15. Obnova i rehabilitacija mostova

663

15. POGLAVLJE

OBNOVA I REHABILITACIJA MOSTOVA

15.1 UOPŠTENO O OBNOVI I REHABILITACIJI MOSTOVA

Rehabilitacija je integralan međunarodno prihvaćen termin za sve vrste intervencija na nosivim konstrukcijama i opremi mostova. Obnavljanje je adekvatan naziv na našim jezicima. Slika 15.1 shematski prikazuje koje vrste radova i obim intervencija obuhvata obnavljanje i rehabilitacija mostova.

Motivi i razlozi za rehabilitaciju i obnovu mostova su različitog porijekla i cilja: ▪ moguća je izmjena dijelova opreme i izmjena namjene postojeće širine mosta

radi prilagođavanja novim saobraćajnim uslovima; ▪ moguće je trajno ili privremeno ojačanje neoštećene konstrukcije mosta radi

novog većeg opterećenja pri prevozu teških nenormiranih opterećenja; ▪ moguća je zamjena kompletne opreme mosta radi oštećenja, dotrajalosti i

nefunkcionalnosti; ▪ moguća je sanacija inicijalnih oštećenja radi udara vozila na dijelove nosive

konstrukcije mosta da bi se spriječila pojava većih oštećenja; ▪ moguća je cjelovita obnova oštećene i dotrajale nosive konstrukcije i opreme

mosta; ▪ moguća je obnova mosta koji je dotrajao ili je porušen od prirodnih ili ratnih

uticaja.

Za armirano betonske prednapregnute mostove starije od 25 do 30 godina, zavisno od kvaliteta izgradnje i uslova eksploatacije, normalno je da se planiraju radovi na sanaciji i rekonstrukciji. Obim radova, posebno na rekonstrukciji dijelova ili cjelokupne nosive konstrukcije, je vrlo različit po vrsti oštećenja i načinu rekonstrukcije.

15. Obnova i rehabilitacija mostova

664

Radove na rehabilitaciji mostova prati želja i potreba investitora da poveća projektovanu nosivost mosta. Vrlo često se želi povećanje širine postojećih mostova radi prometa vozila, pješaka i biciklista. Nije nam poznato da postoje integralni udžbenici koje obrađuje teoriju u praksu rehabilitacije mostova na način kao što je to poznato kod koncipiranja, projektovanja i gradnje novih mostova. Vrlo je teško i skoro nemoguće unaprijed predvidjeti sve vrste oštećenja po porijeklu i obimu i dati sumarne smjernice, pravila i način za njihovu sanaciju i rekonstrukciju. Mnoga oštećenja se u pravoj mjeri identifikuju u postupku rehabilitacije.

Uspjeh u rehabilitaciji mostova zavisi prije svega od dobrog i cjelovitog poznavanja konstrukcije koja se rehabilituje, od poznavanja karaktera i obima oštećenja, kvaliteta i stanja materijala i od iskustva projektanta, posebno u primjeni savremenih materijala i tehnologija.

Pri radovima na rehabilitaciji nisu poželjna kompromisna (polovična) rješenja na štetu kvaliteta i obima radova. Potrebno je definisati obim radova i izvesti cjelovitu rehabilitaciju ili samo otkloniti uzroke za nastajanje oštećenja, a sve potrebne radove na rehabilitaciji izvesti kasnije, kada se zato uspostave svi uslovi (sredstva, vrijeme i privremeno regulisanje saobraćaja,...).

Na odluku o veličini ulaganja u rehabilitaciju utiče i ekonomska analiza za dalji period tj. za preostali životni vijek mosta. Ekonomska analiza sadrži cijenu konstrukcije i cijenu eksploatacije mostova. Cijenu konstrukcije čine cijena projekta, cijena radova na rehabilitaciji, troškovi održavanja i rehabilitacije. Cijena eksploatacije je zavisna od gustoće saobraćaja, težine i brzine vozila.

Na slici 15.2 su pokazana tri osnovna postupka za ojačanje mostova i to smanjenjem statičkih uticaja, povećanjem otpornosti presjeka i promjenom naponskih stanja.

Slika 15.1Shematski prikaz rehabilitacije i obnove mostova

15. Obnova i rehabilitacija mostova

665

Veoma bitan moment u pripremi za rehabilitaciju mostova je odluka o stepenu oštećenja i obimu sanacija, rekonstrukcije ili rušenja i zamjene. Odluka se donosi na osnovu detaljnih istraživanja stanja konstrukcija i materijala, izrade varijantnih rješenja, cijene i uticaja radova na rehabilitaciji na trajnost i funkcionalnost. Ispravnu odluku mogu donijeti samo specijalizovane institucije i stručnjaci sa dokazanim iskustvom na sličnim poslovima.

