2002 KURIKULUM

SA BATAYANG EDUKASYON SA LEVEL SEKONDARI

Departmento ng Edukasyon

KAWANIHAN NG EDUKASYONG SEKONDARI DepEd Complex, Meralco Ave., Pasig City

2

PANIMULA Ang handbuk na ito ay naglalayong makapagbigay ng pangkalahatang pananaw tungkol sa programa ng Filipino sa level sekondari. Magsisilbing gabay din ito sa pagpapatupad ng kurikulum, sa pagpapabatid ng mga patakaran at gabay sa mga dapat isagawa at isakatuparan. Sa madaliang kabatiran at pag-unawa, ang handbuk ay naglalaman ng mga sumusunod:

- Ang deskripsyon na kung saan tinitiyak ang focus at empasis ng larangan ng pagkatuto.

- Ang yunit kredit na nagpapakita ng bilang ng yunit na nakalaan sa

larangan ng pagkatuto na nakabatay sa apatnapung (40) minuto bawat yunit kredit at siyang gagamitin sa pag-eebalweyt ng mga mag-aaral tungo sa susunod na level.

- Ang laang oras pangklasrum na tumitiyak sa bilang ng minuto o oras

ng pagtuturo na nakalaan sa larangan ng pagkatuto sa bawat araw o bawat linggo.

- Ang mga inaasahang bunga na naglalahat sa mga pangkalahatang

kasanayan sa pagkatuto na dapat taglayin ng mga mag-aaral pagkatapos ng bawat taon.

- Ang saklaw at pagkakasunud-sunod ng mga aralin at kontent.

- Ang mga mungkahing istratehiya na kinakailangang gamitin upang

higit na madevelop ang kontent, mapataas ang antas ng kasanayan at maipakita ang pinagsanib na pagkatuto.

- Ang mga kagamitan na kinabibilangan ng mga inaprubahang gamitin

sa pagtuturo. Kabilang din ang mga kagamitang tutulong sa paglalapat ng “ information and communication technology” kung kinakailangan.

- Ang batayan ng pagmamarka na tumitiyak kung paano susukatin ang

kinalabasan ng pagkatuto at ang mga tiyak na kakayahan ng mga mag-aaral na dapat lapatan ng marka.

3

- Ang mga kasanayan sa pagkatuto na tumitiyak sa mga kaalaman, kasanayan, gawi at mga pagpapahalagang kinakailangang madevelop at matamo sa proseso ng pagtuturo at pagkatuto.

- Ang hulwarang banghay-aralin na nagpapamalas ng proseso ng makabuluhang pagtuturo at pagkatuto sa pamamagitan ng paglalapat ng mga kinakailangang mga kasanayang pangpamumuhay (life skills) at

kasanayan sa mataas na antas ng pag-iisip (higher order thinking skills), pagpapakita ng mga pagpoproseso ng mga pagpapahalaga ( valuing process) at ng iba’t ibang interaktiv na gawaing tutugon sa mga pangangailangan sa pagkatuto ng mga mag-aaral.

Ang handbuk ay binuo bilang gabay at hindi upang gawing de-kahon ang

operasyonalisasyon ng kurikulum. Hindi rin ito binuo upang gumawa ng restriksyon kung papaano ang gagawing pagpapatupad ng kurikulum. Ang pagpapasya kung papaano higit na mapahuhusay ang level ng pagkatuto ay nakasalalay pa rin sa mga paaralan, mga punongguro at mga guro. Sila ang higit na nakaaalam ng tamang direksyong dapat nilang tahakin at kung papaano nila ito mararating.

4

NILALAMAN Panimula…………………………………………………………… i Deskripsyon……………………………………………………….. 1 Yunit Kredit………………………………………………………… 3 Laang Oras Pangklasrum………………………………………… 3 Mga Inaasahang Bunga Bawat Taon…………………………… 3 Saklaw at Pagkakasunud-sunod ng mga Aralin……………….. 4 Mga Mungkahing Istratehiya at Kagamitang Pampagtuturo….. 16 Batayan ng Pagmamarka …………………………………………17 Mga Panlahat at Tiyak na Kasanayang Pampagkatuto………..18 Mga Hulwarang Banghay-Aralin………………………………. . 58

5

DESKRIPSYON A. Mga Batayang Konseptwal

Dalawa ang pangunahing dahilan kung bakit itinuturo ang Filipino sa ating mga paaralang pambansa. Ang mga dahilang ito ay nakatadhana sa umiiral na Patakarang Edukasyong Bilingwal. Una, ituturo ito bilang isang sabjek pangwika. Ikalawa, upang magamit ang wikang ito bilang wikang pangklasrum sa iba pang sabjek na ginagamitan ng Filipino bilang wikang panturo. Malinaw ang pagkakaiba ng dalawang layunin subalit magkatuwang ng kaganapan sa pagkatuto. Kinakailangang matutuhan ang Filipino bilang isang wikang may sariling kakanayahan upang magamit ito ng efektivo sa pagkatuto ng iba pang sabjek na itinuturo sa Filipino.

Sa konsiderasyon ng pagkatuto at pagtuturo ng Filipino sa level

sekondari, isinaalang-alang din ang mga sumusunod na kaisipan mula sa mga eksperto.

Ayon kay Otanes ( 2001), sa anuman daw balaking bumuo ng isang

kurikulum pangwika, kinakailangang bigyang focus ang mga mag-aaral na ang pangunahing layunin ay ang matuto ng wika upang sila ay makapaghanapbuhay, makipamuhay sa kanilang kapwa at makapagpahalaga sa kagandahan ng buhay na kanilang ginagalawan.

Ayon naman kay Espiritu ( 2001), nararapat daw ikonsidera ang mga umiiral na teorya sa pagkatuto at pagtuturo ng wika sa anumang pagtatangkang bumuo ng isang kurikulum pangwika. Sa pagtuturo wika sa sekondari, nararapat daw na malinang ang kognitibo/akademikong kasanayang pangwika. Maaari din daw ipasok ang pagsusuri ng istruktura ng gramatika ng wika sa level na ito sapagkat sa panahon daw na ito, may kakayahan ng maglinaw,magsuri, mag-evalweyt at mag-synthesize ang mga mag-aaral ng kanilang mga natutuhan.

Sa pagbibigay ng tuon sa mga tiyak na istrukturang gramatikal bilang

bahagi ng pagkatuto ng wika, naging batayan ang mga kaisipan ni Sibayan (1998). Ayon sa kanya, “ A knowledge of grammatical rules is useful. For example, a good knowledge of the eight parts of speech is important because one cannot use the dictionary intelligently as an aid to learning without knowing the verb or adjective is and their function in a sentence. Properly taught the basic of grammar rules, the learners will understand and appreciate the language”.

Sa pamamagitan ng mga kaisipang nabanggit, nabuo ang isang batayang

konseptwal. Bilang isang larangan ng pagkatuto sa level sekondari, ang pangunahing mithiin ng Filipino ay ang makadevelop ng isang gradweyt na mabisang komyunikeytor sa Filipino. Upang masabing mabisang komyunikeytor sa Filipino, kinakailangang taglay niya ang mga

6

pangangailangang kasanayang makro – ang pagbasa, pagsulat, pagsasalita at pakikinig. Bilang isang sanay sa komunikatibong pakikipagtalastasan, nararapat na may kabatiran at kasanayan siya sa apat na komponent ng kasanayang komunikatibo tulad ng diskorsal, gramatikal, sosyo-lingwistik at istratejik. Sa proseso ng pagkatuto, magiging hanguan ng kaalaman at kasanayang pangwika ang mga pangnilalaman partikular ay sa Araling Panlipunan. Nakasandig din ang pagtuturo/pagkatuto ng Filipino sa mga pampamahalaang target, apat na haligi ng pagkatuto at ang visyon at misyon ng departamento.

B. Kontent

Bilang isang larangan ng pagkatuto at pantulong na sabjek sa level sekondari, makikilala ang Filipino bilang FILIPINO SA ISKOLARLING PAKIKIPAGTALASTASAN.

Sa unang dalawang taon (Una at Ikalawang Taon), ang bibigyan ng focus ay ang masusing pag-aanalisa at pag-aaral ng mga tiyak na istrukturang gramatikal ng Filipino bilang isang wika kasabay sa pagtatamo ng wastong kasanayan sa maunawang pagbasa. Upang matamo ito, pagsasanibin ang mga interdisiplinaring paksa at vokabularyong nakapaloob sa iba’t ibang uri ng texto tulad ng mga textong prosijural, referensyal, jornalistik, literari at politiko-ekonomik at ang pagkatuto ng iba’t ibang istrukturang gramatikal.

Sa huling dalawang taon (Ikatlo at Ikaapat na Taon), ang focus ay ang pagtatamo ng mapanuring pag-iisip sa pamamagitan ng kritikal na pagbabasa at pag-unawa sa iba’t ibang genre ng panitikang ( lokal at rehyunal, nasyunal at Asyano) nakasalin sa Filipino.

Sa bawat taon, mananatili ang pagbibigay ng tiyak na atensyon sa paglinang sa pasulat na komunikasyon sa pamamagitan ng eksposyur sa iba’t ibang uri ng komposisyon at malikhaing pagsulat. Ito ay pagtutuunan ng isang linggong sesyon sa bawat markahan.

Mananatili pa rin ang pagbibigay pansin sa mga tiyak na akda bilang mga akdang pampanitikan. Sa Unang Taon – Ibong Adarna, Florante at Laura naman sa Ikalawang Taon , Noli me Tangere sa Ikatlong Taon at El Filibusterismo sa Ikaapat na Taon. Pagtutuunan ang mga akdang ito ng dalawang linggong sesyon sa bawat markahan.

Ang bibigyan ng pansin sa apat na taong pag-aaral ng Filipino ay ang pagtatamo ng kasanayan sa akademikong wika.

Hindi nagkaroon ng radikal na pagbabago sa kontent ng Filipino bilang sabjek sa level sekondari. Nanatili ang pagtuturo ng gramatika ng wika at ng panitikan. Binigyan lamang ng focus ang maunawang pagbasa sa tulong ng iba’t ibang uti ng texto upang malinang ang kasanayang lingwistika ng mga

7

mag-aaral. Sa panitikan, tiniyak lamang ang mga batayan at sukatan ng pagkatuto tulad ng mga tiyak na teorya, pamantayan at simulain.

YUNIT KREDIT/LAANG ORAS PANGKLASRUM:

Basahin ang DepEd Order No. 37, s. 2003, “ Revised Implementing Guidelines of the 2003 Secondary Education Curriculum Effective School 2003-2004” MGA INAASAHANG BUNGA SA BAWAT TAON

Pagkatapos ng Ikaapat na Taon, ang isang gradweyt ay nagtataglay ng

kahusayan, kaalaman at angkop na kamalayan sa pagsasagawa ng mapanuring paghuhusga sa kagandahan at sining ng panitikan batay na rin sa mga tanggap na pamantayan, istandard at teorya ng pamumuna. ( sa tulong ng mga akdang rehyunal at Asyanong nakasalin sa Filipino)

Pagkatapos ng Ikatlong Taon, ang isang mag-aaral ay dapat na

nagtataglay na ng kahusayan, kaalaman at angkop na kamalayan sa pagsasagawa ng kritikal na pagpapasya upang mabigyang-halaga ang ating pambansang panitikan batay sa mga umiiral at tiyak na pamantayan, istandard at teoryang pampanitikan.

Sa pagtatapos ng Ikalawang Taon, ang isang mag-aaral ay dapat na

nagtataglay na ng kognitivong kasanayan at kahusayan sa maunawang pagbasa ng iba’t ibang texto at nagagamit nang wasto ang angkop na istrukturang gramatikal sa isang akademikong pakikipagtalastasan.

Sa pagtatapos ng Unang Taon, ang isang mag-aaral ay nararapat na

nagtataglay na ng sapat na kasanayan at kaalamang magamit nang wasto ang mga angkop na istrukturang gramatikal sa isang iskolarling pakikipagtalastasan sa tulong ng mapanuring pagbasa ng iba’t ibang uri ng texto.

SAKLAW AT PAGKAKASUNUD-SUNOD NG MGA ARALIN SA BAWAT LINGGO ( 10 LINGGO) NG BAWAT MARKAHAN

Unang Taon Unang Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Agham at Kapaligiran

Tekstong Informativ Panghihiram ng Salita

2. Paglalakbay at Kultura Tekstog Narativ (Story) Mga Ponema ng Filipino

3. Pamahalaan at mga Batas Tekstong Ekspositori Salitang may diptonggo at klaster

4. Relihiyon at Kasaysayan Tekstong narativ (Recount) Pares-Minimal sa Filipino

5. Edukasyon at Kasaysayan Tekstong Informativ (Report) Pagbubuo ng salita mula sa punong salita Paglalapi, pag-uulit, pagtatambal

6. Pakikipagkalakalan at Kabuhayan Tekstong Informativ (Explanation)

Pangungusap ayon sa layon Naglalarawan, nagsasalaysay, naglalahad, nangangatwiran 7. Pag-aalsa Laban sa Kolonyalismo

Tekstong Informativ (Description) Pangungusap ayon sa Balangkas Payak, tambalan, langkapan, hugnayan

B. Ibong Adarna 8. Mapanuring pagbasa sa Ibong Adarna 9. Mapanuring pagbasa sa Ibong Adarna

2

C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing pagsulat ng komposisyon

(Pagsulat ng Talambuhay) Ikalawang Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Heyograpiya at Kabuhayan

Tekstong argumentativ (Persweysiv) Mga salitang nagpapakilala ng dami o lawak, lokasyon, tiyak o di-tiyak

2. Mamamayan at ang Batas

Tekstong argumentativ (Explanation) Mga salitang nagpapahayag ng pagsalungat at pagsang-ayon

3. Kalakalan at Kabuhayan Tekstong Informativ (Report) Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng simbolo, imahe at nga pahiwatig

4. Himagsikan at Panitikan

Tekstong informativ (Description) Gamit g mga keywords sa pagpapakilala sa paksa, proposisyon, positiv at nagativ na palagay

5. Demokrasya at Kalayaan

Tekstong informativ (Description) Mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng damdamin, ideya, kaisipan at mensahe

6. Kalakalan at Istatistiks

Tekstong Informativ (Explanation) Mga pangungusap mula sa dalawa o higit pang ideya

7. Edukasyon at Kabuhayan Tekstong narativ (Story) Makabuluhang pagpapakahulugan sa mga salita/pangungusap

B. Ibong Adarna 8. Mapanuring pagbasa sa Ibong Adarna 9. Mapanuring pagbasa sa Ibong Adarna C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing pagsulat ng Komposisyon (Iba’t ibang uri ng liham)

3

Ikatlong Markahan A. Gramatika at Pagbasa

1. Pagnenegosyo

Tekstong Prosijural Mga ginagamit na paksa sa pagbubuo ng pangungusap

2. Ekonomiya at Kabuhayan

Tekstong Informativ (Explanations) Mga ginagamit ng panaguri sa pagbubuo ng pangungusap

3. Turismo at Kultura

Tekstong Informativ (Report) Mga salita/pangungusap na nagpapakilala/nagpapatibay ng ideya

4. Pakikipagkalakalan

Tekstong Prosijural Mga salita/pangungusap na nagpapakita ng paglilipat ng ideya sa bagong ideya/nagwawakas ng ideya

5. Mga Hamon sa Kalayaan

Tekstong Argumentativ (Perweysiv) Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng pagkamakatotohanan ng ideya/pagiging opinyon lamang

6. Mga Karapatang Pantao

Tekstong Informativ (Explanation) Mga pamaksa/pantulong ng pangungusap

7. Ang EDSA Bilang Kasaysayan

Tekstong Narativ (Story) Mga pangungusap na nagpapakilala ng paraan ng pagsasalaysay

B. Ibong Adarna 8. Mapanuring Pagbasa sa Ibong Adarna 9. Mapanuring Pagbasa sa Ibong Adarna C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

(Pagsulat ng anekdota)

4

Ikaapat na Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Kolonyalismo at Kamalayang Panlipunan

Tekstong Argumentativ (Persweysiv) Mga pangungusap na nagpapakilala ng sanhi at bunga

2. Ang Pamahalaang Komonwelt sa Pilipinas

Tekstong Informativ (Explanation) Mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng pakay o motibo

3. Sining at Himagsikan

Tekstong Narativ (Story) Mga pangungusap na nagpapahayag ng kasiya-siyang palagay/di-kasiya-siyang palagay

4. Kultura at Kabuhayan

Tekstong Argumentativ (Persweysiv) Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng magkatulad na ideya/magkasalungat na ideya

5. Mga Pangulo ng Pilipinas

Tekstong Informativ (Recount) Mga pagbabagong morpoponemik na nagaganap sa salita

6. Mga Kamalayang Pilipino sa Sining at Agham

Tekstong Informativ (Report) Mga Modal ng Filipino

7. Relihiyon at Kasaysayan

Tekstong Informativ (Recount) Mga sangkap ng pangungusap at gamit ng bawat isa (Paksa, panaguri, pandiwa, kumplemento, pokus)

B. Ibong Adarna 8. Mapanuring Pagbasa ng Ibong Adarna 9. Mapanuring Pagbasa ng Ibong Adarna C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

(Pagsulat ng talaarawan)

5

Ikalawang Taon Unang Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Kalakalan

Tekstong Informativ Mga salita ayon sa formalidad ng gamit

2. Heyograpiya ng Asya

Tekstong Argumentativ (Persweysiv) Mga salita ayon sa tindi ng ipinapahayag

3. Turismo at Kabuhayan

Tekstong Narativ (Story) Gamit ng mga cohesive devices Anapora at Katapora

4. Ekonomiya at Edukasyon

Tekstong Informativ Gamit ng mga panandang diskurso

5. Nasyonalismo

Tekstong Argumentativ Gamit ng mga panandang kohesyong gramatikal

6. Ekonomiya at Globalisasyon

Tekstong Deskriptiv (Technical) Mga panandang leksikal

7. Nasyonalismo at Kalayaan

Tekstong Narativ Mga panuring na ginagamit sa modifikasyon ng pangungusap

B. Florante at Laura 8. Mapanuring Pagbasa sa Florante at Laura Bilang Awit 9. Mapanuring Pagbsa sa Florante at Laura Bilang Awit C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

( Pagsulat ng Balita )

6

Ikalawang Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Kapaligiran at Kaunlaran

Tekstong Ekspositori ( Explications) Mga Pangungusap na Pahiwatig

2. Ekonomiya at Agrikultura

Tekstong Deskriptiv ( Impressionistic ) Mga Pahayag na Interaksyunal

3. Ekonomiya at Tao

Tekstong Narativ ( Textual Interpretation ) Mga Salitang Ginagamit sa Paghihinuha

4. Ekonomiya at Sistemang Pulitikal

Tekstong Argumnetativ ( Persweysiv) Mga Pangungusap na Nagpapahayag ng Paliwanag/Katwiran

5. Mga Reformang Pang-ekonomiya

Tekstong Argumentative ( Scientific) Mga pangungusap na Nagpapakilala ng Pagpapaliwanag/Pangangatwiran

6. Sistemang Pulitikal sa Asya

Tekstong Deskriptiv ( technical) Mga Pangungusap na Nagpapakilala ng Opinyon

7. Mga Bunga ng Kilusang Reformista

Tektong Narativ ( Narration ) Kaganapan/Kumplemento ng Pandiwa

B. Florante at Laura 8. Mapanuring Pagbasa sa Florante at Laura Bilang Isang Awit 9. Mapanuring Pagbasa sa Florante art Laura Bilang isang Awit C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

( Pagsulat ng editoryal )

7

Ikatlong Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Imperyalismo sa Asya

Tekstong Argumentative ( Persweysiv ) Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng aktwal na intensyon

2. Neokolonsyalismo sa Asya

Tekstong Argumentative ( comments) Pagkilala sa wastong gamit ng mga pangatnig

3. Kulturang Asyano

Tekstong Ekspositori Mga salita/ pangungusap na nagpapakilala ng paglalagom ng kaisipan

4. Ekonomiyang Asyano

Tekstong Informativ Pangungusap na nagpapakilala ng pagbibigay ng proposisyon

5. Pagpapahalagang Asyano

Tekstong Narativ Mga salita/pangungusap na kaugnay ng iba pang salita/pangungusap sa loob ng pahayag

