Э.ЦЭРЭНБААТАР

Монгол улсын хүн ам

МОНГОЛ УЛСЫН ХҮН АМЫН БҮТЭЦ

1. Хүн амын нас хүйсийн бүтэц

2. Хүн амын угсаатны бүтэц

ДЭЭРХ ГАЗРУУДЫН АЛИНД НЬ ХҮН ИХЭЭР АМЬДРАХ ВЭ?

ХҮН АМ ХААГУУР ИХЭЭР ТАРХСАН ВЭ?

ЭМЭГТЭЙ БОЛОН ЭРЭГТЭЙ ХҮМҮҮСИЙН АЛЬ НЬ ИЛҮҮ УРТ НАСЛАДАГ ВЭ?

Эмэгтэй хүний гений эрэгтэй хүний генээс тэсвэртэй байдаг болон байгалийн тэнцвэрт байдал, хөдөлмөр эрхлэлт амьдралын хэв маяг зэрэг нь нийт хүн амын дотор 51,4%-ийг эмэгтэйчүүд эзлэхэд хүргэжээ.

I. ХҮН АМЫН НАС, ХҮЙСИЙН БҮТЭЦ

Нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэхэд хүн ам зүйн онцлох үзүүлэлтүүд нь:

1. Хүн амын нас, хүйсийн бүтэц

Монгол улсын хувьд нийт /2753800 / хүн амын дотор:

0-15 нас 36%

16-30 нас 30%

31-50 нас 24%

51-60 нас 5%

61 түүнээс дээш 5% эзэлж байна.

ХҮН АМЫН НАСНЫ БҮТЦИЙГ ИЛЭРХИЙЛЭХ ДАРААХ ҮНДСЭН ХЭМЖҮҮР

БАЙДАГ

а. Хүн амын насны бүлгийн (0-16, 17-64, 65+) хоорондын хамааралб. Нас, хүйсний суваргав. Хүн ам зүйн ачаалал, голч насг. Хүйсийн харьцаа

ХҮН АМЫН НАСНЫ БҮЛЭГ

Насны бүлэг дэх хүйсийн харьцаа нь төрөх үеийн хүйсийн харьцаа, нас баралтаас гадна хүйсийн ялгаатай шилжих хөдөлгөөнөөс шалтгаалдаг. Хүйсийн харьцаа насны бүлэг ахих тутам буурч байгаа нь эрэгтэйчүүдийн нас баралт эмэгтэйчүүдийнхээс харьцангуй илүү байдагтай холбоотой

ХҮН АМЫН НАСНЫ БҮТЦИЙГ ҮЗҮҮЛБЭЛ:

ХҮЙСИЙН ХАРЬЦАА

Хүйсийн харьцааг 100 эмэгтэйд ногдох эрэгтэйчүүдийн тоогоор илэрхийлдэг. Манай улсын хүн амын хүйсний харьцаа 1979,1989 онд ижилхэн 100 байсан бол 2000 онд 99 болов.

Хятадын эр эм хүйсийн харьцал  119:100 болсон бөгөөд хөгжингүй орнуудад энэ харьцаа 107:100 байдаг юм байна.

1. Насны бүтэц: Насны бүтцийн хувьд зохистой харьцаатай

Хүн амын дотор 16-30 насныхан 30% байг

аа нь хөдөлмөрийн нөөц боломжтой

2. Хүйсийн бүтэц: хүйсийн харьцаа эрэгтэй, эмэгтэйчүүд

бараг тэнцүү-эмэгтэй 50,5% эрэгтэй 49,5% 16 хүртэлх насныхны дотор эрэгтэйчүүд, 50-иас дээш насныхны дотор эмэгтэйчүүд

олон байна.

ХҮН АМЫН СУВАРГА

Зураг: Суваргын зураг /скайнер/

МОНГОЛ ОРНЫ ХҮН АМЫН НАС ХҮЙСИЙН БҮТЭЦ

Бүгд Эрэгтэй Эмэгтэй 2 778 281 1 377 579 1 400 703

Бүгд Эрэгтэй Эмэгтэй

2 778 281 1 377 579 1 400 703

МОНГОЛ УЛСЫН ХҮН АМЫН ХЭТИЙН ТООЦОО 2020 ОН

Бүгд Эрэгтэй Эмэгтэй

3 153 649 1 562 034 1 591 615

МОНГОЛ УЛСЫН ХҮН АМЫН ТООЛЛОГО 20-р зуунд монгол улс хүн амын бүх

нийтийн тооллогыг 10 удаа явуулсан байна.

