไวใหเตม โรงครว ทานใหเหตผลวา “ ปนจะมการใชฟนมาก” นอกจากนนยง ท�าใหท�าซมโคงประตทางเขาวด เพราะ “จะมรถยนตมามาก” ชาวบาน ไดยนแลวกแปลกใจมากเพราะแตไหนแตไรมาไมเคยมรถยนตเขาถง หมบานเลย

หลงจากนนไมนาน ทานกปวดทองอยางกะทนหน อาพาธได เพยง ๒ วนกมรณภาพในวนท ๒๑ กนยายน ๒๔๙๙ สรอาย ๖๘ ป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

175

เอยชอ หลวงพอคณ ปรสทโธ ไมมชาวอสานคนใดทไมรจก สวนใหญรจกกตตศพทของทานในทางคาถาอาคม และเครองราง ของขลง ยงมขาวลอวาคนนนคนนรอดตายจากอบตเหต เชน ตกถลม รถคว�า เพราะมพระเครองของทานหอยคอ ผคนกยงศรทธาและ นบถอทานมากขน ตางพากนมาหาทานจากทกสารทศ เพอหวงบารม ของทานคมหวหรออ�านวยโชคลาภ

แมมหลายคนทสมหวง แตกมไมนอยทผดหวง วนหนงมหญง ผหนงมาตอวาทานวา “ลกชำยไดเอำโฉนดทดนมำใหหลวงพอเหยยบ แลว ท�ำไมยงขำยทไมได” ทานตอบวา “กมงเอำแตใจมงเอง มง ไมเอำใจคนซอเขำ  ใหกเหยยบจนตนบวมมงกขำยไมไดดอก ถำมง เอำใจคนซอ มงกขำยได”

176

อกคราวหนงมคนมาตอวาทานวา “ลกชำยฉนกหอยเหรยญ ของหลวงพอ แลวท�ำไมมนขมอเตอรไซคไปชนกบรถสบลอตำยได” หลวงพอตอบวา “กลกมงมนขเรวตง  ๑๒๐ กโล ตอนมนขถง ๘๐ กกโดดลงแลว”

เคยมลกศษยทกทวงทานวา หลวงพอมอบวตถมงคลใหแก ทกคน ไมเวนแมกระทงโจรผราย อยางนไมบาปหรอ ทานตอบวา “ใครขอกกให  ไมเลอกยำกดมจน กจะไปรหรอวำมนเปนใคร ถำมน เปนโจร  เมอมนไดรบประโยชนจำกของทกแจก มนคงคดไดวำเปน เพรำะพระศำสนำ มนจะไดเขำมำสนใจปฏบตธรรม”

หลวงพอคณเปนผทมเมตตาสง ทานอยากชวยเหลอชาวบาน โดยเฉพาะคนทตกทกขไดยาก ทานจงไมคอยขดศรทธาญาตโยม ใคร ขออะไร หากไมเกนเลยทานกมกให แตในเวลาเดยวกนทานกพยายาม เตอนผ คนวาอยามวแตพงทานหรอเครองรางของขลงของทาน จนประมาทหรอละเลยการท�ากจของตน วตถมงคลของทานจะดวเศษ แคไหน หากเจาของตงอยในความประมาท หรอไมมความเพยรพยายาม กมอาจประสบความส�าเรจ หรอมโชคลาภได

สมยททานยงไมมชอเสยงโดงดง ทานเคยไปจ�าพรรษาทวด แหงหนง พระทวดนนประหลาดใจททานรอนาคตไดแมนย�า เปนท เลองลอจนมญาตโยมมาหาทานไมขาด พระรปหนงอดสงสยไมไดจง

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

177

ไปถามทานวาทานท�าไดอยางไร หลวงพอชไปทนกตวหนง แลวบอกวา “นกมนบอกกระมง” ไมวาพระรปนนจะซกไซอยางไร ทานกไมพด หนกเขาทานกบอกวา “กกเดำสงไปอยำงนนแหละ อยำถอเปนอำรมณ เลย”

เคยมคนถามหลวงพอวา ถาเรยกหลวงพอวาพระอรยเจาจะ ไดไหม ทานมองหนาผพดและกลาววา “กหรออรยเจำ ตวกเองยง เอำไมรอดเลย จะเปนอรยเจำไดอยำงไร อยำงดกเปนไดแคหลวงตำ แกๆ ขอชำวบำนเขำกนไปวนๆ  เทำนน”

นอกจากการสงเคราะหญาตโยมดวยธรรมะและการเปนทพง ทางใจแลว การชวยเหลอดวยวตถทานกใสใจอยางมาก เงนทผคน น�ามาถวายทาน รวมทงเงนจากการเชาวตถมงคลทงหลาย ทานน�าไป บรจาคเพอสาธารณประโยชนเปนประจ�า เชน สรางโรงเรยน โรง พยาบาล มหาวทยาลย ถนนหนทาง รวมแลวนาจะเปนจ�านวนนบ พนลานบาท มคราวหนงหลวงพอถวายเงนโดยเสดจพระราชกศล ในโอกาสทรงเจรญพระชนมพรรษา ๗๒ พรรษา เปนเงน ๗๒ ลาน บาท มคนมาทกวาทานควรถวาย ๗๓ ลานบาท จงจะถก ทานตอบวา “ดแลว ถกแลว มงเอำมำลำนหนง รวมกบของก จะไดเปน ๗๓ ลำน” ปรากฏวาผทพดทกนนถงพดไมออก

178

แมหลวงพอคณจะปรารภดวยความถอมตนเสมอวา ทานเปน หลวงตาแกๆ ความรนอย แตทานเปนผทมปฏภาณ และฉลาดใน การเปรยบเปรย สทธชย หยน นกหนงสอพมพชอดง เคยถามทานวา “หลวงพอ วตถมงคลของวดเปนทนยมมำกมำย หลวงพอไมกลวจะ มรวไหลบำงหรอ หลวงพอท�ำอยำงไร” หลวงพอเอาไมเคาะทศรษะ ทละคน แลวตอบวา “ไอหวลำน มงจะใหกสบหมไมมเศษตดเขยง เลยหรอ”

