TEİAŞTÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş.

MALZEME YÖNETİMİ VE TİCARET DAİRESİ BAŞKANLIĞI

420 kV SF6 GAZLI KESİCİTİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

420 kV SF6 GAZLI KESİCİTİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

İÇİNDEKİLER

1. GENEL

1.1. Konu ve Kapsam 1.2. Standartlar 1.3. Çalışma Koşulları 1.4. Yardımcı Güç Kaynakları

1.5. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)

2. TEKNİK ÖZELLİKLER

2.1. Kesici Tipi 2.2. Elektriksel Özellikler

2.3. Yapısal Özellikler2.3.1. Genel2.3.2. İzolatörler

2.3.3. Çalışma Mekanizması2.3.4. Kumanda Devreleri 2.3.5. SF6 Gaz Sistemi 2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları 2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali 2.3.8. Yardımcı Kontaklar2.3.9. Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı 2.3.10. Etiket 2.3.11. Korozyona Karşı Önlemler

2.3.11.1. Genel 2.3.11.2. Boyama 2.3.11.3. Galvanizleme

3. TESTLER

3.1. Tip Testleri 3.1.1. Zorunlu Tip Testleri3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri

3.2. Rutin Testler3.3. Saha Testleri3.3. Numune Alma

i

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

4. 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ İÇİN ÖZEL TEKNİK KOŞULLAR

4.1. İhtiyaç Duyulan Kesici Tipleri 4.2. Yüksüz Hatların Kesilmesi 4.3. Endüktif Akımların Kesilmesi 4.4. Seri Kapasitörler Üzerinden Arızaların Temizlenmesi, Geçici Toparlanma

Gerilimleri4.5. Mekanik Dayanım Testi

EKLEREK-I : 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ MALZEME LİSTESİ (1 sayfa)EK-II.A : 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ (L2A/L3 TİPİ İÇİN) GARANTİLİ ÖZELLİKLER

LİSTESİ (8 sayfa)EK-II.B : 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ (L1 ve SR/A TİPİ İÇİN) GARANTİLİ ÖZELLİKLER

LİSTESİ (8 sayfa)EK-III : RESİMLER (1 sayfa) EK-IV : 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ SAPMALAR (DEVIATION) LİSTESİ (1 sayfa)

ii

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

420 kV SF6 GAZLI KESİCİ TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

1. GENEL

1.1. Konu ve Kapsam

Bu şartname İletim Sisteminde şalt tesislerinde kullanılmak üzere satın alınacak 420 kVüç fazlı, harici tip SF6 gazlı (puffer-tek basınçlı) kesicilerin teknik özelliklerini kapsar.

Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, kesiciler üç kutuplu olacak ve şartnamedebelirtilen çalışma mekanizması ve bütün yardımcı donanım ve malzemeleriyle birliktekomple ünite olarak temin edilecektir.

1.2. Standartlar

Aksi belirtilmedikçe bu şartname kapsamındaki kesicilerin tasarım, yapım ve testleriaşağıdaki standartların en son baskılarına uygun olarak yapılacaktır;

STANDARDLAR KONUSU

TS-EN ISO 9001: 2000 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi

IEC 62271-100High-voltage switchgear and controlgear - Part 100: High-voltage alternating-current circuit-breakers

IEC 1233High-voltage alternating-current circuit-breakers-Inductive load switching

TS 3039Alternatif Akım Yüksek Gerilim Kesicileri (Genel Koşullar İçin)

IEC 60060-1High-voltage test techniques. Part 1: General definitions and test requirements

TS 914 EN ISO 1461Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcakdaldırılmış galvaniz kaplamalar-özellikler ve deneymetotları

IEC 60060-2High voltage test techniques - Part 2: Measuring systems

TS 3008Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:1 Genel Tanımlar ve Deney Koşulları

TS 3009Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri Bölüm:2 Deney Yöntemleri

TS 3010Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri - Bölüm 3: Ölçme Donanımı

TS 3494Yüksek Gerilim Deney Yöntemleri-Bölüm:4 Ölçme Donanımı için Uygulama Kılavuzu

IEC 60071-1Insulation co-ordination - Part 1: Definitions, principles and rules

1

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

IEC 60071-2 Insulation co-ordination - Part 2: Application guide

TS 4238 Yalıtım Koordinasyonu

IEC 60376Specification and acceptance of new sulphur hexafluoride

IEC 60480Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6) taken from electrical equipment

TS 3438Elektrik Cihazlarındaki Sülfürhekzaflorürün (SF6) Muayene Kılavuzu

IEC 60694Common specifications for high-voltage switchgear and controlgear standards

IEC 60529 Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)TS 3033 EN 60529 Mahfazaların Koruma Dereceleri (IP kodu)

IEC 60427Synthetic testing of high voltage alternating currentcircuit breakers

TS EN 60427Yüksek gerilim alternatif akım devre kesicilerinin sentetikdenemesi hakkında rapor

IEC 61166High-voltage alternating current circuit-breakers Guidefor seismic qualification of high-voltage alternatingcurrent circuit-breakers

IEC 60947-1Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: Generalrules

Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanımlar TSE ve IECstandartlarına veya eşdeğer ya da daha üstün standartlara uygun olacaktır.

Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ve İngilizcekopyaları teklifle birlikte verilecektir.

TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi,Alıcı’nın da onayının alınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.

TSE ile IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangistandardın uygulanacağı hususunda Alıcı’dan yazılı müsaade alınacaktır.

Kesicilerin imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrikkarakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN(Deutsches Institut for Normung) veya diğer Batı Avrupa ülkelerinin normlarınınöngördüğü özelliklere uygun olacaktır.

1.3. Çalışma Koşulları

Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe siparişkonusu kesiciler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.

