STRATEGIA ROZWOJU GMINY KUCZBORK-OSADANA LATA 2017-2026

2017

1. WSTĘP---------------------------------------------------------------------------------------------4

2. RAPORT STANU. ANALIZA I DIAGNOZA STRATEGICZNA------------------------52.1. Położenie geograficzne----------------------------------------------------------------------------------------5

2.2. Stan środowiska przyrodniczego---------------------------------------------------------------------------6

2.3. Demografia, struktura zatrudnienia, przedsiębiorczość-------------------------------------------8

2.4 Rynek pracy-------------------------------------------------------------------------------------------------------12

2.5. Sfera społeczna i bezpieczeństwo------------------------------------------------------------------------13

2.6. Aktywność społeczna i organizacje pozarządowe--------------------------------------------------19

2.7 Opieka zdrowotna-----------------------------------------------------------------------------------------------20

2.8 Edukacja i kultura-----------------------------------------------------------------------------------------------21

2.9. Turystyka i ośrodki sportowo-rekreacyjne-------------------------------------------------------------25

2.10 Gospodarka------------------------------------------------------------------------------------------------------26

2.11 Przedsiębiorczość mieszkańców-------------------------------------------------------------------------29

2.12 Rolnictwo-----------------------------------------------------------------------------------------------------31

2.13. Infrastruktura---------------------------------------------------------------------------------------------------38

2.14 Gospodarka finansowa gminy-----------------------------------------------------------------------------43

3. GMINA KUCZBORK-OSADA W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH--------483.1. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku.------------48

3.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego51

3.3. RPO Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020-----------------------------55

4. ANALIZA SWOT------------------------------------------------------------------------------584.1. Sfera gospodarcza---------------------------------------------------------------------------------------59

4.2. Sfera społeczna-------------------------------------------------------------------------------------------------61

4.3. Infrastruktura i środowisko------------------------------------------------------------------------63

5. STRATEGIA---------------------------------------------------------------------------------------655.1. Wizja i misja gminy---------------------------------------------------------------------------------------------65

5.2. Cele strategiczne i operacyjne, projekty i działania-------------------------------------------------66

6. ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJI STRATEGII------------------------------------866.1. Zasady zarządzania strategią-------------------------------------------------------------------------------86

6.2. Monitoring----------------------------------------------------------------------------------------------------88

6.3. Plan finansowy--------------------------------------------------------------------------------------------------92

SPIS TABEL I WYKRESÓW---------------------------------------------------------------------94

2

1. Wstęp

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada na lata 2017-2026 to dokument określający podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju Gminy w sferze społecznej, gospodarczej oraz przestrzenno-przyrodniczej.

Opracowanie nowego dokumentu Strategii jest kontynuacją zapoczątkowanego w 2003 r. podejścia do planowania strategicznego, w wyniku którego opracowana została poprzednia Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada, obowiązująca do roku 2015.

Podstawą prawną dla przyjęcia i realizacji Strategii Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada jest Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r., która w artykule 18 ust. 2, pkt 6 wskazuje na kompetencje Rady Gminy w zakresie uchwalania planów gospodarczych.

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada na lata 2016-2026, w myśl Ustawy o zasadach planowania polityki rozwoju jest Programem rozwoju i przyczynia się do realizacji innych strategii rozwoju, w szczególności Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Innowacyjne Mazowsze.

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada na lata 2017-2026 zawiera wszystkie niezbędne elementy aby mogła zostać uznana za program rozwoju:

diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do zakresu objętego programowaniem strategicznym;

cel główny i cele szczegółowe; priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym, w tym w

ujęciu wojewódzkim; opis sposobu monitorowania i oceny stopnia osiągania celu głównego i

celów szczegółowych; plan finansowy oraz podstawowe założenia systemu realizacji

W procesie opracowania Strategii aktywny udział brali przedstawiciele wszystkich grup społecznych z terenu Gminy. W spotkaniach warsztatowych i konsultacjach, które były elementem procesu opracowania Strategii udział wzięli Radni Gminy, pracownicy Urzędu Gminy Kuczbork-Osada oraz pracownicy jednostek organizacyjnych Gminy, przedstawiciele organizacji pozarządowych, przedsiębiorcy oraz mieszkańcy Gminy.

3

2. Raport stanu. Analiza i diagnoza strategiczna

2.1. Położenie geograficzne

Gmina Kuczbork-Osada położona jest w północno – zachodniej części

województwa mazowieckiego i przy północnej granicy powiatu żuromińskiego. Sąsiaduje

z 6 gminami: Lipowiec Kościelny i Szreńsk (powiat mławski), Żuromin i Lubowidz (powiat

żuromiński) oraz Działdowo i Płośnica (powiat działdowski, województwo warmińsko –

mazurskie). Obszar gminy wynosi 12164 hektary (co stanowi 15,16% ogólnej powierzchni

powiatu żuromińskiego), z czego: 7139 hektarów to grunty orne, 2106 hektarów stanowią

użytki zielone, 1946 hektarów zajmują lasy i grunty leśne. Pozostałe 955 hektarów zajmują

sady, grunty pod zabudowaniami, wody, drogi i nieużytki.

Gmina Kuczbork Osada leży w zasięgu oddziaływania miasta Żuromina (około 10

km) oraz miasta Mławy, a tym samym od linii kolejowej relacji Warszawa – Gdańsk (około

30 km). Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka Nr 563 relacji Rypin – Mława.

Gminę zamieszkuje 4844 osób, tj. niespełna 13% ogólnej liczby ludności powiatu

i ok. 0,1% ludności województwa mazowieckiego. W granicach gminy znajdują się 22

miejscowości. Największymi pod względem zaludnienia miejscowościami są: Zielona –

Kuczbork Wieś i Kuczbork Osada oraz Chojnowo.

Rysunek 1. Lokalizacja Gminy Kuczbork-Osada w Powiecie Żuromińskim

Źródło: www.gminy.pl, 2017

4

2.2. Stan środowiska przyrodniczego

Gmina Kuczbork-Osada z geomorfologicznego punktu widzenia znajduje się w mezoregionie Wzniesienia Mławskie - część północna oraz w mezoregionie Raciążskiej – część południowa, w makroregionie Niziny Północno-mazowieckiej na styku dwóch krain geograficznych: Nizin Środkowopolskich i Pojezierza Mazurskiego. Terytorium gminy to obszar o dość

zróżnicowanej rzeźbie terenu będącej głównie efektem zlodowacenia środkowopolskiego oraz późniejszych procesów erozyjnych. Najwyższe wzniesienia – ponad 200 m n.p.m. występują w środkowo – wschodniej części gminy, natomiast miejsca najniżej położone znajdują się w dolinie rzeki Przylepnicy.

Pod względem geologicznym obszar gminy położony jest w obrębie jednostki

geologicznej zwanej Niecką Mazowiecką. Jest to obszar, na którym na podłożu kredowym

leżą osady trzeciorzędowe, wyżej zaś leży pokrywa osadów czwartorzędowych, głównie

plejstoceńskich, wykształconych w postaci glin zwałowych (morenowych) oraz piasków

i żwirów lodowcowych.

Według klasyfikacji glebowo – rolniczej pokrywę glebową gminy na jej

przeważającym obszarze pokrywają gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich lub

słabo gliniastych na podłożu piasków luźnych lub żwirów. W południowo – zachodniej

części gminy (Kuczbork, Zielona, Olszewko) oraz na niewielkim obszarze części północno

– zachodniej (Bagienice Małe i Duże) występują gleby najlepsze jakościowo do produkcji

rolnej. Zaliczane są one do kompleksu przydatności rolniczej 2–go (pszenny dobry) oraz

do 4–go (żytni bardzo dobry). Według klasyfikacji bonitacyjnej należą one do klasy III a, III

b, IV a, IV b. Natomiast w północno – wschodniej (Nowa Wieś, Sarnowo, Chojnowo,

Mianowo) i północno – zachodniej (Bagienice Nowe, Gościszka) części gminy dominują

gleby lekkie do uprawy. Pod względem przydatności rolniczej zaliczane są do kompleksu

6–go (żytni słaby). W klasyfikacji bonitacyjnej są to gleby klasy V, VI, VI z.

Według klasyfikacji przyrodniczo – leśnej obszar gminy należy do IV Krainy

Mazowiecko – Podlaskiej. Dominującymi gatunkami drzew są sosna i brzoza, uzupełniane

przez dąb, olchę, świerk i topolę. Na obszarze gminy tereny lasów i zadrzewień zajmują

około 19% powierzchni gminy. W strukturze władania dominują lasy państwowe – 1183 ha

tj. 61% zarządzane przez Nadleśnictwo Dwukoły. Lasy prywatne obejmują zalesienia

rozdrobnione z niewielkimi kompleksami leśnymi. Największe obszary leśne (ponad 60%

5

powierzchni obrębu) występują w rejonach wsi Gościszka – Baraki i Gościszka oraz

Niedziałki – Sadykierz.

Obszar gminy stanowi niewielki fragment dorzecza środkowej Wkry. Przez teren gminy przepływa z północy na południe rzeka Przylepnica, która zasilana jest rzeką Miłotką. Zlewnia Przylepnicy obejmuje ponad 90% powierzchni gminy. Zasoby wodne powierzchniowe gminy poza rzeką Przylepnicą stanowią ponadto zbiorniki wody stojącej występujące w postaci niewielkich jeziorek i stawów.

Na ternie gminy występują korzystne warunki w zakresie wód podziemnych. Większość istniejących studni wierconych ujmuje wodę z głębszych poziomów wodonośnych. Głębokość studni wynosi od 33 m (Gościszka) do 90,5 m (Nowa Wieś).

Na terenie gminy Kuczbork-Osada znajdują się przyrodnicze obszary i obiekty chronione na mocy ustawy o ochronie przyrody. Są to:• Zieluńsko - Rzęgnowski Obszar Chronionego Krajobrazu - zajmujący

powierzchnię 6 547,9 ha, co stanowi ca 53,8% ogólnej powierzchni gminy. Obejmuje tereny wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

• Pomniki przyrody - na terenie gminy Kuczbork-Osada znajduje się 5 pomników przyrody, którymi są okazałych rozmiarów drzewa. Większość stanowi drzewostan parkowy przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Batalionów Chłopskich w Zielonej. Celem ich ochrony jest zachowanie wartości przyrodniczych, krajobrazowych, naukowych, kulturowych i historycznych poprzez ich ochronę w granicach lokalizacji. Wszystkie pomniki przyrody mają dużą wartość przyrodniczą

oraz są znaczącymi elementami krajobrazu.

Obszar gminy leży w strefie klimatycznej charakteryzującej się ciepłym i łagodnym ale niezbyt długim latem oraz niezbyt mroźną ale długą zimą. Średnia roczna temperatura wynosi 6,6 stopnia Celsjusza, a liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 65.

Na terenie gminy występują bogate złoża kruszywa naturalnego pochodzenia czwartorzędowego w formie pokładowej. Złożom tym nie towarzyszą inne kopaliny. Istniejące na terenie gminy i udokumentowane złoża kruszyw występują głównie w jej północnej części. Znajdują się one głównie w Gościszce, Łążku, Nowej Wsi. Ich zasobność szacowana jest na około 5 mln ton. Wykorzystywane są głównie w różnym zakresie dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.

6

2.3. Demografia, struktura zatrudnienia, przedsiębiorczość

Według danych GUS w 2016 r. gminę Kuczbork-Osada zamieszkiwało 4 844 osób. Na przestrzeni lat 2010-2016 liczba ludności nieznacznie się zmniejszyła. W stosunku do 2010 roku, w którym gminę zamieszkiwało 4 941 osób, ubyło 97 mieszkańców, natomiast w stosunku do roku 2000, w którym gminę zamieszkiwało 5174 osoby, ubyło 330 osób. Rozmieszczenie przestrzenne ludności przedstawiono w Tabeli 1.

Tabela 1. Rozmieszczenie przestrzenne ludności w Gminie Kuczbork-Osada

Sołecztwo Liczba Ludności

Powierzchnia ogółem (ha)

Gęstość zaludnienia (osób/km2)

Bagienice Duże 56 225,27 26

Bagienice Małe 61 187,28 40Bagienice Nowe 65 180,51 31

Chojnowo 530 1174,89 45Gościszka (Gościszka Wygoda) 519 1607,33 34

Krzywki Bratki 158 659,52 28Kuczbork Osada (Kozielsk) 492 661,07 55

Kuczbork Wieś (Przyspa) 507 1316,13 42Łążek (Niedziałki) 176 1624,72 13

Nidzgora 55 486,66 13Nowa Wieś 241 628,22 44

Olszewko (Chodubka) 144 628,30 27Osowa (Mianowo) 82 301,39 31

Sarnowo 185 500,57 43Szronka 98 282,94 35Zielona 1758 1699,20 108

OGÓŁEM 4983 12164,00 44

7

Źródło: Dane Urzędu Gminy, 2017

W granicach gminy znajduje się 16 sołectw, które obejmują swoim zasięgiem 22 miejscowości. Największe miejscowości w gminie pod względem zaludnienia to: Zielona – 1859 mieszkańców, Kuczbork Wieś – 587 mieszkańców i Chojnowo – 547 mieszkańców. Jednostka osadnicza, w której skład wchodzi miejscowość gminna, tj. Kuczbork-Wieś i Kuczbork-Osada liczy łącznie 963 mieszkańców. Sieć osadnicza gminy pod względem zaludnienia jest rozdrobniona, około 65% jednostek osadniczych to miejscowości małe o zaludnieniu do 200 mieszkańców. Cechą charakterystyczną sieci osadniczej jest zwarta zabudowa niemalże wszystkich miejscowości gminy, co może podnosić efektywność inwestycji infrastrukturalnych. Gęstość zaludnienia w gminie wynosi około 45 osób/km2 i jest większa od średniej gęstości zaludnienia powiatu żuromińskiego (około 40 osób/km2).

Przyczyną malejącej liczby ludności jest ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji wewnętrznych. W strukturze ludności zauważalne jest nieznaczne odchylenie od stanu równowagi między liczebnością kobiet i mężczyzn. Wg Banku Danych Lokalnych w 2016 r. Liczba mężczyzn w Gminie wynosiła 2 384, podczas gdy liczba kobiet wynosiła 2 460 osób.

Kluczowe czynniki kształtujące bilans ludnościowy Gminy i jej profil demograficzny to urodzenia oraz zgony, a także procesy migracyjne. W 2015 r. w porównaniu z 2010 r. w Gminie Kuczbork-Osada nastąpił spadek wskaźnika urodzeń oraz wzrost wskaźnika zgonów, co w rezultacie przyczyniło się do znacznego pogorszenia wskaźnika przyrostu naturalnego. Ponadto wskaźnik salda migracji uległ pogorszeniu w stosunku do okresu z przed sześciu i siedmiu lat. Utrzymywanie się ujemnego salda migracji w dłuższej perspektywie może mieć także negatywny wpływ na poziom przedsiębiorczości w Gminie.

Tabela 2. Ruch naturalny i migracyjny ludności Gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2014

Cecha 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Na 1000 ludności

8

Urodzenia 11,1 11,0 12,1 9,4 12,1 8,4

Zgony 12,34 11,98 11,66 11,81 12,97 12,95

Przyrost naturalny -1,2 -1,0 0,4 -2,4 -0,8 -4,5

Osoba

Saldo migracji -4,5 -4,5 -6,3 -4,9 0,4 -6,6

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS, 2017

Analiza struktury wiekowej mieszkańców Gminy wskazuje, na występowanie niekorzystnego zjawiska, jakim jest starzenie się społeczeństwa. Potwierdza to zmniejszająca się liczba ludzi młodych do 24 roku życia oraz rosnąca liczba osób powyżej 55 roku życia na przestrzeni lat 2010-2014.

Tabela 3. Struktura wiekowa ludności w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2016

Wiek ludności

Liczba ludności w latach 2010-2016 Rok 2010/2016

[%]2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

ogółem 4 941 4 914 4 915 4 871 4 898 4 863 4 844**

Expressionis faulty **

0-4 264 268 272 250 258 249 250 94,6969696969697

5-9 273 258 257 259 267 255 256 93,7728937728938

10-14 312 301 296 275 276 274 259 83,0128205128205

15-19 336 340 335 343 308 298 288 85,7142857142857

20-24 353 340 349 338 373 355 347 98,300283286119

25-29 373 374 362 364 359 360 366 98,1233243967828

30-34 349 348 340 326 337 342 358 102,578796561605

35-39 328 329 343 343 338 352 343 104,573170731707

40-44 335 321 313 324 337 323 324 96,7164179104478

45-49 279 300 310 300 297 326 311 111,469534050179

50-54 339 319 305 313 303 275 287 84,6607669616519

9

55-59 360 352 353 347 344 333 311 86,3888888888889

60-64 275 302 313 330 326 340 336 122,181818181818

65-69 161 156 175 188 225 256 276 171,428571428571

70-74 199 189 178 157 154 146 145 72,8643216080402

75-79 177 178 175 167 153 153 149 84,180790960452

80-84 155 153 157 149 138 116 124 80

85 i więcej 73 86 82 98 105 110 114 156,164383561644

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017

Zmiany w strukturze wiekowej ludności Gminy będą w niedalekiej przyszłości powodowały zmianę kierunków prowadzonej polityki społecznej jak również polityki oświatowej, a także zmianę kierunków inwestycji infrastrukturalnych w Gminie. Wzrost liczby osób starszych będzie generował zapotrzebowanie na usługi adekwatne do tej grupy wiekowej, w szczególności usługi związane z ochroną zdrowia.

W 2016 r. w stosunku do roku 2010 nastąpiło pogorszenie wskaźników obciążenia demograficznego dla Gminy. Nastąpił wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku przedprodukcyjnym a także w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym. Udział procentowy ludności w wieku nieprodukcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym pozostawał na porównywalnym poziomie.

Rosnące obciążenie demograficzne Gminy można zaobserwować na podstawie zwiększającej się liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. W 2010 r. na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało 86,4 osoby w wieku poprodukcyjnym, a w 2016r. na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypadało 105,5 osób w wieku poprodukcyjnym. Utrzymywanie się tego niekorzystnego trendu w dłuższej perspektywie czasu będzie stanowiło istotną barierę rozwoju Gminy.

10

Tabela 4. Wskaźniki obciążenia demograficznego w gminie Kuczbork-Osada

Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Rok 2010/2016

Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnymosoba

66,0 66,4 65,5 64,2 64,0 64,3 65,5

**Expression is faulty

**

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym

86,4 87,3 90,6 94,5 95,6 100,1 105,5

**Expression is faulty

**

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

30,6 31,0 31,2 31,2 31,3 32,2 33,6

**Expression is faulty

**

2.4 Rynek pracy

Wskaźniki obrazujące zmiany zachodzące w ostatnich latach na rynku pracy w Gminie Kuczbork-Osada wskazują na poprawiającą się sytuację osób bezrobotnych. W latach 2010-2016 liczba osób w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby osób w wieku nieprodukcyjnym uległa jedynie minimalnemu zmniejszeniu. Natomiast znaczącej poprawie uległy wskaźniki dotyczące liczby

11

2010 2011 2012 2013 2014 2015 20160

150

300

450

600

223 261 264 269 227 238 215

233231 251 256

224 214181

Kobiety Mężczyźni

Z powyższego wykresu wynika, że liczba bezrobotnych w analizowanym okresie zmalała o 129 osób, z 525 w 2013 roku do 396 w 2016 roku, przy czym większy spadek bezrobocia dotyczy mężczyzn niż kobiet. Zauważalny spadek bezrobocia przyczynia się do zmniejszania się liczby rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jednakże bezrobocie jest ciągle ważnym problemem, gdyż powoduje ono pogarszanie się warunków życia wielu rodzin i przyczynia się do rozwoju negatywnych zjawisk społecznych.

Wskaźnik procentowy liczby osób bezrobotnych, wynoszący w 2015 r. 22,1% dla Gminy Kuczbork-Osada jest porównywalny do sąsiednich gmin i nieznacznie gorszy niż dla powiatu żuromińskiego. Jest natomiast ponad dwukrotnie wyższy niż wskaźnik bezrobocia dla kraju. Jednakże wskaźnik ten na przestrzeni ostatnich trzech lat maleje co może być szansą na trwałą poprawę sytuacji.

Duże znaczenie dla zatrudnienia mieszkańców gminy ma bliskie położenie miasta Żuromina i Mławy. Spośród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy wg danych na 2015 r. 228 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin a jedynie 43 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy w 2015 r. wyniosło -228 osób.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Kuczbork-Osada wyniosło w 2015 r. 3181 zł, co odpowiada 76,63% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Z analizy zatrudnienia wynika, że na terenie gminy Kuczbork-Osada podstawowym źródłem utrzymania dla znacznej grupy mieszkańców jest rolnictwo. 65,3% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 8,9% w przemyśle i budownictwie, a 17,6% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 17,6% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości).

2.5. Sfera społeczna i bezpieczeństwo

Kluczowym podmiotem realizującym zadania publiczne w sferze społecznej w Gminie Kuczbork-Osada jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kuczborku-Osadzie (GOPS). Działania realizowane przez GOPS koncentrują

12

się na poprawie warunków bytu mieszkańców gminy, na poprawie dostępności do zatrudnienia oraz służą zapewnieniu ładu społecznego. Z uwagi na złożoność i specyfikę problemów społecznych, w rozwiązywanie problemów społecznych zaangażowanych jest także wiele innych podmiotów, m. in. instytucje rynku pracy, służby porządkowe, kuratorska służba sądowa i inne. Główne uwarunkowania prowadzenia polityki społecznej w Gminie to sytuacja demograficzna, sytuacja gospodarcza oraz sytuacja społeczna. Zmiany demograficzne zachodzące z Gminie Kuczbork-Osada w ostatniej dekadzie, opisane w podrozdziale 1.3. w najbliższych latach będą wywierały coraz większy wpływ na politykę rodzinną, która będzie wymagała podejmowania działań umożliwiających godzenie pracy i życia rodzinnego oraz działań związanych z zapewnieniem opieki nad dziećmi. Również działania związane z edukacją i rynkiem pracy będą musiały sprostać spadającej liczbie uczniów, potrzebom związanym z kształceniem dorosłych. Wydłużanie się trwania życia mieszkańców gminy będzie także wymagało podejmowania działań na rzecz zbudowania systemu opieki długookresowej, w tym rozwoju usług opiekuńczych, wspomagających osoby w wieku poprodukcyjnym.

