BALEIKE165. ZENBAKIA. DOHAINIK2008ko APIRILA

www.baleike.com

ZU

MA

IAK

O H

ILA

BE

TEK

AR

IA

E L K A R R I Z K E T A : A R A N T Z A T A P I A

BASAMORTUKO MARATOIA

Iñigo Saenz ‘Txolo’-ren bizipenak lehen pertsonan

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A �

BALEIKE165A

ZA

LA m

. des

sab

les

herri aldizkariaJuan Belmonte, 29 beheatel.: 943 86 15 45e-maila: aldizkaria@baleike.com

ArgitaratzaileaBaleike kultur elkarteae-maila: elkartea@baleike.com

Administrazio batzordea: Xabier azkue, Gurenda Serrano

Erredakzio taldea: Xabier aizpurua, imanol azkue, abelin linazisoro, ainara lozano, aitor Manterola, Juan luis romatet, Miriam romatet, Peio romatet eta Gorka zabaleta

Diseinua eta maketazioa: roberto Gutierrez

Hizkuntz zuzenketa: imanol azkue

Publizitateatel. 943 86 15 45gurenda@baleike.com

Inprimategiaantza inprimategia(lasarte-Oria)Tirada1.000 alelege gordailua: SS-405/94iSSN: 1136-8594

Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

4baleike+

Abentura, hitz batean

Marathon des Sables 2008

11elkarrizketaARANTXA TAPIA

16baleike.comSANTELMOAK

18izpiak eta hizkiakJ. RAMON LLAvORIJOSEfRAN IZPIZUA

21erretratuaANA MUJIKA eta IñAKI IBARgUREN

25txokorik-txokoESTAZIOTIK KANTERAgAñERA

29gure zumai zarraLORE ALBIZU IRIgOIEN

ABENTURA, HITZ BATEANMarathon des Sables 2008

245 kilometro eta sei egun ibilbidea betetzeko. Saharako desertuan korritzen den Marathon des Sables da proba honen izenburua. 800 korrikalari elkartu ditu aurten, abenturak eta kirolak bat egiten duten proba gogor honetan

BALE

IKE+

TESTUA: JUAN LUIS ROMATET

ABENTURA, HITZ BATEANMarathon des Sables 2008

Udaberria heltzearekin batera, “Marathon des Sables” izene-ko proba korritu ohi da Saharako desertuan. Munduko proba gogorrenetakoa izatearen fama duen maratoi honetan 800etik gora parte hartzaile izan dira eta horietatik bat zumaiarra: Iñi-go Saenz, Txolo. 2006. urtean hasi zituen prestakuntza lanak eta bi urte geroago maratoia bukatzea lortu du Gipuzkoa As-panovas Team taldean. Dunak, mendikateak, laku gaziak eta beste hainbat oztopo igaro behar izan ditu helmugarako bi-dean. Hona hemen bere bizipenak lehen pertsonan .

Martxoak, 27, osteguna.Via Crucisa hastera doa. Nahiz eta Marokora doan hegaz-

kina gaueko 9ak arte ez den ateratzen, arratsaldeko 5etarako

Barajasko aireportuan egon behar dugu, kontrola pasatzeko eta norbait falta den jakiteko. Terminalean pasatako ordu hauek luzeak egin zaizkit. Hegazkinez Casablancara joan gara eta han Ouarsasaterako beste abioi bat hartu dugu. Oso berandu heldu gara eta ohera joan garenerako gaueko hirurak dira.

Martxoak 28, ostirala.Land Rover batera igo gara goizean eta hegoalderako bidea

hartu dugu. Bidean jateko janaria eman digute. Land Rove-rrean goazenok bidean nahi dugun lekuan geratzeko auke-ra dugu; autobusean doazenek ez dute hainbesteko zortea. Mendi ikaragarriak zeharkatu ditugu, amildegi ederrekin. Merzougako dunen ingurura heldu gara: Saharako dunarik P.

E. R

AST

OIN

-CIM

BALY

BALE

IKE+

handienak dira hauek. Gaua pasatzeko eta atseden hartzeko erabiliko dudan haima aurkitu dut. Haima bakoitza zortzi la-gunek erabiltzeko prestatuta dago. Gurea Aspanovas taldeko hiru kideok eta beste bost korrikalarik erabiliko dugu. Horie-tatik hiru ezagunak ditut.

Martxoak 29, larunbata.Desertura girotzeko eguna. Egun bakarra dugu, eta ez da-

kit nahikoa izango den. Ekarritako materiala nahikoa den egiaztatzen saiatzen naiz. Antolakuntzak hiru jatorduak eman dizkigu gaur. Lasterketa amaitu bitartean hori gertatzen den azken eguna da, igandetik aurrera geure kabuz elikatu behar-ko dugu eta. Lasterketa bihar hasiko da.

Martxoak 30, igandea.1. etapa: Erg Chebbi – Erg Znaigui – 31,6 kmIrteera lerroan egotea bera ikaragarria da. Desertu erdian

gaude, zabalgune erraldoi batean eta 800 parte hartzaileak proba hasi zain gaude. Beste mundu batean egotearen pare-koa da. Musika kañeroa jarri digute adrenalina igotzeko. Ko-rrikalari batzuk txapel arraro eta eskularru erraldoiak daramat-zate; badira beraien herrialdeetako banderekin korrika egingo dutenak ere. Lehen etapa da eta lasai atera naiz, pentsatuaz aurretik asko geratzen dela. Hasi eta berehala, Merzougako dunak zeharkatu ditugu. 15 bat kilometro egin ditugu duna artean eta lehen eguna izateko asko da. Dunak izugarriak dira; erdian zoaz eta ez duzu ezer ikusten. Aurrera noa, beste ezer-tan pentsatu gabe. Batzuk ertz batetik doaz, besteak bestetik

eta ni dunaren zati gogorra aurkitzen saiatzen naiz, nahiz eta beti ez den hala gertatzen. Gora eta behera egin dugu, baina zuzen luzeak ditut go-goan. Lehen etaparen amaieran duna gehiago aurkitu ditugu eta oso gogo-rra egin zait. Lehen etapa amaitu da eta onartu behar dut nahiko izorra-tuta heldu naizela.

Beheko argazkian, Aspanovas taldeko kideak: Alessia Berlotino, Iñigo Saenz

eta Toni Duart.

� B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

JOSEP gARDENYES

Maratoiaren hasieran gida liburua ematen zaie.

Behin proba amaituta, beste gurutzaldi bati ekin behar izan zion: etxera itzultzea. “Maratoia amaitu ondoren, hotelera itzuli eta asteko lehen dutxa hartu nuen. Maratoian bertan ez zegoen ondo garbitzerik, ura gorde beharra zegoen eta. Pentsa dezake-zu korrika egiteko erabili dudan arropa nola zegoen. Gogor-gogor eginda zegoen; hainbeste kresala zeukan!”. Aireportutan bizitako peripezien ondoren –kontrolak, atzerapenak…–, asteartean, api-rilaren 8an itzuli zen Zumaiara. Motxilarekin izandako arazoak zirela medio, bizkarra ha-ragi bizian du eta oin batean ere arazoak ditu. Hala ere, pozik bueltatu zen desertuko aben-turatik… eta itzultzeko asmoarekin.

Saharara joan aurretik, han aurkituko zuen beroa eta ibilbidea zuen hizpide Txolok: “Ibilbidea gogorra izan da; inoiz izan den go-gorrena. Lehen etaparen hasieran halako du-nak aurkitzea ez da normala. Hala ere, zortea ere izan dugu, ez dugu eta inongo ekaitzik izan. Beroari dago-kionez, gogor jotzen zuen, bai, baina nahikoa ondo jasan dut. Aurrera eta alboetara begiratzen zenuen, desertuko handitasun hartaz ohartzen zinen eta arazoak ahazten zenituen”.

Hemen inguruko zelai, bide eta errepideetara ohituta, deser-tuan korrika egiteak zenbait arazo sortu zizkion: “Hango honda-rra hemengoa baino bigunagoa da eta hondarrik ez dagoenean harriak daude. Hasieran, zapaltzeko orduan, kontuz ibiltzen zara, txorkatila ez bihurritzeko. Baina gero ez duzu begiratu ere egiten eta aurrera egiten duzu”.

Prestakuntza aldetik, maratoira pixka bat ‘pasatuta’ heldu den susmoa du Iñigok: “Honelako probetara ‘labur’ heldu behar dela uste dut, gero han dena emateko. Oso nekatuta heldu nintzen etapen ondoren, gehiegi prestatu naizelako burutazioak nituen. Baina azken bi etapetan oso ondo amaitu dut eta gehiegi pres-tatu izan banintz, ez litzateke halakorik gertatuko. Gehiegi pres-tatu naiz? Gutxiegi? Hori ezin da jakin”.

Halako proba gogor eta luzeetan gertatu ohi den bezala, zen-bait unetan gaizki pasa du korrikalariak, “baina ez dut inoiz erre-tiratzeko asmorik izan. Hori da burutik pasatzen zaizun azken gauza. Momentu txarrak pasa ditut, baina hori jende askorekin pasa da. Baita podiumera igo diren korrikalari batzuekin ere.

Hori gertatzen denean geratu, zerbait jan eta atseden hartzen duzu, gero aurrera jarrait-zeko. Sufritzeko duzun gaitasunak zerikusi handia du hor, denok sentitzen garelako une batean edo bestean gaizki. Hainbat kilome-troren ondoren, inor ez da sartzen txistua jotzen”.

Lasterketa 218. postuan amaitu badu ere, horrek ez dio asko axola: “Egia esan, ez diot kasu handirik egin, neure helburua lasterketa amaitzea zen eta. Presio pixka bat sumatzen nuen, hori bai, babesle, lagun eta familiarte-koengatik. Azken horiek emailak bidaltzen

zizkidaten egunero animoak ematen eta ezin nien hutsik egin. Denok ere oso sentikor aurkitzen ginen eta mezu batekin edota edozer gauzarekin malkoak ateratzen zitzaizkigun”.

Maratoiak iraun duen denboran egin dituen harremanak na-barmentzen ditu: “Taldeko beste kideekin dudan harremana ezin hobea da; anaiak bezala gara eta gure artean ez dago se-kreturik. Harreman hau bizitza guztirako da. Gure haiman eta albokoetan egon diren korrikalariekin ere antzerako zerbait ger-tatzen da. Desertuan zerbait berezia bizi izan dugu denok eta hori hor geratuko da denon barrenean”.