6. Relihiyong Asyano

Tekstong Narativ Pagbubuo ng pangungusap mula sa dalawa o higit pang pahayag

7. Asya Bilang Isang Kontinente

Tekstong Deskriptiv Salita/pangungusap na nagpapakailala ng argumento

B. Florante at Laura 8. Mapanuring Pagbasa sa Florante at Laura Bilang Awit 9. Mapanuring Pagbasa sa Florante at Laura Bilang Awit C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikahaing Pagsulat ng Komposisyon

( Pagsulat ng Kathang-buhay )

8

Ikaapat na Markahan A. Gramatika at Pagbasa 1. Ang Nagbabagong Asya

Tekstong Desktipriv Mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng pagtanggap at pagtanggi

2. Mga Dakilang Asyano

Tekstong Argumentativ Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng alternatibong solusyon

3. Pagbabagong Dulot ng Digmaan

Tekstong Narativ Mga salita/pangungusap na nagsasaad ng implikasyon

4. Nasyonalismo sa Asya Tekstong Argumentativ Mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng pagkakatulad

5. Ang Sining sa Asya Tekstong Ekspositori Mga salita/pangungusap na nagpapakilala ng pagsalungat

6. Kilusang Reformista at Pambansang Kamalayan

Tekstong Narativ (Report) Wastong gamit ng mga pangngalang-diwa

7. Kultura At Tao Tekstong Informativ Mga Pangungusap na pabuod at pasaklaw

B. Florante at Laura 8. Mapanuring pagbasa sa Florante at Laura Bilang Awit 9. Mapanuring pagbasa sa Florante at Laura Bilang Awit C. Aralin sa Pagsulat 10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

(Pagsulat ng sanaysay)

9

Ikatlong Taon

Unang Markahan A. Mga Batayang Kaalaman sa Pag-aaral ng Akdang

Pampanitikan

1. Elemento – Tula 2. Paraan ng Paglalahad – Sanaysay 3. Kombensyon – Dula 4. Istruktura – Nobela 5. Uri – Maikling Kwento 6. Tungkulin – Iskrip ng Dulang Pampelikula 7. Kalikasan – Maikling Kwento B. Noli Me Tangere

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan nito Bilang Isang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan nito Bilang Isang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Liham-Paanyaya sa Isang Panauhing Tagapanayam

Ikalawang Markahan A. Pagbasa at Pagpapahalagang Pampanitikan

1. Batay sa Teoryang Imahismo – Tula 2. Batay sa Teoryang Klasisismo – Dula 3. Batay sa Teoryang Klasisismo – Buod ng Nobela 4. Batay sa Teoryang Romantesismo – Tula 5. Batay sa Teoryang Romantesismo – Maikling Kwento 6. Batay sa Teoryang Humanismo – Sanaysay 7. Batay sa Teoryang Esksistensyalismo – Maikling Kwento

B. Noli Me Tangere

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Pagbubuo ng Bibliyograpi

10

Ikatlong Markahan A. Pagbasa at Pagpapahalagang Pampanitikan

1. Batay sa Teoryang Humanismo – Tula 2. Batay sa Teoryang Formalismo – Tula 3. Batay sa Teoryang Formalismo – Maikling Kwento 4. Batay sa Teoryang Eksistensyalismo - Buod ng Nobela 5. Batay sa Teoryang Eksistensyalismo – Dula 6. Batay sa Teoryang Naturalismo – Maikling Kwento 7. Batay sa Teoryang Dekonstruksyon – Maikling Kwento

B. Noli Me Tangere

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Isang Komposisyon - Pagsulat ng Buod ng Isang Binasa

Ikaapat na Markahan A. Pagbasa at Pagpapahalaga sa Akdang Pampantikan

1. Batay sa mga Arketayp – Buod ng Nobela 2. Batay sa Bayograpikal na Basa – Tula 3. Batay sa Sosyolohikal na Pananaw – Dula 4. Batay sa Pagka-Feminismo – Maikling Kwento 5. Batay sa saykolohikal na Basa – Iskrip ng Pelikula 6. Batay sa Pagdedekonstrak – Sanaysay 7. Batay sa Pagka-markismo – Maiklign Kwento

B. Noli Me Tangere

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Pagsulat ng Isang Rebyu

11

Ikaapat na Taon Unang Markahan A. Pagbasa at Pagsusuri sa Mga Saling Akdang Rehyunal

1. Maikling Kwentong Cebunao sa Pananaw Humanismo 2. Sanaysay Hiligaynon sa Pananaw Klasisismo 3. Sanaysay Muslim sa Pananaw Formalismo 4. Tulang Bikolano sa Pananaw Imahismo 5. Tulang Kapampangan sa Pananaw Romantesismo 6. Dulang Tagalog sa Pananaw Sosyolohikal 7. Maikling Kwentong Tagalog sa Pananaw Eksistensyalismo

B. El Filibusterismo

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Pagsulat ng Iba’t Ibang Uri ng Liham-Pangangalakal

Ikalawang Markahan A. Pagbasa at Pagsusuri sa mga Saling Akdang Asyano

1. Sanaysay Indones sa pananaw Dekonstruksyon 2. Feminismo sa Kwentong Thai 3. Eksistensyalismo sa Kwentong Hapon 4. Romantesismo sa Dulang Hapon 5. Realismo sa Kwentong Singapore 6. Imahismo sa Kwentong Malay 7. Naturalismo sa Nobelang Combodian ( buod)

B. El Filibusterismo

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10. Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Pagsulat ng Isang Suring-Pelikula

12

Ikatlong Markahan A. Pagbasa at Pagsusuri sa Mga Saling Nobelang Asyano

( angkop na kabanata lamang)

1. Nobelang Thai sa Teoryang Realismo 2. Nobelang Hapon sa Teoryang Romantesismo 3. Nobelang Indones sa Teoryang Naturalismo 4. Nobelang Combodia sa Teoryang Eksistensyalismo 5. Nobelang Hapon sa Teoryang Feminismo 6. Nobelang Singapore sa Teoryang Humanismo 7. Nobelang Thai sa Teoryang Markismo

B. El Filibusterismo

8. Pagsusuri sa Pagkapanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuri sa pagkapanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10 Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon - Malikhaing Pagsasalin

Ikaapat na Markahan A. Pagbasa at Pagsusuri sa Nobelang Tagalog

( Angkop na kabanata lamang )

1. Maganda Pa ang Daigdig ni Lazaro Francisco sa Pananaw Realismo

2. Timawa ni Agustin Faabian sa Pananaw Eksistensyalismo 3. Pinaglahuan ni Faustino Aguilar sa Pananaw Naturalismo 4. Ang Tundo Man May Langit Din ni Andres Cristobal Cruz sa

Pananaw Romantesismo 5. Titser ni Liwayway Arceo sa Pananaw Humanismo 6. Pusong Walang Pag-ibig ni Roman Reyes sa Pananaw

Sosyolohikal 7. Canal De La Reina ni Liwayweay Arceo sa Kamalayang Panlipunan

B. El Filibusterismo

8. Pagsusuring Pampanitikan Bilang Nobela 9. Pagsusuring pampanitikan Bilang Nobela

C. Aralin sa Pagsulat

10 Malikhaing Pagsulat ng Komposisyon

13

- Pagsulat ng Tala Mula sa Natipong Tala MGA MUNGKAHING ISTRATEHIYA AT KAGAMITANG PAMPAGTUTURO Sa pagtuturo/pagkatuto ng Filipino bilang isang sabjek pangwika na magdedevelop sa kahusayan sa maunawang pagbasa at pagkilala sa mga tiyak na istrukturang gramatikal, gagamitin ang istratehiyang Teaching Grammar Through Texttypes (TGTT). Sa ganitong lapit ng pagtuturo, ang pagkatuto ng tiyak na istrukturang gramatikal ng wika ay kasabay sa paglinang nang maunawaang pagbasa. Ang pag-aaral ng tiyak na istruktura ng wika ay hahanguin sa mga paksang pangnilalaman sa pagkakataong ito ang binigyan ng focus ay ang Aralin Panlipunan. Sa paggamit ng TGTT sa pag-aaral ng istrukturang gramatikal, mahalagang mabigyan ng pansin ang mga sumusunod:

1. Paglalapit/paglalapat ng texto sa karanasan ng mga mag-aaral 2. Pagsusuring pangnilalaman na nagbibigay tuon sa paksa,

pangunahing kaisipan, mga pantulong na kaisipan, mga opinyong lumutang, mga paniniwalang inihayag. Kinakailangan ding makabuo ng pansariling paalagay ang mga mag-aaral tungkol sa nilalaman ng texto.

3. Pagsusuri sa mga ispesifik na katangian ng texto tulad ng tono ( kilos o galaw, damdamin ), layon ( ano ang nais sabihin ), paraan ng pagkakasulat ( pagbubuo ng salita, paggamit ng parirala, pagbubuo ng pangungusap, pagsisimula, pagpapalawak, pagwawakas, formalidad ng gamit ng salita ), pananaw, relasyon ng sumulat sa texto, at relasyon ng sumulat sa mambabasa

4. Pagkilala sa tiyak na uri ng texto ( ekspositori, narativ, impormativ, deskriptiv, argumentativ, instruksyunal, referensyal, at prosijural )

5. Pagsusuring Gramatikal ( pagkilala sa mga tiyak na istrukturang gramatikal na ginamit upang maging mabisa ang pagkakabuo ng texto) )

6. Evalwasyon.Eksposyur sa katulad pang texto

Sa pag-aaral naman ng panitikan, ang pagtalakay ay magsisimula sa paglalapit ng akda sa mga tiyak na karanasan ng mga mag-aaral, susundan ng pagsusuring linggwistika , susundan ng pagsusuring pangnilalaman, pagsusuring pampanitikan, paglikha at pagpapahalaga.

Sa paglalapit sa akda sa maga mag-aaral, iuugnay ito sa mga dati ng

kaalaman at mga tiyak na karanasan.

14

Susundan naman ito ng pagsusuring panglinggwistika na kung saan ang pagsusuri ay ibabatay sa mga tiyak na elementong ponemiko tulad ng sukat/tugma, pag-uulit ng mga salita, pantig, letra , onomatopea. Sa bahagi ring ito masusuri ang akda batay sa mga ibig sabihin ng salita ( pamimili ng salita, pahiwatig, kapangyarihan ng salita, pag-aagawan ng kahulugan ng salita, etimoloji ng salita ). Sa bahagi ring ito maaaring suriin ang akda batay sa pagkakabuo ng mga pangungusap ( haba,ikli, pag-uulit, pagbabagu-bago ).

Sa pagtalakay naman ng akda sa aspektong pagsusuring pangnilalaman,

susuriin ang akda batay sa mga nais sabihin nito, sa mga tiyak na tradisyunal na elemento,pagtukoy sa bisa ng akda sa lipunan ( kamalayang panlipunan).

Sa pagsusuring pampanitikan, ang akda ay susuriin batay sa mga tiyak na

teorya, pamanatayan sa pamumuna, katawagang pampanitikan at ugnayan at pagkakaayos ng mga tiyak na elemento ng akda.

Sa paglikha, ang mga mag-aaral ay aakaying makalikha ng mga tiyan na

genre ng panitikan samantalang sa pagpapahalaga, ang mga mag-aaral naman ay aakaying mapagsuri ng kanilang sariling gawa at ng gawa ng iba batay sa mga natutuhang pamantayan.

Sa kabilang banda, ang pagkatuto ng malikhaing pagsulat ng isang komposisyon ay gagawing isang proseso. May mga tiyak na kasanayang lilinangin sa bawat araw na ang layon ay makasulat sa huling araw ng pag-aaral. Ang anumang naisulat ng mga mag-aaral ay ituturing na personal . Ang isinulat ay daraan ng pagwawastong pansarili at pagwawasto ng iba at proseso ng revisyon. Susundin ang proseso ng pagsulat, pagbabahaginan, pag-eedit, revisyon at faynalisasyon. Tinatawag itong processed writing. Lahat ng mga inaprubahang teksbuk ng departamento ang siyang magiging pangunahing kagamitan/babasahing gagamitin. Ang mga guro ay malayang gumamit ng anumang versyon ng iba’t ibang suplementong aklat tulad ng Ibong Adarna, Florante at Laura, Noli Me Tangere at El Filibusterismo basta’t ito ay aangkop sa kahingian ng pagkatuturo at pagkatuto. Sa mga akdang pampanitikan, mananatiling batay ang inaprubahang Kanon ng Panitikang Pilipino na ipamamahagi ng BSE sa bawat dibisyon. BATAYAN NG PAGMAMARKA

Naririto ang gabay sa pagmamarka sa Filipino bilang isang sabjek at larangan ng pagkatuto.

MarkahangPagsusulit..……… 25% Interaksyong Pangklase …… 25% Pagtataya sa mga Nagawa….. 25%

- Pagsasatao - Panggagagad

15

- Pagkikipagtalo - Pangangatwiran - Dagliang Pagtatalumpati - Pag-uulat -Pangkatang talakayan

Pagsulat ng Komposisyon..… 10% - Nilalaman

- Pamamaraan

Lingguhang Awtput na Pasulat. 15% 100%

16

MGA PANLAHAT AT TIYAK NA KASANAYANG PAMPAGKATUTO UNANG TAON

Sa pagtatapos ng bawat markahan, inaasahang malilinang sa bawat mag-aaral ang mga sumusunod na mga panlahat at tiyak na kasanayang pampagkatuto:

UNANG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Napauunlad ang mga kasanayan sa pag-unawa, pagpapakahulugan, pagsusuri at pagbibigay-halaga sa mga diskursong napakinggan.

1.1 Naisasagawa ang mga kasanayan sa maunawang pakikinig ( listening comprehension)

1.1.1 Nabibigyang-halaga ang mga pananalitang narinig batay sa paraan ng pagpapahayag

1.1.2 Nakikilala ang kaisipang narinig batay sa : - dami o lawak - tiyak o di-tiyak - lokasyon o direksyon - sanhi o bunga

1.1.3 Natutukoy sa napakinggang diskurso ang mga pahayag na: - nagpapakilala ng ideya - nagpapatibay sa ideya - naglilipat nito sa bagong ideya - nagwawakas ng isang ideya

1.1.4 Nabibigyang-diin ang mahahalagang punto sa tekstong narinig 1.1.5 Natutukoy ang pagsisimula ang isang usapan sa pamamagitan

ng tuwiran at di-tuwirang pahayag 1.1.6 Natutukoy ang daloy ng pagpapahayag sa diskursong

napakinggan tulad ng kung papaano: - sumasagot - nagpapatuloy - nagpapalutang ng ideya - nakalalahok sa usapan

1.1.7 Naisasagawa ang isang mabisang pagtatapos sa isang diskurso tulad ng:

- pag-alis sa isang usapan - paglalagom sa paksang napag-usapan

17

PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang pambalarila na makatutulong sa malinaw at mabisang pakikipagkomunikasyon

1.1 Nagagamit nang wasto ang mga salitang hiram batay sa binagong

alfabeto 1.2 Nakikilala ang uri at gamit sa pagpapahayag ng mga:

- ponemang segmental - ponemang supra-segmental

1.3 Nakikilala at nagagamit nang wasto ang mga salitang may diptonggo at klaster

1.4 Natutukoy at nagagamit nang angkop ang mga pares-minimal 1.5 Nabubuo ang iba’t ibang salita batay sa punong salita sa

pamamagitan ng: - paglalapi - pag-uulit - pagtatambal

1.6 Nakikilala at nakabubuo ng iba’t ibang uri ng pangungusap batay sa layon

- naglalarawan - nagsasalaysay - naglalahad - nangangatwiran

1.7 Nakabubuo ng mga pangungusap batay sa tiyak na balangkas - payak - tambalan - hugnayan - langkapan

2. Naipapakita ang kasanayan sa paggamit ng Filipino sa pasalitang

komunikasyon

2.1 Natutukoy ang punto ng pagkakatulad at pagkakaiba ng mga pahayag 2.2 Naipaliliwanag ang katwiran sa pagsalungat o pagsang-ayon sa isang

ideya 2.3 Nakabubuo ng mga tiyak na paninindigan kaugnay sa nabasa o

narinig PAGBASA

1. Napayayaman ang talasalitaan sa pamamagitan ng pagtukoy sa kayarian, kahulugan at kaangkupan ng mga salita sa kontekstong pinaggagamitan

1.1 Napipili ang mga salitang angkop sa tiyak na sitwasyon

18

1.2 Nasasabi ang kahulugan ng mga salita batay sa pagkakagamit nito sa pangungusap

1.3 Napipili ang mga salitang ang kahulugan ay ipinahihiwatig ng tunog nito ( onomatopea)

2. Nalilinang ang pag-unawa sa tekstong binasa

2.1 Nabibigyang-kahulugan ang magkakaugnay na pahayag upang maibigay ang sanhi at bunga ng mga pangyayari

2.2 Natutukoy ang kahulugan ng pamagat at nakapagbibigay ng isang

alternativ 2.3 Nabubuod ang tekstong binasa batay sa mga pangunahin at

pantulong na kaisipan 2.4 Natutukoy ang mga pangunahin at pantulong na kaisipan sa

tekstong binasa

3. Nagagamit ang dating kaalaman sa pag-unawa at pagpapakahulugan sa mga kaisipan sa teksto

3.1 Napagtutulad at napag-iiba ang mga kaisipang nakapaloob sa

tekstong binasa 3.2 Naiuugnay ang mga kaisipan sa tekstong binasa sa mga

pansariling karanasang - aktwal na narasanan - nasaksihan - narinig/nabasa

4. Napauunlad ang kasanayan sa pagsusuri at pagbibigay-halaga sa

tekstong binasa

4.1 Natutukoy ang tiyak na uri ng teksto - desktiptiv - narativ - ekspositori - argumentativ - informativ - instruksyunal

4.2 Natutukoy ang tono ng teksto 4.3 Nabibigyang-reaksyon ang layon ng teksto

PAGSULAT

1. Naipakikita ang kakayahang pumili ng pamamaraan at batayang panretorika upang pasulat na maipahayag ang sariling damdamin, opinion, ideya at saloobin

19

1.1 Nababaybay nang wasto ang mga salita batay sa binagong alfabeto 1.2 Nagagamit nang wasto ang iba’t ibang sangkap sa pagsulat 1.3 Nakabubuo ang wastong balangkas

2. Naipapakita ang pagiging malikhain sa pagsulat

2.1 Nakasusulat ng talambuhay bilang isang pasulat na komunikasyon 2.2 Nababatid ang mga katangiang dapat taglayin ng isang masining na

talambuhay 2.3 Nakikilala ang mga tiyak na katangian ng dalawang uri ng talambuhay

- pansarili - talambuhay ng ibang tao

IKALAWANG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Naisasagawa ang mga kasanayan sa maunawaang pakikinig sa iba’t ibang diskurso na ang layon ay makaunawa, makakuha at makapag-ayos ng mga impormasyon

1.1 Natutukoy ang mga ideya sa mga detalyeng nasa tekstong narinig 1.2 Natutukoy ang angkop na punto sa isang teksto na may:

- koordinasyon ng magkakaugnay na impormasyon - maayos na pagkakasunud-sunod ng mga

nagsasalungatang ideya 1.3 Nabubuood ang teksto batay sa mga mahahalagang punto 1.4 Napaiikli ang diskursong napakinggan sa:

- pagbabawas ng paulit-ulit na impormasyon - pagbabawas ng mga walang kaugnayang impormasyon

1.5 Naisasaayos ang mga narinig na impormasyon sa pamamagitan ng retorikal na tungkulin tulad ng:

- definisyon - klasifikasyon - deskripsyon ng proseso

1.6 Naisasagawa ang pagtatala ng narinig na impormasyon - sa parehong istilo ( paraphrasing) - sa naiibang istilo

PAGSASALITA

1. Natatamo ang kaalamang pambalarila na makatutulong sa mabisa at mahusay na pakikipagtalastasan

1.1 Natutukoy at nagagamit nang wasto sa pagpapahayag ang mga

saltang nagpapahayag ng:

20

- dami o lawak - tiyak o di-tiyak - lokasyon o direksyon

1.2 Nakikilala at nabibigyang-kahulugan ang mga salita/pahayag na nagpapahiwatig ng:

- simbolo - imahe - pahiwatig

1.3 Natutukoy ang mga keywords na nagpapakilala ng: - paksa - isang proposisyon - positiv na pahayag - negativ na pahayag

