หนวยท 4มารยาทการเขารวมงานสงคม

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สาระสำาคญ เนองจากในปจจบนการไปมาหาสกนของคนไทย เปนในรปแบบ ทางการ“ ” มากขนมแบบปฏบตเพอความเหมาะสม ในแตละงานและพธกรรม จงจำาเปนทจะตองเรยนร เกยวกบพกรรมและมารยาทในการรวมพธกรรมเหลานน โดยเฉพาะพธกรรมของชวต เชน การบวช การแตงงาน งานศพ เพอจะไดปฏบตตนไดอยางเหมาะสม

เนอหา1. การเขารวมงานสงคม2. งานบรรพชา อปสมบท3. งานมงคลสมรส4. งานศพ5. สรป

จดประสงคเชงพฤตกรรม เมอศกษาบทเรยนนแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายพธกรรมเกยวกบชวตได2. ปฏบตตนใหถกตองเมอตองเขารวมงานบวช งานแตงงาน และงานศพ

การเขารวมงานสงคม ปจจบนวฒนธรรมตะวนตกมบทบาทตอคนไทยมากขน การตดตอคบหากนเปนทางการมากขน ไมเปนสวนตวดงแตกอน ครอบครวใดจดงานพธกจะเชญแขกอยางเปนทางการ เชน ออกบตรเชญ แขกทไดรบเชญกจะไปงานอยางเปนทางการ ฉะนนจงควรเรยนรเกยวกบมารยาทของการรวมงานในสงคม เพอการปฏบตทถกตองดงาม เปนทชนชมแกผพบเหน ในทนไดยกตวอยาง

มารยาทในการเขารวมงานสงคม ซงสวนใหญเปนพธกรรมทเกยวกบชวต ไดแก งานบรรพชา อปสมบท งานมงคลสมรส งานศพ เปนตน

งานบรรพชา อปสมบทการบวชม 2 อยาง คอ

1. การบรรพชา การบวชเปนสามเณร เรยกวา พธบรรพชา“ ” เดกผชายทจะบวชเปนสามเณรตองถอศล 10 จะตองมสมบตทเหมาะสม เชน อาย 7 ปบรบรณขนไป ไมเปนโรคตดตอ ไมเปนคนพการหรอทพพลภาพ ไมเปนโจร หรอขโมย เปนตน การบรรพชา ถอวาเปนประโยชนอยางยง ทงในอดตและปจจบน เดกมาอยวดไดศกษาธรรมเพอพฒนาจตใจ ใหแยกแยะสงดสงชวไดมากขน เดกรบคำาสงสอนชแนะไดดกวาผใหญดงคำากลาววา ไมออนดดงาย” ไมแกดดยาก” นอกจากนยงฝกจตใหมความสงบเปนสมาธทมประโยชนในการเรยน ทองตำารา หรออานหนงสอ กจะจำางายขน 2. การอปสมบท

ปจจบน บวชไดเฉพาะชายเทานน ตามระเบยบพระธรรมวนย กำาหนดไววา 1. จะตองเปนผชาย อายครบ 20 ป บรบรณ

2. ตองไมทำาผดรายแรง คอ ฆาพระอรหนต ฆาบดา-มารดา มเพศบกพรองเปนตน

3. ไมเปนโรคตดตอหรอโรคทรกษาไมหาย เชน โรคเรอน โรคฝ โรคกลาก โรคลมบาหม

4. ไมเปนคนพการหรอทพพลภาพ 5. ไมเกยวของกบการครองเรอน พอ-แม หรอภรรยา หรอทาง

ราชการอนญาตใหบวชแลว 6. ไมมหนสน 7. ไมเคยถกสกหมายโทษจากอาญาหลวง 8. ไมเปนผทำาใหประชาชนเดอดรอน เชน เปนโจร หรอขโมย

ประเพณอปสมบท

38

คำาขอบรรพชา-อปสมบทวธแบบเอสาหง(๑)             กลบตรผทศทราและเลอมใส เกดฉนทะจะบรรพชาและอปสมบท พงทำาตนใหพนจากอปสรรคคอขอตดขดเปนตนวา มโรคตองหาม มหนสน มคดเกยวในศาล ไมไดรบอนญาตแหงบดา มารดา ไมไดรบอนญาตแหงมลนาย ไมไดรบอนญาตแหงเจาหนาทในทองถน เปนบณเฑาะว(กระเทย) และ พงทำาตนใหพนจากปลโพธ คอขอกงวลเปนตนวา ครอบครว การงาน บานเรอนและทรพยสมบต เตรยมตวเสรจแลวถงวนกำาหนดพงไปสอาราม เขาในอโบสถรบผาไตรอมเขาไปในสงฆสนนบาต วางผาไตรไวขางตวดานซาย รบเครองสกการะถวายอปชฌายะแลวกราบเบญจางคประดษฐ 3 ครง นงคกเขาอมผาไตรประณมมอเปลงวาจาถงสรณะและขอบรรพชา-อปสมบทดวยภาษามคธ ดงน เอสาหง ภนเต, สจระปรนพพตมป, ตง ภะคะวนตง สะระณง คจฉาม, ธมมญจะ ภกขสงฆญจะละเภยยาหง ภนเต, ตสสะภะคะวะโต, ธมมะวนะเย ปพพชชง, ละเภยยง อปะสมปะทงทตยมปปาหง ภนเต, สจระปรนพพตมป, ตง ภะคะวนตง สะระณง คจฉาม, ธมมญจะ ภกขสงฆญจะ ละเภยยาหง ภนเต, ตสสะภะคะวะโต, ธมมะวนะเย ปพพชชง, ละเภยยง อปะสมปะทงตะตยมปปาหง ภนเต, สจระปรนพพตมป, ตง ภะคะวนตง สะระณง คจฉาม, ธมมญจะ ภกขสงฆญจะละเภยยาหง ภนเต, ตสสะภะคะวะโต, ธมมะวนะเย ปพพชชง, ละเภยยง อปะสมปะทงถาตองการบรรพชาเปนแคสามเณรเทานนกใหตดคำาวา "ละเภยยง อปะสมปะทง" ออกอะหง ภนเต, ปพพชชงยาจาม (ถาอปสมบทหมใหเปลยน ม เปน มะ) อมาน กาสายาน วตถาน คะเหตะวะ, ปพพาเชถะ มง ภนเต, อะนกมปง อปาทะยะ ในลำาดบนพระอปชฌายะรบผาไตรจากปพพชชาเบกขะ คอผมงบวชบรรพชามาวางไวตรงหนาแลวพงสอนถงพระรตนตรยอนเปนหลงสำาคญแหงพระธรรมวนย นอมใจดวยศรทธาเลอมใสถอเปนเปนสรณะและบอกตจปญจกมมฏฐานใหไวคำานงเปนจตตภาวนาอธบายใหรความ โดยอนโลมและปฏโลมตามลำาดบตอไป

39

นเกสา, โลมา, นะขา, ทนตา, ตะโจ, ตะโจ, ทนตา, นะขา, โลมา, เกสา (ขน, ผม, เลบ, ฟน, หนง

การเตรยมตวอปสมบท 1. ขออนญาตจากบดา-มารดา ทางราชการ นายจาง ใหเรยบรอย 2. ไปพบพระอปชฌาย โดยถวายดอกไม ธปเทยน เพอมอบตว ทานจะ

รบบวช และใหกรอกสมครขออปสมบทและใบรบรองไวเปนหลกฐานทางราชการ

3. ไปฝกซอมพธบรรพชาอปสมบท เชน การกราบแบบ เบญจางคประดษฐ ทองคำาขอบรรพชาอปสมบท คำาขอศลสกขาบท ฯลฯ ฝกซอมใหคลองแคลว

4. เตรยมเครองอฐบรขารตามพระวนย ม 8 อยาง ไดแก บาตร ผาสบง จวร สงฆาฏ ประคดเอว หมอกรองนำา มดโกน เขม และเครองใชจำาเปนอนๆ เชน เสอ หมอน ชอน-สอม แปรงสฟน ยาสฟน ฯลฯ

มารยาทในการลาบวชการบวชเปนการทำาความด ประพฤตด ปฏบตด เมอใกลวนบวช จงควร

ไปลาญาตสนทมตรสหาย ผหลกผใหญทใหความเคารพนบถอ ผบงคบบญชา และบคคลทรจกสนทสนมกน ปจจบนนยมการลาบวชโดยใชบตรลาบวช แจงรายละเอยดเกยวกบวน เวลา สถานท (วด) และยงมคำากลาวขอขมาไวดวย สำาหรบบคคลอาวโสไมมาก หรอเสมอกนกบอกลาบวชโดยใชบตรลาบวชได

การลาบวชผ อาวโส ญาตผใหญ คร-อาจารยผบวชนำาเทยนแพใสพาน พรอมบตรลาบวช เมอไปถงทานแลว วาง

ของลง กราบทาน(กราบแบบกราบผอาวโส) แจงใหทานทราบพรอมกบมอบบตรลาบวชใหทานอานกอน จากนนคกเขายกพานเทยนแพดวยมอทงสองขนสงระดบอก แลวกลาวคำาขอขมาทาน กรรมใดทขาพเจาไดลวงเกนทาน“ (คณป คณยา คณตา คณยายฯลฯ) ทางกาย ทางวาจา และทางใจ ดวยเจตนากด ไมไดเจตนากด ขาพเจาขอขมาโทษ ขอทาน....... ไดโปรดอโหสกรรมแกขาพเจาดวย”

40

สวนผใหญทานกจะกลาวใหอโหสกรรมวา ขาพเจา“ ...ขอรบคำาขอขมาและอโหส หากขาพเจา..ไดกระทำาลวงเกนตอทาน...เชนเดยวกนกขอขมาและขออโหสกรรมตอกนดวย” มารยาทของเจาภาพในงานบวช

1. พมพบตรลาบวช เชญแขก อาจจะใชการลาบวชทางวาจากได ถาเปนเพอนหรออาวโสไมมาก สงบตรเชญกได ถาเปนผอาวโสมากๆ ควรไปลาดวยตวเอง

2. เมอถงวนสกดบและวนอปสมบทเจาภาพ ควรตอนรบแขกดวยความยมแยมแจมใส เตรยมอาหารการกน รบรองแขกใหพรอมและใหทวถง

3. เมอแขกลากลบเจาภาพควรกลาวคำาขอบคณ

ประเพณแตงงาน

การแตงงาน หมายถง การทชาย-หญง มความรกใครตอกนจนสกงอม และพรอมทจะดำาเนนชวตรวมกน เปนครอบครวอยางสามภรรยา"

พธแตงงานทเสนอในทนเปนการแนะแนวทางปฏบตอนเนองดวยการแตงงานในทางทชอบดวยวฒนธรรม ประเพณ และตวบทกฎหมายของไทยโดยตดความสนเปลองทงหลายออกไป คงไวแตสวนทเปนสาระสำาคญของการจดงานทจำาเปนตามขนตอนดงน1. การสขอ การสขอเปนเบองตนของประเพณการแตงงานของสงคมไทย และเปนเรองทถอกนวาเปนสรมงคลของชายหญงทจะเปนสามภรยากน และเปนการใหเกยรตแกฝายหญงดวย การเปนสามภรยาโดยการสขอแตงงานกนตามประเพณเปนสงทไดรบความนยมยกยอง เพราะชอบดวยระเบยบแบบแผนจารตประเพณทไดรบการพจารณาจากสงคมแลววาเปนสรมงคลดงกลาว การสขอกนตามประเพณนนทำาเปน 2 ขนตอน คอ การทาบทาม และ การสขอการทาบทาม เปนการเรมตนของการสขอ โดยฝายชายจดผใหญทไดรบการ

41

ยกยองนบถอ จะเปนชายหรอหญงกได เปน เฒาแก” ไปพดจาทาบทามกบผใหญฝายหญง เพอทราบความเหนของฝายหญงวาจะเตมใจยนยอมยกใหหรอไม เมอฝายหญงไมขดของแลว จะมขอเรยกรองเกยวกบสนสอดทองหมน เรอนหอ หรอมเงอนไขอยางไร ตลอดจนการกำาหนดวนเวลาทผใหญฝายชายจะมาสขอตอไป ถาฝายหญงไมตกลงกจะไดนำาเรองกลบมาแจงใหฝายชายทราบ ซงเปนเรองดดวยกนทงสองฝาย ผทไดรบหนาทเปนเฒาแกไปทาบทามฝายหญงดงกลาวน เรยกวา เฒาแกทาบทาม”เหตทตองม เฒาแกทาบทาม” กเพราะชายหญงสมยกอนเมอเตบโตเปนหนมสาวแลว ไมคอยมโอกาสไดสงคมพะปะกนบอยนก นอกจากงานเทศกาล งานประเพณและงานพธตาง ๆ ซงมขนเปนครงคราว ดงนน การเสาะหาคครองจงเปนเรองของผใหญ ผปกครอง ทจะจดการใหโดยพจารณาความเหมาะสมเปนหลก เชน กรยามารยาท ฐานะ อาชพ เปนตน เมอเหนวาเหมาะสมกจดเฒาแกทาบทามไปดำาเนนการในขนแรก ปจจบน ชายหญงมโอกาสพบปะกนไดและสามารถเลอกคครองไดอยางอสระมากขน เมอสมครใจทจะเปนสามภรยากน ฝายชายกแจงแกผปกครองใหจดเฒาแกทาบทามเพอทราบความคดเหนและขอเรยกรองตาง ๆ ของฝายหญงดงกลาวแลว อกประการหนงกคอ เฒาแกทาบทามนนจะเปนประโยชนตอคบาวสาวหากมเรองอนจำาเปนเกยวกบพยานหลกฐานซงอาจเกดขนไดในโอกาสตอไป การสขอ เปนเรองทฝายชายจดทำาภายหลงจากไดรบทราบจาก เฒาแก“ทาบทาม” แลววาฝายหญงไมขดของและฝายชายเองกตกลงจะปฏบตตามขอเรยกรองของฝายหญง การสขอนนจะมอบใหเปนหนาทของเฒาแกหรอผปกครองฝายชายจะไปเองหรอจะไปทงเฒาแกและผปกครองกได เพอยนยนวายอมรบขอเรยกรอง ตลอดจนทำาความสนทสนมกนใหมากยงขน พรอมกนนนจะไดปรกษาหารอเรองพธหมน พธแตงงานหรอหาฤกษยามกนตอไป การไปสขอควรจะไดมการนดหมายใหฝายหญงไดรบทราบลวงหนา เพอจะไดเตรยมตอนรบดวยอธยาศยไมตรตามสมควร