หลวงพอคณไดรบสมณศกดเปนพระราชาคณะชนสามญเมอ อาย ๖๙ ป หลงจากนน ๑๒ ปกไดเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะ ชนเทพ แตทานกยงปฏบตตนเหมอนเดมไมเปลยนแปลงไปจากเดม สมยเปนพระบานนอก หนงในนนคอ การเรยกตนเองวา ‘ก’ เรยก ญาตโยมวา ‘มง’ รวมทงนงยองๆ จนกลายเปนเอกลกษณของทาน เคยมคนถามทานเรองน ทานตอบวา

“เพรำะสญชำตญำณกถนดอยำงน  กกนงตำมถนดก  กพด กบใคร มนกมแตกกบมง พวกขำรำชกำรทกระดบ จะเปนขนไหน กก ไมไปเจรญพรคณทำนกบมน...กไมเปน มแตกกบมง ทกตวคนภำยใน แผนดนไทยน  จะเปนผบญชำกำรต�ำรวจ ผบงคบบญชำกำรทหำร อะไรกแลวแต กไมเคยพดคณกบมน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

179

พ.ศ. ๒๕๓๕ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ ทรงยกชอฟาอโบสถ เททองหลอพระประธานวดบานไร กอน ถงวนเสดจฯ ขาราชการหลายคนไดก�าชบหลวงพอใหระมดระวงส�านวน ทใชอยประจ�า รวมทงแนะน�าการใชค�าราชาศพททถกตอง วากนวา เมอสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ มาท�า พธเสรจแลว ตรสถามอะไรกมแตขาราชการชนผ ใหญคอยถวาย ค�าอธบาย สวนหลวงพอคณนงเงยบ ซ�ามทาทางอดอดจนผดปกต ในทสดจงตรสถามหลวงพอคณวา “ท�ำไมหลวงพอไมพดกบหนละคะ”หลวงพอคณตอบวา “กไอนมนไมใหกพดกบมง” วาแลวกชนวไปท นายอ�าเภอดานขนทด

สามปตอมาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนาง เจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจฯ มายงวดบานไร เพอทรงประกอบพธ บรรจพระบรมสารรกธาตทบษบกเหนอพระอโบสถวดบานไร หลงจาก ทเสดจฯ กลบ ลกศษยถามหลวงพอวา “ในหลวงตรสอะไรกบหลวง พอบำง” หลวงพอคณตอบมาวา “มงรไหม มอพระองคเปนมอคน ท�ำงำนอยำงกะชำวไรชำวนำ แขงกระดำงมำกๆ” เมอถกถามวา หลวง พอใชค�าเรยกพระองควาอะไร หลวงพอตอบวา ประโยคแรกทพระองค รบสงกคอ “หลวงพอครบ พดตำมปกตนะครบ ผมเปนคนไทย”

นามเดม คณ ฉตรพลกรง ก�าเนด ๔ ตลาคม ๒๔๖๖ชาตภม บานไร อ�าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมาอปสมบท พ.ศ. ๒๔๘๗ ณ วดถนนหกใหญ อ�าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา สมณศกด พระเทพวทยาคณมรณภาพ พ.ศ. ๒๕๕๘ สรอาย ๙๑ ป พรรษา ๗๑

เนองจากโยมบดามารดา เสยชวตตงแตยงเดก ทานจงอยในความ อปการะของนาสาว เมออายราว ๖-๗ ขวบ ไดเขาเรยนหนงสอ ทงภาษาไทย และภาษาขอม ไดรบการสอนคาถาอาคม เพอปองกนอนตรายตางๆ เดกชาย คณจงมความรในวชาไสยศาสตรมาแตบดนน

เมออปสมบทแลว ทานไดฝากตวเปนศษยหลวงพอแดง วดบานหนอง- โพธ หลวงพอแดง พาไปฝากตวเปน ลกศษยหลวงพอคง พทธสโร ซงได แนะน�าใหออกธดงคจารกไปตามปาเขาล�าเนาไพร ฝกปฏบตธรรมเบองสง ตอไป ทานเคยธดงคไปถงประเทศลาวและประเทศกมพชา บ�าเพญกรรมฐาน อยางเขมขน หลงจากนนจงไดกลบสถนเกดทบานไร เมอ พ.ศ. ๒๔๙๖

หลวงพอคณเปนพระทเปยมดวยเมตตากรณามาก สงเคราะหญาตโยม โดยไมเลอกหนา อกทงยงมอบเงนบรจาคจ�านวนมากมายนบไมถวนเพอสราง

หลวงพอคณ ปรสทโธวดบานไร อ.ดานขนทด จ.นครราชสมา

โรงพยาบาลและโรงเรยนหลายแหง พนยกรรมทหลวงพอคณท�าไว เมอวนท ๒๕ มถนายน ๒๕๔๓ ม

ใจความส�าคญ ระบใหมอบสงขารแกมหาวทยาลยขอนแกน ภายในเวลา ๒๔ ชวโมงนบแตมรณภาพ เพอใหนกศกษาแพทยน�าไปศกษาคนควา สวน การประกอบพธบ�าเพญกศล เมอสนสดการศกษาคนควา ของภาควชากาย- วภาคศาสตรฯ มหาวทยาลยขอนแกนแลว ใหจดอยางเรยบงาย ละเวนการ พธสมโภชใดๆ ทงหามขอพระราชทานเพลงศพ โกศ และพระราชพธ อนๆ เปนกรณพเศษหรอเปนการเฉพาะ โดยใหคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย ขอนแกน ประกอบพธ เชนเดยวกบทจดใหแกอาจารยใหญของนกศกษา แพทยประจ�าป รวมกบอาจารยใหญทานอน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

