A. I. KAPANDJI KAPANDJI Anatomia funkcjonalna stawów 7 The … · A. I. KAPANDJI 1 Kończyna górna 1 Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized

A. I. KAPANDJI

Kończyna górna11

Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized among orthopaedic surgeons and physical/manual therapists. After a long career as an orthopaedic surgeon, he is now devoting himself fully to the revision of the three volumes of his work The Physiology of the Joints, already published in 11 languages.

9 781912 085590

ISBN : 978-1-912085-59-0

The Physiology of the Joints

A. I. KAPANDJIKAPA

ND

JIThe U

pper Limb


The Physiology of the Joints, conceived and written more than forty years ago by Dr. A. I. Kapandji, deals with biomechanics, a subject until then mentioned only incidentally in textbooks of anatomy. Following his lead, every anatomy textbook nowadays has a large component devoted to functional aspects of the locomotor system, which has become an essential scientific subject.

The seventh edition of this volume deals with the upper limb and has been expanded with the inclu-sion of new diagrams and text. In particular it explains:• the concepts of DISI and VISI, employing the author’s own ‘parable of the three friends’• the transition to bipedalism• automatic swinging of the upper limb during walking• the extension of the body schema thanks to the hand• prehension during evolution

This book is intended for medical and physical therapy students; and for practising physi-cians and surgeons wishing to increase their knowledge of the functional anatomy of the locomotor system.

7th edition

11

7th editionThe Upper Limb

Original French edition published by Éditions Maloine

Kapandji Couv T1 7e version anglaise ldos 2 cm - EXE.indd 1 24/01/2019 09:34

Redakcja wydania polskiego RAFAŁ GNAT

Wydanie 7

KAPA

ND

JI Kończyna górna

Anatom

ia funkcjonalna stawów

www.edraurban.pl

ISBN 978-83-66548-40-4

Wydanie 7

Anatomia funkcjonalna stawów to znakomite źródło wiedzy na temat budowy i funkcjono-wania narządu ruchu człowieka. Ta ponadczasowa pozycja od 35 lat nieprzerwanie służy specjalistom w różnych dziedzinach medycyny, a także fizjoterapeutom, trenerom oraz stu-dentom. Autorem tego podręcznika jest wybitny specjalista z zakresu ortopedii i chirurgii ręki dr Adalbert Kapandji. Największą wartością tej pozycji są z pewnością doskonałe ilustracje przygotowane przez samego autora, ułatwiające zrozumienie poszczególnych zagadnień z zakresu biomechaniki.

W aktualnym wydaniu książki pojawiły się nowe rozdziały i ryciny. Są one cennym uzupeł-nieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie autora funkcjonalną stroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku.

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 1. Kończyna górna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 2. Kończyna dolna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 3. Kręgosłup, miednica, głowa

Dr Adalbert Kapandji jest członkiem wielu międzynarodowych towarzystw naukowych. Podczas długiej kariery zawodowej specjalizował się w ortopedii, a następnie w chirurgii ręki. Ostatnio poświęcił się wyłącznie pracy nad kolejnym wydaniem 3-tomowego pod-ręcznika Anatomia funkcjonalna. Podręcznik ten został przetłumaczony na 11 języków. Podobnie jak w poprzednich edycjach, dr Kapandji osobiście wykonał ilustracje do książki.

A.I.�KAPANDJI

ANATOMIA

FUNKCJONALNA

Tom 1Kończyna górna

Wydanie siódme

Słowo wstępne: Profesor Raoul Tubiana

871 oryginalnych ilustracji autora

Redakcja wydania II polskiego

Rafał Gnat

Kapandji_T1_R00_Kapandji_T_1_R_00 2020-11-07 10:38 Page iii

Originally published in French by Éditions Maloine, Paris, France under the title:Volume 1: Anatomie fonctionelle: Membre supérieur 7th edition © Maloine 2018Volume 2: Anatomie fonctionelle: Membre inférieur 7th edition © Maloine 2018Volume 3: Anatomie fonctionelle: Tȇte et rachis 7th edition © Maloine 2018

Copyright © Éditions Maloine 2018All rights reserved

ISBN: 978-2-224-03541-9

The right of A.I. Kapandji to be identified as the Author of this text has been asserted in accordance with the Copyright,Designs and Patents Acts 1988.

Tłumaczenie niniejszej publikacji zostało podjęte przez wydawnictwo EDRA URBAN & PARTNER na jego własną odpowiedzialność. Lekarze kliniczni oraz prowadzący badania naukowe, oceniając oraz wykorzystując jakiekolwiek opisane tu informacje, metody, związki chemiczne czy eksperymenty, muszą zawsze opierać się na swoim osobistym doświadczeniu i wiedzy. W najpełniejszym zakresie dozwolonym przepisami prawa wydawnictwo, autorzy, redaktorzyani inne osoby, które przyczyniły się do powstania niniejszej publikacji, nie ponoszą żadnej odpowiedzialności w odnie-sieniu do jej tłumaczenia ani za jakiekolwiek obrażenia czy zniszczenia dotyczące osób czy mienia związane z wykorzy-staniem produktów, zaniedbaniem lub innym niedopatrzeniem, ani też wynikające z zastosowania lub działania jakich-kolwiek metod, produktów, instrukcji czy koncepcji zawartych w przedstawionym tu materiale.

Wszelkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być reprodukowana lub przenoszona w jakiejkolwiek formie na wszelkie nośniki elektroniczne, mechanicznelub inne, włączając kserokopiowanie, nagrywanie lub inne systemy składowania i odzyskiwania informacji bez uprzedniejpisemnej zgody Wydawnictwa

© Copyright for the Polish edition by Edra Urban & Partner, Wrocław 2020

Redakcja naukowa I oraz II wydania polskiego, a także tłumaczenie z języka angielskiego: dr hab., prof. nadzw. AWF Katowice Rafał Gnat

Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiRedaktor naczelny: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor prowadzący: Irena Zaucha-NowotarskaOpracowanie skorowidza: lek. med. Natasza Błaszczyna

ISBN 978-83-66548-40-4

Edra Urban & Partnerul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel.: + 48 71 726 38 [email protected]

www.edraurban.pl

Łamanie i przygotowanie do druku: Anna Noga-Grochola, PolSerwis Sp. z o.o. Druk i oprawa:

Kapandji_T1_R00_Kapandji_T_1_R_00 2020-11-07 10:38 Page iv

Przedmowa�do�wydania�polskiego

Otaczający nas świat, naznaczony przykrą koniecznością przemijania, pozwala jednak w wyjątkowych chwilach nawiązaćkontakt i obcować z ponadczasowością, z dziełami, które mimo upływu dekad są wciąż aktualne i jeszcze długo nie odejdąw zapomnienie. Mam ogromną przyjemność zaprezentować jedno z takich dzieł polskim Czytelnikom. Jest to Anatomia

funkcjonalna A. Kapandjiego, która powstała ponad 30 lat temu i od tego czasu nieprzerwanie służy specjalistom w różnychdziałach medycyny, fizjoterapeutom, a także trenerom oraz sportowcom. Przed laty jako student osobiście wykorzystywałemją, przygotowując się do zajęć i egzaminów, a później również pracując z pacjentami. Niestety, wówczas musieliśmy polegaćna obcojęzycznych wersjach książki. Teraz sytuacja ta się zmieni. Otrzymawszy propozycję przekładu dzieła Kapandjiegona język polski byłem bardzo szczęśliwy. Na uczucie to składała się świadomość, iż w końcu łatwiejszy stanie się dla moichkolegów po fachu dostęp do przeogromnego źródła wiedzy, jakim jest przedstawiana książka, poświęcona budowie i funk -cjonowaniu narządu ruchu człowieka, oraz że dane mi będzie zaangażować się w to przedsięwzięcie. To dla mnie praw-dziwy honor. Odnoszę również wrażenie, iż Anatomii funkcjonalnej nie trzeba specjalnie rekomendować, ponieważ bardzoszeroka rzesza profesjonalistów już mniej lub lepiej ją zna, i docenia jej niezaprzeczalne walory. Nowym Czytelnikomwystarczy z kolei lektura kilku stron i przyjrzenie się doskonałym ilustracjom przygotowanym przez samego autora, byprzekonać się do książki. Nie trzeba szukać dla niej miejsca, lecz raczej pomyśleć, iż na rynku wydawniczym wypełnionyzostanie pewien odczuwalny od dawna „brak”. Serdecznie zapraszam.

Powyższe słowa skierowałem do Czytelników w roku 2013, kiedy to na rynku polskim pojawiło się pierwsze wydanie Anatomii

funkcjonalnej. Teraz, w roku 2020, moje zadowolenie zostało pomnożone, gdyż ogromna poczytność tej wspaniałej pracydoprowadziła do jej powtórnego wydania. Ponownie za honor i wyróżnienie traktuję możliwość przyłożenia pióra do finalizacjitego przedsięwzięcia. W aktualnym wydaniu książki pojawiło się kilka nowych rozdziałów oraz kilka nowych rycin. Są onecennym uzupełnieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie Autora funkcjonalnąstroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku. Jestem przekonany, iż niniejsza, nowa edycja Anatomii funkcjonalnej będziecieszyć się podobnym powodzeniem, jak poprzednia. Z całą pewnością liczba entuzjastów A. Kapandjiego w Polsce będzienieustająco wzrastać.

Rafał Gnat

Bielsko-Biała, 14 października 2020

vi

Kapandji_T1_R00_Kapandji_T_1_R_00 2020-11-07 10:38 Page vi

Spis�treści

Rozdział 1: Obręcz barkowa . . . . . . . . . . . . 2Fizjologia stawu ramiennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Zgięcie–wyprost i przywodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Odwodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Rotacja osiowa ramienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Staw ramienno-łopatkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Ruchy w stawach obręczy barkowej w płaszczyźnie horyzontalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Zgięcie i wyprost horyzontalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Obwodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Pomiar zakresu ruchów stawu ramiennego . . . . . . . . . . 16Paradoks Codmana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Ruchy wykorzystywane w ogólnej ocenie

funkcji stawu ramiennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Kompleks stawowy obręczy barkowej . . . . . . . . . . . . . . 22Powierzchnie stawowe stawu ramiennego . . . . . . . . . . . 24

Głowa kości ramiennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Powierzchnia stawowa łopatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Obrąbek stawowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Mobilne osie obrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Aparat więzadłowo-torebkowy stawu ramiennego . . . . 28Ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia . . . . . . . . . . . . . 30Rola więzadła obrąbkowo-ramiennego . . . . . . . . . . . . . 32