Maratoia amaitu berri du, baina desertura itzultzeko gogo-ra erakusten du. “Hasieran ezetz genion denok, baina handik pixka batera justu kontrakoa esaten genuen. ‘Marathon des Sables’ urtero egiten da, baina hurrengo urtean berriro par-te hartzea gehiegizkoa da; 2010. urtean joatea dugu buruan. Gauza handia izan da, abentura bat, eta argi dut itzuli behar dudala”.

“gauza handia izan da eta itzuli nahi dut”gORKA ZABALETA

BALE

IKE+

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A �

“Ibilbidea go-gorra izan da; inoiz izan den gogorrena”

� B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

BALE

IKE+

Martxoak 31, astelehena2. etapa: Erg Znaigui – Oued el Jdaid – 38 kmEtaparen hasieran duna txiki batzuk daude, baina askoz ere

okerragoak dira ondoren aurkitu ditudan lehortutako ibaiak. Oso arriskutsuak dira; badirudi zorua gogorra dela, baina az-pian hondarra dute eta oina ondoratu egiten da. Etaparen er-dian lehortutako pare bat laku zeharkatu ditugu. Zati hori oso-oso gogorra egin zait, beroa gehiegizkoa izan baita. Amaieran esan digute 40 gradutik gorako hozberoa izan dugula. Etapa oso nekatuta amaitu dut. Heldu eta berehala indarberritze-ko edari bat eta berehalako salda bat hartu ditut eta ondoren ohean etzan naiz. Bizpahiru ordura jaiki eta hobeto nagoela ikusi dut. Erraz etortzen naiz neure onera; zorte hori dut.

Apirilak 1, asteartea3. etapa: Oued el Jdaid – Ba Hallou – 40,5 kmEtapa hau nahikoa ondo bete dut. Ibilbidearen erdia inguru

dunen artetik pasatzen da. Egia esan, nahikoa gogorra egiten da, ez bainago ohituta. Mendi batzuk ere zeharkatu ditugu eta azken zatia harrien gainetik egin da. Onartu behar dut etapa honetan baino biharkoan gehiago pentsatzen dudala, 75 kilo-metroko non stopean, hain zuzen ere.

Apirilak 2, asteazkena 4. etapa: Ba Hallou – Oued Ahssia – 75,5 kmEtapa hau harrigarria izan da. Irteeran esan digutenez,

36 ordu ditugu etapa bukatzeko. Ibilbidean zehar kontrole-ko puntu batzuk zeharkatu beharko ditugu; garaiz egiten ez bada, kanporatu egingo gaituzte. Irteera haran batean dago eta beste haran batera pasa beharko dugu. Tartean garaiera

handiko mendilerro bat dago. Mendi handi bat igo behar izan dugu; beste aldera pasatzeko erabili dugun lekua, gaine-ra, hondarrez eta harriz josita dago eta sokak erabili ditugu tontorra zapaltzeko. Ikuspegi ederra suma daiteke han goitik. Tontorretik lehen kontrol puntura jaitsi gara. Bigarren kon-trol puntua 11 kilometrora dago, zintzur baten erdian, zuzen luze baten amaieran. Korrika egiten badugu ere, badirudi zin-tzur horretara ez garela inoiz heltzen. Haitzartearen ondoren laku seko bat eta mendiak aurkitu ditugu, eta horiek igotzeko modu bakarra oinez da.

Hirugarren kontrolaren ondoren laku gazi batetara heldu garra. Lakuaren erdian uharte txiki bat dago eta bertan aurki-tzen da laugarren kontrola. Uharte hori ikusten dugu, baina ez gara inoiz heltzen. Eguerdia da eta beroak ito egiten nau. Lakua ez da inoiz amaitzen. Ilunduta heldu gara bosgarren kontrolera. Bizkarrean lanpara bat jarri digute eta guk aurrean geureak pizten ditugu. Lehortutako ibai baten gainetik ari gara korrika eta benetan gogorra da, azalera oso biguna du eta. Azken 8 kilometroak amaigabeak egin zaizkit. Bukaeran argia ikusi dut; helmuga da eta txiki-txikia ikusten da. Gaua da eta bidea ondo aurkitu behar da; bestela, helmuga galtzeko aukera dut. Azkenean 13-14 ordutan bete dut bidea.

Gure lagun batek, andaluziarra bera, 30 bat ordu behar izan ditu helmugara heltzeko. Lehertuta heldu da; negarrez eta muki dariola… eta handik gutxira berriro irten behar izan du, atseden egunaren erdia pasa baitu bidean.

Kuriosoa da: azken postuan datorren korrikalaria helmuga-ratzekoa denean, megafoniatik abisua luzatzen dute eta kanpa-mendu osoa bidearen ertzean jartzen da. Tuaregek gidatutako bi gamelu eramaten ditu azken sailkatuak, ‘kotxe eskoba’ bat

Saharako kanpamendura Santelmotako zapia eraman zuen Txolok.

Herrian bueltan, bizikleta hartu eta arraindegirako enkarguak egiten jarraitu du.

JOSE

P g

ARD

ENY

ES

gORKA ZABALETA

BALE

IKE+

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A �

balitz bezala. Helmugara heltzean oihuka eta txaloka hartzen dugu. Hunkigarria da.

Apirilak 3, ostegunaAtseden egunaLau egunen ondoren, haiman denbora gehiago egoteko

aukera dugu. Lasterketako egun normal batean goizeko 6etan jaikitzen gaituzte tuaregek, kanpamendua desmuntatu eta beste kokaleku batetara eraman behar baitute. Korrika egin behar dudan egunetan, gosaldu eta etapa prestatzen dut. Nire eguneko errutina: oinak garbitu, San Telmoko zapiarekin le-hortu –lehen egunean lepoan eraman nuen, baina hurrengo egunetan denetarako erabili dut; zikin-zikin eginda bukatuko du–, baselina jarri, galtzerdiak jantzi –bi egunean behin alda-tzen ditut–, polainak jantzi eta gainetik oinetakoak. Hori egin-da, elikagaiak motxilan jartzen ditut, bakoitza bere lekuan. Ondoren, irteerara joaten gara. Baina, gaur ez, gaur atseden eguna da.

Apirilak 4, ostirala5. etapa: Oued Ahssia – Isk N’Brahim – 42,2 kmAtseden egunaren ondoren, maratoia egin dugu. Etaparen

lehen zatia goraka izan da eta oso gogorra egin zait; asko su-fritu dut. Bizkarra zizko eginda daukat, motxilarekin arazoak ditu eta. Bizkarra kargatuta sentitzen dut eta korrika egiteko postura aldatu behar izaten dut. Batere gogorik gabe nago, baina garbi daukat amaitu egingo dudala. Amaierara heltze-ko kilometro batzuk falta direla alabak bezperan bidalitako e-mail batez gogoratu naiz; oso mezu berezia da. Anestesia balitz bezala izan da. Une horretatik aurrera korrika egiten hasi naiz eta ondo amaitu dut lasterketa.

Apirilak 5, larunbata6. etapa: Isk N’Brahim – Tazzarine – 17,5 kmBezperako etaparen ondoren, gaurkoa paseoa bezala da. Bai-

na, noski, hau ere bete behar da. Etapa osoa korrika egin dut, argi baitut hemen dena eman behar dudala. Azken zatia, gainera, etxeen artetik egin dugu. Gelditzen zaizkidan botilak eta janariak eman dizkiet bidean aurkitu ditudan gaztetxoei. Amaieran aur-kitu dudan haurtxoak hunkitu egin nau: hiru bat urte besterik ez ditu; geratu eta gelditzen zaidan azken gelatina barra eman diot. Jarri duen ilusio aurpegia bihotzeraino heldu zait.

Etaparen azken zatia asfalto gainean izan da. Korrikalariak pasatzen noa azken metro hauetan. Helmugan maratoiaren zu-zendari Patrick Bauer dago eta hark eman dit lasterketa amaie-rako domina. Helmugan jendea negarrez ikusten duzu; hainbat egunen ondoren oso une hunkigarria da. Nire taldeko beste bi kideak baino lehen heldu naizenez, beraien zain geratu naiz hel-mugan. Denok heldu garenean besarkatu egin gara.

“Tuaregek gidatutako bi gamelu eramaten ditu azken sailkatuak, ‘kotxe eskoba’ bat balitz bezala. Helmugara heltzean oihuka eta txaloka hartzen dugu. Hunkiga-rria da”

JOSEP gARDENYES

BALE

IKE+

10 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

BALE

IKE+

BALE

IKE+

BALE

IKE+

PUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 11

BALE

IKE+“2008 AMAITU

BAINO LEHEN HASIKO DIRA UROLAKO TRENA BERRESKU-RATZEKO LANAK”

Ingeniaritza industrialean katedradun, politikagintzan ardura handiko postuak hartu ditu azken urteotan. Jaurlaritzan Garraio Saileko sailburuorde izan zen 2005etik 2007ra, eta orain Aldundian dago, Mugikortasuna eta Lurralde Antolaketa departamenduko buru.

gORKA ZABALETA

ARgAZKIAK: ALAITZ OSA

Arantza Tapia Aldundiko Mugikortasuna eta Lurralde Antolaketa Departamentuko burua

Batera eta bestera dabil egun osoa. “Legazpitik nator”, azal-du dio kazetariari jaka eranzten duen bitartean. “Diputatu nagusiak joan behar zuen, baina ezin zuela eta azkenean niri egokitu zait”. Mirandaolan ekitaldiren bat izan dutela. Eman dioten oroigarria erakutsi du. “Hemen jarriko dut”, apal ba-tean. Telefonoak jo du, pare bat aldiz. Galderekin hasi baino lehen, argazkiak egingo ditugula esan dio kazetariak. Bule-goko mahaiko paperak jasotzen hasi da. “Idazkariak bestela errieta egingo dit argazkian horrela ateratzen bada…”. Al-boko balkoi batetik parean ikusten den eraikinari begira jarri da. “Horko hori da Ingeniaritza Eskola”.

Gipuzkoako lurraldea antolatzea eta mugikortasuna bermatzea dira, hitz gutxitan esanda, zure ardurak gaur

egun Aldundian. Hitz potoloak dira.Zoru lege berriaren arabera, lurraldearen antolaketaren

ardura udalerrien esku gelditu da neurri handi batean. Uda-lerri txikiak bai, 7.000 biztanletik beherakoak hemendik antolatzen dira, beste guztiak ez. Horrek alde batetik lana kentzen digu, baina beste alde batetik ahalegin handia egin behar dugu informazio guztia bateratzeko. Horrez gain, gure ardura da aktibitate ekonomiko berriei industrialdeak eskain-tzea, antolaketa hori egitea. Gipuzkoa bere osotasunean iku-si behar dugu eta pentsatu zer behar ditugun eta non jarri behar ditugun. Gipuzkoa oso txikia da, leku menditsua da, eta horrelako aktibitateak egiteko leku gehiegirik ez daukagu. Beraz, herri bakoitzaren premia baino eskualdeka aztertzen dugu lurraldea, beti ere Gipuzkoa oso kontuan hartuta.