183

หลวงปดลย อตโล ถอก�าเนดเมอวนท ๔ ตลาคม ๒๔๓๑ ดงนนเมอถงเดอนตลาคม ๒๕๒๖ คณะศษยจงจดงานฉลองในโอกาส ททานมอายครบ ๘ รอบ หรอ ๙๖ ปบรบรณ โดยก�าหนดจดงาน วนท ๒๙ ตลาคม

หนงวนกอนเรมงานหลวงปมอาการผดปกตตงแตเชามด คอ ออนเพลย ปวดเมอยตามรางกาย กระสบกระสาย ตวรอนคลายจะ เปนไข หลงจากหมอมาตรวจรางกายแลวถวายยาใหฉน รางกายของ ทานกดเปนปกตแตยงเพลยอย

184

ตลอดทงวนทานไดสนทนาธรรมกบลกศษย น�าเสยงชดเจน สตสมปชญญะสมบรณ ตอบค�าถามเกยวกบปฏบตขนปรมตถไดเปน อยางด คณะศษยจงคดวาหลวงปคงไมเปนอะไร

มชวงหนงทานปรารภวา “ในทำงโลกเขำมสงทม  แตในทำง ธรรมมสงทไมม” เมอมผถามถงความหมาย ทานกขยายความวา “คนในโลกนตองมสงทม เพออาศยสงนนเปนอย สวนผปฏบตธรรม ตองปฏบตจนถงสงทไมม และอยกบสงทไมม”

วนรงขนซงเปนวนเรมงานฉลองอายหลวงป แตเชาทานมอาการ กระสบกระสายเลกนอย และปวดเทาซายขนมาถงบนเอว อกทง มไขขนเลกนอย ชพจรมอาการเตนผดปกต อาการเปลยนไปมาแบบ ทรงๆ ทรดๆ เมอหมอมาตรวจอาการ พบวาความดนอยในระดบปกต ครนหมอจะถวายน�าเกลอเขาเสน หลวงปปฏเสธ สงใหเอาสายออก ทานบอกวาขออยเฉยๆ ดกวา

ครนพระครนนทปญญาภรณผเปนศษยกราบเรยนวา จะพา หลวงปไปรกษาทโรงพยาบาลในกรงเทพฯ ทานรบตอบปฏเสธ โดยให เหตผลวา “ถงไปกไมหำย” ทานพระครฯ เรยนวา “ครงกอนหลวงป หนกกวำนยงหำยได ครงนไมหนกเหมอนแตกอน ตองหำยแนๆ” ทาน ตอบวา “นนมนครงกอน นไมใชครงกอน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

185

ตอนบายหลวงปหลบตาอยในอาการสงบ หายใจเปนปกตแต แผวเบามาก เมอลมตาขนมา มอาการผองใสสดชนมาก ทานพระครฯ เรยนถามทานวา “หลวงปหลบหรอเขำสมำธขอรบ” หลวงปตอบวา “พจำรณำล�ำดบฌำนอย”

สโมงเยนหลวงปออกมานงรบแขกขางนอก หลงจากนนไดกลบ เขาหอง นอนนงเฉย ศษยสงเกตวา ผวของทานเปลงปลงผดธรรมดา ประมาณหนงทม หลวงปลมตาขน จากนนไดสงใหพระทคอยดแล รบใชทานซงมประมาณ ๘ - ๙ รปสวดมนตใหทานฟง พระเหลานนเรม ฉงนสงสย แตกพรอมใจกนสวดมนตเจดต�านานจนจบ

จากนนหลวงปบอกใหสวดเฉพาะโพชฌงคสตร รวม ๓ จบ แลว สวดปฏจจสมปบาท อก ๓ จบ คนนนบทสดทายททานใหสวดคอ มหาสตปฏฐานสตร เมอสวดจบหลวงปยงอยในอาการปกต มชวงหนง ทานใหพาออกไปนอกกฏเพอสดอากาศบรสทธ หลวงปเพงมองไปท ศาลาหนากฏของทาน ซงมพระเณรและฆราวาสจ�านวนมาก ชมนม ปฏบตธรรมอย จากนนทานไดกวาดสายตามองไปรอบๆ วด ราวกบ จะใหศลใหพรและอ�าลาลกศษยของทาน

ตสองของวนท ๓๐ ตลาคม หลวงปแสดงธรรมใหแกลกศษย ในหองเรอง “ลกษณาการแหงพทธปรนพพาน” โดยอยในอรยาบถ นอนหงาย น�าเสยงปกตธรรมดา

186

ทานไดบรรยายอยางเปนขนตอน สดทายไดกลาววา

“พระองคไมไดเขำสพระนพพำนในฌำนสมำบตอะไรทไหนหรอก เมอพระองคออกจำกจตตตถฌำนแลว  จตขนธหรอนำมขนธกดบ พรอมไมมอะไรเหลอ  ไมถกภำวะอนใดมำครอบง�ำอ�ำพรำงใหหลงใหล ใดๆ ทงสน  เปนภำวะแหงตนเองอยำงบรบรณ ภำวะอนนนจะเรยกวำ “มหำสญญตำ” หรอ  “จกรวำลเดม” หรอเรยกวำ  “พระนพพำน” อยำงใดอยำงหนงกได”

แลวทานกสรปวา “เรำปฏบตมำกเพอถงภำวะอนน”หลงจากนนทานกไมพดอะไรอกเลย

ประมาณตสามหลวงปนอนสงบนง หายใจเบาๆ คลายนอนหลบ ปกต ศษยทกคนรดวาทานใกลจะละสงขารแลว จงไมรบกวนทาน เพอ ใหทานปลอยวางสงขารตามสบาย

ไมมใครทราบวาหลวงปละสงขารตอนไหน ผทพยาบาลดานซาย เชอวาหลวงปหยดหายใจเวลา ๐๔.๑๓ น. สวนผทเฝาดานขวา เขาใจ วาลมหายใจของหลวงปสนสดเวลา ๐๔.๔๓ น. นบเปนการละสงขาร ทนมนวลแผวเบามาก ราวกบใบไมแหงทคอยๆ รอนสพน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