Тухайлбал: 1918, 1935, 1944, 1956, 1963, 1969, 1979, 1989, 2000, 2010 онууд

1969 оноос эхлэн дэлхийн нийтийн жишгийн дагуу хүн амаа 10 жилд нэг удаа буюу “0” эсвэл “9”-ийн цифрээр төгссөн онуудад хүн амын тооллогыг орон даяар явуулдаг болсон.

МОНГОЛ УЛСЫН ХҮН АМЫН ТООН ҮЗҮҮЛЭЛТ

ХҮН АМЫН ӨСӨЛТ 1918-1989

1918 1935 1944 1956 1963 1969 1979 19890

500

1000

1500

2000

2500

647.5738.2 759.1

845

1017

1197.6

1595

2044

0.77 0.32 0.98 2.7 2.8 2.9 2.8

хүн амын тоо. Мянга

хүн амын жилийн дундаж өсөлт

ХҮН АМЫН ӨСӨЛТ1989-2010

1989 2000 20100

500

1000

1500

2000

2500

3000

2044

2373

2754

2.8 1.4 1.5

хүн амын тоо хүн амын жилийн дундаж өсөлт

ХҮН АМЫН 2 ДАХИН ӨСӨЛТ

1963 1989 20150

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1017

2044

4100

#REF!

ДЭЛХИЙН ХҮН АМЫН ТООН ӨСӨЛТ

1999 онд 6 тэрбум

2011 онд 7 тэрбум

2100 онд 10 тэрбум

II. ХҮН АМЫН УГСААТНЫ БҮТЭЦ

Түүх, хэл, соёл, амьдрал ахуйн хувьд бие биетэйгээ ойр төрөл, нэгэн угсаа гаралтай хүмүүсийг угсаатан гэнэ. Угсаатны үндсэн 3 хэлбэр байдаг.

Угсаатан Овог аймаг Ястан

Үндэстэн

Овог: Цусан төрлийн холбоотой хүмүүсийн нэгдэл

Ястан: Нэгдмэл аялга, зан заншил, аж

ахуй, нутаг дэвсгэр бүхий овгуудын

нэгдэл-казах, дөрвөд, буриад гэх мэт

Үндэстэн: Нэгдсэн нутаг дэвсгэр хил

хязгаар, соёл зан заншил, эрхлэх аж

ахуй, бичиг үсэг, эцэст нь нэгдмэл нэг

хэл, үндэсний ухамсар бүхий хүмүүсийн

нэгдэл- Монгол

• Халх• Дөрвөд • Баяд • Буриад • Дарьганга• Захчин • Урианхай

• Дархад • Барга • Үзэмчин • Мянгад • Өөлд • Хотгойд гэх мэт.

Нэг үндэстэн нөгөөгөөс ялгарах хамгийн том ялгаа нь хэл яриа. Монгол угсаатан буюу монгол хэлтэнд 20 гаруй ястан хамаардаг.

Түрэг угсаатан буюу түрэг хэлтэнд дараах

ястан хамаардаг. Үүнд: Казах Хотон Тува Чантуу Цаатан

1940 онд казах үндэстний Баян-Өлгий

аймгийг байгуулсан байна.

МОНГОЛ ОРНЫ ЯСТАНГУУДЫН ТАРХАЛТ

ДӨРВӨД

БАЯД

БУРИАД

ТОРГУУД

КАЗАХ

ХҮН АМЫН ДОТОР ГОЛЛОХ ЯСТНЫ ЭЗЛЭХ ХУВЬ

БҮТЭЭЛЧ АЖЛУУДЫГ ГҮЙЦЭТГЭХИЙГ ХИЧЭЭГЭЭРЭЙ

1. Хүн амын нас, хүйсийн бүтцийн суваргыг ажиглаж, хүн амын өсөлтийн талаар эргэцүүлэн бодоорой.

2. Монгол эр хүний эрхэмлэх шинж, сайн бүсгүй хүний мөрдөх ёс жаягийн талаар гэр бүлийнхэнтэйгээ ярилцаарай.

3. Монгол гэрийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг тодруулж нэрлээрэй.

4. Монгол үндэсний хувцас дээлний загвар, бүтцийг нэрлэж зураглаарай.