Podczas ruchu odwodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Podczas rotacji osiowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Więzadło kruczo-ramienne w trakcie zgięcia i wyprostu 34Koaptacja powierzchni stawowych stawu ramiennego . 36Staw podbarkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Staw żebrowo-łopatkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Ruchy obręczy barkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Rzeczywiste ruchy stawu żebrowo-łopatkowego . . . . . . 44Staw mostkowo-żebrowo-obojczykowy . . . . . . . . . . . . 46

Ruchy w stawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Staw barkowo-obojczykowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Funkcja więzadeł kruczo-obojczykowych . . . . . . . . . . . 54Mięśnie obręczy barkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Mięsień nadgrzebieniowy a odwodzenie . . . . . . . . . . . . 60Fizjologia ruchu odwodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Rola mięśnia naramiennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Rola mięśni rotujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Rola mięśnia nadgrzebieniowego . . . . . . . . . . . . . . . 64

Trzy fazy odwodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Faza pierwsza: 0–60° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Faza druga: 60–120° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Faza trzecia: 120–180° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Trzy fazy zgięcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Faza pierwsza: 0–50/60° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Faza druga: 60–120° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Faza trzecia: 120–180° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Mięśnie rotujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Przywodzenie i wyprost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Ocena ruchów ramienia metodą Hipokratesa . . . . . . . . . 74

Rozdział 2: Staw łokciowy . . . . . . . . . . . . . . 76Ruch zgięcia i wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Ruch ręki w kierunku do i od ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Powierzchnie stawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Dystalny koniec kości ramiennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Więzadła stawu łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Głowa kości promieniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Bloczek kości ramiennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Typ I, spotykany najczęściej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Typ II: nieco rzadszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Typ III: spotykany najrzadziej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Czynniki ograniczające ruchy zgięcia i wyprostu . . . . . 90Mięśnie zginacze stawu łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . 92Mięśnie prostowniki stawu łokciowego . . . . . . . . . . . . . 94Czynniki zapewniające kontakt powierzchni stawowych . 96

Odporność na siły rozciągające . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Odporność na osiową kompresję . . . . . . . . . . . . . . . . 96Kontakt powierzchni stawowych w zgięciu . . . . . . . 96Syndrom Essexa-Loprestiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Zakres ruchu stawu łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Powierzchowne punkty anatomiczne w rejonie stawu

łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Wydajność mięśni zginaczy i prostowników . . . . . . . . . 102

Pozycja funkcjonalna i pozycja unieruchomienia . . . 102Względna siła mięśni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Rozdział 3: Pronacja i supinacja . . . . . . . . . 104Pomiary ruchów pronacji i supinacji . . . . . . . . . . . . . . . 106Przydatność ruchów pronacji i supinacji . . . . . . . . . . . . 108Kompleks promieniowo-łokciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Ogólny układ kości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Błona międzykostna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Anatomia funkcjonalna bliższego stawu

promieniowo-łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Anatomia funkcjonalna dalszego stawu

promieniowo-łokciowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Architektura dystalnych części kości przedramienia . 118Struktura stawu promieniowo-łokciowego dalszego . 120

Dynamika stawu promieniowo-łokciowego bliższego i wariancja łokciowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

Dynamika stawu promieniowo-łokciowego dalszego . . 124Oś ruchów pronacji–supinacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Jednoczesna kongruencja dwóch stawów

promieniowo-łokciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Mięśnie pronujące i supinujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Mięśnie supinujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Mięśnie pronujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Dlaczego przedramię posiada dwie kości? . . . . . . . . . . . 136Mechaniczne zaburzenia pronacji i supinacji . . . . . . . . . 140

Złamania kości przedramienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Zwichnięcia stawów promieniowo-łokciowych . . . . 140

vii

Kapandji_T1_R00_Kapandji_T_1_R_00 2020-11-07 10:38 Page vii

Konsekwencje względnego skrócenia kości promieniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Pozycja funkcjonalna i ruchy kompensacyjne . . . . . . . . 144Pozycja funkcjonalna przedramienia . . . . . . . . . . . . . 144Test kelnera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Rozdział 4: Nadgarstek . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Ruchy stawu nadgarstkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Zakres ruchu stawu nadgarstkowego . . . . . . . . . . . . . . . 150

Ruchy odwodzenia–przywodzenia . . . . . . . . . . . . . . 150Ruchy zgięcia–wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Ruchy biernego zgięcia–wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . 150

Ruch obwodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Kompleks stawowy nadgarstka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Staw promieniowo-nadgarstkowy . . . . . . . . . . . . . . . 154Staw śródnadgarstkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

Więzadła stawów promieniowo-nadgarstkowego i śródnadgarstkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Stabilizacyjna rola więzadeł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Stabilizacja w płaszczyźnie czołowej . . . . . . . . . . . . 164Stabilizacja w płaszczyźnie strzałkowej . . . . . . . . . . 166

Dynamiczne właściwości nadgarstka . . . . . . . . . . . . . . . 168Kolumna kości księżycowatej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Kolumna kości łódeczkowatej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170Dynamika kości łódeczkowatej . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Para kości: łódeczkowata i księżycowata . . . . . . . . . . . . 174Nadgarstek geometrycznie zmienny . . . . . . . . . . . . . . . . 176