187

“นบเปนลกษณำกำรมรณภำพทไมปรำกฏรองรอย  เปนควำม งดงำม บรสทธ และสงบเยนอยำงสนเชง” พระครนนปญญาภรณ ตงขอสงเกต

หลายปกอนหนานนหลวงปไดเคยไปเยยมศษยรปหนงซงใกล จะมรณภาพ ทานไดกลาวแนะน�าสนๆ วา “การปฏบตทงหลายทเรา พยายามปฏบตมา กเพอจะใชในเวลานเทานน เมอถงเวลาทจะตาย ใหท�าจตเปนหนง แลวหยดเพง ปลอยวางทงหมด” เมอถงวาระของ หลวงป ทานไดปฏบตใหเปนแบบอยางอนงดงามแกลกศษย ทยาก จะลมเลอนได

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

189

ครบาอาจารยผปฏบตดปฏบตชอบทงหลาย ชวตของทานไมได นาศกษาเรยนรเมอครองผากาสาวพสตรแลวเทานน ประสบการณใน วยหนมของทานขณะเปนคฤหสถกมกมเรองนาสนใจ เพราะบงบอก ถงอปนสยบางอยางของทาน ทสงผลใหด�ารงเพศพรหมจรรยไดอยาง มนคง หาไมกสะทอนถงจดหกเหทน�าไปสชวตทงดงาม

หลวงพอชา สภทโท เคยบวชเณรเมออาย ๑๓ ป หลงจากนน ๓ ปกลาสกขากลบมาอยบาน ใชชวตไมตางจากคนหนมทงหลาย คอเมอวางจากการท�าไรท�านากเทยวเตรสนกสนาน

190

ชวงนนหนมชาไดไปมาหาสกบรนพคนหนงซงนบถอกนเหมอน พนอง รนพคนนเคยบวชพระแตตอมาไดสกมาแตงงาน มลกไดไมนาน เขากลมปวยและเสยชวต หนมชาไดไปอย ชวยงานศพตลอดงาน ครนเผาศพแลวกยงพกคางคนทบานของผตาย เพอเปนเพอนภรรยา และลกๆ ของเขา

ตกดกคนทสอง แมมายซงยงสาวไดลกจากหองมานอนอยขาง หนมชาตรงชานบาน แลวความอเดกหนมลบไลไปตามรางกายของเธอ เจตนาเพอปลกเราความรสกของเขา จะเปนเพราะแรงปรารถนาชววบ หรอเพราะอยากไดเดกหนมมาเปนคชวตเพอชวยท�ามาหากน กมอาจ ทราบได แตหนมชาหาไดตอบสนองไม กลบแกลงหลบสนทจนหญง สาวตองเลกราและลกกลบไปเอง

ตอมาหนมชาไดพบรกกบหญงสาวคนหนง เธอรบปากวาจะรอ ชายหนมบวชทดแทนคณพอแมสกหนงพรรษา จากนนคอยแตงงานกน ตอนนนหนมชาตงใจมนจะทใชชวตรวมกบเธอ “ผมฝนวำจะมเขำมำอย เคยงขำงชวยกนท�ำไรท�ำนำ หำกนกนไปตำมประสำโลก” หลวงพอชา เลาถงความฝนของทานในวยหนมใหแกลกศษยหลายปตอมา

แตยงไมทนทหนมชาจะไดบวช เหตการณทไมคาดคดกเกดขน “อยมำวนหนงผมกลบจำกนำ สวนทำงกบเพอนรก  เขำบอกผมวำ ชำ อนำงเรำเอำแลวนะ ผมฟงแลวตวชำไปหมด ซมไปหลำยชวโมง”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

191

แมจะเจบปวดกบความผดหวง แตหนมชากไมลมทจะท�าตาม สญญาทไดใหไวกบพอแม นนคออปสมบทใหทานไดเกาะชายผาเหลอง แตแทนทจะบวชแคหนงพรรษา ทานไดบวชตลอดชวต ไมเพยงมรณ- ภาพในผาเหลอง หากยงกลายเปนพระสปฏปนโนทน�าความสวางไสว สจตใจของผคนมากมาย ทงในไทยและตางประเทศ

อกทานหนงทชวตวยหนมคอนขางโลดโผน คอ หลวงปชอบ ฐานสโม

ทานเลาวาตอนเปนหนม ชอบตามเพอนๆ ไปจบสาว สมยนน โอกาสทชายหนมจะสนทนากบหญงสาวเปนเรองยาก เพราะพอแม ฝายหญงกดกน ผหญงกตองรกนวลสงวนนาง ดงนนหากหนมชอบ สาว กตองเปนฝาย “รก” เอาเอง วธหนงกคอ “แอบจกสาว” ใน ตอนกลางคน นนคอ เจาะรฝาบาน (ซงเปนใบตองกง) แลวเอามอ ลวงเขาไปจบตามตวของผหญง หากหญงสาวรตว รองโวยวาย จน พอแมตนขน ชายหนมกตองรบวงหนใหเรวทสด

หนมชอบเหนเพอนท�าอยางนน กอยากจะท�าบาง ตกกลางคนก ไปซมใกลบานหญงสาวทหมายปอง แตคนนนคนในบานของหญงสาว นอนดก หนมชอบรอแลวรอเลา ไฟขไตในบานของสาวกไมดบสกท ในทสดชายหนมกเผลอหลบ มารสกตวอกทกเมอพอของสาวมาปลก ใหตน เพราะเชาแลว เปนอนวาแผนการจกสาวไมส�าเรจ

192

ตอมาหนมชอบไดชอบพอกบสาวนางหนงชอพา เธอกมใจใหเขา พอแมของเธอกเหนดวย จงปลงใจวาจะแตงงานกน แตแลวมวนหนง ขณะทไดอยใกลกน หนมชอบถอโอกาสถกเนอตองตวหญงสาว ดวย การยนมอไปสมผสหนาอกของเธอ บงเอญเพอนของเธอเหนเขา จง พดทกทวง สาวพาจงรองโวยวายและดาทอชายหนม เพอเปนการ แกเขน

