qWkjeq.tuznjt· v,gmLÕicj

eqà.·dHjbhuQut gLÕicjmicjgLÕicjv.tja. p:Ypercj

eb.DiqtjpuO ×UBw kL.kL.et·vi lwjsiutjtuY

\pkiuhjgek.·

z.tjezN.jsHjwW·

k[.jezN.jaË.esW.· (ew>Sr.et.j)

sIercjKN·bdHjlwjer.cjâ

g g g

m.tik.

lMihjgNnj elMcjz.tj gNnjmuKjliKj

1â z.tjetmI í í í 5

2â z.tjmH.znkj í í í 37

3â z.tjquwÀq.· í í í

4â z.tjenmi í í í

5â z.tjmeh.hjqD í í í

6â z.tjBUridtj í í í

7â z.tjsסkum. í í í

8â z.tjn.rd í í í

9â z.tjwiDur í í í

10â z.tjewq×Ðwj í í í

qWkjeq.tuznjt· v,gmLÕicj

eqà.·dHjbhuQut gLÕicjmicjgLÕicjv.tja. p:Ypercj

eb.DiqtjpuO ×UBw kL.kL.et·vi lwjsiutjtuY

\pkiuhj

z.tjenmiz.tjenmiz.tjenmiz.tjenmiz.tjenmiwW·

k[.jezN.jaË.esW.· (ew>Sr.et.j)

sIercjKN·bdHjlwjer.cjâ

g g g

nid>njnem. tQ Bgwet. arhet. qm?.qmÔÕdQâ

tLImNÕ·puinj msuinjdHjto etN.wjdet.wj r.zwcjqMicj qcjsl·cj eÆ.·kuitjv,piesH.jmWYBu·niQYektjkuE;Õcj mit¸ÕEgHjtuY pdtop:Y¾gipj]kÕkj mg¬edwgHjr´ ×·Wp:Yk.lmWY p:Ypy[.·qMwjtCYk[.j}tYquJKmIgmLÕicj gecCcja. a]k.xd[.njgHjtuY p:Y-.njpedqmWY p:YtimqA,v,mgpjwjlHicjsuitjgHj k[.j}tYv.tjtuY huitjk[.j}tYpk.gaJr´ eTannjv.tj k[.j pk.gaJtuYqM.njtuinjk[.j}tYr´ rowW· k[.j}tYqà,r´ ¤¤yW·annj atikjet· p:Y-.njpedqwW· p:Yk.lqMicjmh.mg¬edwmtuYet·gHj aYgW·squicjaRuJz[.njtuYrõõ g,tuY k[.j}tY kNpjqC·dM·cjr´ p:Yk.lgHjKmIgmLÕicj a.tjpcjmHicjDwjtuY k[.j}tYtW·kuEz.tjatikjrâ

g g g

z.tjenmi1â K$jqMicjmg¬edwtitj¾gipjâ

yW·KmIt· atikjet·r´ wiedhr, ;Õcjmit¸ÕE mg¬edwr.z. mpqMicjr´ qMicjgHjk.ldHjek.njcC.j SmewcjdM·cjK×HikjtigHj ds.·esHj.lCJkuEpnjlCJqN.·r´ SmdHjxpPr.z.gHjds.·esHj.lCJpnjlCJqN.·r´ SmdHjqMicj ds.·esHj.lCJkuEpnjlCJqN.·r´ k.lgHj q.jwW·huJlwjkuEqM.erkjeq.jgHjr´ ¤¤yW·qM.erkjeq.j p:Yk:ÕipjaYwW· y.·mv.tjeq.jaYbua.gHj mhuJkuEaYviõõ qMicjg,lwj }kowW· hgt.pjl· qM.erkjeq.jgHj v.tjeq.jmWYtNÕcj qk·a.tuYqM.erkjeq.jgHj ¤¤huJpÐJqmicjrõõ ¤¤nkuEqekpjTwjqMicjkuEpuikjsutjp:Ygt.tYqMicjv.tjtuY srhjklutjqMicjyuJkLÕcjsuipjaY v·cjrov,K[êlwj p:YmukjekNcjaYkuJqW· qMicjm.r$eqÒtj$.aYrqW· aYq¡,titjpKmIrõõ g,tuY kW.njezN.jmWY zuinjkuEqM.erkjeq.jgHjtuYek.jncjek.njezN.jgHjtuY ¤¤yW·ek.nj kMinj;Õcj aYzuinjkuEmrek.njõõâ

¤¤yW·ma·kj mUhuitj ma·kjzuinjkuEkMinj;Õcj kuEaYer.aoõõ ¤¤yW·ek.nj p:YkNipjaYm|pYwW·gHj eq.jaYqÒ·a. aYv.tjklutjqMicjgsuitj \p.ktjtorek.nj k.lwW· d,k.laYtitjpKmIrek.njõõ gl.njq.jwW·g,tuY kMinj;Õcj peqkjzuinjkuEek.njr´ ¤¤yW·ek.njmN,t·tunjelwj k.leq.jqk·a.tuY mN,t·titjpKmI v·cjaYkuJrek.njõõ q.jwW· del.·ebÐ.njtuY titja.×U;ÕcjtuY p:Yxd[.nj ¾gipj]kÕkjwW·r titjpKmI»qi lukods.·esHj.lCJkuEpnjlCJqN.· pMwj\bh?wih.rpnjtuY sutigW·suipj;Õcj¾bJr´ ek.nj}tÕ·qMicjkuJelwj v·cjnYqMicjmzkugHjtitjpKmItuY sutituinjsuipj;Õcj¾bJrâ

g g g2â K$jqMicjenmi guicjektjpåIq×iâ

¤¤tT.´ v·cjnYq.jgHjkuJr´ ek.njaY aSkjaSkjt·gHj eq.jqk·titjpKmIp:Yxd[.nj¾gipj]kÕkjgHjtuY pMwj\bh?wih.rpnj suti gW·suipj;Õcj¾bJfauitjr´ ×Ut·p-met·gHj ktuEdHjp:Y;Õcj¾bJtuY qMicjmg¬edwgHj tnjdM·cjp:Y;Õcj¾bJtuY bË.r$.r·cj etN.wjzkuaSkjkj mpqMicjgHjds.·esHj.kuEpnjlCJ yutja.mWYdet.wj hW·gW·pKmIgHj v.tjektjtuY hW·mipjsuitjgHjdHjtuY aYesHjf[pjbepcj ds.·esHj.lCJkuEpnjlCJ det.wjetN.wjqMicj mgW·dHjddHjKmIõõ K[pjtuY sutiesHjkLÕcj×U;Õcj¾bJet·tuY esHjtnjgL·gwj p:YgNk[.jezN.j ;Õcjmit¸ÕEgHjrâ

gNk[.jezN.j tnjgL·gwj epcjsHjgitutuY ek.nj}tÕ·mWY m;iÕkjepcjto lkjqnjbwwjpuinjgHj}kÕikjkÐÕEdHjmNihjr´ p:YtYCmkuEyMÕek.njcC.jgHj qMicjek.jbmN, melpjtJlkjqnj nimitjt·gHjtuY

98 z.tjezN.jsHj

bN,qCIr·cjlkjqnj qMtjgHjtuY q.jwW·bN,g,´ ¤¤yW·qMicjm|pY ek.njmr.tjwW· kLÕcjf[pjdet.wjmr.tjer.cj quJqMtjwW· etN.wjmr.tjepcj ds.·esHj.lCJkuEpnjlCJwW· dHjKmIaoõõ bN,g,´¤¤qMicjmicjgl.njbN,tuY qMtjmWY mtupjto v·cjroskjkWIkuJqW·õõ g,tuY enmikum. qMicjmkuEyMÕqMtjgHjrâ

qMtjgHjtunjelwj ×UmdHjek.njqMicjehcj pÒcjrcjmcjmWYto d>n qIlr´ qMicjenmikum.gHjtunjelwj ezN.jem.wja. v.tjeq.jqk·a.tuY kW.njezN.jmWY zuinjkuEqM.erkjeq.jtuYkMinj;ÕcjezN.j zuinjkuEek.nj}tÕ·tuY titjpKmI»qi p:Yxd[.nj]kÕkjgHjtuY sutituinjsuipjp:Y;Õcj¾bJet·pLnjrâ

qMicjenmigHj dHjqMicjtuY pnjduihj;ÕcjgHj Rucjd>njpnj ed>wj;ÕcjgHjRucjd>njmWY Rucjd>njmqunj kuEKN·tuYmWYmWYtCY Twjmqunjlkjkq.pj qL,ptuYtod>njr´ qImqunjelwj mcjmWYtor´ p:YtYCqIbepcjkuEtYCqIgituauitjgHj dguinjqIxpuhjr´ mH.znjt·v,gmLÕicjtunjelwj fea.wjkuEpÐÕYd>njauitjr´pRuicj;ÕcjqWwj huJtW·kuEmH.znjt·r´ nkuEBYnrkjtunjelwj huJs\mbehkjto znjt·tuY tW·DwjedL.·ebÐ.njznjt·gmLÕicj znjt·micj edL.·ebÐ.njqMicjtuY pÐÕYd>nj dguinjqI pcjmHicjDwj pMwjB.wn.tuYsutituinjgW· ;ÕcjqWwjauitjrâ

p:Yk.lgHj ;ÕcjqWwjepcjgLkj nrkjlCÕea.nja.r´ p:Y;ÕcjqWwjt.wtÃgHj ek.njedwtot·kLÕcjek.·mWYh.nj p:Y\zpjquDm?.tuY rowW·qà,auitjr´ ¤¤yW·mN,t·puOniQYektjkuE aË.puO qMicjenmituY gl.nj tW·p>cjk[.j}tY hgW·lCÕ gW·qàÕtja.huitjpuOgW·micjtuY p:Y;ÕcjqWwjwW· puOgW·squicjtquikjdipjm|pY|pYer.cjqW·´ ]qqMicjenmiwW· |pYel.njekW·er.cjqW·õõ g,tuY huJTuicjq,toauitjr´v·cjro ekLcjqWhjs$HjesHjlÐê;.jgHjkuJr´ gunjeb.Diqtj \p.ktjto alu·;ÕcjqWwjt.wtÃauitjrâ

g g g 3â K$jkqpjktuEdHjp:YqMicjenmi ´

×·Wk.lmWYtYC p:YtCYqIbepcjgHj qMicjdguinjqIxpuhjtuY aep>tjgÎi m|pY|pYt·gHj Kel.tjpÐitjekL·tuY p:YqN.Twjmqwj p:YmgtuElwigHj qtitjlHicjdM·cjtuY p:YtkjpibзgHjlkuitjcCÕhjkÐÕEdkjdM·cjTw>YtuY q.jwW· qMicjenmiK[pjr´ ¤¤aYtunjelwj kuEd>njkuEmH.znjt·v,gmLÕicj htJkuEbNtjtWÕEr´ qIxpuhjelwj aYedàtjtor´ d>njkuEqIl/>sW·wW· mUdN.Y|pYel.njer. hW·eqcjd>nj|pYel.njh.´ hW·eqcjqIl|pYel.njh. qikjpaYgW·tJvier.õõ q.jwW· qMicjenmieqLhjpM.torâ

p:Yk.lgHj qN.qMicjainj K[Ip;·cjtuinj ainjbË.r$.tJektj eqLhjpM.qMicjgHjtuY

z.tjenmi 99

¤¤aYesHjfAÕitjekL·eqLhjpM.qMicjet·viõõ g,tuY nmWYzkuehcj esHjkLÕcjtuY lupja.p:YgL·k[.j}qItuY nl[,zkugHjp[,ekL·tuY tnjdM·cjp:Yk.lgHjr´ ¤¤yW·KmIt· qMicjmsMinj\pm.njlwj ek.njedwtogmLÕicj mgW·\gcjtJektj kqpjmH.znjt· lCJq.jgHj nkuEl[,zkup[,ekL·gL·dmLÕtuY p:Yak.qmtorokuEmukjqMicjgHjtnjdM·cjrõõ ¤¤yW·KmIt· qMicjenmiv.tjl[,gHjtuY mL.jmWYp:Yak.qv.tjqMicjainjedwto efkjkÐÕEdHjtuYõõ qM.njtuinjrâ

¤¤yW·v,m|pY tLaY edwtoh.´ heqcj g×wjh.´ heqcj qMicjainjn.Yv,edwtoh.´v,tLaY qikjppuOgW·tJvier.õõ qMicjenmig,´ ¤¤yW·mr.tj aYqMicjainj sMinj\pm.njlwjek.njedwtogmLÕicjgHjr´ huitjmr.tj kÐÕEdHjaqcjk.eqLhjpM.tuY aYesHjkLÕcj ×U;ÕcjqWwjet·er.cj Smmikjsuitjmr.tjdHjgHj mr.tjqM.njrõõ ¤¤qMicjainjmsMinj\pm.njlwjqWwj/>d>njkuEqIlgHj mUgHjm|pYel.njtLaYqHjkuEaYvirõõ qMicjenmig,â

g g g4â K$jqMicjainjqHjpus¦.

¤¤yW·mr.tj qMicjenmi ×Ud>njkuE qIlgHj qIl|pYel.njr´ }yoKmImWYqIlmyutjtogHjdduikj gkUqMicjgW·dHjr´ KmI\p.pja. xps.rz[.nj mvnjz[.njgHj dHjqIlmz[ir´ sutidhjedwtom|pYr´ KmImgW·z[.njt·gHj dHjqIlm|pYr´ sutigW·suipj;Õcj¾bJr´ ×Ud>njgHj qIl|pYel.njrõõ qMicjainjg,´¤¤yW·mr.tjmtuYet· aYdHjqMicj p:Y;Õcjb.r.×ìqIr´ aYgW·kuEd>njku»qit·tuY suti aYgW·dHjSainjkuJ »qit· v,pKmIgW·z[.njtuY v,tuinjsuipj;Õcj¾bJ m|pYer.cj mr.tjõõ qMicjainjg,â

¤¤yW·mr.tj quJkuE/>sW·gHj lPhuitjm.Yvi d>njelwjpÐÕYlMÕinjvi qIlelwjdguinjmcjmWYviõõq.jwW· qMicjainjhuJedL.·ebÐ.njtuYso a.;ÕcjqWwj -.njdM·cjzkur´ qMicjainjsuipj;ÕcjqWwjtuY\p.pja.p:Y\zpjquDm?.r´ edwtov,gmLÕicj mtnjp:Y\zpj quDm?.gHj v.tjqMicjainjtuY qM.njtuinjr´¤¤yW·ek.njtL mUdN.Y-.njmWY tLaYa.ekL·er.aoõõ´´

¤¤yW·mN,t· p:Y;ÕcjmitÐÕEet· qMicjenmigHj kÐÕEdHjeqLhjpM.dHjqcjk.tuY tNhjnqHjfAÕitjekL·eqLhjpM.gHjtuY ayesHja.er.cj yW·mN,t· qMicjenmigHj ×·Wqd>s.g|pYel.njr´ pÐÕYd>njmcjmWYqIl hW·gW·qàÕtjflutjr mN,t·õõ q.jwW· qMicjainjhuJTuicjq,toqMicjenmirâ

g g g5â K$jm.tliesHjducjqMicjenmi

edwtot· gW·micjgl.nj qMicjainjtuY rowW· elC.wjpÐJqMicjainjpLLnjr´ ¤¤yW·tLaY qMicjainjpuO;ikjbHjqN. qMicjenmiel.njrao gunjqMicjenmigLÕicjqnj p:YpuO;ikjrao gunjqMicjenmigHj puO;ikj