Odwodzenie i przywodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Dynamiczne właściwości szeregu bliższego . . . . . . . 178Segment pośredni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Dynamika ruchu odwodzenia–przywodzenia . . . . . . 182Dynamika ruchu zgięcia–wyprostu . . . . . . . . . . . . . . 184Mechanizm Henkego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

Transmisja sił pronujących i supinujących . . . . . . . . . . . 186Nadgarstek jako przegub uniwersalny . . . . . . . . . . . . 186

Traumatyczne uszkodzenia nadgarstka . . . . . . . . . . . . . 190Mięśnie stawu nadgarstkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Czynność mięśni stawu nadgarstkowego . . . . . . . . . . . . 194

Synergistyczna i stabilizacyjna praca mięśni nadgarstka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Pozycja funkcjonalna nadgarstka . . . . . . . . . . . . . . . . 196

Rozdział 5: Ręka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198Zdolności chwytne ręki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Architektura ręki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204Kompleks nadgarstka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Zagłębienie dłoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210Stawy śródręczno-paliczkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Kompleks więzadłowy stawów śródręczno-paliczkowych 216Zakres ruchu stawów śródręczno-paliczkowych . . . . . . 220Stawy międzypaliczkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Tunele i pochewki maziowe ścięgien mięśni zginaczy . 226Ścięgna długich zginaczy palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Ścięgna mięśni prostowników palców . . . . . . . . . . . . . . 234

Mięśnie międzykostne i glistowate . . . . . . . . . . . . . . . . 238Wyprost palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Prostownik palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Mięśnie międzykostne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Mięśnie glistowate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Anormalne ustawienia ręki i palców . . . . . . . . . . . . . . . 246Mięśnie kłąbika palca małego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

Czynność fizjologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Kciuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250Opozycja kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252Geometria opozycji kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka . . . . . . . . . . . . . 258

Topografia powierzchni stawowych . . . . . . . . . . . . . 258Koaptacja powierzchni stawowych . . . . . . . . . . . . . . 260Rola więzadeł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262Geometryczna analiza powierzchni stawowych . . . . 264Rotacja osiowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Ruchy 1. kości śródręcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268Pomiar ruchów 1. kości śródręcza . . . . . . . . . . . . . . . 272Cechy radiograficzne stawu TM i układ odniesienia kości czworobocznej większej . . . . . . . . 274Strukturalne i funkcjonalne cechy stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka . . . . . . . . . . . . . . 276

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka . . . . . . . . . . . . . . . 278Ruchy stawu śródręczno-paliczkowego kciuka . . . . . 282Sprzężone ruchy boczne i rotacyjne stawu śródręczno-paliczkowego kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . 284

Staw międzypaliczkowy kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Mięśnie kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288Działanie odległych mięśni kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

Funkcja odległych mięśni kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . 292Funkcja przyśrodkowej grupy mięśni kłębu kciuka . 294Funkcja bocznej grupy mięśni kłębu kciuka . . . . . . . 296

Opozycja kciuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298Składowa pronacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

Opozycja i repozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304Typy chwytów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

Chwyty statyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308Chwyty związane z grawitacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Chwyty dynamiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

Stukanie – kontakt – gesty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326Pozycja funkcjonalna i pozycja unieruchomienia . . . . . 328Częściowe amputacje ręki i ręce fikcyjne . . . . . . . . . . . 332Czynność motoryczna i czuciowa kończyny górnej . . . 334Testy unerwienia ruchowego i czuciowego ręki . . . . . . 336

Opuszki palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336Trzy testy unerwienia motorycznego ręki . . . . . . . . . . . 338Kończyny górne po przejściu do dwunożnej lokomocji 340Automatyczne wymachy kończyn górnych . . . . . . . . . . 342Rozszerzenie obrazu ciała dzięki ręce . . . . . . . . . . . . . . 344Chwytanie na przestrzeni ewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . 346Ręka człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353Mechaniczny model ręki – do wycięcia i złożenia . . . . . 355

viii

Spis treści

Kapandji_T1_R00_Kapandji_T_1_R_00 2020-11-07 10:38 Page viii

Kapandji_T1_R01_Kapandji_T_1_R_01 2020-11-07 11:04 Page 1

Rozdział 1

OBRĘCZ BARKOWA



Fi zjo lo gia sta wu ra mien ne go

Staw ra mien ny (ra mien no -ło pat ko wy) jest naj�bar�dziej�mo-bil�nym sta wem w ob rę bie ludz kie go cia ła, zlo ka li zo wa nymw prok�sy�mal�nej�czę�ści�koń�czy�ny�gór�nej (ryc.�1,�s.�3).

Po sia da on trzy stop nie swo bo dy ru chu (ryc.�2), co po zwa -la prze miesz czać koń czy nę gór ną w trzech�płasz�czy�znachoraz wo kół trzech�głów�nych�osi:

1) Wo�kół�osi�po�przecz�nej, prze bie ga ją cej w płasz czyź nieczo ło wej, od by wa ją się ru chy zgię cia i wy pro stu w płasz-czyź nie strzał ko wej (ryc.�3�i 4,�s.�7).

2) Wo kół le żą cej w płasz czyź nie strzał ko wej osi�przed�nio�--tyl�nej od by wa ją się ru chy od wo dze nia (koń czy na gór -na po ru sza się od cia ła) i przy wo dze nia (ruch koń czy nygór nej w kie run ku do cia ła) w płasz czyź nie czo ło wej(ryc.�7–10,�s.�9).