หนมชอบทงอายผคนและโกรธหญงสาว แตตองยอมทน เพราะ ตวเองเปนฝายผด ตอนนนเองทหนมชอบตดสนใจวาไมขอเอาเธอ มาเปนเมย “ขนำดนยงดำเรำไดถงปำนน ถำแตงงำนไปแลวไมดำเรำ เชำเยนเขำไปหรอ ?” นบแตวนนนเขากไมมใจใหเธออกเลย

ตามประเพณอสานเมอเกดเหตการณดงกลาว ฝายชายตอง ชดใชคาเสยหาย พอแมของฝายหญงยนขอเสนอ ๓ ทาง คอ หนง แตงงานกน โดยเรยกคาสนสอด ๕ บาท สอง ถาไมแตงงานกบลกสาว ของเขา ฝายชายจะตองถกปรบ ๑๒ บาท สาม ถาไมยอมรบทงสอง ขอ กจะตองตดคกตดตะราง

แมของหนมชอบอยากใหลกแตงงานกบหญงสาว จะไดเสยเงน แค ๕ บาท แตหนมชอบยงโกรธทถกผสาวดา จงปฏเสธทจะแตงงาน และยอมเสยคาปรบ ๑๒ บาท

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

193

สดทายพอแมของหนมชอบตองขายควายไป ๕ ตว ไดเงนมา ๑๒ บาท จายเปนคาปรบ หากเทยบเปนเงนสมยนกเปนจ�านวนหลาย หมนบาท

แมตองสญเสยเงนเปนจ�านวนมาก แตผลดทตามมาคอ ท�าให หนมชอบมโอกาสบวชและบวชไดนาน จนกลายเปนครบาอาจารยท มลกศษยมากมาย

“ถำบมเหตกำรณนเกดขนมำเปนเรองเตอนใจใหคด  เรำกะบได บวชงำยๆ เรองรำยแตกลำยเปนดกบเจำของ” คอบทสรปของหลวงป ชอบ ฐานสโม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

195

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช เปนพระสงฆราช องคเดยวแหงวดบวรนเวศวหารทเปนสามญชน ทรงเปนชาวเมอง กาญจนบรโดยก�าเนด ครงทรงพระเยาวมชอวา ดช.เจรญ คชวตร หลงจากโยมบดาถงแกกรรม ครอบครวล�าบากมาก โยมปาจงขอไป อปการะเลยงดและสงเสยจนเรยนจบประถม ๕

เดกชายเจรญมสขภาพไมดตงแตเลก เจบไขมาตลอด เคยปวย หนก จนญาตผใหญถงกบบนวาถาหายดเปนปกต จะใหบวชแกบน ดงนนเมอเดกชายเจรญหายเปนปกต จงบรรพชาเปนสามเณร ทานเปนผใฝในการศกษา จงไดไปเรยนทส�านกวดบวรนเวศ และได อปสมบททนน ไดฉายา สวฑฒโน

196

พระมหาเจรญมความพากเพยรในการศกษาพระปรยตธรรม สอบไดเปรยญ ๙ ประโยค ซงเปนประโยคสงสดเมออาย ๒๙ ป ตลอดเวลาทครองเพศบรรพชต ทานไดรบการสนบสนนจากโยมแม คอโยมกมนอย เปนอยางยง ตอนททานสอบไดเปรยญ ๗ ประโยค โยมแมไดถวายผาอาสนะซงเยบกบมอ แตดวยความเคารพนบถอ โยมแมมาก ทานจงมไดใชนง แตใชเปนผากราบพระ ดงนนนอกจาก การบชาคณคณพระรตนตรยแลว ทานยงไดกราบระลกถงโยมแม ซงเปนบคคลส�าคญในชวตของทาน กระทงโยมมารดาเสยชวตแลว ทานกยงใชเปนผากราบอยเสมอ

เหตการณผานพนไปหลายสบป พระมหาเจรญไดเจรญใน สมณศกด จนไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราช พระองคกยงทรง บ�าเพญพระองคไมตางจากเดม คอเครงครด เรยบงาย และมธยสถ ยงทรงใชกระบอกกรองน�าแบบโบราณ ออกจากวดไมสวมรองเทา ฉนหนเดยวในบาตร

วนหนงพระองคเรยกพระอนลมาน ศากยะ ผชวยเลขานการ ของพระองคเขาพบ แลวตรสถามหาผาอาสนะผนหนงวาหายไปไหน ทานอนลมานจ�าไดวาเคยเหน แตคดวาเปนเศษผาขรว พระองคถงกบ กรว ตรสวา “ผำนเปนของส�ำคญของทน  เปนผำทโยมแมท�ำให ทน คดถงโยมแมกไดกรำบผำผนนเปนประจ�ำ” ค�าวา ‘ทน’ เปนสรรพนาม

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

197

ทใชแทนพระองคเวลาตรสกบผใกลชด

ทานอนลมานรบกลบไปหาทนท แตไมพบ จงไปรอถงขยะกลาง ของวด แตกไมพบอก ในทสดกพบวาผาผนนนซกอยในกองเศษผาตรง ซอกใตทประทบของพระองคนนเอง

ผาผนนแมดไรคาแตมความหมายอยางยง สะทอนถงความ กตญญและความผกพนอนลกซงทสมเดจพระสงฆราชทรงมตอโยมแม ทแมเปนคนธรรมดาสามญ แตมอทธพลอยางยงตอความเจรญงอกงาม ในทางธรรมของพระองค

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (เจรญ สวฑฒโน) เปน สมเดจพระสงฆราชพระองคท ๑๙ แหงกรงรตนโกสนทร สถต ณ วดบวร- นเวศวหาร ทรงไดรบสถาปนาเมอป พ.ศ. ๒๕๐๖ ในรชสมยพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