100 z.tjezN.jsHj

kligW· puinjdipj p:Y;ÕcjqWwj$· er.cjao´ qikjppuO;ikjeqà.·v.tj qMicjenmivier.aoõõedwtogmLÕicjg,â

gW·r qMicjainjg,tuY ek.jncjm.tlituY rowW·ainjqà,r´ ¤¤yW·m.tli kWIewdy×ÐwjgHj bgnjektjeK[·qi×otuY bWY\phjesHja.;Õcj mit¸ÕEet·tuY ducjpÐÕinjncj qMicjenmiet·viõõ qMicjainjg,´p:YtYCqIbepcjgHjr´ m.tlibànjektjeK[·qi×olCJtuY esHja.râ

gituelwjtuinj quJkuEl[, kWIm.tlielwjquJkuEl[,gitu quJkuEl[,kWIb[.pjesHjkLÕcjquJmH.znjt·v,gmLÕicj v.tjtuY ek.jhuJkuErcjqÒ·r´ ¤¤yW·mN,t·et·gitu/>h. mN,t· v.tjauitjrh.õõ g,tuY k|motuinj alu·;Õcjauitjr´ p:Yk.lgHj qMicjenmitWIbwuicjektj am.tjt·tuY gz·p:Ybtcjk[.duihjbM·kj v.tjektj bnIl[,kWIgHjtuY r·cjtorâ

p:Yk.lgHj kWIewdy×Ðwj quJmbgnjektjeK[·qi×o lCJgHj Suikjev.njkLÕcjgHj mH.znjt·v,gmLÕicj v.tjtJektjtuY ¤¤mUhuitjy.njdipjwW· kLÕcjqà,er.õõ K[pjtuY ¤¤yW·mN,t·kWIewdy×Ðwj qMicjainjsk.ncj kuEkLÕcjducjqMicjenmipuObuinjtorõõ g,tuY ¤¤]qaqwjqnjõõg,tuY znjt·tkjtY qwYy.tj kuEq.Duk. auihjtMiÕhjsuitjsRuitj bWYmel.njqnjp:Yk.lgHjrâ

p:Yk.lgHj m.tli swjkLÕcjkWItuY p:YmukjqMicjmtoer.kuE trcjgntjz.diquicjlÐêa.k.qgHj ptnjlwjkWItuY quJkuEmeRHjeqHjrogo m.tli pÐJqMicjenmirâ

¤¤yW·tLv,m|pY edwto t.wtà t·v,gmLÕicj qMikjv.tjtLaY g,tuY p:Y\zpjquDm?.gHj pÐJqMicjainjtuY qMicjainjsk.aYm.tli kuEesHjducjtLaYer.cjao v·cjkÎtuinj;ÕikjkWIewdy×Ðwjraoõõ m.tlig,â

qMicjenmi micjtuY bWYm\phj kuEek.jncj gNk[.jezN.j quJkuEkemL.njgmLÕicj quJkuEam.tjt·v,gmLÕicjtuY ¤¤yW·mN,t·v,gmLÕicj qMicjainjtLqWwj kuEesHjducjptuinjaY p:Y;ÕcjqWwjet·ll·aYkelcjesHjsuipjgHj d>n qIl B.wn. mN,t·ptuY ptuinjdM·cj lPhuitjm.Yviõõ q.jwW·gknjf[njtuY qMicjg·>tuinj;ÕikjkWIrâ

p:Yk.lgHj m.tliswja.kWI suipj}to/>qW.cjgHjtuY q.jwW· m.tli qM.njqMicjenmi¤¤yW·tLv, trowW·mWYgHj troa.buEnrkjr´ trowW·mWYgHj a.;ÕcjqWwjr´ epN.wj/>gHj mUrotromWYtLaYa.kL.er.aoõõ m.tlig,â

¤¤yW·m.tli tronrkjgHj aYqMikjgW·a.kL.rõõ qMicjenmig,tuY -.njnrkjgHj m.tliswj$.kWIrâ

g g g

z.tjenmi 101

6â K$jT½,Bu·nrkjâ

v,mà, nrkjezN.jds·>gHjer.´ ywjqà,mà,

(1) nrkjqxiZwâ(2) nrkjk.lqutjâ(3) nrkjq·G.tâ(4) nrkjer.Ruwâ(5) nrkjmh.er.Ruwâ(6) nrkjt.pnâ(7) nrkjmh.t.pnâ(8) nrkjawIsiâ

»wW· nrkjezN.jds.·r´ nrkjezN.jmWYmWYgHj lyuihje;· sHjlCJey.zn.r´ tlHYe;·elwjsHjlCJey.zn.kuJ kM.cjpqY tipqYkuJ pMtj×Udtnjkwj hgW·pLÕitjqkjkjr´ nrkjezN.jmWYgHj trcje;·pnjduihj×·W p:YtrcjmWYmWYgHj xQd nrkj sHj}to×·W p·cjquJfauitjgHj dHjnrkj kL·piesHj.}tor´ »wW· lMihjnrkjaiuQuJrâ

p:Yk.lgHj nrkj]kÕcjewt¸r$IgHj a.suipjkL.r´ p:Y]kÕcjgHj ;.jpqYguEdhuEtor´ tM·dkHjgHj qLe;·eqÒkjqÒ.to v·cjro/unjk,eq.jkuJ v·cjbNÕhjmicjqZcjkuJ p:Y]qcjpqY tipqYt·gHjguEdhuEtor´ qtjnrkjt·gHj e\dpja.p:YtipqY mguEdhuEtot·gHj zkutU zuicjtUl.ja. ducjhW·m.njtuY ScjesHjp:Y]kÕcj ewt¸r$IgHjpLnjrâ esHjd,sr·cjpqYgHjpLnjr´ tr·cjpqYgHj tM.tN·t.eqÒkjqÒ.tobWYmel.nj quJqNpMtj mguEdhuEtogHj gpuitjgpuicjto\ppj\ppj quJmlRuiajgHjdHjtuYzNtjmgpuitjgpuicjgLÕicjtuY dtu·eshja. p:Y;.jpqYgHjpLnjrâ

;.jpqY gguEdhuEto bWYmel.nj ducjhW·m.njtuY e\dpjel.tja. a]k. dkHjt·gHjpLnjr´ qLdkHjt·gHj eqÒkjqk.tobWYmel.nj d,zuicj ziucjpuitjdkutja.râ d,±qihj d,TkYd,tY puitj]q.jl.j kpcjtitja.r´ d,¾gihj]kÕkj titjlq.gLkjm·cjpLnjr´ dduikjgHjqÒ.tjel.nj gikt.nj ducjhW·m.njtuY e\dpjgW>njtuinjltUqcjpLnjrâ pMcjnrkjt· rpjgW·tuYe;·tCÕ Jb.jdnjzu icj dnjtYe;·ektjTe×H.njpqYegkj|gYncj e;·scjkel.hjlt.jtuYe;·TzkjpÐitj$. a]k.pqYmguE;.YdM·cjgHjrâ

qMicjenmi v.tjtuY efkjztwjto f[Õnj¾gihjtuY qM.njtuinjm.tlirâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·gHj mUpWqr.·p>pje;·ptuYlwj p:Y;ÕcjmNihjtuY e;·mkLÕcjducjnrkjwIpkjt·wW·qà,er.â

102 z.tjezN.jsHj

¤¤yW·mr.tjqMicjm|pYgHj qtjnrkjt·gHj k.le;·dHjmNihjet· e;·ekLcjdkj p[Yp[.·v,e;·et½hjlkjmimK·>qI tLv,b[ÕezN.j e;·et½hjlkjKmIqcj e;·gRuihjv,´ e;·huJp[Õtjp[tjv, e;·huJb[ÕEb[·kjv,tuY huitjk·e;· sIercje;·tuY K[ÕitjesHjd,nrkjt·wW· er.cjao´qtjnrkjgmLÕicj gLÕicjqnj t½njet½.YqAIbg> hgW·bL,a.tWÕEkwj mducjtonrkjwW·er.cjaoõõm.tlig,â

qMicjenmi micjv.tjtuY qC.tjtof[Õnj¾gihjr´ nrkjgHjv.tjtuY T½,nrkjmWYpLnjr´ kLÕEkLicjegNhjtitjqk.zkutM.sicjbL.Y zkud[ÕicjmtjebÒtj ket.wjdr·cj kLÕEbNtjkL·lCJtunjb\mÕ}k·]k qÒ.tj]q.Y Ttj\mkjv.tjqtjnrkj Te;cjbkj TMkjkitjqC.Y s]kpjpjkitjk:ÕipjTkutj kitjptitj]kÕtjtuY gL·kj¾gihj qC.YTMkjsto qtjnrkjt·gHj lRuiajzWo ztwjto \ppjpjr´ K;.jtM.tj}k·]k TmHopqY ezN.jel.njtuY bNtjtM.sicj v.tjnrkjtuY/·kjqwicj gL·kj¾gihj]kÕtj zutj]kek.tj /·kjgL·kjsKe;.cjmtjtuY d,ztwjm·cj\ppjpjr´´