3) Wo�kół�osi�pio�no�wej, znaj du ją cej się w miej scu prze cię-cia płasz czyzn czo ło wej i strzał ko wej, od by wa ją się ru-chy zgię cia i wy pro stu koń czy ny gór nej znaj du ją cej sięw od wie dze niu do 90°, z ra mie niem usta wio nym ho ry-zon tal nie (ryc.�17–19,�s.�13).

Wo�kół�osi�dłu�giej�ko�ści�ra�mien�nej�(4) za cho dzą ru chy ro-ta cji we wnętrz nej i ze wnętrz nej w dwóch ró żnych od mia nach:

1) Ro�ta�cja�do�wol�na (na zy wa na tak że ro ta cją nie za leż ną(ad�junct�ro�ta�tion) we dług Mac Co na il la) zwią za na jestz trze cim stop niem swo bo dy ru chu i mo że wy stę po waćtyl ko w sta wach trój o sio wych. Za cho dzi ona w wy ni kuak ty wa cji mię śni ro ta to rów sta wu ra mien ne go.

2) Ro�ta�cja�au�to�ma�tycz�na (na zy wa na tak że ro ta cją sprzę żo -ną (con�junct�ro�ta�tion) we dług Mac Co na il la) nie sta no wiru chu do wol ne go, jed nak jest po wią za na z ta kim ru chemod by wa ją cym się w in nej płasz czyź nie w sta wie dwu osio-wym lub w sta wie trój o sio wym, w któ rym w da nej chwi liwy ko rzy sty wa ne są je dy nie dwie płasz czy zny ru chu. Te-mat ten zo sta nie sze rzej omó wio ny w pod roz dzia le do ty-czą cym pa ra dok su Cod ma na (s. 18).

Po�zy�cję�neu�tral�ną de fi niu je się ja ko ta kie usta wie nie koń czy -ny gór nej, w któ rym jest ona swo bod nie opusz czo na po bocz-nej stro nie tu ło wia, a oś dłu ga ko ści ra mien nej (4) po kry wasię z osią pio no wą (3). W od wie dze niu do 90° ma ona wspól -ny prze bieg z osią po przecz ną (1), na to miast w zgię ciu do 90°oś dłu ga ko ści ra mien nej po kry wa się z osią przed nio -tyl ną(2). Pod su mo wu jąc, staw ra mien ny jest sta wem po sia da ją cymtrzy głów ne osie ob ro tu i trzy stop nie swo bo dy ru chu. Po nad -to oś dłu ga ko ści ra mien nej mo że po kry wać się z do wol nąz osi ukła du od nie sie nia lub znaj do wać się w do wol nej po zy-cji po śred niej, co z ko lei po zwa la na wy ko ny wa nie ru chów ro-ta cji ze wnętrz nej lub we wnętrz nej.

4

Rozdział 1 – Obręcz barkowa


Ryc. 2

3

1

2

4

5


Zgię cie–wy prost i przy wo dze nie

Ru�chy� zgię�cia� i wy�pro�stu (ryc.� 3–6) wy ko ny wa ne sąw płasz czyź nie strzał ko wej (płasz�czy�zna�A,�ryc.�20,�s.�15),wo kół osi po przecz nej (oś�1,�ryc.�2):

• Wy�prost: jest ru chem o nie wiel kim za kre sie, wy no szą-cym 45–50°.

• Zgię�cie: za kres ru chu do cho dzi do 180°. W tym miej scuna le ży tak że zwró cić uwa gę, że po zy cję ra mie nia uzy s-ka ną w wy ni ku zgię cia do 180° moż na rów nież osią gnąćpo przez wy ko na nie ru chu od wo dze nia w tym sa mym za-kre sie, po łą czo ne go z ro ta cją osio wą (zob. pa ra doksCod ma na, s. 18).

Bar dzo czę sto, za mien nie dla ter mi nów „zgię cie–wy prost”,sto so wa ne by wa ją po ję cia an te pul sja i re tro pul sja. Mo że topro wa dzić do błęd ne go poj mo wa nia ru chów ob rę czy bar ko-wej w płasz czyź nie ho ry zon tal nej (ryc.�14–16,�s.�11). Z te -go wzglę du naj le piej uni kać sto so wa nia tych okre śleń w od-nie sie niu do ru chów koń czy ny gór nej.

Ruch�przy�wo�dze�nia (ryc.�5�i 6) za cho dzi w płasz czyź nieczo ło wej. Wy ko na nie te go ru chu w po zy cji neu tral nej niejest moż li we ze wzglę du na obec ność tu ło wia w li nii je goprze bie gu, dla te go też przy wo dze nie od by wa się je dy niew po łą cze niu z:

• Ru�chem�wy�pro�stu (ryc.�5; nie wiel ki za kres przy wo dze-nia).

• Ru�chem�zgię�cia (ryc.�6; za kres przy wo dze nia rzę du 30––45°).

Roz po czy na jąc ruch w do wol nym punk cie od wie dze nia,przy wo dze nie, na zy wa ne tak że „przy wo dze niem względ-nym”, w płasz czyź nie czo ło wej jest moż li we tyl ko do mo-men tu osią gnię cia po zy cji neu tral nej.