12 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

Eskualde bakoitzak bere interesak defendituko ditu.Saiatu behar dugu oreka mantentzen, herri guztiek izan

ditzatela bermatuta antzeko zerbitzuak, herri handia edo txi-kia izan. Zumaiak, Getariak eta Zarautzek industrialde bat nahi badute, bakoitzak berea defendituko du baina gure lana izango da kokapen egokiena aurkitzea eta guztien interesak ahalik eta ondoen asetzea. Ez da erraza izaten, baina horre-tan saiatzen gara.

Gipuzkoari begiratzen badiogu, ez du indar guztiak biltzen dituen hiriburu handi bat; herri ertainak dira gehienak eta eskualdeka dago antolatuta.

Ez du hiri handi bat eta bere inguruan hazitako metropo-lirik, hala da. Donostialdean jende asko bizi da, baina badira beste batzuk ere indartsuak direnak, Debagoiena, esate ba-terako, industria arloan. Tolosaldea, Urola Kosta… Bakoi-tzak du bere garrantzia. Gure helburua ez da inondik inora garrantzia Donostiari ematea, eta beste guztiak baztertzea; alderantziz, bakoitzari bere garapena osatzen laguntzea da gure lana.

Eta ikuspegi orokor horretatik begiratuta, zer da ikusten dena, zein dira Gipuzkoak dituen erronkak?

Azken urteotan ikusten ari gara jendea barrualdetik kos-taldera ari dela mugitzen, eta ez bakarrik Donostialdera. Horrek arduratzen gaitu bereziki. Saiatzen ari gara oreka bat mantentzen herrialde osoan, ez dadin jende gehiegi joan kostaldera bizitzera, horrek suposatuko lukeelako barrualdea oso pobre gelditzea. Horregatik bailarak garatzea eta herri txikiei handiek dituzten zerbitzuak bermatzea da gaur egun daukagun erronka nagusia.

Aldundian asko erabiltzen duzue Gipuzkoa hiria kon‑tzeptua.

Esango nuke kasik beste urrats bat gehiago ematen ari garela. Gipuzkoa hiri bat da, azken finean. Ez gara biztan-le asko, 700.000ra ez gara iristen, eta momentu honetan, hiri handi bat kontsideratuta, ez dugu ahaztu behar auzoak daudela eta auzo txiki horiek ere bizi egin behar dutela. Eta esfortzu handia ari dira egiten aurrera ateratzeko. Gure es-kualdean ez daude asko, baina, esate baterako, Tolosaldean bai, 100-150 biztanle dituztenak. Erronka handiak dituzte, esfortzu handia ari dira egiten eta guk lagundu egin behar diegu. Bestela, horiek husten badira, dena hiri handi baten inguruan biltzen da, eta Gipuzkoa ez da sekula hori izan eta ez dugu nahi izatea.

Eta horrelako ezaugarriak dituen lurralde batek ondo orekatuta funtzionatzeko, ezinbestekoa du mugikorta‑suna bermatzea. Gipuzkoan arazo handi bat daukagu errepideetan: autoz gainezka daude.

Askotan esaten duzu, “Ba, beste errepide bat egingo dugu”. Ez. Nik uste dut martxan daudenak eta diseinatuta daudenak nahikoak izan beharko luketela zerbitzua emateko. Lortu behar duguna da jendea garraio publikora pasatzea. Eta hor zirkulu batean sartzen gara: garraio publikoa ez bada ona, jendeak ez du erabiliko; jendeak ez badu erabiltzen, ez dago eskaerarik; ez badago eskaerarik, ez da gehiago jar-tzen… Horri buelta emateko garraio publikoa hobetu nahi dugu, gehiago jarri, jendea erakartzeko. Horrela, auto gutxia-go izango genituzke errepideetan, eta dauzkagun errepideak nahikoak izango lirateke beharrei erantzuteko. Hori da gure helburua une honetan. Konplikatua da? Bai. Alde batetik, Gipuzkoaren izaeragatik. Lehen esan dugu eskualdeka, bai-laraka dagoela antolatuta. Aztertu behar ditugu bailara ba-rruko eta bailara arteko mugimenduak eta horiei erantzuna eman. Eta ez bakarrik autobusekin, trenekin ere bai, nahiz eta azken horiek gure ardurapean ez egon.

BALE

IKE+

Jaio: Astigarragan, duela 44 urte. 1988tik bizi da Zumaian, “senargaia hemengoa topatu nuelako”.Ikasketak: Ingeniari industriala da. Tesia 1992an aurkeztu zuen, euskaraz. 1995etik katedraduna da.Politikagintzan: Astigarragan bizi zenetik ibiltzen omen zen batzokiaren inguruan, baina 2005ean izendatu zuten lehen aldiz kargu baterako. Eta ez edonolako kargua: Garraio eta Herri Lana Saileko sailburuorde. “Ni sartu nintzenean ez zen hain sail inportantea, baina handik gutxira garrantzia hartu zuen AHTaren gaiarengatik”. Iaz Aldundirako fitxatu zuen Markel Olanok, Mugikortasuna eta Lurralde Antolaketa Departamentuko buru izateko. “Gai batzuk komunak dira eta harreman handia daukagu Jaurlaritzako Garraio Sailarekin”.

BI HITZETAN

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 1�

BALE

IKE+

Zuk garraio publiko erabiltzen al duzu lanera etortzeko? Aitortuko dizut ni kotxez etorri naizela elkarrizketa egite­ra…

Ni normalean kotxez etortzen naiz. Hiru etortzen gara kotxe berean, baina kotxez, egia da. Baina asteburuetan-edo Do-nostiara etortzen banaiz erosketak egitera, trena erabiltzen dut. Autobusa ez, zorabiatu egiten naizelako. Ahal dela, trena erabiltzen dut.

Hau galdetu dizut, Lurraldebusekin indar handia egiten ari zaretelako txartel bakarraren kontuarekin. Hasieran na­hikoa arazo eman zituen. Nola daude orain kontuak? Emai­tza onik eman al du?

Garraio publikoaren aldeko apustua egiten denean denbora bat behar da emaitzak ikusteko, ez dira bat-batekoak. Ikusi dugu jendea erakarri duela. Ez oraindik guk nahi bezainbeste, egia da, baina denbora behar du sistemak jendearen konfian-tza erakartzeko. Ez bazaude ohituta zerbitzu on batera, den-bora behar da jendearen ohiturak aldatze-ko. Baina gure apustua sendoa da. Aurten egonkortzen ari gara dauden zerbitzuak, eta txartel bakarrarekin apustu ekonomiko handia egin da prezioak jaisteko. Bestal-de, txartel berezi batzuk eskainiko ditugu erretiroa hartu dutenentzat eta ikasleen-tzat. Aldi berean, datorren urterako azter-tzen ari gara zer linea berri jar ditzakegun. Eta, baita ere, trenak eta Donostiako au-tobusak erakartzeko sistema, eta benetan txartel bakarra izan dadin garraio publiko osorako Gipuzkoan zehar.

Informazio gabezia ere sumatzen da garraio publikoaren eskaintzarekiko. Adibide bat jartzearren, ez da erraza ja­kitea zer konbinazio dauden Zumaiatik Bergarara joateko. Hori erraztu beharko litzateke, interneten aplikazioren bat sortuta, esate baterako.

Hori lantzen ari gara dagoeneko, nondik nora izango litzate-ke, hain zuzen ere. Oraindik ez dago amaituta, baina egia da gabezia hori badagoela.

Eta horrek garraio publikoaren eskaintzaren ikuspegi orokor bat emango luke. Zumaiatik Arrasatera jarri eta ezer agertzen ez bada, gabezia bat dagoen seinale…

Bai, baina informazio hori neurri batean badaukagu. Lurral-

debuseko txartel bakarrak informazio asko ematen digu, bidaia guztiak erregistratuta gelditzen direlako. Ez izen-abizenekin, noski, baina bai kopuruak. Horrela jakin dezakegu zeintzuk di-ren jendearen premiak, nondik nora mugitzen den gehien.

Eta orain arteko datuekin, zer ondorio atera duzue? Jen­deak nolako bidaiak egiten ditu?

Gehien bat bidaia motzak egiten ditu, nahiz eta Donostia eta Bilbo eta Donostia eta Gasteiz artean mugimendu asko ere badagoen. Bi mutur horiek: bailara barruko bidaiak eta gero Donostia-Bilbo, batez ere.

Azkenaldian zure ardurapean dauden zenbait gai ari dira komunikabideetan agertzen. Hondarribiko aireportua, esa­te baterako. Dagoen bezala uztea erabaki omen duzue, be­hintzat 2014 arte (legeak epe hori baimentzen du).

Uste dugu aireportu bezala etorkizuna baduela, baina, aldi berean, ikusi dugu une honetan ez zela logikoena erabaki

bat hartzea jakin gabe zer gerta daitekeen 2014ra arte, abiadura handiko trena martxan jarriko dela aurreikusita. Ikusi nahi dugu tre-nak zer nolako eragina duen eta zer merkatu zabaltzen dion aireportuari, zer zerbitzu es-kaini beharko dituen eta nolakoa izan beharko duen. Belfasten eta Londresen ikusi ditugun antzerako neurriko aireportuak oso bideraga-rriak dira, bidaiari asko mugitzen dituzte. Lon-dreskoa ez da konparagarria hiri handi baten erdian dagoelako. Belfastek 250.000 biztanle ditu, Donostiak baino gehiago, baina konpa-

ragarriak dira. Eta Belfastek beste aireportu bat ere badu, na-zioartekoa. Guretzat Bilbokoaren parekoa izango litzatekeena. Baina biek dute merkatua.

Elkarrizketaren hasieran eskualdean aipatu ditugula, as­paldian geldirik dagoen plan bat dago Pasaia alderako. Non dago ezadostasuna horrek aurrera ez egiteko? Kanpoko portuak baldintzatzen al du dena?