2

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

ÇALIŞMA KOŞULLARI BİNA DIŞI (HARİCİ)

- Yükselti :1000 m- Ortam sıcaklığı (*)

En az : - 40 °C En fazla : + 45 °C 24 saatlik ortalama : + 35 °C'nin altında

- Ortam hava kirliliği : Ağır- Maksimum nispi nem

(24 saatlik ortalama) : % 95- Yıldırım düşme olasılığı : Var- Buzlanma : Sınıf 10, 10 mm- Rüzgar basıncı : 70 kg/m² (yuvarlak yüzeyde)

: 120 kg/m2 (düz yüzeyde)- En yüksek güneş ışınımı : 1000 W/m²- Yer sarsıntısı (**)

Yatay ivme : 0.5 g Düşey ivme : 0.25 g

- Sistem koşulları Anma gerilimi : 380 kV En yüksek sistem gerilimi : 420 kV Anma kısa devre akımı : 50 kA Frekans (***) : 50 Hz Topraklama : Doğrudan topraklı nötr sistemi

(*) Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışındaolabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığıntercih edilen aralıkları;

- Çok soğuk iklimler için : -50 °C ve +40 °C- Çok sıcak iklimler için : -5 °C ve +50 °C

(**) Kesiciler; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi birünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, kesicilerinçalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerindepreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.

(***) Kesiciler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır.

1.4. Yardımcı Güç Kaynakları

Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları yerseviyesinde mevcut olacaktır:

3

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

- Üç faz AC sistem (nötrlü) : 380 volt ±%10 47.5-52 Hz

- Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 220 volt ±%10- DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20

220 VDC kullanılacak kesiciler, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir. 1.5. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)

Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerinbirebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları(deviation) EK-IV’deki listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulanSapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgilistandartlara uygunluğu yönünden değerlendirilecektir.

2. TEKNİK ÖZELLİKLER

2.1. Tip

Kesiciler üç kutuplu harici tip, SF6 gazlı ve “puffer” tipte olacaktır. 2.2. Elektriksel Özellikler

Kesiciler;

- Ark söndürme/kesme performansı, hat/kablo şarj akımlarından tam kısa devreakımlarına kadar bütün çalışma rejimi boyunca tutarlı olacaktır.

- Transformatör fiderlerinin anahtarlanması için kullanılacak kesiciler 25 MVar ile 75MVar arası anma değerlerine sahip hava çekirdekli tersiyer reaktörler tarafındanyüklenmiş olsun veya olmasın 150-250 MVA ve 2x150-2x250 MVA anma değerlerindeototransformatörlerin boşta akımını kesme kapasitesine sahip olacaktır.

- Hat kesicileri, boştaki bir hattın 650 A efektife kadar şarj akımını kesme kapasitesinesahip olacaktır.

- Şönt reaktör kesicileri, 380 kV’ta 50-180 MVar arasında anma değerine sahip şöntreaktörlerin akımlarını anahtarlama kapasitesine sahip olacaktır.

- Yukarıdaki endüktif ve kapasitif akımların anahtarlanması sonucu oluşan anahtarlamaaşırı gerilimleri 2.3 p.u’i aşmayacaktır.

- Garanti edilmiş Karakteristiklerde öngörülen durum için yeniden tutuşmasız (restrike-free) anahtarlama garanti edilecektir.

4

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Kesicilerin özellikleri Malzeme Listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksibelirtilmedikçe, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.

- Anma frekansı (***) : 50 Hz - Anma gerilimi : 420 kV- Anma sürekli çalışma akımı : Malzeme Listesine ve/veya Garantili

Özellikler Listesine göre- Anma kısa devre kesme akımı : 50 kA etken - Anma kısa devre süresi : 3 s - Anma kısa devre kapama akımı : 125 kA tepe - Yıldırım darbe dayanım

gerilimi (1.2/50 µsn) Hattan toprağa : 1550 kV tepe Kontaklar üzerinden : 1550 (+ 300) kV tepe

- Açma-kapama darbe dayanım gerilimi(250/2500 µsn), yaşta ve kuruda, Hattan toprağa : 1175 kV tepe Kontaklar üzerinden :

Kesici tipi: L1, L2/A, L3, L4,SR/A için : 900 (+430) kV tepe

Kesici tipi: L2/B için : -- Şebeke frekanslı dayanım gerilimi

(1 dakika süreli) Toprağa göre : 620 kV rms Kesici uçları arasında : 760 kV rms

- İlk açan kutup katsayısı : 1.3- Faz uyumsuzluğunda anma kesme

akımı : 12.5 kA rms - Maksimum kesme süresi : 50 ms - Maksimum kapama süresi : 120 ms - Tekrar kapama : Alıcı belirleyecektir

[Tekrar kapamalı (1 Fazlı ve/veya 3 fazlı) / Tekrar kapamasız] - Anma açma-kapama işlemleri dizisi

Tekrar kapamasız : KA-15 s-KA Hızlı tekrar kapamalı : A-0.3 s-KA-1…3 dak-KA

- İzolatörler için minimum yüzeysel kaçak yolu mesafesi : 25 mm/kV

- Kesicilerle ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından GarantiliÖzellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı kesicinin kullanacağı yeri ve çalışma şartlarınıdikkate alarak Garantili Özelikler Listesini hazırlayacaktır.

2.3. Yapısal Özellikler

2.3.1. Genel

- Bitişik kutupların eksenleri arasındaki açıklık en az 5.5 m olacaktır.

5

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

- Yüksek gerilim terminalleri koronasız olacak, Malzeme Listesinde ve/veya GarantiliÖzellikler Listesinde belirtildiği gibi ya EK-III'teki resme göre alüminyumdan yapılmışlama tipi, ya da bakır veya bakır alaşımından yapılmış silindirik tip olacaktır. Silindiriktip terminaller en az 90 mm uzunluğunda ve 50 mm çapında boyutlandırılacak vegümüşle kaplanacaktır.

- Kesiciler, beton temellere sabit şekilde bağlanacak ve montaj kolaylığı sağlayacaktır.Kesici izolatörlerinin en altı ile toprak seviyesi arasındaki açıklık 2.30 m olacaktır.Teklifle birlikte temel resimleri verilecektir.

- Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma kısa devre akımını taşıyabilecekkapasitede, sıkıştırıcı vidasıyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve açık birşekilde "Topraklama" sembolü ile işaretlenecektir.