qMicjenmi v.tjqC.tjd|mototuY qM.njtuinj m.tlirâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·gHj mUpWe;·d,pÐÕYlwj p:Y;ÕcjmNihjet·tuY e;·t· m¡,kLÕcjducjnrkjkLÕEkLicjK:.jtm.tjwW·er.õõâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkjt·wW· k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·dHje|p·qmucjqucjstuY p:Yv,mNÕ·kuEqIlKmI}tÕ·|bongl.nj myutjm.t·gHj e;·huJtuY v,m¡,ep[cjto ket.wjmtjr´ p:YzercjmiqImUezN.j]t e;·lbpjpÒÕJe;·huJdRuihjes.dn.b[ipLÕtjto huitjduhjp>cjmwopogHjr m¡,ducjnrkjkLÕEkLicjK:.jt·dHjer.cjaoõõ m.tlig,â

nrkjgHj gW·v.tjtuY a.gtgHjpLnjr´ v.tjxQdnrkjgHj nzukjpqY mguEdhuEtogHjpMcjnrkj ekLcjsnjdkjqtjnrkjt·gHjtuY p:YtipqY mguEdhuEtogHje;·t·cjDzkj$.tuY lRuiajzWwja.r´ tuYpMcjnrkjeT.·ef[·$. p:Y;.jpqYmguEelH.·togHjtuY gpuitjto\ppjpjr´ nkuEbNÕhjeqÒkjt·gHj pMcjnrkj TpkjtCÕJef[·pLnjr´ d,bucj¾pihj]kÕtjtitjlq.torâ

×UkL.cjnrkjt·gHj tuinjkLÕcjpLnjr´ K:.jtM.tjtmopqYt·gHj kLÕcjbiucjtquicjs/·kjk:Õipjdkutj /·kj]kÕtjlq. /·kjeK:.cjmtje;· tWÕEstodduikjgikt.nj qMicjenmiv.tjtuYefkjqC.tjd|moqM.njto m.tlirâ

¤¤gHjqtjnrkjt·gHj mUpWqr.·p>pjmWY e;·t·d,pÐÕYlwjtuY e;·t·d,kLÕcjducjnrkj q.jwW·qà,er.õõ

¤¤yW·tLv,qtjnrkjt·gHj k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·dznjqh.qI gsuitje\pcj gsuitjgLogsuitjkLikj s.cj \d.Y mcj t½ÕicjpHj \pipj ynj dznjqh.qI ekL.njacjtkjz. tkjgxÕYk

z.tjenmi 103

pWmis¦.zIw pÐÕYlwjtuY k·gHjzuinjkuE m¡,kLÕcjducjnrkjt·wW·er.cjaoõõ m.tlig,â

a.gtgHjpLnj v.tjnrkjxelÊ.dkgHj qtjnrkjt·gHj gLÕicjqnj pMcjnrkj ekLcjsnjdkjqtjnrkjt·gHjtuY pqYmguE;.Y\gcjtogHj ektjncjtuY eq.tjsutjp:Yp>cjqtjt·gHjtuY lRuiajdwotor´ n;.jpqYmguElhuEgHj swjsutjp:Yp>cjtuY gpuitjto\ppjpjr´ tWÕEkwjehcj m¡,ducjtodduikjrâ

qMicjenmi v.tjtuY efkjqC.tjd|mototuY qM.njtiunj m.tlirâ

¤¤yW·m.tli mUro pWmWYqtjnrkjt·gHj pÐÕYlwjtuY m¡,ducjto dduikjnrkjq.jwW·er.õõâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkjt·gHj k.le;·dHjmN ihjet·gHj e;·pbNikjsN.Y qekwjsN.Yv,lCÕEelpjeq.nj elpjD>tjt·gHj wuEsuEsuitjv,kLtjsbWYsN.Y huitjpWmkLtjs bWYsN.Yt·gHjr´sutiesHjd,nrkjt·wW· m¡,swjk·kuE;.jpqY;.Y;.YgHjer.cj mr.tjõõ m.tlig,â

a.gtgHj v.tjnrkj mWYsW·pLnj S\boqkkj m¡,nrkjgHj SJguEtoalu·zkue;·r´pMcjnrkj snjdkjtuipjlwj SSk·e;·tuY epL.ncjtM·ezN.jt·gHjtuY e;·puihjkuEtM·d,k:Õipj e\p.pjelHkja.r´ qihjdM·cj SSk·r´ tuYztwjdM·cjttjtjr´ qMicjenmi v.tjqC.tjd|moefkjztwjtotuY qM.njtuinj m.tlir´´

¤¤yW·m.tli |bot·gHj mUpWe;·atikjet·tuY e;·m¡,puihjk:ÕipjkuEtM·gHjer.õõâ

¤¤yW·tLv, |bonrkjt·gHj k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·pm.njzN,}tÕ·tLqCie;·tuY e;·huJp[ÕtjpM.}tÕ·e;·et½hjlkj lbpjpkuJ}tÕ·tuY e;·md,puihjk:Õipjer.cj |bot·lCÕEgHj e;·wuEmtj kLtjsuitjtLqCi sutituY e;·esHjd,nrkj md,puihjk:ÕipjkuEtM·ezN.jwW·er.cjaoõõâ

a.gtgHj suipjnrkjqxZiwr´ kL.cjpqYgHj dhuEtor´ ;.jpqYgHj tN·guElhuEtor´tN·}kikjgLÕicjqnj zle;·gLÕicjqekkjto v·cjroek.nj]q,kuJ lCÕEd,s,gW>dW>njtuinj lCÕEd,s,esHjqtjnrkjt·gHj gLÕicjqnj t½njet½.Ytor´ kLÕEkLicj tm.sicjwutj lCÕEdm[Õicj lCÕEbektjlCÕEdw>nj e;·b[ÕEsNtuY e;·Te;cjkitjs qtjnrkjt·gHjr´ lCÕEe;·gW·kitjqLhj \d.tjcC.Ys}kipjpj lRuiajlwotorâ

lCÕEe\dpjdobL, gW>njtuinja.tN·}kikjt·gHjr´ zl}kikj qekkjqk. scjd,gNo dkutj]kÕtjtitjlq. kqwjzrnjzr.to K;.j tm.tjTmo pqY /·kj|gYs¾gihj]kÕtj gpuitjgpuicjgLÕicjtuY dtu·esHjpLnj pMcjnrkjTpkjtCÕJ quJdduikj mgikt.nj e;·rpjzuicjtY eq.wjef[·$. p:YkL.cjnrkj ;.jpqY tN·to|K·kjkj quJkuEdduikj mricjktcj ezN.jzNtj tUel.·d·Mcjp:YytjqNpMtjgHjrâ

104 z.tjezN.jsHj

qMicjenmiy.·wW· v.tjqC.tjd|mo ztwjtof[Õnj¾gihjtuY qM.njtuinjm.tlirâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·w·W mUpWe;· m¡,ptuYlwjtuY e;·mkLÕcjducjnrkj wipkjt·wW·er.õõâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkjt·wW· k.le;·mto p:Y;ÕcjmNihjet·gHj e;·dHjmNihjqmLÕJ e;·huJb[ÕJb[·kjv, e;·huJpluJa]k.v, RH.Ys:,a.×UrcjqÒ· v,lCÕEwuEmtjqmÚ.v, lCÕEgHj e;·dHjv,pN.njftuikjgW·;ÕcjkW.njtuY ek.njv,qmÚ.v, ektj$.pqmÚ.zku lCÕEqW·s lCÕEp;ikjhuitjpWdmikj e;·m¡,ptuYlwjtuY e;·m¡,kLÕcjducjnrkjt·wW·er.cjaoõõ m.tlig,â

a.gtgHj v.tjnrkjmWYsW·pLnj tipqYguEtoquJlC qtjnrkjt·gHj tUel.·to ltUtipqYgHjtuY pMcjnrkjt·ekLcjdkj$.nzukjpqYmguEtogHj scj×Up>cjtuY ekL.hja.ktkjr´ztwjdM·cj\ppjpj e;·dzkj$. ltUtipqYmguElhuEtogHjr´ qMicjenmi v.tjdduikjqtjnrkjt·ghjtuY qM.njtuinj m.tlirâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·gHj mUpWqr.·p>pjmWY e;·pÐÕYlwjtuY e;·m¡,ducjtonrkjwIpkjq.jgHjer.õõ´´