Bi gaiek erlazioa dute. Guretzat garrantzitsua da portuaren garapena, eta horretarako ikusten dugu dagoen lekuan ezin dela gehiago garatu eta etorkizuneko merkatuari ezingo diola erantzun. Beraz, gure apustua garbia da kanpoko portuarena. Baina, aldi berean, esaten dugu hura egin arte ezin dugula ezer egin gabe egon. Has gaitezke zerbait egiten barruan. Zer? Bide azpiegiturak, esate baterako. La Herreran badago

“AHTk ez ditu arazo guztiak konponduko, baina lagunduko du”

“Denbora behar da ga-rraio ohiturak aldatzeko”

14 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A14 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

Beraz, Aldundia jabetzen da gaur egungo garraio publikoaren eskaintza ez dela nahikoa. Linea berriak jarriko al dituzue?

Ari gara aztertzen linea berri batzuk bai, baina beste era bateko antolaketa ere bai. Esate baterako, Tolosaldean une honetan badaude autobusak, baina zer gertatzen da? Herri txiki asko direla eta dauden autobusak ziurrenik ez dire-la egokienak. Oso handiak dira eta noizean behin pasatzen dira. Agian beste mota bateko garraioa beharko da, hango jendeari eta beharrei egokituta. Proiektu pilotu bat ari gara probatzen. Linea erregularra izango du, baina telefono deien bitartez zerbitzua eskatzeko aukerarekin… Beraz, soluzioa ez da bakarrik linea berriak jartzea.

Tarteka entzuten da egunen batean Donostiara au‑toarekin sartzeko ordaindu egin beharko dela, gaur egun Londresen egiten den modura.

Aldundian une honetan ez dago horrelako asmorik, eta, gai-nera, ez da gure eskumena. Eztabaida luze baten ondorio izan behar duela iruditzen zait, gainera. Aldundian gaur egun mahai gainean dagoen eztabaida, errepide azpiegituren inguruan, tari-fikazioarena da. Hau da, A8a beti ordaindu dugu, N1a ez da inoiz ordaindu. Guretzat karril bikoitzeko errepide guztiak era-biltzeagatik ordaindu beharko litzateke. Zertarako? Ez dirua bil-tzeagatik, baizik eta, alde batetik, trafikoa banatzeko, ordaintzen ez diren errepideetan trafikoa areagotzeko arriskua dagoelako; orduen arabera trafikoa banatzeko aukera emango luke, eta ka-mioiei ordu jakin batzuetan merkeago jarri; beste alde batetik, diru horren zati bat garraio publikora eramateko; hori neurri bat da jendeak autoa hartzerakoan bi aldiz pentsa dezan.

Urola Kostarako idatzi eta onartutako plan partzia‑lean (2020 artekoa), Urola trena berreskuratzea jasotzen da helburuen artean. Hori aurrera eramango da edo

bere garaian botatako ideia bat baino ez da?Une honetan ez da nire ardura, baina bai Jaurlaritzan izan

nintzenean. Benetan, hori ez da besterik gabe botatako asmo bat, martxan jarriko den zerbait baizik. Nik utzitako planean hala zegoen jasota. 2008a amaitu baino lehen hasiko dira Urolako trena berreskuratzeko lanak. Hasieran merkantzie-tarako izango da, Pasaiako portutik zuzenean Lasao aldera, hor dauden enpresetara. Eta gero bidaiarientzat aztertzeko asmotan genbiltzan ni han nengoenean.

Horrek zer esan nahi du, ixteko erabakia okerra izan zela?

Garaian garaiko erabakiak hartzen dira egokienak direla pentsatuta. Horrekin ez daukat zalantzarik. Gero, atzera be-giratuta erraza da kritika egitea. Hori une honetan funtzio-natzen balego beste modu batera erabiliko genukeela? Bai. Ez da azpiegiturarik onena, bide bakarrekoa da… Trenbidea kentzea beti da arriskutsua, baina seguru kendu zela jende-rik ez zebilelako edo krisi momentu batean autoari garrantzi gehiago eman zitzaiolako. Gaur hor balego hobe? Bai, baina erabakiak intentzio onenarekin hartzen dira.

Lehen aipatu duzu zuen kezka nagusietako bat dela barrualdetik kostaldera dagoen migrazioa. Gure es‑kualdeko plan partzial horren arabera, 2.000 etxebizitza berri inguru aurreikusten dira Zumaiarako. Hori au‑rreikuspen hutsa da edo hori bultzatu nahi da?

Plan partzialak egiten direnean ikusten da biztanleria nola doan aldatzen eta aurreikuspen batzuk egiten dira. Ez da esa-ten 2.000 etxebizitza egin behar direla, baizik eta gehienez 2.000 etxebizitza beharko direla beharrei erantzuteko. Ho-rrek ez du esan nahi 2.000 egin behar direnik, baizik eta hori baino gehiago gehiegi iruditzen dela eta 2.000 horiekin na-hikoa izango litzatekeela. Eta hori 2020ra arte.

BALE

IKE+

“Ikusi nahi dugu AHTk zer nolako eragi-na duen eta zer merkatu zabaltzen dion aireportuari”

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 15

BALE

IKE+

Baina bai aurreikusten da gure eskualdera jende asko etorriko dela bizitzera.

Bai, eta dagoeneko nik uste dut mugimendu handi bat eman dela. Ez dakit hemendik aurrera hain garrantzitsua izango ote den; espero dut ezetz, benetan.

Lurralde eskualdeka aztertzen duzuenez, nola ikus‑ten da Aldunditik Urola Kosta? Zeintzuk dira premia nagusiak?

Gure ikuspegitik ez da bereziki gaizki orekatuta dagoen es-kualdea. Aktibitate ekonomikoak kontuan hartuz, industria ba-dago. Era ezberdinean banatuta, bai, herri batzuetan besteetan baino askoz gehiago dagoelako eta batzuek turismoaren aldeko apustu handiagoa egin dutelako. Baina eskualde bezala nahikoa ondo orekatuta dago, bi beharrei erantzuten dielako.

Azpiegitura aldetik, une honetan bideak hobetu dira bai-na konplikatua da gure arteko komunikazioa. Kamioi asko dabiltza bidean, batez ere Azpeitia aldera joaten bagara. Baina trena martxan jartzen bada merkantzietarako, hori arin daiteke. Esango nuke une honetan gure arazorik han-diena errepide bidezko komunikazioa dela, oso gaizki egon gabe ere. Badaude irtenbide berriak pentsatuta, Azpeititik eta Azkoititik Zumarraga aldera joateko, baina badago zer egina.

Baita ere ikusten da gure eskualdetik jende dezente mugi-tzen dela Arrasate aldera lanera. Garraio publikoa aztertuta, gure eskualdetik Arrasate aldera ez dago inolako loturarik. Hor badago puntu ahul bat. Aztertzen ari gara.

Bestela, zerbitzu aldetik eta, eta beste eskualdeekin aldera-tuta, nahikoa ondo dagoela esan dezakegu.

industrialde handi bat, oso zaharkitua. Ingurune hori berres-kuratu egin behar da. Gure helburua da handik ateratzea han daudenak (erdia lortu dugu) eta 12 hektarea horiek berresku-ratzea. Hori egin daiteke kanpo portua egin gabe. Horretarako plan urbanistiko moduko bat egin behar da, plan berezia. Portuko agintaritzak au-rkeztu zuen eta guk hasierako onarpena eman diogu. Aurten bertan zerbait ikuste-ko moduan izango garela pentsatzen dut.

Pasaia eta Lezoko Udalak ezezkoan dauden arren.

Ez daude ezezkoan ez egitekotan. Be-raiek esaten dute ez dela gure eskumena. Guk pentsatzen dugu ez dela Lezoko eta Pasaiako gaia soilik, baizik eta udalerrien gainetiko ikuspegia eskatzen duela. Baina ez gara ari haiei bizkarra emanda, lankide-tzan baizik.

Eta kanpoko portua zein egoeratan dago gaur egun?Bere tramitazioa darama, hori Madrilen eskumena da. Por-

tuko agintaritzak jarri du martxan tramitazio guztia. Gure esku-mena da soilik errepidearekin lotzeko egin beharreko tunela, eta guk gure lanak beteko ditugu.

Baina jakin badakizu gizartearen zati bat azpiegitura horren aurka agertu dela, besteak beste ingurume­

nean izan dezakeen eraginarengatik.Bai, noski. Gu kanpoko portuaren alde

gaude, egin beharreko azterketa guztiak eginda. Momenturen batean, azterke-

ta guztiak eginda, ikusten bada ez dela bideragarria ingurumen alde-

tik, gu izango gara lehenak hori baztertzen. Baina ez zaigu

iruditzen hala izango denik, aurreazterketa batzuk egin

ditugulako instituzio guztien artean, eta iruditzen zaigu egin daitekeela.

Pasaiako portuarekin gertatu bezala, abiadura handiko trenaren aurkako mugimendu bat ere sortu da gizartean. Hor ere, ingurume­nean duen eragina, obraren kostua eta beste aipatzen dituzte.

Kasu honetan, proiektu osoak onespena jaso du ingurumenaren aldetik, eta badaki-gu kasu bakoitzean zer neurri hartu behar diren eta lanak nola egin behar diren. Egin beharreko azpiegitura da, beharrezkoa de-lako. Horrek ez dizkigu konponduko ditu-gun arazo guztiak, baina lagunduko digu.

Zer onura ekarriko dizkigu AHTk? Gi­puzkoa barruan egiten diren bidaia ho­rietarako ez da soluzioa, behintzat.

AHTk bidaia luzeak eta ertainak egite-ko aukera ematen du, nazioartekoak eta hiriburuen artekoak. Noski, Donostiatik Zumaiara joateko ez dut abiadura handiko trena behar, hegazkina hartzen ez dudan bezalaxe. Eta horre-gatik ez ditut aireportuak kentzen. Merkatu bati erantzuten dio, eta beste neurri batzuen osagarri da.

Lagunduko al digu Gipuzkoan trafikoarekin daukagun arazoa konpontzen?

Lagundu egingo du, ez da soluzio bakarra. Baina ezta auto-busak edo Euskotren ere.

Baina inbertsioa ez da nolanahikoa, oso handia da. Oker ez banago, herri honetan inoiz egin den handiena.

Lau mila milioi euro dira, bai. Baina une honetan Eusko Jau-rlaritzak jarri ditu 1.200 milioi Euskotreneko sarea hobetzeko, eta ez da hor amaituko. Bere neurrian, hor ere izugarrizko inbertsioa egingo da. Errepideak egiten ere izugarrizko inber-tsioak egiten ditugu. Eta guztiak izango dira osagarriak.

“Pasaiako kan-poko portua-ren alde gaude, egin beharreko azterketa guz-tiak eginda”

1� B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

Santelmoak webguneanJoan dira santelmoak. Parrandaren

ondorenak oroitzapenak lausotu

badizkizu, www.baleike.com webgu-

nean aurkituko dituzu hamaika ar-

gazki. Bideo iruditan ere jaso ditugu

aurtengo festetako bi nobedaderik

aipagarrienak: Bertsioen gaua kon-

tzertua eta Itzurunen egindako zaldi

lasterketak.