- Kesiciler ve özellikle bunların mesnet izolatörlerinin terminalleri ve çelikkonstrüksiyonları; herhangi bir hasar görmeden veya yanlış çalışma söz konusuolmaksızın kendi durgun ağırlıkları, çalışma sırasındaki tepkisel kuvvetler, rüzgaryükleri, hatlardan gelen statik ve dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsıntılarınadayanacak biçimde tasarlanacaktır.

- Bakım ve onarım sırasında gevşetilmesi ya da sökülmesi gereken civata vesomunlara uygun aletlerle kolayca erişilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyonakarşı uygun şekilde korunacaktır.

- Kolayca kaldırılması amacıyla, komple monte edilmiş bir kesiciyi / kesici kutbunutaşıyabilecek kapasitede, kaldırma kancası, kaldırma yastığı ya da benzeri birdüzenek sağlanacaktır.

- Açıkta kalan tüm yüzeyler, şasi, tank, çalışma mekanizması vb. korozyona dayanıklıbir biçimde kaplanacaktır. Kesicilerin açıkta kalan tüm parçaları iklim koşullarınadayanıklı olacaktır.

2.3.2. İzolatörler

Kesicilerde kullanılan izolatörler yüksek kaliteli porselenden imal edilmiş ve dış yüzeylerisırlanmış olacaktır. İzolatörlerin mekanik dayanımı işletme veya kısa devre sırasındaoluşabilecek titreşimlere ve atmosferik deşarjlara ve deprem koşullarına uygun olarakseçilmiş olacaktır.

İzolatörlerin flanş, cıvata yuvaları ve diğer metal bölümleri, sıcaklık değişimleri vemekanik zorlamalarda kırılma veya gevşeme olmayacak şekilde izolatöre tespitedilecektir. Tespit için kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasalreaksiyona girmeyecek özellikte olacaktır.

İzolatörlerin minimum yüzeysel kaçak yolu uzunluğu (faz-toprak) en az 25 mm/kV

6

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

(faz/faz) olacaktır.

2.3.3. Çalışma Mekanizması

Teklif sahibi çalışma (kapama ve açma) mekanizmasını tanımlayacaktır.

- Çalışma mekanizması yaylı olacak, tek ve üç faz otomatik tekrar kapama için uygunolacaktır.

- Kesiciler açma öncelikli (trip-free) olacaktır. Bağımlı çalışmaya sadece bakım veonarım amacıyla izin verilebilir.

- Çalışma mekanizmasının enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duymadan,anma açma-kapama işlemleri dizisini gerçekleştirebilmeye yeterli olacaktır. Açmakapama işlemleri dizisi aşağıdaki şekilde olacaktır:

Tekrar kapamasız kesiciler: KA-15 s-KA .

Tekrar kapamalı kesiciler: A-0.3 s-KA-1….3 dak.-KA

- Hat Kesicileri; bir ve üç fazlı, tekli, hızlı tekrar kapamaya uygun olacaktır.

- Ölü zamanı 3 fazlı tekrar kapama için: 0.3 ile 1 s arasında bir faz tekrar kapama için 1ile 4 s arasında ayarlanabilir olacaktır.

- Transformatör kesicileri için tekrar kapama özelliği istenmemektedir.

- Çalışma mekanizması tüm kumanda ve emniyet teçhizatı ile birlikte verilecektir.

- Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve aynı zamanda bir uzak sinyal bu arızayıkumanda dolabı üzerinde gösterecektir. Bir uygun KAPALI (Kırmızı)/AÇIK (Yeşil)pozisyon göstergesi bulunacaktır.

- Bakım sırasında kullanılmak amacıyla elle açma-kapama düzeni sağlanacaktır.

- Mekanizmanın imalatında, paslanmayı önlemek üzere, gereken yerlerde paslanmazçelik, pirinç ya da silah metali benzeri malzeme kullanılacaktır. Genel tasarım,mekanik darbeleri en aza indirecek şekilde ve arıza akımı gerilimleri, titreşim ya dadiğer nedenlerle istenmeyen çalışmayı önleyecek şekilde yapılacaktır.

- Yağlama için uygun düzenekler sağlanacaktır.

- Çalışma sırasında gevşemeyi önlemek amacıyla, tüm civata, somun ve çubuklargüvenli bir şekilde sabitleştirilecektir.

7

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

2.3.4. Kumanda Devreleri

Normal çalışmada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonunkumanda panosundaki kumanda anahtarıyla, yerel kumanda ise kesicinin kumandadolabından yapılacaktır. Kesicinin kumanda dolabında, bir kumanda anahtarı ve"uzaktan kumanda-devre dışı-yerinden kumanda” konumları olan bir seçici anahtarbulunacaktır. Kesiciye seçici anahtarı "yerinden kumanda” konumunda iken uzaktankumanda edilemeyecek ve kumanda panosuna sinyal göndermek üzere, seçicianahtarda “yerinden kumanda” konumunda iken kapalı ek bir kontak bulunacak vekontak uçları ana kumanda dolabındaki terminal dizisine bağlanacak olup, anakumanda merkezindeki arıza bildirim cihazına sinyal almak amacıyla kullanılacaktır.

Kesicilerde aynı zamanda, doğrudan mekanik kumandalı acil durum yerinden kumandadüzeneği bulunacaktır. Acil durum açma aygıtı etiketlenerek açıkça belirtilecek veistenmeden çalıştırılmaya karşı korunmuş olacaktır.

Tüm kesicilerde, başlatma zamanı ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapamasırasında kilitlenebilen, faz uyuşmazlığı koruması bulunacak ve uzaktan ihbar içinkontaklara sahip olacaktır.

Kumanda devresinde “anti-pumping” koruması olacaktır.

Aksi belirtilmedikçe açma ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya GarantiliÖzellikler Listesinde belirtilene göre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir.Açma devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasındaki gerilimlerde doğruolarak çalışabilecektir. Kapama devresi için bu değerler anma geriliminin % 85’i ile %110'u olacaktır.