¤¤yW·tLv, k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·pluJButjB. e;·¾gihjkuEKmI pluJRucjd>nj pluJestI pluJ;Õcjr, p[Yp[.·KmI lbpjpkuJmim v,b[ÕezN.jlCÕE gsuitjqtjkLtj\dpjv, wuEqmÚ.v,lCÕETmunjmuq. lCÕEqucjqur. sNb½êtuY huJg,hW·vH. v,lCÕEgmÔigmÐkj hW·gW·ptuYkuquE hW·gW·kuEd>nj v,grcjpiMcjkuEptuYkuquE q.jwW· e;·huJkuEv,qMikjpÐÕYkuquEdHjgHj pÐÕYektjbtjzkur´ mUpd,kLÕcjkeq·puOpLnjer.´ e;·g,tuY huJb[i huJe/Hjv,pUguEt·gHj sutituY kLÕcjd,nrkjt·wW·er.cjaoõõ m.tlig,â

a.gtgHj v.tjnrkjmWYsW·pLnj pUtiK× qauYqeacjmqel.nj bNtjkuEey.zn.kuJ/uinjdM·cjmq¾gihjv·cjdpãwãa.r´ mqel.njtuY p:Yaikjnrkj tyum.m.gLÕcj×·W e;·v.tjqtjnrkj dtu·esHjbkj tyut·gHj e\dpjhupjkLÕcjtuY suitjtlHcjgL·kjs¾gihj]kÕtj SzutjmeqHj rohW·K[Õitjg[ÕicjtuinjpLnj ducjBYtyu hW·m.njtuY tuinjltUqcjgHjpLnj kLÕEkLicjkitjf[.jzt.jtquicjsK;.j tm.tjTmopqY /·kjklHcj|gYs¾gihj]kÕtjtuY ztwjto\ppjpjr´ qMicjenmiv.tjtuY efkjekL· ztwjdM·cjtuY qM.njtuinjm.tlirâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·gHj mUqr.·p>pjmWY e;·pÐÕYlwjtuY e;·m¡,kLÕcjducjnrkjt·wW·er.õõm.tlig,â

¤¤yW·tLv, qtjnrkjt·wW· k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·dHjqMicjs.tuY e;·sIercjeqN.wjhW·Dwj a.gtipnjluJa. Sס.gtigHj dN.Yv,q:ÕikjmLÕikjgHj gW·zN,dN.YgW·qIfuEtM.YsMinjv,t·gHj gW·

zN, dN.Y\dpjv,×·WgHj gW·zN, dN.Y\dpjhW·mWYkuEtuYqM, hiutjeqN.wjhW·Dwjy.qA, mesHjdducjnrkjwW·er.cjaoõõm.tlig,â

a.gtgHjpLnj v.tjnrkj el.kkumiÚr´ tlHyje;· kL·ey.zn. lyuihje;· trolHkjey.zn. kL.cjpqYgHj qNpMtjguEqlH·cjtor´ pMcjnrkjt·gHj }k·]kqk.tj\mhjel.njtor´ e;·mrpjektj zukjmguE;.YtogHjtuY e;·snjekLcjdkj tCÕETpkjtuY e;·eq.wjef[·$. p:YkL.cjnrkjet·tuY pMtjguE;.YtUel.·l.Y gpuitjto\ppjpjr´ qMicjenmiv.tjtuYefkjekL·t·gHj ztwjtotuY qM.njtiunjm.tlirâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkjtgHj k.le;·mdHjmNihjet·gHj hW·ptuYkuquEmWYw> SSqr.·p>pjgHjehcj e;·ptuY toer.cj s·cj¾gipj Ruihjq.Y bkj\d.Y ekL.njdWwj ekL.njacj tkjz. pdM·cjtmC.k pWqr.·p>pjptuYlwj zM.pjtnjtuY sutiesHjkLÕcj ×U;ÕcjmNihjgHj e;·esHjd,nrkjwW·er.cjaoõõm.tlig,â

a.gtgHjpLnj v.tjqtjnrkj |bot·gHj gLÕicjtoqnjgHj qtjtonrkjt·gjH ×ucjpqYguEto quJT$pMtjgHj e;·m¡,yuElwjtuY guicjplHjeT.·hW·m.njtuY lRuiajkqwjzwo ztwjtottjtj ×UgHjpMcjnrkjt·gHj KuEkLÕcj kLÕcjrpjzuicj eq.wjef[·$. p:YkL.cjpqYgHjtuY d,tN·sinjdM·cjp:YkL.cjpqYgHj qMicjenmi v.tjtuY efkjqC.tj d|moto p:YsuitjbWYmel.njtuY qM.njtuinjm.tlipLnjrâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkj|bot·gHj mUpWqr.·p>pjmWYmWY e;·ptuYlwjtuY e;·m¡,kLÕcjducjnrkjwW·tunjer.õõâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkj|bot·gHj k.l e;·dHjmNihjet·gHj e;·ekL.njqW·st½yj v,lCÕEet.·qW·qur. e;·suti×UgHjtuY kLÕcjd,nrkj d,yuElwj×ucjpqY mguEdhuEto mhgW·bL, duEtWÕEkwjm¡,ducjer.cjaoõõ m.tlig,â

p:Yk.lgHj q.jwW· m.tliK[pjtuinjpLnjr´ ¤¤lMÕhjwW·tunjelwj qMicjainjsk.aY bWYpRHjer.cj aYm·cjl·mà, hW·bL,byir´ aYq¡,kelcj\phjr #.njnrkjwW·tunjelwj gLÕicjel.njqnjmWYd|mipj aYT½,kuEbuEr g,tuYõõ m.tli T½,kuEbuEmWYd|mipjrâ

#.njgHj nrkjgLÕicjqnjr´ nrkjmWYgHjq.jwW· dHjr kL.cjpqY ;.jdHjpqY lyuihje;·gHj t$JesHja. bNtjtrolkj qN.·tuY msuipjgt.kL.cjr´ ×Ugt.kL.cjgHj m·kjtuinjpLnj bNtjtrolkjqN.·tuYtuY msuipjp>cjkL.cjgHjr´ quJesHjquJtuinjgHj bNtjsHj/>lkjqN.·tuY mgW·m·kjmWYw>r´

z.tjenmi 105

SmgW·m·kjvibkj d,t$JesHja.pLnjr´ ;.jpqYgHjtunjelwj guEdhuEtotWÕEkwj hW·qàÕtjqkjkjer.cj qMicjenmiv.tjtuY efkjqC.tj d|mototuY qM.njtuinj m.tlirõõâ

¤¤yW·m.tli qtjnrkjt·gHj mUpWmWYe;·pÐÕYlwjtuY e;·m¡,esHjducjnrkjt·wW·tunjer.õõâ

¤¤yW·tLv, qtjnrkjt·gHj k.le;·dHjmNihjet·gHj e;·¾gihjkuE mitjsHj\pk.tuYe;·d,esHjducjnrkjwW·er.cjaoõõ m.tlig,â

¤¤v,mà,mitjsHj\pk.tunjer.ø bud> pesËk bud> arh×Ð. agàq.wk m.t.pituguRu xpPz[. d>yk. Dm?edqn.´ »wW·dHjmitjsHj\pk.rõõâ

¤¤k[.jmWY pesËgbutjmWY aRHnjmWY kW,qtu·zWi mim as.xpPz[.Y v,mkuEd>njkuEzkubNtj;.jmWY|b·kj pucjmWYlm·kjkuJ m¡,s\dpjv,tuY m¡,¾gihjkuEv,gHj dHj¾gihjkuEmitjr v,edL.·ebÐ.njkuEzkut·gHjkuJ »wW· dHjmitjsHj\pk.r´ y.·m¾gihjkuEv,t·gHj dHjm¾gihjkuEmitjr´ m¡,esHjnrkjgHjraoõõ m.tlig,â

m.tli T½,kuEbuEnrkjmWYd|mipj quJfAÕitjtuY »wW·r tLpv.t· qMicjenmi }tÕ·tLp>rmI huitjsuitjmgW·edàtjto d>njqIlB.wn. mgW·mcjmWYDwj qMicjsHj\pk. hgW·eS.tjmH.a.tuYg[ÕicjcjehcjmgW·esHjbuEnrkjer.cj heqcjh. p:Yk.lgHj m.tli t·cjeK[·tuY kelcjtuinj;ÕcjqWwjpLnjrâ

g g g

7â K$jT½,Bu·edwto

p:Yk.lgHj a.suipj\p.q.djTwj lWIm.njek.njedwto|bomWYr´ \p.q.djlmL,sHj/>ey.zn. mgÎigÎ.tjtoednjTwj qN.Twj Sukwjlb|bÕikj quJkWicjkWÕikj elHjdeyHj t½njto edwto|bo k[Õicjk[wj emH.wjz.to quJeb.jqW, tWIbwiucjgHj qMicjenmiv.tjtuY qM.njtuinjek.njedwtot·gHjrâ