Danborradaren inguruko eztabaidaAurtengo danborradak

eztabaida bizia piztu du

www.baleike.comeko

erabiltzaileen artean. Jakinmina ere sekulakoa izan

da, egun horietan inoizko bisitari kopuru handiena

lortu baitzuen webguneak: bost egunean, astelehetik

ostiralera, 3.100 bisita; asteartean izan zen kopururik

altuena: 755. Webgunea eguneroko informazioa jaso-

tzeko tresna bikaina da, baina honek erakusten digu

eztabaidatzeko eta iritzia emateko plaza paregabea

dela –beti ere errespetuz erabiltzen bada–.

Jarraian duzue eztabaida abiatu zuen iritzia.

Erreflexioa banderaren igoeraren inguruan

NORK: goijon NOIZ: 2008/03/31­13:36 GAIA: Kultura

Atzo gauean bizitakoari buruz nahiko nuen erreflexio txiki bat egin.

Izadaren ekitaldia beti izan da hunkigarria zumaiarrentzat. Danbo-

rrada, gaueko 12ak ematean bere soinuarekin batera, bandera al-

txatzeak kofradian, Zumaian bizi den momentu hunkigarrienetakoa

da. Baina azken urte hauetan ekitaldia hori zeharo aldatu da.

Baditut urte batzuk, Danborrada askotan ertenda, eta badakit

zertaz ari naizen. Zuk danborra jotzen dezun bitartean, hainbat

eta hainbat pertsonen emozioa ikusteak hunkitu egiten dizu. Baina

atzokoa, zer???

Lehendabizi, nola daiteke 5 minutu beranduago iristea kofraira??

Imajinatzen du baten bat halakorik gertatzea inunen??’

Eta errespetoa??? Nik gogoratzen dut Danborrada hasi zenean

Jakoba Urteaga eta Xabier Dominguez Piru-kin jotzen genuenean

momentu horretan bromik ez zegoela. Mutilak txapela kenduta,

aurpegiak serio eta benetan sentitzen genuen dena. Atzokoa pa-

rrandaren beste momentu bat besterik ez zen izan askoentzako eta

horrek mina sortarazi zuen jendearengan, eta batez ere heldueen

artean.

Gure denboretan neskak gonakin joaten ginen, nola okurritu galt-

zakin joatea?? Errespetu bat genion zuzendariari, (Bestela erruki)

eta abar luze bat.

Hemendik Udalari eta batez ere Kultur zinegotziari eskatuko nioke

erreflexio bat egitea eta ekitaldi horri daraman bidea aldatzeko

zeozer serio egitea. Ezin da Zumaiako herrian urtean zehar da-

goen momenturik hunkigarriena zirko batean bilakatu.

BALE

IKE.

CO

M

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 1�

Mutikoa eta txarroa bizkarrean:Txarrotasuna ez omen datza ontzian bertan,ontziak mugatzen duen hustasunean baizik.

argazkiak

J. Ramon Llavori

testua

Mutikoa eta txarroa bizkarreanJosefran Izpizua Lazkano

IZPIAK ETA HIZKIAK

20 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

PUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 21

ERRE

TRAT

UA

Ikastola amaitu genuenean, gure kur-tsoko ikasle guztiak tropelean joan ginen Institutura. Ordurako, baziren pare bat urte ikastetxea zabaldu zela eta heldu ginen egun berean ezagutu genituen Iñaki eta Ana.

Eskola zabaldu eta hilabete gutxira hartu zituzten lanpostuak. Anarentzat bere lehen lanpostua zen; Iñaki, berriz, aurretik beste zenbait lan egina zen. Azterketa bat egin ondoren, azaroaren 11n, San Martin egunean, hasi zirela lanean du gogoan Iñakik: “Udalerako egiten nuen lan eta Parolbidean nen-goen, zuhaitzei adarrak mozten. Ga-rai hartan Udaletxean lan egiten zuen Manolo Azkue hurreratu eta eskolara joateko esan zidan. Orduan jakin nuen lanpostua nirea zela. Delegaziora joan nintzen kontratua sinatzera eta han ezagutu nuen Ana”.

Lehen egun haietan ezusteko bat baino gehiago izan zituztela du gogoan Anak: “Eraikina berri-berria zen eta garbitasun orokorra egin gabe zegoen

oraindik. Gogoratzen dut idazkaritzan sartu nintzenean mahaia eta aulkia hormaren kontra zeudela, hautsez jo-sita. Armairu huts bat, bi fitxategi eta beste ezer ez nuen. Telefonorik ere ez genuen hasi ginenean. Dei bat egin be-har genuenean, Julenera joaten ginen, eta baimena eskatuta erabiltzen genuen telefonoa. Garai hartan herriko eskola deitzen zitzaiona zegoen Julenen, es-kola publikoa, nazionala. Egunean ze-har auskalo zenbat alditan joan behar izaten genuen. Guretzako telefono dei bat zegoenean Migel atezaina edo beste norbait etortzen zitzaigun abisatzera. Telefonoa, azkenean, martxoaren 30ean jarri ziguten ikastetxean”. Beste arazo batzuei ere aurre egin behar izan zioten, Iñakik gogoratzen duen bezala: “1983. urtean uholdeak izan ziren Eus-kal Herrian. Dirudienez, ikastetxeetara bideratu behar zen dirua larrialdietan erabili zen eta eskola askotan zenbait zerbitzu bete gabe geratu ziren horre-gatik. Lanbide Heziketan erabiltzen

25 URTEZ ZAINDARI fINAK Zumaiako Institutuak 25 urte betetzen ditu ikasturte honetan. Mende laurden honetan kontaezinak dira bertako ateak zeharkatu dituzten irakasle eta ikasleak. Badira, ordea, urte hauetan guztietan bertan izan diren bi lagun: Ana Mujika eta Iñaki Ibarguren. Sortzen lagundu zuten ikastetxeak urteurren berezi hau betetzen duela eta, beraien gogorapenak ekarri nahi izan ditugu.

JUAN LUIS ROMATET

Ana Mujika eta Iñaki Ibarguren Institutuko idazkaria eta atezaina

Ana Mujika. Zumaiarra, 46 urte. Administrazio kontuak eramaten ditu, eta ikasle guztien dokumentazioa ere bai.

Iñaki Ibarguren. Iraetan jaioa orain 52 urte, baina 26 urte zituenetik Zumaian bizi da. Atezaina da; eraikina zaindu eta zenbait enkargu ere egiten ditu: postara joan, aurrezki kutxetara eta abar.

BI HITZETAN

22 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 2�

ERRE

TRAT

UA

ziren makinak beste eskola batzuetatik ekarri zituzten, dirurik ez zegoela eta”.

Bost irakasle, bi langile eta 57 ikas-lerekin ekin zitzaion abenturari.“Iñaki Konde zen zuzendaria, Jose Ignacio Berrondo ikasketaburua eta Javi Segu-ra idazkaria. Familia bat bezala ginen”, gogoan du Ana Mujikak. “Bizpahiru-tan joan nintzen ni Elgoibarrera ber-tako ikastetxearen martxa ezagutzera eta lanean nondik hasi ikusteko. Ilusio-arekin ere hartzen genuen, denontzat zen eta proiektu berria”.

Fama onegia ezTalde txikia izanik, harreman estua

zegoen irakasle eta langileen artean. “Denok ere gazteagoak ginen eta hori ere igartzen da. Ikastetxetik kanpo ere ekitaldi ugari egiten ziren: irteerak, kanpaldiak… Irakasleen ilusio hori de-noi transmititzen ziguten, baita ikasleei ere”, dio Anak. Harremana gaur egun arte luzatu dela gaineratzen du Iñakik: “Noizean behin mahaiaren inguruan elkartzen gara eta garai hartako kon-tuak gogoratzen ditugu. Urtean hi-ruzpalau afari egiten ditugu; hamar bat laguneko taldea elkartzen gara”.

Lehen urte haietan Institutuak ez zuen oso fama ona herrian. “Hemen tontoak geratzen zirela eta listoak kanpora joaten zirela ziotenak ere bazeuden”, gogoratzen du atezainak. “Pentsa niri pertsona batek zer esan zi-dan: selektibitatean Institutuko ikasle-entzat maila bat zegoela eta beste ikas-tetxeentzat –Zarauzko Antonianoak edo Institutua– beste bat. Hori esan egin behar da! Horrekin agerian gera-tzen da zer nolako mentalitatea zegoen hasiera hartan”. Anaren ustetan, lehe-nengo matrikulatu ziren ikasle haien

gurasoak txalotu behar dira, “eskola berrian jarri zuten konfiantzarengatik. Inongo erreferentziarik gabe, ikastetxe berrian seme-alabak matrikulatzea ba-zuen bere meritua”.

Ikasle ginela saskibaloiak sekulako indarra zuen Institutuan. Errekreo orduetan partidak jokatzen genituen; txapelketak ere jokatu ziren gimnasio txikian. Iñakik gordetzen zituen balo-iak eta errekreoa zen bakoitzean “isti-luak” izaten genituen: “Niri irakasleek esaten zidaten ordua baino lehen ba-loiak ez emateko. Eta zuek beti ordua baino lehen jaisten zineten. Zer egingo nuen, ba?”. Batek helburua lortzen ez zuenean, taldeko beste bat joan ohi zen baloi eske. “Eta zein zen erantzu-na? Ezezkoa, klaro”.

Ikastetxea handitzen joan da eta ho-rrekin batera lana ere bai.“Bikoiztu ez, baina hor nonbait egongo da”, dio ida-zkariak. “Maila desberdinak ere ematen dira –DBH, Batxilergoa eta Zikloak– eta dokumentazioa ere asko handitzen da. Eskerrak orain bi pertsona gauden lan hau guztia egiteko”. Une honetan 350 ikasle inguru daude bi eraikinetan bana-tuta. Baina Iñakiren esanetan, beste urte batzuetan ikasle gehiago egon ziren: “400 ikasletik gora ere izan genituen garai ba-tean. Eta hori Sagarbideko eraikina egin aurretik. Ikasle batzuek Juleneko ikaste-txera joan behar izaten zuten eta beste batzuk tailerrak dauden eraikin horretan sartzen ziren”.