Yay kurma motorları 220/380 V, tek/üç faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin% ±10’luk değerleri arasında çalışabilecek, motorların kendi termik koruması ve uzakihbar için sinyal kontakları olacaktır.Kapama bobinine 50 ms süreli bir elektriki kapama darbesi uygulandığında kesici doğrukapanacaktır.

2.3.5. SF6 Gaz Sistemi

SF6 gazı IEC 60376'ya uygun olacaktır.

Tüm kesicilerin doldurulması için gerekene ek olarak, kayıpları ve yedek ihtiyacınıkarşılamak üzere her kesici için 1 tüp (min. 40 kg) fazladan SF6 gazı verilecektir.

Kesicilerin imalinde kullanılan malzemeler SF6 gazıyla kullanılmaya uygun olacaktır.

SF6 gazı içerisinde ark sonucu ya da başka bir nedenle oluşan nem, parçacık vb.

8

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

kirleticilerin temizlenmesi amacıyla filtre sistemi sağlanacaktır.

SF6 gaz basıncı sıcaklık kompanzasyonlu basınç ölçerler aracılığıyla sürekli kontroledilecektir.

Basıncın düşmesi durumunda basınç ölçerler ilk kademede alarm verecektir. İkincikademede, kesici açık ise kapama işlemi yapılamayacak şekilde kesiciyi kilitleyecek,kesici kapalı ise tekrar kapamalı kesicileri kapalı konumda, tekrar kapamasız kesicileriaçtıktan sonra kilitleyecektir.

Gaz sızıntısı her yıl için %1’den az olacaktır; iki rektifiye arasındaki süre 4 yıldan azolmayacaktır.

Basınçların izlenmesine yönelik cihaz, paslanmaz malzemeden yapılmış olacak veöngörülen işletme koşullarında çevre sıcaklığında çalışabilecektir. Cihaz, eğermümkünse, dolap içinde göz hizasına monte edilecek, kolayca okunabilecek ve herhalükarda dışarıdan kolayca görülebilecektir.

Kontrol cihazına bağlı gaz borusu üzerine bir tapa konulacaktır. Bu tapa, dolum içinkullanılanla aynı olacak ve ana ölçerle basıncı kontrol etmek için veya gaz neminikontrol etmek için kullanılacaktır.

Cihazlar sıcaklık dengelemeli olacaktır. Okunan değerler, çevre sıcaklığındakideğişimden kaynaklanan basınç değişikliklerinden etkilenmeyecektir.

Basınç ölçerler sınıf III UNI 4656 olacaktır.

2.3.6. Açma-Kapama Sayıcıları

Tüm kesicilerde açma-kapama sayıcıları olacaktır.

2.3.7. Konum Göstergesi ve Sinyali

Tüm kesicilerde kolaylıkla görülebilecek yerel konum göstergesi ve ayrıca istasyonunkumanda odasındaki konum sinyali için sinyal kontakları bulunacaktır. Gösterge vekontaklar tercihen, hareketli kontağın tahrik çubuğuna bağlı olacaktır.

2.3.8. Yardımcı Kontaklar

Kesicilerde doğrudan doğruya çalışma mekanizmasına bağlı yardımcı kontaklarolacaktır.

Kesicinin normal kumandası için gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon göstergesi vb.için 8 açık ve 8 kapalı kontak bulunacaktır. Enversör kontaklar 1 açık + 1 kapalı kontakolarak kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gümüşle kaplanmışbakırdan olacaktır.

9

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Bütün yardımcı kontaklar en az 10 A’lik DC sürekli akım taşıma kapasitesine sahipolacak ve IEC 62271-100’de öngörülen sıcaklık artışını aşmayacaktır. 2.3.9. Kumanda Dolabı ve Kablo Tesisatı

Kesicinin çalışma mekanizması, kumanda anahtarları, yardımcı anahtarlar ve ilgiliröleleri, kumanda kablosu bağlantıları ve diğer yardımcı donanım IP 54 (IEC 60529)koruma sınıfında bir kumanda dolabına yerleştirilecektir. Kumanda dolabı tercihenbağımsız bir birim olarak, önden ve arkadan erişilebilir şekilde yapılacaktır.

Kumanda dolabı sıcak daldırma galvanizli en az 2 mm kalınlıkta sacdan veya korozyonadayanıklı demir dışı metalden yapılacak, sağlam bir kontrüksiyona sahip olacak ve kesicitaşıyıcı şasisi üzerine veya beton temeller üzerinde montaj için gerekli destek çelikyapıları içerecektir. Tüm bölmelere, sökülebilir kapaklar ya da sökülüp takılabilirmenteşeli kapılar aracılığıyla ulaşılabilecektir. Kapaklar ya da kapıları tutturmak içincivata kullanılmayacaktır. Bütün tutturucular kapak ya da kapının bir parçası olacak,ayrıca kilit tertibatı olacaktır.

Dolaplar yoğuşmayı engelleyecek şekilde havalandırılacaktır. Dolap içerisineyoğuşmaya karşı termostat kontrollü ısıtıcı ve termostatı devre dışı bırakmak için ayrı biranahtar yerleştirilecektir.

Kumanda dolabı içinde kapıya bağlı bir anahtar vasıtasıyla kontrol edilen, cam emniyetgloblu aydınlatma lambası olacaktır.

Dolap içerisine sigortayla korunmuş 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktır.

En az 2x6 mm²'lik iletkenlerin bağlanabileceği, yangına dayanıklı ve tutuşmayan tipteyeterli miktarda terminal sağlanacaktır. Tüm dış bağlantılar terminaller üzerindenyapılacaktır. Terminal blokları metal raylar üzerine yaylı tutturma şekliyle monteedilecektir. Raylar topraklanacaktır. Terminaller ve bağlantı kabloları markalanmış veyarumuzlu olacaktır. Şiltli kabloların şiltlerini ve dolap içinde topraklanması gereken diğerteçhizatı bağlamak için bir bakır topraklama barası bulunacaktır. Her kutbun dışbağlantıları ana kumanda dolabına getirilecek, kesici ile diğer teçhizat arasındakibağlantılar ana kumanda dolabındaki terminaller üzerinden yapılacaktır. Her terminalgrubunda, gelecekte kullanmak üzere en az % 10 oranında yedek terminal bulunacaktır.Dolaplarda kablo ucu manşonlarıyla ve plastik tapalarla donatılmış yeterli sayıda kablogiriş delikleri bulunacaktır.