6



Ryc. 3 Ryc. 4

Ryc. 5 Ryc. 6

50º

180º

90º

30º

7


Od wo dze nie

Od wo dze nie (ryc.�7–10) jest ru chem od da la ją cym koń czy -nę gór ną od li nii środ ko wej cia ła. Od by wa się w płasz-czyź�nie�czo�ło�wej (płasz�czy�zna�B,�ryc.�20,�s.�15) wo�kół�osiprzed�nio�-tyl�nej (oś�2,�ryc.�2,�s.�5).

Za kres ru chu od wo dze nia wy no si 180°. Po je go wy ko na niura mię zo sta je usta wio ne w kie run ku pio no wym, ku gó rze(ryc.�10).

Uwa�ga:• Jak za uwa ży li śmy wcze śniej, ruch od wo dze nia od da la

ra mię od li nii środ ko wej cia ła. Roz pa tru jąc to za gad nie-nie bar dziej szcze gó ło wo, moż na za uwa żyć, że po prze-kro cze niu w tym ru chu za kre su 90°, koń czy na gór napo now nie zbli ża się do li nii środ ko wej. Z te go wzglę dudru gą po ło wę ru chu od wo dze nia na le ża ło by de� fac�tona zwać przy wo dze niem.

• Koń co wa po zy cja w ru chu od wo dze nia, od wie dze niedo 180°, mo że tak że zo stać osią gnię ta po przez wy ko na-nie zgię cia w tym sa mym za kre sie.

Roz pa tru jąc od�wo�dze�nie w kon tek ście ko lej no an ga żo wa-nych sta wów ob rę czy bar ko wej, po cząw szy od po zy cji neu-tral nej (ryc.�7), ruch ten moż na po dzie lić od po wied nio natrzy�ko�lej�ne�fa�zy:

1) Od wo dze nie 0–60° (ryc.�8) – ruch od by wa ją cy się tyl -ko w sta wie ra mien nym (ra mien no -ło pat ko wym).

2) Od wo dze nie 60–120° (ryc.�9) – ruch wy ma ga ją cy za an-ga żo wa nia sta wu że bro wo -ło pat ko we go.

3) Od wo dze nie 120–180° (ryc.�10) – jest moż li we dzię kiru chom w sta wie ra mien nym oraz ło pat ko wo -pier sio -wym po łą czo ny m z bocz nym zgię ciem tu ło wia w kie run -ku prze ciw nym do po ru sza ją cej się koń czy ny.

Na le ży tak że za uwa żyć, że izo lo wa ny ruch od wo dze nia,od by wa ją cy się wy łącz nie w płasz czyź nie czo ło wej, jestrzad ki z funk cjo nal ne go punk tu wi dze nia. Czę ściej za cho-dzi on w płasz czyź nie ło pat ki, czy li pod ką tem oko ło 30°w sto sun ku do płasz czy zny czo ło wej. Od wie dze nie w tej for-mie to ruch fi zjo lo gicz ny wy ko rzy sty wa ny w ce lu się ga niarę ką w kie run ku ust lub kar ku. Ta płasz czy zna ru chu za pew-nia za cho wa nie sta nu rów no wa gi na pię cia mię śni ob rę czybar ko wej (ryc.�22,�s.�15).

8



Ryc. 7 Ryc. 8

Ryc. 9 Ryc. 10

9


Ro ta cja osio wa ra mie nia

Staw�ra�mien�no�-ło�pat�ko�wy

Ro ta cja wo kół osi dłu giej ra mie nia (oś�3,�ryc.�2,�s.�5)mo żewy stę po wać w do wol nym je go uło że niu. Jest to tzw. ro�ta-cja�do�wol�na�(nie�za�le�żna), któ ra za cho dzi w trój o sio wychsta wach o trzech stop niach swo bo dy ru chu. Za kres ro ta cjijest za zwy czaj mie rzo ny w od nie sie niu do po zy cji neu tral-nej, tj. z ra mie niem opusz czo nym wzdłuż tu ło wia i zgię tymsta wem łok cio wym (ryc.�11–13,�wi�dok�z gó�ry).

a) Po�zy�cja�wyj�ścio�wa�(ryc.�11) jest tak że na zy wa na po zy-cją ro ta cji ze ro wej. Aby do ko nać po mia ru za kre su ru churo ta cji, staw łok cio wy po wi nien być zgię ty do ką ta 90°,a przed ra mię usta wio ne w płasz czyź nie strzał ko wej(w po zy cji po śred niej mię dzy su pi na cją a pro na cją).Dzię ki takie mu usta wie niu ro ta cja osio wa sta wu ra mien-ne go od by wać się bę dzie w izo la cji od ru chów ro ta cyj-nych przed ra mie nia.Pro po no wa na po zy cja wyj ścio wa, z przed ra mie niem usta-wio nym w płasz czyź nie strzał ko wej, jest jed nak czy sto ar-bi tral na. W prak ty ce wyj ścio wym usta wie niem po win nabyć po zy cja 30° ro ta cji we wnętrz nej, któ ra, w po rów na-niu z po zy cją neu tral ną, z dło nią usta wio ną do kład nieprzed tu ło wiem, za pew nia rów no wa gę na pię cia mię śni ro-ta to rów. Z te go po wo du moż na ją na zwać fi�zjo�lo�gicz�nąpo�zy�cją�od�nie�sie�nia.