1.4 Natutukoy ang mga pangungusap na nagpapahayag ng: - damdamin - ideya - kaisipan - mensahe

1.5 Nakabubuo ng mga pahayag mula sa dalawa at higit pang ideya 1.6 Naisasagawa ng mayaman at malikhaing paglinang ng talasalitaan

2. Naipapakita ang kahusayan sa paggamit ng Filipino sa pasalitang

komunikasyon

2.1 Nakabubuo ng definisyon ng mga salita at konsepto 2.2 Nakabubuo ng mga angkop na tanong bilang paglilinaw sa mga

mensaheng ibinibigay/tinatanggap 2.3 Naisasalaysay nang buong linaw ang mga kaalamang narinig/nabasa 2.4 Napipili ang angkop na ekspresyon/pananalita sa pagpapahayag ng

sariling puna PAGBASA

1. Napayayaman ang talasalitaan sa pamamagitan ng pagtukoy sa kayarian, kahulugan at kaangkupan ng ga salita sa kontekstong pinaggagamitan

1.1 Nakikilala ang mga salitang may bahagyang pagkakaiba kahit na ang

mga ito ay magkakatulad sa kahulugan 1.2 Nabibigyang-kahulugan ang mga salita ayon sa:

- denotasyon - konotasyon

1.3 Napag-uuri-uri ang mga salita ayon sa: - mga salitang kaugnay sa pandama - mga salitang kaugnay ng damdamin - mga salitang may pagkakaugnayan

21

2. Nalilinang ang pag-unawa sa nilalaman ng tekstong binasa

2.1 Natutukoy at naipaliliwanag ang paksa ng teksto sa tulong ng: - pamagat - pangunahing kaisipan - simula - wakas

2.2 Napipili ang mga positiv na opinyon sa loob ng teksto 2.3 Natutukoy ang mga negativ na opinyon sa loob ng teksto 2.4 Nakabubuo ng pansariling opinyon batay sa mga opinyong inilahad sa

teksto

3. Nagagamit ang dating kaalaman sa pagpapakahulugan sa teksto

3.1 Nakapaghihinuha sa mga opinyong binanggit sa teksto 3.2 Nagagamit ang dating kaalaman sa pagbibigay-solusyon sa mga

suliranin 3.3 Naiuugnay ang pinakamalapit na pansariling karanasan sa mga

karanasang inilahad sa teksto 3.4 Nakabubuo ng katwiran sa :

- pagkamakatotohanan ng teksto - pagkadi-makatotohanan ng teksto

4. Napauunlad ang kasanayan sa pagsusuri at pagbibigay-halaga sa

tekstong binasa

4.1 Nasusuri ang teksto batay sa tiyak na uri nito 4.2 Nasusuri ang tekstong binasa batay sa :

- istilo sa pagbubuo ng mga salita - istilo sa pagbubuo ng mga pangungusap

PAGSULAT

1. Naipamamalas ang pagkamasining sa pasulat na paraan

1.1 Nakikilala ang mga tiyak na bahagi ng isang talata 1.2 Nabibigyang-halaga ang paggamit ng wastong bantas sa pagsulat 1.3 Naipakikita ang sariling istilo sa pagsulat

- sa pagsisimula - sa pagpapalawak - sa pagwawakas

2. Nalilinang ang pagkamalikhain sa pagsulat ng:

- iba’t ibang uri ng liham

22

IKATLONG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Naipamamalas ang kasanayan sa maunawang pakikinig kaugnay sa pagkakaroon ng kritikal na pag-iisip at mabisang pagpapahayag ng damdamin

1.1 Natutukoy ang angkop na hangganan ng mga salita ( word

boundaries) sa mga napakinggang pangungusap 1.2 Nakikilala ang mahahalagang salita (key words) na nagpapahayag

ng paksa at proposisyon 1.3 Natutukoy ang mga panandang ginamit sa napakinggang diskurso

2. Naisasagawa ang mga kasanayan sa maunawang pakikinig sa iba’t

iabng diskurso na may layuning transaksyunal ( binibigyang halaga ang impormasyon)

2.1 Natutukoy sa diskursong napakinggan kung may sapat na kaalaman

ang nagsasalita 2.2 Natutukoy kung ang isang napakinggang proposisyon ay matibay o

hindi 2.3 Nasusuri ang level ng kahalagahan ng impormasyong narinig 2.4 Nabibigyang-kahulugan ang napakinggang diskurso

- mahahalagang puntos - paglilinaw sa paksa - paglilnaw sa ideya

PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang gramatikal na magagamit sa pagsasakatuparan efektiv na pakikipagtalastasan

1.1 Natutukoy ang mga bahagi ng panalita na ginagamit sa pagbubuo ng

paksa ng pangungusap 1.2 Nakikilala ang mga tiyak na bahagi ng panalita na ginagamit sa

pagbubuo ng panaguri ng pangungusap 1.3 Natutukoy at nakabubuo ng mga salita/pangungusap na:

- nagpapakilala ng ideya - nagpapatibay ng isang ideya

1.4 Nakikilala at nagagamit nang wasto ang mga salita/pangungusap na: - naglilipat ng isang ideya sa bagong ideya - nagwawakas ng ideya

1.5 Natutukoy at nakabubuo ng mga salita/ pangungusap na: - nagpapakilala ng pagkamakatotohanan ng ideya - nagpapakilala ng pagiging opinyon lamang

1.6 Nakabubuo ng mga pamaksa at pantulong na pangungusap

23

1.7 Natutukoy at nakabubuo ng mga pangungusap na nagpapakilala ng paraan ng pagsasalaysay

2. Naipakikita ang efektiv na paggamit ng Filipino sa pasalitang

komunikasyon

2.1 Naipahahayag ang mga panukala o proposisyon 2.2 Nabibigyang-reaksyon ang mga panukala o proposisyon 2.3 Naiwawasto nang maayos ang mga maling pananaw na narinig 2.4 Nakapagpapahayag ng positiv na pananaw sa mga bagay-bagay 2.5 Nakabubuo ng hinuha sa mga impormasyong narinig

PAGBASA

1 Napalalawak ang talasalitaan asa pamamagitan ng pagkilala sa kahulugan, kayarian at sitwasyong pinaggagamitan ng mga salita at idyom

1.1 Nakikilala ang mga salitang:

- magkasingkahulugan - magkasalungat - magkasingtunog ngunit magkaiba ang kahulugan

1.2 Natutukoy ang mga salitang may higit sa isang kahulugan 1.3 Nasasabi ang kahulugan gn matatalinghagang salita at mga idyom

2. Napapaunlad ang mga kasanayan asa pag-unawa sa mga ideya sa

tekstong binasa

2.1 Napipili ang mga mahahalagang detalye batay sa layon o nais sabihin ng teksto

2.2 Nabibigyang-puna ang mga ideya/kaisipang nakapaloob sa teksto 2.3 Naipaliliwanag ang mga impormasyong ipinahahayag ng dayagram,

grap, tsart, semantic, map at mga kauri nito.

3. Napauunlad ang kakayahang magpakahulugan sa tekstong binasa

3.1 Naiuugnay ang paksa/kaisipang nakalahad sa teksto sa mga pangyayaring nagaganap sa kasalukuyang panahon

3.2 Naibibigay ang wastong hinuha sa: - pangyayari - kaalaman - pakay o motiv - layon ng may-akda

4. Nalilinang ang kahusayan sa pagsusuri at pagpapahalaga sa tekstong binasa

24

4.1 Naibabahagi ang sariling pananaw sa katangian ng teksto ayon sa: - kaangkupan sa lipunan - pagkamakatotohanan - pagkakapani-paniwala - pagiging kasiya-siya

PAGSULAT

1. Naipakikita ang pagkamalikhain at masining sa pasulat na komunikasyon

1.1 Nagagamit ang sariling istilo sa pagbubuo ng:

- magandang simula - maayos na pagpapalawak - makabuluhang wakas

1.2 Nakasusunod sa mga tiyak na pamantayan sa pagsulat batay sa: - nilalaman - sangkap

2. Nalilinang ang pagiging malikhain sa pamamagitan ng pagsulat

anekdota

- sariling anekdota - anekdota ng ibang tao

IKAAPAT NA MARKAHAN PAKIKINIG

1. Naipamamalas ang mga kasanayan sa maunawang pakikinig kaugnay sa pagkakaroon ng kritikal na pag-iisip at mabisang pagpapahayag ng damdamin

1.1 Naisasagawa ang angkop na pag-uulit ng mga pahayag na narinig 1.2 Naisasagawa ang pagtukoy sa ibang paraan ng diskursong

napakinggan 1.3 Natutukoy sa mga pahayag ang narinig ang :

- nagpapayo - nagbababala - nanghihikayat - argumento

1.4 Natutukoy sa mga pahayag na narinig ang nagsasaaad ng magandang intensyon ng nagsasalita

25

2. Naisasagawa ang mga kasanayan sa pakikinig sa iba’t ibang diskurso na may layuning transaksyunal.

2.1. Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan tungo sa

iba pang anyo ( transkoding) 2.2 Nakabubuo ng ugnayan sa mga bahagi ng tekstong napakinggan sa

pamamagitan ng kayariang kohensyon - anapora/katapora bilang pagpapatungkol - paghahambing - ellipsis

2.4 Naibibigay ang kahulugan ng konsepto ayon sa : - dami o lawak - tiyak o di-tiyak - sanhi o bunga

- panahon - kondisyon at kontrast

2.5 Natutukoy ang maaaring kalabasan ng pangyayaring narinig PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang gramatikal na makatutulong tungo sa efektiv na komunikasyon

1.1 Nakikilala ang mga salita/ pahayag na nagsasaad ng sanhi at bunga 1.2 Natutukoy ang mga pangungusap na nagpapakilala ng pakay o motivo 1.3 Nakikilala at nakabubuo ng mga pangungusap na nagpapahayag ng:

- kasiya-siyang palagay - di-kasiya-siyang palagay

1.4 Natutukoy at nakagagamit ng mga pangungusap/pahayag na nagpapakilala ng:

- pagkakatulad ng ideya - pagsasalungatan ng ideya

1.5 Nakikilala ang iba’t ibang pagbabagong morpoponemik na nagaganap sa isang salita

1.6 Natutukoy at nagagamit nang wasto ang iba’t ibang modal ng Filipino 1.7 Nakikilala ang iba’t ibang sangkap ng pangungusap at natutukoy ang

gamit ng bawat isa - paksa - panaguri - pandiwa - kumplemento ng pandiwa - pokus ng pandiwa

2. Naipapakita ang efektiv na paggamit ng Filipino sa pasalitang

komunikasyon

26

2.1 Nagagamit ang angkop na pananalita sa panghihikayat 2.2 Nabibigyang-dahilan/ katwiran ang kilos ng kapwa 2.3 Nailalahad sa maayos na hakbang ang pagsasagawa ng isang

proseso 2.4 Naipagtatanggol, nasusuportahan, nakasasalungat sa isang

proposisyon, aksyon at panukala PAGBASA

1. Napalalawak ang talasalitaan sa pamamagitan ng pagkilala sa kahulugan, kayarian at sitwasyong pinaggagamitan ng mga salita at idyom

1.1 Nakikilala ang iba’t ibang pagpapangkat ng salita ayon sa punong

salita 1.2 Nakikilala ang salita ayon sa sitwasyong pinaggagamitan 1.3 Napipili ang mga salita sa pangungusap na nagbibigay- pahiwatig sa

kahulugan ng mahirap na salita

2. Napapaunlad ang mga kasanayan sa pag-unawa sa mga ideya sa tekstong binasa

2.1 Nakikilala ang pangunahing puntos sa isang pahayag asa

pamamagitan ng: - paraan ng paglalahad - pangwakas na pagbibigay-diin - paksang pangungusap sa mga pahayag na pabuod - paksang pangungusap sa mga pahayag na pasaklaw

2.2 Napipili at nalalagom ang mga impormasyong nakapaloob sa binasa ayon sa sariling pagpapakahulugan

2.3 Natutukoy ang mga detalye na tumutukoy / sumusuporta sa pangunahing ideya

3. Napauunlad ang kakayahang magpakahulugan sa binasang teksto

3.1 Nabibigyang-impresyon ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa pamamagitan ng:

- pagpili ng lohikal na wakas - pagbubuo ng sariling wakas - pagbabago ng wakas

4. Nalilinang ang kasanayan sa pagsusuri at pagpapahalaga sa

tekstong binasa

4.1 Naihahambing ang mga kaisipang inilahad sa teksto sa: - pamantayang pansarili - pamantayang galling sa ibang tao

27

- sinasabi ng ibang tekstong nabasa PAGSULAT

1. Naipapakita ang pagkamalikhain sa pagsulat ng sariling talaarawan

1.1 Nakabubuuo ng lohikal na pagsasalaysay ng mga tiyak na pangyayari 1.2 Nagagamit ang kaalaman sa pagbubuo ng talaarawan

- format - nilalaman - pamantayan sa pagsulat - paraan

KOMPETENSING LILINANGIN SA PAGSUSURI NG IBONG DARNA ( May laang dalawang linggo sa bawat markahan ) UNANG MARKAHAN

1. Nakikilala at nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na katangian at pamantayan

1.1 Nakapaglalahad ng pagsang-ayon at pagsalungat sa pagiging

makatotohanan/di-makatotohanan batay sa: - paglalarawan ng tauhan - paglalahad ng mga pangyayari - paksang tinalakay - kapaligirang binigyang-buhay - mga paniniwalang inilahad

1.2 Nakapagsasagawa ng pag-aanalisang kritikal sa tulong ng mga tiyak na bahaging nagpapakita ng:

- sanhi at bunga kaugnay ng mga pangyayari - sanhi at bunga kaugnay ng kinahinatnan - pagiging emosyunal ng tauhan - nagpapakita ng pakay at motibo ng bawat tauhan

1.3 Nakabubuo ng mga patunay sa tulong ng mga tiyak na bahaging nagpapakita ng:

- pag-uugali ng tao ( masama o mabuti) - kinahinatnan ng mga tauhan - pakikipagsapalaran ng mga tauhan

28

IKALAWANG MARKAHAN

1. Nakikilala at nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na katangian at pamantayan

1.1 Nakapipili ng mga tiyak na bahagi na nagpapakita ng kasiya-siyang:

- tauhan - sitwasyon - pangyayari - tagpuan - usaapan

1.2 Natutukoy ang mga tiyak na bahagi sa akda na nagpapakita ng: - magkakatulad na ideya - magkasalungat na ideya - magkatulad na opinyon - magkasalungat na opinyon - magkatulad na paniniwala - magkasalungat na paniniwala

1.3 Nasusuri ang akda sa pamamagitan ng pagtukoy sa mga bahaging

nagpapatunay ng: - panlipunang pananaw - pangkultural na pananaw - panrelihiyong pananaw

1.4 Napahahalagahan ang akda batay sa mga inilalahad na: - tradisyong katutubo - tradisyong pambansa - tradisyong pandaigdigan

IKATLONG MARKAHAN

1. Nakikilala at nasusuri ang akda batay sa tiyak na katangian at pamantayan

1.1 Nakapagbibigay ng pansariling paghuhusga sa akda batay sa:

- posibilidad ng mga pangyayari - di-posibilidad ng mga pangyayari

1.2 Natutukoy ang iba’t ibang pagpapahalagang Pilipinong lumutang sa akda

1.3 Nakabubuo ng desisyon hinggil sa pagkamalapit sa realidad ng akda 1.4 Natutukoy at naiuugnay sa aktwal na pangyayari sa kasalukuyan ang

mga kamalayang panlipunang inilahad sa akda IKAAPAT NA MARKAHAN

1. Nasusuri ang akda batay sa iba’t ibang pananaw pampanitikan.

29

1.2 Nabibigyang-pansin sa tulong ng mga tiyak na bahagi ang pagka-klasisismo ng akda

1.3 Napatutunayan sa tulong ng mga tiyak na bahagi ang pagka-humanistik ng akda

1.4 Nakabubuo ng mga tiyak na imahe sa tulong ng mga tiyak na bahagi 1.5 Nakabubuo ng pangangatwiran sa pagka-romantesis ng akda batay

na rin sa mga tiyak na bahagi nito 1.6 Nakapagpapatunay sa tulong ng mga tiyak na bahagi na ang akda ay

sumunod sa pananaw naturalistik sa panitikan

30

IKALAWANG TAON Inaasahan na sa pagtatapos ng bawat markahan, malilinang sa mga mag-aaral ang mga sumusunod na kompetensi UNANG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Naisasagawa ang proseso ng pakikinig na bottom-up ( ginagamit ang mga narinig na input leksikal at gramatikal bilang hanguan ng mga impormasyon tungkol sa kahulugan ng mensahe )

1.1 Nakikilala ang ayos ng pangungusap na nagpapaiba sa istilo ng

pagpapahayag 1.2 Nakikilala ang mga sequence marker ( pananda ng pagkakasunud-

sunod) 1.3 Nakikilala ang mga salita/pahayag na familyar at di-familyar 1.4 Natutukoy ang mga positiv at negativ na pahayag 1.5 Nakikilala ang mga makahulugang pagkakasunud-sunod ng mga

pangungusap sa pagbuo ng diskurso

2. Naisasagawa ang pakikinig na may magamit ang wika sa komunikasyong sosyal ( interaksyunal)

2.1 Nakikilala ang mga angkop na pahayag na nararapat gamitin sa

pagsasagawa ng komunikasyong interaksyunal 2.2 Nasasabi kung ang pakikipagtalastasan ay angkop sa tiyak na

sitwasyon 2.3 Nakikilala ang layon o intensyon ng nagsasalita 2.4 Natutukoy sa napakinggang pahayag ang kontradiksyon, di-sapat na

impormasyon at iba pang pagpapakahulugan ng nagsasalita

3. Naisasagawa ang proseso maunawang pakikinig na transaksyunal ( pagkuha ng impormasyon o mensahe)

3.1 Natutukoy ang mga tiyak na detalye sa isang diskurso 3.2 Nakukuha ang batayang impormasyon sa diskursong napakinggan 3.3 Natutukoy ang pangunahing ideya sa diskursong narinig 3.4 Nakikilala o naisasagawa ang layon o intensyon sa isang diskurso:

- pakikiusap - pagpapayo - pag-uutos - pagsunod sa ipinagagawa

31

PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang gramatikal na makatutulong sa pagtatamo ng efektiv na pasalitang komunikasyon

1.1 Nakikilala ang salita/ pangungusap ayon sa formalidad ng

pagkakagamit 1.2 Nakabubuo ng salita ayon sa tindi ng pagpapahayag 1.3 Natutukoy at nagagamit nang wasto ang mga cohesive devices na:

- anaphora - katapora

1.4 Nakikilala at nagagamit nang wasto ang iba’t ibang panandang diskurso

1.5 Natutukoy at nagagamit nang wasto ang mga panandang kohesyong gramatikal

1.6 Nakikilala at nagagamit nang wasto ang mga panandang leksikal at sintaktik

1.7 Natutukoy ang mga pamuring na ginagamit sa modifikasyon ng pangungusap

2. Naipapamalas ang kahusayan sa paggamit ng Filipino tungo sa

efektiv na pasalitang komunikasyon 2.1 Nakapagpapahayag nang wasto ng mga pag-aalinlangan at pag-aatubili

2.2 Nasasabi nang maayos ang pagsang-ayon o di-pagsang-ayon sa mga pangangatwirang narinig o nabasa

2.3 Nakapagbibigay ng mga panuto sa pagsasagawa ng isang bagay nang buong linaw

2.4 Nakapagpapahayag nang buong linaw ng mga tagubilin 2.5 Nakukuha ang kailangang impormasyon sa pamamagitan ng

pasalitang sarvey PAGBASA

1. Napauunlad ang talasalitaan sa pamamagitan ng pagkilala sa kahulugan ng salita o idyom

1.1 Nakikilala at nabibigyang-kahulugan ang mga salitang nagtataglay ng

di-lantad na kahulugan 1.2 natutukoy at nabibigyang-kahulugan ang mga salitang ang kahulugan

ay nakapaloob sa pagitan ng mga salita 1.3 Nabibigyang-kahulugan ang mga piling parirala/pahayag batay sa

konteksto ngpagkakagamit nito 1.4 Nabibigyang-hinuha ang kahulugang maaaring ipinahihiwatig ng

pamagat

2. Nalilinang ang kakayahang umunawa sa teksto

32

2.1 Natutukoy kung ang teksto ay :

- isang desktiptiv - isang narativ - isang ekspositori - isang informative - isang argumentativ

2.2 Natutukoy at nailalarawan sa imaheng viswal ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto

2.3 Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto 2.4 Nakikilala ang tono ng tekstong binasa sa tulong ng mga tiyak na

bahagi

3. Napauunlad ang kahusayang magpakahulugan sa nabasang teksto

3.1 Naibibigay ang reaksyon sa nabasa batay sa datihan ng mga kaalaman tungkol dito

3.2 Naibibigay ang pangkalahatang impresyon sa tekstong binasa - paksa - tema - tono - layon - paraan ng paggamit ng mga salita

PAGSULAT

1. Naipakikita ang mayamang imahinasyon sa pagsulat ng isang tiyak na uri ng paglalahad

1.1 Naisusulat ang wastong pag-uugnayan ng mga salita, parirala, sugnay

at pangungusap 1.2 Napag-uugnay-ugnay sa isang maaayos na pagkakasunud-sunod ng

mga makabuluhang pangungusap sa pagbubuo ng talataan sa isang balita.