พระองคมพระนามเดมวา เจรญ คชวตร ประสตเมอวนท ๓ ตลาคม ๒๔๕๖ ทรงบรรพชาเปนสามเณรเมอ พ.ศ. ๒๔๖๙ ทวดเทวสงฆาราม จงหวด กาญจนบร ตอมาไดไปศกษาตอ ณ วดบวรนเวศวหาร ทรงมอตสาหะใน การศกษาพระปรยตธรรมจนส�าเรจประโยค ๙ เมอ พ.ศ. ๒๔๘๔ ทรงไดรบ พระราชทานสมณศกดชนสามญทพระโศภณคณาณรณ เมอ พ.ศ. ๒๔๙๐ ขณะ มพระชนมาย ๓๕ พรรษา นบแตนนกทรงเจรญกาวหนาในสมณศกดเรอย มา ในป ๒๔๙๙ ขณะทรงเปนพระราชาคณะชนเทพ ทรงไดรบมอบหมายจาก สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ ใหเปนพระอภบาลพระบาท สมเดจพระเจาอยหวขณะทรงผนวชเปนพระภกษ ณ วดบวรนเวศวหาร

พ.ศ. ๒๕๑๕ ทานไดรบเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะชนสมเดจ ทสมเดจพระญาณสงวร และไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระสงฆราชเมอ พ.ศ. ๒๕๓๒

ทรงด�ารงต�าแหนงสมเดจพระสงฆราช ๒๔ พรรษา สนพระชนม เมอ วนท ๒๔ ตลาคม ๒๕๕๖ พระชนมาย ๑๐๐ พรรษา

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช(เจรญ สวฑฒโน)

วดบวรนเวศวหาร กรงเทพมหานคร

200

หลวงพอค�าเขยน สวณโณ อดตเจาอาวาสวดปาสคะโต จงหวด ชยภม ปวยดวยโรคมะเรงตอมน�าเหลองครงแรกเมออาย ๗๐ ป กอนเนอไมเพยงบบหลอดลมและท�าใหคอบวม หากยงลามแพรกระจาย ไปถงขวปอด ทานตองเขารบการรกษาตวในหองไอซย และเมออาการ ทเลาแลว กตองรบการบ�าบดดวยเคมและการฉายแสง ตลอดเวลา หลายเดอนทรกษาตวนนทานไดรบทกขเวทนามาก แตทานแทบ ไมแสดงอาการเจบปวดเลย แมบางครงหายใจไมสะดวก ทานกไมม อาการกระสบกระสาย

ทานเลาใหลกศษยฟงในเวลาตอมาวา “กำรปวดนมนกไมได ลงโทษเรำ  ไมเทำไหรหรอก แต  (ถำ)  เรำเปนผปวด นมนลงโทษเรำ กเหนมนปวด  ไปลงโทษอะไรมน (ท�ำไม)”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

201

ทานยงเลาอกวาตอนนอนปวยอยทโรงพยาบาลนน “มนแสน สบำยหนอ เพรำะมคนท�ำใหทกอยำง” ทานกลาวเสรมอกวา “ตอนนน ไมตองท�ำอะไรหรอก  เหนไตรลกษณอยำงเดยวพอแลว มนโชวให เรำเอง”

แปดปตอมามะเรงตอมน�าเหลองกลบมาใหม ทแรกกอดหลอด อาหาร ตอมากอดหลอดลม ทานจงตองรบอาหารทางสายยางและ หายใจทางทอ ไมสามารถพดได ตองสอสารกบผอนดวยการเขยน หรอใชมอ

ความเจบปวยครงนกอทกขเวทนาใหแกทานมาก อกทงยงท�าให ทานออนเพลยอยางยง ทานตระหนกดวาคราวนเหนจะไมรอด แตทานกไมรสกทกขรอนแตอยางใด เพราะ “เวลานมแตปลอยวาง ไมเปนอะไรกบอะไร”

กายปวย แตใจไมปวยนน เปนสงทท�าได เมอกายปวย กตอง รกษาหรอบรรเทาดวยยา หลวงพอไมอยในวสยทจะชวยตวเองไดใน เรองน จงตองพงหมอ พยาบาล และลกศษย สวนจตใจนน ทานดแล ดวยตนเองอยางดจนไมรสกเจบปวยไปกบกาย ทานอธบายวา “ธำต ขนธยงเปนภำระตอผอน  สวนจตใจ  ไมตองมใครชวย มสต มจตดจต เอง  ไมมอะไรทจะตองไปเปน  เลยไมตองเปนอะไร”

202

หลงจากอาพาธได ๗ เดอน วาระสดทายของทานกมาถง อาการ บวมของตอมน�าเหลองไดลกลามขยายตว ดนหลอดลมตอนลาง จนเกอบปด ท�าใหทานหายใจล�าบากมาก ไมวาจะเยยวยาเพยงใด กอนเนอกไมยบ ท�าใหทานหายใจตดขด แตทานไมมอาการทกขรอน มชวงหนงทานขอเขาหองน�าเพอถายอจจาระ จากนนกลางมอลางหนา แลวขนมาบนเตยงดวยตนเอง ทงๆ ทอาการนาวตกมาก

ไมนานหลงจากนนการหายใจของทานกตดขดมากขน ลกศษย พยายามแกไขสถานการณแตไมมททาวาจะไดผล ระหวางนนหลวงพอ ซงมสตตลอด ไดขอกระดาษและดนสอ เขยนขอความวา “พวกเรา ขอใหหลวงพอตาย”  เมอยนแผนกระดาษใหเสรจ ทานกประนมมอไหว เพอขอบคณลกศษยทดแลทาน และเปนการอ�าลาไปพรอมๆ กน จากนนทานกนอนนง สกพกกหลบตา ครใหญลมหายใจของหลวงพอ กขาดหายไป แลวสญญาณชพทงหมดของหลวงพอกหมดสน