25 urte hauetan une onak eta txarrak pasa dituzte. Bizipenak ere ugariak izan dira, baina bat dute biek gogoan: Insti-tutuko ikasleek selektibitatea egin zute-nekoa. “Ondo gogoan dut selektibitate hura”, dio Anak, “zuek joan zineten hura. Denontzat zen selektibitatea: zuen-tzat (ikasle bezala), irakasleentzat, baita langileontzat ere”. “Kontuan hartu be-har da eskolarentzat garrantzitsua zela, azterketa egiten zuen lehen taldea zine-ten eta. Emaitzak heldu zirenean, eta az-terketa denek pasa zenutela jakin zenean, izugarrizko poza izan zen denontzat”, gaineratu du Iñakik. “Beti egoten gara emaitzen zain”, amaitzen du Anak, “bai-na lehen urte haiek bereziak izan ziren”.

"Selektibitatea denek pasa zenutela jakin zenean, izugarrizko poza izan zen denontzat"

24 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

PUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 25

TXO

KORI

K TX

OKO

14. ibilbidea

EstaziotikKanteragañera

Tren‑geltokira igo gabe, aurrealdetik abiatuko gara, Larretxe baserri/etxearen ondotik, Estaziobidearen albotik. Garai batean, bide horixe zen, hain zuzen ere, bi basadien arteko muga: Basusta aldera, Basadi‑zarra zen; Kantera aldera, berriz, Basadiberria.

Larretxeren ondotik, alda-pa behera doa eta eskuinalde-ra etxe batzuk daude, denak ere berri samarrak (tartean, adibidez, Basustaberria). Aurrerago, ezkerraldera, Pi‑nuagako iturria; hona he-men 1851ko zita bat, iturria egiteko agintzen zuena: “el punto de Pinuaga de las riberas nuevas de la misma se construya una fuente en dicho punto a fin de surtir a esta población”; iturriaren jarraian, Pinuagako tunela dago, trenbidearen azpitik pasata Basustagañera era-maten duena. Baina guk ez dugu bide hori hartuko, behetik jarraituko dugu, saihesbideko lanek erabat desitxuratu duten ingurutik. Gaur egun errepidea doan tokian lehen (duela ez hainbeste) ondorengoak zeuden: Urbieta etxea eta Urbietae‑

nea (edo Xoxokoa, 1942an eraikia); Mendiondoberri eta Mendiondozarra lursai-lak; mendixka baten gainean, gaur egun Puntanoeta has-ten den horretan zegoen Otalora (edo Sagarbide, Elorriagako izen bereko ba-serritik etorriak zirelako)… Azken hori dela eta, hona hemen 1946ko zita bat: “De un escrito de varios vecinos de la calle Echezarreta por el que solicitan la instalación de una luz en dicha calle y sitio donde se aparta el camino del caserío Sagar-bide”. Bai Otalorakoek, bai Xoxokoek,

etxe berriak egin dituzte Basustagañerako bidean, izen horiexe-kin: Otalora eta Xoxokoa.

Garai batean, inguru honetan lantegi batzuk ere egon ziren ezarrita, adibidez Apestegi Fundizioa. Bidea, gaur egun, tunel batetik pasatzen da, trenbidearen eta saihesbidearen azpitik, eta Pasokoa izeneko etxearen ondora iritsiko gara; etxe hone-takoek (eta antzeko etxeetakoek) trenen joan-etorria zaintzen zuten, trena zetorrenean inork bidea ez gurutzatzeko. Trenbi-

XABIER eta IMANOL AZKUE

1. Larretxe. Estazioko etxerik zaharrenetako bat da.

1

Gaurkoan ere Basadien inguruan ibiliko gara eta azken ibilaldia egingo dugu. Aurrekoan, Usurbi-ribillagatik abiatu eta Estazioan amaitu genuen; gaurkoan, berriz, Estaziotik irtengo gara eta Basadiberriaren ertzetik Kanteragañera igoko

gara. Batzuetan, ordea, irudimena ere erabili beharko dugu ibilbidea egiteko; izan ere, saihe-sbideko lanek erabat itxuraldatu dute ingurua eta etxe edo bideetako batzuk desagertu egin dira orain dela gutxi.

2� B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

2. Pinuagako tunela. Trenbideen azpitik pasata, Basustagañera joateko bide polita da.3. Urbieta. Saihesbideko lanek bota zuten, eta inguru hau oso aldatuta dago.4. Urbietaenea. Xoxokoa ere deitzen zioten. Arrido-kietatik etorri ziren hona.5. Trenbidetik Xoxokora. Argazkiak akordarazten digu nolakoa zen inguru hau, gaur egun gainetik saihesbidea doa eta.6. Pasokoa. Pasokoek trenen joan--etorria zaintzen zuten, zetorrenean inork ez pasatzeko bidea.7. Trenbidea. Auskalo zenbat tren pasatu diren hemen gainetik, hainbeste urtean.8. Larrañagaenea. Etxe hau ere argazkietan baino ezin da ikusi.9. Keretxudi. Geretxua zuhaixka bat da, eta horien multzoa esan nahi du leku honen izenak.10. Basadiberria. Zumaia lubakien gainean hazi da eta han eraiki dira zerbitzu berrietako asko: anbulato-rioa, kiroldegia, futbol--zelaia, eskolak, gizarte--zentroa...11. Puntanoeta. Puntanoetako etxeak Otalora base-rria zegoen lekuan eraiki dituzte.

2

Galdera:Nola izena du Basadizarra eta Basadiberria bereizten dituen bideak?

Txapartegik emandako tarta eder bat zozketatuko dugu.Erantzunak elkartea@baleike.com helbidera bidali. Erantzunekin batera, izen abizenak eta telefono zenbakia adierazi.

Aurreko zenbakiko erantzuna: Rosendonekoa

Irabazlea: M. Antonia GoikoetxeaZorionak!

3

4

5 6

7 8

9 10 11

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 2�

TXO

KORI

K TX

OKO

dearen ondoan, halaber, Larrañagaenea (edo Pasokoa) zegoen, baina hau ere bota egin zuten saihesbidea egiteko. Hortik Kanteragaña aldera bidexka bat doa, Bidezarretakoa izenekoa. Bidean aurrera, ezkerraldean, Bordaenea txabo-la, eta aurrerago joanda, Basustagañaren magalean, paraje hauek aurkituko ditugu: Keretxueta, Puntanoeta parean; Otezuri, hurrena; eta, azkenik, Keretxudi; Basustagañeko Otalora etxe berriak egiten du muga, nolabait: handik behe-rakoa Basusta da, eta handik gorakoa Keretxudi; ibaialderako malda, berriz, Keretxudipe da (hau da, Keretxudi azpikoa). Keretxua (edo geretxua) zuhaixka-mota bat da.

Bidezarretakotik aurrera goazela, Basadiberriari begiratuta, erraz suma liteke zenbat aldatu den inguru hau guztia urte gutxitan: lehen, eraikin bakarrak baratzetako txabolak ziren, eta Kostako errepidea egin zutenean alboan (gaur egungo Pa-txita Etxezarretan) eraiki zituzten etxeak; gaur egun, berriz, lehengo lubaki zabal eta nekazaritzako lur haiek etxez josita ageri dira, eta Zumaiako zerbitzu asko eta asko hemen eraiki dira: anbulatorioa, kiroldegia, ikastetxeak… Batere arrastorik ez zaigu geratzen, baina lehen Zubitxikitik Kantera aldera Lubakietako bidea zihoan, oinezkoak Oikia aldera joateko laburrena. Bide hori erabiltzen zuten, halaber, Basadiberriko lurren jabeek: “El Alcalde Presidente manifestó que la Jun-ta de accionistas de las Riberas nuevas le había manifestado contribuirían con cien pesetas para el arreglo del sendero del malecón que desde el puente dobre el río Narrondo se dirige hacia la casería ‘Cantera’”. Beste bide bat ere bazen, ordea, zuzen samarra eta zabala, Estaziotik Narrondo erreka aldera egiten zuena: Bidezabaleta. Hona hemen 1935eko zita bat: “presidente de la Hermandad de Propietarios de las Riberas del Sur (...) manifiesta, que constituyendo en la actualidad uno de los principales ensanches de esta villa, la zona de estas nominadas Riberas, comprendida desde la carretera de San Sebastián a Bilbao, hoy calle Echezarreta, hasta la punta de-nominada Anueta (...). Una de las disposiciones para los fines expresados, sería el ensanche del camino sito en estas Riberas denominado Vía-Zabala (...) hacer un deslinde amistoso con los propietarios de terrenos colindantes con el nombrado ca-mino de Vía-Zabala (...) cree conveniente el que se atienda su petición con miras a futuros proyectos y a que subsista el camino de ‘Bide-zabaleta’ en su primera anchura”.

Basadiberriaren mugan, hego-hegoan, Puntanoetako etxeak daude, izen bereko lekuan eraikiak. Hain zuzen, etxe horiek egiteko kendu zuten Sagarbidegain mendixka, Otalora baserria gainean zeukana.

Oinez-oinez, ibilian-ibilian eta inguruei begira, iritsi gara Kanteragañera. Hemendik, aukera asko dauzkagu, bai aurrera jaraitzeko (Saloentera, Beduara…), baita bueltatzeko ere (Ba-sustagañetik, Ayra Durex aldetik…).

21

4

3

5

6

87

9

10

11

2� B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

PUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A 2�

gU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

Bordelen bertan geratu al zineten?Ez. Han Frantzixan “Koloniak”-edo ez dakit , ba, nik… Horrelako toki batian eon giñan. Han akordatzen nai eskola nola juten giñan Mikel eta bixok, honea libro batzuek, frantsesak, ekarri ere ein giñuzen, geo handikan segi eta segi au-rrera eta azkenian fuerte batea ailegatu giñan, Suiza aldian, bueno, fuertia ez, kastilloa zan, non ez dakit, auskalo nun-gua zan, baina amak hoixe esaten zun, Suiza aldea jun giñala. Kastillua bere puente eta guztikua. Eta ama-eta fruta bila nola juten zian esaten zun. Kasti-llua oso haundixa zan eta puentetik be-hera altura haundixa zekan. Eta bestia, esaten zun amak, hara jun giñanian le-henoko gerrako jendia ikusten zula, (I. Mundu Gerra) gerrirainoko me-lena luze-luziakin eta batek hanka falta, bes-tiak besua… eta, “des-graciadas” esaten omen zixuen gure amai-eta.