1.3 Nakapagsusuri ng mga tiyak na halimbawa ng balita at nakabubuo ng pasulat na reaksyon

2. Naipamamalas ang pagkamalikhain sa pagsulat ng isang balita

2.1 Nagagamit ang mga tiyak na pamantayan sa pagsulat ng balita 2.2 Nakasusulat batay sa tiyak na uri 2.3 Nakasusulat ng isang balita batay sa isang orihinal na balita

33

IKALAWANG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Napauunlad ang kahusayan sa/ at naisasagawa ang proseso ng pakikinig mula sa mensaheng narinig at mga datihan ng alam na impormasyon ( top-down process ) 1.1 Natutukoy ang layon at saklaw ng narinig 1.2 Nakukuha ang mahahalagang detalye sa narinig 1.3 Nahihinuha ang pamaksang-diwa ang diskursong narinig 1.4 Natutukoy ang kalalabasan ng mga pangyayari sa narinig na usapan 1.5 Nahihinuha ang sanhi at bunga ng napakinggan 1.6 Nahihinuha ang kahalagahan ng isang panukala

2. Naisasagawa ang proseso ng maunawaang pakikinig na may

layuning interaksyunal

2.1 Natutukoy ang mga panawag-hudyat na ginagamit ng nagsasalita upang:

- magpatuloy - huminto nang bahagya - tumigil at magwakas

2.2 Natutukoy ang layon at intensyong ipinahahayag ng nagsasalita 2.3 Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita

tungkol sa paksang tinatalakay PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang gramatikal na makatutulong upang maisagawa ang efektiv na pasalitang komunikasyon

1.1 Natutukoy ang mga pahayag/pangungusap na nagpapakilala ng

pahiwatig 1.2 Nakikilala ang mga pahayag na ang layon ay interaksyunal 1.3 Natutukoy at nagagamit nang wasto ang mga salitang nagpapahiwatig

na paghihinuha 1.4 Napipili at nakabubuo ng mga pangungusap na nagpapahayag ng:

- pagpapaliwanag - pangangatwiran

1.5 Napipili at nakabubuo ng mga salita o lipon ng mga salita na nagpapakilala ng:

- pagpapaliwanag - pangangatwiran

1.6 Napipili ang mga pangungusap/pahayag na tumutukoy sa pagbibigay-kahulugan at pag-iisa-isa

34

1.7 Natutukoy ang mga salita na ginagamit sa pagkuha ng mga impormasyon

2. Naipamamalas ang kasanayan sa efektiv na paggamit ng Filipino sa

pasalitang komunikasyon

2.1 Naipaliliwanag nang maayos ang damdamin tungkol sa paksang pinag-usapan

2.2 Nailalahad nang buong husay ang mga tiyak na ideya at konseptong narinig/nabasa

2.3 Nailalahad nang maayos ang pansariling pangangatwiran, dahilan at saloobin

2.4 Nagagamit nang wasto ang angkop na istratehiya sa: - pagbubukas ng isang usapan - pagsasaaayos ng kahinaan sa pagsasalita - pagpapanatili ng usapan - pagtatapos ng usapan

PAGBASA

1. Napauunlad ang talasalitaan sa pamamagitan ng pagkilala sa kahulugang taglay ng salita

1.1 Naipaliliwanag ang kahulugan ng matatalinghagang salita at mga

idyom 1.2 Nakalilikha ng bagong salita mula sa dalawang salitang pinaikli at

pinagsama 1.3 Natutukoy ang kahulugan ng salita:

- magkasingkahulugan - magkasalungat na kahulugan - magkahawig na kahulugan

2. Nalilinang ang kakayahang umunawa sa tekstong binasa batay sa

mga tiyak na katangian

2.1 Napapangkat ang mga magkakatulad na ideya at kaisipan 2.2 Napagsasama-sama ang mga magkakasalangutang ideya at

kaisipang nakapaloob sa binasa 2.3 Napapangkat ang mga ideya upang makabuo ng isang mabuting

balangkas ng binasa 2.4 Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa

binasa

3. Napauunlad ang kahusayang magpakahulugan sa binasa

3.1 Nakabubuo ng hinuha batay sa: - mga pangyayari

35

- dating kaalamang kaugnay sa binasa 3.2 Natutukoy ang posibleng layon ng may-akda sa paglalahad ng mga

kaaalaman

4. Nalilinang ang kasanayang maging mapanuri sa mga kaisipan, ideya, kaalamang inilahad sa teksto

4.1 Nakapaghahambing o nakapag-uuri-uri ng mga ideya o kaisipang

nakasaad sa binasa 4.2 Naiuugnay ang implikasyon ng akda sa mga tiyak na pangyayari sa :

- sarili - sa kapaligiran - sa ibang tao

4.3 Nasusuri ang teksto batay sa paraan ng pagkakasulat - istilo sa pagbubuo ng salita - istilo sa pagbubuo ng mga pangungusap

PAGSULAT

1. Natatamo ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino sa paraang pasulat

1.1 Nagagamit nang wasto ang panuntunan sa pagbabaybay ng salita

batay sa binagong alfabeto 1.2 Nakasusulat ng sariling reaksyon at saloobin batay sa iasng tiyak na

paksa 1.3 Nakasusunod sa mga tiyak na pamantayan sa pagsulat

- format - nilalaman - kawastuang gramatikal

2. Naipakikita ang pagkamalikhain sa pagsulat ng isang editorial

2.1 Nakikilala ang iba’t ibang uri ng editorial 2.2 Nagagamit nang wasto ang mga tiyak na istrukturang gramatikal sa

paglalahad ng pansariling opinion 2.3 Nakakapag-iiba-iba ng uri ng editorial batay sa mga tiyak na katangian

nito

36

IKATLONG MARKAHAN PAKIKINIG

1. Napauunlad ang kasanayan sa at/ o naisasagawa ang proseso ng pakikinig mula sa mensaheng narinig ( top-down process) at mga datihan ng alam

1.1 Naibibigay ang pansariling damdamin o saloobin ng nagsasalita 1.2 Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita 1.3 Nabubuo ang isang proposisyon mula sa impormasyong narinig 1.4 Nakapagbubuod sa tulong ng mga narinig na mahahalagang

kaalaman

2. Naisasagawa nang mahusay ang proseso ng pakikinig na may pag-unawa mula sa taglay na leksikal at gramatikal na kakayahan sa pagkuha ng mensahe ( bottom-up process)

2.1 Natutukoy ang kahulugan at gamit ng mga di-familyar na salita sa

pamamagitan ng: - paglalapi - paggamit ng hudyat na kontekstwal

2.2 Nakikilala ang ugnayan sa pangungusap sa pamamagitan ng: - modifikasyon - negasyon - modal -

3. Napauunlad ang kasanayan sa maunawang pakikinig na may layuning transaksyunal

3.1 Natutukoy ang pangunahing punto at mahahalagang detalye sa

narinig 3.2 Nakukuha ang iba’t ibang tala mula sa narinig sa pamamagitan ng:

- ugnayang pamaksa - pagsasalin sa pagsipi - pagsulat kung ano ang narinig - ugnayang sunuran ( pagkakasunud-sunod o antasan) - pagbibigay-diin o empasis - revisyon, pagsisingit, pagbubura

PAGSASALITA

1. Natatamo ang kaalamang gramatikal na makatutulong tungo sa efektiv na komunikasyon

37

1.1 Natutukoy at nakabubuo ng mga pangungusap na nagpapakilala sa aktwal na intensyon

1.2 Nakikilala at nagagamit nang wasto ang mga salita/ pangungusap na nagpapakilala ng paghahatid ng mensahe

1.3 Napipili ang mga salita/ pangungusap na nagpapakilala ng paglalagom

1.4 Natutukoy ang mga pangungusap/ pahayag na nagpapakilala ng pagbibigay proposisyon

1.5 Napipili ang mga salita/ pangungusap na kaugnay ng iba pang salita/pangungusap na nakapaloob sa isang pahayag

1.6 Nakikilala at nakabubuo ng mga pangungusap na nabuo mula sa isa o higit pang pangungusap

1.7 Natutukoy at nakabubuo ng mga pangungusap na nagpapahayag ng argumento

2. Naipamamalas ang kahusayan sa paggamit ng Filipino sa pasalitang

komunikasyon

2.1 Natutukoy ang aktwal na intensyon/layon ng nagsasalita batay sa tono ng pagsasalita

2.2 Naipapahayag ang damdamin at nais na mensahe sa pamamagitan ng hulwarang intonasyon

2.3 Nabubuo ang pagpapasya ayon sa mga patunay at katwirang inilahad 2.4 Nailalahad ang mga patunay na makaiimpluwensya sa pagbubuo ng

desisyon 2.5 Naisasagawa ang paglilinaw bago bumuo ng desisyon

PAGBASA

1. Napalalawak ang talasalitaan sa tulong ng iba’t ibang paraan ng pagbibigay-kahulugan sa salita

1.1 Naisasama ang isang salita sa iba pang salita upang makabuo ng

ibang kahulugan ( collocation) 1.2 Nakikilala ang pagkakaugnay ng mga salita ayon sa antas o tindi ng

kahulugang ipinapahayag ( clining ) 1.3 Naisasagawa ang iba’t ibang paraang ginagamit sa

pagpapakahulugan sa salita tulad ng: - pag-uugnay sa sariling karanasan - ayon sa sitwasyong pinaggagamitan - sa pamamagitan ng pahiwatig na tono

2. Napauunlad ang kakayahang mging mapanuri sa tekstong binasa

1.1 Nakikilala ang mga panadang diskurso ( discourse marker) na nagbibigay-linaw sa mahihirap na bahagi ng teksto:

- panandang naghuhudyat ng pagkakasunud-sunod

38

- panandang naghuhudyat ng paraan ng pagkakabuo ng diskurso

- panandang naghuhudyat sa pananaw na ginamit ng may-akda

1.2 Natutukoy ang ginamit na paraan sa pagbubuo ng talata - istilo sa panimula - istilo sa pagpapalawak - istilo sa pagwawakas

1.3 Nasusuri ang paraan ng pagkakagamit ng salita ayon sa: - pagiging formal - pagiging do-formal

1.4 Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakahulugang napapaloob sa teksto: - konseptwal - proposisyonal - kontekstwal - pragmatic

PAGSULAT

1. Natatamo ang mga kasanayan sa efektivong paggamit ng Filipino sa

pasulat na komunikasyon

1.1 Naipamamalas ang kahusayan sa pagbubuo ng magkakaugnay na kaisipan

1.2 Nakasusunod sa mga tiyak na pamantayan sa pasulat na komunikasyon:

- wastong baybay - wastong bantas - wastong istruktura - kawastuang gramatika;

1.3 Nakabubuo ng maayos na balangkas

2. Naipakikita ang pagkamalikhain sa pasulat na komunikasyon 1.1 Nakasusulat ng isang kathambuhay batay sa mga tiyak na katangian

nito - batay sa tiyak na format - batay sa kawastuang pangnilalaman

39

IKAAPAT NA MARKAHAN PAKIKINIG

1. Naisasagawa ang mahusay na proseso ng maunawaang pakikinig mula sa taglay na leksikal at gramatikal na kakayahan sa pagkuha ng mensahe

( bottom-up process)

1.1 Natutukoy ang ugnayan ng mga bahagi ng teksto sa pamamagitan ng mga panandang kohesyong leksikal:

- pag-uulit - kasingkahulugan - antitesis - aposisyon

1.2 Natutukoy ang ugnayan sa mga bahagi ng teksto sa pamamagitan ng mga panandang kohesyong gramatikal:

- pagpapatungkol ( anapora/katapora) - hambingan - pagpapalit - ellipsis - pag-uugnay

2. Napauunlad ang kasanayan sa maunawaang pakikinig tungo sa

komunikasyong transaksyunal

2.1 Nakukuha ang mahahalagang punto sa napakinggan upang magamit sa pagbubuod

2.2 Naisasaayos ang mga impormasyong napakinggan batay sa antas nito

2.3 Naililipat sa isang dayagrama ng mga impormasyong napakinggan 2.4 Nabibigyang-kahulugan ang napakinggan sa pamamagitan ng

paglilipat nito sa grap 2.5 Nabubuo ang grid- pang-impormasyon kaugnay ng tekstong

napakinggan PAGSASALITA

1. Natatamo ang mga kaalamang gramatikal na magagamit sa efektiv na pasalitang komunikasyon

1.1 Natutukoy ang mga salita/ pangungusap na naghuhudyat ng opinion 1.2 Napipili at nakabubuo ng mga salita/ pangungusap na nagpapakilala

ng alternativ na solusyon 1.3 Nakikilala at nakabubuo ng mga salita/ pangungusap na

nagpapahayag ng implikasyon

40

1.4 Natutukoy at nakabubuo ng mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng pagkakatulad ng ideya

1.5 Nakikilala at nakabubuo ng mga salita/pangungusap na nagpapahayag ng pagsasalungatan ng ideya

1.6 Natutukoy at nakagagamit nang wasto ng mga pangungusap na: -nagpapahayag ng patanggi

- nagpapahayag ng pagtanggap 1.7 Nakikilala at nakabubuo ng mga pangungusap na:

- pabuod - pasaklaw

2. Naipakikita ang kasanayan sa paggamit ng Filipino tungo sa efektiv

na pasalitang komunikasyon

2.1 Naipaliliwanag ang pagkakasunud-sunod ng mga hakbang sa pagsasagawa ng isang gawain

2.2 Naihahatid ang mensahe sa tuwiran at di-tuwirang paraan 2.3 Naipahahayag nang maayosa ng matinding reaksyon sa mga bagay

na di nagugustuhan 2.4 Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinion at saloobin 2.5 Nakabubuo ng mga:

- pasubali - proposisyon

PAGBASA

1. Napalalawak ang talasalitaan sa tulong ng iba’t ibang paraan ng pagbibigay-kahulugan sa salita

1.1 Nabubuo ang bagong salita mula sa ibinigay na salitang-ugat sa

pamamagitan gn paglalapi, pag-uulit at pagtatambal batay sa kahulugang nakasaad

1.2 Napapangkat ang mga salita ayon sa formalidad ng pagkakagamit 1.3 Nakikilala ang mga salitang kaugnay ng isang salita o paksang ideya

2. Napauunlad ang kakayahang maging mapanuri sa tekstong binasa

2.1 Natutukoy ang mga gamit na pang-ugnay ( cohesive devices) sa pag-unawa sa binasa:

- anaphora - katapora

2.2 Napipili ang mga salita sa teksto na: - iisa ang kahulugan - maraming kahulugan - magkasalungat ang kahulugan

2.3 Nasusuri ang paraan ng pagkakasulat ng teksto batay sa: - kinakausap at nagsasalita

41

- relasyon ng teksto at sa sumulat - relasyon ng teksto sa mambabasa

2.4 Naibibigay ang opinion sa dapat na maging wakas ng teksto 2.5 Naipahahayag ang katwiran sa napiling opsyon sa mga alternativ na

solusyon sa suliraning inilahad sa teksto 2.6 Napipili ang mga bahagi ng tekstong may tuwirang kaugnayan sa

realidad 2.7 Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto:

- batay sa paksa - batay sa layon - batay sa tono - batay sa pananaw - batay sa paraan ng pagkakasulat - pagbubuo ng salita - pagbubuo ng pangungusap - pagtatalata

PAGSULAT

1. Naipamamalas ang kahusayan sa paggamit ng Filipino pasulat na komunikasyon

1.1 Nakapag-uugnay-ugnay ng mga makabuluhang impormasyon sa

pagbubuo ng talata 1.2 Nagagamit ang kaalamang gramatikal tungo sa wastong pagsulat 1.3 Napahahalagahan nang wasto ang iba’t ibang sangkap sa efektiv na

pagsulat tulad ng: - kaisahan - kapayakan - kawastuan ng kontent - kawastuang gramatikal

1.4 Naipapahayag ang pansariling opinion, damdamin, saloobin sa pasulat na paraan

1.5 Nabibigyang-halaga ang kaayusang teknikal sa pagsulat tulad ng: - pagpapahalaga sa tamang bantas - pagpapahalaga sa tamang istruktura - pagpapahalaga sa maayos na pagsulat - pagpapahalaga sa wastong baybay

2. Naipamamalas ang pagkamalikhain sa pagsulat ng isang salaysay

2.1 Nakapipili ng isang napapanahong paksa 2.2 Nakabubuo ng maayos na pagbabalangkas 2.3 Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon 2.4 Nakapagpapangkat-pangkat ng mga magkakaugnay na ideya at

impormasyon

42

2.5 Nabibigyang-halaga ang pagbubuo ng isang kaakit-akit na pagsisimula

2.6 Nakabubuo ng isang di-inaasahang pagwawakas 2.7 Naipamamalas ang kahusayan sa pagpapalawak ng kaisipan

HANAY NG MGA KOMPETENSING LILINANGIN SA PAGSUSURI NG FLORANTE AT LAURA( may laang dalawang lingo bawat markahan) UNANG MARKAHAN

1. Nakikilala at nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na katangian nito

1.1 Nasusuri ang akda batay sa pagkakabuo nito. - pagsunod sa bahagi bilang awit - pagsunod sa banghay ng isang awit - pagsunod sa istruktura ng awit

1.2 Nakapagpapahayag ng pansariling pananaw tungkol sa pagkakabuo ng akda alinsunod sa tatlong bahagi ng isang awit

1.3 Nakapagbabahagi sa klase ng pagsang-ayon at pagsalungat sa mga ideyang may kinalaman sa mga bahagi ng awit bilang akdang pampanitikan

1.4 Nasusuri ang banghay batay sa: - kaugnayan sa sariling karanasan - mga suliranin at solusyon - sariling paglalagom - sariling interpretasyon

IKALAWANG MARKAHAN

1. Napahahalagahan ang akdang pampanitikan batay sa mga dati ng kaalaman

1.1 Nasusuri ang mga tiyak na kabanata sa pamamagitan ng:

- pagbibigay ng opinion sa mga pangyayaring inilahad - pag-uugnay sa mga pangyayari sa aktwal na karanasan - pag-uugnay sa mga pangyayari sa mga karanasan ng

iba - pagbibigay solusyon sa mga suliraning inilahad - pag-uugnay ng suliranin sa aktwal na suliranin

1.2 Nakabubuo ng lagom ng kabanatang binasa sa tulong ng mga kaugnay na karanasan

1.3 Naiuugnay ang akda sa mga tiyak na karanasan ng sumulat

43

IKATLONG MARKAHAN

1. Napahahalagahan ang akda batay sa mga tiyak na detalye

1.1 Nakabubuo ng pansariling konklusyon sa kabisaan ng ginawang wakas

1.2 Naibibigay ang mga punong kaisipan sa bawat kabanata sa tulong ng pamagat

1.3 Nakapag-uuri-uri ng mga ideya/kaisipang inilahad sa akda - panlipunan - pampamilya - pampamahalaan - pansimbahan

1.4 napahahalagah ang paraan ng pagsasalaysay na ginamit ng may-akda

- dayalog - monolog - tuwirang pagsasalaysay

IKAAPAT NA MARKAHAN

1. Nasusuri ang akda sa pamamagitan ng iba’t ibang pananaw pampanitikan

1.1 Naihahanay ang mga tiyk na pangyayari sa akda sa mga aktwal na

pangyayari sa kasaysayan ng bansa 1.2 Natutukoy ang pagkamakatotohanan ng mga pangyayari sa akda 1.3 Nasusuri ang akda sa romantesismong pagtingin 1.4 Naihahanay ang mga tiyak na bahagi ng akda sa pananaw klasisismo 1.5 Nasusuri ang pagka-naturalistik ng akda 1.6 Natutukoy ang mga tiyak na bahagi na nagpapatunay ng

humanistikong karakter ng akda 1.7 Nakabubuo ng mga matulaing imahe batay sa mga tiyak na bahagi