Dolabın kapısına, kesicideki ve dolabın içindeki çeşitli bileşenleri gösteren onaylanmışkumanda devre şeması ve montaj talimatları konulacaktır. Şema ve talimatlar belirlenençalışma koşullarına uygun dayanıklı ve solmayan bir malzeme üzerine yazılacaktır.

Dolap üzerine topraklama iletkenine bağlanmak üzere yeterli sayıda topraklamaterminali konulacaktır. Kesicinin bütün dış elektriksel bağlantıları mekanik zorlamalara, toza vb. karşı uygun

10

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

şekilde korunacaktır.

Kabloların yalıtım seviyesi 3’den (Toprağa karşı 2 kV’da test edilmiş), mahfaza kalitesiR.2’den az olmayacak ve kablolar ateşe dayanıklı tipte olacaktır. Teçhizata bağlantılar için menteşeli şasiler üzerinde ilave kablo esneme payıbırakılacaktır. Harici elektrik bağlantıları kanallar içine yatırılacaktır.

Terminal bloklarına bağlı bütün kablo uçları, uygun şekilde seçilebilmeleri içinmanşonlarla teçhiz edilecektir.

Kablolar, aşağıdaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.

- Kırmızı, sarı, mavi AC faz bağlantıları- Siyah AC nötr bağlantıları- Yeşil toprak bağlantıları- Gri DC devreleri

Devre izolasyonu aşağıdaki gibi olacaktır:

- Güç frekanslı dayanım gerilimi : 2 kV rms- Darbe dayanım gerilimi : 5 kV tepe

2.3.10. Etiket

Kesiciler ve çalışma mekanizması üzerinde paslanmaz çelikten ya da korozyonadayanıklı başka bir malzemeden yapılmış etiket bulunacaktır. Etiket normal işletme ve montaj koşullarında kolaylıkla görülebilir şekilde, paslanmazçelikten vidalarla tutturulacaktır.

Yazılar zamanla bozulmayacaktır. Bütün yazılar Türkçe olacak ya da Türkçetekrarlanacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.

Etiket üzerine aşağıdaki bilgiler yazılacaktır:

- Alıcının sipariş numarası,- Alıcının malzeme kod numarası,- İmalatçının adı,- Tip işareti ve seri numarası,- İmalat tarihi,- Uygulanan standart,- Anma gerilimi (kV),- Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV tepe),- Anma frekansı (Hz),- Anma akımı (A),- Anma kısa devre süresi (s),- Anma kısa devre kesme akımı (kA rms),

11

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

- Anma kısa devre kapama akımı (kA tepe),- İlk açan kutup katsayısı,- Faz uyumsuzluğunda anma kesme akımı (A),- Hat şarj anma kesme akımı (A),- Kablo şarj anma kesme akımı (A),- Anma tek kondansatör bankını kesme akımı (A),- Anma kademeli kondansatör bankını kesme akımı (A),- Anma kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),- Anma kademeli kondansatör bankı demeraj kapama akımı (kA),- SF6 gazı anma basıncı (kg/cm²),- Anma kesme kapasitesinde en büyük ve en küçük gaz basıncı limitleri (kg/cm²),- Anma çalışma çevrimi,- Ortam sıcaklığı sınıfı,- Besleme gerilimleri (V),

Motor Açma bobini Kapama bobini

- Motor gücü (W),- Isıtıcı gücü (W),- Ağırlık (kg),- Ölçüler (mmxmmxmm).

2.3.11. Korozyona Karşı Önlemler

2.3.11.1. Genel

Kesicilerin imalinde ve yüzeylerin işlenmesinde kullanılan malzeme ve yöntemlerkorozyonun en aza indirilmesini sağlayacaktır.

Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır:

- Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metallerden yapılacaktır.

- Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün dolap vekutuların böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.

- İmalatta kullanılacak malzeme galvanik korozyona yol açmayacak şekilde seçilecekve düzenlenecektir.

- Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımları korozyonadayanıklı olacaktır.

- Demirli parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.

2.3.11.2. Boyama

;_

c

12

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Boyanacak yüzeyin hazırlanmasından hemen sonra boyama işlemine geçilecektir. Dışyüzeylere paslanmayı önleyici astar boyanın ardından ara kat ve son kat boyasürülecektir. Boya kuruduktan sonra gözeneksiz olacaktır. Son kat boyası havakoşullarına ve yağa karşı dayanıklı olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktır.

Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.

Üretici uygulayacağı boyama yöntemini alıcının onayına sunacak, her bir boya katınınkalınlığını bildirecektir.

Elektrostatik kaplama yöntemi uygulandığında, polyester tipi toz boyalar kullanılacak,kaplama kalınlığı ilgili standartlara uygun olacaktır.

Üreticiler, yukarıda belirtilenler dışındaki boyama yöntemlerini uygulamak istemelerihalinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.

Boyanın niteliği, katların kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.

Boya kalınlığı rastgele seçilmiş beş noktada “Boya kontrol aygıtı” aracılığıylaölçülecektir. Her katın ortalama kalınlığı imalatçının belirttiği değerden düşükolmayacaktır. Toplam boya kalınlığı hiçbir noktada belirtilen değerden düşükolmayacaktır.

Boya tabakalarının birbirleriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada ISO 2409'auygun olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standarttayer alan sınıf-1'den daha kötü olmayacaktır.

2.3.11.3. Galvanizleme

Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler sıcak daldırmagalvaniz konusundaki TS 914 EN ISO 1461’e uygun olarak yapılacaktır. Aksibelirtilmedikçe, galvaniz kaplama kalınlıkları kesicinin şasisinde en az 80 mikronolacaktır.