หลวงพอค�าเขยนจากไปอยางสงบ ไมแสดงความทกขใดๆ ใหเหน ในวาระสดทายของทาน ทงๆ ทกายนนถกทกขเวทนาบบคนอยางแรง ทานท�าเชนนไดไมใชเพราะทานเพงเตรยมตวเตรยมใจเมอรวาความตาย จะมาถง ทจรงทานไมไดเตรยมใจใดๆ เลยกวาได มแตเตรยมตวดวย การช�าระกายใหสะอาดส�าหรบวาระสดทายเทานน ทงนเพราะทาน ไดฝกฝนบมเพาะจตใจดวยวปสสนากรรมฐานมานานแลว จนเหน

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

203

ความจรงของรปและนามหรอกายกบใจอยางแจมแจงวา ไมเทยง เปนทกข และไมใชตน จงรวาไมมอะไรทยดตดถอมนไดเลย เมอม อะไรเกดขน กสกวาเหน สกวารเฉยๆ ไมส�าคญมนหมายในสงนนวา เปน “ตวก ของก” กลาวอกอยางหนงกคอ ไมปรงแตง “ตวก” ขนมา เปนนนเปนนเมอมอะไรมากระทบ

เมอมความปวดเกดขนกบทาน กเพยงแคเหน แตไมเขาไปเปน ผปวด จตจงเปนปกต อสระ และสงบเยน ดวยเหตนตลอดเวลาทปวย ทานจงเขยนเลาอยางมนใจวา “เวลานอยกบความไมเปนอะไรกบอะไร”

ตายอยางสงบนนเปนไปได แตไมใชเพราะโชค ความบงเอญ หรอเทคโนโลย หากเกดจากการฝกฝนตน มใชดวยทานและศล หรอ การท�าความดเทานน ทส�าคญอนเปนหลกประกนอยางแทจรง กคอ การภาวนาหรออบรมจตจนเหนความจรงของกายและใจอยางแจมแจง กระทงปลอยวางทกสง แมกระทงความยดถอในตวตน ถงตอนนนเมอ ความตายมาถง กไมมผตายอกตอไป มแตสงขารทเสอมสลายและ คนสธรรมชาต

ป ร ะ ว ต พระไพศาล วสาโล

พระไพศาล วสาโล นามเดม ไพศาล วงศวรวสทธ เปนชาวกรงเทพฯ เกดเมอ พทธศกราช ๒๕๐๐ ส�าเรจการศกษาชนมธยมศกษาปท ๕ จากโรงเรยนอสสมชญ และ ส�าเรจการศกษาชนอดมศกษา จากคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

สมยเปนนกเรยน เรมสนใจปญหาสงคม จงเขารวมกจกรรมคายอาสาพฒนา ชนบทและกจกรรมอาสาสมครตางๆ เมออาย ๑๕ ป ทานไดอานงานเขยนของทาน อาจารยพทธทาสภกข จงไดปลกฝงความเปนพทธแตนนมา ทงยงสนใจงานหนงสอ โดยเรมจากการเขยนบทความตงแตสมยเรยนชนมธยม ทงในระหวางทศกษาอยมหา- วทยาลยธรรมศาสตร เคยเปนสาราณยกรวารสารปาจารยสารอยถง ๑ ปเตม

มความสนใจดานการเมอง ไดเขารวมประทวงในเหตการณ ๑๔ ตลาฯ ๒๕๑๖ ตอมาชวง ๖ ตลาฯ ๒๕๑๙ เคยไปรวมอดอาหารประทวงในแนวทางอหงสา จนกระทง ถกลอมปราบภายในมหาวทยาลยธรรมศาสตร และถกคมขงเปนเวลา ๓ วน เมอออก จากคกแลวไดมาท�างานเปนเจาหนาทกลมประสานงานศาสนาเพอสงคม ตงแตป พทธศกราช ๒๕๑๙ ถง พทธศกราช ๒๕๒๖ เนนงานดานสทธมนษยชน ชวยเหลอผถก คมขงดวยสาเหตทางการเมอง ซงสามารถด�าเนนการประสบผลส�าเรจ เมอรฐบาลออก กฎหมายนรโทษกรรมผตองหา กรณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ ประมาณ ๓,๐๐๐ กวาคน

พระไพศาล วสาโล อปสมบทเมอพทธศกราช ๒๕๒๖ ณ วดทองนพคณ กรงเทพมหานคร เรยนกรรมฐานจากหลวงพอเทยน จตตสโภ วดสนามใน กอนไป จ�าพรรษาแรก ณ วดปาสคะโต อ�าเภอแกงครอ จงหวดชยภม โดยศกษาธรรมกบ หลวงพอค�าเขยน สวณโณ แตแรกทานตงใจจะบวชเพยง ๓ เดอน แตเมอการปฏบต ธรรมเกดความกาวหนา จงบวชตอเรอยมา

ปจจบนทานเปนเจาอาวาสวดปาสคะโต แตสวนใหญจะจ�าพรรษาอยทวดปา มหาวน (ภหลง) เพอรกษาธรรมชาตและอนรกษปา นอกจากการจดอบรมปฏบต ธรรม พฒนาจรยธรรมและอบรมโครงการเผชญความตายอยางสงบตอเนองตลอด มาแลว ทานยงเปนประธานเครอขายพทธกา กรรมการมลนธโกมลคมทอง กรรมการ สถาบนสนตศกษา กรรมการมลนธสนตวถ เปนก�าลงส�าคญในเครอขายสนตวธ และ ยงเคยเปนหนงในคณะกรรมการปฏรป และคณะกรรมการอสระ เพอความสมานฉนท แหงชาต

พระไพศาล วสาโล ไดชอวาเปนพระสงฆนกกจกรรม นกคด นกเขยน และ นกรณรงคหวกาวหนาทน�าธรรมะมาสรางสนต เชอมโยงความรทางดานพทธธรรม มาอธบายปรากฏการณของชวตและสงคมในบรบทของสงคมสมยใหมอยางเขาใจงาย ชดเจนเปนรปธรรม มทกษะในการอธบายหลกธรรมทยากและลกซงใหเหนเปนเรอง งาย นอกจากเผยแผธรรมผานการเทศนาแลว ทานยงมงานเขยนตอเนองสม�าเสมอ ทงหนงสอ งานแปลและบทความ ปจจบนมผลงานหนงสอของทานมากกวารอยเลม นอกจากนยงเปนบรรณาธการหนงสอหลายฉบบ ผลงานเขยนเรองลาสด คอ “ยมได แมพำยแพ”