¤¤yW·ek.njedwto|bo aeSwjqWwjmUrokuquEmWYpÐÕYlwjtuY mtuinjsquicjpuinjdipj p:Y\p.q.djTwjwW·tunjer.õõ

¤¤yW·}tÕ·aqwj qMicjDwjm|pY k.laYmto p:Y;ÕcjmNihjet·gHj aYdHj;ikjbN,´ bN,gHj ×·WkuEqd>xpPk. qcjmWYzku bN,ef[·qzuicjkuE et.·pucjwtj aYtunjelwj quJqd>s.get.·pucjwtj pl·cjpucjwtj quJlyucj q:Õikjsuitjr´ suipjB.tuY tukj;.jzuicjqcj tukj;.j×ucjqWÕcjqcj srcjDwjkuquEq.jwW· aYgW·pÐÕYlwjtuY aYsutiklikLÕcj aYgW·suipj;ÕcjqWwj lÐêednjTwj

106 z.tjezN.jsHj

z.tjenmi 107

\p.q.djTwj Sukwjlb|bÕikj aY;ikjgW·squicjto puinjtquikjdipjer.cjaoõõ ek.njedwtogHjg,â

s:,a.×UgHjpLnjtuY a.suipj\p.q.djmWYpLnjr´ \p.q.djTwj quJkuEar·cja·cjqUl[,guEKLcjbsIdM·cj \p.q.djTwjdsitjBu· lmL,sHj/>ey.zn. quJlsxd[.nj ercjk.njbuicjdricjtotWIbwuicjektj eku.·aeSwjqWwjlCJ´ tnjdM·cjltUednjTwj qn.Twj Sukwjlb|bÕikjsquicjto puinjtquikjdipjgHj qMicjenmiv.tjtuY qM.njtuinjek.njedwtogHjpLnjrâ

¤¤yW·ek.njedwto mUrokuquEmWY tLaY gW·pÐÕYlwjtuY mkligW·puinjdipjmfHjq.jwW·tunjer.õõ

¤¤yW·skÒwwj qMicjDwjm|pY k.laYdHjmNihjet·gHj aYgW·ekL.njlwj kmLÕicjkM. suipjk.ltCYqIgHj aYgW·kuEd>nj pucjwtjkuEqcj aYgW·dguinjqI gW·pcjmHicjDwj kuquEq.jgHj aYgW·pÐÕYlwjtuY aYsutikligW· kLÕcjkÐÕEdHjp:Y;ÕcjqWwj \p.q.djTwj ednjTwj qn.Twj Sukwjlb|bÕikj quJqmÚ.aeSwjqWwjlCJ aYgW·squicj puinjtquikjdipj er.cjaoõõ ek.njedwtogHjg,´´

a.gtgHjv.tjlWIm.nj ek.njedwtomWY quJkuEar·cja·cjqU l[,sr.Y mel.njgHjdHjtuY qMicjenmi qM.njtuinjrâ

¤¤yW·ek.njedwto mUrokuquEmWYmWY pÐÕYlwjtuY mkLÕcjkligW·puinjdipjmfHjq.jwW·er.õõ qMicjg,â

¤¤yW·skÒwwjqMicjDwjm|pY p:Yk.laYdHjmNihjet·gHj aYgW·kuEd>nj qNÕkj|bYaYgW·kuEd>njqpuicjqC. aYgW·kuElwjd>njpucj;.j gW·kuElwjd>nj;.jy.m gW·pdk.B. gW·dguinjqImqunj gW·ef:.tjbNÕhjgunjk[.j gunjDwj gunjqcj gunjanisË dukÉ antÐ kuquEq.jwW·r´ aYgW·qHjptolwjtuY sutiklikLÕcjkÐÕEdHj p:Y;ÕcjqWwj lÐê\p.q.djTwj ednjTwj qN.Twj Sukwjlb|biÕkj aYgW·stopuinjtquikjdipj m|pYer.cjaoõõ ek.njedwtogHjg,â

a.gtgHj v.tj\p.q.djewÈÕkumÚmWY t½njet½.Ytoeku.·aeSwjqWwjlCJ mNÕ·bNtjsHj/>ey.zn.gHj qMicjenmi qM.njtiunjrâ

¤¤yW·ek.njedwto|bo mUrokuquEmWY pÐÕYlwjtuY kligW· \p.q.djTwj gpjwjlHicjsuitjwW·mà,er.õõâ

¤¤yW·tLv, zN,qd.k.laYdHjmNihjet·gHj aYpl·cjpucjB.RuihjhjtCYr´ xpk. mimaË. xpPz[.Y aYeRHjeqHj aYprYKmI bN,v,b[ÕezN.j fuEqusRuitj mgW·ekL.nj/uitj mim K·>qItLaË.t·gHjr´ sutiklikLÕcj kÐÕEdHj p:Y;ÕcjqWwjlÐê\p.q.djTwj ednjTwj qN.Twj Sukwjlb|bÕikj eku.·aeSwjqWwjlCJ aY;ikjkligW· puinjtquikjdipjer.cjaoõõ ek.njedwtot·gHjg,â

nnYq.jwW· m.tliT½,tuY qMicjbuEa.torâ p:Yk.lgHj q.jwW· m.tliK[pjpLnjr´ qMicj

108 z.tjezN.jsHj

ainjsk.aY bWY\phjer.cj lMÕhjwW·l·a.tuY lWIm.njmà,gLÕicjq:,el.njk:cjqnj tWÕEaYwW·buEhW·auitjr´ quJlWIm.nj fAÕitjpnjduihj dË.·duihjgHj mWYd|mipj aYT½,rg,tuY mWYd|mipj m.tliT½,bbuEqMicjrâ

p:Yk.lgHj qMicjenmiv.tj\p.q.dj etMcjtMhjt½njet½.Y tercjbg>b[icj dricjd·Mcjn.n.q.j tNhjhjq.jt·gHjtuY qM.njtuinjm.tlirâ

¤¤yW·m.tli lWIm.nj ek.njedwtot·gHj eg>wjgpjles·lem·to quJkuEar·cja·cjqUl[,guElhuEtobWYmel.nj mUkuquEek.njedwtot·gHj mpÐÕYlwjtuY mkligW·lWIm.njm|pY|pYt·gHjtunjer.õõâ

¤¤yW·tLv,zN,qd>ek.njedwto lCÕEkuEd>njpucj lCÕEkuEd>nj;.j lCÕEkuEd>njqL.j Twj]qnjlCÕEkuEd>njzbLÕ lkjfkjgxÕYqtj v,lCÕEkuEd>njqWb[nj zhnjwtj lCÕEkuEd>nj;.jy.m y.guek.njedwtolCÕE dkjpÐnjestI ek.njedwtolCÕE bwjbÐIqJk[.j qJB. ek.njedwtolCÕEpdk.B. dk.Rucjd>nj bwjqb.nj t,cC,;.njtro edwtolCÕE /HjpÒo pUzok[.j pUzoDwjpUzoqcj ek.njedwtolCÕE mcjqI ek.njedwto pKmI edwtolCÕE xpPk. mim aË.xpPz[.YgHj ek.njedwtot·gHj sutikligW·kLÕcjkÐÕEdHjp:Y;ÕcjqWwj \p.q.djTwj ednjTwj qN.TwjSukwjlb|bÕikj eku.·aeSwjqWwjlCJ gW·squicj k[Õicjk[wjlJ/njt½njet½.Ytoer.cjaoõõâ

¤¤yW·tLv, ek.njedwtolCÕE kuEd>njz·cj ednjqw>nj t$o f:.njp·cjqkU d>njqpuicjqC.qN.eK>z> edwtolCÕE s·cjq:olCJ pN.cjlCJ k:ÕicjlCJ ezN.wjlCJ guicjkMtj qJk[.jqJB. lCÕEpdk.;.jd>nj lCÕEauYhnjznjpÒo lCÕEd>nj\b.tj kuEd>njt½o kuEd>njqtj|bo gaI pvnj wunjgl.lCÕEkuEd>nj eKNwjr.Y K> Te;.cj qtjzukj ek.njedwtolCÕE kuEd>njqtj]kÕkj pNhj TerYTy.j qÒÕEgL·kj qtjbLtj qtjetNcj atuicjelMcjpercjkuquE mpÐÕYlwj p:Y;ÕcjmNihjet·tuYsutiklikLÕcjk·kuquE pÐÕYlwjgHj kLÕcjkÐÕEdHj edwto }tÕ·|boaeSwjqWwjp:Y lÐê\p.q.djTwjednjTwj qN.Twj Sukwjlb\bÕikj qBuikj t½njet½.Y b[icjDricjfItWItoer.cjaoõõ m.tlig,â

quJkuElWIm.nj ek.njedwto pnjduihj ds.·duihj auiQuJgHj mWYd|mipjehcj m.tliT½,bbuEqMicjenmir´ ×UgHja.suipjtM· qnjTpjp\pB.njTpHjtnjgHjr´ ×UgHja.suipj;ÕcjqWwj stum.r.tjr´qMicjenmiv.tjqMicjwcjpnj quJkuEmk[Õicjk[wj gÎigÎ.tjto v·cjroainjn.YqWwj quJkemL.njqAIgLkjb[icjqWwjbg>d·McjgHjdHjtuY qM.njtuinjm.tlipLnjrâ

¤¤yW·m.tli gHjedwto mptLsr.YRupj quJkuEar·cja·cjqU l[,guEdhuEKLcjbsItoquJ|boaeSwjqWwj mtWIbwuicj t½njet½.Yto gLÕicjqnjehcj v,ek.njedwtogHjqà,tunjer.õõâ

¤¤yW·mr.tj v,mdHjqMicjwcjpnjraoõõâ

z.tjenmi 109

¤¤yW·m.tli mUd>njkuquEmpÐÕYlwjtuY mgW·dHjqMicjwcjpnjgHjer.õõâ

¤¤yW·tLv, k.ldHjmNihjet·gHj mgW·kuElwjd>njbsYpnj mtW·g, d>njB. d>njqC. d>njpi@p>tjgxÕYmqunjmtj mtW·g, ekLcjqWhj ekLcjbwutj ekLcjlCo ;.jq.Ytcjl.Y d>njbsYpnjq.jwW·»et·kuElwjd>njtuY sutikLÕcjkÐÕEdHj p:Y;ÕcjqWwjstumr.tj dHjqMicj wcjpnjer.cjaoõõ m.tlig,â

g g g

8â K$jqMicjenmilupjqBcjedwto

eT.·;ÕcjqWwj stumr.tjtuY a.suipj ;ÕcjqWwjt.wtÃr´ p:Ymlupja.;ÕcjqWwjgHjv.tj\p.q.dj ewdy×Ðwj quJar·cja·cjqU l[,Twj KLcjfmL.j k$HbsIdM·cjtor´ tigHjdHjtiTwjqkjkjr´ ltUtiTwjgHj bÐITwj bNkjkjk½·cjr´ kWIm.tli quJeK[·qiׯolCJgHjzkjlupja.;ÕcjqWwj ltUbÐITwjfunjnj eK[·qi×olCJkW.jzkja.\bÕnjnjrâ

k.lgHj edwtot· alu·;ÕcjqWwj z·qwjewcjducjtLÕcj tmjvwj\p.T. kWIm.tlia.suipj \zpjquDm?. edwtot· pUzoqÒ.\dpjrtjn.n.q.jr´ qMicjainjtLqWwj z·qwjewcjducjpÐÕinj$. ltUqN.qLÕcj aqwjqMicjainjtLqwj p:YqN.mqwjgHj tnjdM·cjr´ k.lgHj q.jwW·ek.njedwtot·g,â

¤¤yW·skÒwwj qMicjDwjm|pY puO;ikjedwtogmLÕicj smIdM·cjtLaY v·cjmimrH.Ya.×Uek.njq:ÕikjkuJ puObHjqN.n.Yv,luikjb.tuY puO;ikjelC.wjpÐJqMicjainj kuEesHjducjptuinjtLaYer.cjaoõõedwtot·g,â

p:YklgHj qMicjainj n.Yv,edwto pÐJqMicjenmir ¤¤yW·tLv,m|pY p:YqN.aYm|pYagàtLv, kÎtuinjm·cjviraoõõ micjp>cjqMicjainjmhuJ quJkuEq:ÕikjpItizotuY qMicjenmir.z.ltUqN.pÒo tuinjg·ZtnjtodM·cjrâ

p:Yk.lgHj q.jwW· qMicjainjg, ¤¤yW·tLv,zN,qd> p:Y\p.q.djTwj ewdy×ÐwjaYm|pYgHj eku.·aeSwjqWwjsHjlCJ ednjTwj qN.Twj Sukwjlb|bÕikj puinjtquikjdipjm|pY aYziunjkuEtLv,r´ dM·cjp:Y;ÕcjqWwjwW·rõõ qMicjainjg,â

tLv,micjtuY q.jwW·huJtuinjkuEqMicjainjpLnjr ¤¤yW·tLaY qMicjainjmsMinj\pm.njlwjqWwj/> tLaYmhuJgHj dHjemtÐ.mNÕ·r´ tWÕEmr.tjmkuEgHj tupjtorogtHj ro\dpjgel·r´ \dpjv,egL·ncjtuYbWYSml·ekW· e;·hW·gW·tnjto m¡,kelcjf[okuEv,tLgHjpLnjr´ v·cjq.jgHjkuJr tWÕEmr.tjqMicjainjdHjtWÕEquJemtÐ.r´ aYzuinjlwjkuEtLaYr´ tLaYhW·ektjr´ aYesHja.;Õcjluikjb.et·

tuY aYpÐÕYkuquE kuEd>njtuY kuquEgHj zuinjkuEaYtuY puinjkuquEgHj mdHj]kkjmzuinjkuEaYer.cj tLaYqMicjainj m.tjaYhW·ektjgHj lPea.njsuitjkuEaYviõõ qMicjenmig,â

edwtot·v,gmLÕ icj micjtuY Tuicjq,to kL·cjtmjvwj alu·;ÕcjqWwjt.wtÃg|micjdxldukL·cjto v·cjro aq·gNomH.qMitjkuJ ]qwj}tÕ·aqwj qMicjDwj v,m|pY el.Bea.njel.njtuY dHj}tÕ·|pYekW·rao puinjdipj|pYel.njto mv·cjro;.jgsHj /uinjqMicjainjzuinjkuEgHjhW·lpHjguicjektjlwj a·qwjel.nj |pYltuitj v·cjqusRuitjqMicjDwj auitjalu· edwtoqWwjt·v,gmLÕicj huJTuicjq,tmjvwjtoauitjrâ

»wW·r tLpv.t· qMicjenmi }tÕ·lem.wjk[.jm|pY edpjlwjqusRuitj Tmikjaqwj\p.q.djTwj ewdy×Ðwj mtMiÕhjtonTwj |boaeSwjqWwj ptLsr.YRupjmel.nj puinjtquikjdipjm|pY /uinjqMicjainjzuinjkuEtWÕE quJemtÐ.kuJ hW·gW·guicjektj ewtjsuitj fea.njel.BptLqusRuitjTmikjekN.tjtY gW·dHjk[.j \p.jqtjh·cjbsuipj;ÕcjezN.jnibÔ.nj-.nja|mÕikj pluitjdduikjer.cj hW·eqcjh.â

tLpv.t· tJektjtuY puinjgel·gHj e;·hW·buinjgLiTIti tWEÕqtзv,gmLÕicj DwjkuquEmWYgW·pÐÕYlwjtuY puinjkuquE mkligW·gHj mbuinjgLiTItikuE qtзv,gmLÕicjer.cj qMicjenmi suipj;ÕcjqWwjgW·tnjdM·cjp:YqN.m|pYtuY q.jwW· huJbHjgL.YlfHjgunj m.tlirâ