Cıvata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcakdaldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme vekaynak işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama,kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılacaktır.Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp dişlerin temizlenmesi veya yeniden dişaçılmasından sonra suya dayanıklı ve paslanmayı önleyici yağla yağlanacaktır.

Boyanamayan ve sıcak galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz yapılacakveya paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12 mikron olacaktır.

3. TESTLER

13

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Aşağıdaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardına uygun olarak yapılmış olacakveya yaptırılacaktır. Kesicinin kullanılacağı yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktör fideri,kapasitör fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve çalışma şartları dikkate alınarakuygulanacak testler Alıcı tarafından belirlenecektir. Testlerde kullanılacak bütün cihazlarkabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmiş olacaktır. Test cihazlarınınkalibre edilmiş olduğu test laboratuarı tarafından belgelenecektir. Testlerde yer alanmadde no.ları IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 versiyonu dikkate alınarak yazılmıştır.

3.1. Tip Testleri

3.1.1. Zorunlu Tip Testleri

- Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2) Yıldırım darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test) Açma-kapama darbe gerilim testleri (Switching impulse voltage tests) Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test) Yardımcı ve kontrol devrelerinin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and

control circuits) Darbe gerilimi testi (İmpulse voltage test) Şebeke frekanslı gerilim testi (Power frequency voltage test)

Kısmi boşalma testleri (Partial discharge measurement)

- Radyo girişim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),

- Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit)(IEC 62271-100 madde 6.4)

- Sıcaklık artış testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5), Ana devrenin sıcaklık artış testi (Temperature-rise tests of the main circuit), Yardımcı ve kontrol ekipmanlarının sıcaklık artışı testi (Temperature-rise tests of the

auxiliary and control equipment)

- Kısa süreli dayanım akımı ve tepe dayanım akımı testleri (Short time withstandcurrent and peak withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)

- Sızdırmazlık testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)

- Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100madde 6.9)

- Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100madde 6.101) Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi (Mechanical operation test at ambient air

temperature) (5000 açma-kapama)Çevre sıcaklığında mekanik çalışma testi, tekrar kapamalı ve tekrar kapamasızkesicilerin, minimum (500), anma (3500) ve maksimum (500) kontrol gerilimlerinde,her biri, K-ta-A olan 4500 çalışma dizisi ve

14

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Otomatik tekrar kapamalı kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-0.3 sn-KA-ta-KA olan 500 çalışma dizisi;

Tekrar kapamasız kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan500 çalışma dizisi olmak üzere, toplam 5000 çalışma dizisinden ibarettir.

“ta” zaman aralığı, başlangıç durumuna dönüp düzelme ve/veya kesicinin parçalarının gereksiz yere ısınmasını önlemek için, birbirini izleyen işlemler arasında geçmesi gereken zamandır.

- Kısa devre akımında kapama ve açma testleri (Short-circuit current making andbreaking tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)

- Kapasitif akım anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100 madde 6.111) Hat şarj akımı kesme testleri (Line-charging current switching tests) Kablo şarj akımı kesme testleri (Cable-charging current switching tests)

- Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating currentcircuit breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating currentcircuit-breakers) (IEC 61166)

3.1.2. Uygulanabildiğinde Zorunlu Tip Testleri

- Koruma derecesinin doğrulanması (Verification of the degree of protection) (IEC62271-100 madde 6.7) IP kodunun doğrulanması (Verification of the IP coding) Mekanik çarpma testi (Mechanical impact test)

- Mekanik ve çevresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100madde 6.101) Düşük ve yüksek sıcaklık testleri (Low and high temperature tests) Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Test to prove the operation under

severe ice conditions) (Harici hareketli bölümleri bulunan harici tip kesiciler içinistenecek)

Bağlantı ucu statik yük testi (Static terminal load tests) Özel işletme şartları için kesicinin arttırılmış mekanik dayanım testleri (Extended

mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)

- Kritik akım testleri (Kesicinin kritik akımı varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC62271-100 madde 6.107)

- Tek faz ve iki faz toprak arızası testleri (Single-phase and double earth fault tests)(IEC 62271-100 madde 6.108)

- Kısa hat arıza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)

15

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

- Faz uyumsuzluğunda kapama ve açma testleri (Out-of-phase making and breakingtests) (IEC 62271-100 madde 6.110)

- Kapasitif akım açma-kapama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100 madde 6.111) Tek kondansatör bankı açma-kapama testleri (Single capacitor bank switching tests) Kademeli kondansatör bankı açma-kapama testleri (Back-to-back capacitor bank

switching tests)

- Endüktif akımı kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233) Transformatör mıknatıslama akımı (Transformer magnetizing current) Şönt reaktör akımı anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests)

(IEC 1233, bölüm 4)

3.2. Rutin Testler

Bu şartname kapsamındaki bütün kesicilere imalatçı tarafından uygulanacak rutin testleraşağıda belirtilmiştir.

- Ana devre üzerinde kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testleri (Powerfrequency voltage withstand dry test on the main circuit) (IEC 62271-100 madde 7.1)

- Kontrol ve yardımcı devreler üzerinde şebeke frekanslı gerilim testleri (Voltagewithstand tests on control and auxiliary circuits) (IEC 62271-100 madde 7.2)

- Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main circuit)(IEC 62271-100 madde 7.3)

- Sızdırmazlık testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)

- Mekanik çalışma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)

- Tasarım kontrolü ve gözle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100madde 7.5)

Yukarıda belirtilen testlere ilave olarak;- Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının ve Garantili Özellikler Listesinin ve fiziki

boyutların kontrolü yapılacaktır.