b) Ro ta cja ze wnętrz na (ryc.�12): Za kres ru chu ro ta cji ze-wnętrz nej mie ści się w oko li cach 80° i za zwy czaj nieprze kra cza 90°. Peł ny za kres 80° by wa rzad ko osią ga nyw sy tu acji, gdy koń czy na gór na jest swo bod nie opusz-czo na wzdłuż tu ło wia. Z funk cjo nal ne go punk tu wi dze-nia naj wa żniej szym i naj czę ściej wy ko rzy sty wa nymfrag men tem ru chu ro ta cji ze wnętrz nej jest za kres miesz-czą cy się po mię dzy fi zjo lo gicz ną po zy cją od nie sie nia(30° ro ta cji we wnętrz nej) i kla sycz ną po zy cją neu tral ną(ro ta cja 0°).

c) Ro ta cja we wnętrz na (ryc.�13): Peł ny za kres ro ta cji we-wnętrz nej wy no si 100–110°. Jest on mo żli wy do osią gnię-cia przy�usta�wie�niu�ra�mie�nia�z ty�łu�tu�ło�wia, z lek kimwy pro stem sta wu ra mien ne go. Swo bod na ro ta cja we-wnętrz na jest nie zbęd na m.in. do się ga nia rę ką w kie run -ku ple ców oraz do wy ko ny wa nia czyn no ści zwią za nychz hi gie ną oso bi stą w tyl nej czę ści kro cza. Je śli rę ka pod-czas ru chu ro ta cji we wnętrz nej po zo sta je z przo du tu ło wia,to je go pierw sze 90° mu si być zwią za ne ze zgię ciem sta -wu ra mien ne go.Mię śnie od po wie dzial ne za ro ta cję osio wą zo sta ną omó-wio ne w dal szej czę ści ksią żki. Ro ta cja osio wa sta wu ra-mien ne go po za po zy cją neu tral ną mo że zo stać zmie rzo naje dy nie z wy�ko�rzy�sta�niem�ko�or�dy�nat� bie�gu�no�wych(ryc.�24,�s.�17) lub po przez za sto so wa nie me to dy „po łu dni-ków” (zob. da lej, ryc.�25). W każ dej po zy cji sta wu mięś-nie ro tu ją ce za cho wu ją się nie co ina czej, nie któ re zy sku -ją, in ne tra cą funk cję ro tu ją cą, co jest przy kła dem in�wer�sjiczyn�no�ści�mięś�ni za leż nej od re la cji po mię dzy kie run-kiem prze bie gu włó kien mię śnia a osią ob ro tu sta wu.

Ru�chy�w sta�wach�ob�rę�czy�bar�ko�wej�

w płasz�czyź�nie�ho�ry�zon�tal�nej

Ru chy te wią żą się z za an ga żo wa niem sta�wu�że�bro�wo�-ło-pat�ko�we�go�(ryc.�14–16) w spo sób na stę pu ją cy:a) po�zy�cja�neu�tral�na�(ryc.�14);b) re�trak�cja ob rę czy bar ko wej (ryc.�15);c) pro�trak�cja ob rę czy bar ko wej (ryc.�16).Na le ży za zna czyć, iż pro trak cja ce chu je się więk szym za kre-sem ru chu od re trak cji.Mię śnie ak ty wo wa ne w wy mie nio nych ru chach to:• pro trak cja: pier�sio�wy�więk�szy, pier�sio�wy�mniej�szy, zę�ba�-

ty�przed�ni;• re trak cja: rów�no�le�gło�bocz�ny, czwo�ro�bocz�ny (włók na

o prze bie gu po przecz nym), naj�szer�szy�grzbie�tu.

10



Ryc. 11

Ryc. 12 Ryc. 13

Ryc. 14

Ryc. 15 Ryc. 16

0 30º

RE

80º

RI

11


Zgię cie i wy prost ho ry zon tal ny

Zgię cie i wy prost ho ry zon tal ny koń czy ny gór nej (ryc.�17–19)wy ko ny wa ne są w płasz czyź nie ho ry zon tal nej (płasz�czy�znaC,�ryc.�20) wo kół osi pio no wej, a ści ślej rzecz uj mu jąc: wo-kół sze re gu osi pio no wych prze bie ga ją cych przez staw ra mien -no -ło pat ko wy (oś�4,�ryc.�2,�s.�5) i staw że bro wo -ło pat ko wy.

a) Po zy cja wyj ścio wa (ryc.�18): koń czy na gór na usta wionaw od wie dze niu do 90° w płasz czyź nie czo ło wej. Przy ję-cie tej po zy cji wy ma ga za an ga żo wa nia od po wied nichmięś ni:

• mię�sień� na�ra�mien�ny (zwłasz�cza� część� środ�ko�wa� III,ryc.�101,�s.�63);

• mię�sień�nad�grze�bie�nio�wy;• mię�sień�czwo�ro�bocz�ny: część gór na (bar ko wa i oboj czy-

ko wa) i część dol na (guz ko wa);• mię�sień�zę�ba�ty�przed�ni.

b) Zgię cie ho ry zon tal ne (ryc.�17): ruch ten, w po łą cze niuz przy wo dze niem, osią ga za kres 140° i an ga żu je na stę-pu ją ce mię śnie:

• mię�sień�na�ra�mien�ny (włók na czę ści przed nio -przy środ ko-wej (I), przed nio -bocz nej (II) wraz ze zmien nym udzia-łem włó kien czę ści bocz nej (III));