44

IKATLONG TAON

1. Nailalapat ang mga batayang kaalaman at kasanayan sa mapanuring pagbasa/pag-unawa sa iba’t ibang genre ng panitikan

1.1 Pagsusuring Panglingwistika

1.1.1 Nasusuri ang mga elementong ponemiko sa akda bilang

sangkap sa mabisang pagkakabuo

1.1.1.a Natutukoy ang istruktura ng sukat at tugma 1.1.1.b Nakikilala ang bisa ng pag-uulit-ulit ng mga salita,

pantig o letra sa kabuuan at kasiningan ng akda 1.1.1.c Natutukoy ang mga salitang ipinakikilala ng tunog nito 1.1.1.d Nasasabi ang bisa ng ginawang pamimli ng salita sa

pagbubuo ng akda 1.1.1.e Natutukoy ang kahalagahan ng pagbibigay-tuon sa

kapangyarihan ng salita sa kasiningan ng akda 1.1.1.f Nabibigyang-reaksyon ang pagkakagamit ng mga

salitang may likas na pinagmulan ( etimoloji) 1.1.1.g Nabibigyang-kahulugan ang mga pahiwatig o

konotasyon 1.1.1.h Nakikilala at naipaliliwanag ang mga bahaging

nagpapakita ng mga salitang nag-aagawan ng kahulugan

1.1.1.i Naibibigay ang sariling puna hinggil sa pagkakabuo ng mga pangungusap batay sa:

- ikli o haba - pag-uulit - pagbabagu-bago ng istilo

1.2 Pagsusuring Pangnilalaman

1.2.1 Nasusuri ang akda batay sa mga nais sabihin nito sa: - sarili - sa ibang tao - sa isang indibividwal - sa kalahatan

1.2.2 Nabibigyang-reaksyon ang pagkakabuo ng akda batay sa mga kaisipan/ideya tungkol sa:

- tauhan - pangyayari - paksa - tema - pananaw

1.2.3 Nakapag-uugnay ng mga tiyak na karanasan sa akda sa: - pansariling karanasan

45

- karanasan ng ibang tao na nabatid - karanasan ng ibang tao na nasaksihan

1.2.4 Natutukoy ang mga tiyak na bahagi ng akda na nagpapakita ng kahinaang aystetik

1.2.5 Napipili ang mga tiyak na bahagi ng akda na nagpapakita ng kalakasang aystetik nito.

1.2.6 Nailalapat ang pansariling interpretasyon sa akda batay sa: - kaisipang inilahad - pangyayaring inisa-isa - ideyang lumutang - opinyong nangibabaw - paniniwalang pinanindigan - argumentong inilahad - pagpapahalagang moral - pagkamakatotohanan - kalayuan sa realidad

1.3. Pagsusuring Pampanitikan 1.3.1 Nailalapat ang mga tiyak na kaalaman tungkol sa kasaysayan ng

panitikan sa pagsusuri sa akda - local na kasaysayan - pambansang kasaysayan - pandaigdigang kasaysayan

1.3.2 Nasusuri ang kabisaan ng akda batay sa: - pagkakaugnay-ugnay ng iba’t ibang

elemento - paraan ng pagkakalahad ( pananaw) - tiyak na uri nito - layon/ nais sabihin - relasyon sa sumulat - relasyon sa mambabasa - implikasyon sa kamalayang panlipunan - implikasyon sa kamalayan ng tao

1.3.3 Nailalapat ang iba’t ibang pananaw alinsunod sa tiyak na teoryang pampanitikan

1.3.3.A Nasusuri ang akda sa pagka-klasisismo nito A1. Nabibigyang-halaga ang kaayusan ng banghay:

- pagsisimula - pagpapalawak - pagwawakas

A2. Natutukoy ang kaugnayan ng simula sa wakas ng akda

A3. Nabibigyang-puna ang lohikal na paglalalahad ng mga pangyayari

46

A4. Nasusuri ang pagka-marangal ng mga tauhan batay sa: - kilos - pananalita - paniniwala - pagpapahatid ng kaisipan

A5. Naipapahayag ang bisang pandamdaming natamo sa akda

A6. Natutukoy ang mga bagong kaalamang natutuhan sa pagbasa ng akda ( bisang pangkaisipan)

A7. Naipaliliwanag ang kaugnayan ng pagiging maayos sa kasiningan ng akda

1.3.3 B. Nailalapat ang mga kaalaman hango sa teoryang

romantesismo sa pagbasa/pag-unawa sa akda B1. Nakabubuo ng patunay ng kawalan ng

istruktural na banghay: - paggamit ng flashback - paggamit ng daloy ng kamalayan - pagwasak sa istruktura ng banghay

B.2 Napipili at nakapagbibigay ng patunay tungkol sa mga bahaging nagpapakita ng: - pagtakas sa katotohanan - mga di-kapani-paniwalang pangyayari - heroismo - pantasya

B.3 Naiisa-isa ang mga damdaming nakapaloob sa akda na : - ipinahihiwatig ng salita - ipinahihiwatig ng parirala - ipinahihiwatig ng pangungusap - ipinahihiwatig ng isang talata

1.3.3.C. Nabibigyang-halaga ang akda sa pagka-

humanismo nito

C1. Naiisa-isa ang mga tiyak na bahagi na nagbibigay- halaga sa kagalingan ng tao

C2. Natutukoy ang mga pahayag na patungkol sa : - kagandahan ng pag-uugali ng tao - kabutihan ng gawi ng tao - kagandahang ginagawa ng isang tao - magandang aral na napulot sa tao - pagpaparangal sa isang tao

1.3.3.D. Nailalapat ang mga kaalaman tungkol sa imahismo

sa pagbasa sa akda

47

D.1 Nakabubuo ng mga tiyak na matulaing imahe batay sa:

- isang salita - isang taludtod - isang saknong - kabuuan ng akda - pamagat ng akda

D.2 Natutukoy ang bisang pandamdamin at pangkaisipang nakapaloob sa akda

D.3. Nakalilikha ng pasariling matulaing imahe batay sa akda

1.3.3.E Nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na

pamantayan ayon sa pananaw naturalismo sa panitikan

E.1 Naiisa-isa ang mga bahagi ng akda na

nagpapakita ng pagiging emosyunal ng tao E.2 Nakabubuo ng kritikal na pagpapasya hinggil sa

efekto ng paggamit ng kapaligirang masukal, marumi at kasuklam-suklam sa kasiningan ng akda

E.3 Naiisa-isa ang mga bahaging nagpapakita ng mga kasuklam-suklam na pangyayari

1.3.3.F Nailalapat ang kaalaman sa teoryang realismo sa

pagsusuri sa akda

F.1 Naiisa-isa ang mga katotohanang inilahad sa akda

F.2 Napipili ang mga bahaging nagpapakita ng pagkamakatotohanan ng:

- tauhan - pangyayari - tagpuan - kapaligiran - paksa at tema

F.3 Nabibigyang-reaksyon ang paraan ng pagsasalaysay ng may-akda

F.4 Natutukoy ang mga tiyak na bahagi na nagpapatunay ng pagkakaroon ng transpormasyon ng tauhan batay sa:

- pisikal o emosyon o intelektwal o ispiritwal

- saykolohikal

48

1.3.3.G. Nasusuri ang akda batay sa pananaw formalismo

G.1 Napahahalagahan ang akda batay sa tiyak na elemento nito

G.2. Nabibigyang-kahulugan ang mga matatalinghagang salitang inamit sa akda

G.3 Natutukoy ang bisa ng mga tayutay at idyom sa kasiningan ng akda

1.3.3.H. Naisasagawa ang pagdedekonstrak sa akdang

binasa H.1 Naiisa-isa ang mga nais sabihin ng akda H.2 Naihahanay ang mga tiyak na bahagi ng akda sa

mga dati ng kaalaman tungkol sa kasaysayan ng tao

H.3 Nakabubuo ng pansariling kahihinatnan ng tauhan sa akda

H.4 Nakabubuo ng pansariling pagwawakas H.5Naiisa-isa/ naipaliliwanag ang mga kamalayang

panlipunang inilahad sa teksto

1.3.3.I. Nailalapat ang pananaw eksistensyalismo sa pagsusuri sa akda

I.1 Nabibigyan ng reaksyon ang mga tauhan batay

sa: - kalakasan ng paninindigan - pagbubuo ng desisyon - kapangyarihang pansarili - pagtanggap sa kinahinatnan / kahihinatnan - paniniwala sa sarili

I.2 Napipili ang mga bahagi ng akda na nagpapakita ng pagiging makapangyarihan ng tao batay sa kanyang:

- kilos - gawi - ugali - paniniwala - paninindigan

2. Naipapamalas ang pagkamalikhain sa pagsulat ng iba’t ibang genre

ng panitikan

2.1 Nailalapat ang mga kaalaman tungkol sa iba’t ibang elemento sa paglikha ng tula:

- may sukat at tugma - malayang taludturan

49

2.2 Naisasagawa ang malikhaing pagsulat ng sanaysay batay sa tiyak na uri nito

- formal - di-formal

2.3 Nailalapat ang mga kaalaman sa uri ng maikling kwento sa pagsulat ng isang tiyak na halimbawa

- makabanghay - pangkatutubong-kulay - pangkaisipan - pangkapaligiran - pantauhan

2.4 Nailalapat ang mga kaalaman tungkol sa kumbensyon ng dula sa

pagbubuo ng isang bahagi - aside - soliloquy - monolog

PAGTUTURO NG KOMPOSISYON UNANG MARKAHAN

1. Nailalapat ang mga batayang kaalaman at kasanayan sa pagsulat ng isang liham-paanyaya para sa isang panauhing tagapanayam

1.1 Nagagamit nang wasto ang mga mahahalagang sangkap sa pagsulat

nang wastong liham-paanyaya sa isang panauhing tagapanayam 1.2 Nagagamit ang angkop na kaalamang gramatikal sa pagsulat 1.3 Nakapagbibigay-reaksyon sa mga piling halimbawa bilang gabay sa

pagsulat 1.4 Napahahalagahan ang paggamit ng mga salitang batay sa bagong

alfabeto 1.5 Nailalapat ang pansariling istilo sa pagsulat

IKALAWANG MARKAHAN

1. Nailalapat ang mga batayang kaalaman sa pagbubuo ng bibliyograpi

1.1 Nakapagsusuri ng mga tiyak na halimbawa 1.2 Nagagamit ang kaalaman tungkol sa wastong format 1.3 Nakabubuo ng bibliyograpi batay sa kaayusan 1.4 Nakasusunod sa mga tiyak na modelo 1.5 Nakapaghahanay-hanaya ng mga mahahalagang at magkakaugnay

impormasyon

50

2. Nakasusulat ng tiyak na halimbawa batay sa mga tiyak na pamantayan sa pagsulat:

- wastong baybay ng salita batay sa bagong alfabeto - wastong bantas - gamit ng malaki at maliit na letra - kalinawan - kaisahan IKATLONG MARKAHAN

1. Nailalapat ang mga batayang kaalaman at kasanayan sa pagsulat ng buod ng isang akdang binasa

1.1 Nakabubuo ng tamang balangkas 1.2 Napipili ang mga mahahalagang detalye at impormasyon 1.3 Nasusunod ang mahahalagang hakbang sa pagbubuod 1.4 Napupuna ang ilang mga tiyak na halimbawang modelo 1.5 Nakapaghahambing ng isinulat sa isang tiyak na modelo]

2. Nakasusulat ng isang buod ng akdang binasa na may:

- kawastuang gramatikal - tamang format - lohikal na pagbubuo - malinaw na presentasyon ng mga kaalaman - katapatan sa binubuod IKAAPAT NA MARKAHAN 1.Naipapamalas ang kahusayan sa pagsulat ng isang rebyu sa tulong ng

mga tiyak na kaalaman at pamantayan

1.1 Nakapagbibigay ng mga angkop na observasyon tungkol sa nabasa o napanood

1.2 Nakapagbabahagi ng mga reservasyon tungkol sa gagawing paghuhusga sa nabasa o napanood

1.3 Nagagamit nang wasto ang mga hakbang sa pagbubuo ng rebyu 1.4 Nakapagbibigay-puna sa isang tiyak na modelo

2.Nakasusulat ng isang rebyu na nagsasaalang-alang sa :

-wastong format

- paraan ng presentasyon - kawastuang gramatikal

51

HANAY NG MGA PANGKALAHATAN AT TIYAK NA KOMPETENSI SA PAGSUSURI SA NOLI ME TANGERE ( para sa dalawang linggong sesyon bawat markahan) UNANG MARKAHAN

1. Napauunlad at napayayaman ang karanasan sa pamamagitan ng akda upang makapagpalawak ng kaisipan at pananaw sa buhay

1.1 Nasusuri ang akda batay sa isang tiyak na bahagi ng kasaysayan ng

bansa/daigdig 1.2 Naihahanay ang akda sa mga tiyak na isyung panlipunan batay sa

ispesifik na panahon 1.3 Nasusuri ang akda batay sa mga umiiral na pilosopiyang pandaigdig 1.4 Nasusuri ang akda batay sa kaugnayan nito sa karanasan ng sumulat 1.5 Nasusuri ang akda batay sa istilo ng istruktura tulad ng:

- pagsunod sa anda ng epiko - pakikipagkapwa-teksto - pagpapaliguy-ligoy - paggamit ng dalawahang oposisyon - pagkapanitikan

IKALAWANG MARKAHAN

1. Nalilinang ang kahusayang maging mapanuri sa akdang binasa

1.1 Nakikilala at nasusuri ang akda batay sa magkakaugnay at lohikong pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari 1.1.1 Nabibigyang-puna ang kabanata bilang siyang simula ng

banghay - pagpapakilala sa mga pangunahing tauhan - paghahanda sa mambabasa tungkol sa napipintong suliranin

1.1.2 Nasusuri ang tiyak na kabanata bilang bahagi na nagpapahayag ng tumitinding galaw - maiigting na pangyayari na may kinalaman sa pangunahing

tauhan 1.1.3 Nabibigyang-puna ang tiyak na kabanata na tumutukoy sa

kasukdulan tungo sa kakalasan ng nobela - pagkilala sa pinakamaigting na bahagi

1.1.4 Nabibigyang-puna ang bahaging nagpapahiwatig ng wakas ng nobela - naging resolusyon sa mga suliranin

52

2. Nasusuri ang akda batay sa masining na paglalarawang pantauhan 2.1 Nabibigyang-puna ang pagkamakatotohanan ng tauhan batay sa :

- kilos - paniniwala - saloobin - pilosofiya - gawi - paninindigan

IKATLONG MARKAHAN

1. Napahahalagahan akda batay sa mga tiyak na pamantayang pampanitikan

1.1 Nakabubuo ng kritikal na pagpapasya batay:

- efektivong paggamit ng tunggalian - efektivong paggamit ng matatalinghagang kaisipan - efektivong paggamit ng mga tayutay - efektivong paggamit ng mga simbolo

IKAAPAT NA MARKAHAN

1. Nailalapat ang mga tiyak na teoryang pampanitikan sa pagsusuri sa akda

1.1 Nasusuri ang akda batay sa pagka-klasisismo nito sa tulong ng mga

bahaging nagpapahayag ng: - katotohanan - kagandahan - kabutihan

1.2 Nasusuri ang akda batay sa pananaw naturalismo sa tulong ng mga bahaging nagpapakita ng:

- kapaligirang karumal-dumal - pangyayaring kasuklam-suklam - paglalabanan ng tao para mabuhay

1.3 Nasusuri ang akda batay sa pananaw realismo sa tulong ng mga bahaging nagsasaad ng:

- makatotohanang kaisipan - pagbabago ng tauhan - makatotohanang pangyayari

1.4 Nasusuri ang akda batay sa pananaw feminismo sa tulong ng mga bahaging nagpapakita ng mga pangyayaring may kinalaman sa mga tauhang babae

53

1.5 Nasusuri ang akda batay sa pananaw eksistensyalismo sa tulong gn mga bahaging kinakakitaan ng:

- pagkamakapangyarihan ng tao sa kanyang sarili - pananagutan ng tao sa kanyang pagpapasya - kalayaan ng taong mag-isip

54

IKAAPAT NA TAON

1. Nagagamit na batayan sa mapanuring pagbasa ng akdang pampanitikan ang iba’t ibang pamantayan at batayang kaalaman

1.1 Pagsusuring Panglinggwistika

1.1.1 Napahahalagahan ang pagkakabuo ng akda batay sa paggamit ng mga salita

A. Nasasabi ang bisa sa akda ng pamimili ng salita B. Nabibigyang-katwiran ang kahalagahan ng pagkilala sa

kapangyarihan ng salita sa akda C. Nabibigyang-puna ang pagkakagamit ng mga salitang may

likas na kahulugan ( etimoloji) D. Natutukoy ang bisa ng paggamit ng mga salitang tago ang

kahulugan E. Nakikilala ang kasiningan ng paggamit ng mga salitang nag-

aagawan ng kahulugan

1.1.2 Naibibigay ang puna hinggil sa pagkakabuo ng mga pangungusap:

A. Paggamit ng mahahaba at maiikling pangungusap B. Pag-uulit ng mga pangungusap C. Pagbabagu-bago ng istilo sa pagbubuo ng mga

pangungusap

1.2 Pagsusuring Pangnilalaman

1.2.1 Natutukoy ang mga bahaging nagpapahayag ng: - mga talinghaga - mga larawang-diwa - mga pagpapatungkol

1.2.2 Nasusuri ang akda batay sa istruktura ng banghay nito ayon sa: - makabuluhang simula - maigting na tumitinding galaw - kasukdulan - di-inaasahang wakas

1.2.3 Nailalahad ang bisa ng mga kaisipang inilahad sa akda batay sa refleksyon nito sa:

- pamayanan - pambansang kaligiran - lipunan - pambansang kamalayan

1.2.4 Naihahambing ang akda sa iba pang uri ng akda batay sa: - pagkakatulad ng mga tauhan

55

- pagkakatulad ng mga pangyayari - pagkakatulad ng mensahe - pagkakatulad ng paksa - pagkakatulad ng tema - pagkakatulad ng istruktura

1.2.5 Nasusuri ang akda batay sa mga bahaging : - nagtuturo - nagpapaliwanag - nangangaral - nagbibigay-aliw

1.3 Pagsusuring Pampanitikan

1.3.1 Naiuugnay ang mga kaalaman tungkol sa kasaysayan ng bansa

sa tiyak na akda: - panrehiyon - pambansa - pandaigdig

1.3.2 Nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na batayang kaalaman tulad ng:

- kumbensyon sa dula - istruktura sa nobela - tungkulin sa sanaysay - elemento sa tula - uri sa maikling kwento

1.3.3 Nailalapat ang mga kaalaman sa iba’t ibang pananaw

pampanitikan sa mapanuring pagbasa ng akda

A. Nasusuri ang akda batay sa mga kaisipang hango sa teoryang klasisismo

A.1 Naiisa-isa ang mga bahaging nagpapakita ng tiyakang

kaugnayan ng mga tauhan sa pwersa ng kalikasan A.2 Napipili ang mga kaisipan at pahayag na nagpapakita ng

kadakilaan ng Diyos at nasasabi ang efekto nito sa tao A.3 Napipili ang mga tiyak na bahaging nagpapakita ng

kabutihan, kagandahan at katotohanan A.4 Nasusuri ang akda batay sa pagka-universal ng paksa

B. Naisasagawa ang mapanuring pagbasa sa akda sa

tulong ng mga kaalamang hango sa teoryang romantesismo

B.1 Nailalahad ang paninindigan sa bisa ng pagkakagamit

ng kalikasan at kapaligiran sa pagkamasining ng akda B.2 Nabibigyang-puna ang bisa ng paggamit ng mga payak

na salita sa kasiningan ng akda

56

B.3 Nakabubuo ng kritikal na paghuhusga sa kapayakan ng mga tauhan at sa efekto nito sa kasiningan ng akda

C. Napahahalagahan ang pagka-humanismo ng akdang

binasa

C.1 Nabibigyang-reaksyon ang mga magagandang kaisipan at paniniwala tungkol sa tao

C.2 Natutukoy ang mga tiyak na bahagi ng akda na nagpapamalas ng pagmamahal sa bayan

C.3 Napipili ang mga tiyak na bahagi na tumutukoy sa kagalingan ng isang tao

C.4 Nasusuri ang akda batay sa magagandang saloobin at damdaming inilahad ng mga tauhan

D. Nababasa ang akda sa tulong ng mga pamantayang

naturalistic

D.1 Nakapagbibigay-patunay na ang buhay ay tila isang mabangis na lungsod at walang awing kagubatan

D.2 Nabibigyang-puna ang pakikipagsapalaran ng tao na binibigyang-diin sa akda

D.3. Nasusuri ang umiiral na efekto ng kapaligiran sa pakikipagsapalaran ng tao

E. Napupuna ang pagka-realismo ng akda

E.1 Nabibigyan ng reaksyon ang tuwirang kaugnayan ng kapaligiran sa pagbabago ng tauhan

E.2 Nasusuri ang mga kaisipang nagpapakita ng pakikipag-ugnayan ng tauhan sa kanyang kapwa at lipunan

E.3 Naihahanay ang mga tiyak na bahagi ng akda sa umiiral na katutubong tradisyong pampanitikan

E.4 Nakapagpapatunay na ang mga mga pangyayari sa akda ay angkop sa tunay na buhay

F. Napahahalagahan ang akda sa tulong ng mga

kaalamang batay sa teoryang formalismo

F.1 Nabibigyan ng reaksyon ang kagandahan/kahinaan ng akda batay sa:

- istruktura - pagkakabuo

F.2 Nasusuri ang bisa ng pag-uugnay-ugnay ng mga elemento ng akda sa kasiningan nito

F.3 Naihahambing ang akda sa isa pang katulad na genre batay sa tiyak na elemento

57

G. Nakapag-dedekonstrak sa akda batay sa mga tiyak na pamantayan

G.1 Nabibigyang-kahulugan ang mga nais sabihin ng akda

batay sa relasyon ng tao sa kanyang lipunan G.2 Natutukoy ang mga bahagi ng akda na nagpapahiwatig

ng impluwensya ng pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at sa kinahinatnan nito

G.3 Nasusuri ang akda batay sa kaangkupan ng lengwahe sa atmospera

G.4 Nabibigyang-puna ang bisa ng diskursong ginamit sa kasiningan ng akda

H. Nasusuri ang akda batay sa pananaw eksistensyalismo

H.1 Nabibigyan ng puna ang istilong ginamit ng may-akda

sa pagsasalaysay H.2 Natutukoy ang mga bahaging nagpapamalas ng

malayang kaisipan ng tauhan/may-akda

HANAY NG MGA PANGKALAHATAN AT TIYAK NA KOMPETENSI SA PAGTUTURO NG KOMPOSISYON UNANG MARKAHAN 1.Nailalapat ang mga batayang kaalaman at mga tiyak na pamantayan sa pagsulat ng iba’t ibang uri ng liham-pangangalakal

1.1 Nakikilala ang iba’t ibang uri ng liham-pangangalakal 1.2 Nakapagbibigay-reaksyon sa isang tiyak na modelo 1.3 Nagagamit ang sariling istilo sa pagsulat 1.4 Nailalapat nang angkop ang mga tiyak na elemento sa pagsulat 1.5 Nabibigyang-halaga ang mga tiyak na sangkap sa pagsulat tulad ng:

- wastong baybay - wastong gamit ng bantas - kawastuan sa kontent - kawastuang gramatikal

IKALAWANG MARKAHAN

1. Nagagamit sa pagsulat ng isng suring-pelikula ang mga dati at bagong kaalaman tungkol sa mga tiyak na batayan

58

1.1 Nababatid ang mga tiyak na impormasyong kinakailangan sa pagsulat 1.2 Nabibigyang-puna ang isang tiyak na modelo 1.3 Nakapagbabahagi ng pansariling raksyon tungkol sa :

- reservasyon sa pagsulat - limitasyon ng kaalaman sa pagsulat - kahandaan sa pagsulat - di-kahandaan sa pagsulat

1.4 Naisasagawa ang pagsulat ng isang suring-pelikula sa tulong ng kaalaman sa:

- wastong format - wastong paraan - wastong bahagi - wastong nilalaman - wastong gamit ng istruktura ng wika - wastong paggamit ng mga bantas - wastong baybay

IKATLONG MARKAHAN

1. Nakapagsasagawa ng pagsasalin sa tulong ng mga tiyak na pamantayan

1.1 Nababatid ang mga pangunahing batayang simulain sa pagsasalin 1.2 Nabibigyang-puna ang mga pilosopiyang kaugnay sa pagsasalin

1.3 Nabibigyang-puna ang mga tiyak na modelo 1.4 Nasusunod nang wasto ang mga hakbang at paraan sa pagsasalin 1.5 Nabibigyang-pansin ang kawastuang gramatikal sa pagsasalin

IKAAPAT NA MARKAHAN

1. Nailalapat ang mga batayang kaalaman sa pagsulat ng mga natipong tala

1.1 Nababatid at nagagamit nang wasto ang mga hakbang sa pagtitipon

ng tala 1.2 Nagagamit nang wasto ang iba’t ibang kagamitang pinagkukunan ng

tala 1.3 Nakikilala ang mga talang may kabuluhan at walang kabuluhan 1.4 Naipamamalas ang kahusayan sa pag-uuri-uri ng mga tala 1.5 Naipakikita ang kasanayan sa apagpapangkat-pangkat at

pagsasaaayos ng mga tala ayon sa level nito 1.6 Nakapagsusuri ng isang tiyak na modelo 1.7 Nakasusulat ng maayos na presentasyon ng mga natipong tala batay

sa:

59

- pagkakaugnay-ugnay ng mga ideya - wastong format - wastong presentasyon - wastong sangkap - wastong nilalaman - kawastuang gramatikal

HANAY NG MGA PANGKALAHATAN AT TIYAK NA KOMPETENSI SA PAGSUSURI NG EL FILIBUSTERISMO ( may laang dalawang lingo bawat markahan)

UNANG MARKAHAN

1. Nailalapat at napahahalagahan ang mga kasanayan at kaalamang pampanitikan sa pagsasagawa ng isng masining na pagsusuri

1.1 Nabibigyang-reaksyon ang resentasyong lohikal ng akda

1.1.1 Nabibigyang-puna ang simula ng akda sa tulong ng kagandahan ng simula

- nagpapakilala sa tauhan - naghahanda sa mga mambabasa sa napipintong

suliranin

1.1.2 Nabibigyang-reaksyon ang istilo sa pagpapatindi ng galaw sa tulong ng mga maiigting na bahagi

1.1.3 Nasusuri ang bahaging nagpapakita ng kasukdulan at kakalasan ng kwento

1.1.4 Nabibigyang-reaksyon ang istilo sa pagwawakas 1.1.5 Nakikita ang kaugnayan ng simula sa wakas

1.2 Nasusuri ang pagkapanitikan ng akda sa pagpapahalaga sa

paggamit ng mga simbolo

1.2.1 Napipili ang mga tiyak na bahaging nagpapakita ng iba’t ibang simbolo

1.2.2 Nabibigyang-reaksyon ang pagkakagamit ng mga simbolo sa kasiningan ng akda

1.2.3 Natutukoy ang bisa ng pagkakagamit ng mga simbolo 1.2.4 Nabibigyang-puna ang paghahanay ng mga simbolo sa mga

tiyak na kabanata

60

IKALAWANG MARKAHAN

1. Nailalapat at napahahalagahan ang mga batayang kaalaman at pamantayan sa pagsasagawa ng isang masining na pagsusuri

1.1 Nasusuri ang akda batay sa paraan ng paglalarawang-tauhan

1.1.1 Nakikilala ang mga makatotohanang tauhan batay sa : - kilos - gawi - pananalita - paniniwala - mga opinyong inilahad - kinahinatnan

1.1.2 Nakapagpapatunay ng pagkadi-makatotohanan ng tauhan batay sa:

- kilos - pananalita - gawi - paniniwala - mga opinyong inilahad - kinahinatnan

1.2.3 Nabibigyang-reaksyon ang ugnayan ng mga tauhan sa : - bawat isa - sa lipunan

IKATLONG MARKAHAN

1. Napahahalagahan at nagagamit ang mga batayang kaalaman at mga pamantayan sa pagsasagawa ng isang masining na pagsusuri

1.1 Nasusuri ang akda batay sa mga tiyak na katangian nito

1.1.1 Natutukoy at nabibigyang-patunay ang ginamit na tunggalian 1.1.2 Nabibigyang-reaksyon ng istilo ng may-akda sa paraan ng

presentasyon batay sa: - pagkapanitikan ng akda - pakikipagkapwa-teksto ng akda - paggamit ng makatotohanang tauhan - paglalahad ng mga karunungan

IKAAPAT NA MARKAHAN

1. Nagagamit at napahahalagahan ang mga batayang kaalaman at pamantayan sa pagsasagawa ng masining na pagsusuri

61

1.1 Nailalapat ang mga kaalaman sa iba’t ibang teoryang pampanitikan sa pagsusuri

1.1.1 Nakapagpapatunay sa tulong ng mga bahagi sa pagka-

klasisismo ng akda 1.1.2 Nasusuri ang akda batay sa pananaw romantesismo 1.1.3 Naihahanay ang pananaw realismo sa pagsusuri sa akda 1.1.4 Napatutunayan sa tulong ng ilang bahagi ang pagka-feminismo

ng akda 1.1.5 Nagagmit ang ilang pananaw eksistensyalismo sa pagbasa sa

akda 1.1.6 Napahahalagahan ang akda sa pananaw naturalismo

MGA HULWARANG BANGHAY-ARALIN Ang pagkakaroon ng mga hulwarang banghay-aralin ay isang gabay sa pagtatamo ng iisang mithiin- ang lubos na maisakatuparan ang efektivong proseso ng pagtuturo-pagkatuto. Sa mga halimbawang banghay taglay ang mga provisyong nagpapakita ng iba’t ibang gawaing lilinang sa life skills, sa higher order thinking skills, multiple intelligence at aakay sa mga mag-aaral tungo sa pagtatamo ng cooperative learning. Unang Taon Gramatika at Pagbasa 1 Linggong Sesyon I. ANG PAKSA/MGA KASANAYAN/MGA KAGAMITAN

Paksa : Pamahalaan at Batas Pamagat ng Teksto : Batas Militar sa Pilipinas Uri ng Teksto : Tekstong Persweysiv Kagamitan : Isinateyp na Talumpati/

Sanaysay Gamit ng Wika : Paghahambing/Pagkokontrast Istruktura ng Wika : Mga Keywords Kasanayang Istratejik : Pagkuha ng Tala Kasanayang Pampag-iisip : Pagsang-ayon/Pagsalungat Halagang Pangkatauhan : Pagsasabi ng sariling opinyon at

paniniwala nang buong pagtitiwala sa sarili

62

II. MGA INAASAHANG BUNGA ( sa bawat araw)

A. Nakabubuo ng hinuha sa paksa batay sa pamagat at nailalapat ang mga tiyak na karanasan at kaalaman tungkol dito

B. Naipapahayag nang buong linaw ang mga paniniwala at opinyong nakapaloob sa tekstong narinig/nabasa at nakabubuo ng sariling paniniwala/opinyon nang buong pagtitiwala sa sarili

C. Natutukoy ang tono at layon ng teksto at nakikilala ang tiyak na uri nito D. Natutukoy ang mga keywords na ginamit sa teksto at nakabubuo ng

paghuhusga batay sa kabisaan nito sa pagkakasulat ng teksto E. Naipamamalas ang kahandaang umunawa ng katulad pang tekstong

tinalakay III. PROSESO NG PAGKATUTO Unang Araw

1. Mga Panimulang Gawain

a. Pagganyak. Pangkatang Gawain. Pagpapakita ng mga larawang may kinalaman sa paksa. Pabubuuin ang bawat pangkat ng mga kaisipang posibleng nakapaloob sa larawan sa tulong ng mga sumusunod na gabay na tanong.

- Anu-anong mga kaisipan ang maaari ninyong mabuo

mula sa larawan? - Bakit ganoong kaisipan ang inyong nabuo?

a.1 Pagbabahaginan ng mga kasapi ng pangkat a.2 Pagbabahagi ng lider ng bawat pangkat sa klase ng nabuong

kaisipan a.3 Pagbibigay ng feedback ng mga nakinig. Naniniwala ba o

hindi? Bakit?

b. Paglalahad. Pagbibigay ng pansin sa nakapaskel na pamagat ng tekstong babasahin. ANG BATAS MILITAR SA PILIPINAS. Muli, pagbibigayin ng guro ng reaksyon ang bawat pangkat sa tulong ng mga sumusunod na tanong.

- Ano ang isinasaad ng pamagat? - Magbigay ng mga taglay ng kaalaman tungkol sa

pagkakaroon ng batas militar sa Pilipinas at paano nalaman

. - Mag-ugnay ng pansariling karanasan na maaaring may

kauganyan sa pagkakaroon ng batas militar sa Pilipinas

63

- Magbahagi ng karanasan ng ibang tao na may kaugnayan sa pagkakaroon ng batas militar sa Pilipinas na narinig o nabasa

c. Pagbubuo ng sintesis ng mga napag-usapan. ( igagayd ng guro

ang klase na makabuo ng sisntesis)

2. Pagtalakay sa Aralin

Ikalawang Araw

a. Pagpaparinig sa isinateyp na talumpati. Habang nakikinig, ipababasa din ng guro ang sipi ng talumpati. Papipiliin ang mga mag-aaral ng mga salita o parirala o pangungusap na hindi maunawaan.

b. Pagpapakahulugan sa mga salita, parirala o pangungusap na hindi

maunawaan batay na rin sa pagkakagamit nito sa teksto.

c. Pagpapalalim ng Kaalaman. Papangkatin ang mga mag-aaral sa walo. Magkakaroon ng bahaginan batay sa mga sumusunod.

Pangkat 1 at 2: Papipiliin ng mga opinyong nakalahad sa teksto na

sa palagay ay katanggap-tanggap. Bakit? Pangkat 3 at 4: Papipiliin ng mga opinyong nakapaloob sa teksto

na sa palagay ay hindi katanggap-tanggap. Bakit?

Pangkat 5 at 6: Papipiliin ng mga paniniwalang inilahad sa teksto

na sa palagay ay katanggap-tanggap. Bakit? Pangkat 7 at 8: Papipiliin ng mga paniniwalang nakapaloob sa

teksto na sa palagay ay di-katanggap-tanggap. Bakit?

d. Pagbabahagi sa klase ng kinalabasan ng pangkatang talakayan. e. Pagbubuo ng sintesis ng napag-usapan. “ Anong pangkalahatang

kaisipan ang maaari nating mabuo sa nagapan na talakayan?”

- Opinyong dapat paniwalaan ng klase - Opinyong di-dapat paniwalaan ng klase - Paniniwalang dapat tanggapin ng klase - Paniniwalang di-dapat tanggapin ng klase

Ikatlong Araw a. Pagpapabasa ng isang kaugnay na balita. Mula sa balita ay

magbibigay ng input ang guro tungkol sa tono at layon ng isang teksto.

64

b. Papangkating muli sa walo ang klase. Iparirinig ang talumpati. Ipasusuri ang talumpati ayon sa tono at layon.

Gabay na Tanong: Anong damdamin ang naghahari sa talumpati?

Patunayan ng tiyak na bahagi. Anu-ano ang mga katotohanang inilahad ng

teksto? Patunayan sa tulong ng mga tiyak na bahagi.

Naiparating ba ito sa inyo nang malinaw? Bakit? Bakit tinawag na persweysiv na teksto ang

tinalakay na talumpati. Magbigay ng mga patunay.

c. Pagbabahaginan ng ginawang pagsusuri. d. Pagbibigay ng guro ng faynal input tungkol sa isang tekstong

persweysiv.

e. Pagbubuo ng sintesis

Ikaapat na Araw a. Pagbibigay ng guro ng kailangang input upang makilala ang tinatawag na

keywords b. Muling pagpapabasa sa teksto ng talumpati. c. Pagsusuri sa mga keywords na ginamit sa teksto. Pangkatang ang gagawing

pagsusuri.

Pangkat 1: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng paksa Pangkat 2: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng proposisyon Pangkat 3: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng positibong

opinyon Pangkat 4: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng negatibong

opinyon Pangkat 5: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng positibong

paniniwala Pangkat 6: Mga keywords na ginamit na nagpapahayag ng negatibong

paniniwala d. Pagpapalalim sa paksa batay sa mga sumusunod na tanong.

65

1. Epektibo bang nagamit ang mga keywords upang mailahad nang malinaw ang mga tiyak na impormasyon? Patunayan.

2. Mahalaga ba ang kaalaman sa paggamit ng mga keywords sa

pagbubuo ng isang tekstong persweysiv? Patunayan e. Pagbubuo ng sintesis batay sa paksang pinag-usapan. Ikalimang Araw

a. Pagpapabasa ng isa pang halimbawa ng tekstong persweysiv.

b. Pagsusuri sa binasang teksto batay sa mga tiyak na katangian.

- mga positibong opinyon - mga negatibong opinyon - mga positibong paniniwala - mga negatibong paniniwala - ang tono ng teksto - ang layon ng teksto

c. Pagsusuri sa binasang teksto batay sa mga keywords na ginamit

upang maipahayag ang mga sumusunod.

- proposisyon - positibong opinyon - negatibong opinyon - posistibong paniniwala - negatibong paniniwala - paksa ng teksto

d. Pagpapasulat ng isang tekstong persweysiv sa tulong ng isang tiyak

na larawan at pamagat. Bago sumulat, pabubuuin muna ng guro ng angkop na mga keywords ang mga mag-aaral.

e. Pagpapahalaga sa ilang isinulat ng mga mag-aaral.

f. Pagbibigay ng guro ng faynal input tungkol sa araling tinalakay. “

kaugnayan ng mga angkop na keywords sa pagsulat ng isang tekstong persweysiv”

66

Ikalawang Taon Gramatika at Pagbasa 1 Linggong Sesyon I. ANG PAKSA/ MGA KASANAYAN/ MGA KAGAMITAN Paksa : Kultura at Tao Pamagat ng Teksto : Evolusyong Kultural ng Tao Uri ng Teksto : Informativ Gamit ng Wika : Pagbibigay ng Informasyon Istruktura ng Wika : Pabuod at Pasaklaw na Pangungusap Kasanayang Pampag- Iisip : Mapanuring Paglalahad Halagang Pangkatauhan : Pagpapahalaga sa Kultura ng Tao II. MGA INAASAHANG BUNGA ( sa bawat araw )

A. Nakabubuo ng hinuha sa tulong ng pamagat B. Naipahahayag nang buong linaw ang mga kaalamang nakapaloob sa

tekstong narinig/binasa at nakabubuo ng pansariling paniniwala/ opinyon ng may buong pagtitiwala sa sarili

C. Natutukoy ang paraan ng pagkakasulat ng teksto at nakikilala ang tiyak na uri nito

D. Nakikilala ang mga pangungusap na pabuod at pasaklaw at nakikilala ang kabisaan nito sa pagkakasulat ng teksto

E. Naipamamalas ang kahandaang umunawa ng katulad pang tekstong tinalakay

III. PROSESO NG PAGKATUTO Unang Araw

1. Mga Panimulang Gawain

a. Pagganyak. Pangkatang Gawain. Pagpapakita ng ilang larawang may kaugnayan sa paksa ng tekstong tatalakayin. Pabubuuin ang bawat pangkat ng mga tiyak na kaisipang nakapaloob sa mga napiling larawan. Ang pagtatalakayan sa pangkat ay ibabatay sa mga sumusunod na gabay na tanong.

Gabay na Tanong: Anu-anong mga pangunahing kaisipan ang

maaaring mahango sa larawan?

Ipaliwanag ang kaugnayan ng nabuong kaisipan sa larawan

67

a.1 Pagbabahaginan sa bawat pangkat a.2 Pagbabahagi ng lider ng pangkat sa klase a.3 Pagkuha ng feedback mula sa ibang mag-aaral a.4 Pagbubuo ng sintesis

b. Paglalahad. Pagbibigay-pansin sa pamagat ng tekstong ipababasa. EBOLUSYONG KULTURAL NG TAO.

b.1 Pangkatang-Gawain.

Pagpapakahulugan sa Pamagat

Pagbubuo ng kaisipang batay sa pamagat

Pag-uugnay ng mga tiyak na karanasan bilang mag-aaral sa isinasaad ng pamagat

Pag-uugnay sa mga karanasang nabatid tungkol sa isinasaad ng pamagat ( nabasa o narinig)

b.2 Pagbabahaginan sa pangkat b.3 Pagbabahagi ng lider ng pangkat sa klase b.4 Pagkuha ng feedback sa iba pang mag-aaral b.5 Pagbubuo ng sintesis ng napag-usapan

2. Pagtalakay sa Aralin

Ikalawang Araw a. Pag-uugnay ng larawan sa mga punong salita ng pamagat ng

tekstong babasahin.

EVOLUSYON KU LTURA TAO

b. Pangkatang pagpapabasa sa teksto. Ipasusuri ang tekstong binasa batay sa mga sumusunod.

Pangkat 1 at 2: Mga kaalamang inisa-isa sa teksto na may

kinalaman sa pamagat nito. Pangkat 3 at 4: Mga pangunahin at pantulong na kaisipang

inilahad sa teksto Pangkat 5 at 6: Mga positiv at negativ na kaalamang inisa-isa

sa teksto

C. Pagbabahaginan sa pangkat.

68

D. Pagbabahagi ng lider ng pangkat sa buong klase.

E. Pagkuha ng iba pang feedback

F. Pagbubuo ng sintesis ng paksang tinalakay. Ikatlong Araw

a. Pagpapabasa ng isa pang kauring teksto.

b. Pagsusuri sa binasa batay sa mga kaalamang inihanay

c. Pagbibigay ng guro ng kinakailangang input tungkol sa paraan ng pagkakasulat ng isang teksto.

- Paraan ng pagtatalata - Paraan ng pagbubuo ng salita - Paraan ng paggamit ng salita - Paraan ng pagbubuo ng mga pangungusap

d. Muling pagpapabasa sa tekstong lunsaran. Ipasusuri ang tekstong

binasa batay sa paraan ng pagkakasulat nito. Pangkatang pagsusuri.

Pangkat 1 : Paraan ng pagtatalata. ( Paano sinimulan,

pinalawak at winakasan ang teksto) Pangkat 2: Paraan ng pagbubuo ng pangungusap ( Anong

uri ng pangungusap ang kalimitang ginamit?) Pangkat 3: Paraan ng pagkakagamit ng salita. ( Formal ba

o di- formal?) Pangkat 4: Paraan ng pagbubuo ng salita ( Anong uri ng

salita batay sa kayarian ang kalimitang ginamit/)

Pangkat 5: Pagbubuo ng hinuha kung bakit informativ ang binasang teksto.

e. Pagbabahaginan sa pangkat

f. Pagbabahagi ng lider ng pangkat ng napag-usapan

g. Pagkuha ng feedback sa iba pang mag-aaral

h. Pabibigay ng guro ng faynal input tungkol sa isang tekstong

informativ

69

Ikaapat na Araw

a. Pagbibigay ng guro ng panimulang input upang makilala ng mga mag-aaral ang mga pangungusap na pabuod at pasaklaw.

b. Muling pagpapabasa sa tekstong lunsaran. Ipasusuri ang teksto

batay sa mga ginamit na pangungusap na masasabing:

- pangungusap na pasaklaw - pangungusap na pabuod

c. Pagbabahaginan ng reaksyon tungkol sa pagkilala sa mga tiyak na

katangian ng mga pangungusap na pabuod at pasaklaw.

- Paano nagkaiba ang dalawa? d. Muling pagpapabasa sa tekstong lunsaran. Pabubuuin ang bawat

pangkat ng magkatulad at salungatang opinyon tungkol sa kabisaan ng pagkakagamit ng mga pangungusap na pabuod at pasaklaw sa pagsulat ng isang tekstong informativ.

- Naging mabisa ba ang manunulat sa pagkakagamit niya ng

mga pangungusap na pasaklaw? Bakit?

- Naging mabisa ba ang manunulat sa pagkakagamit niya ng mga pangungusap na pabuod? Patunayan.

d.1 Pagbabahaginan sa pangkat d.2 Pagbabahagi sa klase d.3 Pagkuha ng feedback sa iba pang mag-aaral

e. Pagbubuo ng sintesis ng paksang tinalakay. IV. EVALWASYON Ikalimang Araw

a. Pagpapabasa ng isa pang tekstong informativ. ( PALAKASAN SA ASYA)

b. Pagsusuri sa tekstong binasa batay sa tiyak na katangian nito.

- mga kaalamang inihanay - paraan ng pagkakasulat - uri

b. Pagsusuri sa binasang teksto batay sa mga pangungusap na ginamit.

70

- mga bahaging nagpapakita ng mga pangungusap na pabuod - mga bahaging nagpapakita ng mga pangungusap na pasakllaw

c. Pagpapasulat ng isang tekstong informativ batay sa paksang tinalakay.

Pagbibigayin muna ng mga halimbawa ng pangungusap na pabuod at pasaklaw ang mga mag-aaral. Ipagagamit ito sa talataang isusulat.

d. Pagpapahalaga sa ilang isinulat ng mga mag-aaral.

e. Pagkuha ng feedback sa mga nakinig na mag-aaral

f. Pagbibigay ng guro ng faynal input tungkol sa araling tinalakay. “ Ang

mga pangungusap na pabuod at pasaklaw sa pagsulat ng isang tekstong informativ”.

Tekstong Lunsaran

EBOLUSYONG KULTURAL NG TAO

Natagpuan mo na ba ang iyong sarili sa isang sitwasyon kung saan kailangan kang humanap para sa iyong sarili ng pagkain, bahay at iba pang pangangailangan? Ano ang inyong gagawin upang mabuhay? Marhil ay iisip ka ng solusyon batay sa mga bagay na mapagkukunan na nasa iyong kamay at gagamit ka ng mga paraan na tinatawag na trial ang error upang makalabas sa sitwasyong iyon. Kung ikaw ay sang Boy Scout, gagamit ka ng mga paraan na iyong natutuhan upang mabuhay. Marahil ay mapatutunayan mo sa iyong sarili na ang iyong buhay ay mababatay sa mga ideya na iyong natutuhan, sa mga paniniwala na palagi mong isinasagawa, sa mga pag-uugali na iyong nalinang at sa mga teknolohiya na iyong ginagamit sa pang-araw-araw na buhay. Ang kabanatang ito ay tatalakay sa proseso kung paano nilikha at pinaunlad ng tao ang kanyang kultura. Ang Batayan ng Kultura Ang tao ay sumasailalim sa mga pagbabago upang makontrol ang kanyang sarili at ang kanyang kapaligiran. Nagkaroon siya ng tuwid na pagkakatayo upang makakilos ng malaya at magamit na mabuti ang kanyang mata. Sa pamamagitan din ng pagkakatayong ito, nagamit niya ang kanyang mga kamay upang makahawak ng mga bagay-bagay at makagawa ng mga kasangkapan at sandata. Ang pagkakaroon niya ng higit na malaking utak ay bunga ng mga pagbabago sa istruktura ng kanyang panga na bunga naman ng pagbabago sa kanyang pagkain. Ang pagkakalagay ng kanyang ulo sa itaas ng kanyang gulugod ay nagbigay ng puwang para sa kanyang sisidlan ng boses sa lalamunan. Ang mga pagbabago sa sistemang pang-reproduktibo ng babae ay nagbigay-daan sa pagbabagong-anyo ng sekswalidad ng tao. Ang mahabang

71

panahon ng kasanggulan ay nangahulugan lamang na ito ay dapat umasa sa kalinga ng nakatatanda. Tunay na ang pag-uugali ng tao ay nakasalalay sa pag-aagpang at pagbabagay; hindi kailanman sa likas na simbuyo. Ang tao ay natututong sumuri at tumugon sa kanyang nakikita, naririnig at nararamdaman. Ang Pagsibol ng Kultura Ang pagkakaiba-iba ng kulturang Asyano ay napakalawak at sadyang napakahirap at sadyang napakahirap pag-aralan. Subukin natin na unawain ito sa pamamagitan ng pagsilip sa mga payak na bahagdan ng pag-unlad ng kulturang Asyano. Sa loob ng unang kalahating milyong taon, ang pagbabago ay napakabagal. Ang katawagang kultura ay ibinibigay sa pamamaraan ng pamumuhay ng isang pangkat kung saan ang mga kasapi ay natatagpuan sa isang teritoryo, responsible sa bawat isa at may pagkakakilanlan. Ang kultura ay binubuo ng mga sumusunod:

1. solusyon sa mga suliranin ng pamumuhay; 2. kaisipan at pagpapahalaga sa humuhubog sa mga patakaran ng

pag-uugali (relihiyon, “folkways”, “mores”, di materyal na kultura) ; at 3. kasangkapan at iba pang bagay na gawa ng tao o materyal na

kultura. Ang mga tao ay nagiging tunay na kasapi ng isang lipunan kung ang mga ito ay natuto nang iangkop ang kanilang sarili sa kultura ng lipunang kanilang ginagalawan. Ang kultura rin ang humuhubog kung paano mamumuhay ang tao sa mundo at bibigyan ito ng kahulugan. Ang tao ay umiinog sa isang panlipunang kapaligiran, ang kalikasan ng tao ay hindi kailanman maihihiwalay sa kultura at magkakaroon ng maraming kalikasang pantao tulad din ng pagkakaroon ng maraming kultura. Ang pag-unlad ng kultura ay nababatay higit sa lahat sa kakayahan ng tao na makipagtulungan kaysa makipag-away. Ang pagsusuri ng kulturang Asyano ay nagiging masalimuot dahil sa mga sumusunod: 1. ang pagsasalin ng kultura sa pagitan ng mga kultura; 2. ang mabagal na pag-unlad ng ilang kultura; 3. ang pagpapalit ng makaluma tungo sa makabagong kultura; at 4. ang pagsasanib ng mga katangian na malaya sa kabuuan.

72

Tekstong Pang-evalwasyon PALAKASAN SA ASYA Ang laro ay nauna pa sa sibilisasyon bagaman bihira ang nasusulat na batayan. Maaaring makilala ang isang kabihasnan batay sa mga laro. Ang palakasan at paglalaro ay bahagi ng kasaysayang panlipunan dahil sa karamihan sa mga sinaunang laro ay ginagawa sa mga pagtitipon. Bahagi rin ito sa mga seremonyang pangrelihiyon. Ang mga sinaunang tao ay naglalaro ng knuckle bones at board games na ginagamitan ng tunog ng kabibe o bato o kahoy bilang musika. Ang tunay na katunayan ng mga laro at palakasan ay natagpuan sa kabihasang Sumeria noong 3000 hanggang 1500 BC. Mula sa epikong Gilgamesh , mababasa ang tungkol sa mga sinaunang laro. “ Sila ay nagsusunggaban tulad ng mga toro. Ang mga kabayong pangkarwahe ay higit na dapat gamitin sa mga karera at walang laban ang nasa ilalim ng pamatok. Ang pangingisda at pamamangka ay karaniwang aliwan. Ang pangangaso ay libangan ng mga mayayaman. Ang paggamit ng paglangoy sa digmaan ay karaniwan sa mga Hettite. Ang kulturang pisikal ay bahagi ng paghahanda sa digmaan at programang pangkalusugan.

Sa sinaunang Israel ang takbuhan at pangingisda ang karaniwang larong pampalakasan. Ang mga persyano ay mahusay mangabayo at may laro silang tulad ng polo. Samantala, ang mga sinaunang taga-Ehipto ay naglalaro ng hayop, juggling, club throwing, bola, buno, acrobatic at gymnastic. Sa kasalukuyan, ang palakasan ay bahagi ng programa ng edukasyon at kalusugan. Ang mga paaralan at mga opisina ay may programa para sa kalusugang pisikal. Ang mga matatanda sa Tsina ay may regular na ehersisyo na kung tawagin ay tai chi chuan samantalang ang mga kabataan ay mahilig sa martial arts. Sa Hapon, ang sumo wrestling ang isa sa sinaunang laro. Sa Malaysia, ang soccer at karera ang pinakapopular na laro.

73

Ikatlong Taon Panunuring Pampanitikan 1 Linggong Sesyon I. PAKSA/MGA KASANAYAN/MGA KAGAMITAN

Paksa :Paraan ng Paglalahad Tatalakaying Genre :Sanaysay Halimbawang Teksto :Ang Pag-ibig ni Emilio Jacinto Mga Kagamitan :larawan ng mga simbolo, isinateyp na

sanaysay Kasanayang Pampanitikan :Pagkilala sa akda batay sa paraan ng

paglalahad Kasanayang Pampag-iisip :Pagsang-ayon/Pagsalungat Halagang Pangkatauhan :Paggalang sa damdamin ng iba

II. MGA INAASAHANG BUNGA (BAWAT ARAW) A. Nakapaglalahad ng mga pansariling karanasang kaugnay sa mga

karanasang nakapaloob sa akda. B. Mga layuning pampagtalakay

B.1 Pagsusuring Panlingwistika

Natutukoy at nabibigyang kahulugan ang mga piling pahayag na ginamit sa akda.

B.2 Pagsusuring Pangnilalaman

Nakapag-uugnay ng mga karanasang nakapaloob sa akda sa mga pansarili at karanasan ng iba.

B.3 Pagsusuring Pampanitikan

Nasusuri ang sanaysay batay sa paraan ng paglalahad

C. Nasasabi ang bisang pandamdamin at pangkaisipan ng akda D. Nakasusulat ng isang magandang simula, matalinong eksplorasyon at

makabuluhang wakas ng isang sanaysay

74

III. PROSESO NG PAGKATUTO Unang Araw

1. Mga Panimulang Gawain

1.1 Pagganyak 1.1.1 Pagpapakita ng iba’t ibang simbolo. Pag-iinterpret ng isang

simbolo batay sa nais ipahiwatig nito. 1.1.2 Pagpaparinig ng awit na Ugoy ng Duyan. Pagpapaugnay sa

awit at sa isa sa mga simbolo.

1.2 Paglalahad

a. Pagpapakahulugan sa pamagat ng texto. Ang Pag-ibig ( pangkatan)

Pangkat 1 at 2 : Pag-iinterpret sa drowing Pangkat 3 at 4 : Pag-iinterpret sa mga pahayag Pangkat 5 at 6 : Pag-iinterpret sa isang awit

b. Pagbabahaginan sa klase ng nabuong interpretasyon c. .Pagpaparinig sa nakateyp na sanaysay. Habang nakikinig ay ipababasa rin nang tahimik ang sipi ng sanaysay. d. Pangkatang gawain. Pangkat 1 at 2 :Pagpili ng mga tiyak na karanasang

inilahad sa sanaysay Pangangatwiran kung bakit pinili.

Pangkat 3 at 4 : Pagpili ng mga karanasan sa texto na kaugnay ng sariling karanasan

Pangkat 5 at 6 : Pagpili ng mga karanasan sa texto

na nangyayari sa kapaligiran at aktwal na buhay. Pagpapatunay

2. Pagbabahaginan ng kinalabasan ng pangkatang diskasyon 3. Pagbubuo ng sintesis ng napag-usapan

Ikalawang Araw Pagtalakay sa Paksa (Pangkatang Gawain) 1. Muling pagpapabasa/pagpaparinig sa nakateyp na sanaysay.

75

2. Pangkatang Pagsusuri Pangkat 1 at 2 : Pagsusuring Panglingwistika

- Pagpapapili ng mga piling talinghaga sa akda

- Pagpapaliwanag sa mga talinghaga - Pagpapatotoo sa mga talinghaga sa tulong ng mga

halimbawang sitwasyon/kalagayan o karanasan na maaring sarili o sa iba. Pangkat 3 at 4 : Pagsusuring Pangnilalaman

- Pag-iisa-isa ng mga kaalamang nais iparating sa mambabasa

-makatotohanan -di-makatotohanan - kapani-paniwala - di-kapani-paniwala

Pangkat 5 at 6 : Pagsusuring Pampanitikan

Pagsusuri sa paraan ng paglalahad ng sanaysay batay sa:

-paraan ng pagsisimula - paraan ng pagpapalawak - paraan ng pagwawakas - fomalidad ng salita

C. Pagbabahaginan ng kinalabasan ng pangkatang diskasyon D. Pagbubuo ng sintesis ng paksang tinalakay sa tulong ng mga

kaugnay na larawan. IV. EVALWASYON Ikatlong Araw

1. Papangungusap na pagbubuod ng texto. 2. Pangkatang Pagsusuri

Pangkat 1 at 2 : Pagpapakita ng Pakikisangkot

76

Pagbibigay ng sariling interpretasyon sa mga sumusunod na kaisipan, ideya at opinyong inilahad sa akda.

Pangkat 3 at 4 : Pagpapakita ng . Paghahambing Pagpapabasa ng sanaysay na Ang Dapat Mabatid ng mga

Tagalog. Pagsasagawa ng paghahambing sa tinatalakay na texto. Paano nagkakatulad ang dalawang akda?

Pangkat 5 at 6: Pagpapakita ng Pagtataya

Kung ang pag-ibig ay wala, ang mga bayan ay hindi magtatagal, at kara-karang mapapawi sa balat ng lupa ang lahat ng pagkakapisan at pagkakaisa.

Ang kasakiman at katampalasanan ay nag-aanyo ring pag-ibig kung minsan.

Ang tunay na pag-ibig ay walang ibubunga kundi tunay ligaya at kaginhawahan.

Sa aba ng mga bayang hindi pinamamahayan ng pag-ibig at binubulag ng hamak na pagsasarili. Ang masasama ay walang ibang ninanasa kundi ang ganitong kalagayan.

Ipalalagay na may tapat na nais at tatawaging marurunong ang mabuting magparaan upang magtamasa sa dagta ng iba, at ituturing na hangal yaong marunong dumamay sa kapighaatian at pagkaapi ng kanyang mga kapatid.

77

Pagbabahaginan tungkol sa naging epekto ng sanaysay sa sarili.

-mga pagbabagong pangkaisipan matapos mabasa ang

sanaysay -mga pagbabagong pandamdamin matapos mabasa

ang sanaysay

2. Pagbabahaginan ng kinalabasan ng pangkatang diskasyon.

3. Pagbuo ng sintesis ng napag-usapan

V. PAGPAPALAWAK NG KARANASAN Ikaapat na Araw

3. Pasusulatin ng maikling sanaysay ang mga mag-aaral batay sa tiyak na pamantayan: 3.1 dalawang talata lamang 3.2 ang bawat talata ay may tig-10 magkakaugnay na pangungusap 3.3 formal ang paglalahad ng mga kaisipang, ideya, opinion at pangyayari

4. Pagpapabasa ng ilang simula 5. Pagbibigay – puna ng guro sa ilang narinig. 6. Pagpapatuloy ng pagsulat bilang gawaing -bahay

1. Muling pagbasa/pagpaparinig sa sanaysay. Habang nakikinig/nagbabasa,papipiliin ng guro ang mga mag-aaral ng mga parirala, salita o pahayag na maaring gamitin sa pagsulat ng sanaysay.

2. Paglalahad ng mga piniling parirala at pangungusap. Ipapapaliwanag

ang kahulugan nito at ang dahilan kung bakit pinili. 3. Pagpapabasa ng simula at wakas ng textong tinalakay. Pagbibigay

ng kritik tungkol sa kabisaan at kahinaan ng dalawa

4. Pagbibigay ng guro ng input ng mabuting simula at makabuluhang wakas

78

5. Pagpapasulat batay sa mga sumusunod na pamantaya

- 3 talataan - 5 pangungusap bawat talata - may kaakit-akit na simula - malawak na eksplorasyon - makabuluhang wakas - formal ang uri ng wika

6. Pagpapabasa ng ilang napasimulan

7. Pagkuha ng feedback mula sa nakinig

8. Pagbibigay ng guro ng feedback sa narinig

9. Pagpapatuloy ng pagsulat bilang gawaing-bahay.

Ikalimang Araw Pagpapahalaga sa isinulat

1. Muling pagpaparinig/pagpapabasa sa sanaysay. Habang nakikinig ay ipababasa nang tahimik ang isinulat na sanaysay.

2. Pagbibigayin ng guro ng reaksyon ang mga mag-aaral kung ano ang

nadama habang isinusulat ang akda? Bakit?

3. Papipiliin ng guro ang mga mag-aaral ng isang kamag-aral. Pagpapalitan ng isinulat ang dalawa at bibigyan ito ng puna.

4. Pagbabahagiin ang ilang mag-aaral tungkol sa naging palitan ng puna.

5. Pagbibigay-reaksyon ng guro.

6. Pagbibigay ng guro ng huling input tungkol sa paraan ng paglalahad

sa sanaysay.

79

VI. TAKDANG –GAWAIN ( KUNG KAILANGAN LAMANG)

Tekstong Babasahin

ANG PAG-IBIG (Emilio Jacinto)

Sa lahat ng damdamin ng puso ng tao ay wala nang mahal at dakila na gaya ng pag-ibig. Ang katwiran, ang katotohanan, ang kabutihan, ang kagandahan, ang Maykapal, at ang kapwa-tao ay siya lamang mangyayaring maging sanhi ng pag-ibig; siya lamang makapagpapabukal sa loob ng tunay at banal na pag-ibig. Kung ang masama at matuwid ay ninanasa rin ng loob, hindi ang pag-ibig ang tunay na siyang may udyok kundi ang kapalaluan at kasakiman. Kung ang pag-ibig ay wala, ang mga bayan ay hindi magtatagal, at kara-karakang mapapawi sa balat ng lupa ang lahat ng pagkakapisan at pagkakaisa, at ang kabuhayan ay matutulad sa isang dahon ng kahoy na niluoy ng init at tinangay ng hanging mabilis. Ang tunay na pag-ibig ay walang iba kundi iyong makaaakay sa tao sa mga dakilang gawa sukdulang ikawala ng buhay sampu ng kaginhawahan. Ngunit ang kasakiman at ang katampalasanan ay nag-aanyo ring pag-ibig kung minsan, at kung magkagayon na ay libu-libong mararawal na kapakinabangan ang nakakapalit ng gapatak na pagkakawanggawa na nagiging tabing pa mandin ng kalupitan at ng masakim na pag-iimbot. Sa aba ng mga bulag na isip na nararahuyo sa ganitong pag-ibig. Ang pag-ibig – wala na kundi ang pag-ibig na tanging binabalungan ng matatamis na alaala sa nagdaan at ng pag-asa naman sa darating. Sa malawak na dagat ng ating mga kahirapan at pagkadusta, ang pag-ibig ay siyang nagiging dahilan lamang kung kaya natin minamahal pa ang buhay. Kung ang magulang ay walang pag-ibig sa anak, sino ang magbabatang mag-iiwi sa mga sanggol? At mabubuhay naman kaya ang mga anak sa sarili lamang nila? Kung ang anak kaya naman ay walang pag-ibig sa magulang, sino ang magiging alalay at tungkod ng katandaan? Ang kamatayan ay lalo pang matamis kaysa buhay para sa matandang nangangatal ang tuhod at nanlalabo ang pagod na mga mata ay wala nang malingapang mag-aakay at makaaaliw sa kanyang kahinaan. Ang pagkahabag sa ating mga kapwa na inilugmok ng sawing kapalaran hanggang sa tayo’y mahikayat na sila’y bahaginan ng kaunting kaluwagan ang

80

ating pagtatanggol sa naapi hanggang sa isapanganib at idamay natin ang ating buhay; ang pagkakawanggawa sa lahat kung tunay na umusbong sa puso, alin kaya ang pinagbuhatan kundi ang pag-ibig? Ang tunay na pag-ibig ay walang ibinubunga kundi ang tunay na ligaya at kaginhawahan. Kailanpama’t sapin-sapin ang dusang pinapasan ng bayani, at ang kanyang buhay ay nalipos ng karukhaan at lungkot, ang dahilan ay sapagkat hindi ang tunay na pag-ibig ang naghahari kundi ang taksil na pita sa yama’t bulaang karangalan. Sa aba ng mga bayang hindi pinamamahayan ng wagas at taimtim na pag-ibig! Sa pag-ibig nunukal ang kinakailangang pagdadamayan at pagkakaisang magbibigay ng di-maihahapay na lakas na kailangan sa pagsasanggalang ng matuwid. Sa aba ng mga bayang hindi pinamamahayan ng pag-ibig at binubulag ng hamak na pagsasarili. Ang masasama ay walang ibang ninanasa kundi ang ganitong kalagayan. Gumagawa ng daan tungo sa pag-aalitan, kaguluhan, pagtataniman, at pagpapatayan sapagkat kinakailangan ng kanilang kasamaan. Ang hangarin nila ay mapagbukud-bukod ang mga mamamayan upang kung mahina na at dukha dahil sa pag-iiringan, sila ay makapagpapasasa sa kanilang kahinaan at karupukan. Oh! Sino ang makapagsasaysay ng mga himalang gawa ng pag-ibig? Ang pagkakaisa na siyang kauna-unahang bunga niya ay isang lakas at kabuhayan, at kung nagkakaisa na’t nag-iibigan, ang lalong malalaking hirap ay nagiging maaagang pasanin, at ang munting ligaya’y matimyas na nalalasap. Kung bakit nangyari ang ganito ay hindi matatalos ng mga pusong hindi nakadarama ng tunay na pag-ibig. At upang mapagkilalang magaling na ang pag-ibig ay siya ngang susi at mutya ng kapayapaan at ligaya. Ikaw na bumabasa nito, mapagnanakawan mo kaya, mapagdadayaan o matatampalasan mo kaya ang iyong ina’t mga kapatid? Hindi, pagkat sila’y iniibig, at sa halip ay dadamayan mo ng iyong dugo at sampu ng buhay kung sila’y nakikitang inaapi ng iba. Gayundin naman, kung ang lahat ay mag-iibigan at magpapalagayang tunay na magkakapatid, mawawala ang lahat ng mga pag-aapihan na nagbibigay ng madlang pasakit at di-mabatang mga kapaitan. Kung ang pag-ibig sa kapwa ay wala, nilulunod ng malabis na pagsasarili ang magagandang akala. Ipalalagay na may tapat na nais at tatawaging marurunong ang mabuting magparaan upang matamasa sa dagta ng iba, at ituturing na hangal yaong marunong dumamay sa kapighatian at pagkaapi ng kanyang mga kapatid.

81

Maling mga isip at ligaw na loob ang manambitan sa mga hirap ng tao sa inaakalang walang katapusan. Sukat ang matutong magmahal at manariwang muli sa mga puso ang wagas na pag-ibig sa kapwa, at ang tinatawag na bayan ng hinagpis ay matutulad sa tunay na paraiso. Tekstong Gagamitin sa Paghahambing

ANG DAPAT MABATID NG MGA TAGALOG (Andres Bonifacio)

“ITONG KATAGALUGAN na pinamamahalaan ng unang panahon ng ating tunay na mga kababayan iyaong hindi pa tumutuntong sa mga lupaing ito –ang mga Kastila ay nabubuhay sa lubos na kasaganaan, at kaginhawahan. Kasundo niya ang mga kapitbayan at lalung-lalo na ang mga taga Hapon, sila’y kabilihan at kapalitan ng mga kalakal. Malabis ang pagyabong ng lahat ng pinagkakakitaan, kaya’t dahil dito’y mayaman ang kaasalan ng lahat, bata’t matanda at sampung mga babae ay marunong bumasa at sumulat ng talagang pagsulat nating mga Tagalog. Dumating ang mga Kastila at dumulog na nakipagkaibigan. Sa mabuti nilang hikayat na di umano, tayo’y aakayin sa lalung kagalingan at lalong imumulat ang ating kaisipan, ang nasabing nagsisipamahala ay nangyaring nalamuyot sa tamis ng kanilang dila sa paghibo. Gayon man sila’y ipinailalim sa talagang kaugalian ng mga Tagalog na sinaksihan at pinapagtibay ang kanilang pinagkayarian sa pamamagitan ng isang panunumpa na kumuha ng kaunting dugo sa kanilang mga ugat, at yao’y inihalu’t ininom nila kapwa tanda ng tunay at lubos na pagtatapat na di magtataksil sa pinagkayarian. Ito’y isang tinatawag na “Pacto de Sangre” ng haring Sikatuna at ni Legaspi na pinakakatawan ng hari sa Espanya. Buhat nang ito’y mangyari ay bumibilang na ngayon sa tatlong daang taon mahigit na ang lahi ni Legaspi ay ating binubuhay sa lubos na kasaganaan, ating pinagtatamasa at binubusog, kahit abutin natin ang kasalatan at kadayuk-dukan; iginugugol natin ang yaman, dugo at sampu ng tunay na mga kababayan na ayaw pumayag na sa kanila’y pasakop, at gayon din naman nakipagbaka tayo sa mga Intsik at taga-Holanda ng nagbalang umagaw sa kanila nitong katagalugan. Ngayon sa lahat ng ito’y ano sa mga ginawa nating paggugol ang nakikitang kaginhawahang ibinigay sa ating Bayan? Ano ang nakikita nating pagtupad sa kanilang kapangakuan na siyang naging dahilan ng ating paggugugol! Wala kundi pawang kataksilan ang ganti sa ating mga pagpapala at mga pagtupad sa kanilang ipinangakong tayo’y lalong gigisingin sa kagalingan ay bagkus tayong binulag, inihawa tayo sa kanilang hamak asal, pinilit na sinira ang mahal at magandang ugali ng ating Bayan; iminulat tayo sa isang maling pagsampalataya at isinadlak sa lubak ng kasamaan ang kapurihan ng ating Bayan; at kung tayo’y mangahas humingi ng kahit na gabahid na lingap, ang nagiging kasagutan ay ang tayo’y itapon at ilayo sa piling ng ating minamahal na anak at, asawa at matandang magulang. Ang bawat isang himutok na pumulas

82

sa ating dibdib ay itinuturing na isang malaking pagkakasala at karaka-rakang nilalapatan ng sa hayop na kabangisan. Ngayon wala nang maituturing na kapanatagan sa ating pamamayan; ngayong lagi nang ginagambala ang ating katahimikan ng umaalingawngaw na daing at pananambitan, buntong-hininga at hinagpis ng makapal na ulila, balo’t mga magulang ng mga kababayang ipinanganyaya ng mga manlulupig na Kastila; ngayon tayo’y malulunod na sa nagbabahang luha ng Ina na nakitil na buhay ng anak sa panangis ng sanggol na pinangulila ng kalupitan na ang bawat patak ay katulad ng isang kumukulong tingga, na sumasalang sa mahapding sugat ng ating pusong nagdaramdam; ngayon lalu’t lalo tayong nabibiliran ng tanikala ng pagkaalipin, tanikalang nakalalait sa bawat lalaking may iniingatang kapurihan. Ano ang nararapat nating gawin? Ang araw ng katwiran na sumisikat sa Silanganan ay malinaw na itinuturo sa ating mga matang malaong nabulagan ang landas na dapat nating tunguhin, ang liwanag niya’y tanaw sa ating mga mata, ang kukong nag-akma ng kamatayang alay sa atin ng mga ganid na asal. Itinuturo ng katwiran, na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katwiran, na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katwiran ang tayo’y umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan. Itinuturo ng katwiran ang tayo’y magkaisang-loob, magkaisang-isip at akala at nang tayo’y magkalakas na maihanap ang naghaharing kasamaan sa ating Bayan. Panahon na ngayong dapat na lumitaw ang liwanag ng katotohanan; panahon ng dapat nating ipakilala na tayo’y may sariling pagdaramdam, may puri, may hiya at pagdadamayan. Ngayon panahon ng dapat simulan ang pagsisiwalat ng mga mahal at dakilang aral na magwawasak sa masinsing tabing na bumubulag sa ating kaisipan; panahon na ngayong dapat makilala ng mga Tagalog ang pinagbuhatan ng kanilang mga kahirapan. Araw na itong dapat kilalanin na sa bawat isang hakbang natin ay tumuntuntong tayo at nabibingit sa malalim na hukay ng kamatayan na sa ati’y inuumang ng kaaway. Kaya! Oh mga kababayan! Ating idilat ang bulag na kaisipan at kusang igugol sa kagalingan ang ating lakas sa tunay at lubos na pag-asa na magtagumpay sa nilalayong kaginhawahan ng bayang tinubuan.

83

Ikaapat na Taon Panunuring Pampanitikan 1 Linggong Sesyon I. PAKSA/MGA KASANAY/MGA KAGAMITAN

Paksa : Pagbasa/Pagsusuri sa Novelang Asyano sa

Teoryang Eksistensyalismo Tatalakaying Genre : Novelang Cambonian Halimbawang Teksto : Mabuhay ka, Anak ko ( bahagi)

ni Pin Yathay salin ni Ruth Elynia S. Mabanglo

Mga Kagamitan : globo mapa, larawan, sipi ng texto Kasanayang Pampanitikan : Pagkilalang pantauhan batay sa sa

teoryang eksistensyalismo Kasanayang Pampag-iisip : Pagsasa-ayos/Pagsalungat sa saloobin

ng tauhan Halagang Pangkatauhan :Pagpapakita ng katatagan at matibay na

paninindigan sa mabibigat na pagsubok ng buhay

II.MGA INAASAHANG BUNGA (BAWAT ARAW) A .Naisasalaysay ang mga narinig o nabasang mga karanasang may relasyon

sa mga pangyayaring nasa novela B Mga layuning pampagtalakay B.1 Pagsusuring Panglingwistika

Napipili ang mga salitang maaring iugnay sa isang pangunahing salita

B.2 Pagsusuring Pangnilalaman Nasusuri ang tauhan batay sa kanyang

kilos,paniniwala,gawi,paninindigan. B.3 Pagsusuring Pampanitikan Nabibigyang – puna ang mga saloobin/mithiin ng pangunahing tauhan

gamit ang teoryang eksistesyalismo C. Naipaliliwanag ang bisang pandamdamin at pangkaisipan ng akda. D. Nakasusulat ng isang sanaysay na may kaugnay sa paksa novelang tinalakay

84

III. PROSESO NG PAGKATUTO Unang Araw

2. Mga Panimulang Gawain

2.1 Pagganyak ( pangkatang gawain )

Pangkat 1 at 2 : Pagtalakay sa isang balitang may kinalaman sa digmaan sa Combodia

Pangkat 3 at 4 : Paggamit ng globo upang maipakita ang kinalalagyan ng Cambodia

Pangkat 5 at 6 : Pagbibigay ng mga dati ng kaalaman tungkol sa bansang Cambodia

1.1A. Pagbabahaginan ng napag-usapan sa pangkat 1.1B. Pagkuha ng iba pang feedback mula sa mga nakinig 1.1C. Pagbibigay ng guro ng feedback tungkol sa talakay

2.2 Paglalahad

1. Pagbibigay ng hinuha tungkol sa pamagat. Mabuhay Ka, Anak Ko.

- tungkol saan kaya? - ano ang nais sabihin?

2. Pagbubuo ng interpretasyon ng pamagat

- isang drowing - isang awit - isang talataan - isang skit

3. Pagbabahagi ng inihandang gawain 4. Pagbubuod ng texto batay sa mga sumusunod:

PIN YATHAY

CAMBODIA

85

5. Pagbabahaginan bilang pagpapalalim sa ginawang pagbubuod 6. Pagbibigay ng sintesis Ikalawang Araw Pagtalakay sa Paksa (Pangkatang Gawain)

1. Pakikinig ng nakateyp na buod ng texto 2. Pangkatang Pagsusuri

Pangkat 1 at 2 : Pagsusuring Panglingwistika b.1.1 Pagtukoy sa mga salitang may kaugnayan sa

pangunahing salita Sihanouk Rebolusyonaryo Concentration Camp Machine gun KHMER ROUGE Lon Nol

Pangkat 3 at 4: Pagsusuring Nilalaman -Pagpapakita ng mga eksena (Isasakilos) sa buhay ni Pin Yathay kaugnay ng mga krisis na kanyang pinagdaan noong digmaan sa Cambodia. -Pagsusuri sa tauhan batay sa kanyang kilos, paniniwala, gawi, paninindigan.

KHMER ROUGE

CAMBODIA

86

Pangkat 5 at 6 : Pagsusuring Pampanitikan - Paglalarawan sa pangunahing tauhan batay sa -pakikipagsapalaran -pagdedesisyon -kalagayan sa lipunan - Paniniwala/Di paniniwala ng pangunahing tauhan 3. Pagbabahaginan ng napag-usapan sa pangkat.

4. Pagkuha ng feedback sa mga nakinig 5. Pagbibigay ng guro ng karagdagang feedback

6. Pagbubuo ng sintesis Pagbubuo sa pangungusap upang magbigay ng isang kaisipan a. nabatid kong ………… b.napatunayan kong …… c.ikinalulungkot ko ang… d.kinatuwa ko ang…….. e. naniniwala akong….. IV. EVALWASYON Ikatlong Araw

1. Muling pagpaparinig ng nakateyp na buod ng texto 2. Pangkatang pagsusuri

Pangkat 1 at 2: Pagpapakita ng Pakikisangkot

Pag-uugnay ng mga karanasan sa akda sa aktwal na karanasan o sa iba

- Pagkukwento sa mga pinagdaanang hirap ng mga mahal sa buhay noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig

- Mabibigat na krisi na nararanasan at

napagtagumpayan

87

Pangkat 3 at 4 : Pagpapakita ng Paghahambing

Pag-uugnay sa texto sa iba pang textong binasa

- kasaysayan - tauhan

Pangkat 5 at 6 : Pagpapakita ng Pagtataya

Pagbuo ng salawikain batay sa efekto ng akda sa mambabasa.

- pangkaalaman

- pandamdamin V. PAGPAPALAWAK NG KARANASAN Ikaapat na Araw Paglikha

1. Muling pagpapabasa sa buod ng novela

2. Pagpapadrowing sa masasamang ibinubunga ng digmaan (isahang gawain at ilalagay sa coupon bond)

3. Pagdidisplay sa pisara ng mga drowing na ginawa ng mga mag-aaral

4. Pagbibigay-reaksyon sa mga larawang iginuhit

5. Pagbubuo ng mga parirala o pangungusap na may kaugnayan sa textong binasa

6. Pangangatwiran sa kaugnayan nito sa texto

7. Pagpapaliwanag ng guro sa magiging gawain ng mga mag-aaral

8. Pagpapasulat sa mga mag-aaral ng isang sanaysay tungkol sa

paksang: Ang Pinapangarap kong Daigdig batay sa mga sumusunod na pamantayan:

8.1 3 talataan 8.2 5 pangungusap baw3at atalata 8.3 ginagamit ang mga nabuong pangungusap 8.4 may magandang simula 8.5 malawak ang eksplorasyon 8.6 masining na pagwawakas

88

8.7 formal ang uri ng wika

9. Pagpapabasa sa ilang napasimulan 10. Pagkuha ng feedback sa mga nakinig

11. Pagbibigay ng feedback ng guro

12. Pagpapatuloy ng pagsulat bilang gawaing-bahay

Ikalimang Araw Pagpapahalaga sa Isinulat

1. Magpaparinig ng musika tungkol sa digmaan. Habang nakikinig, ipababasa ang isinulat na sanaysay.

2. Pagbibigayin ng reaksyon ang mga mag-aaral sa naramdaman

habang : - sumusulat - binabasa ang isinulat

3. Papipiliin ng kapareha ang mag-aaral. Ipababasa sa kapareha ang

isinulat. Magbibigay-kapwa ng reaksyon. 4. Pagbabahagi sa klase ng naging usapan ng magkapareha

5. Pagbibigay-reaksyon ng mga mag-aaral batay sa mga sumusunod:

- istilo ng pagsulat - nilalaman

6. Pagbibigay ng guro ng karagdagang feedback sa gawain 7. Pagbibigay ng guro ng huling input tungkol sa paksang tinalakay

VI. TAKDANG GAWAIN

A. Pagtitipon ng mga kliping tungkol sa Cambodia..