2. การหมน การหมน คอการมอบสงของใหฝายหญง เพอแสดงความมนหมายวาจะแตงงานดวย ซงของทจะมอบนนเรยกวา ทองหมน“ หรอ ของหมน”

42

ทองหมน หรอ ของหมน เดมทเดยวของทฝายชายนำาไปหมนฝายหญงนนเปนทองคำาจรง ๆ จะหนกเทาไรนนเปนไปตามขอเรยกรองและไดตกลงกนแลว จงเรยกวาทองหมนเปนคกนกบเงนทเรยกวา สนสอด แตตอมาทองหมนนนเปลยนเปนอยางอน เชน สรอยคอ แหวน เปนตน ในทางกฎหมายจงเรยกวา ของหมน และใหคำาอธบายวาเปนทรพยสนทฝายชายมอบใหฝายหญง เพอเปนหลกฐานการหมน และเปนประกนวาชายจะแตงงานกบหญงนนขนหมากหมน ในการทฝายชายจะนำาสนสอดทองหมนหรอของหมนไปมอบใหแกฝายหญงตามกำาหนดวนเวลาหรอฤกษยามตามทไดตกลงกนไวตามประเพณของไทยเรานยมใสขน และในขนทนำาไปนน มหมากพลไปดวย เพราะหมากพลเปนเครองแสดงถงความมอธยาศยไมตร ในบรรดาประเทศตาง ๆ ทนยมกนหมากรวมทงประเทศไทยดวย เพราะฉะนนจงไดเรยกวาขนหมากหมน ปจจบนการหมนสวนใหญนยมใชแหวนเปนของหมนและพธหมนกมเพยงชายสวมแหวนหมนใหแกฝายหญงตอหนาเฒาแกและญาตผใหญของทงสองฝายทมาเปนสกขพยาน และมการเลยงกนเลกนอยกเปนหมดพธหมน ตอจากนนเปนเรองของการเตรยมพธแตงงานอนเปนพธสำาคญตอไป ในกรณทผใหญทงสองฝายคนเคยไวเนอเชอใจกนดอยแลว จะตดขนตอนตาง ๆ ทกลาวขางตนตามแตเหนสมควร เหลอไวแตการแตงงานและการจดทะเบยนสมรสเลยกได

3. การจดพธแตงงาน ตามทนยมปฏบตกน กอนวนแตงงานประมาณ 2 สปดาห จะมการสงบตรเชญไปยงญาตมตรผเคารพนบถอใหทราบกำาหนดวน เวลา และสถานททจะจดงาน พธแตงงานในอดตจดกนเปน 2 วน วนแรกเรยกวา วนสกดบ วนท 2 เรยกวา วนแตงงาน ในปจจบนการจดพธแตงงานไดเปลยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกจและสงคมและแตกตางกนไปแลวแตกรณ แตนยมจดงานใหเสรจในวนเดยว ซงบางรายกพยายามคงรปแบบของพธแตงงานแตเดมไวอยางครบครน บางรายลดขนตอนตาง ๆ ลงไป จดเฉพาะพธทเหนวาจำาเปนเทานน จงมพธแตงงานหลายแบบใหพจารณาเลอกปฏบตดงน

พธแตงงานแบบท 1

43

เปนพธแตงงานทจดทำาใหเสรจภายในวนเดยว ซงคงรปแบบของการแตงงานแบบ 2 วน แตดดแปลงโดยตดวนสกดบและจดขนตอนในทางปฏบตใหรวบรวมขน เวลาเชา นมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต ณ สถานทซงจดไวอาจเปนเรอนหอหรอบานงานกไดคบาวสาวตกบาตรเลยงพระ เมอพระฉนเสรจ คบาวสาวถวายจตปจจยไทยธรรม พระสงฆอนโมทนา ประพรมนำาพระพทธมนตและเจรญชยมงคลคาถาเปนเสรจพธสงฆ (การเลยงพระในตอนเชา เจาภาพมกจดปนโตถวายใหไปฉนเพลดวย) ฝายเจาภาพของเจาสาวจดอาหารมาเลยงกน เสรจแลวเตรยมการเพอพธขนหมากตอไป เวลาจวน 11 นาฬกา ซงชาวนาเรยกวา นองเพล“ ” ฝายเจาสาวจะจด ของ“เลอนเตอนขนหมาก” หรอทเรยกสน ๆ วา ของเลอน“ ” คอสำารบคาวหวาน 2 ค หรอ 4 สำารบ ใหผใหญหรอผมหนาทนำาไปยงบานเจาบาว ทางบานเจาบาวจดคนมาเชอเชญขนบาน ผนำาของเลอนจะกลาวมอบของเลอนใหฝายเจาบาวจดของชำารวยใหแกผนำาของเลอนมา แลวคณะผนำาของเลอนกจะลากลบการนำาของเลอนมามอบใหน เปนการเตอนทางฝายเจาบาวใหจดขบวนขนหมากไปไดแลว การปฏบตดงกลาวเปนการแสดงความเออเฟ อในระหวางครอบครวทจะเกยวดองกน แตปจจบนหากไมสะดวกจะงดเสยกได เวลาบาย ขบวนขนหมากแตงของฝายเจาบาว เคลอนมายงบานเจาสาว มการรบขนหมาก เชญขนหมาก ตรวจกองทนสนสอดและไหวบรรพบรษ ไหวบดา มารดา หรอญาตผใหญและอาจมการจดทะเบยนสมรส ในชวงเวลานกได เวลาเยน มพธรดนำาคสมรส ททำาพธรดนำาประกอบดวยสงตอไปน 1) โตะหมบชา ประดษฐานพระพทธรป มดอกไม ธป เทยน จดไวพรอม 2) ตงสำาหรบคบาวสาวนงคกน มหมอนรองสำาหรบรองแขนขณะรบนำาสงข มเครองพธในการรดนำาพรอม และมพานหรอขนซงรองดวยดอกไมพองาม สำาหรบรองนำาจากมอคบาวสาว บางแหงใชโตะมขนาดพอดทคบาวสาวจะวางมอประนมรบนำาสงข มโตะเลกสำาหรบวางเครองใชในพธรดนำา มพธกรทำาหนาทสงสงขรดนำาพระพทธมนตใหแกผทมารดนำาอวยพร เมอไดเวลาทกำาหนด คบาวสาวไปนงคกนหนาโตะบชา รวมกนจดธปเทยนบชาพระรตนตรย กราบพรอมกน แลวกลบไปนง ณ ทซงจดไว ถามเพอนเจาบาวเจาสาวกจดใหยนหลงคบาวสาว ถามมาลยกสวมใหกอนสวมมงคล รดนำาสงขเจมค

44

บาวสาวแลวอวยพร เสรจแลวผรวมงานซงสวนมากเปนญาตผใหญกจะรดนำาคบาวสาวตามลำาดบ เมอแขกคนสดทายรดนำาเสรจแลว เชญผใหญทเคารพนบถอถอดมงคลเปนเสรจพธรดนำา เพอใหเปนพธแตงงานแนวประหยด การจดใหผเปนประธานเพยง 1 ทานเปนผรดนำาและเจมคบาวสาว สวนผรวมงานอน ๆ ถอวามาเปนสกขพยานนนนาจะไดรบการพจารณาปฏบตตามทเหนควร การทำาพธรดนำา เปนเรองของฆราวาสโดยจดทำาตามแบบทไดกลาวมาแลว เจาภาพอาจจะมอบของชำารวยแกผมารดนำาอวยพรดวย หลงจากนนกจะมการเลยงอาหารทงฝายเจาบาวเจาสาวและผมารวมรดนำาอวยพร เจาบาวและเจาสาวจะนำาของชำารวยแจกผรวมงาน ในระหวางนอาจเชญเจาภาพฝายเจาบาวและเจาสาวหรอแขกผมเกยรตสงสด ณ ทนนกลาวอวยพรแกคสมรสกอนสนสดงานเลยง เวลากลางคน จดพธปทนอนเรยงหมอนและทำาพธสงตวเจาสาวใหญเจาบาว ณ หองหอหรอเรอนหอตามเวลาทกำาหนด ผรวมในพธสงตวมเฉพาะผใหญทปทนอน และบดามารดาหรอผปกครองของเจาบาวเจาสาวเทานน มการใหโอวาทและอวยพรตามธรรมเนยมเปนเสรจพธแตงงาน

พธแตงงานแบบท 2 เวลาเชา ฝายเจาบาวจดขนหมากมายงบานเจาสาว ทำาบญตกบาตรแลวจดทะเบยนสมรส เวลาบาย จดพธรดนำาทบานเจาสาวหรอเรอนหอหรอสถานทแหงอนทเลอกจดเปนสถานทรดนำา เชน หอประชม บางรายอาจจดทสโมสร หรอสมาคมทมหองสำาหรบจดงานนหลงจากพธรดนำาแลว มการเลยงอาหารแกผมารดนำาอวยพรซงจะเลยงของวางหรอจะเลยงอาหารเยนแลวแตสะดวก

เวลากลางคน ผใหญของทงสองฝายทำาพธปทนอนเรยงหมอน และสงตวเจาสาว ณ หองหอ หรอเรอนหอของคสมรส มการใหโอวาทและอวยพรแกคบาวสาวตามธรรมเนยม

พธแตงงานแบบท 3

45

เวลาเชา เจาบาวเจาสาว และผใหญทงสองฝายจดถวายสงฆทานขนทบานงาน หรอเจาบาวเจาสาวรวมกนตกบาตรทหนาบานหรอทวด เวลาสาย ทำาพธรดนำาหรอผกขอมอคบาวสาว ผรวมพธมเฉพาะญาตผใหญของคบาวสาวเทานน แลวจดทะเบยนสมรส เวลาเทยง เลยงอาหารในบานหรอนอกบาน ตามสะดวก สวนการสงตวนนจดเปนการภายใน

พธแตงงานแบบท 4 เวลาเชา เจาบาวเจาสาวจะถวายสงฆทานหรอตกบาตรทวดหรอหนาบาน เสรจแลวบดามารดาผปกครอง ญาตผใหญทใกลชดรดนำาอวยพรหรอผกขอมอคบาวสาว แลวไปจดทะเบยนสมรสเปนเสรจพธ ในกรณทตองการใหยอสนทสด จะมเพยงถวายสงฆทานแลวไปจดทะเบยนสมรสกได

1) ฤกษยามการกำาหนดฤกษยามนน เพอใหเกดสรมงคลเลยงความเสยหายและทำาใหเกดความสบายใจ บางทานอธบายวาเพอใหเปนกำาหนดการนดหมายวาจะทำางานมงคลในวนนน วนน เวลานน เวลาน จะไดมารวมพธนนโดยพรอมเพรยงกนรวมความวาผใดจะพอใจหาฤกษยาม เพอความสะดวกใจและเปนเครองใหความอนใจ กอาจปรกษาหารอผรไดตามอธยาศยตามหลกของพระพทธศาสนาทานสอนวา การทำาความดหรอความสจรตทางกาย วาจา และใจ ในวนเวลาใด วนเวลานน ยอมเปนฤกษงามยามด การถอหลกการทำาความดและความสะดวกเปนฤกษน ถอไดวาเปนสรมงคล แกไขสงทไมดทงหลายไดทงหมด และเพอใหเกดสรมงคลยงขน ในวนททำาพธการปลอยนกปลอยปลาชวยชวตสตวหรอสงเงนไปบำารงโรงพยาบาลหรอมลนธทตงขนเพอชวยผประสบภย หรอองคการการกศลอน ๆ กจะเปนการสงเสรมความอบอนใจ ความปลมปตวาไดทำาคณความดและสงทเปนประโยชนในวนพธอนสำาคญนน

2) การหมนกรณทจะแตงงานกน โดยจองไวกอนดวยการหมน ถอเปนประเพณนยมในบางทองถนบางกลมของชาวไทย มเหตผลวาเปนการแสดงเจตนาวาจะแตงงานในโอกาสตอไป เรองการหมนน ถาเหนความจำาเปนกควรหมน

46

พธการไมควรเอกเกรกและของหมนกไมควรมราคาแพงนก อาจใชแหวนทอง แหวนรน แหวนนามสกลลงยา เปนตน ถาไมสะดวกจะไมมการหมนกได

3) บตรเชญในกรณทผแตงงานประสงคจะมบตรเชญ ควรคำานงถงสาระสำาคญตาง ๆ ดงน

3.1 จดประสงคสำาคญของบตรเชญ กเพอแจงใหทราบวาจะมการแตงงานและเพอกำาหนดนดหมายเรองวน เวลา สถานท ใหผมารวมงานไดทราบ 3.2 เจาภาพทระบชอในบตรเชญ ควรเปนพอแมของคบาวสาวในกรณทพอแมเสยชวตอาจใชญาตผใหญแทนได ในปจจบนนยมนำาชอผใหญหรอผบงคบบญชามาพมพไวในบตรเชญ ซงมใชเรองจำาเปน ควรจะใหเกยรตแกพอแมมากกวา 3.3 บตรเชญทนยมใชกนอยในปจจบน ม 2 ชนด คอ บตรขนาดใหญและบตรเลก บตรเชญขนาดใหญเปนบตรทมรายละเอยดครบถวน ใหใชเชญเฉพาะผใหญเพอมารวมพธรดนำาและรบประทานอาหาร สวนบตรเลกใชเชญเฉพาะญาตสนทมตรสหาย 3.4 การสงบตรเชญใหผใหญ ควรไปดวยตนเองจะเหมาะสมกวา แตในกรณทจำาเปนอาจสงทางไปรษณย โดยมขอความขออภยและแสดงความคารวะสงไปดวย 3.5 เมอไดกำาหนดวาจะเชญผใดเปนประธานในพธ คอ เปนผสวมมาลย สวมมงคล รดนำาสงขและเจม หรอเชญกลาวอวยพร ควรแจงใหผนนทราบลวงหนา

4) การทำาบญในวนแตงงานการทำาบญในวนแตงงาน ควรเลอกปฏบตอยางใดอยางหนง ดงน 4.1 นมนตพระ 8-10 รปหรอตามจำานวนทสะดวกแกเจาภาพมาเจรญพระพทธมนตและฉนภตตาหารทบานงาน 4.2 ถวายสงฆทานทบานงาน ซงจะนมนตพระโดยไมเจาะจงจำานวนพระ 1 รป หรอกรปกได 4.3 ตกบาตร ทหนาบานหรอทวด จำานวนภกษสามเณรกรปกได 4.4 ทำาบญเลยงพระทโรงพยาบาลสงฆหรอบรจาคทรพยสงของแกหนวยงานสาธารณกศลตาง ๆ

47

5) การแตงกายเจาบาว - ควรแตงเครองแบบราชการ ชดไทย ชดสากล หรอชดสภาพเจาสาว - ควรแตงชดทสามารถดดแปลงใชในโอกาสอนไดดวย เชน ชดไทยเรอนตน ชดไทยจตรลดา หรอชดสภาพการแตงหนาแตงผมของเจาสาว ควรแตงพองามและยดหลกประหยด

6) การจดสถานทพธและเครองใชในพธแตงงานการจดสถานทสำาหรบพธรดนำา ควรจดหองทมขนาดพอเหมาะไมเลกหรอใหญเกนไป ถามประตเขาออกคนละทางกจะสะดวกด เครองใชในพธทตองจดเตรยมมดงน 6.1 ทบชา จะเปนโตะหม 3 หม 5 หม 9 หรอโตะเดยวกได มพระพทธรปประดษฐาน 1 องค ทโตะบชามแจกนปกดอกไมหรอพานพมดอกไม ทกระถางธปทไมจดปกไว 3 ดอก มเชงเทยนอยขางกระถางธป 1 ค ยงไมจดเชนกน หนาโตะหมบชาปผาไวสำาหรบคบาวสาวกราบพระ 6.2 นำาพระพทธมนต ควรจดหานำาพระพทธมนตใสขนหรอหมอนำามนตไว และจดหาจอกเลก ๆ เตรยมไวตกใสสงขตอนรดนำา 6.3 ทนงบาวสาว จดตงทางซายของทบชา ใหเจาสาวนงทางซายของเจาบาว บาวสาวอาจจะนงหมอบบนเตยงเดยวกนแลวมหมอนรองแขนหรอมโตะสำาหรบวางแขน หรอมทนง (ตง) คนละตวกไดตามแตเจาภาพจะหาไดในกรณทไมมตงหรอเตยงใหบาวสาวนงพบเพยบหมอบกบพน ใชหมอนหรอโตะเลกสำาหรบวางแขน ถามเพอนเจาบาวเจาสาวกจดใหนงหรอยนอยดานหลง 6.4 ภาชนะรองรบนำาสงข ใชขนหรอภาชนะอนทเหมาะสมรองรบนำาจากมอคบาวสาวในภาชนะรองรบนำานน นยมจดดอกไมทมความหมาย เชน ดอกรก ดอกบานไมรโรย หรอดอกกหลาบเปนการจดเพอความสวยงามเทานน ไมจำาเปนตองใหหมดเปลองมาก 6.5 เครองเจม จดหาโถปรกหรอโถเลก ๆ ใสแปงกระแจะหรอแปงหอมผสมนำาพระพทธมนตสำาหรบเจมหนาคบาวสาว 6.6 มงคลแฝด เรยกวา มงคลจกรหรอมงคลคกได ควรหาพานใสเตรยมไว ตามธรรมดาจะตองจดทำามงคลแฝดเตรยมไวกอนลวงหนาและนยมใหพระสงฆทเคารพนบถอหรอผรเปนผจดให

48

6.7 มาลยบาวสาว ในปจจบนนยมทำามาลยสองชาย สำาหรบสวมใสเจาบาวเจาสาวจงควรจดเตรยมใสพานตงไวในหมเครองมงคลนดวย 6.8 สงขรดนำา สงขเปนของสำาคญในพธรดนำา เมอกำาหนดงานแลวควรตดตอเตรยมหาสงขพรอมพานรองไวแตเนน ๆเพราะในปจจบนสงขมนอยและหายาก ถามงานพรอม ๆ กนหลายงานมกจะเกดปญหา เครองมงคลตาง ๆ ดงกลาวขางตน จดวางไวบนโตะ และมอบใหคนใดคนหนงเปนผดแล ถามการแจกของชำารวยควรจดใหมผแจกทางดานซายของทนงบาวสาว ในกรณทมสมดอวยพรกจดไวใกลโตะของขวญ หรอมอบใหเจาหนาทนำาไปใหผรวมพธเขยนกได 7) การปฏบตในพธรดนำาและการเจมวธปฏบตในการนนมหลายแบบ เชน เจมแลวรดนำา อกแบบหนงกคอรดนำาแลวเจม แตกนำามาเสนอแบบเดยวนคอ รดนำาแลวเจม เพอมใหสบสน โดยเลอกแบบทไดรบการพจารณารวมกนแลวของคณะอนศาสนาจารยสามเหลาทพและของกรมการศาสนา ทงยงเปนแนวเดยวกบแบบของสำานกพระราชวงดวย 7.1 ประธานในพธ ควรปฏบตตามลำาดบดงน 1) กราบพระพทธรป ณ ทบชา 2) สวมมาลยใหคบาวสาว 3) สวมมงคลแฝด ทงมาลยและมงคลน เมอสวมแลวควรจดใหอยในลกษณะทเหมาะสมสวยงามสำาหรบมงคลควรใหรอยตอของมงคลอยขางทดหซายของเจาบาวและทดหขวาของเจาสาว 4) รดนำาสงขและอวยพร 5) เจมหนาผากควรเจมดวยนวชมอขวา จากจดซาย จดขวา และจดยอดตามลำาดบหลงจากประธานไดทำาพธดงกลาวตามลำาดบแลวเจาภาพจงเชญผมารวมงานมารดนำาตอไป 7.2 ผมารวมงาน ควรไหวพระพทธรปเมอผานทบชา แลวจงรดนำาอวยพรแกคบาวสาว 7.3 คสมรส 1) ควรผายมอทประนมออกเลกนอยเพอรบนำาสงข 2) เมอรบนำาสงขแลว ควรประนมมออยางเดมและกมศรษะเลกนอย

49

เปนการแสดงความเคารพ 3) ขณะสวมมงคลและถอดมงคล ใหประนมมอแสดงความเคารพและรบโอวาท

7.4 ผถอดมงคล ผทเปนประธานหรอผสวมมงคล แตในกรณทผสวมมงคลมไดอยในงานตลอด ควรจะเชญผอาวโสคนอนเปนผถอดมงคล โดยปฏบตตามลำาดบดงน 1) กราบพระพทธรป ณ ทบชา 2) ถอดมงคล ใชมอทงสองจบมงคลทงค ใหโอวาทและอวยพรคบาวสาวแลวยกมงคลขนพรอมกน 3) มอบมงคลใหคบาวสาวเพอเกบไวเปนสรมงคลตอไป 8. การจดเลยง สาระสำาคญของการจดงานเลยง กเพอเปนการแนะนำาญาตมตรหรอผรจกคนเคยของเจาบาวและเจาสาวใหรจกกนดงนนจงไมมความจำาเปนอนใดทจะตองจดใหเอกเกรกสนเปลองหรอจดเพออวดความมงม อนเปนคานยมในทางทผด สถานททใชจดงานเลยงอาจจะใชทบาน หองประชมหรอสโมสรตามความเหมาะสม

9. ของชำารวย ของชำารวยทใชในพธแตงงาน นยมจดเปน 2 ตอน คอ 1) ในพธรดนำา เจาภาพจดเปนชอดอกไมหรอมาลยตมเลก ๆ มอบใหกบผมารวมพธรดนำาทกคน สำาหรบผเปนประธานในพธอาจทำาเปนมาลยขอมอมอบใหเปนพเศษ 2) ในกรณทมงานเลยง เจาภาพอาจจะจดของชำารวยเลก ๆ นอย ๆ มอบเปนทระลกแกผมารวมงานความจรงของชำารวยน มใชของจำาเปน หากแตเปนสงทนยมปฏบตกนเสมอมา แตถาเจาภาพประสงคจะมของชำารวยแจกอาจจดทำาเปนของทระลกแบบไทย ๆ เพอเปนการสงเสรมศลปวฒนธรรมไทยโดยคำานงถงหลกประหยดดวย

10. การไหวและการรบไหว การไหวและการรบไหว เปนเรองกระทำาหลงจากเสรจพธสมรสแลวเฉพาะทเกยวกบญาตผใหญ หรอผนบถอใกลชดเทานน ในการไหว คบาวสาวจะนำาพานดอกไมธปเทยน หรอพานดอกไมธปเทยนและผาไหว ไปกราบแสดงความเคารพญาตผใหญหรอผเคารพนบถอ ในการรบไหว ผใหญจะ

50

กลาวคำาอวยพรหรอจะทงกลาวคำาอวยพรและมอบของรบไหว เชน เงน ทอง หรอทรพยสนอน ๆ ทงนสดแตจะสะดวกและเหมาะสม

                    จากประเพณการแตงงานทจดทำาเปนพธการขนตอนตาง ๆ นน จงนบวามความสำาคญมาก และเปนประเพณทงดงามเหมาะสม แสดงถงความเจรญงอกงามทางวฒนธรรมดานจตใจ และวฒนธรรมทางดานวตถของบรรพบรษของไทยเราทมองการณไกล และมความละเอยดออน โดยธรรมชาตของสงทมชวตแลวยอมมความตองการทางเพศสมพนธ และตองการสบสกลตอไปดวย จงทำาใหเกดความแตกตางกนระหวางคนกบสตว และขณะเดยวกนกฎหมายและประเพณไทยเราจงตองกำาหนดกฎเกณฑของบคคลทจะทำาการแตงงานไดจะตองมเงอนไขอกหลายอยางเงอนไขการแตงงาน การแตงงานจะตองมกฎเกณฑดงตอไปน 1. การแตงงานจะทำาไดตอเมอชายและหญงมอายครบ 17 ป บรบรณแลว แตในกรณทมเหตสมควร ศาลอาจอนญาตใหทำาการแตงงานกอนนนได (ป.พ.พ.ม. 1448) 2. การแตงงานจะกระทำามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรต หรอเปนบคคล ซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ (ม.1449) 3. ชายหญงซงเปนญาตสายโลหตโดยตรงขนไปหรอลงมากด เปนพนองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาหรอมารดากดจะแตงงานกนไมได โดยใหถอความเปนญาตตามสายโลหต ไมคำานงวาจะชอบดวยกฎหมายหรอไม 4. ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรมจะแตงกนกนไมได (ม. 1451) 5. ชายหรอหญงจะทำาการแตงงานในขณะทตนมคแตงงานอยไมได (ม. 1452) 6. หญงทสามตายหรอทการแตงงานสนสดลงดวยประการอน จะทำาการแตงงานใหมไดตอเมอการสนสดแหงการแตงงานไดผานพนไปแลวไมนอยกวา 310 วน หรอคลอดบตรแลวในระหวางนน หรอแตงงานกบคคนเดม หรอไดมใบรบรองของแพทยประกาศนยบตร หรอปรญญาบตรระบไววาไมมครรภตลอดจนมคำาสงของศาลใหทำาการแตงงานได 7. เงอนไขเกยวกบความยนยอมของบดามารดาหรอผปกครอง (ตาม ม. 1436) มาตรา 1455 การใหความยนยอมใหทำาการแตงงานกระทำาได แตจะตอง

51

มการลงลายมอชอในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส และผปกครองจะตองทำาเปนหนงสอแสดงความยนยอม โดยระบชอผแตงงานและผปกครองทงสองฝายและลงลายมอชอของผใหความยนยอมดวย สดทายถาหากมเหตทจำาเปน จะใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอย 2 คนกได ความยนยอมนนเมอเซนใหแลวถอนไมได 8. การแตงงานตามประมวลกฎหมายน จะสมบรณตอเมอไดจดทะเบยนแตงงานแลวเทานน

การแตงงานทเจาบาวไปอยบานเจาสาว เรยกวา ววาหมงคล“ ” และถาเจาสาวเปนฝายไปอยบานเจาสาวบาว เรยกวา อาวาหมงคล” ” แตปจจบนคบาวสาวมกจะแยกไปอยตามลำาพง ตงครอบครวใหม

การแตงงานเรมจากการสขอ การหมนและพธแตงงาน

มารยาทของเจาภาพในพธมงคลสมรส

1. บตรเชญงานแตงงานตองเขยนจาหนาซองใหชดเจนและถกตอง ตงแตคำาขนตน(เรยน กราบเรยน....) ยศถาบรรดาศกด ชอ – นามสกล เพราะถาเขยนผดอาจจะทำาใหผไดรบเชญ ไมอยากมารวมงานได การเขยนบตรเชญ ควรเขยนดวยตวบรรจงลายมอสวยงามงาม ปจจบนมกใชพมพดด หรอพมพดวยคอมพวเตอร

2. การเชญผทสมรสแลวตองเชญทงสามและภรรยา

3. การแจกบตรเชญ ผทเปนเพอนเจาบาว-เจาสาวตางคนตางแยกกนไปแจกบตรเชญได แตสำาหรบแขกผใหญ ผบงคบบญชา คร-อาจารย ญาตผใหญ คบาวสาวตองไปแจกบตรเชญดวยกน จะเปนการแสดงใหเหนวา ตงใจทจะเชญทานจรงๆ และควรจะสงบตรเชญโดยการวางบตรเชญบนพาน แลวสงใหทาน ถอเปนมารยาทอยางยงทควรปฏบต ทำาใหผใหญเกดความเอนด และเตมใจทจะมางานมงคลสมรสของคบาวสาว

4. เจาภาพและคบาว-สาว ควรแตงตวใหเสรจกอนทแขกจะมารวมพธทำาบญเลยงพระ หลงนำาพระพทธมนต หรอเลยงฉลองตอนคำา เพอจะไดคอยตอนรบแขก ไมใชแขกมาแลวหาเจาภาพและบาว-สาวไมเจอ

52

5. สนทนากบแขกทมารวมงานดวยความยมแยมแจมใส

6. เมอผใหญหลงนำาพระพทธมนต ใหศล ใหพร คบาว-สาว ควรคอมศรษะรบพรนน

7. ขณะผใหญกลาวคำาอวยพร คบาว-สาว ควรยนฟงคกนดวยอาการสำารวม ไมแจกของชำารวย หรอพดคยทกทายแขกเหรอ เมอผใหญกลาวจบควรยกมอไหว

8. คบาว-สาว ควรกลาวขอบคณแขกทสละเวลามาเปนเกยรต

9. เจาภาพควรกำาชบใหฝายบรการตางๆ ปฏบตงานอยางมมารยาท เชน สำาหรบผเปนประธาน แกวนำาควรมจานรองมฝาครอบ ของชำารวยเมอสงใหญควรวางบนพานสงให

10. เมอแขกลากลบควรสงแขก คบาว-สาว ควรไหวและกลาวคำาขอบคณ

งานศพพธเกยวกบการตาย ไดแก

        ๑.    พธเกยวกบการทำาศพ        ๒.    พธการทำาบญรอยวน        ๓.    พธการทำาบญอทศสวนกศลใหแกญาตผลวงลบ และ        ๔.    วนสำาคญของไทย

พธกรรมทเกยวของกบความตาย

ไปไมกลบ หลบไมตน ฟ นไมม หนไมพน

          ชวตของมนษยเรา มความเกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณมาโดยตลอด ตงแตแรกเกดจนถงวนตาย คราวน เปนเรองราวรายละเอยดประเพณ พธกรรมทเกยวกบความตาย และการทำาบญใหแกผลวงลบ            การ เกด แต เจบ ตาย เปนสงทธรรมชาตกำาหนดมาสำาหรบชวตมนษยทกรปนามโดยเทาเทยมกน ดงมคำากลาวทวา "มรณง อนตโต" คอ เราจะลวงพนความตายไปไมได ธรรมชาตของนำา คอ ความเหลว ธรรมชาตของคน คอ ความตาย แมวาความตายจะเปนสงทมนษยเกรงกนมาก แตกไมเคยมใครหลกหนพน ได

53

มผคนเปนจำานวนมากพยายามคดคนหาตวยา หรอหนทางทจะใหมชวตอยอมตะ แตยงไมเคยมใครประสบผลสำาเรจ ฉะนนเมอมนษยทกคนมความตายเปนของคกบการเกด จงไมควรเกรงกลวกบความตายจนเกนเหต แตสงทควรคำานงคอการกระทำาเมอยงมชวตอย ควรพจารณาวา เราไดประกอบคณงามความดและสรางบญกศลเอาไวไดมากนอยแคไหน ในชวงทมโอกาสเหลออย

พธกรรมทเกยวของกบความตาย มอยมากหลายอยาง อาท

พธทำาบญตออาย

การชกบงสกลเปน

การบอกหนทางผปวย

พธการทำาศพ  

พธทำาบญตออาย

          ในสมยโบราณ เมอมผปวยหนก เหนวาจะมโอกาสรอดไดนอย บรรดาญาตๆ หรอลกหลาน จะนมนตสงฆมาสวดพทธมนต บทโพชฌงค และชกบงสกล นอกจากนยงมพธทำาบญตออายใหแกคนชราทวๆ ไปซงลกหลานจะเปนผจดให คอกระทำากอนทจะเจบปวยถงขนลมหมอนนอนเสอ สวนใหญเปนการทำาพธทางศาสนา คอนมนตพระมาสวดพระปรตร และทำาบญอทศสวนกศลโดยมากลกหลานจะกระทำาใหทกๆป หรอทกๆ ๕ ป ขอนแลวแตความสะดวกและเหนสมควรประวตความเปนมา           การสวดโพชฌงค หรอ การสวดหลกธรรมชนสง อนเปนองคแหงธรรมเครองตรสร ซงพระอรยเจาเมอระลกถง สามารถคลายความทกขเวทนา ในเวลาอาพาธนนได ดงมเรองราวทเกยวของกบพทธตำานาน ดงนเมอคราวทพระมหากสสปะ แลพระโมคคลลานะอาพาธ พระพทธองคทรงตรสเทศนาบทโพชฌงคโปรด ทำาใหพระอรยเจาทงสองคลายจากความทกขเวทนาหายอาพาธอกคราวหนง เมอพระพทธองคทรงประชวร ไดตรสใหพระมหาจนทะแสดงบทโพชฌงคใหฟง ซงพระพทธองคกทรงหายประชวรเชนกน 

54

การชกบงสกลเปน           สำาหรบการสวดบงสกลเปน คอ การนำาผามาคลมรางคนเจบไวทงตว ใหพระสงฆจบชายผา กลาวคาถาเปนภาษาบาลวา อะจรง วะตะยง กาโย ปะฐะวง อะธเสสสะต ฉฑโฑ อะเปตะวญญาโณ นรตถงวะ กะลงคะรง ฯ

แปลใจความไดวา กายนไมนานหนอ จกเปนของเปลาๆ ปราศจากวญญาณทบถมแผนดน ดงทอนไมอนหาประโยชนมได ฉะนน ฯ

เปนการชวยใหคนปวยหรอคนชรามกำาลงใจ  ทงจากบทสวด และการทลกหลานมาอยพรอมหนาพรอมตากนดวยความรก และระลกถงวาคนชราผนเคยเปนดงรมโพธรมไทรทเคยใหความรมเยนแกลกหลาน หากคนชราถกปลอยใหอยตามลำาพง โดยเฉพาะเมอยามเจบปวยจะขาดกำาลงใจเปนอยางมาก

          ดวยเหตน ประเพณการนมนตพระสงฆมาสวดพทธมนตบทโพชฌงค และชกบงสกลแกผทกำาลงปวยหนก จงกระทำาสบเนองกนมา ในภาคอสานจะมพธสวดขวญ ใหแกคนไขทกำาลงเจบหนก และทำาพธคำาตนโพธตออาย พธตวงขาว ลวนแตเปนเรองเกยวกบการทำาบญและสรางขวญกำาลงใจทงสน

          บางคนเมอเจบปวยหนก อาจจะทำาบญตออาย ดวยการปลอยนกปลอยปลาปลอยเตา บางทกไปซอสตวเปนๆ จำาพวกเปด ไก หม วว ควาย ทเขากำาลงจะฆาไปปลอย ถอเปนการไถอาย  การบอกหนทางคนปวย           ไมวาจะกระทำาพธตออายหรอพยายามรกษาพยาบาลอยางไรกตาม เมอถงกำาหนดแหงการสนอายขย ทกคนกตองตายละสงขารไปตามกฎเกณฑของธรรมชาต เมอคนปวยเจบหนกใกลจะหมดลมหายใจ ญาตพนองจะจดเตรยมกรวยสำาหรบใสดอดไมธปเทยนซงทำาจากใบตอง นำามาใสมอใหแกผปวยทพนมไวและทำาการบอกหนทาง คอ บอกหรอกระซบขางหวา ใหนกถงพระอรหนต หรอภาวนา  อรหง สมมา ฯลฯ

          เหตแหงการบอกหนทางเชนน เพราะมความเชอกนวา คนเราเมอจะหมดลมหายใจวญญาณจะออกจากราง แตจะไปสสคต หรอทกขคต ยอมขนอยกบ

55

จตสำานกครงสดทาย  การบอกหนทางแกผตาย กเพอใหดวงวญญาณไดไปสสคตหรอสสมปรายภพ คอ ภพใหมทดตำานานความเปนมา           มคตนยามเกยวกบเรองกรวยดอกไมธปเทยนและการบอกหนทางแกผตายอยวา  พรานปาผหนงเมอมชวตอยไดลาสตวขายเปนอาชพ ครนเมอเจบหนกใกลจะหมดลมหายใจ ไดเหนวญญาณของสตวทตนเคยฆาจำานวนมากมาปรากฏอยตรงหนา จงเกดความสะดงหวาดกลวตออกศลทกระทำาไว พรานไดบอกเรองราวแกภกษลกชายของตน 

          ภกษผเปนลกชายของพราน ไดใหบดาพนมมอแลวจดกรวยดอกไมธปเทยนใสในมอ เพอนำาไปใชเปนเครองบชาพระรตนตรย ครนเมอบดาใกลจะหมดลมหายใจ ภกษไดเตอนใหบดาของตนรำาลกถงคณพระศรรตนตรย โดยกลาวคำาวา  สมมา อรหง หรอ สมมา สมพทโธ ใหนกถงพระอรหนต

          คนเจบใกลหมดลมหายใจ เราเรยกวาอยในชวงใกลมรณะญาณ โสตประสาทและจกษประสาท (หและตา) ยงไมดบสนท เมอเหนอาการวาใกลจะหยดหายใจ ใหพยายามดแลใกลชด นำากรวยดอกไมธปเทยนทจดเตรยมไวใสมอพนม พรอมบอกหนทางแกคนเจบ 

          คนโบราณเชอวา ควรใหคนปวยไดใสเสอผาชดใหมและนำาเงนตดกระเปาใหดวย เพราะเมอดวงวญญาณออกจากรางแลว จะไดใสเสอผาชดใหมและมเงนทองตดกระเปา สำาหรบเปนคาใชจายในการเดนทางไปสโลกของวญญาณ  ลางบอกเหตแหงการมรณะ           กอนทจะถงมรณะญาณ จะมสงบอกเหตหลายอยางสำาหรบคนปวย เชน กนสงลา ไฟธาตแตก เปนตน 

          กนสงลา คอ อาการของคนปวยทเจบหนกมาเปนเวลานาน กนขาวกนนำาไมคอยได แลวจๆ   กมอาการเหมอนหายปวย ดขนอยางผดหผดตา ขอขาวขอนำากน หลงจากนนอกไมนานกจะหมดลมหายใจหรอตายอยางสงบ ซงชาวบานเรยกวา กนสงลา

          ไฟธาตแตก คนปวยจะปลอยอจจาระปสสาวะออกมาอยางไมรตว ลกหลานจะรบทำาความสะอาด และเปลยนเสอผาชดใหมให สงทนาสงเกตกคอ คนไขหรอคน

56

ชราทนอนเจบอยนน ตวจะเยนผดปกต หากเยนจากปลายเทามาขนตามลำาดบเรยกวา ตายขน หากตายแลวรางกายจะเยนจากตวลงสปลายเทา เรยกวา ตายลง เปนภาษาชาวบาน

          มคตความเชออนหนง กลาววา หากมนกแสกมาเกาะทหลงคาบานทมคนปวย หรอบนผาน พรอมสงเสยงรองในเวลากลางคน แสดงวาคนปวยนนถงกาลหมดอาย เพราะนกแสก เปนพาหนะของพญายม

ของถกผทบ           เปนคตความเชอของชาวบาน วาเมอกอนทคนเจบจะหมดลมหายใจ ตองนำายาทใชรกษาพยาบาลออกไปไวนอกบาน มฉะนน เมอคนเจบตาย ยานนเรยกวาของถกผทบ ไมสามารถนำามาใชไดเพราะคณภาพเสอม บางทเชอถงขนาดตองนำาคาถาเลขยนตของศกดสทธออกไปนอกตวบาน กอนทคนเจบจะตาย มฉะนนของจะเสอมตองนำาไปถวายวดหรอนำาไปเขาพธปลกเสกใหม เปนคตความเชอของคนโบราณซงในปจจบนไมคอยยดถอปฏบตกนแลว 

พธกรรมเมอมศพคนตาย การจดเทยนขผง           ในสมยโบราณ เมอคนเจบสนลมหายใจแลว ใหจดเทยนขผงหนก ๑ บาทมไส ๗ ไสไวจนกวาเทยนดบ เปนอนสนสงสยเพราะคนปวยตายแน ทงนเนองจากบางทคนปวยอาจสลบหรอเพยงหมดสตไปชวคราวเทานน จงไมผลผลามรบรอนจดการศพในทนททสนใจการเฝาศพหรอเฝาผ           หากมคนตายในบานในเวลาคำา ไมสามารถนำาศพบรรจโลงไดทน จะตองมการนอนเฝาศพหรออยเปนเพอนศพ โดยการนำาผาขาวหรอผาหมมาคลมศพไวตงแตหวถงเทา จดตะเกยงหรอเปดไฟใหสวาง ทงน เพอไมใหเกดความวงเวงนากลวนนเองคตความเชอเกยวกบแมวดำา           คนโบราณเชอกนวา ถาแมวดำากระโดดขามศพ จะทำาใหศพนนผดลกขนมาหรอทำาใหปศาจคนอง ดวยเหตนหากศพนอนอยในทซงมฝาเรอนกนไมมดชด ตอง

57

กางมงใหศพดวยบางทองทจะใหศพนอนตรงรอด หรอขอบาน หนหวศพไปทางทศตะวนตกเพราะเชอกนวาเปนทศของคนตาย ดวยเหตนจงถอคตไมนอนหนศรษะไปทางทศตะวนตก  คตความเชอเกยวกบการกางมงใหศพ           การนำาผาหมมาคลม หรอกางมงใหศพ กเพอไมใหมองเหนแลวเกดความกลว  ตองระวงอยายก หรอถอขาวของขามศพเพราะถอเปนการไมใหความเคารพ บางคนมคตความเชอวาตองกางมงใหศพเพยง ๒ หครอมศพไว และเมอคนปวยสนใจลกหลานอาจรองไหเศราโศกอาลยรก ควรระวงอยาใหนำาตาไปโดนรางของศพ เพราะเชอกนวาจะทำาใหวญญาณของผตายเปนหวงลกหลานไมยอมไปสสคตการอาบนำาศพ - พธรดนำาศพ           การอาบนำาศพเปนธรรมเนยมอยางหนงในพธทำาศพ ซงจะทำากนกอนนำาศพใสโลง เหตทตองมการอาบนำาศพ เพราะตองการใหรางกายของคนตายสะอาดบรสทธ เชนเดยวกบทพวกพราหมณในอนเดยลงอาบนำาชำาระบาปในแมนำาในสมยโบราณ การอาบนำาศพจะทำาการอาบกนจรงๆ คอตมนำาดวยหมอดน ซงในหมออาจใสใบไมตางๆ ตมลงไปดวยเชน ใบหนาด ใบสมปอย ใบมะขาม ใบหนาดนนถอกนวาเปนใบไมทผกลวและใชปดรงควานได

          การอาบนำาศพจะอาบดวยนำาอนกอน แลวจงอาบดวยนำาเยนอกครง ฟอกดวยสมมะกรด เมอลางจนสะอาดหมดจดแลว จงฟอกดวยขมนชนสดและผวมะกรดตำาละเอยด ตอจากนนจงทำาการแตงตวใหศพแตการอาบนำาศพในปจจบน เรยกวา พธรดนำาศพ คอ ใชนำาพทธมนตหรอทชาวบานเรยกวานำามนต ผสมกบนำาฝนหรอนำาสะอาด บางทใชนำาอบไทยรวมดวยเพอใหเกดความหอม เมอถงเวลาอาบนำาศพ ซงจะทำากนหลงจากทคนปวยตายไมนานนกเพราะศพยงสดอย ญาตมตรและผคนทวไปกลาทจะเขาใกล เนองจากยงไมมกลนหรอขนอด สปเหรอหรอผใหญจะจดใหศพนอนในทอนสมควร จบมอขางหนงยนออกมายงหมอนใบเลกทรองรบ

          ลกหลานของผตาย จะทำาหนาทใชขนใบเลกๆ ตกนำามนตจากขนใหญสงใหกบผทมาทำาการรดนำาศพ โดยการเทนำาลงบนมอของผตาย กลาวคำาไวอาลย หรอกลาวขอใหวญญาณของผตายจงไปสสคต ไมตองหวงอาลยมกงวลปรศนาธรรมในการทำาพธรดนำาศพ

58

          การรดนำาศพเปนปรศนาธรรม ใหเหนวาคนเราเมอตายไปแลว แมนำาของหอมหรอนำาอบนำามนตใดๆ มาราดรด กไมอาจทจะฟ นคนชพขนมาได ผทยงมชวตอยไมควรประมาท เรงขวนขวายสรางบญกศลและคณงามความดไว เพราะทานยงโชคดทมโอกาสไดกระทำา สวนคนทตายนนหมดโอกาสไปแลว  การแตงตวใหศพ การหวผมใหศพและปรศนาธรรม           เมอทำาพธอาบนำาศพเสรจเรยบรอยแลว ตองจดการแตงตวหวผมศพใหเรยบรอย เกยวกบการหวผมใหศพนน มคตความเชอเปนหลายนย บางใหหวสามหนเทานน บางกวาใหหวกลบไปขางหนาซกหนงไปขางหลงอกซกหนง หมายถงหวสำาหรบคนตายครงหนงสำาหลบคนเปนครงหนง หลงจากหวผมเสรจ จะตองหกหวทใชทงหรอโยนใสไปในโลงศพ ตอนหกหวใหกลาวเปนภาษาบาล "อนจจง ทกขง อนตตา" เปนปรศนาธรรม หมายถงความไมเทยงแหงสงขาร แมหวดๆ  กยงตองหกเปนทอนใชการไมไดในวนหนงชวตของมนษยเรากเชนกน หวทใชหวผมใหศพนน คนเปนจะไมนำามาใชอก จงตองหกทงการนงผาใหศพ           เมออาบนำา หวผม ใหศพเสรจแลว ตอไปกเปนการนงผาแตงตวใหศพ ซงจะกระทำาไมเหมอนกบการแตงตวของคนเปน คอ 

          1. ใหใชผาขาวนงในชนแรก เอาชายพกไวขางหลงแลวนำาเสอขาวมาสวมให โดยเอารงดมไวขางหลงใหตางกบการใสเสอคนเปน แลวเยบเนาเปนตะเขบลงมาหาเอวทง ๒ ขาง ใหหมผาเฉยงจากขวามาซาย

          2. เสรจแลวจงนำาเสอผาใหมอกชดหนง มาสวมใสทบขางนอกอยางทคนธรรมดาใสกนทวไปตามปกตปรศนาธรรมของการนงผาใหศพ           การแตงตวนงหมใหศพของคนโบราณแบบน เปนปรศนาธรรมใหเหนวา คนเราเกดดวยทฏฐ ตายดวยทฏฐ อวชชาปดหนาปดหลง การนงหมอยางแรกหรอชนแรกทอยขางใน หมายถงความตาย การนงหมชนนอก หมายถงการเกด อนคนเรามเกดแลวกมวนดบวนเวยนอยในสงสารวฎ 

          ในปจจบน ไมคอยไดทำาพธอาบนำาศพ แตงตวและนงผาศพอยางสมยโบราณกนแลว คงมแตการรดนำาศพทมดงกลาวมาแลว สวนเสอผานนนยมสวมใส

59

ชดใหมใหศพการทำาศพของคนโบราณ มปรศนาธรรมอยทกขนตอน ตงแตเรมรดนำาศพ ไปจนถงตอนเผา

ประเพณทปฏบตเกยวกบการทำาศพอก ๒ อยาง ทยดถอกนมา คอ 

การตำาหมากใสปากศพ และ 

การนำาเงนใสปากศพ

การตำาหมากใสปากศพ           เมอทำาพธอาบนำาแตงตวและรดนำาศพเปนทเรยบรอยแลว ใหตำาหมากใสปากศพ ๑ คำาหรอถาคนตายยงมฟนอย กใชหมากเจยนพลทเปนคำาๆ หกใสปากศพ เปนปรศนาธรรมวา แมหมากพลทคนตายเคยชอบนกหนา เมอตายแลวกไมสามารถเคยวกนได ขนาดตำาปอนใหแลวกยงไมรจกเคยวไมรจกคาย หรอแมแตทรพยสมบตทงหลาย ตายไปกไมมใครนำาตดตวไปได นอกจากบญกศลและคณความดทสรางไวเทานนทจะตดตวไปการนำาเงนใสปากศพ           การนำาเงนใสปากศพ มคตทมาหลายนย บางวาเปนปรศนาธรรมเชนเดยวกบการตำาหมากใสปากศพ คอ ตายแลวกไมสามารถเอาทรพยสนตดตวไปไมได แมเงนทอมไวในปากสปเหรอกลางเอาไปเสย อกนยหนงบอกวาคนสมยโบราณเอาเงนใสปากศพเพอใหสปเหรอเปนคาจางเผา 

          บางคตวาเงนทใสปากศพนน สำาหรบใหวญญาณของคนตายใชเปนคาเดนทาง หรอคาจางสำาหรบคนพายเรอ ททำาหนาทพาดวงวญญาณของผตายขามแมนำาไปสดนแดนของคนตายหรอโลกของวญญาณ

          นอกจากคนไทยแลว ชนชาตอนๆ เชน จน กรกโบราณ ยว ฯลฯ กมการนำาเงนใสปากศพโดยมคตเกยวกบความเชอแตกตางกนไป  การปดหนาศพ           ในสมยโบราณ การทำาศพบางแหงจะมการปดหนาศพดวยขผงหนาประมาณครงนวกวางพอปดหนาศพไดพอด บางทปดเฉพาะดวงตาและปากเทานน หรอใชผาปดแทน ทงนเพอเปนการปองกนภาพอจาดตา และปองกนไมใหแมลงมา

60

วางไขการมดตราสง           กอนนำาศพใสโลก ตองทำาพธมดตราสงดวยดายสายสญจน นยมมดเปน ๓ เปลาะ คอ ทคอ ทมอและทเทา มผแตงคำาโครงอธบายปรศนาธรรมของการมดตราสงเปน ๓ เปลาะไวดงน

มบตรหวงหนงเกยว พนคอ ทรพยผกบาทาคลอ  หนวงไว ภรยาเยยงอยางปอ รงรด มอนา สามหวงใครพนได จงพนสงสาร

ในการมดตราสงศพ 

เมอนำาบวงคลองคอ สปเหรอจะวาคาถา ปตโต คว หมายความวา ลกคอหวงผกคอ  เมอเวลามดวาคาถารดประคดอก เปนหวงท๑ 

แลวโยงเชอกมากลางตว ทำาเปนหวงตะกรดเบด ผกหวแมมอของศพทพนมมอกรวยดอกไมธปเทยนอย รวบมอศพผกใหพนมไวทหนาอก วาคาถา ธน หตเถ ความหมายวา ทรพยคอหวงผกมอ ในเวลามดวาคาถารดประคดเอว เปนหวงท ๒ 

แลวโยงเชอกมาทเทาทำาเปนบวงผกหวแมเทารวบรดเทาผก ใหขอเทาทงสองตดกนวาคาถา ภรยา ปาเท หมายความวา ภรรยา คอหวงผกเทา เปนหวงท ๓ (แมศพผหญงกวาคาถาแบบเดยวกน) บางตำาราวาใชคาถา ธน ปาเท ไมใช ภรยา ปาเท และบางตำารากใหผกจากเทาขนมากอน

          เสรจแลวใหเอาผาขาวผนใหญหอตวศพโดยขมวดไวดานศรษะ เพอจะไดเปนการสะดวก เมอเวลาเปดเอานำามะพราวลางหนาศพกอนเผา แลวเอาดายดบขนาดนวหวแมมอ มดเปนเปลาะๆ ใหแนนเปน ๕ เปลาะ เปนปรศนาธรรม หมายถง นวรณ ๕ คอ 

          ๑. กามฉนทะ           ๒. ความพยาบาท 

61

          ๓. ความงวงเหงาหาวนอน           ๔. ความฟงซานรำาคาญใจ           ๕. ความลงเลใจ 

ทง ๕ ประการนคอสงขวางกนจตไมใหบรรลความด 

          เหตทตองมดศพอยางแนนหนา เพราะในสมยโบราณไมมยาสำาหรบฉดรกษาศพ จงตองมดไวใหดเพอใหผาซบเลอดนำาเหลองและปองกนโลงแตกเพราะศพขนอด  พธเบกโลง           พธเบกโลงในแตละทองทอาจมแตกตางกนไปบาง หลงจากทำาพธมดตราสงเสรจแลว จะไมนำาศพใสโลงในทนท ตองทำาพธเบกโลงกอน โดย

เอาไมไผมาจกเปนซกเลกๆ ทำาเปนบนได ๔ ขน หรอใหม ๓ ชองกวางยาวเทากบโลง สำาหรบวางบนปากโลง

เอาเฝอกผนหนงทำาดวยไมไผ ๗ ซกถกตดกนเหมอนแรง วางกนโลงเอาผวไมขน ไวระยะหางเพอรองรบอยางเสอ

แลวจงเอาไมไผมาผาใหโตขนาดนวกอย ยาวพอสมควร ผาขางหนงสำาหรบคาบปากโลงเปนระยะจนครบ ๘ อนเปนทำานองไมตบป งปลา และผาอกขางหนงสำาหรบคาบสายสญจนวางทางขวากอนใหรอบโลง ไมนเรยกวา ปากกาจบโลง

เอาเทยน ๘ เลมพาดทปากโลงระหวางปากกาทง ๘ ชอง กบมกระทงใบตองขนาดเลกใสกงพลาปลายำา หรอจะเปนอาหารอยางอนๆ กได นำามาวางบนปากโลงทง ๘ ชองใกลเทยนทตดไว ใหเปนเครองสงเวยเทพทง ๘ ทศ

สปเหรอจะทำานำามนตสำาหรบรดโลง ตองเตรยมขนและเทยนตดพาดปากขนเลมหนง เงนคายกคร แตกอนประมาณ ๖ สลง 

สปเหรอจดเทยนเปนคๆ ตงแตดานปลายเทาไปดานศรษะ แลวตงตนทำานำามนตธรณสาร ใชสำาหรบประพรมแกเสนยดจญไร แลววาคาถา          สโรเม พทธเทวญ จ

62

          นลาเฏ พรหมเทวตา          หทย นรายกญเจว          เทวหต ปรเม สราฯ          ปาเท วสสณกญเจว           สพพกมมา ปสทธ เม           เปนการเชญ พระพทธ พระธรรม พระนารายณ พระปรเมศวร พระวศวกรรม มาเขาสงกายใหทำากรรมตางๆ สำาเรจ บทตงแต สทธกจจ เปนบทใหพระเจาเรอน มดงน          สทธกจจ สทธกมม          สทธการย ตถาคโต          สทธลาโภ นรนตร          สทธเตโช ชโย นจจ          สทธกมม ปสทธ เม          สพพสทธ ภวนต เม

เสรจแลวสปเหรอจะนำานำามนตลบหนาเสยผม ๓ ครง ประพรมโลง ๓ หน หยบเทยนทตดปากโลงมาจดดายสายสญจนทวงรอบโลง จดเทยนเปนคๆ จากปลายเทาใหไหมขาดทกชอง เวนชองดานสกดทจะใชเปนหวโลง เอามดหมอ กดดายสายสญจนทกลางหวโลงเสกคาถาวา พทธ ปจจกขาม ธมม หจจกขาม สงฆ ปจจกขาม ๓ หน

ความนสปเหรอจะถามวา โลงของใคร ลกหลานกตอบวา โลงของ...(ชอผตาย) หรอบางท สปเหรอกถามเองตอบเอง บางทถามหนเดยว บางทกถามตอบอยางนน ๓ หน

เสรจแลวสปเหรอจงเอามดหมอสบปากโลง ๓ ครง โดยการสบตรงกลางกอน แลวจงสบซายขวา หรอบางทสบเปนรปกากบาท เพอใชเปนเครองหมายวาดานนเปนทศศรษะหวโลง

ตอจากนน จงผลกเครองเซน ไมปากกา เทยน และดายสายสญจนทเหลออยลงไปในโลงใหหมด เอาใบตองบางทบเฝอกและของทผลกลงใสโลง สวนใหญนยมใชใบตองตนกลวยตานทใบไมแตกยอดไมหก ๓ ยอดมาป 

63

          ดวยเหตนในการตดใบตองมาใชทวไป ชาวบานจงหกยอดเสยกอน เพราะใบตองทไมไดหกยอดถอวาเปนใบตองรองผ          เฝอก ใบตอง ทใสในโลงศพลวนเปนปรศนาธรรมทงสน คอ ชใหเหนวา รางกายของเรากเหมอนกบเฝอกทนำาไมไผมาสานตอกนเปนซๆ ในทสดกตองแยกสลายจากกน 

พธกรรมเมอตองนำาศพไปวด 

การนำาศพไปวด           การเคลอนยายศพ ไมวาจะเพอนำาศพไปตงบำาเพญกศลทวด เคลอนศพจากบานไปเผา มธรรมเนยมปฏบตดงน

หากเปนการตงศพสวดอภธรรมทบาน ในวนเคลอนศพไปเผาทวด เจาภาพจะนมนตพระสงฆมาฉนเชาทบาน สวนใหญนยมนมนตเพยง ๔ รปหรอตามตองการ แตเมอฉนเชาเสรจแลวนมนตพระเพยง ๔ รปทำาหนาทจงศพไปวด หากมลกหลานผตายบวชเณรหนาศพ กใหมารวมจงศพดวย โดยเดนตอจากพระ

หากตองการนำาศพไปตงสวดอภธรรมทวด กใหพระมาจงศพเชนเดยวกน หลงจากทสปเหรอทำาพธนำาศพใสโลงเปนทเรยบรอยแลว แตหากมดคำากะทนหน กอาจตงศพไวทบานคนหนง ครนรงเชาจงคอยนมนตพระมาฉนเชาแลวจงศพไปวด

การเคลอนขบวนศพ           ในการเคลอนขบวนศพนน ใหลกหลานของผตายถอกระถางธป และรปของผตายนำาหนาตอมาจงเปนพระสงฆ ๔ รป ถอสายสญจนทตอมาจากการมดตราสงศพ และโยงออกมาหนาโลงซงสปเหรอไดจดเตรยมไวไหแลว สายสญจนทใหพระจบเวลาสวดศพทกคนกใชเสนเดยวกนน

          สำาหรบญาตพนองคนอนๆ กชวยกนแยกโลงศพ หรอนำาศพตงไวบนรถเขนชวยกนเขนประคองตามกนไปเปนขบวน เดนไวอาลยไปตลอดทางจนกวาจะถงวด หากวดอยไกลจะใชรถยนตเปนพาหนะในการเคลอนศพกได หากไมตองการนำารถของตนเองมาขนศพเพราะเชอเกยวกบโชคลาง กสามารถขอเชารถของทางวด

64

หรอมลนธไดการนำาศพออกจากบาน           เมอจะเรมเคลอนศพ ตามคตโบราณจะไมยกศพออกทางประตเหมอนคนปกต และไมใหศพลอดใตขอ บางทกตองรอฝาบานขางหนงเพอนำาศพออกกม ทงนเพราะเรอนสมยกอนประตคอนขางเลกและขอเตย การยกศพตองชวยกนหลายคนจงเบยดเสยดไมสะดวก ฝากระดานของบานสมยกอนสามารถถอดออกไดสะดวก เพราะใชวธเขาลมไมไดทำาตายตวเหมอนปจจบน

          เมอยกศพออกทางฝาบาน ตองทำาบนได ๓ ขนไวเปนทางลง ไมลงบนไดเดยวกบคนเปนใชอยประจำา บนได ๓ ขนนทำาไวชวคราวไมแขงแรงนก พอคนขนลงกหกโดยงาย เปนเคลดความเชอวา ทำาใหวญญาณไมสามารถหาทางยอนกลบมาบานได จะไดไปผดไปเกดเสย ไมมววนเวยนอยบนโลกดวยความเปนหวงลกหลานและทรพยสมบตแตเดยวนไมคอยถอเครงครดเทาไรนก เพราะบางทฝาบานเปนปนหรออฐหากทลายเพอเอาศพออกคงเปนเรองใหญแนการทำาประตปา           ประตปา คอ การนำากงไมมาปกไวตรงประตทจะนำาศพออกจากบาน โดยรวบกงไมมดไวเปนซมหรอคหา เมอนำาศพออกไปพนประตแลวกใหรอทงเสย เพราะเชอกนวา วญญาณของผตายจะกลบบานไมได เพราะประตปาทจำาไวเปนเครองหมายถกรอไปแลว หากมองเปนปรศนาธรรมกคอ คนทตายไปแลวยอมไมสามารถยอนกลบหรอฟ นคนชพขนมาไดอก เมอเรายงมชวตอยหากไมเรงสรางคณงามความดกเปนสงทนาเสยดาย เพราะคนตายนนไมมโอกาสเชนเราอกแลวการชกฟาก ๓ ซ           เปนคตความเชอเชนกน สมยโบราณใชไมไผมาผาทำาฟากเปนซๆ สำาหรบปพนเรอนและทำาฝา เมอนำาศพออกจากบานแลว ใหซกฟากออก ๓ ซ เพอลวงไมใหวญญาณจำาบานได และปรศนาธรรม อธบายเกยวกบเรองไตรลกษณ คอ รป สงขาร วญญาณ ลวนเปนสงไมเทยงไมจรงยงยน เมอความตายมาเยอนไมมใครสามารถหลกหนได ตองละสงขารทงรางไวเหมอนกบเรอนทวางเปลาการตหมอนำาและหมอไฟนำาศพ           ในสมยโบราณ เมอนำาศพออกจากบานแลว จะมการตหมอนำา ๓ ใบ ดวยไม

65

ซก (ไมนยมใชไมทอนเพราะตองหกทง) เมอตหมอดนใสนำาซงเตรยมไวแตกแลว กหกไมทงเสย เปนปรศนาธรรมหมายถงการแตกสลายของสงขาร หรอธาตตางๆ เชน ธาตนำาทมาชมนมกนเปนรางกาย เมอแยกออกจากกนแลวกตองกลบไปเปนธาตเหลานนเหมอนเชนเดม          สำาหรบหมอไฟ หรอตะเกยงทจดไวหนาศพนน เมอเวลาเผาศพกนำาใสเขาไปในกองฟนขณะทตหมอนำาทง ๓ ใบทงนน คนบนเรอนกใชพดโบกไปทง ๔ ทศ  การซดขาวสาร           การซดขาวสารในปจจบนไมนยมทำากนแลว แตสมยโบราณเมอนำาศพออกจากบานตองทำาการซดขาวสาร หรอบางทกซดเกลอขนไปบนหลงคาดวย พรอมวาคาถา  คจฉ อมมห พทธปด แปลใจความไดวา จงไปทางโพนเถด พระพทธเจาปดแลว เปนการขบไลเสนยดจญไรหรอความอปมงคลทงหลายใหจากไปการโปรยขาวตอกขาวสาร           ในระหวางทเคลอนศพไปวดนน บางทมการโปรยขาวตอกหรอขาวสารไปตลอดทาง เปนปรศนาธรรมเตอนใจวา ขาวตอกขาวสารไมงอกขนมาไดอกฉนใด คนทตายยอมไมอาจฟ นขนมาฉนนนการใชไมขดทางนำาหนา           การใชไมขดทางนำาหนาเมอเคลอนขบวนศพ กเปนปรศนาธรรมเชนกน หมายถงการเดนตามกนไปเปนวฏสงสาร ในวนนเรานำาศพคนตายไปเผา วนตอๆ ไป ทกคนกตองไปตามเสนทางสายนเชนเดยวกน ไมมใครสามารถหลกหนพนไดขบวนศพหามผานเรอกสวนไรนา           ในสมยโบราณหนทางยงไมคอยสะดวกนก การหามศพตองหามไปตามทางเดนจะลดผานไรนาของคนอนไมได อาจเพราะมความเชอเกยวกบความตายวาเปนอปมงคล หรอขบวนแหมคนเปนจำานวนมาก หากเดนตดผานไรนา อาจไปเหยยบขาวกลาพชไรไดรบความเสยหายการเรยกบอกหนทางแกวญญาณผตาย           เมอนำาศพไปวด ขบวนแหศพผานทไหนลกหลานผตายกจะเอามอเคาะโลงเพอบอกใหรตวไปตลอดทาง เชน ลงจากบานแลว เลยวขวาไปตามทาง ผานโรงเรยนแลว ขามสะพานแลว ถงวดแลว ทงนเปนคตความเชอวา เพอใหวญญาณของผตายตามรางไป

66

พธกรรมเมอไปงานศพ ฟงพระสวด

การไปงานศพ (ไปฟงพระสวด)           เมอไปถงควรแสดงความเสยใจตอเจาภาพ แตบางครงตองดตามสถานการณ เพราะการพดกระตนใหเจาภาพเกดความเศราโศกขนมาอกคงไมเหมาะสมนก  บางทเจาภาพยงอยกบการตอนรบแขก จนเกอบจะลมเหตการณทตองสญเสยคนทรกไปไดชวคราวแลว ผไปเคารพศพอาจแสดงออกดวยอากปกรยาแทนคำาพดกไดเจาภาพ หรอตวแทนของเจาภาพจะนำาไปจดธปเคารพศพ หากมการจดทพทธบชาไวดวยเชน

          เมอนำาศพไปตงสวดอภธรรมทวด ตองจดธปเทยนไหวพระกอน ดวยธปสามดอก แลวจงจดธปไหวศพเพยงดอกเดยว บางแหงลกหลานของผตายจะคอยจดธปสงใหกบแขก หากตองจดธปเอง ควรใชไมขดหรอจดกบตะเกยงทตงไวตางหาก อยายนธปไปจดกบเทยนทตงไวหนาศพ เปนการไมเหมาะสม

          หากนำาพวงหรดไปไวอาลย ควรสงใหเจาภาพหรอคนทมหนาดแลรบไปตดตง ไมควรหาตดตงเอาเองตามใจชอบ ปจจบนไมนยมพวงหรดททำาจากโฟม โดยทวไปจะใชพวงหรดททำาจากวสดธรรมชาตซงยอมสลายงาย หรอใชพวงหรดทดดแปลงมาจากผาเพราะเมอเสรจงานแลวเจาภาพสามารถถวายใหพระนำาไปใชประโยชนไดการสวดศพ           พระทนมนตมาสวดพระอภธรรมหนาศพ นยมนมนตเพยง ๔ รป หากทำาพธสวดทบานตองจดรถคอยรบสง และจดหาคนทำาหนาทเกยวกบพธกรรม คอ กลาวนำาอาราธนาศล อาราธนาธรรม ฯลฯ ไวใหเรยบรอย 

          เมอพระมาถงแลว เจาภาพตองจดธปเทยนทพระพทธ และตพระธรรม กลาวคำาอาราธนา  พระจงจะเรมทำาการสวดได บางงานเจาภาพนงรอไมเหนพระทานเรมสวดเสยท พระทานกนงรอไมเหนเจาภาพจดธปเทยนและกลาวอาราธนาเสยท จงควรเรยนรการทำาหนาทเกยวกบพธกรรมเอาไวบางการเคาะโลงใหผตายฟงพระสวด           เมอพระเรมสวด ลกหลานของผตายจะเคาะโลงเบาๆ เพอเรยกใหฟงพระ

67

สวดเปนธรรมเนยมปฏบต คอลกหลานยงคงปฏบตกบผตายเหมอนเมอยงมชวตอย เปนความผกพนภายในครอบครวการบรรเลงป พาทยมอญ           หากเจาภาพมฐานะด กจดหาป พาทยมอญมาบรรเลงเปนทำานองวงเวง พอพระสวดพระอภธรรมจบ ป พาทยกขนรบ ฟงแลวชวนใหเศราโศกเขากบบรรยากาศการเลยงอาหารแขกทมาฟงพระสวด           ตามธรรมเนยมของการสวดอภธรรม พระจะสวดทงหมด ๔ จบ แตบางแหงกแตกตางกนไป เมอพระสวดได ๒ จบ หรอ ๓ จบแลวจงทำาการหยดพก ชวงนเจาภาพจงนำาอาหารทจดเตรยมไวมาเลยงแขก เสรจแลวจงฟงพระสวดตอจนครบ ๔ จบ          สำาหรบผไปรวมพธเผาศพหรอไวอาลยผตายกอนทำาการเผา หรอเมอไปฟงพระสวดอภธรรมศพ เมอกลบถงบานแลว ใหลางหนาลางตากอนเขาบาน บางทนำาใบทบทมใสในขนแลววกนำาในขนนนลางหนา เพอความเปนสรมงคล

มารยาทในการฟงสวดพระอภธรรม การไปงานศพมหลกการทพงปฏบต คอ ตองกราบนมสการพระพทธรปทประดษฐานอยใกลเคยงกบกอน 3 ครงแลวจงหนมาทางศพกมลงกราบครงเดยว ใชธปบชาพระพทธ 3 ดอก สวนศพใชเพยงดอกเดยว ควรปกธปตรงกลางไมตะแคงหรอเอยงขางกระถางเพราะขธปจะไดไมหลนกระจายเปรอะเป อน อกทงปลายธปกไมถกปลายแขนผมาทหลงดวย การฟงสวดพระอภธรรม ไมควรนงคยกน หรอออกไปแกลบรเวณงานหวงการสนทนากบผทไมไดพบปะกนมานาน หวงสบบหร หวงดมนำา มารยาทเจาภาพกด ผทมารวมเยยมศพกด ควรสงบและระงบกรยามารยาทใหสมกบสภาวะความเศราโศก ควรนกคดและปรบปรงตนใหตงมนในความดงาม เตอนตนใหทำาคณประโยชน และพยายามตงใจฟงพระสวด

นำาศพเวยน ๓ รอบกอนนำาขนเมร           หากตงศพสวดบำาเพญกศลทวด ในตอนเชาของกำาหนดทำาพธเผา ลกหลานกจะชวยกนหามโลงศพเวยนรอบเมร ๓ รอบ แลวจงนำาขนไปตงไวบนเมร หากตงศพบำาเพญกศลทบาน ครนเคลอนศพมาถงวดแลวกใหทำาการเวยนรอบเมร

68

กอน ๓ รอบเชนกน จงจะนำาไปตงบนเมร บางแหงมการนำาโลงกระแทกเมรกอน ๓ ครง จงนำาขนไปตง นยมหนหวศพไปทางทศตะวนตก

          การเวยนศพตองเวยนซาย ตางกบการเวยนเทยนหรอแหนาค ซงเปนงานมงคลจะทำาการเวยนขวาเรยกวา ทกษณาวรรต การเวยนศพ ๓ รอบเปนการเวยนเพอไวอาลยแกผตาย และเปนปรศนาธรรมเกยวกบพระไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา หรอเกยวกบการเวยนวายตายเกดของสตวในสามภพ คอ ในโลก นรก และสวรรค  การทงเบยใหตากลยายกลา           สมยโบราณ เมอนำาศพขนตงบนเมร หรอเชงตะกอนแลว ตองทงเบย ๓๓ เบยใหตากลยายกลา ซงเปนเจาของปาชา เพอซอทใหผอยและเปนคาจางเผา เดยวนไมคอยมใครทำากนแลวแตจะใชวธโปรยทาน

          สาเหตทโยน ๓๓ เบยมคตเปนหลายนย บางวาเปนการแสดงคณบดา ๒๐ เบย มารดา ๑๒ เบย (รวมได ๓๒ เบย อก ๑ เบยไมทราบวาหายไปไหน) บางทกวา ๓๒ เบยนนหมายถงอาการ ๓๒ นนเอง การจดพลสญญาณ           ในสมยโบราณ บานเรอนแตละหลงอยหางกน จงใชเสยงพลเปนสญญาณ อาจจะจดเมอเรมเคลอนศพไปวดลกหนง เมอถงวดแลวลกหนง เมอพระสวดมาตกาลกหนง และยงลกสดทายเมอทำาพธเผา ไมมขอจำากดอนใดจะใหมการจดพลหรอไมกได แตตามตางจงหวดยงนยมจดกนอย  พธในวนเผา           เมอตงศพไวบนเมรเปนทเรยบรอยแลว เจาภาพจะนมนตพระมาเลยงอาหารเพลทศาลาสวดอภธรรม เสรจแลวทำาการถวายจตปจจย ทอดผาบงสกล กรวดนำาอทศสวนกศลใหผตาย ตอนบายมการเทศนา ๑ กณฑ ซงสวนใหญพระทานจะเทศน เกยวกบเรองการ เกด แก เจบ ตาย ความไมเทยงของสงขาร ตอจากนนกมการสวดมาตกา กลาวชวประวตของผตาย การทอดผาบงสกลหนาศพ และทำาการเผาหรอประชมเพลง  การกลาวถงชวประวตของผตาย

69

          เมอผรวมพธเผาและไวอาลยแดผตายมาพรอมกนแลว กอนทำาพธวางดอกไมจนทน อาจมการกลาวถงชวประวตของผตายอยางยอๆ สวนใหญจะบอกถงวนเดอนปเกด ชอบดามารดาบตรธดา หนาทการงาน และคณความดของผตาย สดทายเปนการกลาวขอบคณผมารวมไวอาลย  การชกผาบงสกล           เมอใกลเวลาเผา เจาภาพจะเชญแขกผมเกยรตหรอผทเคารพนบถอรวมทอดผาบงสกล โดยเรยกชอทละคน ผทไดรบเชญกเดนไปทหนาเมร หยบผาบงสกลซงลกหลานของผตายวางไวบนพาน หยบไปเฉพาะผาบงสกลเทานน นำาไปวางไวในพานหนาโลงศพบนเมร

          เจาภาพหรอผมหนาทในการทำาพธ จะเชญพระสงฆองคหนงใหขนไปพจารณาผาบงสกลหรอซกผาบงสกล ทำาเชนนไปจนกวาจะครบแขกทเชญหากมแขกคนสำาคญอาจใหทอดเปนคนสดทาย เรยกวา ทอดผามหาบงสกล วธการนนกเชนเดยวกน เมอขนบนไดไปบนเมรเพอทอดผา ใหเดนลงทางดานขางของเมร ไมควรเดนยอนกลบตรงทางขนการโปรยทาน           การโปรยทาน เปนการอทศสวนกศลแทนผตาย คลายเปนการแจก หรออทศทรพยสมบตทงหลายทม ใหกบคนทอยเบองหลง เปนปรศนาธรรมทำานองตายแลวกเอาอะไรไปไมไดเชนเดยวกน  เงนโปรยทานนชาวบานนยมเกบไวเปนขวญถง   การวางดอกไมจนทน            เมอชกผามหาบงสกลเสรจแลว เจาภาพกจะนำาดอกไมจนทนมาแจกใหกบผมารวมไวอาลยคนละ ๑ ชอ หรอนำาใสถาดไปวางไวหนาเมร ครนไดเวลาเผา พระกจะสวดพระอภธรรม ผมารวมพธจงทยอยขนบนไดเมร นำาชอดอกไมจนทนไปวางไวในพานหนาศพ แลวเดนลงทางบนไดดานขาง ไมควรยอนกลบลงไปทางทขนมา เพราะจะทำาใหชนหรอเกะกะขวางทางคนอนๆ ทกำาลงจะขน การวางดอกไมจนทนน หากเปนสมยโบราณทมการเผาบนเชงตะกอนกลางแจง ผมารวมพธกจะถอฟนตดมอกนมาคนละทอน นำามาวางรวมกน ซงถาไดไมจนทนกจะเปนการดเพราะเวลาเผามกลนหอม เมอพรอมกนแลวสปเหรอจงทำาการจดไฟ มอญรองไห

70

          หากเจาภาพมฐานะด จดใหมวงป พาทยมอญมาบรรเลงในงานตลอดงาน หรอเฉพาะในวนเผาเมอเรมพธเผา คอผมารวมไวอาลยทำาการวางดอกไมจนทน  กจะมพธมอญรองไหโดยคนในคณะปพาทยเปนผรองครำาครวญ พรรณนาถงคณงามความดของผตายดวยความอาลยรก ผรองจะรองอยางโหยหวนเขากบบรรยากาศ พลอยทำาใหลกหลานของผตายเกดความเศราโศกพากนรองไห  การขอบคณผมารวมพธและการมอบของทระลก

          เมอถงตอนทำาพธเผาศพ เจาภาพและลกหลานของผตายจะไปยนอยทบนไดทางลงของเมร ซงมกทำาไว ๒ ฟาก เมอผมารวมพธวางชอไมจนทนเสรจและเดนลงมา เจาภาพกกลาวขอบคณ หากจะมอบของทระลกกมอบใหในตอนนเลย ซงสวนใหญผรวมพธกจะมอบซองใสเงนชวยงานใหเจาภาพเชนกน พรอมกลาวขอบคณและกลาวคำาอำาลา

การเผาศพในปจจบน           เมอแขกทยอยกลบกนไปบางแลว เหลอแตผทสนทสนมกบเจาภาพซงรออยรอบๆ เมร  สปเหรอจะทำาการเปดโลงศพ เพอใหลกหลานไดดหนาผตายเปนครงสดทาย แลวจงตอยผลมะพราวใหแตก เอานำามะพราวซงถอกนวาเปนนำาสะอาดบรสทธลางหนาศพ แลวจงนำาเขาเตาเผา หากเปนผมฐานะด จะจดสรางเมรเผาศพขนมาตางหาก มการประดบตกแตงอยางสวยงาม เวลาเผากใชวธจดลกหน เปนชนวนใหวงตามเสนเชอกไปสโลงศพการเอาผาโยนขามศพ           ประเพณบางแหงจะมการนำาผาขาวหรอเสอผาของผตายตวหนง โยนไปมาขามกองไฟทกำาลงลกไหม ๓ ครง เปนปรศนาธรรม หมายถงวาผตายไดขามพนของรอนทง ๓ อยางไปพนแลวของรอนนนไดแก โลภะ คอ ความโลภ โทสะ คอ ความโกรธ และ โมหะ คอ ความหลง

          ผานนบางทกใชผาขาวทคลมโลงเมอโยนแลวใหนำาไปถวายพระ หรอใหเปนทานแกคนยากจน การชกฟน ๓ ดน           ในสมยโบราณ ทำาการเผาศพกนทเชงตะกอนเรยกวาเผาสด คอนำากองฟน

71

มาสมกนแลวนำาศพไปวางไวขางบน เมอจดไฟเผาแลว ผมารวมพธตองรอสปเหรอชกฟนออกมา ๓ ดนกอนจงจะกลบบานได เปนอบายใหเหนถงความไมเทยงของสงขาร เมอตายแลวรางยอมถกเผามอดไหมทงไวแตคณงามความด หรอเปนปรศนาธรรมวา ฟนตดไฟทง ๓ นนคอ โลภะ โทสะ โมหะ หรอ ราคะ โทสะ โมหะ เปนกองไฟทแผดเผาใหเรารอนอยในวฏสงสาร เมอชกออกหรอหลดพนไดแลวยอมพนจากการเวยนวายตายเกดเมอกลบจากงานศพ           สำาหรบผไปรวมพธเผาศพหรอไวอาลยผตายกอนทำาการเผา หรอเมอไปฟงพระสวดอภธรรมศพ เมอกลบถงบานแลว ใหลางหนาลางตากอนเขาบาน บางทนำาใบทบทมใสในขนแลววกนำาในขนนนลางหนา เพอความเปนสรมงคล บางทมคตความเชอวา เมอกลบจากงานศพตองเดนวกวนออมไปออมมา เพอไมใหผตามมาถงบานได สำาหรบเจาภาพและลกหลาน หลงจากทำาพธเผาแลว เมอจะเดนทางกลบบานตองกลบลวดเดยวใหถงบานเลย หามไปแวะทอน ผทถอรปของผตายกเชนเดยวกน ใหนำารปกลบมารวดเดยวใหถงบานอยาแวะกลางทาง แลวนำารปไปตดไวในทอนสมควรการบวชหนาศพ (บวชหนาไฟ)           ลกหลานผชายของผตายทอายนอยยงไมไดอปสมบท กจะทำาการบวชเณรหนาศพ สวนใหญนยมบวชกอนวนเผา ๑ วน หรอ ๓ วน เมอทำาพธเผาเสรจแลวจงลาสก การบวชกเพอเปนการอทศสวนกศลใหแกผตาย และเพอใหผตายไดเหนชายผาเหลองของลกหลาน ซงเชอกนวาเปนธงชยสามารถชวยฉดดงใหพนจากขมนรกได ดงนนผใดมลกชายหลานชายกอยากจะไดบวชให แตมาจบชวตลงเสยกอนลกหลานจงบวชหนาศพหรอบวชหนาไฟให  และเมออายครบอปสมบท หรอบวชพระ กอนบวชลกหลานกจะทำาการจดธปบอกกลาวใหญาตผลวงลบรวมอนโมทนาอกครงหนงวนหามเผาศพ           มคตความเชอเกยวกบการเผาศพอยหลายนย คอ หามเผาวนค วนขามแรม ตองเผาวนค และยงหามเผาในวนพระและศกร

72

          สวนใหญยงคงนยมถอกนแกในเรองหามเผาวนศกร เพราะถอกนวาวนนเปนวนด เหมาะแกการทำางานมงคล อนเนองมาจากคำาวาศกรไปคลายกบคำาวาสข และคำาวาศกรน ยงมความหมายคลายกบคำาวาสก คอ เผาไมไหม อะไรทำานองน

          สำาหรบวนหามเผาวนพระนน เพราะในวนนพระทานอาจมกจธระมาก ถาในชวงเขาพรรษาอาจตองเขาโบสถฟงสวดปาฎโมกข หรอมคนมาทำาบญกนทวดมาก แตในปจจบนการเผาวนพระกคอนขางสะดวก เพราะวดสวนใหญอยใกลชมชน การเกบกระดก           เมอทำาการเผาเสรจแลว สปเหรอจะทำาการแยกธาตเกบกระดกใสโกศทญาตนำาไปใหไวสวนเถากใชผาขาวหอ ในวนรงขนหลงจากวนเผา ญาตจะมารบโกศเพอนำาไปไวทบาน หรอมการทำาบญเลยงอาหารพระทวด เพออทศสวนกศลใหผตาย 

          โกศใสกระดกผตายนนบางทกเอาไปไวบนหงบชาทบาน บางคนกนำาไปใสไวในเจดยประจำาตระกล ซงสวนใหญสรางไวทวดหรอบรรจตามชองซมของประตกำาแพงวด

          เมอถงวนสงกรานตญาตและลกหลานของผตายกจะนำาผาบงสกลมาทอด เพอใหพระมาชก หรอพจารณาผา เปนการทำาบญอทศสวนกศลใหผตาย สวนใหญนยมทำากนในชวงเทศกาลเชน วนตรษ วนสารท หรอวนสงกรานตและหากคดถงผตายทลวงลบไปแลว จะทำาวนไหนอกกไดตามแตสะดวก  หรอทำาบญตกบาตรกรวดนำาไปใหผตาย

          สำาหรบเถานน บางทกนำาไปบรรจรวมกบโกศในเจดย หรอนำาเฉพาะเถาไปลอยนำา สวนเสอผามงหมอนขาวของเครองใชของผตาย สวนใหญนยมถวายวดหรอมอบเปนทานใหแกคนยากจน ผทรบกจะกรวดนำาอทศสวนกศลไปใหผตาย การทำาบญรอยวน           หลงจากเกบกระดกแลว เมอครบวนตาย ๗ วน ๕๐ วน และ ๑๐๐ วน จะมการทำาบญอทศสวนกศลใหผตาย แตมกนยมรวมไปทำา ๑๐๐ วนเลยทเดยว ในวนนญาตพนองและลกหลานของผตายจะมาพรอมกนทวด ไมตองใสชดไวทกขหรอขาวดำาอก หากแตงชดขาวดำาไวทกขใหผตายรอยวน ในวนนกสามารถออกทกข คอ กลบไปนงหมเสอผามสสนไดเหมอนเดม