Fruta bila joate hori, lanera joatea izango zen, ezta?Bai, han baserrixak-edo ez dakit zer eongo zian eta laneako kastillotikan erten eiten zuen eta gu eskola. Han baba zu-rixa-eta ematen ziguen jateko eta egun batian gure amak, ene, zenbat denbora patatik ez deula jan, babatik apartatu omen zun papata pixkat, Xa-

bierrei eman, eta honek puf!, eta lurrea botatzen omen zun. Zer da-eta, kalabaza zan! Horrela ibili behar. Pataten partez kalabaza jaten eta horrela. Geo, izeko Balentiñak ein zun moua gu handikan ateatzeko. Amak itxian danak hilda eon-go ziala uste omen zun, inongo abixu-rik inundik jaso gabe… Geo, handikan honeaino, mugaino etorri giñan eta han ere ez dakit zenbat denbora eon giñan, amak diruik ez eta telegrama bat bialdu omen zun Zumaira laguntza eske, baina Zumaiko frankistak amen telegrama ez zuen entregatu itxian.

Nola itzuli zineten Zumaiara or‑duan?

Ba, inoren laguntzik gabe hantxe mugan gaudela gizon bat etorri zikun eta amai esan zixon: Zu ha-men hainbeste denboran nola zaude? Telegrama bat bialdu det eta ez dit inork erantzuten itxian, amak. Hark orduan nun-guak giñan galdetu eta beak atea zizkun etxea juteko billetiak. Baina frantsesak oso gaixki portatu ziala esaten zun amak, zezkan danak ken-du zizkuela. Geo behin-tzat honeako bidia hartu eta Fortunatak, andre hau askotan etortzen zan Zu-maira, Bilbora juteko as-

motan trenen zai zegola gu estazixuan ikusi eta guri hitzik ein gabe saltaka jun

LORE ALBIZU IRIGOIEN(2)

ABELIN LINAZISORO

“Mugaino etorri giñan eta han ere ez dakit zenbat denbora eon

giñan, amak diruik ez eta telegrama bat bialdu omen zun Zumaira la-guntza eske, baina zu-

maiko frankistak amaren telegrama ez zuen entre-

gatu itxian.”

�0 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

omen zan etxea abixatzera. Hori ondo akordatzen nai, aittatta Juli Ximon Zubi Txikixan besuak zabalduta, gizon haun-dixa zan aittatta, ikusi ziunian haren emozixua!, artian itxian ez zeon inorre, ba, aittatta eta amama bakarrik, baina… txaperua zuzenian etorri zan amare-na eta: Que había orden del alcalde de que podríamos traer una enfermedad contagiosa, eta danok goiko ospitalera! Kuarentenan laurok! Eskerrak Jaun-goikuak lagundu zigun, sekula ez giñun ezer pasa, ez buruko minik ez ezer. Han ospitalian Don José Ajuria (Zumaiako sendagilea) etorri zikun segituan eta esan zun: ¡Estos niños! ¡Si estos niños no tie-nen nada! Hartu eta zuzenian Pakaneko denda erropak erostera. Guk ez gendun ia ezer jazteko-ta, ezer ez ordia, e?

Eta gerran ibilitako familiakoak?Aittari “pena de muerte” eman zixuen Vitorixan. Ez dakit nox izan zan hori, hamen gerra galdu, guk aldegin eta ur-tebete baino gehixo ein gendun Fran-tzixan, ba, bueno, garai hartan izango zan. Osaba Gabrielek (Betondo) esaten zun hamen Zumaixan falangista bat eon behar zula papelak eiten zituna eta hark

libratu zun gure aitta, uste det konde-natua “Católico, Apostólico y Roma-no” zala papelian jartzea nahiko izaten zala libratzeko. Geo… Gure aitta hil zanian… Zumaian eon zan apaiz ba-tek izugarrizko karta eskribitu zixon amai, aitta nolako gizona ona izan zan esaten. Osaba Nikolas etorri da etxea eta gure amak: Beitu Nikolas nolako karta eskribitu dun. Jata hartu du karta pasilluan, oaindikan ere akordatzen nai, kalle San Telmon, eta harrika bota zun. Karta eskribitu, bai, baina behar zanian bate lagundu ez ordia! Gudarixak gerra hasieran abade hura zaintzen ibili zian gainera!

Bueno, gerra bukatu da, zuk zortzi urte dauzkazu, elizako kontuak no‑lakoak ziren orduan?Zer esango dizut, ba? Orduan mundu guztixa eleiza juten giñan. Komunixo txikixa aste egunian eiten zan eta soi-neko zuri batekin jantzita ein nun ko-munixua. Ez dakit zeinena ekarri zien eta lazo eta guzti, baina fotografirik ez daukau, orduan ez zan ateatzen-da. Horrelako gauzik ez zeon. Baina guk zelebratu eiten giñun, bazkixa itxian ei-

ten giñun, aitta, ama eta danok. Egun hartan aittak jai eiten zun.

Eskolan monjetan ibiliko zinen, ezta? Zer moduz portatzen ziren?Badakizu, monjak monjak zian. Baina, ba, ondo esan beharko, bueno, egun ba-tian kolegixuan kastigatuta geatu nitxan. “Historia de España” ez nulako ikasi. Nola etortzen zian falangistak klaseak ematea? Ba, bueno, hori zala-ta kastiga-tuta neon. Halako batian, etorri nitxan bazkeita, eta orduan badakizu jatorduko orduak zer izaten zian. Aitta tailerretik etxea etorri (eguerdiko hamabitan pun-tuan) eta danok mahaixan ikustea gusta-tzen zikon. Ni etorri nitxanian, beran-du, eta aittak esan zian: Zer pasatzen da horren berandu etortzeko? Kastigatuta? Zeatik? Eta nik: Ez detelako “Historia de España” jakin. Aittak orduan izuga-rrizko zartada eman zixon mahaxai eta: Zer? “Historia de España” ez dezulako jakin kastigatuta?! Arratsaldian juten zeanian esan hau monjari: Me ha dicho mi padre que no quiere que yo aprenda la historia de España, que la verdadera historia de España me enseñará él. Jun nai arratsaldian, bate maliziarik gabe, eta

“Aittak orduan izugarrizko zartada eman zixon mahaxai eta: zer?! ‘Historia de Espa-ña’ ez dezulako jakin kasti-gatuta?! Arratsaldian juten zeanian esan hau monjari: ‘Me ha dicho mi padre que no quiere que yo aprenda la historia de España, que la

verdadera historia de España me enseñara el’.”

gU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A �1

esan dixot monjari: Hermana, me ha di-cho mi padre que… Ah! Pues muy bien, monjak. Handik aurrera, falangista zikin haixek Historia de España esplikatzen hasitzen zianian, esaten zien: Albizu, salga usted fuera! Eta hantxe eoten ni-txan kanpuan. Eta beste neskaai esaten omen zixuen: Esta niña sale fuera por-que su padre no quiere que aprenda la historia de España, allá él, si quiere que su hija sea una ignorante…

Ederra kontua! Ellos se lo pierden, pentsatuko zuen hark.Bai! Hori ona da, e? Egun batian Mar-girikin hitz eiten ai naxela, esan zian: Akordatzen naun. Zuen aitta gogorra hunan, ba, e? Noski, barruan mina ze-kanenan-eta, esaten nixon. Zea!, Nei historia de España haixek nahi zuena erakutsi? Ondo ein zun aittak!

Arratsaldetan eskolatik irten ondo‑ren kalean ibiliko zineten jolasean, ezta?Bai, jolasian beti. Bueno, lehen-bizi eskolatik etxea, meriendatu, Periko Ostolazanea tximilo bila… Perikon ixkutuan ibiltzen giñan, makina artian makurtuta, eta Pe-rikok ikusi ezkeo, besua luzatu eta hitzik ein gabe, bihatzakin kaleko atia seinalatzen ziun. Kalea gu! San Telmo kaleko mutilak “Elkano” esaten zixuen. Antonio Izkiñak, berriz, beak esaten ziun nundik hartu tximilua, jun txoko horre-ta eta hartu hortik. Eta Zelestino Uribe-eta ere ez zian txarrak.

Itzungo hondartzan egur bila edo txotxa bila ez al zineten ibiltzen?Mariak ekartzen zunian-da jendia ibiltzen zan, baina ni ez nitxan ibiltzen.

Eskolan neskak zeuon artean zer moduz moldatzen zineten?

Ondo. Oso ondo. Beti gure artian eus-keraz… Monjak beti erderaz hitz egiten ziguen, badakizu, obligatuta ere bazeu-den, baina gu oso ondo. Guri ez zikun tokatu, esaten dia, ba, oso espainol dian hoixetakuak?, ba, horrelako monjik ez zikun tokatu.

Dena den, neska artean, historia, politika, geografia eta horrelakoak ez ziren gehiegi emango, ezta?Asko, ez. Baina zerbait bai. Las cuatro reglas, deitzen zianak, sumar, restar, mul-tiplicar eta dividir, esaten zianak, erderaz, noski. Geografia, aritmetika eta geome-tria pixkat ere bai. Historia sagrada ere bai. Historia de Españan ni “ignorante”, eta gero josten, bordatzen eta horre-lakuak. Historia sagradan ere batian kas-tigatuta eon nitxan. Tente paetari begira.

Jai egunean zer egiten zenuten?Goizian meza nausira, arratsaldian bez-petara eta geo zinea. Hirurak beti. Paga

hartu eta zinea. Orduan bi zine zeben, Amaya eta Maitena. Akordatzen nai, osaba Jexuxek 1,50 pezeta ematen zigun hirurontzat, Mikel, Xabier eta neretzat, errial bina. Etortzen zan jaixa, osaba itxian eta Mikelek belarrira esaten zian: Hi, eskatu ixon paga, oaindikan ez ziun eman-da! Hik eskatu ixok, nik. Osabak jakin paga eman behar ziula eta hura beti guri agarra jotzen. Horrela behin esan nixon: Osaba, oaindikan ez digu-zu pagik eman. Ah ez, e? -osabak- ba, eskatu denelako oain batez, eta exeri ai hor. Eta gure amak: Oi! Gorra izatea da gero e? Neska gajua mutilak tentatu due dirua eskatzeko eta oain batez? Ba, ha-laxe pasa zan. Ni diruik pe eta haixek errial bina.

Etxean ba al zenuten irratirik?Etxean ez, baina amak kontatzen zun sapaira juten ziala radixua aitzera.

Sapaira beheko radixua aitzera?Ez. Kuadrilan juten omen zian sapai batea, baatzatikan behetik gora sapaira ixo eta han baten batek radixua ixkutatuta eukitzen omen zun eta “Radio Pirenaica” eta “Radio París” eta hauek aitze-ra juten omen zian. Aber nola ga-ben, Aber nola dijuan… Berrixak jakin nahi.