ปพทธศกราช ๒๕๔๘ ทานไดรบรางวลชเกยรต อทกะพนธ ในสาขาศาสนาและ ปรชญา จากผลงานหนงสอ “พทธศำสนำไทยในอนำคต:แนวโนมและทำงออกจำก วกฤต” อกเกยรตประวตส�าคญคอ ทานเปนพระสงฆองคแรกทไดรบรางวลศรบรพาประจ�าปพทธศกราช ๒๕๕๓ โดยมตเอกฉนท และในเดอนกมภาพนธ ๒๕๕๔ ทาน ไดรบรางวลนกเขยนอมตะประจ�าป ๒๕๕๓ โดยมตเอกฉนทจากมลนธอมตะ ซงทานไดมอบเงนรางวลทงหมดจ�านวน ๑ ลานบาท ใหแกมลนธโกมลคมทอง

แมจะมผลงานชวยเหลอสงคม อนรกษธรรมชาตสงแวดลอมและสงเสรม การปฏบตภาวนาหลากหลายรปแบบจนแทบไมมเวลาพก แตทงหมดทงปวงทกลาว มาแลว พระไพศาล วสาโล ยงคงยนยนวา “ชวตอาตมา เปนแคพระอยางเดยว ก เปนเกยรต และประเสรฐสดในชวตแลว ไมมอะไรสงสดกวาการเปนพระ ทเหลอ เปนสวนเกน”

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล

207

๑. ธรรมเกยรต กนอร สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช ส�านกพมพ มตชน (๒๕๓๗)๒. มหาอ�ามาตยตรพระยาทพโกษา (สอน โลหนนท) ชวประวตสมเดจพระพฒำ-   จำรย  (โต พรหมร�ส) กลมเสขยธรรม (๒๕๕๗)๓. ปฐม-ภทรา นคมานนท หลวงปขำว อนำลโย โครงการหนงสอบรพาจารย วดปาอาจารยมน (ภรทตโต) (๒๕๕๐)๔. ปฐม-ภทรา นคมานนท หลวงปฝน อำจำโร โครงการหนงสอบรพาจารย วดปาอาจารยมน (ภรทตโต) (๒๕๔๙)๕. ปฐม-ภทรา นคมานนท พระครวเวกพทธกจ หลวงปใหญเสำร กนตสโล พระ   ปรมำจำรยใหญฝำยพระกรรมฐำน โครงการหนงสอบรพาจารย ๖. วดปาอาจารยมน (ภรทตโต) (๒๕๔๖)๗. ปฐม-ภทรา นคมานนท หลวงปชอบ ฐำนสโม โครงการหนงสอบรพาจารย วดปาอาจารยมน (ภรทตโต) (๒๕๕๓)๘. ทานพอเฟอง โชตโก ยำใจ วดเมตตาวนาราม๙. ส.ศวรกษ คนฉองสองพระ สมาคมเผยแผคณธรรม “เตกกา” จจนเกาะ (๒๕๕๘)๑๐. คณะศษยปารตนวน ธรรมปรำกฏ : ชวประวตพระรำชสเมธำจำรย (หลวงพอ   สเมโธ) วดปารตนวน (๒๕๕๗)๑๑. ปฐม นคมานนท และคณะ อตโล  ไมมใดเทยม อมรนทรพรนตง (๒๕๕๒)๑๒. วระศกด จนทรสงแสง พระอำจำรยมน  ภรทตโต  อรยสงฆแหงยคสมย สารคด (๒๕๕๓)๑๓. พระมหาบว ญาณสมปนโน พทโธหำย พมพด (๒๕๕๐)

ท ม า ข อ ง เ ก ร ด ช ว ต

208

๑๔. ญำณสมปนนธมมำนสรณ วดปาบานตาด (๒๕๕๔)๑๕. ฐำนยตเถรวตถ ชวประวตพระราชสงวรญาณ (พธ ฐานโย) วดปาสาลวน (๒๕๔๓)๑๖. พระราชพรหมยาน ประวตหลวงพอปำน (พระครวหำรกจจำนกำร) วดบำง-   นมโค (๒๕๑๘)๑๗. รกพงศ เปยมเพมพล คยกนฉนทธรรม (๒๕๕๓)๑๘. กมลา ตยะวนช พทธในไพร Silkworm Books (๒๕๕๓)๑๙. บรพำจำรย มลนธพระอาจารยมน ภรทตโต (๒๕๔๕)๒๐. กลมเพอนธรรมเพอนท�า ตำมรอยธรรม ย�ำรอยคร หลวงปด พรหมปญโญ   คว ปรนท แมเนจเมนท (๒๕๕๒)๒๑. เขมานนทะ ทำงทรำยใกลทะเลสำบ ส�านกพมพชนใจ (๒๕๕๑)๒๒. ศนยเผยแผมรดกพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) อบลมณ  กลำงปำพง   (๒๕๕๕)๒๓. หลวงพอค�าเขยน สวณโณ ตถตำ  จะตำยกเปนเชนนนเอง วดปาสคะโต (๒๕๕๗)

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต ทพกใจ

ธรรมะมไดมอยในคมภรหนงสอ หรอค�าสอน เทานน หากยงมอยในชวตของผคน ดงนนนอกจาก การสอดวยถอยค�าและตวอกษรแลว ธรรมะยงสามารถ ถายทอดผานวถชวตและการกระท�าของบคคลไดดวย การสอดวยวธการอยางหลงนน ท�าใหธรรมะกลายเปน สงมชวตชวาทแลเหนไดและสมผสไดงายอกทงยง สามารถสรางแรงบนดาลใจในการด�าเนนชวตทดงาม

พระไพศาล วสาโล