Na podstawie działań realizowanych w Gminie Kuczbork-Osada w obszarze polityki społecznej, w których priorytetem są przedsięwzięcia mające na celu zmniejszanie izolacji oraz dążenie do integracji społecznej, należy zauważyć, że polityka społeczna w Gminie jest realizowana skutecznie. Gmina posiada opracowaną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2025. Ponadto w obszarze polityki społecznej funkcjonują cztery programy:

I. Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2016-2020, którego głównym celem jest przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie w gminie Kuczbork-Osada, zapewnienie ochrony jej ofiarom oraz skuteczne oddziaływanie na jej sprawców. Cele szczegółowe Programu obejmują: 1) podejmowanie działań mających na celu poprawę sytuacji rodzin

zagrożonych zjawiskiem przemocy w rodzinie; 2) podejmowanie działań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania

przemocy w rodzinie;

13

3) udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży z rodzin zagrożonych i dotkniętych przemocą w rodzinie;

4) umożliwienie podnoszenia kompetencji osób pracujących z osobami doświadczającymi przemocy w rodzinie lub osobami stosującymi przemoc w rodzinie.

II. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Kuczbork-Osada na lata 2017-2021 - obejmujący pięć głównych celów: 1) zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i resocjalizacyjnej dla osób

zagrożonych uzależnieniem; 2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy

psychospołecznej i prawnej; 3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz

szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów dotyczących narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo – rekreacyjnych oraz innych form realizowanych w ramach programów opiekuńczo – wychowawczych i socjoterapeutycznych;

4) wspomaganie instytucji, organizacji pozarządowych i innych podmiotów (fizycznych i prawnych), służących rozwiązywaniu problemów związanych z narkomanią w ramach programów realizowanych przy udziale gminy;

5) udzielanie pomocy społecznej osobom uzależnionym i rodzinom uzależnionych dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez wykorzystanie pracy socjalnej i kontraktu społecznego.

III. Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Kuczbork-Osada na lata 2017-2021, którego głównym celem jest zapobieganie powstawaniu problemów alkoholowych na terenie gminy oraz zmniejszanie rozmiarów aktualnie istniejących problemów. Cele operacyjne Programu to:

1) zwiększenie dostępności i skuteczności terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia;

14

2) wzrost skuteczności oddziaływań profilaktycznych i edukacyjnych dla dzieci i młodzieży;

3) rozwój systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym;

4) organizowanie wsparcia dla osób, stowarzyszeń i instytucji działających na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych i profilaktyki uzależnień;

5) rozwój edukacji publicznej w zakresie problemów alkoholowych; 6) wdrażanie skutecznych metod kontroli sprzedaży napojów alkoholowych i

egzekucji stosowania obowiązujących zasad w tym zakresie wynikających.

IV. Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018, którego głównym celem jest wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w procesie przywracania ich zdolności do prawidłowego funkcjonowania. Cele operacyjne Programu to:1) Diagnozowanie i analiza środowisk rodzinnych2) Zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych dziecka i rodziny3) Rozwijanie umiejętność opiekuńczo-wychowawczych rodzin, zapewnienie

specjalistycznego poradnictwa i wsparcia.4) Zapobieganie powstawaniu sytuacji kryzysowych wymagających interwencji

oraz rozwiązywania już istniejących 5) Reintegracja rodzin6) Działania profilaktyczne

W ramach powyższych programów w Gminie podejmowane są systematyczne działania związane z budowaniem zintegrowanego i skutecznego systemu pomocy społecznej. W  Gminie systematycznie wydawane są Karty Dużej Rodziny. W 2016 r. wydano 50 Kart Dużej Rodziny dla 12 rodzin z 3-giem i więcej dzieci.

W ostatnich latach liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy GOPS w Kuczborku-Osadzie systematycznie zmniejszała się. Liczba rodzin w 2016 roku w stosunku do roku 2013 zmniejszyła się o 31, a liczba osób w rodzinach o 168.

15

Tabela 5. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy GOPS w Kuczborku-Osadzie

2013 2014 2015 2016

Liczba rodzin

178 159 157 147

Liczba osób w rodzinach

678 566 557 510

% liczby mieszkańców

13,91% 11,62% 11,37% 10,37%

Źródło: Dane GOPS w Kuczborku-Osadzie, 2017.

Analizując przyczyny udzielania świadczeń w ostatnich latach, w większości kategorii nastąpiła poprawa wskaźników. Jak wynika z poniższej tabeli główne powody udzielania świadczeń to: ubóstwo, bezrobocie, potrzeba ochrony macierzyństwa, długotrwała lub ciężka choroba oraz niepełnosprawność.

Tabela 6. Przyczyny udzielania świadczeń przez GOPS w Kuczborku-Osadzie

Powód

Liczba rodzin / liczba osób w rodzinach

2013

2014

2015

2016

Ubóstwo 156

121

122

108

Sieroctwo 0 0 0 0Bezdomność 0 3/

52/

33/

4Potrzeba ochrony macierzyństwa w

tym: wielodzietność0 0 1 0

Bezrobocie 98

119

116

97

Niepełnosprawność 14/22

12/31

13/27

22/56

Długotrwała lub ciężka choroba 21/54

28/82

21/66

24/67

16

Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych

16/71

19/81

41/219

40/213

Przemoc w rodzinie 22

12

2 0

Alkoholizm 6/22

3/3

3/7

2/5

Narkomania 0 0 0 0Trudności w przystosowaniu do życia

po zwolnieniu z zakładu karnego0 5 2 0

Zdarzenia losowe 0 1 2 0Sytuacja kryzysowa 0 0 0 0

Źródło: Dane GOPS w Kuczborku-Osadzie, 2017.

Najbardziej niepokojącym zjawiskiem w obszarze pomocy społecznej na terenie Gminy Kuczbork-Osada jest rosnąca bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną z powodu problemów bezradności na przestrzeni lat 2013-2016 wzrosła o 250 %. Wskaźnik ten ukazuje potrzebę podniesienia nakładów finansowych i jakościowych na pomoc społeczną w zakresie wsparcia rodzin wykazujących niewydolność opiekuńczo-wychowawczą. Zgodnie z zapisami strategii Rozwiązywania problemów społecznych w Gminie Kuczbork-Osada na lata 2016-2025, rodziny korzystające z pomocy GOPS charakteryzują się zaburzoną strukturą w postaci niestabilnych i  nieformalnych związków pomiędzy osobami sprawującymi opiekę nad dziećmi, natomiast w związkach formalnych dochodzi do rozkładu pożycia małżeńskiego. Powszechnym zjawiskiem jest częsta zmiana partnerów oraz deficyty wychowawcze spowodowane zaburzeniem ról wewnątrzrodzinnych. Dzieci pochodzące z tych rodzin nierzadko są pozostawione bez opieki, mają coraz większe trudności w wypełnianiu obowiązku szkolnego, często wagarują, zdarzają się im konflikty z prawem czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. W konsekwencji obniżają się ich ambicje, a to skutkuje rezygnacją z wysiłków w dążeniu do awansu społecznego i brakiem wykształcenia prawidłowych wzorców funkcjonowania społecznego w dorosłym życiu.

Wśród pozostałych problemów społecznych dotykających zwiększającą się liczbę rodzin należą niepełnosprawność oraz problemy związane z długotrwałą i ciężka chorobą. Większości wskaźników utrzymuje się na

17

porównywalnym do poprzednich lat poziomie. Do problemów o marginalnym znaczeniu, na rozwiązanie których kierowana jest pomoc społeczna należy pomoc w zakresie ochrony macierzyństwa, sieroctwa, sytuacji kryzysowej oraz narkomanii.

Bezpieczeństwo w Gminie

Analizując sytuację dotyczącą bezpieczeństwa na terenie gminy Kuczbork-Osada w latach 2013-2016, zauważalny jest spadek przestępstw kryminalnych oraz drogowych. Wskaźniki dotyczące przestępstw na terenie gminy analizowanym okresie przestawiono w Tabeli 7.

Tabela 7. Wskaźniki dotyczące przestępstw drogowych i kryminalnych w Gminie Kuczbork-Osada w latach 2013-2016

Rodzaje zdarzeń 2013 2014 2015

Wypadki 1 5 0Kolizje 29 20 15Kradzież mienia 9 2 1Kradzież z włamaniem 7 6 2Zniszczenie mienia 1 1 1Uszkodzenie ciała 1 1 1Posługiwanie się lub kradzież cudzego dokumentu tożsamości

0 1 0

Źródło: Dane z Komendy Powiatowej Policji, 2015

Występujące na ternie gminy problemy społeczne związane z uzależnieniami, bezradnością opiekuńczo- wychowawczą i bezrobociem są źródłem problemów związanych z przemocą w rodzinie.

Ważnym działaniem wspomagającym rozwiązywanie problemów związanych z przemocą w Gminie jest efektywna praca Zespołu Interdyscyplinarnego. Systematyczne spotkania zespołu, w skład którego wchodzą przedstawiciele GOPS, Policji, GKRPA, oświaty i ochrony zdrowia przyczyniają się do zmniejszenie zjawiska przemocy w rodzinach w Gminie. W ostatnich latach znacznemu zmniejszeniu uległa też liczba zakładanych w Gminie Niebieskich Kart. W 2013 r. założonych zostało 22 Niebieskie Karty; w

18

2014 r. - 12, natomiast w 2015 r. założono tylko 2 Niebieskie Karty. Niebieskie karty złożone w 2016 r.9.

2.6. Aktywność społeczna i organizacje pozarządowe

Aktywność jednostek i grup społecznych zależna jest od wielu czynników, od motywacji, kultury oraz tradycji; jest rezultatem kapitału społecznego, którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści zarówno z ekonomicznego jak i społecznego punktu widzenia. Miernikiem aktywności społecznej jest rozwój organizacji pozarządowych. Ich funkcjonowanie świadczy o istnieniu procesów oddolnych na danym terytorium, wynikających ze wzrostu świadomości obywatelskiej wśród mieszkańców.

W gminie Kuczbork-Osada funkcjonuje jedynie kilka organizacji pozarządowych. Pomimo przyjęcia przez Gminę uchwałą Nr V/14/2011 z dnia 10 lutego 2011 roku "Programu współpracy Gminy Kuczbork - Osada z organizacjami pozarządowymi i podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na lata 2011-2015”, w praktyce taka współpraca nie miała miejsca: Urząd Gminy nie ogłaszał konkursów i nie przyznawał dotacji (małych grantów) na realizację zadań publicznych. Również organizacje pozarządowe nie składały do Urzędu Gminy wniosków o granty z własnej inicjatywy. Od 2015 r. Gmina nie Posiada uchwalonego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Aktywność społeczna mierzona liczbą organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców w Gminie Kuczbork-Osada od wielu lat utrzymuje się na niezmienionym poziomie i wynosiła 1,4 co jest wskaźnikiem poniżej średniej dla powiatu żuromińskiego.

Na ternie gminy Kuczbork-Osada działa 6 Ochotniczych Straży Pożarnych: w Kuczborku-Osadzie, Chojnowie, Sarnowie, Zielonej, Gościszce oraz w Olszewku. Przy OSP w Zielonej działa Młodzieżowa Orkiestra Dęta, która może się poszczycić wieloma występami poza granicami gminy i udziałem w licznych konkursach orkiestr dętych organizowanych w skali powiatu i województwa.

Ponadto w gminie działa Stowarzyszenie zwykłe „Nasz Dom” oraz „EKOZIELONA” z siedzibą w miejscowości Zielona.

19

W okresie 2014-2020 Gmina Kuczbork-Osada jest członkiem Lokalnej Grupy Działania, prowadzonej przez Stowarzyszenie Społecznej Samopomocy z Siedzibą w Ciechanowie, co umożliwia mieszkańcom, organizacjom pozarządowym i przedsiębiorcom uczestnictwo w realizacji projektów w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju.

Organizacje istniejące na terenie Gminy to tradycyjne organizacje, charakterystyczne dla obszarów wiejskich. Brakuje natomiast organizacji mogących aktywnie włączyć się w rozwój społeczno-gospodarczy Gminy. Niewielka liczba organizacji pozarządowych w Gminie świadczy o bierności lokalnej społeczności i braku zaangażowania w życie Gminy.

2.7 Opieka zdrowotna

Na terenie Gminy Kuczbork-Osada funkcjonują dwie placówki zapewniające mieszkańcom podstawową opiekę zdrowotną (lekarz rodzinny i pielęgniarki):• Niepubliczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej w Żurominie Ośrodek

Zdrowia w Kuczborku, oraz • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „SANITAS” w Zielonej.

Ponadto w Kuczborku funkcjonuje Niepubliczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej „KAREDENT” sc, świadczący pełen zakres zabiegów stomotologicznych.

Najbliższe placówki świadczące usługi medyczne poza terenem gminy to Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Żurominie, oraz świadczący opiekę specjalistyczną SPZZOZ – Szpital Powiatowy w Żurominie.

Mieszkańcy gminy mają także dostęp do punktu aptecznego znajdującego się w Kuczborku-Osadzie. Liczba porad udzielanych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej w Gminie w ostatnich latach znacząco wzrosła. Może to być spowodowane poprawą dostępności do usług zdrowotnych na terenie gminy, ale również większą liczbą mieszkańców w wieku 60+. W gminie Kuczbork-Osada w latach 2013-2015 znacząco wzrosła liczba porad podstawowej opieki zdrowotnej. W 2013 roku było udzielonych 15483 porady; w 2014 r. liczba porad wzrosła do 17134 a w 2015 r. udzielono 17694 porady.

20

Wśród przyczyn wzrastającej liczby porad istotne znaczenie mogą mieć zmiany struktury demograficznej ludności i wzrastająca liczba osób starszych.

Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy w 2017 r. wynika, że bardzo ważnym problemem dla mieszkańców Gminy jest słaby dostęp do usług medycznych, m.in. brak lekarzy specjalistów na terenie gminy, np. okulista, kardiolog, ginekolog; słaby dostęp do wizyt domowych; brak lekarza rodzinnego w Kuczborku-Osadzie (79,6% respondentów wskazało, że jest to bardzo ważny problem a 16,32% uznało ten problem za ważny).

2.8 Edukacja i kultura

Ustawowe zadania Gminy w zakresie edukacji wypełniane są poprzez prowadzenie publicznych przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów. W roku szkolnym 2016/2017 na terenie gminy funkcjonowały dwa Zespoły

Placówek Oświatowych w Kuczborku oraz Zielonej. W ich skład wchodzą 6–klasowe

szkoły podstawowe, gimnazja oraz przedszkola. Ponadto w skład sieci placówek

oświatowych na terenie gminy wchodzą trzy 6–klasowe szkoły podstawowe w

Gościszce, Chojnowie i Sarnowie.

Ponadto na terenie gminy Kuczbork-Osada - we wsi Zielona funkcjonuje Zespół Szkół

Ponadgimnazjalnych, w skład którego wchodzą:

• Liceum Ogólnokształcące – klasy: sportowa i biologiczna;

• Liceum Profilowane – Zarządzanie Informacją;

• Liceum Profilowane – Ekonomiczno – Administracyjne;

• Liceum Techniczne;

• Liceum Agrobiznesu;

• Technikum Rolnicze 5–letnie;

• Technikum Rolnicze 3–letnie;

• Technikum Agrobiznesu;

• Zasadnicza Szkoła Rolnicza.

W Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych ze względu na funkcjonujący przy szkole internat kształci się młodzież nie tylko z terenu gminy Kuczbork-Osada ale także z terenu sąsiednich gmin. Zespół Szkół posiada dobrze

21

wyposażoną bazę dydaktyczną oraz sportową: salę gimnastyczną i boiska. Zespół posiada również własne gospodarstwo rolne oraz niezbędny do jego prowadzenia sprzętem rolniczy, dzięki czemu uczniowe realizują praktyczną naukę zawodu.

W Gminie Kuczbork-Osada zauważalna jest zmniejszająca się liczba uczniów. W grupie wiekowej 5-15 lat liczba dzieci zmniejszyła się o 70, z 585 w roku 2010 do 515 w roku 2016. Liczba uczniów przypadających na jeden oddział w szkołach podstawowych zmniejszyła się z 12 w 2010 roku do 10 w roku 2015, natomiast w Gimnazjach z 17 do 15 w analogicznym okresie. Zachodzące zmiany mogą w przyszłości oddziaływać na stopień wykorzystania infrastruktury edukacyjnej. Zmniejszająca się liczba uczniów przyczynia się do poprawy warunków lokalowych oraz indywidualizacji procesu nauczania, jednakże generuje dla Gminy ogromne koszty, gdyż subwencja oświatowa zapewnia jedynie 57,04 % kosztów fukcjonowania placówek oświatowych.

Wyniki egzaminu gimnazjalnego w Gminie Kuczbork-Osada przewyższają średnie wyniki z tego egzaminu w powiecie żuromińskim, w czterech przedmiotach, z wyjątkiem języka angielskiego na poziomie podstawowym i rozszerzonym.

Tabela 8. Średnie wyniki z egzaminy gimnazjalnego w roku 2016r.

Gmina/Powiat GH-P GH-H GM-M GM-P GA-P GA-R

Gmina Kuczbork-Osada

60,01 70,02 50,02 54,77 53,18 33,50

Powiat Żuromiński

53,35 68,98 44,65 51,82 55,09 35,08

Źródło: Okręgowa Komisja egzaminacyjna w Warszawie, www.oke.waw.pl, 2017

W przypadku sprawdzianu szóstoklasistów szkół podstawowych, z którego średni wynik dla gminy wyniósł 55,4 pkt z części I (j.polski i

22

matematyka), jest to poniżej średniej dla powiatu oraz znacznie poniżej średniego wyniku dla województwa mazowieckiego, dla którego wyniósł on dla części I - 66,1 pkt. W przypadku języka angielskiego średni wynik gminy jest wyższy niż średni wynik dla powiatu żuromińskiego natomiast jest znacznie poniżej średniej dla województwa mazowieckiego.

Tabela 9. Średnie wyniki ze sprawdzianu szóstoklasistów w roku 2016r.

Nazwa szkoły Średnia z części I J.Polski Matematyka J.Angielski

Szkoła Podstawowa w Sarnowie 52,3 57,8 46,1 67,1Szkoła Podstawowa im.Adama Mickiewicza w Zespole Placówek Oświatowych w Kuczborku

50,8 54,6 46,2 48,8

Szkoła Podstawowa w Chojnowie 44,1 59,3 28,6 53,9Zespół Placówek Oświatowych Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Zielonej

65,6 75,0 55,8 66,9

Szkoła Podstawowa w Gościszce 64,2 67,0 61,0 68,6Średnia dla gminy Kuczbork-Osada 55,4 62,7 47,5 61,1

Średnia dla powiatu żuromińskiego 56,5 63,7 48,8 60,1

Średnia dla woj.mazowieckiego 66,1 73,3 58,4 75,0

Źródło: Okręgowa Komisja egzaminacyjna w Warszawie, www.oke.waw.pl, 2017

W 2017 roku szkołach prowadzonych przez gminę zatrudnionych było 89 nauczycieli, w tym 75 zatrudnionych w pełnym wymiarze i 14 zatrudnionych w niepełnym wymiarze (7,09 w przeliczeniu na etaty). Wśród nauczycieli największy odsetek stanowili nauczyciele dyplomowani – 5 (2,73 etatu), następnie nauczyciele mianowani – 6(2,70 etatu), stażyści 0 (0 etatu) oraz kontraktowi – 3 w niepełnym wymiarze (1,66 etatu).

Generalnie warunki nauczania w szkołach są dobre. Baza lokalowa nie budzi zastrzeżeń. Szkoły są również dobrze wyposażone w pomoce dydaktyczne, komputery, drukarki, tablice interaktywne, itp. Każdego roku Gmina zapewnia środki finansowe na bieżące remonty i modernizacje jednakże stan infrastruktury szkolnej ciągle wymaga dużych nakładów inwestycyjnych, m.in. w zakresie termomodernizacji. W związku z powyższym działania

23

inwestycyjne w zakresie infrastruktury edukacyjnej w najbliższych latach powinny koncentrować na modernizacji istniejących obiektów.

Szkoły również zapewniają dobry dostęp do infrastruktury sportowej. Trzy szkoły - w Kuczborku, Gościszce i Zielonej posiadają sale gimnastyczne i boiska, a szkoły w Chojnowie i Sarnowie tylko boiska. Przy Zespole Placówek Oświatowych w Zielonej działa Uczniowski Klub Sportowy „ISKRA – VOLLEY”, którego działalność jest ukierunkowana na szkolenie dzieci i młodzieży utalentowanej siatkarsko. Siatkarze z tej szkoły zdobywają też regularnie medale na mistrzostwach Polski szkół rolniczych. Ponadto w gminie działa Gminny Klub Sportowy „BORUTA”, w ramach którego istnieją dwie sekcje sportowe: piłki nożnej i piłki siatkowej.

Z badań ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy

w 2017 r. wynika, że ważne problemy związane ze sferą edukacji to: niska dostępność

do przedszkoli dla 3-5 latków (30,6% respondentów wskazało, że jest to bardzo ważny

problem a 48,9% uznało ten problem za ważny); brak oferty dodatkowych zajęć

pozalekcyjnych i pozaszkolnych dla młodzieży (46,93% respondentów wskazało, że jest

to bardzo ważny problem a 36,7% uznało ten problem za ważny); brak sal sportowych

przy szkołach oraz brak urządzeń lekkoatletycznych (57,14% respondentów wskazało, że

jest to bardzo ważny problem a 24,5% uznało ten problem za ważny); zły stan istniejących

boisk sportowych (40,8% respondentów wskazało, że jest to bardzo ważny problem a

44,9% uznało ten problem za ważny) oraz brak ciągłej opieki pielęgniarskiej w szkołach

(57,14% respondentów wskazało, że jest to bardzo ważny problem a 32,6% uznało ten problem za ważny).

Na terenie gminy znajduje się Gminna Biblioteka Samorządowa w Kuczborku oraz jej trzy filie w Zielonej, Gościszce i Sarnowie. Ogółem biblioteka gminna wraz z filiami dysponuje ponad 38 tysiącami woluminów.

Na terenie gminy znajduje się 6 remiz strażackich i 3 świetlice wiejskie, które są miejscem różnego rodzaju imprez i uroczystości lokalnych oraz miejscem kulturalno – sportowej rozrywki dla miejscowej młodzieży.

2.9. Turystyka i ośrodki sportowo-rekreacyjne

Rozwój turystyki stanowi szansę zarowno dla zachowania unikatowego, wartościowego dla rekreacji i turystyki ekosystemu w gminie, jak również

24

ogolnego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Elementy potencjału turystyczno-rekreacyjnego, w szczególności obiekty zabytkowe, wymagają jednak wykreowanie atrakcyjnych lokalnych produktów turystycznych gminy. Należy przy tym brać pod uwagę przyrodnicze uwarunkowania terytorium gminy a także formy ochrony przyrody oraz ochronę wartości kulturowych.

Na dziedzictwo kulturowe gminy Kuczbork-Osada składają się obiekty zabytkowe objęte ochroną konserwatorską; zabytkowe założenia zieleni; zabytki sztuki sepulkralnej oraz stanowiska archeologiczne. Jedynie niewielka część tych obiektów wpisana jest do rejestru zabytków. Są to:•W Kuczborku: Kościół p.w. Św. Bartłomieja z XVIII w. oraz cmentarzysko

szkieletowewczesnośredniowieczne z XI w.•W Zielonej: Kościół parafialny p.w. św. Marcina Bpa, mur., 1908-1912, oraz

zespół pałacowo – parkowy z XIX w.•W Nidzgorze: grodzisko pierścieniowate X – XI w.•W Sarnowie: zamek (pozostałości ruin) z XV w.

Na terenie gminy znajdują sięe zabytkowe parki, z cennym wielogatunkowym drzewostanem. Są to przede głównie parki podworskie z XIX wieku: w Chojnowie, Kozielsku i Sarnowie oraz XIX wieczny park pałacowy w Zielonej.

Do cennych zabytków zaliczają się także cmentarze w Kuczborku, Sarnowie i Zielonej. Ponadto w miejscowościach Chodubka, Chojnowo, Gościszka, Kozielsk, Kuczbork, Krzywki Bratki, Mianowo, Nidzgora, Nowa Wieś, Olszewko, Sarnowo i Zielona znajduje się 95 stanowisk archeologicznych.

Poza powyżej wskazanymi zabytkami na terenie gminy istnieje także kilkadziesiąt obiektów – głównie przedwojennych domów - figurujących w gminnej ewidencji zabytków. Do miejscowości o cennych, historycznych układach przestrzennych zaliczane są Kuczbork, Zielona, Chojnowo, Sarnowo i Gościszka.

Gmina Kuczbork-Osada ze względu na walory krajobrazowe objęte ochroną w ramach Zieluńsko - Rzęgnowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który obejmuje 53,8% terytorium gminy, posiada znaczący potencjał do rozwoju turystyki, jednakże nie jest on wykorzystywany.

25

Różnorodne element środowiska przyrodniczego zlokalizowane na terenie gminy mogą stanowić cel ruchu turystycznego. Tereny gminy posiadają warunki rozwoju różnych form czynnego wypoczynku i możliwość zaspokajania potrzeb związanych rekreacją i turystyką weekendową i agroturystyką i ekoturystyka.

Pomimo dużych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, na terenie Gminy brak zarówno gospodarstw agroturystycznych oferujących miejsca noclegowe jak i punktów gastronomicznych. W związku z powyższym na terenie gminy mają miejsce jedynie krótkotrwałe przyjazdy krajoznawcze.

2.10 Gospodarka

Identyfikacja struktury gospodarki Gminy to jeden z istotnych aspektów planowania strategicznego. Struktura ta obejmuje sektor przedsiębiorstw i profile działalności podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Gminie.

W Gminie Kuczbork-Osada w 2016 r. zarejestrowanych było ogółem 199 podmiotów gospodarczych, z czego zdecydowaną większość stanowiły przedsiębiorstwa prywatne (180 firm). W porównaniu do początku przyjętego okresu referencyjnego tzn. do roku 2011 należy zauważyć, że liczba przedsiębiorstw powoli, ale systematycznie zwiększa się.

Należy także zauważyć, że w strukturze podmiotów gospodarczych w Gminie dominującą pozycję zajmują osoby fizyczne prowadzącą działalność gospodarczą (86,1% wszystkich zarejestrowanych form prowadzenia działalności gospodarczej). W poniższej tabeli umieszczono szczegółowe informacje dotyczące przedsiębiorstw zarejestrowanych w Gminie Kuczbork-Osada.

Tabela 10. Podmioty gospodarki narodowej (rejestr REGON) w gminie Kuczbork-Osada w latach 2011-2016.

26

Rodzaj podmiotu gospodarczego 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Podmioty gospodarki narodowej ogółem 188 194 201 213 199 199

Sektor publiczny - ogółem 20 20 20 20 19 19

państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 18 18 17 17 16 16

Sektor prywatny - ogółem 168 174 181 193 180 180

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 149 154 162 169 156 155

spółki handlowe 1 2 2 2 3 3

spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 0 0 0 0 0 0

Spółdzielnie 2 2 1 1 1 1

Stowarzyszenia i organizacje społeczne 6 6 6 6 6 6

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych), 2017.

Główne sektory aktywności przedsiębiorstw zarejestrowanych w Gminie Kuczbork-Osada to budownictwo (Sekcja F, 46 podmiotów) oraz handel (Sekcja G, 38 podmioty) Ponadto znacząca liczba firm lokalnych działa w sektorze rolnictwia (Sekcja A, 23 podmioty), przetwórstwa przemysłowego (Sekcja C, 18 podmiotów), edukacji (Sekcja P, 16 podmiotów) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (Sekcja M, 10 podmioty). W pozostałych sektorach wyodrębnianych w klasyfikacji PKD w 2016 r. działało jedynie po kilka podmiotów

Tabela 11. Podmioty gospodarki narodowej (wg. PKD) ) w gminie Kuczbork-Osada w 2016 roku

Sekcja PKD 2016

Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 23Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 18Sekcja D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną,

gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 1

Sekcja E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 1

27

Sekcja F Budownictwo 46Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów

samochodowych, włączając motocykle 38Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 4Sekcja I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami

gastronomicznymi 1Sekcja J Informacja i komunikacja 1Sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 8Sekcja L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 3Sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 10Sekcja N Działalność w zakresie usług administrowania i

działalność wspierająca 2Sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa;

obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 8Sekcja P Edukacja 16Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4Sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 2Sekcja S Pozostała działalność usługowa 6Sekcja T Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników;

gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 7

Sekcja U Organizacje i zespoły eksterytorialne 0

Ogółem 199

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych),2017

Bazując na informacjach dotyczących sektora przedsiębiorstw należy stwierdzić, że struktura gospodarcza Gminy KUczbork-Osada jest umiarkowanie zróżnicowana z dominującymi sferami handlu i usług. Istotnym obszarem specjalizacji Gminy jest także rolnictwo. Działające w Gminie przedsiębiorstwa nastawione są głównie na zaspokojenie potrzeb gospodarstw domowych oraz lokalnej sfery biznesu. Znaczący udział handlu w systemie ekonomicznym Gminy jest również symptomem relatywnie ograniczonego potencjału ekonomicznego Gminy, a także niskich zasobów kapitałowych.

Pozytywnym trendem jest systematyczne zwiększanie się populacji przedsiębiorstw zarejestrowanych w Gminie. W celu wzmocnienia tego pozytywnego trendu niezbędne jest zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej

28

gminy.

2.11 Przedsiębiorczość mieszkańców

Analiza stanu i kondycji lokalnego systemu gospodarczego pozwala na zaobserwowanie aktualnych tendencji w Gminie w zakresie szeroko rozumianej przedsiębiorczości lokalnej. W przypadku Gminy Kuczbork-Osada wartości poszczególnych wskaźników, które zostały zaprezentowane w Tabeli 12. wskazują, iż w okresie referencyjnym zarysowała się pozytywna tendencja dotycząca lokalnej aktywności ekonomicznej i biznesowej. W latach 2010-2016 zwiększyła się m.in. liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców (wzrost o 41 podmiotów). Ponadto wartości wskaźnika podmiotów na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym wzrosła z poziomu 63,2 w 2010 r. do poziomu 68 w 2016 r. Minimalnie wzrosła także liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 mieszkańców z 31 w 2010 r. do 32 w roku 2016. Niepokojącym natomiast sygnałem jest przewaga w ostatnich dwóch latach liczby podmiotów wykreślanych z REGON, w stosunku do liczby nowo rejestrowanych podmiotów.

Tabela 12. Wskaźniki podmiotów gospodarczych w gminie Kuczbork-Osada lata 2011-2016 (jedn. gosp.).

 Wskaźnik 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 380 383 395 413 435* 409 411

jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

79 61 61 63 56 49 45

jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności

45 57 47 55 43 58 47

podmioty wpisane do rejestru na 1000 ludności 38 38 39 41 43 41 41

podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym

63,2 63,7 65,3 67,7 71,3 67,2 68

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności

31 30 31 33 35 32 32

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym

5,1 5,0 5,2 5,5 5,7 5,3 5,3

29

fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 1000 mieszkańców

1,21 1,22 1,22 1,23 1,22 1,23 1,4

podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym

131 102 101 104 90 81 75

* zmiany metodologiczne GUS

Wybrane dane dla powiatu żuromińskiego

podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym 106,1 101,4 104,2 105,4 107,1 108,2 111,4

podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 655 626 644 645 664 670 687

podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w Gminie Kuczbork-Osada

640 588 591 599 617 640 653

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych).

Przytoczone wartości przedmiotowych wskaźników w badanym okresie wskazują na pozytywną tendencję wzrostową i należy dążyć do jej utrzymania. Należy jednak zauważyć, że wskaźniki dla Gminy Kuczbork-Osada są znacznie gorsze niż wskaźniki dla powiatu żuromińskiego. Przykładowo wskaźnik: Liczba podmiotów na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym dla gminy wynosi jedynie 61,04% wskaźnika dla Powiatu żuromińskiego, natomiast wskaźnik liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności wynosi tylko 59,82 % powiatu.

Powyższe dane znajdują odbicie w badaniach opinii przeprowadzonych wśród mieszkańców Gminy. Dla 67,3% respondentów mała liczba przedsiębiorstw jest bardzo ważnym problemem a 28,6% uważa ten problem za ważny. Problem ten jest także ściśle powiązany z wskaźnikami dotyczącymi bezrobocia, które dla 75,5% respondentów jest bardzo ważnym problemem a dla 18,4% ważnym problemem Gminy.

Specyfika lokalnego systemu ekonomicznego gminy Kuczbork-Osada, z dominującym udziałem rolnictwa powoduje, że w gminie brak jest wyspecjalizowanych instytucji otoczenia biznesu a jedyną instytucją pełniącą funkcje wspierającą przedsiębiorczość lokalną jest Urząd Gminy. Ponadto na terenie Gminy funkcjonuje Oddział Banku Spółdzielczego w Żurominie.

30

Tego rodzaju deficyty w zakresie infrastruktury rynkowej są typowe dla większości gmin o charakterze wiejskim w Polsce. Niski stopień nasycenia instytucjami otoczenia biznesu jest skorelowany z ograniczonym popytem na usługi oferowane przez tego rodzaju podmioty, co wynika m.in z niewielkiej populacji lokalnych przedsiębiorstw oraz ograniczonej aktywności mieszkańców gminy w sferze przedsiębiorczości.

Największe przedsiębiorstwa działające na terenie Gminy to:•ALBET, •"Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno - Drogowych Sp. z o.o. Wytwórnia mas

bitumicznych” w Gościszce, • Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe „BOMET” w Kuczborku.

2.12 Rolnictwo

Gmina Kuczbork-Osada jest sklasyfikowana administracyjnie jak gmina rolnicza; jednakże warunki glebowe obszaru Gminy nie sprzyjają intensywnemu rolnictwu. Nie występują tu grunty orne I ani II klasy bonitacyjnej. Gleby dobre zaliczone do klasy III a i III b stanowią jedynie około 5,1 % ogółu gruntów ornych a gleby stosunkowo dobre zaliczone do klasy IV stanowią około 36,3 % ogółu gruntów ornych. Znajdują się one w południowo zachodniej części gminy (Kuczbork, Zielona, Olszewko), natomiast pozostała część tj. ok. 58,8 % gruntów ornych to gleby V i VI klasy bonitacyjnej znajdujące się w północno – wschodniej (Nowa Wieś, Sarnowo, Chojnowo, Mianowo) i północno – zachodniej (Bagienice Nowe, Gościszka) części gminy.

Tabela 13. Klasyfikacja gruntów ornych i użytków zielonych w Gminie Kuczbork-Osada

Grunty orne Użytki zielone

Klasy bonitacyjne Struktura % Klasy bonitacyjne Struktura %

I – II - I – II

III a 0,9III 10,4

III b 4,2IV a 16,4

IV 63,8IV b 19,9V 34,1 V 20,1

31

VI 21,4 VI 5,6VI z 3,1 VI z 0,1

Źródło: Dane Urzędu Gminy, 2017

Według Narodowego Spisu Rolnego z 2010 r. w Gminie było łącznie 719 gospodarstw rolnych. W tej grupie najwięcej jest stosunkowo niewielkich gospodarstw w przedziale 1- 5 ha (205 gospodarstw). Na drugim miejscu pod względem liczby są natomiast gospodarstwa o powierzchni przekraczającej 15 ha - takich gospodarstw jest 179. W rezultacie można zauważyć, iż w wymiarze podmiotowym rolnictwo ma charakter dosyć rozdrobniony, co może natomiast stanowić silny atut w rozwoju rozwijającego się rolnictwa zrównoważonego i ekorolnictwa. Natomiast stosunkowo duża liczba gospodarstw o powierzchni przekraczającej 15 ha świadczy o zmianach w kierunku produkcji wielkotowarowej.

Tabela 14. Struktura gospodarstw rolnych według rodzaju i grup obszarów użytków rolnych w 2016 roku w gminie Kuczbork-Osada

Gospodarstwa rolne ogółem

Ogółem 719do 1 ha włącznie 93powyżej 1 ha razem 6261 - 5 ha 2055 - 10 ha 13910 -15 ha 10315 ha i więcej 179

Gospodarstwa indywidualne

Ogółem 718do 1 ha włącznie 93powyżej 1 ha razem 6251 - 5 ha 2055 - 10 ha 13910 -15 ha 10315 ha i więcej 178

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Narodowy Spis Rolny 2010 r.

32

Gmina Kuczbork-Osada charakteryzuje się stosunkowo wysokim udziałem użytków

rolnych - wynoszą one 8 857 ha, co stanowi 75,7% wszystkich gruntów (wskaźnik dla

powiatu żuromińskiego wynosi 72%), z czego grunty orne stanowią 75,17% powierzchni

użytków rolnych. Jedynie 19% powierzchni gminy stanowią lasy i grunty leśne, co jest

gorszym wskaźnikiem niż wskaźnik dla powiatu żuromińskiego oraz dla województwa

mazowieckiego. Dane dotyczące powierzchni i przeznaczenia gruntów w gminie

przedstawiono w Tabeli 15.

Tabela 15. Powierzchnia i użytkowanie gruntów w gminie Kuczbork-Osada

Rodzaj gruntów Powierzchnia w [ha]

grunty ogółem 11 700użytki rolne ogółem 8 857grunty orne ogółem 6 658grunty orne pod zasiewami 6 394lasy i grunty leśne ogółem 1 917lasy i grunty leśne zalesione 1 855łąki 1 362pozostałe grunty użytkowane i nieużytki razem 926pastwiska 818grunty orne odłogi i ugory 264pozostałe grunty użytkowane i nieużytki powierzchnia pod zabudowaniami i podwórzami 260pozostałe grunty użytkowane i nieużytki powierzchnia nieużytków 152sady pod uprawą drzew owocowych 13sady pod uprawą krzewów owocowych 6pozostałe grunty użytkowane i nieużytki powierzchnia użytkowanych stawów rybnych i jezior 0

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Narodowy Spis Rolny 2010 r.

Dane Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. wskazują, iż w Gminie Kuczbork-Osada 607 gospodarstw prowadzi działalność rolniczą w sektorze produkcji roślinnej, z czego absolutna większość zajmuje się uprawą zbóż - 601 gospodarstw. W grupie zbóż przeważa uprawa żyta i mieszanek zbożowych (około 80%). Stosunkowo mała powierzchnia (około 20%) przeznaczana jest pod uprawę zbóż tzw. intensywnych – pszenica, jęczmień, pszenżyto. Dodatkowe 254 gospodarstwa prowadzą uprawy ziemniaków. Natomiast brak jest gospodarstw prowadzących uprawy przemysłowe, uprawy buraków

33

cukrowych, rzepaku, roślin strączkowych i warzyw. W gminie zlokalizowane są też szklarnie o łącznej powierzchni około 800 m2 we wsi Sarnowo.

Obecnie w Gminie nie funkcjonują gospodarstwa zajmujące się produkcją ekologiczną jaj i serów, jednakże istnieje duży potencjał do powstawania kolejnych gospodarstw ekologicznych. Czynnikiem sprzyjającym przekształcaniu gospodarstw w ekologiczne jest obserwowany systematyczny wzrost popytu na produkty pochodzące z takich gospodarstw a także przetwory z produktów ekologicznych.

Tabela 16. Gospodarstwa z uprawą wg rodzaju zasiewów w gminie Kuczbork-Osada

Rodzaje zasiewów Liczba gospodarstwOgółem 607zboża razem 601ziemniaki 254uprawy przemysłowe 0buraki cukrowe 0rzepak i rzepik razem 0strączkowe jadalne na ziarno razem 0warzywa gruntowe 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, Powszechny Spis Rolny 2010 r.

W przypadku produkcji zwierzęcej jak wynika z ostatniego spisu rolnego największa liczba gospodarstw rolnych zajmowała się hodowlą bydła (304 gospodarstwa) oraz drobiu (265 gospodarstwa); niewiele mniej - 227 gospodarstw zajmowało się hodowlą trzody chlewnej. Natomiast w znikomej liczbie gospodarstw - 13, miała miejsce hodowla koni.

Tabela 17. Pogłowie zwierząt gospodarskich w gminie Kuczbork-Osada

Rodzaje zwierząt Liczba gospodarstw (2010 r.)

bydło razem 304trzoda chlewna razem 227konie 13drób ogółem razem 265

34

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Powszechny Spis Rolny 2010 r.

Na terenie gminy w dużej skali ma miejsce specjalistyczna produkcja drobiu oraz trzody chlewnej. Zlokalizowanych jest tu kilkadziesiąt dużych obiektów produkcji wielkotowarowej, których funkcjonowanie powoduje wiele problemów dla gminy. Intensywny rozwój obiektów specjalistycznej produkcji zwierzęcej w ostatnich kilku latach spowodował sytuację, w której dominującą formą zagospodarowanie i użytkowania terenów stanowią wielkopowierzchniowe budynki do chowu i produkcji drobiu oraz trzody chlewnej.

Ogólna liczebność zwierząt hodowlanych (kur, tuczników, bydła ) na terenie Gminy na koniec 2016 r. wynosiła 11 929  DJP kur, 25 783 DJP tucznika i 4998 DJP bydła. Z przeliczenia liczby kur, tuczników oraz bydła na mieszkańców Gminy, wynika na jednego mieszkańca przypada 598 szt. kur, 37 szt. tucznika oraz 1,15 szt. bydła. 1 Powyższe wskaźniki dowodzą zaburzeniu proporcji dużych ferm hodowlanych w stosunku do gospodarstw rodzinnych. Funkcjonowanie tych obiektów przy już istniejących wielkościach hodowli drobiu i trzody chlewnej powoduje znaczne uciążliwości związane z zanieczyszczeniem powietrza odorami pochodzącymi z tych obiektów. Wszechobecny fetor, wydobywający się z kurników oraz z pól, gdzie rozprowadzane są odchody z kurników powoduje daleko idące negatywne oddziaływanie w postaci bardzo dokuczliwego, intensywnego odoru z zawartością amoniaku, szkodliwego dla ludzi. Mieszkańcy gminy narażeni są na znoszenie tych uciążliwych emisji; obniża się komfort życia w wielu miejscowościach gminy a także powstają nowe zagrożenia epidemiologiczne wynikające z skali uciążliwej produkcji. Odory z ferm odczuwalne są w promieniu nawet kilkunastu kilometrów, gdyż otwarte przestrzenie i brak naturalnych barier w postaci lasów - stosunkowo niski wskaźnik lesistości Gminy - około 19% (niższy od wskaźnika lesistości zarówno dla powiatu żuromińskiego - 21,0% jak i dla województwa mazowieckiego - 22,9%) sprzyjają rozpowszechnianiu się odorów na duże odległości.

Ponadto funkcjonowanie dużej liczby obiektów produkcji wielkotowarowej powoduje liczne uszkodzenia w infrastrukturze, głównie w drogach gminnych, po których porusza się ciężki transport zaopatrujący te gospodarstwa.

1 Dane statystyczne z Urzędy Gminy Kuczbork-Osaa, 201735

Duża liczba wielkopowierzchniowych budynków narusza także harmonię architektoniczną i walory estetyczne krajobrazu gminy. Dalsze intensywne budowanie dużych ferm na terenie gminy może także doprowadzić do zniszczenia cennych przyrodniczo obszarów, w szczególności Zieluńsko - Rzęgnowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który na terenie gminy zajmuje powierzchnię 6547,9 ha, co stanowi ca 53,8% ogólnej powierzchni gminy. Obszar ten jest cenny ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach i obejmuje tereny wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem oraz pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Budowa dużych ferm może doprowadzić do zniszczenia tych cennych przyrodniczo obszarów ponieważ wielkopowierzchniowe budynki ferm nie harmonizują też z otoczeniem i krajobrazem.

Brak regulacji prawnych diagnozujących i regulujących rozprzestrzenianie się odorów powoduje, że uciążliwe obiekty wielkotowarowej produkcji powstają często wbrew woli mieszkańców. W badaniach ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy w 2017 r. 83,6% respondentów uznało problem zanieczyszczenia powietrza odorami z obiektów wielkotowarowej produkcji jako bardzo ważny lub ważny, co świadczy o wadze tego problemu.

W związku z powyższym Rada Gminy powinna dążyć do zapewnienia wysokiej jakość życia dla mieszkańców gminy i zapobiegać pogorszeniu sytuacji związanej ze zbyt intensywną zabudową w postaci ferm przemysłowych, która narusza interes publiczny mieszkańców Gminy.

Głównym narzędziem służącym do ochrony interesów mieszkańców gminy są przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, stosowane w zapisach studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Wyrazem prowadzonej prze Gminę polityki rozwoju w sferze rolnictwa są zapisy w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Kuczbork-Osada z 31 marca 2015 r., które przewidują możliwość lokalizacji nowych obiektów produkcji zwierzęcej (obory, chlewnie, kurniki) przy zachowaniu minimalnej odległości od zabudowy przeznaczonej na pobyt ludzi:

•200 m - przy wielkości obsady 61-100 DJP (Duża Jednostka Przeliczeniowa DJP)

•300 m - przy wielkości obsady 101-150 DJP36

•700 m przy wielkości obsady 151-210 DJP•1200 m - przy wielkości obsady 211-270 DJP•2000 m - przy wielkości obsady powyżej 270 DJP

Jednocześnie dla rozbudowy istniejących obiektów produkcji zwierzęcej do 60 DJP wymagane jest zachowanie odległości min. 100 m. od zabudowy mieszkaniowej.

Gmina z mocy przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest uprawniona do ustalania przeznaczenia terenów pod określone funkcje, określania sposobów ich zagospodarowania i warunków zabudowy, dlatego też Rada gminy przyjmując uchwały w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uwzględniających powyższe zapisy Studium stwarza Gminie realną możliwość regulowania kwestii lokalizacji obiektów produkcji wielkotowarowej, gdyż niedopuszczalny jest dalszy wzrost opisanych powyżej zagrożeń w przypadku powstawania kolejnych obiektów produkcji wielkotowarowej.

W latach 1996-2016 Rada Gminy przyjęła 19 uchwał w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przy czym dopiero zmiany przyjmowane w latach 2016-2017 zawierają obostrzenia w możliwości lokalizacji przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oraz zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. Zmiany te wyznaczają dobry kierunek w prowadzonej przez gminę polityce rozwoju w sferze rolnictwa, zgodnie z którą priorytet w rozwoju przyznano mniejszym, indywidualnym gospodarstwom rolnym, nie zaś przedsiębiorstwom rolniczym o dużej skali produkcji. Wprowadzane obostrzenia i zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, przyczyniają się do utrzymania ładu przestrzennego gminy, do ochrony zdrowia mieszkańców, utrzymania wysokiej jakości życia oraz ochrony środowiska. Zmiany te pozwalają także realizować zasady zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty lokalnej. Przyjmowane rozwiązania planistyczne są racjonalne i stanowią kompromis między interesem potencjalnego inwestora a koniecznością ochrony nieruchomości sąsiednich i ich właścicieli oraz potrzebami ochrony środowiska. Kierunek zmian należy uznać więc z bardzo dobry i pożądany z punktu widzenia interesów lokalnej społeczności.

37

Podsumowując analizę dotyczącą rolnictwa można stwierdzić, że wiodącą funkcją gminy jest rolnictwo rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych. Wynika to z dotychczasowego charakteru zagospodarowania przestrzennego oraz uwarunkowań sprzyjających rozwojowi tych funkcji. Ograniczony potencjał gospodarstw rolnych na terenie gminy stwarza jednocześnie dobre warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego, które powinno stawać jednym z kierunków rozwoju rolnictwa w Gminie. Jednocześnie pożądane jest propagowanie i promowanie idei Rolnictwa Wspieranego Społecznie.

2.13. Infrastruktura

Transport i infrastruktura drogowa

Komunikację z terenami sąsiednich gmin a w szczególności z miastami powiatowymi Żurominem i Mławą oraz główne powiązania wewnętrzne zapewnia droga wojewódzka nr 563 Rypin – Żuromin - Mława, przebiegająca przez teren gminy na odcinku 12,2 km. Droga ta zapewnia również połączenie z drogą krajową nr 7 Gdańsk-

Warszawa. Przez teren gminy nie przebiegają linie kolejowe. Najbliższe stacje kolejowe znajdują

się przy magistrali kolejowej E 65 Gdańsk - Warszawa, w Mławie i Działdowie i są one oddalone

od gminy o około 25 km.

Sieć dróg powiatowych o łącznej długości około 42,2 km na terenie gminy stanowią drogi

przedstawione w Tabeli Nr 18.

Tabela 18. Drogi powiatowe przebiegające przez teren Gminy Kuczbork-Osada

Oznaczenie drogi

Ralacja Długość na terenie gminy (km)

4601W Nowa Wieś – Petrykozy - Działdowo 4,7

4602W Przełęk –Niechłonin - Kuczbork 8,7

4603W Sarnowo - Zalesie 2,0

4605W Zieluń – Kozilas – Chojnowo 6,3

4606WZielona – Gościszka – Zalesie - Jabłonowo

7,7

38

4627W Żuromin – Kliczewo - Kuczbork 4,1

4628W Olszewo – Kosewo - Zielona 2,2

4629W Kuczbork – Glinki - Nidzgora 3,8

4636W Zielona - Osówka 2,7

Źródło: materiały Urzędu Gminy w Kuczborku-Osadzie, 2017.

Drogi powiatowe obsługują większość miejscowości w gminie. Stan techniczny tych dróg powiatowych jest stosunkowo słaby. Są to drogi utwardzone o nawierzchni bitumicznej jednakże o wąskich jezdniach i często bez poboczy.

W ramach modernizacji zmierzającej do poprawy jakości i stanu technicznego tej drogi przewidywana jest realizacja obejścia drogowego miejscowości Kuczbork-Osada i Zielona.

Drogi gminne Łączna długość dróg gminnych wynosi 74 km. Drogi gminne stanowią

uzupełnienie nadrzędnego układu drogowego i stanowią połączenia między wsiami; ułatwiają dojazdy do użytków rolnych oraz zabudowań rozproszonych. Większość dróg gminnych stanowią drogi nieutwardzone - gruntowe i żwirowe. Jedynie 20 km tych dróg posada nawierzchnię bitumiczną. Zgodnie z zapisami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla prawidłowego funkcjonowania sieci drogowej niezbędna jest modernizacja i sukcesywna poprawa stanu technicznego wszystkich dróg w celu uzyskania odpowiednich ich parametrów. Na terenie gminy zlokalizowana jest jedna stacja paliw płynnych w Zielonej przy drodze wojewódzkiej nr 563 Rypin – Żuromin – Mława.

Z uwagi na fakt, że w Gminie nie ma ścieżek rowerowych, duże znaczenie dla wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych będzie miała realizacja ścieżek rowerowych, przede wszystkim przy istniejących drogach powiatowych i gminnych. Zgodnie z zapisami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wszystkie drogi przebiegające przez tereny zurbanizowane powinny być realizowane jako ulice z chodnikami i miejscami postojowymi w rejonie obiektów usługowych. W ramach prowadzonych modernizacji i przebudowy dróg uwzględniane powinny być

39

urządzenia niezbędne dla komunikacji zbiorowej oraz poprawiające bezpieczeństwo pieszych.

Według opinii mieszkańców na terenie gminy istnieje problem złej jakości dróg lokalnych oraz braku chodników. Z przeprowadzonych badań sondażowych w 2017 r. wynika, że dla 38,7% jest to bardzo ważny problem a 42,8% postrzega ten problem jako ważny. Innym ważnym problemem dla mieszkańców jest brak oświetlenia dróg lokalnych. Dla 18,4% respondentów jest to bardzo ważny problem, a dla 57,14% jest to ważny problem.

Dla 36,7% badanych bardzo ważnym problemem są zagrożenia związane z wypadkami komunikacyjnymi. Tyle samo osób uważa, ten problem za ważny.

Usługi w zakresie komunikacji zbiorowej, oferowane są przez prywatnych przewoźników a rozkłady jazdy autobusów dostosowane są przede wszystkim do rozkładów zajęć uczniów w szkołach gminnych. Mieszkańcy gminy niezbyt dobrze oceniają funkcjonowanie komunikacji publicznej, jednocześnie jednak większość z nich nie korzysta z tego typu usług. Największą niedogodnością jest mała częstotliwość kursowania autobusów. Słaby system komunikacji publicznej to bardzo ważny problem dla 34,6% mieszkańców a dla 32,6% problem jest ważny.

Elektroenergetyka

Mieszkańcy Gminy zaopatrywani są w energię elektryczną GPZ-u 110/15kV w Żurominie zasilanej napowietrzną linią przesyłową WN 110 kV Sierpc - Żuromin, Linia ta przebiega przez obszary wsi: Zielona, Kuczbork Wieś, Gościszka, Chojnowo, Sarnowo, Szronka na długości około 11,5 km. Energia elektryczna rozprowadzana jest poprzez sieć rozdzielczą napowietrznych linii SN 15 kV i stacje transformatorowe 15/0,4 kV, a od nich poprzez sieć odbiorczą niskiego napięcia (220/380 V) do odbiorców, głównie liniami napowietrznymi. Dostawy energii elektrycznej pokrywają zapotrzebowanie na terenie gminy. Działania rejonów energetycznych polegają głównie na utrzymaniu ciągłości dostaw energii, konserwacji urządzeń i linii, rozbudowie linii kablowych (w rejonach skupisk odbiorców).

W celu zmniejszenia awaryjności układu ważna jest sukcesywna wymiana linii na nowe o większych przekrojach i rozbudowa sieci stacji transformatorowych w celu skrócenia długości odbiorczych linii niskich napięć.

40

Na terenie gminy w rejonie wsi Zielona funkcjonuje 25 elektrowni wiatrowych o mocy od 550 kW do 1,5 MW i wysokości wieży do osi rotora od 50,0 m do 100,0m. W opracowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zachodniej części gminy Kuczbork- Osada tereny wskazane pod lokalizację elektrowni wiatrowych pozwalają na realizację kolejnych 36 obiektów o maksymalnej mocy generatora do 3MW i wysokości wieży do 120,0 m do osi rotora.

Gazownictwo i telekomunikacja

Na terenie gminy nie ma sieci gazu ziemnego. Mieszkańcy gminy zaopatrywani są w gaz butlowy propan-butan poprzez sieć punktów dystrybucji. Docelowo źródłem zasilania w gaz ziemny sieciowy dla gminy może być gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Sierpc – Żuromin – Rybno, którego realizacja jest częścią przedsięwzięcia budowy gazociągów zasilających miasta i gminy północnego

Łączność telefoniczna i internetowa na terenie gminy odbywa się poprzez napowietrzne linie telefoniczne i za pośrednictwem sieci telefonii komórkowych.

Gospodarka wodno-ściekowa

W terenie gminy Kuczbork-Osada funkcjonuje 65,7 km sieć wodociągowa zaopatrująca w wodę 99% mieszkańców gminy. Sieć kanalizacji sanitarnej obejmuje jedynie miejscowość Zielona a Program kanalizacji sanitarnej zakłada rezygnację z budowy planowanych dotychczas oczyszczalni ścieków w Kuczborku, Chojnowie i Gościszce oraz doprowadzenie ścieków z terenu całej gminy do już wybudowanej oczyszczalni ścieków w Zielonej oraz budowę przydomowych oczyszczalni ścieków.

Brak dostępu do sieci kanalizacyjnej jest ważnym problemem dla mieszkańców gminy w obszarze środowiska. W badaniach ankietowych przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy 44,9% respondentów uznało ten problem ważny a 30,6 % za bardzo ważny.

Gospodarka odpadami

Na terenie gminy Kuczbork-Osada funkcjonuje obecnie system odpłatnego odbioru odpadów z terenu każdej posesji. Zorganizowanym

41

systemem odbierania odpadów komunalnych objęci zostali od 1 lipca 2013roku wszyscy mieszkańcy gminy – zgodnie z Regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Kuczbork-Osada. Odpady z terenu gminy są transportowane do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych w Płońsku.

Ponadto w Gminie funkcjonuje Gminny Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, gdzie mieszkańcy gminy Kuczbork – Osada mogą bezpłatnie oddać wysegregowane odpady komunalne powstające w gospodarstwach domowych. W punkcie tym zbierane są m.in.: przeterminowane leki, chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble, odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano – remontowe i rozbiórkowe, zużyte opony, tekstylia, opakowania po środkach ochrony roślin, papier i tektura, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania szklane, opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegające biodegradacji.

Pomimo iż odpady komunalne oraz odpady wielkogabarytowe są systematycznie odbierane z gospodarstw domowych, na terenie gminy ciągle istnieje problem „dzikich” wysypisk śmieci. Dlatego też istnieje ciągła potrzeba podejmowania działań w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców, w tym także w zakresie zagospodarowania odpadów.

Zasoby mieszkaniowe

W latach 2010-2014 liczba mieszkań w Gminie Kuczbork-Osada wzrosła o 28 z 1443 do 1471, jednocześnie wzrosła także liczba izb z 6202 do 6386. W 2015 r. oddano do użytku 3 nowe mieszkania dysponujących łącznie 23 izbami. Dynamika zmian zachodzących w gospodarce mieszkaniowej w Gminie kształtuje się na porównywalnym poziomie do średniej dla gmin wiejskich powiatu żuromińskiego.

Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Kuczbork-Osada

Mieszkania Izby

2010 2015 Rok 2010=100

2010 2015 Rok 2010=100

Powiat żuromiński 11724 12006 102,40 51127 52593 102,86

Gmina i miasto Żuromin 4556 4737 103,97 20032 20824 103,95

42

Gmina Kuczbork-Osada 1443 1471 101,94 6202 6386 102,97

Gmina Lubowidz 2193 2230 101,68 9057 9288 102,55

Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS, 2017.

Stosunkowo wolny przyrost zasobów mieszkaniowych w Gminie Kuczbork-Osada prowadzi do sytuacji, w której większość zasobów mieszkaniowych stanowią mieszkania znajdujące się w budynkach stawianych kilkadziesiąt lat wcześniej, co może powodować potrzebę ich modernizacji i dostosowania do obowiązujących standardów, w tym przede wszystkim w zakresie efektywności energetycznej. Z opinii mieszkańców gminy wynika również, że dosyć ważnym problemem jest brak na terenie gminy mieszkań socjalnych.

W gminie dominuje budownictwo jednorodzinne. Na tle pozostałych gmin powiatu żuromińskiego mieszkania są w większym stopniu wyposażone w urządzenia techniczno-sanitarne. W Gminie powyżej średniej powiatowej kształtują się takie wskaźniki jak: dostępność do wodociągów oraz wyposażenie w centralne ogrzewanie. Natomiast poniżej średniej jest wskaźnik wyposażenia mieszkań w łazienkę.

Z uwagi na wspomniany wcześniej problem braku kanalizacji sanitarnej, gospodarstwa domowe podłączone są do szamb oraz w niewielkiej liczbie posiadają przydomowe oczyszczalnie ścieków. Konsekwentna polityka w niniejszym zakresie powinna ograniczyć problem nieszczelnych szamb i przyczynić się do poprawy stanu środowiska naturalnego.  2.14 Gospodarka finansowa gminy

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, głównym zadaniem gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców, określonych w ustawie oraz wykonywanie innych zadań publicznych, o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz innych podmiotów. Gmina może także wykonywać zadania z zakresu administracji publicznej, na podstawie innych ustaw lub zawartych porozumień.

W zależności od środków finansowych jakimi dysponuje gmina, może ona realizować szeroki zakres przedsięwzięć, m.in.: infrastrukturalnych, społecznych, edukacyjnych, kulturalnych czy też promocyjnych. Analiza

43

dochodów i wydatków przeliczonych na jednego mieszkańca wskazuje na

potencjał finansowy Gminy Kuczbork -Osada (Wykres 1).

Wykres 2. Dochody i wydatki na 1 mieszkańca w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (w zł.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (BDL), 2016

Dochody i wydatki Gminy Kuczbork-Osada przypadające na jednego mieszkańca wposzczególnych okresach sprawozdawczych podlegają naturalnym fluktuacjom związanym z bieżącą sytuacją finansową Gminy, a także z koniunkturą ekonomiczną oraz stanem finansów publicznych kraju. Analizując wielkość wydatków na mieszkańca w latach 2010-2016 w Gminie Kuczbork-Osada można zauważyć, że wydatki ogółem generalnie wzrastały.

W analizowanym okresie w poszczególnych latach wysokość wydatków na przemian przekraczała lub była niższa niż wysokość dochodów gminy. Przekroczenia te były jednakże niewielkie i Gmina w badanym okresie generalnie utrzymywała płynność finansową. W 2015 r. dochody na mieszkańca praktycznie zrównały się z wydatkami. W rezultacie sytuację finansową Gminy można uznać za stabilną, jednocześnie należy zauważyć, iż większy poziom wydatków na mieszkańca aniżeli dochód może oznaczać trudności z finansowaniem długoterminowych celów rozwojowych.

44

2010 2011 2012 2013 2014 20150

950

1,900

2,850

3,800

4,750

Dochody ogółem na 1 mieszkańca Wydatki ogółem na 1 mieszkańca

Wykres 3. Dochody na 1 mieszkańca w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (w zł.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (BDL), 2017

Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2011-2015 w Gminie Kuczbork-Osada systematycznie wzrastały. Szczególnie zauważalna była skala tego wzrostu odnotowana pomiędzy rokiem 2012 a 2013, gdy dochody własne wzrosły prawie dwukrotnie oraz między rokiem 2013 a 2014, w którym także nastąpił znaczący wzrost dochodów własnych gminy. Jednakże w 2015 roku wzrost ten został zahamowany, a nawet odnotowany został niewielki spadek dochodów. Dochody własne Gminy na mieszkańca w latach 2010-2014 systematycznie rosły. W 2010 r. dochody własne Gminy na mieszkańca wynosiły 544,04 zł. podczas gdy w 2014 roku wynosiły już 1530,89 zł. Prawie trzykrotny wzrost dochodów własnych w okresie ostatnich 5 lat, znacząco poprawił sytuację finansową gminy.

Sfery największego oddziaływania gminy można również zidentyfikować na podstawie sektorowej struktury wydatków w przeliczeniu na 1 mieszkańca, w oparciu o działy klasyfikacji budżetowej, co przedstawiono na Wykresie 3. W Gminie Kuczbork-Osada największe wydatki na mieszkańca w 2015 r. ponoszone są w dziale „Oświata i wychowanie”: 1447,36 zł. i stanowią one 40,6% wszystkich wydatków. Drugą największą kategorią wydatków jest: „ Gospodarka komunalna i ochrona środowiska„: 680,37 zł. co stanowi 19,1% wydatków. Kolejne dwie porównywalne kategorie wydatków to: „Administracja publiczna”: 526,16 zł. (14,7%) oraz „Pomoc społeczna”: 498,06 zł. (13,9 %).

45

2010 2011 2012 2013 2014 20150

1500

3000

4500

6000

2,463 2,834 2,860 3,1623,666 3,538

544

875 5881,018

1,531 1,469

Dochody ogółem na 1 mieszkańca Dochody własne na 1 mieszkańca

Wykres 4. Struktura wydatków na 1 mieszkańca w Gminie Kuczbork-Osada w 2015 r. (w zł.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (BDL), 2017

Zdecydowanie mniejsze wydatki ponoszone są w dziale „Rolnictwo i łowiectwo”: 100,73 zł., Kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego: 79,68 zł., oraz pozostałe kategorie.

Powyższa struktura wydatków wskazuje na realizację przez Gminę podstawowych zadań bieżących własnych oraz zleconych, natomiast w niewielkim zakresie umożliwia realizację długookresowych celów rozwojowych. Należy podkreślić, iż „sztywność” poszczególnych kategorii wydatków nie jest wyłącznie rezultatem polityki finansowej Gminy, ale narzuconych systemowo rozwiązań prawnych obowiązujących w całym kraju. Dlatego też ważnym elementem analizy finansowej jest struktura dochodów Gminy. Na podstawie struktury dochodów można określić realne możliwości finansowania przez Gminę celów rozwojowych.

Wykres 5. Struktura dochodów gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2015

(w zł.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (BDL).

46

14.47

6.80

5.26

4.981.01

0.805.65.2

12.7

Oświata i wychowanie Gospodarka komunalna i ochrona środowiskaAdministracja publiczna Pomoc społecznaRolnictwo i łowiectwo Kultura i ochrona dziedzictwa narodowegoTransport i łączność Edukacyjna opieka wychowawczaPozostałe kategorie

Wykres 6. Dochody budżetu gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (BDL), 2016.

Dane finansowe przedstawione na powyższych wykresach wskazują na relatywnie korzystną strukturę dochodów własnych Gminy Kuczbork-Osada, szczególnie w kontekście finansowania celów prorozwojowych w średnim i długim terminie. W badanym okresie udział dochodów własnych Gminy w relacji do dochodów ogółem systematycznie rósł. Dochody własne w 2015 r. stanowiły 41,53% dochodów gminy co w prorównaniu do 2010 r., w którym proporcja ta wynosiła 22,09% stanowi prawie dwukrotny wzrost dochodów. Jest to bardzo pozytywny sygnał, gdyż rosnące dochody własne wynikają z poprawiającej sie lokalnej koniunktury gospodarczej. Dochody własne samorządu sa bowiem uzależnione od sytuacji gospodarczej w skali lokalnej. Stanowią je wpływy z podatków, opłat, sprzedaży mienia komunalnego i dzierżawy oraz wpływy z tytułu udziału w podatkach od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT), stanowiących dochody budżetu państwa. Wielkość dochodów własnych samorządu, a szczególnie wysoki udział w dochodach ogółem, swiadczy o zamożnosci Gminy a także o duzej samodzielności finansowej i mniejszej zależności od transferów z budżetu państwa. W gminie Kuczbork-Osada największy wpływ na dochody własne w ostatnich latach spowodowany był wzrostem wpływów z podatków od turbin wiatrowych wybudowanych na terenie gminy.

47

2010 2011 2012 2013 2014 20150%

30%

60%

90%

120%

0.22%0.31%

0.21%0.32%

0.42% 0.42%

0.56%0.50%

0.54%

0.49%0.41% 0.35%

0.22% 0.19% 0.26%0.19% 0.18% 0.23%

Dochody własne Subwencje ogółem Dotacje ogółem

2010 2011 2012 2013 2014 20150

4,500,000

9,000,000

13,500,000

18,000,000

22,500,000

2,689,1764,306,078

2,873,8034,996,374

7,435,555 7,146,535

6,793,367

6,988,5617,508,616

7,632,324

7,214,5356,052,6862,693,278

2,657,608 3,598,070

2,897,927

3,153,9414,010,140

Dochody własne Subwencje ogółem Dotacje ogółem

Powyższe dane oznaczają, że gospodarka finansowa Gminy ciągle zależy w przeważającej mierze od finansowania zewnętrznego, natomiast zależność ta systematycznie zmniejsza się a dzięki temu wzrasta endogenny potencjał Gminy do generowania stabilnych dochodów własnych.

Podsumowując można stwierdzić, że sytuacja finansowa Gminy Kuczbork-Osada na koniec 2015r. jest stabilna. Pomino, że uzależnienie gminy od dotacji i subwencji państwowych jest ciągle duże, to utrzymanie pozytywnego trendu wzrastających dochodów własnych będzie przyczyniało się do zwiększania się potencjału rozwojowego gminy w najbliższych latach.

3. Gmina Kuczbork-Osada w dokumentach strategicznych

3.1. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku.

Najważniejszym dokumentem określającym kierunki rozwoju województwa mazowieckiego jest Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze. Z uwagi na hierarchiczny układ dokumentów strategicznych wszystkie inne dokumenty powstające na terenie województwa mazowieckiego powinny być zgodne z założeniami i kierunkami rozwoju określonymi w powyższej Strategii.

Celem Strategii jest wybór takiej drogi rozwoju i wynikających z niej działań, aby zwiększyć dynamikę rozwoju i modernizacji gospodarki regionu, która będzie prowadziła do poprawy warunków i jakości życia mieszkańców. Głównym celem Strategii jest spójność terytorialna, rozumiana jako zmniejszenie dysproporcji rozwoju w województwie mazowieckim oraz wzrost znaczenia Obszaru Metropolitalnego Warszawy (OMW) w Europie, co w konsekwencji przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców. Podstawowym założeniem Strategii jest to, że dyfuzja innowacji z OMW w kierunku miast regionalnych i subregionalnych oraz obszarów wiejskich, jak również rozwój produkcji w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym ukierunkowanym na eksport, staną się fundamentem gospodarki regionu.

48

Cel główny strategii realizowany jest przez priorytetowy cel strategiczny: Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym oraz trzy cele strategiczne:

1) Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii;

2) Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego;

3) Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarkioraz dwa ramowe cele strategiczne:

1) Zapewnienie gospodarce zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska;

2) Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia.

Przedstawione powyżej cele strategiczne realizowane są przez działania rozwojowe. Działania te koncentrują się na trzech sferach: gospodarka, społeczeństwo i środowisko. W analogicznym układzie opracowana została Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada. Cele i priorytety przedstawione w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada wpisują się w kierunki rozwoju Mazowsza - co potwierdza poniższa tabela.

Tabela 20. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne

Mazowsza

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne

MazowszeSfera gospodarcza

Priorytet 1. Wspieranie powstawania i rozwoju przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów

Cel rozwojowy:Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój

działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii

Kierunki działań:

49

Rozwój produkcji: tworzenie warunków przyjaznych dla inwestorów i przedsiębiorców,

Tworzenie warunków do generowania i absorpcji innowacji,

Tworzenie warunków do zwiększenia inwestycji pozarolniczych – głównie w przemyśle rolno-spożywczym,

Wspieranie tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw produkcyjnych

Cel strategiczny:Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój

działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii

Kierunki działań: Wykorzystanie i wzmacnianie specjalizacji regionalnych, Wzmacnianie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów

wiejskich

Cel strategiczny:Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału

ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki

Kierunki działań: Wzrost wykorzystania zasobów ludzkich poprzez zwiększenie

mobilności zawodowej i przestrzennej

Ramowy cel strategiczny:Zapewnienie gospodarce zdywersyfikowanego

zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska

Kierunki działań: Wspieranie rozwoju przemysłu ekologicznego i eko-innowacji

Ramowy cel strategiczny:Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa

kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia.

Kierunki działań: Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału

dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu,

Upowszechnianie kultury i twórczości, Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego w działalności gospodarczej

Priorytet 2. Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego

Priorytet 3. Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy

Sfera społecznaPriorytet 1. Sprawna pomoc społeczna

Cel strategiczny:Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału

ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki

Kierunki działań: Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego, Aktywizacja rezerw rynku pracy oraz działania na rzecz poprawy

sytuacji demograficznej, Wzrost wykorzystania zasobów ludzkich poprzez zwiększenie

mobilności zawodowej i przestrzennej,

Priorytet 2. Wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych

Priorytet 3. Aktywizacja osób

50

bezrobotnych na rynku pracy

Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna,

Wyrównanie szans edukacyjnych, Podnoszenie standardów funkcjonowania infrastruktury

społecznej oraz działania na rzecz ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego

Ramowy cel strategiczny:Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa

kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia

Kierunki działań: Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz

potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu,

Upowszechnianie kultury i twórczości

Priorytet 4. Integracja środowiska lokalnego

Priorytet 5. Szerzenie edukacji wśród dzieci i młodzieży

Priorytet 6. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców

Sfera środowiska i infrastrukturyPriorytet 1.

Poprawa jakości powietrza oraz wód podziemnych i powierzchniowych

Cel strategiczny:Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu

oraz kształtowanie ładu przestrzennego

Kierunki działań: Zwiększenie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionu, Spójność wewnątrzregionalna – koncentracja na najbardziej

zapóźnionych podregionach, Rozwój form transportu przyjaznych dla środowiska i

mieszkańców

Ramowy cel strategiczny:Zapewnienie gospodarce zdywersyfikowanego

zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska

Kierunki działań: Dywersyfikacja źródeł energii i jej efektywne wykorzystanie, Wspieranie rozwoju przemysłu ekologicznego i eko-innowacji, Zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz

zachowanie wysokich walorów środowiska, Przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym, Poprawa jakości wód, odzysk/unieszkodliwianie odpadów,

odnowa terenów skażonych oraz ograniczenie emisji zanieczyszczeń,

Priorytet 2. Budowa zrównoważonego systemu transportowego

Priorytet 3. Podniesienie jakości ładu przestrzennego i estetyki

51

3.2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (PZPWM), określa zasady organizacji przestrzennej województwa. Wyznacza on podstawowe elementy układu przestrzennego, ich zróżnicowanie i wzajemne relacje. Formułuje także kierunki polityki przestrzennej, które wraz z uwarunkowaniami przestrzennymi uwzględnia się w programach rozwoju i programach operacyjnych województwa. Plan jest elementem regionalnego planowania strategicznego, a jego ustalenia stanowią transpozycję na układ przestrzenny ustaleń Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego. W systemie planowania przestrzennego pełni on funkcję koordynacyjną między planowaniem krajowym, a planowaniem miejscowym. Celem Planu jest określenie polityki przestrzennej dla województwa mazowieckiego, polegającej na: rozmieszczeniu w przestrzeni inwestycji celu publicznego o znaczeniu

ponadlokalnym zgodnie z kierunkami polityki przestrzennej w oparciu o cele i zasady zagospodarowania przestrzennego województwa;

ukierunkowaniu działań dotyczących rozwoju gospodarczego, postępu cywilizacyjnego, kultury i ochrony środowiska, poprzez uwzględnianie uwarunkowań, szans i zagrożeń wynikających ze zróżnicowanych cech przestrzeni województwa;

wpływaniu na zachowania przestrzenne podmiotów gospodarujących w przestrzeni, tak aby były one zgodne z ogólnymi celami rozwoju województwa.

Zgodnie z założeniami PZPWM, Gmina Kuczbork-Osada wraz z całym powiatem żuromińskim wchodzi w skład ciechanowskiego obszaru problemowego. Obszary te charakteryzują się najniższym poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego i najniższym poziomem dostępu do dóbr i usług. Jako główne problemy występujące na niniejszym obszarze wskazano:

wysokie bezrobocie;

wysokie ujemne saldo migracji i wysoki ubytek ludności na większości obszaru;

52

słabą dostępność do usług lokalnych.

W PZPWM stwierdzono, że zasady zagospodarowania przestrzennego powinny być ukierunkowanie na ożywienie gospodarcze obszaru, poprawę warunków życia mieszkańców, zahamowanie nadmiernej migracji ludzi wykształconych i przedsiębiorczych, podniesienie mobilności mieszkańców oraz zmniejszenie poziomu bezrobocia.

Dla obszarów tych ustalono następujące zasady rozwoju:

koncentrację struktur zurbanizowanych w oparciu o lokalne centra osadnicze z wykształconym poziomem usług podstawowych i występowaniem wykształconych przestrzeni publicznych;

przełamywanie barier i ograniczeń rozwoju wynikających ze słabych zewnętrznych i wewnętrznych powiązań komunikacyjnych obszaru;

rozwój infrastruktury usługowej, głównie z zakresu: edukacji (opieka przedszkolna, dostosowywanie usług edukacji do istniejącego zapotrzebowania ze strony przemysłu), ochrony zdrowia oraz stacjonarnej opieki długoterminowej i paliatywnej;

wielofunkcyjne wykorzystanie szans i możliwości tkwiących w zasobach i walorach zagospodarowania przestrzennego: wykorzystanie wartości kulturowych i środowiska przyrodniczego, rozwój turystyki, wykorzystanie pasm przyrodniczo-kulturowych dla rozwoju turystyki;

rozwój wykształconych gałęzi przemysłu w oparciu o endogeniczne czynniki rozwój z wykorzystaniem innowacyjnych technologii;

tworzenie pozarolniczych miejsc pracy poprzez rozwój przedsiębiorczości,

zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej poprzez kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą;

rozwój infrastruktury ICT, w tym: sieci szerokopasmowego Internetu oraz e-usług;

rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej (głównie: elektroenergetycznej i wodno-kanalizacyjnej);

53

sukcesywną sanitację terenów o rozproszonej zabudowie: budowie przydomowych oczyszczalni ścieków, wywozie nieczystości do oczyszczalni zbiorczych, tworzeniu systemu zbiórki odpadów stałych;

podnoszenie poziomu produkcji rolnej przez rozwój jej specjalizacji oraz wdrażaniu ekologicznych form produkcji;

ochronę najcenniejszych elementów rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed jej nierolniczym zainwestowaniem.

Należy wyraźnie podkreślić, że cele, priorytety i działania zawarte w niniejszej Strategii są zgodne zapisami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. Wybrane szczegóły zawiera poniższa tabela.

Tabela 21. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego

Sfera gospodarczaPriorytet 1.

Wspieranie powstawania i rozwoju przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów

Polityka rozwoju i modernizacji obszarów wiejskich• zrównoważone kształtowanie rolniczej przestrzeni

produkcyjnej• wzmacnianie wykształconych kierunków produkcji rolniczej• upowszechnianie działań rolno-środowiskowo-klimatycznych

zapewniających rozwój gospodarki rolnej zintegrowanej z ochroną zasobów i walorów przyrodniczych, w tym rozwój rolnictwa ekologicznego

• wykorzystania potencjału kulturowego• rewitalizacji wsi poprzez inwestycje związane z ochroną

zabytkowej i charakterystycznej dla poszczególnych regionów architektury;

• utrzymywanie unikalnych tradycji wiejskich występujących w regionach etnograficznych, w tym wspieraniu imprez folklorystycznych, twórców ludowych oraz producentów wyrobów tradycyjnych;

• wykorzystaniu wartości kulturowych wsi do rozwoju turystyki, w tym agroturystyki;

• promowaniu regionalnych produktów turystycznych.

Priorytet 2. Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego

Priorytet 3. Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy

54

• rozbudowa lokalnego potencjału przemysłowego i wspieranie innowacyjności

• wykorzystywaniu lokalnej bazy surowcowej (w szczególności mleka, żywca, warzyw i owoców) dla rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego;

• rozwoju sieci współpracy producent-przetwórca;• rozwoju organizacji producentów rolnych, w tym poprzez

spółdzielczość i grupy producenckie w sektorze rolno-spożywczym;

• wspieraniu tworzenia pozarolniczych miejsc pracy oraz przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.

Polityka wzrostu atrakcyjności turystycznej• turystyka przyrodnicza i kwalifikowana• budowę miejsc postojowych wyposażonych w odpowiednią

infrastrukturę oraz platform widokowych;• budowę i modernizację urządzeń sportowo-rekreacyjnych

Sfera społecznaPriorytet 1. Sprawna pomoc społeczna

Polityka rozwoju i modernizacji obszarów wiejskich• wykorzystania potencjału kulturowego• rewitalizacji wsi poprzez inwestycje związane z ochroną

zabytkowej i charakterystycznej dla poszczególnych regionów architektury

• utrzymywanie unikalnych tradycji wiejskich występujących w regionach etnograficznych, w tym wspieraniu imprez folklorystycznych, twórców ludowych oraz producentów wyrobów tradycyjnych

• poprawy warunków i jakości życia• usprawnianiu usług publicznych podstawowego i średniego

rzędu w zakresie edukacji, zdrowia i administracji;• odnowy tkanki osadniczej ośrodków lokalnych i

ponadlokalnych, oraz tworzeniu przestrzeni publicznych, będących miejscem koncentracji i aktywizacji społeczności lokalnych;

Tworzenie stref rekreacji dla mieszkańców województwa• budowę parków, zieleńców i ścieżek spacerowych oraz placów

zabaw;• rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, w tym zwłaszcza:

zbiorników wodnych, basenów, hal sportowych, boisk, lodowisk, pól golfowych i kortów tenisowych, stadionów, ścieżek rowerowych

Priorytet 2. Wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych

Priorytet 3. Aktywizacja osób bezrobotnych na rynku pracy

Priorytet 4. Integracja środowiska lokalnego

Priorytet 5. Szerzenie edukacji wśród dzieci i młodzieżyPriorytet 6. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców

Sfera środowiska i infrastrukturyPriorytet 1.

Poprawa jakości powietrza oraz wód podziemnych i powierzchniowych

Polityka rozwoju i modernizacji obszarów wiejskich• poprawa warunków i jakości życia• poprawie dostępności komunikacyjnej obszarów wiejskich,

m.in. poprzez rozwój ponadlokalnych i lokalnych systemów infrastruktury transportowej, rozwój transportu publicznego (z preferencjami dla północnych i północno-wschodnich obszarów województwa), a także modernizację istniejącej sieci drogowej (m.in. remonty, odnowa nawierzchni), zwłaszcza dróg powiatowych istotnych dla powiązań wewnątrzregionalnych;

• budowie i rozbudowie systemów wodociągowo-kanalizacyjnych, a także sukcesywnej sanitacji terenów o zabudowie rozproszonej, m.in. poprzez budowę przydomowych oczyszczalni ścieków;

Priorytet 2. Budowa zrównoważonego systemu transportowego

Priorytet 3.

55

Podniesienie jakości ładu przestrzennego i estetyki

• rozwoju infrastruktury wodno-melioracyjnej, łagodzącej zagrożenia naturalne na obszarach wiejskich oraz przeciwdziałającej skutkom występowania zjawisk naturalnych, m.in. podtopieniom.

3.3. RPO Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 składa się z jedenastu osi priorytetowych. Cele, priorytety i działania zawarte w niniejszej Strategii wpisują się w Osie Priorytetowe i Priorytety inwestycyjne RPO WM.

Tabela 22. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju ze z Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego 2014-2020

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020

Sfera gospodarczaPriorytet 1.

Wspieranie powstawania i rozwoju przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów

Oś Priorytetowa I Wykorzystanie działalności badawczo-rozwojowej w gospodarce

Priorytety inwestycyjne 1b Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i

innowacje, budowanie sieci współpracy pomiędzy firmami, ośrodkami naukowo-badawczymi, ośrodkami akademickimi w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych i aplikacji z dziedziny usług publicznych, tworzenie sieci, pobudzanie popytu, klastrów i otwartych Zwiększona aktywność badawczorozwojowa przedsiębiorstw Nakłady sektora przedsiębiorstw na działalność B+R w relacji do PKB 39 innowacji poprzez inteligentną specjalizację (...), wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów i zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii (...)

Oś Priorytetowa III Rozwój potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości

Priorytety inwestycyjne 3a Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez

ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez inkubatory przedsiębiorczości

Priorytet 2. Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego

Priorytet 3. Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy

56

Sfera społeczna

Priorytet 1. Sprawna pomoc społeczna

Oś Priorytetowa VI Jakość życiaPriorytety inwestycyjne

9a Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych

9b Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich

Oś Priorytetowa VIII. Rozwój rynku pracyPriorytety inwestycyjne

8i Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych zawodowo, w tym długotrwale bezrobotnych oraz oddalonych od rynku pracy, także poprzez lokalne inicjatywy na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilności pracowników

Oś Priorytetowa IX. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem

Priorytety inwestycyjne 9iv Ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej

jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym

9v Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia

Oś Priorytetowa X. Edukacja dla rozwoju regionuPriorytety inwestycyjne

10i Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia

Priorytet 2. Wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych

Priorytet 3. Aktywizacja osób bezrobotnych na rynku pracy

Priorytet 4. Integracja środowiska lokalnego

Priorytet 5. Szerzenie edukacji wśród dzieci i młodzieży

Priorytet 6. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców

Sfera środowiska i infrastrukturyPriorytet 1.

Poprawa jakości powietrza oraz wód podziemnych i powierzchniowych

Oś Priorytetowa IV Przejście na gospodarkę niskoemisyjną

Priorytety inwestycyjne 4c Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego

zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym

Oś Priorytetowa V Gospodarka przyjazna środowisku

Priorytety inwestycyjne 5b Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne

rodzaje zagrożeń, przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami

Priorytet 2. Budowa zrównoważonego systemu transportowego

Priorytet 3. Podniesienie jakości ładu przestrzennego i estetyki

57

Oś Priorytetowa VII Rozwój regionalnego systemu transportowego

Priorytety inwestycyjne 7b Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie

węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalny

58

4. Analiza SWOT

Analiza SWOT wskazuje na cztery grupy czynników oddziałujących na rozwój Gminy Kuczbork-Osada• mocne strony – wewnętrzne uwarunkowania, które stanową silne strony

Gminy i które właściwie wykorzystane sprzyjać będą jej rozwojowi;• słabe strony – wewnętrzne uwarunkowania, które stanowią słabe strony

Gminy i które nie wyeliminowane utrudniać będą jej rozwój;• szanse – zewnętrzne uwarunkowania, które nie są bezpośrednio zależne od

działań wspólnoty samorządowej, ale przy właściwych działaniach, mogą sprzyjać rozwojowi Gminy;

• zagrożenia – zewnętrzne uwarunkowania, które także nie są bezpośrednio zależne od wspólnoty samorządowej, ale które mogą stanowić zagrożenia dla jej rozwoju.

Przeprowadzona analiza SWOT pozwoliła na wielowymiarową ocenę aktualnego stanu Gminy Kuczbork-Osada oraz stanowiła główny punkt wyjścia do zdefiniowania pożądanych kierunków rozwoju Gminy. Pozwoliła także na zidentyfikowanie obszarów wymagających poprawy oraz niezbędnych działań, których podjęcie pomoże osiągnąć ustalone cele.

Analizę SWOT przeprowadzono dla trzech sfer rozwojowych gminy: sfery gospodarczej, sfery społecznej oraz sfery środowiskowej.

59

4.1. Sfera gospodarcza

Atrakcyjność inwestycyjna gminy pod względem budowy turbin wiatrowych

Warunki sprzyjające specjalizacji gospodarstw rolnych, głównie w produkcji zwierzęcej (chów bydła na bazie trwałych użytków zielonych oraz trzody chlewnej i drobiu),

Stosunkowo dobrze zorganizowane i duże gospodarstwa indywidualne tworzące razem silną bazę surowcową potrafiącą wytworzyć w nowoczesny sposób masę towarową przede wszystkim mleka, żywca wieprzowego, drobiu i ziemniaków.

Potencjał do rozwoju rolniczej produkcji ekologicznej

Aktywność w zakresie produkcji rolnej i hodowli umożliwiająca rozwój przetwórstwa w tym sektorze

Walory środowiskowe umożliwiające rozwój turystyki i poprzez to stymulację lokalnego rozwoju gospodarczego

Aktywne nastawienie samorządu do inicjowania nowych przedsięwzięć w zakresie rozwoju gospodarczego

Opracowywane plany zagospodarowanie przestrzennego dla całej gminy

• Mała populacja lokalnych przedsiębiorstw i dominacja handlu oraz usług;

• Monofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich wynikający z ukierunkowania na produkcję surowców rolniczych – brak innych form gospodarowania takich jak: przetwórstwo i usługi turystyczne,

• Ograniczone możliwości rozwoju agroturystyki, wynikające z niskiego standardu zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej; brak placówek gastronomicznych

• Ograniczona siła nabywcza gospodarstw domowych

• Brak instytucji otoczenia biznesu w gminie

• Niskie zasoby finansowe umożliwiające realizację większych projektów aktywizacji gospodarczej finansowych ze środków UE

• Ograniczone możliwości stymulacji rozwoju gospodarczego przez lokalny samorząd

• Słabo rozwinięta infrastruktura: brak gazociągu; brak kanalizacji sanitarnej; niskie parametry infrastruktury internetowej

• Niski stopień zachowania historycznych układów przestrzennych, szlaków historycznych, reliktów kultury i własności szlacheckiej w postaci założeń podworskich

• Brak określenia standardów w zakresie zabudowy (szczególnie w miejscowościach o historycznych układach i dobrze zachowanym krajobrazie), zarówno w sensie kształtu, jak i technologii budowania,

• Niska atrakcyjność miejsc i obiektów o wartościach kulturowych,

60

Silne stronySłabe strony

Szanse Zagrożenia Bliskie sąsiedztwo miast Żuromina i

Mławy, stwarzające możliwości zatrudnienia

Rozwój infrastruktury teleinformatycznej

Wzrost zainteresowania społeczeństwa agroturystyką i ekoturystyką

Możliwość wykorzystania walorów naturalnych gminy - stosunkowo czyste i mało przekształcone środowisko naturalne umożliwiające rozwój rolnictwa ekologicznego i jego sprzężenie z agroturystyką,

Możliwość wykorzystania zasobów naturalnych (kruszywa) występujących na terenie gminy w obrębie rejonu „Nidzgora” nie kolidującego z ochroną środowiska (do eksploatacji bez ograniczeń) oraz możliwość aktywizacji gospodarczej gminy w oparciu o wydobycie i przetwarzanie surowców,

Możliwość pozyskania środków finansowych w ramach RPO 2014-2020 na rozwój działalności gospodarczej

Prawne uregulowanie kwestii uciążliwości zapachowej

Rozwiązania prawne ograniczające możliwości rozwoju działalności gospodarczej w zakresie wielkotowarowej produkcji zwierzęcej

Zmiany demograficzne, wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w relacji do osób w wieku przedprodukcyjnym

Bliskość konkurencyjnej strefy rekreacyjno – turystycznej związanej z Górznieńsko – Lidzbarskim Parkiem Krajobrazowym, może stanowić przeszkodę dla rozwoju funkcji turystycznych na terenie gminy.

Niestabilny system prawny, w tym podatkowy

61

4.2. Sfera społeczna

Silne strony Słabe strony Rozbudowana baza edukacyjna - dobra

dostępność do infrastruktury oświatowej (szkoły i przedszkola)

Prężnie funkcjonujący Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminna Biblioteka Samorządowa

Skuteczie działający Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Poprawiające się wskaźniki dot. pomocy społecznej: spadające bezrobocie, zmniejszające się ubóstwo.

Aktywnie działające Kluby seniora w Kuczborku, Sarnowie i Zielonej

Dobry dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej na terenie Gminy

Duża atrakcyjność środowiska naturalnego gminy - ponad połowa obszaru gminy to obszar chronionego krajobrazu; zróżnicowanie terenu – obniżenia, pagórki i wzgórza moreny czołowej w północnej części gminy - jest podstawowym atutem dla rozwoju funkcji rekreacyjno – wypoczynkowych gminy.

• Pogarszająca się struktura demograficzna gminy - ujemny przyrost naturalny - starzenie się społeczeństwa; wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w relacji do osób w wieku przedprodukcyjny

• Mała aktywność mieszkańców i organizacji pozarządowych; słabo rozwinięty wolontariat

• Ujemne saldo migracji wewnętrznych• Problemy na rynku pracy - bezrobocie;

brak dostatecznej podaży ofert pracy na terenie gmin

• Zbyt mała w stosunku do potrzeb oferta zajęć pozaszkolnych i pozalekcyjnych

• Mało dostępna i niskiej jakości infrastruktura sportowa (boiska, sale gimnastyczne)

• Słaby dostęp do specjalistycznej opieki medycznej

• Występowanie rodzin dysfunkcyjnych, zagrożonych patologiami

• Niska świadomość społeczna nt. przemocy domowej

• Niska świadomość ekologiczna mieszkańców gminy

• Mało efektywny przepływ informacji miedzy instytucjami

• Brak współpracy sektora publicznego z sektorem pozarządowym

• Brak na terenie gminy placówek opiekuńczo-wychowawczych; domów dziennego pobytu i rodzinnych domy

62

pomocy społecznej• Brak mieszkań socjalnych

Szanse Zagrożenia Dostępność dotacji z UE na działania

dotyczące integracji społecznej Dostępność dotacji rządowych i

wojewódzkich na aktywizację ludności oraz walkę z wykluczeniem społecznym

Poprawa jakości kształcenia zarówno poprzez inwestycje w infrastrukturę edukacyjną jak i doskonalenie zawodowe nauczycieli

Zmiana w mentalności społeczeństwa: docenienie zarówno szkolnictwa zawodowego jak i potrzeby uczenia się przez całe życie

Promowanie przez władze wszystkich szczebli włączenia społecznego i walka z ubóstwem

Poprawiająca się koniunktura gospodarcza regionu

Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i powstawanie nowych organizacji pozarządowych

Zmniejszające się bezrobocie i ubóstwo

Obniżenie jakości życia spowodowane niekontrolowanym rozwojem wielkotowarowej produkcji rolnej – ferm drobiu i trzody chlewnej – uciążliwości zapachowe; naazotowanie gleb, zanieczyszczenie powietrza amoniakiem

Migracja zarobkowa, odpływ młodych i wykształconych ludzi

Postępujący niż demograficzny, starzenie się społeczeństwa

Zniechęcenie społeczeństwa do aktywnych działań

Zmniejszenie środków finansowych przekazywanych przez administrację rządową samorządom na realizację zadań ustawowych w sferze społecznej

Niestabilna polityka oświatowa Wzrost kosztów życia spowodowany

wzrostem cen energii elektrycznej w wyniku dostosowaniem się sektora energetycznego do wymogów UE

Trudności w ochronie obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz postulowanych do ochrony

63

4.3. Infrastruktura i środowiskoSilne strony Słabe strony

• Położenie gminy w bliskiej odległości trzech miast powiatowych: Żuromin, Mława i Działdowo

• Dostępność usług zlokalizowanych w miastach powiatowych i możliwość zbytu płodów rolnych,

• Dość korzystne położenie gminy w systemie komunikacji drogowej - droga wojewódzka nr 563 Rypin – Żuromin – Mława, łącząca teren gminy z miastami powiatowymi – Żurominem i Mławą, drogą krajową nr 7 i magistralą kolejową E 65 Gdańsk – Warszawa.

• Rozbudowana sieć dróg lokalnych zapewniająca względnie dobre powiązania wewnątrzgminne i między gminami

• Sieć wodociągów obejmująca wszystkie miejscowości gminne

• Występowanie obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych – Zieluńsko - Rzęgnowski Obszar Chronionego Krajobrazu, który na terenie gminy zajmuje powierzchnię 6547,9 ha, co stanowi ca 53,8% terytorium gminy

• Położenie na stryku dwóch województw• Niski poziom uprzemysłowienia na

obszarze gminy

• Zanieczyszczone powietrze odorami z obiektów wielkotowarowej produkcji trzody chlewnej i drobiu

• Zanieczyszczenie wód spowodowane odporowadzaniem nieoczyszczonych ścieków do gruntu

• Brak sieci kanalizacyjnej w większości miejscowości gminy

• Nieszczelność szamb przydomowych, odprowadzanie nieczystości do gruntu

• Brak ścieżek rowerowych• Niska jakość dróg lokalnych pod

względem parametrów technicznych – stan techniczny, nawierzchnia, szerokość, brak poboczy i in.,

• Niewystarczająca ilość chodników dla pieszych

• Zagrożenia bezpieczeństwa pieszych na drogach - niewielka liczba urządzeń drogowych poprawiających bezpieczeństwo pieszych

• Niska efektywność energetyczna budynków publicznych i mieszkalnych na terenie gminy

• Mała powierzchnia lasów i gruntów leśnych w gminie

• Wydobycie kruszyw naturalnych obniżające jakość środowiska naturalnego

• Niedobór terenów (będących własnością komunalną) wyposażonych w odpowiednią infrastrukturę techniczną o właściwej lokalizacji dla realizacji celów publicznych;

• Brak dostępu do gazociągu na terenie

64

gminy

Szanse Zagrożenia

Podłączenie miejscowości gminnych do

gazociągu wysokiego ciśnienia Sierpc –

Żuromin – Rybno;

Duże zasoby wód podziemnych wysokiej

jakości - położenie gminy w obrębie obszaru

najwyższej ochrony Głównego Zbiornika Wód

Podziemnych „Działdowo”;

Rozwój bazy rekreacyjno – wypoczynkowej,

Poprawa bilansu wodnego gminy poprzez

realizację obiektów małej retencji, w tym

odbudowę spiętrzenia na rzece Przylepnicy,

w rejonie miejscowości Kozielsk i

wykorzystanie obiektu dla potrzeb małej

energetyki wodnej;

Rozbudowa sieci kanalizacyjnej oraz program

budowy przydomowych oczyszczalni ścieków

w gminie

Dostępność Funduszy Unii Europejskiej na inwestycje dot. Infrastruktury i poprawy jakości środowiska

Regulacje prawne dotyczące uciążliwości ferm drobiu i chlewni

Pogorszenie się stanu infrastruktury drogowej

Lokalizacja uciążliwych dla środowiska inwestycji na obszarze gminy – więsza liczba ferm w pobliżu zabudowań mieszkalnych oraz poza obszarem gminy lecz mogących na nią niekorzystnie oddziaływać

Zbyt intensywne wydobycie kruszyw naturalnych stwarzające zagrożenie dla jakość środowiska naturalnego

Zbyt wysokie koszty ogrzewania ekologicznymi nośnikami energii

Brak środków na inwestycje związane z ochroną środowiska

Przeprowadzona powyżej syntetyczna analiza SWOT wskazuje przede wszystkim na występowanie szeregu istotnych słabych stron Gminy Kuczbork-Osada. Zdiagnozowane deficyty ujawniają się w różnych sferach jej

65

funkcjonowania i dotyczą zarówno tzw. czynników twardych (konkretnych atrybutów JST), jak również czynników miękkich (związanych z wizerunkiem Gminy).

Jednocześnie jednak Gmina KUczbork-Osada posiada zauważalny potencjał rozwojowy oraz lokalne przewagi komparatywne, które właściwie wykorzystane mogą przesądzić o jej rozwoju w przyszłości. W rezultacie niezbędne są dalsze aktywne działania władz Gminy koncentrujące się na wsparciu endogennego potencjału oraz przyciąganiu kapitału zewnętrznego (w tym środków strukturalnych) dla poprawy dynamiki rozwoju. Proaktywne nastawienie władz Gminy jest także kluczowe ze względu na pojawiające się szanse i możliwości inicjacji trwałych procesów rozwojowych. Analiza SWOT wyraźnie pokazała deficyty szczególnie w obszarze kapitału gospodarczego. Dlatego też ten obszar interwencji publicznej wymaga szczególnej aktywności samorządu i wdrożenia nowych jakościowo inicjatyw rozwojowych w sferze gospodarczej. Wzmocnienie potencjału ekonomicznego będzie bowiem miało istotny i pozytywny wpływ na ograniczenie problemów w innych sferach funkcjonowania Gminy.

5. Strategia

5.1. Wizja i misja gminy

Podstawowym założeniem rozwojowym dla Gminy Kuczbork-Osada jest zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju. Pragmatycznym wymaganiem jest zatem zapewnienie integracji sfery ekonomicznej, społecznej i środowiskowej w rozwoju gminy. Celem nadrzędnym dla Gminy jest podniesienie jakości życia wszystkich mieszkańców gminy oraz zwiększanie atrakcyjności gminy jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej. Aby to osiągnąć konieczne jest lepsze wykorzystanie mocnych stron – zasobów własnych (czynniki endogeniczne) oraz szans – potencjałów rozwojowych (czynniki egzogeniczne). Takie podejście może zapewnić przyśpieszony rozwój gospodarczy, jednakże przyśpieszony rozwój powinien przebiegać w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju – powinien zachować istniejące obecnie walory środowiskowe oraz nie powinien zmniejszać szans rozwoju dla przyszłych pokoleń. W związku z powyższym wizję rozwoju Gminy Kuczbork-

66

Osada będącą obrazem przedstawiającym Gminę w 2026 r. określono jako:

Kuczbork-Osada gminą o wysokich walorach środowiska przyrodniczego, kulturowych i estetycznych; gminą z

silnymi gospodarstwami wytwarzającymi wysokiej jakości produkty i rozwiniętym przetwórstwem

spożywczym; gminą bezpieczną, zapewniającą wysoką jakość usług publicznych; z przyjazną infrastrukturą

oraz tworzącą partnerskie relacje z sąsiednimi gminami.

Realizacja powyższej wizji powinna doprowadzić do osiągnięcia trwałej równowagi pomiędzy sferami przestrzenną, społeczną i gospodarczą, a tym samym zapewnić trwały rozwój Gminy Kuczbork-Osada. Do osiągnięcia takiego stanu niezbędna jest także współpraca z otoczeniem, która będzie przyczyniała się do wzmocnienia jakości świadczonych usług na rzecz mieszkańców i przedsiębiorców.

Dla Gminy Kuczbork-Osada sformułowano także misję – powód jej istnienia

Misją Gminy Kuczbork-Osada jest podnoszenie jakości życia mieszkańców oraz wspieranie trwałego i harmonijnego

rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o posiadane zasoby społeczne

i kulturowe oraz przyrodniczo-krajobrazowe,

W dalszej części dokumentu przedstawiono cele, priorytety i działania kluczowe dla realizacji Strategii. Cele strategiczne wyznaczono w odniesieniu do poszczególnych ładów: ładu środowiskowego - koncentrującego się na poprawie stanu środowiska; ładu gospodarczego – koncentrującego się na aktywizacji gospodarczej oraz ładu społecznego – koncentrującego się na

67

podniesieniu poziomu życia mieszkańców gminy.

5.2. Cele strategiczne i operacyjne, projekty i działania

Cele strategiczne i operacyjne oraz projekty i działania koncentrują się na przełamywaniu barier ekonomicznych, społecznych i infrastrukturalnych hamujących rozwój i ograniczających potencjał Gminy. Koncentracja działań na kluczowych problemach, w połączeniu z efektywnym finansowaniem inwestycji pozwoli na efektywniejsze ich rozwiązanie.

Cel strategiczny I Zrównoważony rozwój gospodarczy gminy

Gospodarka Gminy Kuczbork-Osada opiera się głównie na działalności rolniczej,

która jest branżą wiodącą w gminie. Duża liczba wyspecjalizowanych gospodarstw

o powierzchni przekraczającej 15 hektarów jest głównym filarem gospodarki gminy.

Niemniej jednak dla wielu gospodarstw możliwości rozwojowe płyną z ukierunkowania się

na produkcję ekologiczną.

Biorąc pod uwagę specjalizację dużych gospodarstw zajmujących się hodowlą

bydła, tuczników i kur oraz istniejącą już skalę produkcji, przekraczającą 42700 DJP (duża

jednostka przeliczeniowa inwentarza) zaburzeniu ulega równowaga pomiędzy dużymi

fermami hodowlanymi a mniejszymi gospodarstwami rodzinnymi. Funkcjonowanie dużej

liczby obiektów produkcji wielkotowarowej powoduje znaczne uciążliwości związane

z zanieczyszczeniem powietrza odorami pochodzącymi z tych obiektów oraz z pól, gdzie rozprowadzane są odchody zwierząt. Sytuacja ta przyczyniła się do pogorszenia jakości życia dla wielu miejscowościach gminy, dlatego niezbędne jest jak najszybsze uregulowanie prawa lokalnego w zakresie budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów produkcji wielkotowarowej w gminie.

68

Wobec powyższej sytuacji pożądane jest zintensyfikowanie działań na rzecz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki i agroturystyki.

Społeczne, gospodarcze i przestrzenne uwarunkowania Gminy determinują wybór priorytetów gospodarczych, na których powinny koncentrować się działania. Dla Gminy Kuczbork-Osada w sferze gospodarki wyznacza się trzy priorytety:

• Wspieranie powstawania i rozwoju nowych przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów,

• Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego, jednakże w taki sposób aby przedsięwzięcia nie miały negatywnego oddziaływania na pogorszenie się stanu higieny środowiska i były realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami z uwzględnieniem rozwiązań chroniących środowisko i zdrowie ludzi.

• Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy.

Priorytet 1. Wspieranie powstawania i rozwoju przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów

Powstawanie nowych i rozwój istniejących przedsiębiorstw a zwłaszcza działalności gospodarczych prowadzonych prze osoby fizyczne, które w gminie stanowią 86,1 % wszystkich podmiotów gospodarczych, zależne jest w największym stopniu od ich otoczenia a zatem od możliwości korzystania w swej działalności operacyjnej z instytucji otoczenia biznesu. Takich instytucji na terenie gminy jest brak, dlatego też od wielu lat liczba osób prowadzących działalność gospodarczą praktycznie się nie zmienia i jest ona o bardzo niewielka.

Głównym kierunkiem działań w ramach Priorytetu 1. będzie więc budowa lokalnego systemu wsparcia podmiotów gospodarczych poprzez wielowymiarową poprawę relacji gmina – przedsiębiorca. Taki system wsparcia może tworzyć Urząd Gminy oraz inne jednostki organizacyjne gminy poprzez organizowanie lepszej obsługi inwestorów. W zakresie budowy systemu

69

wsparcia gmina może też współpracować z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, np. publicznymi służbami zatrudnienia.

Ponadto Urząd Gminy może podejmować działania na rzecz powstawania na terenie gminy innych instytucji otoczenia biznesu takich jak m.in. punkty informacyjne dla biznesu wspierających przedsiębiorczość i innowacyjność; agencje rozwoju lokalnego; stowarzyszenia producentów; izby gospodarcze, przemysłowe i handlowe, instytucje szkoleniowe i doradcze, niepubliczne instytucje rynku pracy a także instytucje finansowe, np. fundusze inwestycyjne, fundusze pożyczkowe czy też fundusze poręczeń kredytowych.

Do efektywnego wspierania powstawania i rozwoju przedsiębiorstw należy w jeszcze większym stopniu zapewnić lokalnym przedsiębiorstwom możliwość artykułowania swoich potrzeb w relacjach z gminą poprzez realne konsultacje z władzami gminy kluczowych dla przedsiębiorców problemów. Kompleksowe przygotowanie terenów inwestycyjnych będzie także ważnym czynnikiem zachęcającym potencjalnych inwestorów do uruchomienia działalności na terenie gminy a jednocześnie będzie skracało proces rozpoczynania działalności gospodarczej.

Pożądanym działaniem jest także promocja gospodarcza Gminy, mająca na celu przyciąganie zewnętrznych zasobów rozwojowych na teren gminy, przede wszystkim inwestorów i turystów.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 1.1 Wsparcie dla mikro i małych przedsiębiorstw oraz instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi dla MŚP

•Wspieranie usług doradczych dla przedsiębiorców i osób zamierzających podjąć działalność gospodarczą

•Zwiększenie dostępu do instrumentów finansowych np. funduszy pożyczkowych i poręczeniowych

•Rozwój systemu komunikacji i konsultacji władz Gminy z lokalnymi przedsiębiorcami

•Prowadzenie działań informacyjnych dotyczących możliwości pozyskania finansowania ze środków UE w ramach RPO, PROW i programów krajowych oraz szkolenia i pomoc organizacyjno-administracyjne w zakresie pozyskiwania tych środków

•Uproszczenie i przyspieszenie wydawania decyzji ustalających warunki budowy obiektów przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej,

70

•Pomoc nowym przedsiębiorstwom i zakładom pracy w formie ulg inwestycyjnych.

•Promowanie podejmowania samodzielnej działalności

gospodarczej wśród młodych osób wkraczających na rynek pracy

Cel 1.2 Współdziałanie w tworzeniu infrastruktury wspierającej przedsiębiorczość

•Utworzenie Punku Obsługi Przedsiębiorców i Inwestorów

•Opracowywanie nowych i aktualizowanie istniejących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie lokalizacji terenów inwestycyjnych; monitoring skutków przestrzennych planów zagospodarowania i dokonywanie ewentualnych korekt ich zapisów

•Uporządkowanie i przygotowanie terenów inwestycyjnych, w tym uzbrojenie terenów inwestycyjnych w media, budowa/modernizacja układu komunikacyjnego terenu, promocja terenu inwestycyjnego

Cel 1.3 Wsparcie rozwoju sektora usług i produkcji towarów opartej na wykorzystaniu lokalnych zasobów kruszyw naturalnych

•Opracowanie programu inwestycyjnego umożliwiającego szerszą produkcję żwiru i piasku,

•Pomoc organizacyjno – administracyjna dla ubiegających się o koncesje na produkcję żwiru i piasku.

Cel 1.4 Promocja gospodarcza gminy

Współpraca z rolnikami, przedsiębiorstwami, jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi w utrwalaniu wizerunku Gminy przyjaznej przedsiębiorcom

Organizacja wydarzeń promujących przedsiębiorczość na obszarach wiejskich i promujących wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich

Opracowanie i wydanie gminnego informatora inwestycyjnego

Integracja lokalnego środowiska biznesowego Wspieranie udziału w targach oraz misjach

gospodarczych organizowanych przez władze regionalne i agencje rozwoju regionalnego oraz udział w konkursach i rankingach dot. promocji gospodarczej gminy

Priorytet 2. Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego

Uwarunkowania gospodarcze Gminy Kuczbork-Osada wyznaczają naturalny kierunek dalszych działań rozwojowych polegający na wspieraniu

71

rozwoju w zakresie produkcji rolnej, zarówno roślinnej - zboża i ziemniaki jak i zwierzęcej - bydło, trzoda i drób.

Niezmiernie jednak ważną kwestią jest troska aby przedsięwzięcia związane z produkcją rolną, w szczególności z hodowlą tuczników i drobiu nie miały negatywnego oddziaływania na pogorszenie się stanu higieny środowiska i były realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami z uwzględnieniem rozwiązań chroniących środowisko i zdrowie ludzi. To właśnie funkcjonowanie takich obiektów w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych i związana z tym uciążliwość odrowa prowadzi do powstawania konfliktów społecznych. A dodatkowo okolica traci na wartości turystyczno - krajoznawczej, środowisko jest coraz bardziej zanieczyszczone i z tego powodu zwiększa się zachorowalność na alergie, ból głowy, krwotoki z nosa czy też choroby płuc. Działania na rzecz wzmacniania potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych powinny zatem być prowadzone z wielką rozwagą gdyż dotyczą one konfliktu między konkurującymi ze sobą wartościami ochrony środowiska i wolności gospodarczej opartej na własności prywatnej.

Organy gminy powinny więc każdorazowo analizować skalę zamierzeń inwestycyjnych oraz ich odległość od zabudowań mieszkalnych.

Mając także na uwadze fakt, że największą wartość dodaną w sferze gospodarczej dla Gminy tworzą procesy przetwórcze, należy dążyć do zwiększania potencjału przetwórczego gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw na terenie gminy. Dzięki temu stworzone zostaną szanse osiągnięcia większej opłacalności produkcji rolnej i zwiększenia przychodów gospodarstw rolnych.

Ważnym czynnikiem zwiększającym potencjał małych podmiotów gospodarczych w sferze produkcji rolnej i przetwórstwa jest także rozwój sieciowych form współpracy, takich jak grupy producenckie, stowarzyszenia handlowe, alianse strategiczne, klastry i inne. Sieciowe formy współpracy, ze strategicznego punktu widzenia są to długoterminowe, celowe powiązania różnorodnych organizacji, które pozwalają im na osiągniecie lub utrzymanie przewagi konkurencyjnej. W sieciowych formach współpracy dużą rolę odgrywają poziome powiązania między organizacjami co pozwala na lepsze wykorzystywanie dostępnych zasobów i sprawowanie nad nimi kontroli.

Istotnym działaniem w ramach wzmacniania potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego może być również podjęcie

72

próby wykreowania lokalnych produktów rolnych, które wzmacniałby dochodowość gospodarstw a jednocześnie przyczyniały się do poprawy atrakcyjność turystycznej Gminy.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 2.1 Wspieranie rozwoju małych gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw

przetwórstwa spożywczego

• Wyznaczenie obszarów przeznaczonych pod rozwój wielkotowarowej produkcji – ferm drobiu i trzody chlewnej

• Propagowanie idei tworzenia gospodarstw specjalistycznych i nowoczesnych metod gospodarowania.

• Wspieranie przekształcania gospodarstw w gospodarstwa ekologiczne i rozwoju ekologicznej produkcji rolnej

• Wsparcie organizacyjno-administracyjne w wykreowaniu produktów lokalnych będących specjalnością gminy

• Opracowanie systemu ulg podatkowych wspierających inwestycje w małych gospodarstwach rolnych

• organizowanie specjalistycznych kursów i szkoleń dla rolników

Cel 2.2 Wsparcie rozwoju stawów rybnych

• Propagowanie wśród mieszkańców gminy budowy stawów rybnych,

• Zachęcenie rolników posiadających grunty w słabej klasie bonitacyjnej do budowy stawów w formie ulg podatkowych.

Cel 2.3 Wsparcie sieciowych form współpracy

• Opracowanie zasad wsparcia dla małych gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw branży przetwórstwa rolnego

• Pomoc organizacyjno – administracyjna w tworzeniu grup producenckich

• Wspieranie sieciowania przedsiębiorstw z branży rolno-spożywczej

Priorytet 3. Rozwój funkcji turystyczno – rekreacyjnych gminy

Z uwagi na fakt, że sektor usług turystycznych należy do bardzo dynamicznie rozwijających się sfer gospodarki i może generować znaczące przychody w lokalnym systemie ekonomicznym, wysoce pożądanym jest podejmowanie działań wspierających rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy. Potencjał do podejmowania tego rodzaju działań wynika z możliwości wykorzystania naturalnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych Gminy Kuczbork-Osada - terenów objętych ochroną w ramach Zieluńsko - Rzęgnowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

73

W tym celu konieczne jest opracowanie spójnego Gminnego Programu Rozwoju Turystyki, jako jednego z kluczowych sektorowych dokumentów strategicznych.

Konsekwencją opracowania programu rozwoju turystyki powinno być sukcesywne wdrażanie przedsięwzięć dotyczących infrastruktury turystycznej oraz towarzyszącym jej działań informacyjno-promocyjnych. Realizacja Programu będzie wymagała zaangażowania zarówno środków prywatnych jak i publicznych, a ich uzupełnieniem mogą być także fundusze Unii Europejskiej.

Zadania Gminy powinny koncentrować się na rozwoju (budowie, rozbudowie, modernizacji) publicznych elementów infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej, takich jak m.in. szlaki turystyczne (piesze, rowerowe i konne) łączące najbardziej atrakcyjne miejsca dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego na obszarze Gminy.

Istotnym elementem infrastruktury będą także obiekty małej architektury wzdłuż szlaków dające możliwość odpoczynku i schronienia osobom korzystającym ze szklaków turystycznych. Ważnym działaniem jest też rewitalizacja istniejących obiektów dziedzictwa kulturowego np. parki wiejskie, tak aby mogły odzyskać funkcje rekreacyjną oraz integrować lokalną społeczność. W miejscach postojowych powinny zostać też wybudowane parkingi oraz stojaki na rowery.

Z uwagi na walory przyrodnicze i krajobrazowe rozwój turystyki w Gminie powinien być ukierunkowany na agroturystykę i ekoturystykę ze szczególnym uwzględnieniem wysokiej jakości produktów żywnościowych powstających w gospodarstwach rolnych z terenu Gminy. Dodatkowo czynnikiem rozwojowym rozwoju obszarów wiejskich może być wykreowanie rozpoznawalnego produktu turystycznego w oparciu o dziedzictwo materialne i kulturowe Gminy.

Cele Przykładowe działania i projekty

74

operacyjneCel 3.1 Rozwój

infrastruktury turystycznej i działania informacyjno-promocyjne

• Opracowanie Programu rozwoju turystyki w gminie• Utworzenie Gminnego Punktu Informacji Turystycznej• Budowa zintegrowanych szlaków turystycznych – rowerowych,

pieszych, konnych i kajakowych• Budowa ścieżek edukacyjnych dot. np. dziedzictwa

przyrodniczego; kulturowego.• Rozwój infrastruktury turystycznej – obiektów małej architektury,

ławek, stojaków na rowery, zadaszonych miejsc przeznaczonych na odpoczynek, miejsc przystosowanych do grillowania i zabaw przy ognisku

• Umieszczenie informacyjnych tablic turystycznych w poszczególnych miejscowościach i na trasach turystycznych zawierających informacje o historii miejsca i jego walorach przyrodniczych

• Organizowanie konkursów na produkty lokalne, przyszłe wizytówki Gminy i opracowanie planów rozwoju wybranych produktów

• Organizacja imprez o charakterze ponadlokalnym, bazujących na tradycji i specyfice gminy np. ustanowienie święta związanego z produktem lokalnym

• Uporządkowanie przestrzeni publicznej• zagospodarowanie i przystosowanie rzeki Przylepnicy do budowy

ogólnodostępnej plaży.Cel 3.2 Wsparcie

dla gospodarstw agroturystycznych i ekoturystycznych

• Organizowanie szkoleń i seminariów na temat wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich i alternatywnych kierunków działalności gospodarczej prowadzonej przez gospodarstwa rolne

• Wspieranie działań na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego• Wspieranie przedsiębiorczości z zakresu agroturystyki i

ekoturystyki, w tym wsparcie dla rozwoju bazy noclegowej i gastronomicznej

• propagowanie wśród rolników korzyści wynikających z agroturystyki,

• Wydanie folderu promującego walory turystyczne Gminy oraz mapy turystycznej zawierających informacje o gospodarstwach agroturystycznych

• Promowanie oferty agro i ekoturystycznej Gminy w internecie, w szczególności w mediach sppłecznoścowych.

Cel strategiczny IIZapewnienie bezpieczeństwa socjalnego i publicznego oraz

dążenie do integracji społecznej oraz tworzenie równych szans rozwoju społecznego wszystkim mieszkańcom

System polityki i pomocy społecznej prowadzonej w gminie powinien zgodnie z zasadą pomocniczości uzupełniać i wspomagać naturalną strukturę społeczną w samoorganizacji i kompensowaniu podstawowych potrzeb.

75

Warunkiem powodzenia działań w sferze społecznej jest także współpraca władz lokalnych z mieszkańcami i przedsiębiorcami, którzy muszą również wziąć na siebie cześć odpowiedzialności związanej z kierunkami przyszłych działań. Priorytety w ramach drugiego celu strategicznego są spójne z celami określonymi w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Kuczbork-Osada.

Priorytet 1. Sprawna pomoc społeczna

Sprawne działanie służb społecznych powinno przyczyniać się w pierwszej kolejności do dobra klientów pomocy społecznej a więc zaspokojenia ich potrzeb, podnoszenia jakości życia oraz integracji społecznej. Powinno być także użyteczne, efektywne i sprawiedliwe. Do tak realizowanych usług konieczna jest profesjonalizacja instytucji pomocy społecznej, które są strukturami najczęściej współpracującymi z mieszkańcami i mającymi największą wiedzę nt. potrzeb mieszkańców. Dzięki doskonaleniu kadr organizacji działających w obszarze pomocy społecznej oraz doskonaleniu metod ich działania możliwe będzie podejmowanie bardziej efektywnych działań na rzecz zwiększania aktywności obywatelskiej i społecznej. Działania gminy powinny prowadzić do aktywizacji wszystkich grup mieszkańców i włączać ich w proces współdecydowania o losach swojej miejscowości oraz Gminy. Dzięki takim działaniom może nastąpić pełniejsza integracja społeczna mieszkańców Gminy, a ich kompetencje będą mogły być wykorzystane dla dobra wspólnego.

Działania w ramach priorytetu pierwszego powinny prowadzić do zaspokojenia podstawowych potrzeb najuboższych mieszkańców gminy, ale także do większej aktywizacji osób zagrożonych marginalizacją oraz wykluczeniem społecznym. W miarę możliwości, przy wsparciu władz gminnych, mieszkańcy gminy powinni być włączani w organizację wydarzeń kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych na terenie gminy

Wyrazem społecznej aktywności mieszkańców powinien być także rozwój organizacji pozarządowych, które mogą podejmować niezależne działania jak również być wykonawcami wybranych zleconych zadań publicznych. Od ponad pięciu lat w gminie brak jest współpracy z organizacjami pozarządowymi,

76

dlatego też niezbędne jest podjęcie działań stymulujących powstawanie nowych organizacji oraz intensyfikacja współpracy w ramach już istniejących struktur, w szczególność Lokalnej Grupy Działania.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 1.1 Zaspokojenie podstawowych potrzeb najuboższych mieszkańców gminy

•Realizacja bezpłatnych posiłków dla najuboższych mieszkańców gminy przez różne organizacje

•Współpraca z Bankiem Żywności, Chrześcijańskim Stowarzyszeniem Dobroczynności oraz pozyskanie współpracy z innymi organizacjami

•Wydawanie bezpłatnych produktów żywnościowych przez pracowników Ośrodka

•Pozyskanie lokali mieszkalnych dla rodzin o najniższych dochodach

•Zmniejszenie bezrobocia przez tworzenie nowych miejsc pracy i aktywizacja zawodowa ludzi ubogich

•Zwiększona liczba kontraktów socjalnychCel 1.2 Uspołecznienie osób zagrożonych marginalizacją oraz wykluczeniem społecznym

•Opracowanie i realizacja projektów, programów, szkoleń zawodowych służących aktywizacji społeczno- zawodowej

•Aktywizacja zawodowa bezrobotnych klientów GOPS w ramach współpracy z PUP

•Wyrównanie szans edukacyjnych uczniów o utrudnionym dostępie do dodatkowej oferty edukacyjnej

•Realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności

•Funkcjonowanie na terenie gminy ośrodków wsparcia oferujących pomoc osobom bezdomnym

•Rozwój profilaktyki uzależnień i promowania zdrowego stylu życia

•Działalność świetlic środowiskowych•Zapewnienie dostępu do specjalistycznej pomocy

psychologicznej i medycznej dla osób uzależnionych i ich rodzin

•Pedagogizacja rodziców•Tworzenie gminnych programów opieki nad rodziną•Rozwój poradnictwa specjalistycznego•Organizacja imprez kulturalno- rozrywkowych

Cel 1.3 Wzmocnienie potencjału instytucji i organizacji działających w obszarze pomocy społecznej

•Udział w szkoleniach i kursach przeznaczonych dla pracowników

•Korzystanie z superwizji•Zapewnienie dobrej organizacji pracy•Podnoszenie kompetencji i umiejętności

psychospołecznych pracowników socjalnych

Cel 1.4 Wzrost dostępności do edukacji i usług

•Promowanie aktywnego wypoczynku•Rozwój profilaktyki uzależnień•Promowanie zdrowego stylu życia

77

medycznych •Rozwój poradnictwa psychologicznego•Zwiększenie liczby placówek medycznych oraz

psychologicznych•Działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów

Alkoholowych•Zwiększenie ilości grup wsparcia dla osób przewlekle

chorych, uzależnionych, niepełnosprawnych

Priorytet 2. Wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych

Obserwowany w ostatnich latach wzrost udziału seniorów jest konsekwencją kilku procesów, z których najważniejszymi są wydłuzanie się trwania życia ludzkiego oraz obniżanie się dzietności, często znacznie poniżej poziomu zapewniającego zastępowalność pokoleń. Zjawisko to jest także widoczne w gminie Kuczbork-Osada. Tak więc wyzwaniem jest zbudowanie na szczeblu gminy odpowiedniego otoczenia zapewniającego możliwie wysoką jakość życia osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych.

Działania w ramach niniejszego priorytetu są odpowiedzią na zmiany zachodzące w strukturze demograficznej ludności oraz wynikające z tych zmian problemy zdrowotne i problemy związane z niepełnosprawnościami. Wyzwaniem dla gminy będzie więc tworzenie i wspieranie systemu usług i wytwarzania dóbr ukierunkowanego na wykorzystanie potencjału nabywczego osób starszych i zaspokajającego ich potrzeby konsumpcyjne, bytowe oraz zdrowotne czyli tzw. gospodarki senioralnej. Głównym jej filarem są usługi medyczne i pielęgnacyjne ale istotne znaczenie mają także oferta kulturalna, sportowa i edukacyjna, włącznie zapewnieniem możliwości zdobycie nowych kompetencji w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych umożliwiających funkcjonowanie w społeczeństwie informacyjnym. Seniorzy i osoby niepełnosprawne powinny stać się beneficjentami usług społecznych a troska o nich nie może ograniczać się wyłącznie do zapewniania opieki lecz powinna prowadzić także do ich jak najpełniejszej aktywizacji.

Cele Przykładowe działania i projekty

78

operacyjneCel 2.1 Dążenie do wzrostu aktywności osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych w społeczności lokalnej

• Likwidacja barier architektonicznych• Rozwój wolontariatu• Organizowanie imprez kulturalno- rozrywkowych• Pomoc w podjęciu pracy osób niepełnosprawnych• Rozwój usług specjalistycznych• Zapewnienie transportu osobom niepełnosprawnym lub

chorym do ośrodków rehabilitacyjnych• Zapewnienie usług opiekuńczych

Cel 2.2 Zwiększanie dostępności do usług zdrowotnych

•Zwiększanie dostępności do usług lekarzy specjalistów na terenie gminy

Priorytet 3. Aktywizacja osób bezrobotnych na rynku pracy

Aktywizacja zawodowa bezrobotnych to zespół usług rynku pracy, z

których może skorzystać osoba bezrobotna. Do takich usług należą między innymi: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizacja szkoleń oraz usługi EURES.

Aktywizacja zawodowa bezrobotnych jest prowadzona przez instytucje rynku pracy: powiatowe urzędy pracy oraz agencje zatrudnienia. Wśród grup społecznych doświadczających trudności na rynku pracy są osoby młode wchodzące na rynek pracy, osoby w wieku 50+, kobiety oraz osoby długotrwale bezrobotne oraz osoby niepełnosprawne. Działania w ramach priorytetu trzeciego obejmują szereg działań aktywizujących adresowanych do poszczególnych grup osób bezrobotnych.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

79

Cel 3.1 Ograniczenie zjawiska bezrobocia wśród ludzi młodych

• Stworzenie preferencji dla pracodawców• Rozwój doradztwa zawodowego w szkołach• Wspieranie szkoleń zawodowych• Wspieranie szkoleń aktywizujących młodzież• Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego

Cel 3.2 Zwiększanie zatrudnienia wśród kobiet

• Wspieranie szkoleń zawodowych• Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego• Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do 7 lat• Rozwój poradnictwa specjalistycznego• Tworzenie grup wsparcia

Cel 3.3 Wspieranie osób 50 + na rynku pracy

• Wspieranie szkoleń zawodowych• Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego• Tworzenie grup wsparcia• Rozwój poradnictwa specjalistycznego

Cel 3.4 Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób długotrwale bezrobotnych

• Wspieranie szkoleń zawodowych• Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego• Tworzenie grup wsparcia• Wspieranie rozwoju poradnictwa specjalistycznego

Cel 3.5 Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych

• Likwidacja barier architektonicznych w zakładach pracy• Wspieranie szkoleń zawodowych• Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego• Wspieranie rozwoju poradnictwa specjalistycznego

Priorytet 4. Integracja środowiska lokalnego

Każdy człowiek w ciągu swojego życia nieustannie podlega procesowi wychowania i socjalizacji. Na proces ten wpływa wiele czynników, między innymi środowisko wychowawcze, warunki bytowania oraz czynniki kształtujące jego osobowość. Podstawowym środowiskiem wychowawczym i socjalizującym każdego człowieka jest rodzina a w dalszej kolejności środowisko lokalne. Działania w ramach priorytetu czwartego koncentrują się na wspieraniu rodziny jako najważniejszej komórki społecznej. Wsparcie dla rodzin jest podstawową wartością w realizacji lokalnej polityki społecznej i powinno być punktem startowym do każdego rodzaju oferowanej pomocy.

80

Wśród wielu czynników powodujących dysfunkcje opiekuńczo-wychowawcze oraz rozbicie struktury rodziny najgroźniejszym jest alkoholizm, który uniemożliwia zaspokojenie potrzeb dzieci i zakłóca więź emocjonalną oraz przyspiesza i pogłębia proces dezintegracji rodzin. Rozbicie podstawowej struktury rodziny jest się czynnikiem naruszającym emocjonalny, intelektualny i społeczny rozwój dziecka, prowadząc często do zachowań dewiacyjnych.

Działania pomocy społecznej koncentrują się na wspieraniu osób i rodzin, u których stwierdzono bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Ich celem jest pomoc rodzinom w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb. Działania te w możliwie największym stopniu przyczyniają się do umożliwienia rodzinom życia w godnych warunkach.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Działanie 4.1 Wspieranie warunków funkcjonowania rodzin oraz kompetencji opiekuńczo- wychowawczych w gminie Kuczbork-Osada

• Wzmacnianie tożsamości lokalnej poprzez kultywowanie historii i rodzimych tradycji

• Promowanie oraz rozwój idei wolontariatu• Organizowanie imprez kulturalno- rozrywkowych• Promowanie prawidłowych wzorców funkcjonowania

rodziny• Wsparcie dla rodzin niewydolnych wychowawczo• Promowanie aktywnego wypoczynku• Prowadzenie programów profilaktycznych- profilaktyki

alkoholowej, narkotykowej, zachowań przemocowych• Prowadzenie działań ułatwiających integrację w

społeczeństwie osób niepełnosprawnych, starszych, chorych

• Zwiększenie liczby świetlic środowiskowych dla dzieci

Priorytet 5. Szerzenie edukacji wśród dzieci i młodzieży

Problematyka wyrównywania szans edukacyjnych jest jednym z najbardziej istotnych problemów społecznych. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci na poziomie elementarnym może być realizowane przez

81

stwarzanie warunków do budzenia i rozwijania ich potrzeb edukacyjnych. Potrzeby edukacyjne są bowiem rezultatem interakcji pomiędzy jednostką a jej otoczeniem społecznym.

Równy dostęp oferty edukacyjnej jest uwarunkowany różnorodnymi czynnikami natury społeczno-gospodarczej i przestrzennej. W gminie Kuczork-Osada trudności występują przede wszystkim w rodzinach dotkniętych biedą i ubóstwem, rodzinach patologicznych oraz dysfunkcyjnych. Wyrównywanie szans edukacyjnych opiera się na kompensowaniu w szkole braków rodzinnego czy środowiskowego wychowania i poznawania nowych obszarów wiedzy.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 5.1 Zadbanie o rozwój i edukację najmłodszych mieszkańców gminy

• Wyrównanie szans edukacyjnych uczniów o utrudnionym dostępie do dodatkowej oferty edukacyjnej

• Promowanie oraz rozwój idei wolontariatu wśród dzieci i młodzieży

• Dostęp do opieki psychologicznej• Prowadzenie programów profilaktycznych w szkołach• Promowanie aktywnego wypoczynku• Organizowanie zajęć pozalekcyjnych i kół

zainteresowań• Uświadamianie młodzieży w zakresie odpowiedzialności

rodzicielskiej

Cel 5.2 Rozwój bazy edukacyjno-sportowej

•Modernizacja sal dydaktycznych•Modernizacja sal gimnastycznych i boisk sportowych•Zakup urządzeń lekkoatletycznych do szkół

Cel 5.3 Poprawa jakości nauczania w szkołach

•Podnoszenie kwalifkacji kadry pedagogicznej

Priorytet 4. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców

W trosce o jakość życia i otoczenia oraz w związku z potrzebą rozwiązywania wielu problemów wywoływanych m.in urbanizacją, motoryzacją, nadmierną eksploatacją ekosystemów, poszukiwaniem nowych źródeł energii,

82

problemów demograficznych oraz wielu innych niezbędne staje się ciągłe podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Powinno ono dotyczyć nie tylko ludzi młodych ale także dorosłych pracujących, w tym także osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji na szczeblu jednostki samorządu terytorialnego. Edukacja środowiskowa, kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą, ukazuje zależność człowieka od przyrody, uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Edukacja środowiskowa powinna być zarówno elementem procesu edukacyjnego ale także powinna być elementem polityki informacyjnej i strategii gospodarczej; powinna realizować trzy główne cele:•Kształtowanie świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa

wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi i ekologicznymi.

•Umożliwienie zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska.

•Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań uwzględniających troskę o jakość środowiska.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 6.1 Opracowanie i realizacja gminnego programu edukacji ekologicznej

• Organizacja i współudział w organizacji szkoleń w zakresie ekologii dla mieszkańców gminy (m.in. organizację szkoleń rolników z zakresu korzystania i utylizacji środków ochrony roślin; organizacja szkoleń/spotkań nt. zagrożeń powodowanych spalaniem śmieci w piecach centralnego ogrzewania i innych)

• organizację konkursów ekologicznych dla dzieci i młodzieży szkolnej,

• organizację kulturalno – rozrywkowych imprez ekologicznych,

• wspieranie finansowe organizowanych w gminie przedsięwzięć ekologicznych.

83

Cel 6.2 Utworzenie systemu informacji ekologicznej

• Opracowanie i wydanie gminnego informatora poświęconego edukacji środowiskowej,

• Opracowywanie i zamieszczanie na stronie internetowej gminy przedsięwzięć ekologicznych,

Cel 6.3 Budowanie większego zaangażowania mieszkańców w problematykę ekologii

• Organizacja konkursów czystości w swoich posesjach,

• Przeznaczenie środków w budżecie na akcje propagujące ekologię wśród mieszkańców gminy.

Cel strategiczny 3

Poprawa stanu środowiska naturalnego i ładu przestrzennego

oraz rozwój infrastruktury technicznej

Harmonijny i trwały rozwój Gminy Kuczbork-Osada wymaga poszanowania zasad zrównoważonego rozwoju. Rozwój ten musi łączyć cele społeczne i ekonomiczne z troską o środowisko naturalne. Przyjęte w Strategii cele powinny gwarantować równowagę pomiędzy aspektami środowiskowymi a koniecznością rozwoju gospodarczego i dążeniami ludzi zmierzającymi do przeniesienia współczesnych zdobyczy cywilizacyjnych na obszary wiejskie.

Kluczowe znaczenie dla realizacji niniejszego celu strategicznego ma uregulowanie gospodarki ściekowej w gminie w wyniku czego znacząco powinien poprawić się stan środowiska naturalnego. Na poprawę jakości środowiska naturalnego wpływ będzie miało także zwiększenie stosowania przez mieszkańców gminy nowoczesnych i proekologicznych systemów grzewczych. Równocześnie poprawie powinna ulec efektywność energetyczna budynków.

Realizacja niniejszego celu strategicznego wymagać będzie także inwestycji obejmujących modernizację infrastruktury transportowej. Podjęte działania powinny zmierzać do modernizacji dróg gminnych, przejawiającej się m.in. poprawą stanu technicznego nawierzchni. Niezbędna jest także budowa chodników i ścieżek rowerowych oraz towarzyszącego im oświetlenia ulicznego, co będzie służyło zarówno zwiększeniu bezpieczeństwa drogowego jak i ułatwiało komunikację mieszkańców gminy.

84

Priorytet 1. Poprawa jakości powietrza oraz wód podziemnych i powierzchniowych

Najważniejszym działaniem w ramach priorytetu jest budowa systemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków w Gminie. Na terenie Gminy Funkcjonuje obecnie jedna oczyszczalnia ścieków w miejscowości Zielona a obecny Program kanalizacji gminy przewiduje rezygnację z budowy dodatkowych oczyszczalni ścieków i przedstawia możliwość doprowadzenia wszystkich ścieków sanitarnych z całej gminy Kuczbork-Osada do jednej już wybudowanej oczyszczalni. Teren gminy z którego ścieki będą odprowadzanie do oczyszczalni w Zielonej podzielono na trzy zlewnie obejmujące następujące miejscowości:

• Zlewnia nr 1 - m. Zielona

• Zlewna nr 2. - m. Kuczbork, Olszewko, Osowa, Krzywki Bratki, Nidzgora

• Zlewnia nr 3 - m. Gościszka, Chojnowo, Nowa Wieś, Sarnowo, Szronka i Łążek.

Dla ścieków sanitarnych z gospodarstw domowych zabudowy kolonijnej oraz niewielkich miejscowości przewidziano ich oczyszczanie w indywidualnych oczyszczalniach przydomowych (tym rozwiązaniem będzie objęte około 500 mieszkańców gminy) natomiast dla terenów o niekorzystnych warunkach gruntowo-wodnych przewidziano zastosowanie zbiorników bezodpływowych oraz wywożenie ścieków do oczyszczalni w m. Zielona.

Brak sieci kanalizacyjnej w większości miejscowości gminy powoduje, że ścieki są odprowadzanie do zbiorników bezodpływowych, które mogą być nieszczelne. W niektórych przypadkach mogą być one odprowadzane bezpośrednio do ziemi oraz cieków przepływających w pobliżu gospodarstw domowych. Takie działania prowadzą do zanieczyszczenia wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych. Dlatego niezbędna jest jak najszybsza budowa sieci kanalizacyjnej i przydomowych oczyszczalni ścieków.

Wysoka jakość środowiska naturalnego wymaga także podjęcia działań zmierzających do poprawy efektywności energetycznej infrastruktury

85

publicznej i prywatnej. Pomimo że Gmina nie posiada jeszcze Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy to niezbędne jest podjęcie w nadchodzących latach działań w zakresie obniżenia emisji związanych z funkcjonowaniem obiektów jednostek organizacyjnych gminy oraz budynków komunalnych. W najbliższych latach istotne znaczenie w tym zakresie będzie miała budowa instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych. Pomimo, iż najważniejszą barierą w wykorzystywaniu odnawialnych źródeł energii są wysokie koszty instalacji to coraz większa liczba mieszkańców gminy wyskakuje zainteresowanie tego typu instalacjami. Na terenie gminy funkcjonuje obecnie 24 duże turbiny wiatrowe oraz 3 małe. a w planie zagospodarowania przestrzennego przewidziano budowę kolejnych 16 turbin.

Cele operacyjne Przykładowe działania i projekty

Działanie 1. Uregulowanie gospodarki ściekowej w gminie

Budowa sieci kanalizacyjnej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków

monitoring szczelności zbiorników bezodpływowych w których gromadzone są ścieki

Działanie 2. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej w gminie

Zmniejszenia energochłonności budynków mieszkalnych i publicznych – docieplanie budynków, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, wymiana oświetlenia na energooszczędne, przebudowa systemów grzewczych, instalacja OZE w budynkach

Wymiana oświetlenia ulicznego na energooszczędne, w tym także wykorzystanie fotowoltaiki.

Promowanie odnawialnych źródeł energii (OZE)

zwiększenie powierzchni zieleni izolacyjnej głównych dróg i ulic,

Zwiększenie lesistości gminy poprzez propagowanie zalesiania wśród właścicieli gruntów w najsłabszych klasach bonitacyjnych

monitorowanie poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza.

Działanie 3. Poprawa świadomość ekologicznej mieszkańców gminy

Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy w zakresie efektywnego zarządzania odpadami

86

Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie gminy

Priorytet 2. Budowa zrównoważonego systemu transportowego

Efektywnie funkcjonująca infrastruktura drogowa to jeden z najważniejszych czynników rozwojowych gminy. Podnosi ona standard życia mieszkańców, wspomaga rozwój przedsiębiorczości; wpływa na atrakcyjność gminy jako miejsca zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej. W obszarze infrastruktury priorytetowym działaniem jest modernizacja dróg gminnych - zastępowanie dróg gruntowych drogami o utwardzonej nawierzchni a także budowa chodników i ścieżek rowerowych wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz modernizacja ulicznego oświetlenia i budowa elementów bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności w ciągach komunikacyjnych prowadzących do placówek.

Dosyć istotnym problemem dla mieszkańców gminy jest słabo dostępna komunikacja publiczna w gminie. Mieszkańcy gminy, w szczególności z mniejszych miejscowości nie mają możliwości dojechania do najbliższych miast, w szczególności w okresie wakacyjnym. Sprawnie funkcjonująca komunikacja publiczna poprawiłaby warunki życia mieszkańców, jednocześnie przyczyniając się do ograniczenia natężenia ruchu i sprzyja redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza. Dlatego też ważne będą działania zmierzające do dostosowania komunikacji publicznej do aktualnych potrzeb mieszkańców. Realizacja niniejszego działania wymagać będzie współpracy z przewoźnikami świadczącymi usługi transportu zbiorowego oraz z sąsiednimi gminami.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 2.1 Poprawa stanu technicznego dróg na terenie gminy

Remonty i modernizacje dróg lokalnych Bunowa nowych i remont istniejących chodników

Cel 2.2 Poprawa bezpieczeństwa na

Rozbudowa sieci chodników we wszystkich miejscowościach Gminy, zwłaszcza wzdłuż

87

drogach ciągów komunikacyjnych prowadzących do placówek oświatowych, budynków użyteczności publicznej i miejsc kultu religijnego

Budowa/modernizacja elementów bezpieczeństwa ruchu drogowego m.in. oświetlenia ulicznego.

Cel 2.3 Rozbudowa szlaków rowerowych

Budowa ścieżek rowerowych wzdłuż ciągów komunikacyjnych

Oznaczenie szlaków rowerowychCel 2.4

Dostosowanie komunikacji publicznej do potrzeb mieszkańców

Współpraca z przewoźnikami i sąsiednimi gminami w celu optymalizacji sieci połączeń komunikacyjnych

Dostosowanie sieci przystanków do aktualnych potrzeb

Budowa parkingów przesiadkowych

Priorytet 3. Podniesienie jakości ładu przestrzennego i estetyki

Głównym celem zagospodarowania przestrzennego na poziomie lokalnym jest zapewnienie ładu przestrzennego. Zgodnie z obowiązującą ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym pod pojęciem ładu przestrzennego rozumie się takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Ład przestrzenny oznacza więc uporządkowanie i harmonie pomiędzy różnymi elementami składowymi przestrzeni. Pomimo, że walory estetyczne są pojęciem subiektywnym, należy podjąć starania na rzecz poprawy estetyki w gminie.

Cele operacyjne

Przykładowe działania i projekty

Cel 3.1 Ochrona krajobrazu jako istotnego waloru architektonicznego gminy poprzez

• Promowanie estetyki i harmonii w zakresie architektury gminy

• Opracowanie wytycznych w zakresie kształtowania architektury gminy -

• Zmniejszenie obiektów negatywnie wyróżniających się w krajobrazie gminy.

• Modernizacje miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Cel.3.2 Promowanie estetyki i czystości zagród na

• Organizowanie konkursów w zakresie estetyki i czystości zagród

• Prowadzenie badanie satysfakcji mieszkańców w

88

terenie gminy zakresie estetyki i czystości

6. Założenia systemu realizacji Strategii

6.1. Zasady zarządzania strategią

Planowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu strategicznych celów rozwojowych Gminy Kuczbork-Osada powinien towarzyszyć zintegrowany system działań w ramach zarządzania Strategią. System realizacji obejmować działania zmierzające do zapewnienia warunków instytucjonalnych i organizacyjnych umożliwiających wdrażanie, monitorowanie, ocenę i aktualizację dokumentu. Ze względu na długoterminową perspektywę wdrażania Strategii określono najważniejsze zasady systemu, a szczegółowe rozwiązania będą uzgadniane i stosowane według potrzeb wraz z postępem prac.

Należy podkreślić, że zarządzanie strategiczne jest procesem wymagającym ciągłej kontroli i modyfikacji przyjętych rozwiązań, stosownie do zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Dla jego powodzenia konieczne jest zaangażowanie nie tylko władz ale również partnerów, społecznych i gospodarczych, a także samych mieszkańców.

Skuteczna realizacja Strategii powinna opierać się na następujących zasadach:

Podejście całościowe (kompleksowość),

Posiadanie priorytetów,

Koncentracja na zadaniach o największych społecznych korzyściach,

Tworzenie planów i działań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju,

Rozwijanie współpracy partnerów społecznych,

Prowadzenie otwartej komunikacji z mieszkańcami gminy,

Współpraca z partnerami w otoczeniu,

Prowadzenie stałego monitoringu Strategii,

Konsekwencja w realizacji zadań zdefiniowanych w Strategii

89

Wdrażanie Strategii to etap polegający przede wszystkim na realizacji zadań, zarządzaniu zmianą oraz koordynacji współpracy. Najważniejsze podmioty struktury wdrażania to:

Rada Gminy Kuczbork-Osada – odpowiedzialna za:

zatwierdzenie Strategii;

zatwierdzenie ewentualnych zmian w zapisach Strategii;

nadzór nad postępami i efektami wdrażania Strategii.

Wójt Gminy Kuczbork-Osada – odpowiedzialny za:

nadzór nad realizacją działań przyjętych w Strategii;

zapewnienie środków finansowych na realizację działań wynikających ze Strategii poprzez uwzględnienie ich w budżecie Gminy i Wieloletniej Prognozie Finansowej oraz pozyskiwanie pozabudżetowych źródeł finansowania;

nawiązanie współpracy z partnerami społeczno-gospodarczymi.

Jednostka organizacyjna/stanowisko funkcjonująca w ramach Urzędu Gminy – odpowiedzialna za:

opracowanie systemu wdrażania Strategii;

koordynowanie działań związanych z realizacją Strategii;

monitorowanie i kontrola realizacji działań;

współpraca z przedstawicielami jednostek organizacyjnych i partnerów społeczno-gospodarczych.

Podstawowymi instrumentami wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada będą:

Inne gminne programy i strategie,

Wieloletni Prognoza Finansowa;

Budżet Gminy Kuczbork-Osada

Na etapie wdrażania Strategii istotne znaczenie mieć będzie:

rozpowszechnienie treść strategii (celów strategicznych i operacyjnych oraz działań i projektów);

90

uwzględniane zapisów Strategii w polityce finansowej Gminy;

współpraca poszczególnych referatów Urzędu Gminy, jednostek organizacyjnych oraz partnerów społecznych na rzecz realizacji celów Strategii.

6.2. Monitoring

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbor-Osada będzie podlegać systematycznej i obiektywnej weryfikacji w zakresie skuteczności działań zaplanowanych do realizacji w poszczególnych obszarach problemowych. Z tego względu elementem strategii jest system monitoringu strategii zapewniający dostosowywanie strategii do zmieniających się uwarunkowań gospodarczych, społecznych i politycznych. W przypadku przedmiotowego dokumentu system monitoringu obejmuje wszystkie kluczowe sfery oddziaływania strategii na przestrzeń społeczno-gospodarczą gminy.

Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada do roku 2026 posiada zdefiniowany wewnętrzny model monitoringu i ewaluacji stopnia realizacji celów strategicznych. Model ten opiera się na systematycznym gromadzeniu, przetwarzaniu i ocenie informacji odnoszących się do stopnia zaawansowania wdrożenia postulowanych działań oraz uzyskanych rezultatów. W przypadku niniejszego dokumentu źródłem podstawowych zasobów informacyjnych niezbędnych do prowadzenia skutecznego monitoringu jest przede wszystkim Urząd gminy Kuczbork-Osada oraz pozostałe jednostki organizacyjne gminy; instytucje powiatowe i regionalne oraz instytucje systemu statystyki publicznej. W rezultacie wskazany model składa się z dwóch zasadniczych komponentów:

monitoring (system zbierania i przetwarzania informacji), ewaluacja (system oceny i interpretacji pozyskanych informacji).

Efektem wdrożenia modelu monitoringu i ewaluacji będą przygotowywane przez Gminę Kuczbork-Osada Raporty z monitoringu Strategii. Raporty powinny zostać opracowane w cyklach rocznych, a ich  analiza powinna być przedmiotem zainteresowania i dyskusji władz gminy.

Proponowana procedura monitorowania i ewaluacji Strategii1. Pozyskiwanie i dokumentowanie danych

91

MonitoringStrategii

2. Weryfikacja danych3. Edycja wskaźników i porównanie z przyjętymi wartościami

referencyjnymi4. Formułowanie wniosków na podstawie analizy

przyjętych wskaźników5. Opracowanie rekomendacji

EwaluacjaStrategii

6. Udostępnienie rekomendacji, wniosków, wskaźników

7. Wprowadzenie korekt do podejmowanychw ramach Strategii działań

W związku z powyższym dla wskazanego modelu monitoringu proponowane jest poniższy zestaw wskaźników umożliwiających pomiar zachodzących zmian w wyniku realizacji przedmiotowej strategii. Z uwagi na specyfikę poszczególnych priorytetów przyjętych w Strategii Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada zdefiniowano odrębnie wskaźniki monitorujące do każdego celu strategicznego.

Tabela 23. Wskaźniki monitoringu

Nazwa wskaźnikaJednostka

miaryŹródło

Cel strategiczny 1Zrównoważony rozwój gospodarczy gminy

Liczba podmiotów gospodarczych w gminie na 1000 mieszkańców

szt. BDL GUS

Powierzchnia terenów inwestycyjnych ha. UG Kuczbork-Osada

Liczba zorganizowanych szkoleń szt. UG Kuczbork-Osada

92

dla przedsiębiorców

Liczb miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych

szt. UG Kuczbork-Osada /BDL GUS

Liczba obiektów małej infrastruktury turystycznej

szt. UG Kuczbork-Osada

Liczba gospodarstw ekologicznych

szt. UG Kuczbork-Osada

Cel strategiczny 2Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego i publicznego oraz dążenie do

integracji społecznej oraz tworzenie równych szans rozwoju społecznego wszystkim mieszkańcom

Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców

szt. BDL GUS

Bezrobotni zarejestrowani na 1000 ludności w wieku produkcyjnym

szt. BDL GUS

Średni wynik Sprawdzianu Szkół Podstawowych

% UG Kuczbork-Osada

Średni wynik Sprawdzianu Szkół Gimnazjalnych

% UG Kuczbork-Osada

Cel strategiczny 3Poprawa stanu środowiska naturalnego i ładu przestrzenneg oraz rozwój

infrastruktury technicznej

Odsetek mieszkańców korzystających z infrastruktury wodno-ściekowej

% UG Kuczbork-Osada /operatorzy infrastruktury

Roczne nakłady inwestycyjne przeznaczone na przedsięwzięcia związane z poprawą infrastruktury drogowej (w tym ścieżki rowerowe, chodniki)

zł UG Kuczbork-Osada

Roczne nakłady inwestycyjne przeznaczone na przedsięwzięcia związane z poprawą efektywności energetycznej

zł UG Kuczbork-Osada

Odsetek odpadów komunalnych poddanych recyklingowi

% UG Kuczbork-Osada

Liczba skarg mieszkańców dotyczących zanieczyszczenie powietrza odorami z chlewni i drobiu

szt. UG Kuczbork-Osada

Miarą realizacji niniejszej Strategii będzie konwergencja wartości zaproponowanych wskaźników dla Gminy z wartością wskaźników dla powiatu żuromińskiego oraz subregionu ciechanowskiego.

Mając na uwadze wyniki analizy SWOT a więc przewagę szans nad zagrożeniami oraz przewagę słabych stron na silnymi stronami można założyć,

93

że badane w Strategii cechy będą się pogarszały lub poprawiały. Uzasadnione jest zatem przewidywanie pogarszania się sytuacji w odniesieniu do niektórych cech (np. dalszy spadek liczby mieszkańców; spadek liczby uczniów w szkołach) lub poprawy sytuacji w przypadku innych cech (np. szybszy wzrost liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Gminie).

Scenariusze rozwoju sytuacji w Gminie w oparciu o analizę statystyczną danych historycznych, w odniesieniu do większości cech ekstrapolują zjawiska zachodzące w przeszłości. Dla Gminy można przyjąć trzy scenariusze rozwojowe:

scenariusz optymistyczny – trend wynikający z danych historycznych plus 10 %

scenariusz neutralny – trend wynikający z danych historycznych scenariusz pesymistyczny – trend wynikający z danych historycznych

minus 10%Scenariusze rozwoju sytuacji w Gminie nie wyznaczają celów a także nie

dają precyzyjnego obrazu przyszłości Gminy a jedynie pokazują co może się wydarzyć w gminie, jeśli dotychczasowe trendy zarówno te pozytywne, jak i negatywne zostaną zachowane

Przyjęte wskaźniki monitorujące do każdego celu strategicznego będą się różniły w ujęciu poszczególnych scenariuszy rozwojowych. W przypadku scenariusza pesymistycznego konwergencja wartości wskaźników dla Gminy z wartościami wskaźników dla powiatu żuromińskiego oraz subregionu ciechanowskiego będzie następowała znacznie wolniej niż w przypadku scenariusza optymistycznego. Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem rozwoju jest scenariusz neutralny.

6.3. Plan finansowy

Skuteczna realizacja strategii rozwoju wymaga określenia jej ram finansowych. Strategia Rozwoju Gminy Kuczbork-Osada jest dokumentem, który zakłada wykorzystanie montażu finansowego.

94

Sytuacja gospodarcza Gminy wymaga połączenia środków publicznych i prywatnych w celu skutecznego przeprowadzenia inwestycji prorozwojowych. Środki publiczne pochodzić będą zarówno z budżetu Gminy, jak i z budżetu państwa oraz środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), poprzez Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego (RPO WM); Europejski fundusz Społeczny (EFS) poprzez Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Prywatne finansowanie zadań rozwojowych, realizowanych przez sektor publiczny, może się odbywać także z wykorzystaniem instrumentu partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP).

Tabela 24. Źródła finansowania Strategii Rozwoju

PriorytetyPotencjalne źródło finansowania

Cel strategiczny 1Zrównoważony rozwój gospodarczy gminy

Priorytet 1. Wspieranie powstawania i rozwoju przedsiębiorstw oraz tworzenie warunków dla inwestorów

JST, RPO WM, PROW, PO IR, PO PC

podmioty prywatne

Priorytet 2. Wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarstw rolnych oraz przetwórstwa rolnego

JST, RPO WM, PROW, PO IR, PO PC,podmioty prywatne

Priorytet 3. Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej gminy

JST, RPO WM, PROW,podmioty prywatne

Cel strategiczny 2Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego i publicznego oraz dążenie do

integracji społecznej oraz tworzenie równych szans rozwoju społecznego wszystkim mieszkańcom

Priorytet 1. Sprawna pomoc społeczna JST, RPO WM, PROW,budżet państwa

Priorytet 2. Wsparcie osób starszych, niepełnosprawnych oraz chorych

JST, RPO WM, PROW, budżet państwa,

podmioty prywatne

Priorytet 3. Aktywizacja osób bezrobotnych na rynku pracy

JST, RPO WM, UMWM, MUW,budżet państwa

Priorytet 4. Integracja środowiska lokalnego

JST, RPO WM, PROW, PO WER, UMWM, MUW

95

budżet państwa

Priorytet 5. Szerzenie edukacji wśród dzieci i młodzieży

JST, RPO WM, PO WER, UMWM, MUW,

budżet państwa

Priorytet 6. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców

JST, RPO WM, PROW, PO WER, UMWM, MUW

budżet państwa

Cel strategiczny 3Poprawa stanu środowiska naturalnego i ładu przestrzennego oraz

rozwój infrastruktury technicznejPriorytet 1. Poprawa jakości

powietrza oraz wód podziemnych i powierzchniowych

JST, PROW, RPO WM, WFOŚiGW, 

NFOŚiGW,

podmioty prywatne

Priorytet 2. Budowa zrównoważonego systemu transportowego

JST, RPO WM, PROW, WFOŚiGW, NFOŚiGW,

podmioty prywatne

Priorytet 3. Podniesienie jakości ładu przestrzennego i estetyki

JST, PROW, RPO WM, WFOŚiGW, 

NFOŚiGW,

podmioty prywatne

Wysokość współfinansowania przedsięwzięć z wyżej wymienionych źródeł jest uzależniona każdorazowo od warunków konkursów, w ramach których Gmina ubiega się o dofinansowanie.

Zuwagi na fakt, że większość przedsięwzięć planowanych przez Gmin znajdują się we wczesnym etapie przygotowania i ich realizacja jest uzależniona od pozyskania dofinansowania ze środków zewnętrznych w Strategii nie są podawane koszty nakładów inwestycyjnych, gdyż mogą one ulegać zmianom.

96

Spis tabel Tabela 1. Rozmieszczenie przestrzenne ludności w Gminie Kuczbork-Osada.................7

Tabela 2. Ruch naturalny i migracyjny ludności Gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2014............................................................................................................................... 8

Tabela 3. Struktura wiekowa ludności w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2016..9

Tabela 4. Wskaźniki obciążenia demograficznego w gminie Kuczbork-Osada.............10

Tabela 5. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy GOPS w Kuczborku-Osadzie.......................................................................................................15

Tabela 6. Przyczyny udzielania świadczeń przez GOPS w Kuczborku-Osadzie.............16

Tabela 7. Wskaźniki dotyczące przestępstw drogowych i kryminalnych w Gminie Kuczbork-Osada w latach 2013-2016..........................................................................................................17

Tabela 8. Średnie wyniki z egzaminy gimnazjalnego w roku 2016r..............................22

Tabela 9. Średnie wyniki ze sprawdzianu szóstoklasistów w roku 2016r......................22

Tabela 10. Podmioty gospodarki narodowej (rejestr REGON) w gminie Kuczbork-Osada w latach 2011-2016......................................................................................................26

Tabela 11. Podmioty gospodarki narodowej (wg. PKD) ) w gminie Kuczbork-Osada w 2016 roku..................................................................................................................... 26

Tabela 12. Wskaźniki podmiotów gospodarczych w gminie Kuczbork-Osada lata 2011-2016 (jedn. gosp.)........................................................................................................28

Tabela 13. Klasyfikacja gruntów ornych i użytków zielonych w Gminie Kuczbork-Osada..................................................................................................................................... 30

Tabela 14. Struktura gospodarstw rolnych według rodzaju i grup obszarów użytków rolnych w 2016 roku w gminie Kuczbork-Osada...........................................................31

Tabela 15. Powierzchnia i użytkowanie gruntów w gminie Kuczbork-Osada................32

Tabela 16. Gospodarstwa z uprawą wg rodzaju zasiewów w gminie Kuczbork-Osada. 33

Tabela 17. Pogłowie zwierząt gospodarskich w gminie Kuczbork-Osada......................33

Tabela 18. Drogi powiatowe przebiegające przez teren Gminy Kuczbork-Osada.........37

Tabela 19. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Kuczbork-Osada......................................41

Tabela 20. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsza.................................................48

97

Tabela 21. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego.............................................................53

Tabela 22. Matryca zgodności Priorytetów rozwoju ze z Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego 2014-2020..............................................54

Tabela 23. Wskaźniki monitoringu................................................................................89

Tabela 24. Źródła finansowania Strategii Rozwoju.......................................................91

Spis wykresówWykres 1. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-20........................................................................................................................ 11

Wykres 2. Dochody i wydatki na 1 mieszkańca w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (w zł.).........................................................................................................42

Wykres 3. Dochody na 1 mieszkańca w gminie Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (w zł.)................................................................................................................................ 43

Wykres 4. Struktura wydatków na 1 mieszkańca w Gminie Kuczbork-Osada w 2015 r. (w zł.)........................................................................................................................... 44

Wykres 5. Struktura dochodów gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2015...............45

Wykres 6. Dochody budżetu gminy Kuczbork-Osada w latach 2010-2015 (%).............46

98