Irratia, orduan, zuen etxera geroago sartu zan, ezta?Bai, geruo, nik hamasei urte ni-ttula-edo. Akordatzen nai, ra-dixua itxian gendukanian, apaiz bat bazan hamengo berrixak eman eta oso ondo hitz eiten zuna eta emisora hura harrapatu ezininak ibiltzen giñan, eta, nik ez dakit zeinen inbentua izan zan, aittena-edo, akordatzen nai kalle San Telmon karbonera gai-nian eoten zan radixua eta ante-na luze-luze bat itturrixai lotzen zixon eta guk ezta hitzikan ere,

gU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

�2 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A�2 B A L E I K E 2 0 0 7 U Z TA I L A

PUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A ��

han euliikan ez zan moitzen, hari ai-tzen, eta hura aitzen nik ez dakit zer sentitzen zun aittak, zeozerren espe-rantza. Beti esperantzan, beti zai, aber hau aldatzen zan-edo…

Abertzale familietako egoera.Bai, etxeko anbientia. Zer bizi izan zan, halaxe hazi giñan gu. Eta gure amak itxian asko hitz eiten ziun. Amak esaten zun: Gorrotoik ez, baina ahaztu behin ere ez. Radixuan Paris edo BBC aitu eta kalian geo: Hi aizan, aitu al den zer pa-satu dan? Edo, zer esan duten? Ixil ixi-lik baezpane. Baina agintariak radixuan soinua ipintzen zuen, ra, ra, guk ondo ez aitzeko.

Herriko festak iristeko amorratzen ibiliko zineten, ezta?Bai. San Telmo eguna egun haundixa izaten zan guretzat. Egun eerra zan, baina San Telmo bigarrena eta hiruga-rrena… eskolatik erten eta danboliña eoten zan kofraixan, ez dakit zeatik iza-ten zan, eskolatik ertentzian festa giroa bilatzia-edo horreatik, baina oso politta izaten zan guretzat. Eskolatik ertentzen giñunian, musika segituan hasten zan kofraiko aurrian eta hantxe dantzan gustoa ibiltzen giñan. Geo, San Pedrue-tan ere, dultzainerua eta, politta izaten zan San Pedro eguna ere. Hiru egun jai gainea. Eskola jun gabe.

San Telmo egunean oraingo mo‑duan prozesioa, hamaiketakoa‑eta izango ziren, ezta?Bai prozesixua eta geo etxe danetan saldaa ematen zan, gure itxian txorixua eta salda jartzen zitun amak. Gero ko-fraixan “Saliño-Saliño” dantza (zahagi dantza) izaten zan. Gu umiak giñala maiñelak kofraiko aurrea juten zian eta “Saliño” dantzan eiten zuen. Geo, ga-bian, kofraiko plazuela txikixa zan eta dantzan moilan, agarrauan, eitan zan, orduan ez zan antomobilik ibiltzen eta hantxen lasai-lasai.

Hamaiketako hori, edo salda, edo‑nori ematen al zitzaion?Ez.Kuadrilakuai, lehengusuai eta horre-la. Guk San Telmo eguna beti ospatu izan deu, oain ere bai, e? Aitta-eta ere senide asko zian eta beti ospatzen zan. Jende pila juntatzen zan gure itxian. Po-litta izaten zan San Telmo eguna. Ah! Eta San Telmo bezpean girnaldak eiten zian. Zelaienean bazian, ba, arbusto berde-berdiak?, ba, mutilak juten zian karruakin, arbustuak ebaki eta geo gir-naldak eiten giñuzen, han goiko plazo-leta hartan. Platikoeneko izkinatik hasi eta gure kale beheraino dana girnalda jartzen zan. Bezpean apaizak San Telmo gora ixotzen zian eta zeoze eiten zuen, ez nai akordatzen nola deitzen zixuen. Badakizu San Telmo nola eoten dan han, Bonbilloneko etxe aurrian, ba, akorda-tzen nai behin Don Martinek nola esan ziun: Ze ai zeate? -pixkat bromosua zan hura, agarra jotzen-eta bazekin- eta guk: San Telmontzako girnaldak eiten. Eta Don Martinek: Hori ez da San Telmo, hori San Isidro da. Ene! Jo ez eta beste dana ein zixuen han ziben danak.

gU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

Jarraituko du.

“Don Martin apaizak esan ziun: ze ai zeate

eiten? -pixkat bromosua zan hura, agarra jotzen-eta bazekin- eta guk: San Telmontzako girnaldak

eiten, eta Don Martinek: hori ez da San Telmo,

hori San Isidro da. Ene! Jo ez eta beste dana ein zixuen han ziben

danak.”

�4 B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A

apirila-maiatza

Ag

END

A

ErakusketakfORONDAKO PINTURA

TAILERRA: Alondegian, maiatzaren 30etik ekainaren 15era.

IkastaroakSENDIAN PROgRAMA- ADINEKO

EZINDUAK DITUZTEN fAMILIEI LAgUNTZEKO PRESTAKUNTZA. Maiatzaren 12tik-16ra, arratsaldeko 3tatik 5etara. izen ematea gizarte Zerbitzuetan (943862200).

OROIMENA TREBATZEKO TAILERRA. (60 urtetik gorako pertsonei zuzendua) Peio Landaren eskutik. Izen emate epea: Apirilak 10. gizarte Zerbitzuetan (943-862200).

KZgUNEA. Ikastaro eta mintegiak:

Oinarrizkoa, Enplegu bat lortu, Sinadura elektronikoa, Adobe Acrobat Reader... informazioa: 943-862866.

MUSIKA ESKOLA (943-861183)- MUSIKOTERAPIA: Apirilak 14 -

maiatzak 31. Ordutegia: Astelehena, 20:00-21:00 edo osteguna, 11:00-12:00. Izen ematea: apirilak 2 – 9, musika eskolan. Kuota: 40 euro.

- MUSIKA MINTZAIRA EDO TAILERREKO IKASTAROA HELDUENTZAT: Maiatzak 9 - 31. Ordutegia: Ostirala, 15:00-16:30. Izen ematea: apirilak 16 -28. Kuota: 30 euro.

- DANTZA AfRIKARRA: Maiatzak 9 - 31 (astean 3 ordu). Ordutegia: Ostirala, 19:00-22:00. Izen ematea: Apirilak 16 – 28. Kuota: 55 euro.

DeialdiakDANTZA IKUSTERA: Maiatzaren

23an, Arriaga jauregira: “Moon Water”. Sarrerak, kultur etxean (943861056).

ARgAZKI AUKERAKETA 2008: Argitalpenetarako argazkiak lortzeko deialdia. Lanak aurkezteko epea, maiatzaren 5a. Oinarriak kultur etxean.

IRAKURKETA ASTEA: Apirilaren 2tik 26ra. Udal liburutegiak antolatuta, hainbat ekitaldi. (ikusi egitaraua).

ZUMAIAKO ARgAZKI LEHIAKETA. Zuri-beltzean. gaia: “Erotismoa”. Lanak aurkezteko epea, ekainaren 23a. Informazioa kultur etxean (943861056)

IrteerakTURISMO BULEgOAK

ANTOLATUTA (943143396)Txangoak:Apirilak 12: faidu, Markinez

eta Lagran.Maiatzak 17-18: Aste

bukaera Leon-era.

Bisita gidatuak:APIRILA:Marearteko zabalgunea ezagutzeko

irteera gidatua: Igandea, 6.Deba-Zumaia oinezko ibilbide

gidatua: Igandea, 13.Zumaia-Deba-Zumaia ibilbidea

txalupaz: Igandea, 13 eta 27.Irteera geologikoa eta txalupa:

Larunbatak, 12, 19 eta 26.Zumaiako bisita eta ibilaldia

txalupaz: Larunbata, 12.MAIATZA:Deba-Zumaia oinezko ibilbide

gidatua: Igandea, 25.Zumaia-Deba-Zumaia ibilbidea

txalupaz: Osteguna 1 eta

igandeak 11 eta 25.Irteera geologikoa eta txalupa:

Larunbatak 3, 10, 17, 24 eta 31.Hegaztiak ikusteko irtenaldia

oinez: Igandea 4.Hegaztiak ikusteko irtenaldia

itsasoz: Larunbata 31.Zumaiako bisita eta ibilaldia

txalupaz: Larunbata 3.

Apirila19, larunbata19:00etan, Altsasuko “Haize

berriak” Bandaren kontzertua.21, astelehena: LIBURU ASTEA17:30ean forondako ganbaran: Enid

Blytonen “Bosten abenturak” filmea22, asteartea17:30ean forondako

ganbaran: “Hirukiak eta sorgin aspertua” filmea

23, asteazkena, LIBURUAREN EgUNA

17:30etatik 19:30era, Haur Liburutegian: LIBURU ERRALDOIA egiteko Tailerrak.

24, osteguna: 17:30ean, Haur Liburutegian,

ipuin kontaketa gorringo taldeak aurkeztua: “1728 animali kontu”. 5 urtetik 9 urtera bitarteko haurrentzat.

22:15ean, zine forum saioa: “La soledad”.

25, ostirala:17:30ean, Haur Liburutegian, Alaitz

Muro kontalaria eta Agurtzane villate ilustratzailearekin, ipuin kontaketa. 3 eta 7 urte bitarteko haurrentzat.

20:00eta, forondan, Jose Mari Karrere ipuin kontalaria helduentzat.

27, igandea12:00etan, Aita Mari aretoan,

Haur antzerkia: “KARABAS”.

Maiatza8, osteguna: 22:15ean, zine forum saioa: “Caramel”.9, ostirala:19:00etan, Aita Marin, Zumaia,

Zestoa eta Azpeitiko musika eskolen elkartrukea.

10, larunbata:18:30ean, Maria eta Jose aretoan,

Udal Musika Bandaren Kontzertu Didaktikoa.

15, osteguna18:30ean, Aita Marin, Xabier

Lizasoren kontzertua “Udaleku Musikalak 2008” aurkeztuz.

16, ostirala 22:00etan, Aita Marin, antzerkia:

“Hor al zaude”.

20, asteartea17.30ean, Haur Liburutegian, Amaia

Zinkunegiren ipuin kontaketa. 5 eta 8 urte bitarteko haurrentzat.

22, osteguna22:15ean, zine forum saioa: “4

meses, 3 semanas, 2 días”.23, ostirala19:00etan, foronda kultur etxean,

ASPANOvAS Elkartearen hitzaldia: “MARATHON DES SABLESen -HAUR MINBIZIDUNEN ALDE”.

24, larunbata20:00etan, parrokian, LANDARBASO

Abesbatzaren kontzertua.30, ostirala22:30ean, Maria eta Josen, KEN

ZAZPI Kontzertuan.

B A L E I K E 2 0 0 8 A P I R I L A �5