3.3. Saha Testleri

Kesici montajının Yüklenici tarafından yapılması halinde, tamamen monte edilmiş kesiciüzerinde aşağıda belirtilen testler Alıcı temsilcilerinin huzurunda yapılacaktır. Yapılacaktestlerle ilgili ayrıntıların tamamı Yüklenici tarafından sunulacak ve testler için gerekli testtechizatı Yüklenici tarafından sağlanacaktır. Uygulanacak testler;

16

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

- Kapama/Açma çalışması ve zamanlama testleri,- İzolasyon testleri (Kayıp açısı+İzolasyon direnci),- Ana kontak geçiş dirençlerinin ölçülmesi,- Akım sınırlandırma kapasitörlerinin güç faktörünün ve kapasitans değerinin ölçülmesi.3.4. Numune Alma

Rutin testler için alınacak numuneler Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek veaksi belirtilmedikçe numune sayısı aşağıdaki cetvelden tesbit edilecektir.

Parti Büyüklüğü Numune Sayısı

1 - 10 Adet 2 Adet11 - 15 " 3 "

16 - 25 " 4 " 26 - 50 " 5 "

4. 420 kV SF6 GAZLI KESİCİ İÇİN ÖZEL TEKNİK KOŞULLAR

4.1. İhtiyaç Duyulan Kesici Tipleri

Bu şartnamenin kapsamındaki SF6 gazlı kesiciler, 380 kV trafo merkezlerindekullanılacaktır.

Kesiciler; hatlar, şönt reaktörler ve ototransformatörler için, transfer kesicisi ve kublajkesicisi olarak kullanılacaktır.

Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) dikkate alındığında, koruması yapılanhatlar iki gruba ayrılmaktadır; sırasıyla 2,5 p.u ve 3 p.u, ( 1 p.u = u x2/3) Birincigruptaki kesiciler; enerji verme ve tekrar-enerji vermede oluşan aşırı gerilimlerisınırlamak amacıyla, kapama dirençleri ile donatılacaktır. Ayrıca, çok az hat seri olarakkompanzasyon yapılacağı için ilgili kesici, ya belirtilen seri kapasitörler üzerindenarızaların temizlenmesi sırasında oluşan, yükselen geçici toparlanma gerilimlerine (TRVdeğerlerine) dayanabilecek veya sorun olan TRV değerlerini kabul edilebilir düzeyeindirmek amacıyla, kontaklarla paralel olarak sürekli bağlı varistörler (doğrusal olmayandirençler) konulacaktır.

Şönt reaktörlerin, yüksüz veya reaktör-yüklü ototransformatörlerin kapatılmasında aşırıgerilimlerin 2,3 p.u değerini aşmaması gerekmektedir.

Yukarıda özetlenen ihtiyaçlara göre, aşağıda belirtilen kesici tipleri teklif edilecektir:

L1 tip :Kapama dirençleri : İstenmiyor Açma varistörleri : İstenmiyorUygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) 3 p.u

17

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

olan, seri kompanse edilmemiş hatlar için kesiciler;kuplaj kesicileri ve transfer kesicileri.

L2 tip:

- Kapama dirençleri : İstenmiyor- Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların

temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan (IEC standardınıngerekliliklerine ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi

L2/A tip : 1085 kV-tepe L2/B tip : 1350 kV-tepe

Açma varistörleri : İstenmiyorUygulama : Açma - kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3

p.u olan, seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler;transfer kesicileri.

L3 tip:

- Kapama dirençleri : İstenmiyor- Seri kapasitörler üzerinden, simetrik kısa devre akımı 12,5 kA'e kadar olan arızaların

temizlenmesi sırasında oluşan, RRRV değeri 1 kV/µs olan (IEC standardınıngerekliliklerine ilave olarak), geçici toparlanma gerilimi (TRV) dayanım kapasitesi :1085 kV-tepe

- Açma varistörleri : İsteniyor, par. 2'de belirtilen özelliklerde.- Uygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL )

3 p.u olan, seri kompanse edilmiş hatlar için kesiciler;transfer kesicileri.

L4 tip:

- Kapama dirençleri : Kutup başına 400 ohm, bir kademe ( one step) - Açma varistörleri : İstenmiyor- Uygulama : Açma-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL )

2,5 p.u olan, seri kompanse edilmemiş hatlar için kesiciler; transfer kesicileri.

SR/A tip:

- Kapama dirençleri : İstenmiyor- Küçük endüktif akım kesme

aşırı gerilimi : 2,3 p.u- Uygulama : 420 kV şönt reaktörler ve ototransformatörler için

kesiciler.

Not: Teklif verecek firmalar, tekliflerinde teklif edilen L1, L2, L3 ve L4 tipi kesicilerin,

18

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

SR/A tipi kesiciler için belirtilen küçük endüktif akım kesme özelliğini sağlayıp,sağlayamadığını belirtecektir.

420 kV'da ihtiyaç duyulan simetrik kısa devre akımı kesme kapasitesi 50 kA-rms'dir.İstenen anma akımları 2000 A ve 3150 A'dir. 3150 A kuplaj kesicileri için verilmiştir.

4.2. Yüksüz Hatların Kesilmesi

L1, L2, L3 ve L4 tip kesiciler, yüksüz hatları, bir veya daha çok fazda hem toprakarızaları ile hem de toprak arızaları olmadan, aşağıda öngörülen hat uzunluğu ve gerilimdeğerleriyle boşta hat akımlarını kesme kapasitesine sahip olacaktır.

- Kesme öncesi faz-faz gerilim : 500 kV-rms- Kesmeden sonra besleme tarafının faz-faz gerilimi : 400 kV-rms- Üçlü demetli iletken hattın uzunluğu : Yaklaşık 500 km- Kapasitif kesme akımı kapasitesi : 650 A-rms

Saha testleri, IEC 56-4’e göre yapılacaktır, fakat faz-faz ön-açma-kapama gerilimi480 kV rms'den, kesme akımı 650 A rms'den az olmayacaktır.

Eğer laboratuvar testleri, kapasitörlü tek-faz devrede yapılırsa, koşullar IEC 56-4’e göreolacak, fakat ön-açma-kapama gerilimi 333 kV-rms, kesme akımı 650 A-rms'den azolmayacaktır. Testler sırasında hiçbir yeniden ateşleme (restrike) kabul edilmeyecektir.

Teklif verecek firmalar, tekliflerinde aynı zamanda SR/A tipi için teklif edilen kesicilerin,yukarıda istenilen, IEC koşullarından daha ağır olan özellikleri sağlayıp sağlamadığınıbelirtecektir. Teklif edilen bütün kesiciler restrike-free olacaktır.

4.3. Endüktif Akımların Kesilmesi

Bu şartnamede SR/A tipi olarak belirtilen kesiciler, yüksüz ototransformatörleri, 420 kVşönt reaktörleri veya reaktör bağlı ototransformatörleri keserken, 2,3 p.u değeriniaşmayan aşırı gerilimler oluşturacaktır (1 p.u= ux2/3, u = ön-açma-kapama gerilimi).Bu koşul, 3-faz anma gücü 50 MVar'dan 200 MVar'a kadar olan herhangi bir 420 kV şöntreaktörü, 3-faz anma gücü 25 MVar'dan 75 MVar'a kadar olan havalı tip üç sargılıreaktör ile yüklü ototransformatörü ve herhangi bir yüksüz ototransformatörü keserkensağlanacaktır.

Tip testi bir fazda yapılacaktır. SF6 gazı basıncı, anma kısa devre akımı kapasitesinegöre en yüksek değerde olacaktır.

Teklif edilen kesiciler, Temmuz 1994 tarihli, 1233 numaralı IEC teknik raporuna göre tiptestini geçmiş olacak veya imalatçı kesiciyi test etmeyi kabul edecektir.

Testler, endüktör, kapasitör ve dirençlerden oluşan uygun bir devre kesilerek yapılabilir.

19

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Devre, ilgili parametreler ve kaynağın endüktansı, Alıcının onaylayacağı kriterlerlehesaplanacaktır. Testler, iki kesme dizisinden oluşacaktır, bir tanesi ototransformatörünmıknatıslanma akımları, diğeri şönt reaktör akımları. Her bir test dizisi, bir düzine 30º 'likeşit aralıklarla senkronize edilmiş faza sahip bir düzine açmadan veya en az iki düzinerastgele açma-kapama işleminden oluşacaktır.

ihaleyi alan fırma, önerilen test devresi ve prosedürünün, yukarıda belirtilenözelliklerdeki reaktörleri ve ototransformatörleri kesmede oluşan en ağır koşullarıkapsadığını kanıtlayan bir teknik raporu Alıcıya verecektir.

Alıcı, garanti edilen performansın sağlandığını teyit etmek için saha testlerini yapmahakkına sahiptir.

4.4. Seri Kapasitörler Üzerinden Arızaların Temizlenmesi, Geçici Toparlanma Gerilimleri

Seri kompanse edilmiş hatların bittiği yerlerdeki merkezlere konacak hat kesicilerinin,seri kapasitörler üzerinden akan arıza akımlarını kesmek için kullanılabilir. TNA vebilgisayar çalışmaları göstermiştir ki; arızaların en kritik tip ve pozisyonlarına bağlıolarak, geçici toparlama gerilimi (TRV) tepe değeri IEC standardında belirtilen uçdeğerinin çok üzerindedir. Burada ele alınan koşullarda kesilmesi gereken maksimumsimetrik kısa devre akımı aşağıdaki paragrafda belirtildiği gibi olacaktır.

Geçici toparlanma gerilimi (TRV) için IEC standardının koşullarına ek olarak, buşartnamede L2 ve L3 olarak belirtilen kesici tiplerinin, seri kapasitörler üzerinden akan12,5 kA -rms' e kadar olan, bu teknik koşulların 1. kısmında belirtilen, artış oranı (RRRV)1 kV/µS olan, TR V değerli, hat kısa devre akımlarını kesebilmesi gerekmektedir.

Anma kesme kapasitesinin % 100 ile terminal kısa devre testi için geçici toparlanmageriliminin artış oranı (RRRV) 1,8 kV/µs'den az olmayacaktır. Bunlar IEC standartlarındabelirtilen artış oranlarından daha yüksektir. Bu koşul, temin edilecek bütün kesiciler içingeçerlidir.

Teklif verecek firmalar aynı zamanda tekliflerinde, teklif ettikleri kesicilerin, TRV değerleridikkate alındığında Amerikan standardı ANSI'ye uygun seriye dahil olup olmadığınıbelirtecektir.

4.5. Mekanik Dayanım Testi

IEC standardında belirtilen mekanik dayanım tip testi, standardda belirtilen sayınınyerine 5000 A-K çevrimini içerecektir. Tercihen test üç-faz monte edilmiş kesici üzerinde,yani üç kutupta aynı anda yapılacaktır. Test sırasında sadece yağlamaya izin verilecektir.Hiçbir parçanın mekanik ayarına ve/veya değiştirilmesine izin verilmeyecektir.

Test sırasında, 200 çevrimden daha fazla olmayan aralıklarla, en azından aşağıdakiölçümler ve kayıtlar yapılacaktır. Kapama ve açma süreleri, her kutupta kapama veaçma dizisinde kontaklar arasında zaman uyuşmazlığı

20

TEMMUZ 2005

TEİAŞ

Ayrıca, test, ilk 2000 K-A çalışma çevriminden sonra, kapama ve açma çalışmasındakutuplar arasındaki zamanın maksimum 5 ms ve 3 ms’lik garanti edilmiş süreyiaşmayacağını da kanıtlayacaktır.

Eğer her kutup üzerinde bağımsız olarak mekanik dayanım testi gerçekleştirilirse,maksimum ve minimum ölçülen kapama süreleri 5 ms’den fazla farklılıkgöstermeyecektir. Ayrıca, maksimum ve minimum ölçülen açma süreleri de 3 ms’denfazla farklılık göstermeyecektir.

Kapama ve açmada, aynı kutbun kontakları arasındaki garanti edilen maksimum zamanuyuşmazlığı 2 ms’yi aşmayacaktır.

Diğer bütün test koşulları ve testlerden sonraki incelemeler IEC standartlarına göreolacaktır.

21

TEMMUZ 2005