• mię�sień�pod�ło�pat�ko�wy;• mię�sień�pier�sio�wy�więk�szy i mię�sień�pier�sio�wy�mniej�szy;• mię�sień�zę�ba�ty�przed�ni.

c) Wy prost ho ry zon tal ny (ryc.�19): jest to ruch wy ma ga ją -cy ak ty wa cji na stę pu ją cych mię śni:

• mię�sień�na�ra�mien�ny (włók na czę ści tyl no -bocz nej (IVi V), tyl no -przy środ ko wej (VI i VII) wraz ze zmien nymudzia łem włó kien czę ści bocz nej (III));

• mię�sień�nad�grze�bie�nio�wy i mię�sień�pod�grze�bie�nio�wy;• mię�sień�ob�ły�więk�szy, ob�ły�mniej�szy i mię�sień�rów�no�le�g-

ło�bocz�ny;• mię�sień�czwo�ro�bocz�ny (wszyst kie włók na, włącz nie z po-

przecz ny mi);• mię�sień� naj�szer�szy� grzbie�tu, któ ry współ dzia ła jąc ze

swym an ta go ni stą – mię śniem na ra mien nym; mniej ak-cen tu je tu taj funk cję przy wo dzi cie la sta wu ra mien ne go.

Cał�ko�wi�ty�za�kres�ru�chu zgię cia i wy pro stu w płasz czyź-nie ho ry zon tal nej mie ści się w za kre sie nie co mniej szym od180°. Suk ce syw ną ak ty wa cję włó kien mię śnia na ra mien ne -go, któ ry jest w tym przy pad ku mię śniem do mi nu ją cym, odkoń co we go za kre su zgię cia ho ry zon tal ne go, do koń co we goza kre su wy pro stu ho ry zon tal ne go, moż na po rów nać do gryga my na pia ni nie. Tak jak pod czas gry ko lej ne kla wi sze wy-da ją na stę pu ją ce po so bie dźwię ki, tak sa mo ak ty wo wa ne sąsą sia du ją ce ze so bą włók na mię śnia (s. 63).

12



A. I. KAPANDJI

Kończyna górna11

Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized among orthopaedic surgeons and physical/manual therapists. After a long career as an orthopaedic surgeon, he is now devoting himself fully to the revision of the three volumes of his work The Physiology of the Joints, already published in 11 languages.

9 781912 085590

ISBN : 978-1-912085-59-0


A. I. KAPANDJIKAPA

ND

JIThe U

pper Limb


The Physiology of the Joints, conceived and written more than forty years ago by Dr. A. I. Kapandji, deals with biomechanics, a subject until then mentioned only incidentally in textbooks of anatomy. Following his lead, every anatomy textbook nowadays has a large component devoted to functional aspects of the locomotor system, which has become an essential scientific subject.

The seventh edition of this volume deals with the upper limb and has been expanded with the inclu-sion of new diagrams and text. In particular it explains:• the concepts of DISI and VISI, employing the author’s own ‘parable of the three friends’• the transition to bipedalism• automatic swinging of the upper limb during walking• the extension of the body schema thanks to the hand• prehension during evolution

This book is intended for medical and physical therapy students; and for practising physi-cians and surgeons wishing to increase their knowledge of the functional anatomy of the locomotor system.

7th edition

11

7th editionThe Upper Limb

Original French edition published by Éditions Maloine

Kapandji Couv T1 7e version anglaise ldos 2 cm - EXE.indd 1 24/01/2019 09:34

Redakcja wydania polskiego RAFAŁ GNAT

Wydanie 7

KAPA

ND

JI Kończyna górna

Anatom

ia funkcjonalna stawów

www.edraurban.pl

ISBN 978-83-66548-40-4

Wydanie 7

Anatomia funkcjonalna stawów to znakomite źródło wiedzy na temat budowy i funkcjono-wania narządu ruchu człowieka. Ta ponadczasowa pozycja od 35 lat nieprzerwanie służy specjalistom w różnych dziedzinach medycyny, a także fizjoterapeutom, trenerom oraz stu-dentom. Autorem tego podręcznika jest wybitny specjalista z zakresu ortopedii i chirurgii ręki dr Adalbert Kapandji. Największą wartością tej pozycji są z pewnością doskonałe ilustracje przygotowane przez samego autora, ułatwiające zrozumienie poszczególnych zagadnień z zakresu biomechaniki.

W aktualnym wydaniu książki pojawiły się nowe rozdziały i ryciny. Są one cennym uzupeł-nieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie autora funkcjonalną stroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku.

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 1. Kończyna górna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 2. Kończyna dolna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 3. Kręgosłup, miednica, głowa

Dr Adalbert Kapandji jest członkiem wielu międzynarodowych towarzystw naukowych. Podczas długiej kariery zawodowej specjalizował się w ortopedii, a następnie w chirurgii ręki. Ostatnio poświęcił się wyłącznie pracy nad kolejnym wydaniem 3-tomowego pod-ręcznika Anatomia funkcjonalna. Podręcznik ten został przetłumaczony na 11 języków. Podobnie jak w poprzednich edycjach, dr Kapandji osobiście wykonał ilustracje do książki.

Documents

A. I. KAPANDJI KAPANDJI Anatomia funkcjonalna stawów 7 The … · A. I. KAPANDJI 1 Kończyna górna 1 Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized