Embed Size (px)
Citation preview
หนวยยอยท่ี 8
เรื่อง
ช้ันมัธยมศึกษาปที่ 2 จํานวน 2 ช่ัวโมง (ช่ัวโมงที่ 12 , 13) โดย
นางสุนีย อดุลพงศพันธุ ตําแหนงครู วทิยฐานะชํานาญการ
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ เขตสวนหลวง
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2
หนวยยอยท่ี 8
เรื่อง
ช้ันมัธยมศึกษาปที่ 2 จํานวน 2 ช่ัวโมง (ช่ัวโมงที่ 12 , 13) โดย
นางสุนีย อดุลพงศพันธุ ตําแหนงครู วทิยฐานะชํานาญการ
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ เขตสวนหลวง
สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2
คํานํา
บทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ี ไดจัดทําข้ึนเพ่ือเปนสื่อการเรียนการสอนประกอบการแกไขปญหาการเรียนรู ในสาระการเรียนรูหนวยที่ 4 เรือ่ง สารและการเปลี่ยนแปลง ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 ซึ่ง โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยมิไดยึดแบบเรียนจากสํานักพิมพใด มาใชประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู ซึ่งบทเรียนสําเร็จรูปชุดนี้มีสาระการเรียนรูและวิธีการเรียนรูที่เปนระบบ โดยเรียนรูจากงายไปยาก แตละเลม มเีนื้อหาที่สอดคลองและตอเนื่องกัน นักเรียนจะคนพบความรูดวยตนเอง เกิดทักษะกระบวนการคิดอยางเปนลําดับข้ันและตอเนื่อง สามารถเขาใจในเน้ือหาสาระไดอยางถูกตอง ครอบคลุม บทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ี มทีั้งหมด 8 เลม จัดทําเลมละ 1 เรื่อง ซึง่นอกจากสาระการเรียนรูจะครบตามหลักสูตรท่ีกาํหนดแลว ผูเขียนยังเพ่ิมสาระที่มีความเกี่ยวของ เพ่ือใหเกิดความรูและความเขาใจท่ีชัดเจนข้ึน อีกทั้งยังเปนการทบทวนความรูเดิม เพ่ือเปนการเสริมใหผูเรียนมีความรูและทักษะพ้ืนฐานมากข้ึน ซึ่งสามารถนําไปใชเปนความรูพ้ืนฐานในการศึกษาตอระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายทุกแผนการเรียนไดเปนอยางดี ผูเขียนหวังเปนอยางยิ่งวาบทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ี จะมีประโยชนตอการจัดการเรียนรู ชวยสงเสริมใหผูเรียนสามารถคนควาหาความรูเพ่ิมเติมหรือทบทวนความรูไดดวยตนเอง ชวยแบงเบาภาระครผููสอน สามารถใชเปนเครื่องมือกระตุนและนําทางใหนักเรียนประสบผลสําเร็จในการเรียนรูไดดวยตนเอง ตามความสามารถและความสนใจรวมถึงความแตกตางระหวางบุคคลดวย
( นางสุนีย อดุลพงศพันธุ ) 19 / มนีาคม / 2551
สารบัญ หนา คําชี้แจง ก คําแนะนําสําหรับครู ข คําแนะนําสําหรับนักเรียน ง จุดประสงคการเรียนรู จ แบบฝกหัดกอนเรียนชุดท่ี 8 เรื่อง ปฏกิิริยาเคมี ฉ เฉลยแบบฝกหัดกอนเรียน ซ สารละลายกรด 1 สารละลายเบส 3 ปฏิกิริยาเคมี 5 บทสรุปปฏิกริิยาเคมีของโลหะ 15 คําถามสรุปสาระสําคัญ 19 แนวคําตอบ 20 แบบฝกหัดหลงัเรียนชุดท่ี 8 เรื่อง ปฏิกริิยาเคมี 21 เฉลยแบบฝกหัดหลังเรียน 23 เฉลยคําตอบอยางละเอียด 24 บรรณานุกรม 26
คําช้ีแจง
บทเรียนสําเร็จรูปแบบเรียนรูดวยตนเองเลมน้ี ไดจัดทําข้ึนเพ่ือเปนเอกสารประกอบการสอนของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 หนวยการเรียนรูที่ 4 เรื่อง สารและการเปลี่ยนแปลง บทเรียนสําเร็จรูปท่ีจัดทําข้ึนนี้ไดกําหนดสาระการเรียนรูและผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตามมาตรฐานชวงชั้นของหลักสูตร ในสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 ซึ่งผูเรียนสามารถศึกษาสาระการเรียนรูและประเมินผลการเรียนรูไดดวยตนเอง ตามข้ันตอนท่ีกําหนดไว ซ่ึงมีการเสริมแรงแกผูเรียนเปนระยะๆ โดยการเฉลยคําตอบใหทันที สาระการเรียนรูในหนวยนี้จัดแบงออกเปนเรื่องยอยๆ โดยเสนอสาระการเรียนรูทีละนอย มีคําถามใหผูเรียนคิด ทํากิจกรรมหรือตอบ แลวเฉลยคําตอบไดทันที ผูเรียนจะสามารถรับรูไดดวยตนเองตามความสามารถของแตละบุคคล
ก
คําแนะนําสําหรับครู 1. ครูควรศึกษามาตรฐานการเรียนรู สาระการเรียนรู และผลการเรียนรูทีค่าดหวัง ของ
หลักสูตร ใหละเอียดครบถวน
2. ครูแนะนําใหนักเรียน ทราบวากอนศึกษาสาระการเรียนรูของบทเรียนสําเร็จรูปดวยตนเอง ควรทําแบบทดสอบกอนเรียน ( Pre – test ) และเม่ือศึกษาครบทุกเลม ( 8 เลม ) แลว ครูควรใหเวลานักเรียนเพื่อทบทวนเนื้อหาสาระตั้งแตเลม 1 ถึง เลม 8 อีกครั้ง แลวจึงทดสอบดวยแบบทดสอบหลังเรียน ( Post – test )
3. บทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ีเหมาะกับนักเรียนท่ีมีความพรอมสามารถเรียนรูไดดวยตนเองเปนรายบุคคลแตถามีนักเรียนท่ีเรียนรูชาเนื่องจากนักเรียนมีความบกพรองในทักษะการอาน แนะนําใหครูผูสอน จัดกิจกรรมการเรยีนรูโดยใชบทเรียนสําเร็จรูปดวยวิธีเพ่ือนสอนเพ่ือน อาจจะจับคูระหวางเด็กที่เรียนรูเร็ว (เรยีนเกง) กับเด็กที่เรียนรูชา (เด็กออน) และเด็กที่เรียนรูระดับปานกลาง จับคูกันเอง แลวศึกษาบทเรียนสําเร็จรูปไปพรอมๆกัน แตถาในบางหองมีเด็กที่เรียนรูชาจํานวนมาก อาจจะจัดกิจกรรมการเรียนรูวิธีเพ่ือนสอนเพ่ือนแบบกลุม กลุมละ 4 คน โดยมีสัดสวน เด็กเรียนรูเร็ว 1 คน เดก็เรียนรูระดับปานกลาง 1 คน และเด็กที่เรียนรูชา 2 คน แลวศึกษาพรอมๆกัน ซึ่งท้ัง 2 วิธี ตองคํานึงถึงความพอใจและสมัครใจของนักเรียนเปนสําคัญ
ข
4. การศึกษาบทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ีมทีั้งหมด 8 เลม แตละเลมจะมีแบบฝก อยางละ 10 ขอ กอนที่นักเรียนจะศึกษาในแตละเลมครูควรใหนักเรียนทําแบบฝกกอนเรียน โดยใหนักเรยีนศึกษาอยางอิสระตรวจคําตอบไดจากเฉลย เมื่อศึกษาเน้ือหาสาระจบเลมแลวใหนักเรียนทําแบบฝกหัดหลังเรียนอีกครั้ง ตรวจคําตอบจากเฉลย เพ่ือวัดความกาวหนาของการเรียนรูในแตละเลมเปนรายบุคคล โดยบนัทึกคะแนนสอบทุกชุดและทุกครั้งในแบบประเมินผลการเรียนรูดวยตนเอง(รายบุคคล) ซึ่งนักเรียนจะทราบวาตนเองมีความสามารถในการเรียนรูมากนอยเพียงใดและสามารถกลับไปทบทวนเพ่ิมเติมจากส่ิงท่ีไมรูไมเขาใจไดอีก กี่ครั้งก็ไดตามความพอใจ ซึ่งการใหโอกาสในการเรียนรูแบบนี้จะทําใหนักเรียนผานเกณฑ และผานจุดประสงคทุกจุดประสงค และเม่ือวัดประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน นอกจากผลสัมฤทธิท์างการเรียนจะสูงเพ่ิมข้ึนแลว โอกาสท่ีจะพบนักเรียนไมผานเกณฑ (ติด 0) จะลดนอยลง หรืออาจไมพบเลย
5. บทเรียนสําเร็จรูปชุดน้ี ครูสามารถนําไปสอนซอมเสริมกับ
5.1 นักเรียนท่ีเรียนรูชา (มีความบกพรองในทักษะการอาน) 5.2 นักเรียนท่ีขาดความพรอมในการเรียนรูโดยเฉพาะการสอนแบบบรรยาย (เชน ไมต้ังใจเรียน , ขาดสมาธิ , ชอบคุย , ชอบเลนขณะท่ีครูสอน) 5.3 นักเรียนท่ีหยุดเรียนบอย (นักกีฬาโรงเรียน นกัเรียนท่ีปวยบอย หรือเกิดอุบัติเหตุ) สามารถนําไปศึกษานอกเวลาหรือศึกษาท่ีบานได 5.4 นักเรียนท่ียายมาเขาเรียนใหมในระหวางปการศึกษา ซึ่งอาจจัดสาระการเรียนรูไมตรงกัน 5.5 ใชสอนเสริมกับนักเรียนท่ีตองการคนควาหาความรูเพ่ิมเติมจากบทเรียน
ค
1. รับชุดแบบประเมินและสรุปผลการเรียนรูดวยตนเอง (รายบุคคล) ทุกคร้ังท่ีใชบทเรียนสําเร็จรูป และสงคืนเม่ือใชบทเรียนสําเร็จรูปเสร็จแลว
2. ทําแบบฝกกอนเรียน 10 ขอ ลงในกระดาษคําตอบและตรวจคําตอบแบบฝกหดักอนและหลังเรียน ใหตรงกับบทเรียนสําเร็จรูปแตละหนวยยอยท่ีนกัเรียนศึกษาและตรวจคําตอบจากเฉลยรวมคะแนนและกรอกลงในชุดแบบประเมินและสรุปผลการเรียนรูดวยตนเอง (รายบุคคล)
3. ศึกษาจุดประสงคการเรียนรูและรายละเอียดของเนื้อหาในบทเรียนสําเร็จรูปแตละหนวยยอย โดยเร่ิมศึกษาจากหนวยยอยท่ี 1
4. เม่ือศึกษาเนื้อหาในหนวยยอยแลวทบทวนความรูโดยตอบคําถามสรุปสาระสําคัญทายเร่ือง ลงในสมุดประจําวิชาของนกัเรียน ตรวจคําตอบจากแนวคําตอบหนาถัดไป รวมและสรุปคะแนนท่ีไดลงในสมดุ
5. ทําแบบฝกหลังเรียนจํานวน 10 ขอ ลงในกระดาษคําตอบและตรวจคําตอบแบบฝกหัดกอนและหลังเรียนแผนเดิมสรุปคะแนนท่ีไดและกรอกคะแนนลงในชุดแบบประเมินและสรุปผลการเรียนรูดวยตนเอง (รายบุคคล)
6. นักเรียนสามารถประเมินความกาวหนาในการเรยีนรูของตนเองไดจากคะแนนกอนและหลังทําแบบฝกหัด 7. นักเรียนควรมีความซ่ือสัตยในการใช
บทเรียนสําเร็จรูป ไมควรเปดเฉลยกอนตอบคําถามสรุปสาระสําคัญ แบบฝกหัด กอนและหลังเรียนรวมถึงแบบ ทดสอบกอนและ หลังเรียนดวย
8. เก็บเอกสารบทเรียนสําเร็จรูป เขาแฟมใหเรียบรอย และเร่ิมศึกษาบทเรียนสําเร็จรูป เลมใหมตามลําดับ
ง
จุดประสงคการเรยีนรู
เมื่อนักเรียนศึกษาเรื่อง ปฏิกิริยาเคมี นักเรียนสามารถ
1. บอกความหมายและอธิบาย สมบัติและยกตัวอยาง สารท่ีเปนกรด – เบสได 2. บอกความหมายของปฏิกิริยาเคมีได
3. อธิบายองคประกอบและยกตัวอยางสมการเคมีที่พบในชีวิตประจําวันได 4. บอกและอธิบายส่ิงท่ีเกิดข้ึนจากการทําปฏิกิริยาของสารระหวาง โลหะ กับ ออกซิเจน น้ํา กรด ได
5. บอกและอธิบายส่ิงท่ีเกิดข้ึนจากการทําปฏิกิริยาของสารระหวาง กรด กับ เบส และสารประกอบคารบอเนตได 6. อธิบาย สรุป และยกตัวอยางประโยชนและผลการะทบท่ีเกิดข้ึนจากการทําปฏิกิริยาของสารท่ีเกิดข้ึนในชีวิตประจําวันได
จ
บทเรียนสําเร็จรูป หนวยยอยที่ 8 เร่ือง ปฏิกิริยาเคมี
รายวิชา ว22101 วิทยาศาสตร ช้ันมัธยมศึกษาปที่ 2 เวลา 2 ช่ัวโมง
สารละลายกรด
กรด (Acid) คือ สารประกอบท่ีมีธาตุไฮโดรเจนเปนองคประกอบ เมื่อละลายน้ําแลวสามารถแตกตัวให ไฮโดรเจนไอออน (H+) เกิดข้ึน ในสารละลาย
กรด คือ ?
พอเขาใจแลวคะ ออ ! อยางน้ีใชไหม
HCl กรดไฮโดรคลอรกิ H2CO3
กรดคารบอนิก HNO3
กรดไนตริก CH3COOH กรดน้ําสม H2SO4
กรดซัลฟวริก น้ํา
H
H
H
H
เอ ! สารละลายกรด เหลาน้ีมสีมบัติอยางไรบางนา ทบทวนดูหนอยสิ
H +
+
+
+ +
กอนจะไปศึกษาเรื่องปฏิกิริยาเคมี เรามาทบทวนเกี่ยวกับสารละลาย ท่ีมีสมบัติเปน กรด – เบส กันหนอย เพราะเมื่อกลาวถึงสารท่ีเปน กรด – เบส ทําปฏิกิรยิากับสารอื่นนักเรียนจะไดเขาใจมากขึ้น
1
+ -
pH < 7
กรอน
ง ด กระดาษลิสมัต
สีชมพู ไมมีสี ฟนอลฟทาลีน
โล หะ
เกลือ+
แกสไฮโดรเจน
แกสคารบอนไดออกไซด หินปูน(คารบอเนต)
สารละลายกรด
สารละลายกรด มีสมบัติมากมาย และที่สําคัญเปนอันตรายตอเซลล และ เนื้อเยื่อ ดวย ฉะนั้น ถาถูกรางกายตองรีบลางออกทันที
เอ ! แลว สารละลายเบส ละ คืออะไร และ มีสมบัติอยางไรบาง ชวยบอกหนอยสิคะ
H
H
H
H
H
H
+ +
+
+++
นําไฟฟาได
เปรี้ยวจังเลย โอโฮ ! โลหะ ผุกรอนอยางน้ีเชียวหรอ
2
น้ํา
OH
OH
OH
OH
สารละลายเบส
เบส (Base) คือ สารประกอบท่ีเมื่อละลายนํ้าแลว สามารถแตกตัวให ไฮดรอกไซดไอออน(OH-) เกิดข้ึนในสารละลาย
NaOH โซเดียมไฮดรอกไซด โซดาแผดเผา NH4OH แอมโมเนียมไฮดรอกไซด KOH โพแทสเซียมไฮดรอกไซด Ca(OH)2 แคลเซียมไฮดรอกไซด ปูนขาว
เปนตน
ขอสังเกต สารละลายเบสจะลงทายชื่อวา ไฮดรอกไซด เบส เหลาน้ี เมื่อละลายน้ําแลวมีสมบัติอยางไรบาง ลองทบทวนดูหนอย
_
_
__
OH _
อานดูแลวก็คลายๆกับสารละลายกรด แตแตกตางกันที่ แตกตัวใหไฮดรอกไซดไอออน (OH-) ใชไหมคะ
3
pH > 7+ -
แผน อะลู มิ เนียม
แกสไฮโดรเจน
ด ง
ไมมีสี สีชมพู
กระดาษลิสมัต
ฟนอลฟทาลีน
OH
OH
OH
OH OH
แอมโมเนียมไนเตรต
แกสแอมโมเนีย
เมื่อทําความเขาใจเกี่ยวกับ กรด-เบสแลว นักเรียนลองศึกษาตอไปซิวา สารท่ีมีสมบัติเปน กรด และ เบส เมื่อไปรวมตัวกับสารที่มีสมบัติเปน โลหะ และ อโลหะ จะเกิดสารใหมอะไรบาง และสารที่มีสมบัติเปน โลหะ อโลหะ เมื่อรวมกันกับน้าํ และแกสออกซิเจนจะเกิดการเปลี่ยนแปลงอยางไรบาง ติดตามในเรื่อง ปฏกิิริยาเคมี
สารละลายเบส
OH
__
_
__
_
นําไฟฟาได
มีรสฝาดๆ ขมๆ และรูสึกลื่นๆ คลายสบู
4
เมื่อพูดถึง การรวมกันของสารระหวาง ธาตุกับธาตุ หรือ สารประกอบ กับ
สารประกอบ หรือแมแต ธาตุ กับ สารประกอบ กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมีจนไดสารใหมที่มีสมบัติตางไปจากสารเดิมเราเรียกการเปลี่ยนแปลงนี้วา ปฏิกิริยาเคมี (chemistry reaction) ซึ่งมักจะแสดงการเกิดปฏิกริิยาเคมี โดยการเขียนแทนดวย สมการเคมี ดังน้ี Na + Cl Na Cl (ธาตุ) (ธาตุ) (สารประกอบ) H2 + O2 H2O (โมเลกุลของธาตุ) (โมเลกุลของธาตุ) (สารประกอบ) Zn + HgO ZnO + Hg (ธาตุ) (สารประกอบ) (สารประกอบ) (ธาตุ) Na2CO3 + CaCl2 CaCO3 + NaCl (สารประกอบ) (สารประกอบ) (สารประกอบ) (สารประกอบ)
5
สมการเคมีประกอบดวย สารท่ีรวมตัวกันทางซายมือ เรียกวา สารต้ังตน หรือ ตัวทําปฏิกิริยา (reactant) ลูกศรแสดงทิศทางของการเปล่ียนแปลงทางเคมี จากสารต้ังตนไปเปนสารใหมที่เกิดข้ึนทางดานขวามือ เรียกวา สารผลิตภณัฑ (product)
สารต้ังตนหรือตัวทําปฏิกิริยารวมตัวกัน สารผลติภัณฑ ( ซายมือ) ( ขวามือ ) ลองทดสอบดูหนอย CaCO3 + H2SO4 CaSO4 + CO2 + H2O จากสมการเคมีขางบนน้ี สารใดเปนสารต้ังตน.................................................................... สารผลิตภัณฑ................................................................ ตอบถูกไหมนักเรียน สารท่ีอยูรวมกันไมจําเปนวา ตองเกิดปฏิกิริยาเคมี เสมอไป ถาไมไดเกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมี และ ไมไดมีสารใหม ที่มีสมบัติตางไปจาก สารเดิม ก็แสดงวาไมเกิดปฏิกิรยิาเคมี แตสิ่งท่ีทําใหทราบวา เกิดปฏิกิริยาเคมี สังเกตไดจากลักษณะบางประการ เชน เกิดตะกอน สีเปลี่ยน มีกลิ่น เกิดฟองแกส ฯลฯ เปนตน
เปล่ียนแปลงไดสารใหม
สรุปไดวา สมการเคมีประกอบดวย
สารต้ังตน คือ CaCO3 , H2SO4 สารผลิตภัณฑ คือ CaSO4 , CO2 , H2O
6
จากบทเรียนท่ีผานมา นักเรียนไดเรียนรู เกี่ยวกับสมบัติของธาตุ ที่เปน โลหะ อโลหะ กึ่งโลหะ สารประกอบตางๆ และ สารประกอบ ที่มีสมบัติเปน กรด-เบส นักเรียนลองทําความเขาใจเพ่ิมเติม อีกสักนิดหนึ่งวา สาร ที่มสีมบัติตางๆเหลาน้ี ทําปฏิกิริยากันแลว จะไดผลิตภัณฑอะไร เกิดข้ึนบาง และผลิตภัณฑ ที่ไดเหลาน้ัน มปีระโยชนและโทษอยางไรบางในชีวิตประจําวัน
ลองตามมาดูกันหนอย
7
1. การเกิดปฏิกิริยาระหวาง เชน จากสมการเคมีขางตน นักเรียนคงสงสัยวา สัญลักษณยอที่เขียน ตอทายอะตอม หรือ โมเลกุลของสาร หมายถึงอะไร สัญลักษณทีน่ักเรียนเห็น บอกใหเราทราบวา การท่ีสาร เขาทําปฏิกิริยากัน มีสภาวะเปนอยางไรและเม่ือทําปฏิกิริยากันแลวไดสารท่ีมีสภาวะเปนอยางไร สัญลักษณตางๆใชแทนสภาวะใดบาง ลองศึกษาดู
เขาใจหรือยัง ถาเขาใจดีแลว ศึกษา การเกิดปฏกิิริยา อื่นๆ ตอไป
โลหะ แกสออกซิเจน โลหะออกไซด+
2Mg(s) O2 (g) 2MgO (s) +
2โมเลกุลของแมกนีเซียมออกไซด
1โมเลกุลของ แกสออกซิเจน
อะตอมของธาตุแมกนีเซียม
2Fe2O3(s)3O2(g) 4Fe(s) +
อะตอมของ ธาตุเหล็ก
3 โมเลกลุของแกสออกซิเจน
2 โมเลกลุของไอออน ( III )ออกไซด (สนิมเหลก็)
s หมายถึง solid หมายถึง สภาวะของแข็ง l ,, liquid ,, สภาวะของเหลว g ,, gas ,, สภาวะแกส aq ,, aqueous ,, สภาวะสารละลาย
8
2. การทําเกิดปฏิกิริยาระหวาง 3. ปฏิกิริยาเกิดขึ้นตอเนื่องจากสมการเคมีท่ี 2
อโลหะ อโลหะออกไซดแกสออกซิเจน +
S (s) O2 (q) SO2(g) +
อะตอมของ กํามะถัน
1 โมเลกลุของแกสออกซิเจน
1 โมเลกลุของ กํามะถันไดออกไซด
N2(g) O2 (g) 2NO(g)
1 โมเลกลุของแกสไนโตรเจน
1 โมเลกลุของแกสออกซิเจน
2 โมเลกลุของแกสไนโตรเจนออกไซด
+
+ อโลหะออกไซด กรดออกซี (oxy acid)ประกอบดวยธาตุ H , O และอโลหะ
น้ํา
1 โมเลกลุของกํามะถันไตรออกไซด
1 โมเลกลุ ของน้ํา
1 โมเลกลุของ กรดซัลฟวรกิ
+ CO2(g) H2O (l) H2CO3 (aq)
1 โมเลกลุของแกสคารบอนไดออกไซด
1 โมเลกลุ ของน้ํา
1 โมเลกลุของ กรดคารบอนิก
+ SO3(g) H2O (l) H2SO4 (aq)
9
จากการเกิดปฏิกิริยาในตัวอยางท่ี 3 โมเลกุลของแกส ที่เปน อโลหะออกไซด ดังสมการ เมื่อทําปฏิกิริยา กบั น้ํา จะได ซึ่งในสภาวะแวดลอมมี อโลหะออกไซด หลายชนิดท่ีมีสถานะแกสเกิดจากการ เผาไหมเชื้อเพลิง แลวเกิดการรวมตัวกับ น้ําฝนท่ีตกลงมา ทําใหน้ําฝนน้ัน มีสมบัติเปน กรด ดวย กอใหเกิด อันตรายตอสิ่งมีชวิีต และ สิ่งแวดลอม เรียกวา เชน แกสคารบอนไดออกไซด CO2 , แกสไนโตรเจนไดออกไซด NO2 เมื่อรวมตัวกับน้ําจะไดเปน กรดคารบอนิก (H2CO3) และ กรดไนตริก (HNO3) เปนตน 4. การเกิดปฏิกิริยาระหวาง
โลหะ เกลืออโลหะ +
2 Na(s) Cl2(g) 2 NaCl(aq)
อะตอมของโซเดียม
1 โมเลกลุ ของแกสคลอรีน
2 โมเลกลุของโซเดียมคลอไรด
+
2Al(s) Br2(g) 2AlBr3(s)
อะตอมของอะลูมิเนียม
1 โมเลกลุ ของแกสโบรมีน
2 โมเลกลุของอะลูมิเนียมโบรไมด
+
สารละลายกรด
นักเรียนคงสงสัยใชไหมวา เกลือ คืออะไร
ฝนกรด
10
เกลือ คือ สารท่ีเกิดจาก การท่ี กรด ทําปฏิกิริยากับ เบส หรือ โลหะ ทําปฏกิิริยากับ อโลหะ โดยทั่วไปจะเปน ของแข็งสีขาว ถานําเกลือใสลงไปในน้ําจะไดสารละลาย ซึ่งสารละลายของเกลือทุกชนิด นําไฟฟาได เชน
3. โซเดียมคารบอเนตเดคะไฮเดรต หรือ Na2CO3 . 10 H2O
1. โซเดียมไฮโดรเจนคารบอเนต หรือ ผงฟู NaHCO3
5. โพแทสเซยีมเปอรแมงกาเนต หรือ ดางทับทิม KMnO4
7. โพแทสเซยีมอะลูมิเนียมซัลเฟต หรือ สารสม K2SO4Al2(SO4)3.24 H2O
9. แคลเซียมซัลเฟตไดไฮเดรต เกลอืจืด หรือ ยิบซัม CaSO4. 2 H2O
2. โซเดียมคลอไรด หรอื เกลือแกง NaCl
10. คอปเปอรซัลเฟตเพนตะไฮเดรต หรือ จุนสี Cu SO4 . 5 H2O
8. แมกนีเซียมซัลเฟตเฮปตะไฮเดรต หรือ ดีเกลือ MgSO4 . 7 H2O
6. โพแทสเซยีมไนเตรต หรือ ดินประสิว KNO3
4. โซเดียมเตตระะบอเรตเดตะไฮเดรต น้ําประสานทอง
11
หยุดพักกันหนอย นักเรียนไมตองกังวล กับ สารตางๆ ที่เกิดข้ึนจากปฏิกิริยาเคมีมากนัก อานใหพอเขาใจ ก็พอแลว แวะพักตรงนี้สักครู 5. การเกิดปฏิกิริยาระหวางโลหะออกไซดกับนํ้า
โลหะออกไซด โลหะไฮดรอกไซดน้ํา
Na2O(s) H2O (l) 2 NaOH
1 โมเลกลุของโซเดียมออกไซด
1 โมเลกลุ ของน้ํา
2 โมเลกลุของ โซเดียมไฮดรอกไซด
CaO(s) H2O (l) Ca(OH)2(aq)
1 โมเลกลุแคลเซียมออกไซด
1 โมเลกลุ ของน้ํา
1 โมเลกลุของแคลเซียมไฮดรอกไซด
+
+
ออกแรงกันอกีนิดนึง แลวไปกันตอไดแลว
+
12
6. การเกิดปฏิกิริยาระหวางโลหะกับนํ้า 7. การเกิดปฏิกิริยาระหวางโลหะกับกรด
+
+
โลหะ แกสไฮโดรเจน น้ํา
2 Na(s) 2 H2O H2(g)
อะตอม ของโซเดียม
2 โมเลกลุ ของน้ํา
1 โมเลกลุของ แกสไฮโดรเจน
โลหะไฮดรอกไซด หรือโลหะออกไซด
+
2 NaOH(aq) +
2 โมเลกลุของ โซเดียมไฮดรอกไซด
3Fe(s) 4H2O 4H2(g)
อะตอมของเหล็ก
4 โมเลกลุ ของน้ํา
4 โมเลกลุของ แกสไฮโดรเจน
Fe3O4(s)
เหล็กออกไซด
+ +
+
+
โลหะ แกสไฮโดรเจน กรด
Zn(s) 2 HCl (aq) H2(g)
อะตอม ของสังกะสี
2 โมเลกลุ กรดไฮโดรคลอริก
แกสไฮโดรเจน
เกลือ +
ZnCl2(aq) +
สังกะสีคลอไรด
2Al(s) 3H2SO4(aq) 3H2 + Al2(SO4)3(s)
2 โมเลกลุของ อะลูมิเนียม
3 โมเลกลุของ กรดซลัฟวริก
3 โมเลกุลของ แกสไฮโดรเจน
+
อะลูมิเนียมซัลเฟต
13
8. การเกิดปฏิกิริยาระหวางกรดกับเบส 9. การเกิดปฏิกิริยาระหวางกรดกับสารประกอบคารบอเนต
กรด เกลือ เบส
HCl(aq) NaOH NaCl(aq)
1 โมเลกลุของกรด ไฮโดรคลอรกิ
1 โมเลกลุของโซเดียม ไฮดรอกไซด
1 โมเลกลุ โซเดียมคลอไรด
H2O 1 โมเลกลุของนํ้า
+ น้ํา +
+ +
H2SO4(aq) Ba(OH)2(aq) BaSO4
1 โมเลกลุของกรดซัลฟวริก
1 โมเลกลุของแบเรียมไฮดรอกไซด
1 โมเลกลุของ แบเรียมซัลเฟต
H2O
1 โมเลกลุของนํ้า
+
HCl(aq) CaCO3 (s) CaCl2(aq) + CO2(g) H2O(l) +
กรด แกสคารบอน ไดออกไซด
สารประกอบคารบอเนต
+ น้ํา +
+
H2SO4(aq) CaCO3 (s) CaSO4(s)+CO2(g) H2O(l) + +
2HNO3(aq) CaCO3 (s) Ca(NO3)2(aq) CO2(g) + H2O(l) + +
เกลือ +
+
14
โลหะ O2 H2O กรด โลหะไฮดรอกไซด เกลือ + + H2 H2
บทสรุป ปฏิกิริยาตางๆ ท่ีนักเรียนไดศึกษามานี้ นักเรียนควรรูและเขาใจในเบื้องตน โดยเฉพาะการทําปฏิกิริยาของโลหะกับสารตางๆ ซึ่งสามารถนํามาสรุปและเขียนเปนแผนผังความคิดไดดังนี้
การเกิดปฏิกิริยาระหวาง
เบส เกลือ + H2O
คารบอเนต เกลือ + H2O + CO2
โลหะออกไซด
ออกจะดูยากสักนิด แตจะเปนประโยชนมาก เมื่อนักเรียนไดศึกษาตอในชั้นเรียนท่ีสูงขึ้น
+ ++++
หมายถึง การทําปฏิกิริยาระหวาง โลหะ กับ ออกซิเจน น้ํา และกรด กรด กับ เบส และ คารบอเนต + หมายถึง สิ่งท่ีไดจากปฏิกิริยา
+ไชโย! เขาใจแลวครับ
แตผมอยากรูจังเลยวา ปฏิกิริยาเหลาน้ีมีผลตอชีวิตประจําวันของเราอยางไรบางครับ
15
อยางท่ีกลาวมาขางตนแลววา ในธรรมชาติมี ธาตุที่มีสมบัติเปนโลหะมาก ถึง 3 ใน 4 ของจํานวนธาตุทั้งหมด ฉะน้ันโอกาสท่ี ธาตุที่มีสมบัติเปนโลหะ จะทําปฏิกิริยากับสารตางๆท่ีเกิดข้ึนในสิ่งแวดลอม โดยเฉพาะน้ํา ( H2O ) ,แกสออกซิเจน ( O2 ) และ อุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงในแตละชวงวันและชวงฤดูกาล
ซึ่งเปนปจจัยสําคัญท่ีทําให โลหะตางๆ เกิดการผุกรอน ถาโลหะที่เรานํามาใช เพ่ือเปนโครงสรางใหเกิดความแข็งแรง เชน เหล็ก ( Fe ) ใช สราง บาน อาคาร สะพาน ฯลฯ เกิดการ ผุกรอน ก็ มผีลตอความปลอดภัยในชีวิต และ ทรัพยสิน
16
ยังมีอีกนะ
สารท่ีมีสมบัติเปน กรด เม่ือทําปฏิกิริยากับสารประกอบคารบอเนต ก็จะทําใหเกิดการกรอน แลวได แกสคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนอันตรายตอรางกาย เชน สารท่ีใชทําความสะอาดหองน้ํา กับ ปูนขาว หรือ สุขภัณฑตางๆท่ีแปรรูปมาจากหินปูนเมื่อทําปฏิกิริยากรดแลวเกิดอันตรายไดเชนกัน ตอง ! ระมัดระวัง
ถานักเรียนตองการศึกษาเพ่ิมเติมเกี่ยวกับการเกิดปฏิกิริยาของโลหะ สามารถศึกษาและปฏิบัติการไดจากใบกิจกรรมท่ี 4 หลงัจากศึกษาบทเรียนสําเร็จรูปเรื่องนี้เสร็จเรียบรอยแลว
17
ฉะน้ันนักเรียนจึงควรเรียนรู ถึงลักษณะสมบัติ และการเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึน ตามธรรมชาติ ของสสาร และ การเปลี่ยนแปลงของสสาร ที่มนุษยสรางข้ึน เพ่ือใหรูเทาทันกับส่ิงท่ีเกิดข้ึน มองเห็น และเขาใจถึง ความสัมพันธของสสาร ตางๆท่ีเกิดข้ึนบนโลก และ การเปลี่ยนแปลงตางๆ ตามสภาวการณของธรรมชาติ
ซึ่งจะทําใหนักเรียนสามารถดํารงชีวิตของตนเอง ไดอยางมีคุณภาพ และ ปลอดภัย รวมถึง มีความตระหนัก ตอการดํารงชีวิตของตนเอง รวมกับส่ิงแวดลอม ไดอยางยั่งยืนตอไป เปนอยางไรบาง เหนื่อยไหม? พักสกัครูแลวกับมาพบกัน
นักเรียนจะเห็นไดวา มนุษยสามารถนําสาร ที่มีคุณสมบัติตางๆ มาทําปฏิกริิยากันแลว ไดสารท่ีมีสมบัติตางกันไป ตามความตองการของมนุษย ไดอยางมากมายหลายชนิด ฉะน้ัน ความรูเบื้องตนของ การทําปฏิกิริยาระหวางสารตางๆ เหลาน้ี นักเรียนสามารถ นําความรูไปประยุกตใชในชีวิตประจําวันได แตสิ่งท่ีควรตองระมัดระวัง คือ ความปลอดภัยที่เกิดข้ึนจากการทําปฏิกิริยา วาจะสงผลกระทบตอชีวิต ทรัพยสิน และสิ่งแวดลอม มากนอยเพียงใด
พักสักครู
18
ลองตอบคําถามสรุปสารสะสําคัญทดสอบความเขาใจกันหนอย 10 ขอ 10 คะแนน ( ขอละ 1 คะแนน ) ( ทําลงในสมดุ ) 1. กรด คือ ( 1 คะแนน )............................................................................................................. ................................................................................................................................. 2. สรุปสมบัติของกรด ( 1 คะแนน ).................................................................................... ....................................................................................................................................... 3. เบส คือ ( 1 คะแนน )............................................................................................................. ..................................................................................................................................... 4. สรุปสมบัติของเบส( 1 คะแนน )..................................................................................... ..................................................................................................................................... 5. โลหะ + O2 ........................................................ ( 1 คะแนน ) 6. โลหะ + H2O ........................................................ ( 1 คะแนน ) 7. โลหะ + กรด ........................................................ ( 1 คะแนน ) 8. กรด + เบส ........................................................ ( 1 คะแนน ) 9. กรด + สารประกอบคารบอเนต .......................................... ( 1 คะแนน ) 10. จากปฏิกริิยาขอ 5 - 9 นักเรียนพอสรุปความสัมพันธของสารต้ังตนกับสารผลิตภัณฑ ใหเปน แผนผังความคิดไดอยางไรบาง อาจจะแตกตางจากในบทเรียนก็ไดและระบายสีใหสวยงาม ( 1 คะแนน ) เปนอยางไรกันบาง ได .................. คะแนน ลงชื่อ ........................................ ผูตรวจ
ต้ังใจทํากันหนอย นะครับ
19
เฉลยแนวคําตอบ 1. กรด คือ สารประกอบท่ีมีธาตุไฮโดรเจนเปนองคประกอบ เมื่อละลายน้ําแลวสามารถแตกตัวให ไฮโดรเจนไอออน (H+) เกิดขึ้น ในสารละลาย 2. สมบัติของกรด 1 เปลีย่นกระดาษลิตมัสจากสีน้ําเงินเปนสีแดง , 2 เปลี่ยนสีของสารฟนอลฟทาลีนจากสีชมพูเปนไมมีสี , 3 มีคา pH นอยกวา 7 , 4 นําไฟฟาได , 5 ทําปฏิกิริยากับหินปูนไดกาซคารบอนไดรออกไซด , 6 ทําปฏิกิริยากับโลหะ เกิดการกรอนไดเกลือและแกสไฮโดรเจน , 7 มรีสเปรี้ยว , 8 กัดผิวหนังและเนื้อเยื่อ 3. เบส คือ สารประกอบที่เมื่อละลายน้ําแลว สามารถแตกตัวใหไฮดรอกไซดไอออน(OH-) เกิดขึ้นในสารละลาย 4. สมบัติของเบส 1 เปลี่ยนกระดาษลิตมัสจากสีแดงเปนสีน้ําเงิน 2 เปลีย่นสีของสารฟนอลฟทาลีนจากไมมสีีเปนสีชมพู 3 มีคา pH มากกวา 7 4 นําไฟฟาได 5 ทําปฏิกิริยากับอะลูมิเนียม ไดแกสไฮโดรเจน 6 ทําปฏิกิริยากับแอมโมเนียมไนเตรต ไดกาซแอมโมเนีย 7 ทําปฏิกิริยากับไขมันไดสบู 8 มีรสฝาด 5. โลหะ + O2 โลหะออกไซด 6. โลหะ + H2O โลหะไฮดรอกไซด + H2 7. โลหะ + กรด เกลือ + H2 8. กรด + เบส เกลือ + H2O 9. กรด + สารประกอบคารบอเนต เกลือ + H2O + CO2 10. โลหะ O2 H2O กรด โลหะไฮดรอกไซด เกลือ
เบส เกลือ + H2O
คารบอเนต เกลือ + H2O + CO2
โลหะออกไซด
+ + +
+ +
+ H2
+ H2
ได 10 คะแนน เยี่ยมมาก ได 8 – 9 คะแนน เกงมาก ได 6 – 7 คะแนน พอใช ได 5 คะแนน หรือ ตํ่ากวา 5 คะแนน ตองกลับไปทบทวนดูใหม
20
แบบฝกหลังเรียนชุดท่ี 8 เรื่อง ปฏิกิริยาเคมี จํานวน 10 ขอ 10 คะแนน เวลา 15 นาที
คําส่ัง : เลือกคําตอบท่ีถูกตองท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวนําหมายเลขหนาขอคําตอบท่ีนักเรียน เลือก ใสลงในชุดแบบประเมินและสรุปผลการเรียนรูดวยตนเอง (รายบุคคล)ท่ีแจกให 1. เมื่อนําลวดแมกนีเซียมใสลงใน สารละลายกรด สารท้ัง 2 ทําปฏิกิรยิา ดังสมการเคมี แมกนีเซียม (Mg) + กรดไฮโดรคลอรกิ (HCl) สาร ก + สาร ข สาร ก และ สาร ข จัดเปนสารชนิด ใด 1. สารต้ังตน 2. ผลิตภัณฑ 3. ผลผลติ 4. ขอ 1 และ ขอ 2 ถกูตอง 2. สาร ก และสาร ข จากสมการในขอ 1
คือสารใดตามลําดับ 1. แกสไฮโดรเจน + เกลือ 2. แกสคารบอนไดออกไซด + เกลอื 3. น้ํา + เกลือ 4. แกสไฮโดรเจน + น้ํา 3. สาร ก จากขอ 1 เขียนเปนสูตรเคมีได อยางไร 1. Mg
2 2. CO2 3. H2O
4. H2
4. จากสมการในขอ 1 สารต้ังตนชนิด ใดเปนสารประกอบ 1. แมกนีซียม 2. กรดไฮโดรคลอริก 3. แมกนีซียมคลอไรด 4. แมกนีซียมออกไซด 5. ปฏิกิริยาระหวาง โลหะ กับ ออกซิเจน ที่พบในชีวิตประจําวันจะเปนไปตามสมการ ในขอใด 1. สังกะสี + ออกซิเจน สังกะสี+ ออกไซด 2. โครเมียม + ออกซิเจน โครเมียม+ ออกไซด 3. แมกนีเซียม + ออกซิเจน แมกนีเซียมออกไซด 4. เหลก็ + ออกซิเจน เหล็ก+ ออกซิเจน
21
6. ทําไมจึงไมควรนําภาชนะอะลูมิเนียมมา ใสอาหารจําพวกแกงสมหรือตมยํา 1. เพราะทําใหไมนารับประทาน 2. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนกรด 3. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนเบส 4. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนกลาง 7. จากการทําปฏิกิริยาระหวางอโลหะ กับออกซิเจน สารท่ีไดคือ อโลหะ ออกไซด ซึ่งเปนแกสท่ีไดจากการเผา ไหมเชื้อเพลิง ลอยตัวข้ึนสูบรรยากาศ ขณะท่ีฝนตก แกสเหลาน้ีจะรวมตัวกับ น้ําฝนกลายเปนฝนกรด ดังน้ันจังหวัดใด จะเกิดภาวะฝนกรดเรียงลําดับจากมากสุด ไปหานอยสุด
1. กรุงเทพฯ 2. ลําปาง 3. สระบรุี 4. ภูเก็ต 1. 1 , 2 , 3 , 4 2. 4 , 2 , 3 , 1 3. 1 , 3 , 2 , 4 4. 2 , 1 , 3 , 4
8. น้ําปูนใสมีสมบัติเปนเบส ถานํามาทํา ปฏิกริิยากับอะลูมิเนียมจะไดแกส ชนิดใด 1. O2
2. H2
3. N2
4. CO2
9. สมการใดเปนการเกิดปฏิกิริยา ระหวางโลหะกับน้ํา 1. 4Fe + 3O2 2Fe2O3 2. 2HCl + CaCO3 CaCl2 + H2O+CO2 3. HCl + NaOH NaCl + H2O 4. Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2 10. เมื่อนําหินปูน (CaCO3) มาทํา
ปฏิกริิยากับกรดไฮโดรคลอริก(HCl) จะไดฟองแกสเกิดข้ึน แกสน้ันคือ แกซอะไร 1. CO 2. H2
3. CO2
4. O2
22
เฉลยคําตอบแบบฝกหดัหลังเรียน เร่ืองปฏิกิริยาเคม ี
ถูก 10 ขอ เย่ียมมาก ถูก 8 – 9 ขอ เกงมาก ถูก 6 – 7 ขอ พอใช ถูก 5 ขอ หรือตํ่ากวา 5 ขอ ตองกลับไปทบทวนดูใหม
1. 2 2. 1 3. 4 4. 2
5. 3 6. 2 7. 3
8. 2 9. 4
10. 3
23
เฉลยคําตอบอยางละเอียด 1. ตอบ 2 ผลิตภัณฑ เหตุผล เพราะสาร ก และ สาร ข เปนผลิตภัณฑที่ไดจากการทําปฏิกิริยากันระหวางแมกนีเซียม(Mg) + กรดไฮโดรคลอรกิ(HCl) 2. ตอบ 1 แกสไฮโดรเจน+เกลือ เหตุผล เพราะเกิดการทําปฏิกิริยาระหวาง โลหะกับกรด ผลิตภัณฑที่ไดคือ แกสไฮโดรเจนกับเกลือ 3. ตอบ 4 H2 เหตุผล โลหะทําปฏิกิริยากับกรดจนไดแกสไฮโดรเจนกับเกลือ แกสไฮโดรเจน สูตรโมเลกุลเปน H2 4. ตอบ 2 กรดไฮโดรคลอริก เหตุผล เพราะกรดไฮโดรคลอริกเปนสารประกอบเกิดข้ึนจากอะตอมของธาตุไฮโดรเจนรวมกับอะตอมของธาตุคลอรีน อยางละ 1 อะตอม 5. ตอบ 3 แมกนีเซียม + ออกซิเจน แมกนีเซียมออกไซด เหตุผล เพราะเกิดจากการทําปฏิกิริยาระหวางโลหะกับออกซิเจนจะไดโลหะออกไซดดังน้ันแมกนีเซียมทําปฏิกิริยากับออกซิเจนจะไดแมกนีเซียมออกไซด 6. ตอบ 2 เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือสมตํามีสมบัติเปนกรด เหตุผล เพราะอาจจะทําปฏกิิริยากับอะลูมิเนียม
24
7. ตอบ 3 1 , 3 , 2 , 4 เหตุผล เพราะจังหวัดท้ัง 4 จังหวัดเกิดมลภาวะเปนพิษมากและมีการทําอุตสาหกรรมมากดวย กรุงเทพมีสภาวะแกสท่ีไดจากการเผาไหมในอากาศมากท่ีสุดรองลงมาจังหวัดสระบุรีเพราะเปนเขตอุตสาหกรรมหลายประเภท จังหวัดลําปางถึงแมจะไมมากแตก็มีโรงงานอุตสาหกรรมท่ีกอใหเกิดแกสพิษหลายชนิดเชน ซัลเฟอรไดออกไซดจากโรงงานผลิตกระแสไฟฟาแมเมาะ โรงงานําเซรามิกซตางๆ จังหวัดภูเก็ตเปนจังหวัดท่ีมีอุตสาหกรรมนอยที่สุด 8. ตอบ 2 H2 เหตุผล เมื่อเบสทําปฏิกิริยากับอะลูมิเนียมจนไดแกสไฮโดรเจน 9. ตอบ 4Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2 เหตุผล การทําปฏิกิริยาระหวางโลหะกับน้ําไดโลหะไฮดรอกไซดกับแกสไฮโดรเจนฉะนั้นสารประกอบไฮดรอกไซดของโลหะแมกนีเซียมทําปฏิกิริยากับน้ําจะไดแมกนีเซียมไฮดรอกไซดกับแกสไฮโดรเจน 10. ตอบ 3 CO2 เหตุผล เพราะการทําปฏิกิริยาระหวางกรดกับสารประกอบคารบอเนตจะไดเกลือ , น้ําและแกสคารบอนไดออกไซด
25
บรรณานุกรม ชัยวัฒน เจนวาณิชย (2525). สารานุกรมธาตุ สํานักพิมพโอเดียนสโตร. วังบูรพา. กรุงเทพมหานคร. __________. (2527). เคมีแผนใหม 5 ม.6.สํานักพิมพกราฟคอารต. สุรวงศ. กรุงเทพมหานคร. ประมวล ศิริผันแกว (2546). ฟสิกส หลักสูตรพื้นฐานแหงชาติระดับชั้นมัธยมศึกษา (GCSE) ประเทศ อังกฤษ .พิมพคร้ังท่ี 4. บริษัท นานมีบุคสพับลิเคช่ัน จํากัด. บางนา. กรุงเทพมหานคร. ประภากจิ เกษมศรี ณ อยุธยาแสงคณะ (2544). เคมีท่ัวไป เลม 1. สํานักพิมพแหงจฬุาลงกรณมหาวทิยาลัย. ปทุมวัน. กรุงเทพมหานคร. ลัดดา มีศุข (2537). เคมีท่ัวไป 1 ฉบับรวบรัด. โรงพิมพสหมิตรออฟเซต. กรุงเทพมหานคร. วิริยะ สิริสิงหและคณะ (2541). 110 ธาตุ คณุสมบัติและการคนพบ. พมิพคร้ังท่ี 3. สํานักพิมพอักษรวัฒนา. กรุงเทพมหานคร. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (2538). หนังสือเรียนวิทยาศาสตร เลม 4 ว204. พิมพคร้ังท่ี 5. โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว. บางกะป. กรุงเทพมหานคร. __________. (2544). หนงัสือเรียนสาระการเรียนรูพื้นฐาน สารและสมบัติของสาร. พมิพคร้ัง 1. โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว. วังทองหลาง. กรุงเทพมหานคร. เว็บไซต เทคโนโลยีราชมงคล, สถาบัน. (2549,ตุลาคม 20). โครงสรางของอะตอม [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก: http//www.rmutphysics.com/PHYSICS/oldfron/102/1/nudear_6.htm สงเสริมการสอนวิทยาศาสตร, สถาบัน. (2549,ตุลาคม 20). โครงสรางของอะตอม [ออนไลน]. เขาถึงได จาก: http//www.school.net.th/library/snet3/atom พิพิธภัณฑวิทยาศาสตรแหงชาติ, องคการ. (2549, ตุลาคม 21). โครงสรางของอะตอม [ออนไลน]. เขาถึงได จาก: http://www.nsm.or.th/ สงเสริมการสอนวิทยาศาสตร, สถาบัน. (2549,ตุลาคม 23). โครงสรางของอะตอม [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก: http://www.thaigoodview.com/library
26
แบบฝกกอนเรียนชุดท่ี 8 เรื่อง ปฏิกิริยาเคมี จํานวน 10 ขอ 10 คะแนน เวลา 15 นาที
คําส่ัง : เลือกคําตอบท่ีถูกตองท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวนําหมายเลขหนาขอคําตอบท่ีนักเรียน เลือก ใสลงในชุดแบบประเมินและสรุปผลการเรียนรูดวยตนเอง (รายบุคคล)ท่ีแจกให 1. ปฏิกิริยาระหวาง โลหะ กับ ออกซิเจน ที่พบในชีวิตประจําวันจะเปนไปตามสมการ ในขอใด 1. สังกะสี + ออกซิเจน สังกะสี+ ออกไซด 2. โครเมียม + ออกซิเจน โครเมียม+ ออกไซด 3. แมกนีเซียม + ออกซิเจน แมกนีเซียมออกไซด 4. เหลก็ + ออกซิเจน เหล็ก+ ออกซิเจน 2. จากการทําปฏิกิริยาระหวางอโลหะ กับออกซิเจน สารท่ีไดคือ อโลหะ ออกไซด ซึ่งเปนแกสท่ีไดจากการเผา ไหมเชื้อเพลิง ลอยตัวข้ึนสูบรรยากาศ ขณะท่ีฝนตก แกสเหลาน้ีจะรวมตัวกับ น้ําฝนกลายเปนฝนกรด ดังน้ันจังหวัดใด จะเกิดภาวะฝนกรดเรียงลําดับจากมากสุด ไปหานอยสุด
1. กรุงเทพฯ 2. ลําปาง 3. สระบรุี 4. ภูเก็ต
1. 1 , 2 , 3 , 4 2. 4 , 2 , 3 , 1 3. 1 , 3 , 2 , 4 4. 2 , 1 , 3 , 4 3. เมื่อนําลวดแมกนีเซียมใสลงใน สารละลายกรด สารท้ัง 2 ทําปฏิกิรยิา ดังสมการเคมี แมกนีเซียม (Mg) + กรดไฮโดรคลอรกิ (HCl) สาร ก + สาร ข สาร ก และ สาร ข จัดเปนสารชนิด ใด 1. สารต้ังตน 2. ผลิตภัณฑ 3. ผลผลติ 4. ขอ 1 และ ขอ 2 ถกูตอง 4. สาร ก และสาร ข จากสมการในขอ 3
คือสารใดตามลําดับ 1. แกสไฮโดรเจน + เกลือ 2. แกสคารบอนไดออกไซด + เกลอื 3. น้ํา + เกลือ 4. แกสไฮโดรเจน + น้ํา
ฉ
5. สาร ก จากขอ 3 เขียนเปนสูตรเคมีได อยางไร 1. Mg
2 2. CO2 3. H2O
4. H2
6. จากสมการในขอ 3 สารต้ังตนชนิด
ใดเปนสารประกอบ 1. แมกนีซียม 2. กรดไฮโดรคลอริก 3. แมกนีซียมคลอไรด 4. แมกนีซียมออกไซด 7. น้ําปูนใสมีสมบัติเปนเบส ถานํามาทํา ปฏิกริิยากับอะลูมิเนียมจะไดแกส ชนิดใด 1. O2
2. H2
3. N2
4. CO2
8. สมการใดเปนการเกิดปฏิกิริยา ระหวางโลหะกับน้ํา 1. 4Fe + 3O2 2Fe2O3 2. 2HCl + CaCO3 CaCl2 + H2O+CO2 3. HCl + NaOH NaCl + H2O 4. Mg + 2H2O Mg(OH)2 + H2
9. เมื่อนําหินปูน (CaCO3) มาทํา
ปฏิกริิยากับกรดไฮโดรคลอริก(HCl) จะไดฟองแกสเกิดข้ึน แกสน้ันคือ แกสอะไร 1. CO 2. H2
3. CO2
4. O2
10. ทําไมจึงไมควรนําภาชนะอะลูมิเนียมมา ใสอาหารจําพวกแกงสมหรือตมยํา 1. เพราะทําใหไมนารับประทาน 2. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนกรด 3. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนเบส 4. เพราะอาหารจําพวกแกงสมหรือ ตมยํามีสมบัติเปนกลาง
ช
เฉลยแบบฝกกอนเรยีน เร่ือง ปฏิกิริยาเคม ี
ถูก 10 ขอ เย่ียมมาก ถูก 8 – 9 ขอ เกงมาก ถูก 6 – 7 ขอ พอใช ถูก 5 ขอ หรือตํ่ากวา 5 ขอ ไมตองตกใจนะคะ ลองต้ังใจศึกษาบทเรียนเร่ืองน้ีดูกอน แลวจะรูวาไมยาก
1. 3 2. 3 3. 2 4. 3
5. 4 6. 2 7. 2
8. 4 9. 3
10. 2
ซ
กอนจะจบการเรียนรูในหนวยท่ี 4
เรื่อง สารและการเปลี่ยนแปลง
ครูขอใหนักเรียนไปศึกษาความรูเพ่ิมเติมจากแหลงเรียนรูตางๆ เมื่อศึกษาแลวจะทําใหนักเรียน เกดิการเรียนรู วา สสารตางๆ ที่เกิดข้ึนบนโลก มนุษยไดเรียนรู และ สามารถนําสสารเหลาน้ัน มาใชสรางประโยชนตอการดํารงชีวิต ของมนุษยอยางมากมาย นักเรียนจะไดรับ สาระความรู ที่เขาใจไดงาย วา สสารตางๆ มีความเกี่ยวของกันอยางไร และมนุษยนํามาใชประโยชนในชีวิตประจําวันอะไรบาง เปนการสรปุและเชื่อมโยงสาระสําคัญ ของหนวยการเรียนรูที่ 4 เรือ่ง สารและการเปลี่ยนแปลง ไดเปนอยางดี ครูหวังวา นักเรียนคงจะไดรับ สาระที่เปนประโยชนที่จะ ทําใหนักเรียนไดรูจัก ที่จะนําสารมาใช และ เลือกใชไดอยางเหมาะสม มีความระมัดระวัง ในการใช และคํานึงถึง ผลกระทบ ที่เกิดข้ึน ตอตนเอง สังคม และสิ่งแวดลอมโดยรวม ไดเปนอยางดี
27