¤¤yW·tLaYqMicjainj gunjm.tligHj |pYp:YaYel.njqnj mUhuitjer. m.tliesHjducjpÐÕinjaYgHj ektj$.T½,kuEbuEnrkjauiQuJtuYr´ bbuEnrkjtuY gL.YbbuElWIm.nj ek.njedwto duEkuEsuipj;ÕcjqWwjpLnjr´ huitjgHjr gunjm.tli gLÕicjel.njp:YaYrqMicjainjõõ qMicjenmig,â

qMicjenmi huJpLÕJpL,qL.·bz, ek.njedwto v,qWwjt·gmLÕicjtuY bNtjTpHjtCYehcjmNihjdM·cjp:Y;ÕcjqWwjtuYehcj qMikjkelcjesHjkLÕcj ;ÕcjmNihjpLnjrK[pjtuY huJpÐJqMicjainjrâ

¤¤yW·tLaYqMicjainj qMikjkelcjesHja. ;ÕcjmNihjet·pLnjr´ qMikjesHjpÐÕYkuquEkuEd>njgW·tr·cjl;Õhjp>rmIvipLnjrõõ qMicjenmig,â

qMicjainjn.Yv,edwtomicjtuY huJpiMcjek.njedwtot·v,gmLÕicjr´ edwtoqWwjt·gW·micjtuYsuitjluJtuY y.·fIdW>toauitjrâ

¤¤yW·skÒwwj qMicjDwjm|pY kLÕcjT½,zkukuEpuOvituY eT.·ekL·puO;ikjpLnjrh.ao tLv,s;,a.ekL·×UpuOtuY mUrok.lmWY puO;ikjeqà.·v.tj tLv,pLnjer.ao }kIzHjtLv, efA.wjlokuEpÐÕYlwj kuquEtuY puO;ikjkLÕcjsuipj;ÕcjqWwj squicjpuinjdiipjer.cjao mUrok.lmWY gW·eKLwjgunjtLv,auitjm.njer.aoõõ g,tuY ek.njedwtot· y.·to|dÕJ|dÕJ alu·;ÕcjqWwjt.wtÃ

110 z.tjezN.jsHj

z.tjenmi 111

dxldutmjvwjto alu·;ÕcjqWwjgHjauitjrâ

g g g

9â K$jqMicjenmi esHjkLÕcj×U;ÕcjqWwjâ

qMicjenmi huJqL.·bz,ewtjebÐ.njekL· ek.njedwtot·v,gmLÕicjtuY pÐJqMicjpLnjr´qMicjainjek.jm.tlituY m.tliektjncjkWI bgnjektjeK[·qiׯo mWYmWYpm,qinjlH.tuYp:ÕikjsutjqMicjenmituY zkjesHjkLÕcj;ÕcjmNihjwW·râ

suipj;ÕcjmNihj ptnjlwjqMicjenmi p:YnnjTwjk[.j}qItuY m.tli pÐJqMicjenmituYekLcjeK[·qiׯotuY zkjsoa.;ÕcjqWwjt.wtÃrâ

qMicjenmi suipjnnjtuYg,m. auitjmH.znjgmLÕ icj mipjsu itjfIdW>qM.njqMÕkjtoaiutjr´¤¤yW·k[.jgm[Õicj pN.cjtuicjel.kqMicjainj n.YedwtoqMicjtLewdy×Ðwj aiutjquJedwtoqWwjt·gHj pqikjdHjvier.ao lWIm.njedwtot·gHj pq.jetMcjtMhj huJtW·kuEpuO;ikjgW·micjviaoõõâ

¤¤yW·mN,t· pRuicjlWIm.nj puinjh.njv,qWwjt·gHj twuEkwjehcj huJruihjercjkuEmN,t·hW·auitjr´ SbWYKmNnjgHjaYhuJtW·kuEmN,t·r´ \p.q.djv,gHj \p.q.djSudunjhW·eqcj \p.q.djgHjTwjqkjkjer.cj ednjTwjqN.Twjt·gHjelwj Twjqkjkjer.cj tigHjdHjtiTwj qkjkjr´btITwjbnkjk½cjr´ qRuJlkjkLÕikjgbuikjtihW·mWYqkjkjrõõâ

¤¤TmH.YTwj k:ÕipjmNikj pucjdipj hW·d,gL.Yam.Ykf[Õnjr´ qMikjgW·sf[Õitjf[, ricjktcjk:.tje]k.· t·gHj percjsuitjdHjgHj RHjdipjgHj kÐÕEdHja.auitjr´ gLikjy.tjTwj]qnj lsinjquJlk·kj\dcjeb.j l/kjeqNkjTwj pÒoTwjt·gHj guicj/HjplHjektj p:YSukwjlb|bÕikjt·gHjtuYgW·k[Õicjk[wjtoauitjrõõâ

¤¤tWicjtWÕikjelHjdeyHj qBcjmkmWY\pk. htJkuEbNtjtWÕE huJRuihjercjhW·m.njr´m¡,gWicjkuEdduikjhW·mWYr´ tquikjqkjkjehcj gW·squicjtor´ pRuicj;ÕcjqWwjgHj bNtjmWYayukjaYwW·gHj aYhuJkuEmN,t· tJauitjhW·m.njrõõâ

¤¤y.·rmN,t· gW·suipj;ÕcjqWwjr´ qr.·p>pj mHtjesHjewcjvi d>njqIl B.wn.mN,t·mHtjptuYa.lMÕinjvi´ tuYmN,t·gW·suipjqWwjrõõâ

¤¤y.·rmN,t· hW·ptuYkuquEtuY mN,t·m¡,t½icjdM·cj p:Yqr.·p>pjmà, m¡,esHjsinjgLkjdM·cj p:Ynrkjet·gHj mN,t·gW·suipjqWwjhW·m.njrõõâ

112 z.tjezN.jsHj

mH.znjt·v,gmLÕicj micjdel.·ebÐ.njqMicjenmituY tM·znjt·quJfauitj mCÕhjDwjqd>tuYptuYd>nj dguinjqI pMwjB.wn. auitja.alu·;ÕcjgHjtuY mWYbNtjayukjgHj tnjdM·cjtuY p:YlAitjayukjgHjsutituinjsuipj;ÕcjqWwjfAÕitjrâ

g g g

10â K$jqMicjenmititj¾gipjâ

qMicjenmi pÒcjrcjlwjgunjaqwjm|pYtuY p:Yed>wjbnIk[.j}qIbWwjpuinj squicjtotquikjm|pY|pYp:Yed>wj×Upuinjh.njyQptj eB.ggHjtuY }kotYpLnj vnjkLÕcj k.lgHj v.tjeq.jqÒ·a.K>mv.tjsutj klutj qMicjyuJtuY q.jwW·K[pjr´ ×UklutjqMicjyuJkLÕcjsuipjaYtuY aYq¡,dHjgLÕyjqMicjyuJ mWYtCYmeS.tja. hW·mWYrqW· K[pjbs.r$. gW·q·ewgtuY titjpKmI»qi pÒÕJlWItuYlHicjtop:Yz[.njaBiv.njrâ

lukods.·esHj.lCJkuEpnjlCJqN.·gHj dHjKmI gW·z[.njtW.j;.njak.q quJkuEz[.njhgW·luJsutituinjsu ipj;Õcj¾bJr´ l[,¾bJt·gH j SbNtjlpuhjtYmW YmW YgH j sH jlCJ el.kD>tjehcjmy,tM,a.ehcj huitjgHjr´ ×UpuinjqWwjgHj puinj¾bJ|pYkL·S lCJSehcj q.jwW· percjz.tjqMicjenmirâ

g g g11â K$jqMhjz.tjâ

tIlmNÕ·puinjk[.j}tY msuinjdHjto qMicjDwjmWY m|pYel.njgHj qutjz.tjqMicjenmi tW·pMicjkuEKmIt·v,gmLÕicjtuY qMhjpek.·z.tjatikjet·pLnjrâ

BikÉew´ yW·KmIt·â qMicjainjatikjet·gHj kLÕcjdHjeTa×uRud¯ kW,aYlMÕhjwW·r´m.tligHj kLÕcjdHj annjlMÕhjwW·r´ etN.wjqMicjds.·esHj.lCJkuEpnjlCJ SkjkLÕcj×Umg¬edwet·gHj kLÕcjdHjeb.jqW,kW,aY KmI arIy[qcjgmLÕicj lMÕhjwW·r´ qMicjenmi mesHjbuEnrkj tuinjsuipj;ÕcjqWwjg[Õicjcj mtuYet·gHj ah·¿w qm?.qmÔÕed>´ kLÕcjdHjaYk[.jlMÕhjwW·r migà,â

z.tjenmi tuYSwW·râ

g g g