73

          สงของทตองเตรยมกคอ รปภาพของผตาย สวนใหญจะใชภาพทตงหนาโลง ในชวงททำาพธสวดพระอภธรรรมนนเอง พรอมโกศใสกระดก นำามาใสพาน พนสายสญจนทโกศและรป ไปวางไวในพานขางพระสงฆ รปทเปนประธาน

          เมอไดเวลาซงสวนใหญจะกอนเพล พระทนมนตไว ๙ รปจะมาสวดพทธมนต  เสรจแลวเจาภาพจงถวายจตปจจย พระสวดอนโมทนา และใหพร เจาภาพกรวดนำา อทศสวนกศลใหแกผตายตอจากนนจงเลยงอาหารเพลพระ ซงมกนยมเลยงหมดวด เสรจแลวจงมการสวดอนโมทนาและกรวดนำาอทศสวนกศล อกครงหนง  ขนตอนเหลานไมมกำาหนดตายตว บางแหงอาจผดแผกแตกตางกนไป แลวแตประเพณทองถนนยม

ประเพณงานศพประเพณงานศพ เมองตรงมทงชาวไทยพทธ ชาวไทยมสลม และชาวไทย

เชอสายจน ประเพณงานศพเมองตรงจงมพธกรรมทแตกตางไปตามศาสนาและความเชอดงเดม แตมบางอยางทเหมอนกนอนแสดงถงความเปนตรง

งานศพชาวไทยพทธชาวไทยพทธทองถนมกจกรรมงานศพหลายขนตอน นบแตวนตาย วนตง

ศพ วนฌาปนกจศพ และวนหลงฌาปนกจศพ เมอมคนตายกจะกระจายขาวใหรกนทวไป บรรดาญาตมตรผสนทสนามรจกมกคนกบญาตผตาย กจะไปรวมโดยจตสำานกวา เพอนทดจะเหนกนเมอตาย

เมอมผตาย พธแรกคอ การเตรยมบรรจโลง ดวยการจดศพผตายใหนอนหนศรษะไปทางทศตะวนตก จดแตงซองหมากพล ดอกไม ธปเทยนใหผตายถอไวแลวคลมดวยผา จดเตรยมโลงศพ อาบนำาศพ แตงตวศพ นมนตพระภกษทำาพธมดตราสง และนำาศพบรรจโลง ซงมความเชออยวา จะไมบรรลโลงในวนพธ ถาวนตายเปนวนพธกจะรอเวลาไว จนผานเทยงคนไปแลว จงบรรจศพลงโลง

การจดงานศพในสมยกอน เจาภาพตองเตรยมการอยหลายวน เตรยมสถานทปลกโรงพธ โรงเลยง โรงครว จดหาฟน สงของตาง ๆ ทจะใชในงานไปบอกกลาวญาตมตรทอยหางไกล ดงนนจงนำาศพใสโลงคางไวกอน เมอถงวนทเหมาะสมซงมกจะเปนหนาแลง กจะนำามาบำาเพญกศล อาจจดพธทบานหรอทวดตามสะดวก ปจจบนเมอบรรจศพแลว สวนใหญจะจดงานตอเนองจนเผาเรยบรอยในคราวเดยว

74

ชาวตรงนยมตงศพบำาเพญกศลหลายวน โดยถอเอาวนฤกษดเปนวนยกศพไปเผาหรอฝง ซงมกจะจดงานศพใหเสรจสนในชวงเดอน ไมนยมจดงานศพฉกขาขามเดอน (หมายถง การตงบำาเพญกศลทมวนอยระหวางขางขน กบขางแรมหรอระหวางเดอนตอเดอน) หลงจากยกศพขนแลวกจะจดเตรยมงานจนถงวนสำาคญในสามวนสดทาย คอ วนเขาทบ วนเขาการ และวนเผา

เมอเรมงานกมจดการตกแตงโลง ตอนกลางคนมสวดพระอภธรรม กลางวน ทำาบญถวายสงฆทาน เตรยมอาหารไวจดเลยงผมาฟงสวดและนงเพอนศพ มมหรสพตามฐานะเจาภาพ เชน หนงตะลง มโนราห กาหลอ กลอนลาน เปนตน ในวนเขาทบอาจมการจดดอกไมไฟประเภท อายตม ตรวด เพอเปนสญญาณบอกขาว

การเตรยมงานศพ ในปจจบนทโดดเดนเปนเอกลกษณชาวตรง คอ การพมพใบประกาศงานศพขนาดใหญ ปดประกาศใหเพอนฝงญาตมตรทราบเพอจะไดมารวมงาน

การเลยงอาหารแกผมารวมงาน ในวนแรก ๆ ตอนกลางคนจะมถวลสงควกบนำาชา หรอนำาเยน บางทกจะมขนมแหง หรอขนมสด ตลอดจนอาหารประเภทขนมจน กวยเตยว ตามฐานะเจาภาพ หรอตามทญาตมตรจดมาชวย ในวนเขาทบ จะมการลมหม ลมวว ไวสำาหรบงานเลยงใหญ ในวนเขาการ ในวนเขาทบนพอครวจะนำาเอาเคร องในมาแกงกอน เรยกวา แกงสมรม แขกทมาจะไดรบเลยงขาวมอเยนดวย พอถงวนเขาการ ซงคนจะมากนเปนจำานวนมาก การเลยงขาวมอเยน ถอเปนเรองสำาคญ ตองมอาหารอยางนอย 3 อยาง แกงหลกมกจะเปนแกงเนอววนำาขลกขลกใสเครองเทศ เรยกวา เครองรอย แกงจด และผด หรอเกายก (คลายหมพะโล ปรงรสเพมเตมดวยเตาหย ใสเผอก เตาหทอด และเหดหอม) เร องอาหารนเจาภาพถอเปนเรองสำาคญตองดแลมใหขาดตกบกพรอง

เจาภาพจะทกทายกบทกคนทมารวมในงานมโฆษกประกาศตอนรบเชอเชญแขกเขาสโรงเลยงเพอรบประทานอาหาร เสรจแลวญาตมตรและแขกกจะรวมทำาบญ เรยกวาใหงาน มเจาภาพคอยรบเงนจดชอ – นามสกล บานทอย จำานวนเงน และตอบแทนดวยบตรขอบคณ บอกกำาหนดการฌาปนกจผกดายสแดง ไวเปนการเชญชวนใหมาในวนเผาอกครงหนง ปจจบนบางงานเปลยนจากบตรขอบคณเปนของชำารวยประเภท ยาหมอง ยาดม ปากกา ฯลฯ

75

เมอถงวนยกศพไปเผาหรอฝง บรรดาญาตมตรเพอนฝง ทรจกมกคนกจะมารวมพธสวดมาตกาบงสกล มการเลยงอาหารเทยงอกครงหนง อาจเปนอาหารชนดเดยวกบวนเขาการหรอ เมอถงกำาหนดเวลากยกศพจากทตงหามไปสเมรหรอปาชา เพอเผาหรอฝงตามประเพณ สมยกอนผไปสงศพจะถอฟนไปคนละดน ดวยเพอใชเผาศพ ปจจบนธรรมเนยมนยงมอยบางในชนบท ถาเปนศพทเผากจะเกบอฐในวนรงขน เจาภาพจะนมนตพระแปรธาตเพอเกบอฐนำาไปบงสกล นำาเกบไวในทเหมาะสม หรอบวซงทำาเปนรปเจดยเลก ๆ สงประมาณ 1 เมตร เรยกวา เขาบว

การไวทกข บรรดาลกหลานและญาตจะไวทกขดวยการแตงดำา ถาเปนญาตหาง ๆ กไมคอยเครงครดนก อาจแตงดำาขาว ระยะเวลาไวทกขอาจเปน 1 ป 100 วน 50 วน หรอปลดทกขทนทหลงจากบรรจอฐแลว ในวนปลดทกขจะมการทำาบญถวายสงฆทานอทศสวนกศลแกผตายอกครงหนง

พธฝงศพชาวไทยมสลมในจงหวดตรง พธชาวไทยมสลมสวนใหญปฏบตแบบเรยบงาย ตามศาสน

บญญต เมอมสลมตายลง เพอนบานจะไปใหความชวยเหลอครอบครวผตาย อาจมการบอกกนดวยวาจาหรอตกลองของมสยดเปนการบอกขาววามคนตายในหมบาน

พธศพของมสลมจะใชวธการฝง โดยปกตแลวจะตองฝงภายใน 24 ชวโมง เพราะถอวาถาไวนานจะทำาใหผทมชวตอยตองเสยใจเพมมากขน นอกจากมปญหาเกยวของกบกฎหมายบานเมอง เพอนบานจะชวยเหลอกนอยางรวดเรว ชวยขดหลมทสสาน (กโบว) ทำาโลง ศพดวยไมกระดานแบบงาย ๆ เพราะอสลามถอวาการตายเปนเร องการเปลยนแปลงทอยไปยงอกโลกหนง ผไปชวยงานหรอเยยมครอบครวของผตายแตงกายธรรมดาไมมการแตงดำาไวทกข หลายทองทนยมนำาสงของ หรอเงนมอบใหแกครอบครวผตาย เปนการรวมทำาบญ

การปฏบตตอศพ (มยยต) กอนนำาไปฝง จะมการอาบนำาทำาความสะอาดศพ แลวหอดวยผาขาว ตอจากนนกเปนพธละหมาดใหแกผตายซง เรยกวา ละหมาดญะนาซะห ซงอาจจะทำาทบานของผตาย หรอนำาศพไปทำาพธละหมาดใหทมสยดกได เมอมการเคลอนศพ ผทนงอยหรอทำางานอยในทางศพผาน จะยนขนเปนการเคารพศพและตามไปสงศพถง กโบร

การฝงศพ มการขดหลมลกพอสมควร ฝงศพในทานอนตะแคงขวา หนหนาไปทางทศลต (อยทางทศตะวนตก) หลงฝงศพเรยบรอยแลวใชกอนหนหรอหลก

76

ไมสน ๆ 2 ทอน เรยก ตาหนา ปกดานศรษะและปลายเทาเปนเคร องหมายไวบนหลมศพ ถาเปนผชายจะทำาตาหนามลกษณะกลม ผหญงจะมลกษณะแบน ตอจากนนผนำาศาสนากจะอานดอา (คำาขอพร) ขอพรตอพระผเปนเจาใหแกผตาย

หลงจากฝงศพแลวมประเพณทอยขางหลงมกปฏบต คอ การเยยมสสานเพอใหระลกถงความตาย ไมตงอยในความประมาทมการจดทำาบญ เรยกวา นหร ทบานหรอสเหราเพออทศใหแกผตาย ซงจะทำากนในวนตาย และชวงระยะ 3 วน 7 วน 40 วน หรอ 100 วน และตามความเหมาะสม บางแหงทจดใหมการทำาบญ 40 วน เจาภาพจะจดพมพประกาศหรอบอกลาวแกญาตมตรใหทราบและมารวม มการเลยงอาหารโดยเชญผนำาศาสนามารวมขอพรจากพระผเปนเจา

พธศพของไทยมสลม ในจงหวดตรงสวนใหญปฏบตเรยบงายตามหลกการของศาสนาดงทกลาวแลว สำาหรบนอกทเหนอไป เชน วนตายเจาภาพจดเลยงอาหารแกผมาเยยมการทำาบญใหแกผตายเมอครบ 3 วน 7 วน หรอ 40 วน การกอสรางหลมศพใหสวยงาม หรอการนำาอาหารหวานคาวไปทำาบญทกโบร ถอเปนประเพณทสบทอดผสมผสาน ซงบางอยางเปลยนแปลงไปตามความเหมาะสม

พธฝงศพชาวไทยเชอสายจนชาวไทยเชอสายจนในทองถนเมองตรง เมอตายลงกจะนำาศพใสโลกไมหนา

ขนาดใหญ มรปทรงเฉพาะตว เรยกวา โลงหวหม มความเชอเกยวกบการจดซอโลงศพวาจะเพมราคาสงกวาทผขายบอก ดวยเชอวาจะทำาใหญาตมตรทอยมความเปนอยเจรญรงเรองขน ญาตมตรมการไวทกขแกผตาย และมพธเซนไหวค ำานบศพตามประเพณทสบทอดกนมา แตดนแดนดงเดม

การจดงานศพกอนพธฝง มการตงศพสวดบำาเพญกศลและจดเลยงแขก เชนเดยวกบงานศพชาวไทยพทธ สำาหรบเรองอาหารอาจแตกตางไปบางในวนเขาการ คอ มกจะจดอาหารประเภทจานเดยว เชน กวยเตยว หม ขนมจน ทเปนขาวกม แตไมใชแกงเนอวว สวนขนมแหง ขนมสด คอนขางมากเปนพเศษ

การแตงกายไวทกข ปกตแตงดำา และมเครองหมายบอกฐานะความสมพนธก บผ ตาย ลกชาย ลกสาว ลกเขย ลกสะใภ ญาตแตละฝายแตละช น จะม เครองหมายเฉพาะ

ในวนฝงศพกจะนำาศพไปยงสสานกอนยกศพจะมการเซนไหวหมยาง ซงลกหลานและญาตมตรนำามาเซนไหวคนละตวหรอกลมละตว หลงจากนนกใชเปนอาหารเลยงแขกควบคกบหมหรอขาว

77

การเคลอนศพไปสสาน นยมจดขบวนแหใหญโต มรถของญาตมตรเขาขบวนยาวเหยยดไปตามถนน รถรบจางกจะมาเขาขบวนดวย ถอเปนการสงศพ เจาภาพจะตอบแทนดวยผาขนหนหรอผาขาวมาผกใหรถทกคนบางงานกใหซองเงน เรยกวา องเปา

เสรจพธฝงแลวลกหลานจะนำากระถางธปกลบบาน จดทำาปายชอผตายวางรวมไวบนหงบชาบรรพบรษของตระกล และดแลเซนไหวอยมไดขาด สวนทหลมฝงศพหรอ ฮวงซย กจะมการทำาบญเซงเมงเปนประจำาทกป

***********************************

78