Slika 15.2Mogućnosti ojačanja nosivih konstrukcija mostova

Slika 15.3Mogućnosti ojačanja konstruktivnih elemenata betonskih mostova

15. Obnova i rehabilitacija mostova

666

Za ojačanje presjeka tri osnovna konstruktivna elemenata: ploče, grede i stubovi, kod armirano betonskih konstrukcija u dosadašnjoj praksi su se potvrdila tri načina:

▪ ojačanje dodatnom armaturom i dodatnim betonom – sprezanje; ▪ ojačanje kablovima od visokovrijednog čelika i ▪ ojačanje dodatnim čeličnim ili karbonskim lamelama.

Na slici 15.3 pokazana su tri načina ojačanje presjeka. Na koje rješenje će se konstruktor odlučiti zavisi od više faktora koje je teško uvjerljivo determinisati.

▪ Sa stanovišta starosti i stanja nosive konstrukcije i opreme mosta razlikujemo: – mostove, koji su izgrađeni, kada se nisu primjenjivale evropske norme (EC)

za opterećenja i materijale i nije bilo organizovano održavanje mostova, – novoizgrađene mostove kod kojih su uvažavane evropske norme (EC) za

opterećene materijale, projektovanje i izgradnju i za koje je osigurano redovno održavanje.

▪ Sa radovima na rehabilitaciji je moguće mostove dovesti do dva nivoa: – nivo kojim se zaustavi proces propadanja, poprave sve vidne greške i

oštećenja nastale u eksploataciji te objekat dovede u stanje na početku eksploatacije,

– nivo kada se pri intervenciji izvede obnova nosive konstrukcije, ojača ili zamjeni i objekat osposobi za veće pokretno opterećenje, osigura veća širina i viši nivo usluge.

Za koji nivo će se opredijeliti investitor zavisi od stanja mosta, potreba i raspoloživih finansijskih sredstava. Poređenje i vrednovanje nivoa rehabilitacije je moguće na osnovu idejnog projekta.

▪ Na strategiju rehabilitacije bitno utiču projektantska rješenja i troškovi privremenog preusmjeravanja saobraćaja. Privremeni saobraćaj je moguće riješiti:

– prebacivanjem na privremeni jednosmjerni ili dvosmjerni most, što je zavisno od kategorije puta,

– saobraćaj voditi po jednoj polovini mosta koji se rehabilituje, – na putevima nižeg ranga, saobraćaj je moguće preusmjeriti na druge

puteve i mostove.

Većina mostova na autoputevima su građeni odvojeno za svaki smjer vožnje, pa je rješenje privremenog saobraćaja u toku rehabilitacije relativno jednostavno.

Kod obnove mostova povećana se nosivost projektovana po PTP broj 5 i SLW 600 na nosivost po EC normama, tako da je povećana nosivost tih objekata na nivo novih mostova. Preostali životni vijek je povećan na daljih oko 40–50 godina, a troškovi održavanja su dovedeni na nivo redovnog održavanja novih mostova. Iskustvo investitora, nadzora, projektanta i izvođača koja proizlaze iz istraživanja, projektovanja i radova na rehabilitaciji, su dobra osnova za izradu smjernica za obnovu mostova. Sa dobijenim iskustvom i tržišnom konkurencijom radovi na rehabilitaciji dobivaju realne vrijednosti u odnosu na troškove izgradnje novih

15. Obnova i rehabilitacija mostova

667

objekata. U ovom poglavlju obrađeni su postupci obnavljanja dijelova nosivih konstrukcija betonskih mostova i karakteristični primjeri obnove i rehabilitacije betonskih, čeličnih i spregnutih mostova.

Kriteriji za izbor između rehabilitacije ili izgradnje novog putnog mosta

▪ Ako je postojeći most dotrajao i ima znatno smanjenu nosivost, a predviđena vrijednost radova na rehabilitaciji je veća od izgradnje novog mosta bez troškova za privremeno preusmjeravanje saobraćaja, potrebno je izgraditi novi most.

▪ Ako je postojeći most jako oštećen i ima smanjenu nosivost, predviđeni radovi za rehabilitaciju dosežu 80 % novogradnje, a pored toga je potrebna izgradnja privremenog mosta u toku radova na rehabilitaciji, potrebno je izgraditi novi most po mogućnosti na novoj lokaciji. Nova lokacija ne bi trebalo da pogorša elemente puta.

▪ Ako je ulaganje u rehabilitaciju veće od 70 % novogradnje, a nema mogućnosti da se postojeća nosivost poveća, proširi ili poprave konstrukcijske greške i time poveća trajnost, širina ili nosivost, potrebno je izgraditi novi most. Uslov za tako odluku je također mogućnost preusmjerenja saobraćaja bez izgradnje privremenog objekta.

▪ Ako je ulaganje u rehabilitaciju veće od 60 % novogradnje, postoji mogućnost da se sa objektom na novoj lokaciji poboljšaju slabi elementi puta u zoni mosta, potrebno je izgraditi novi most. Stari most se koristi do izgradnje novog mosta, kasnije ga je moguće upotrijebiti za lokalni saobraćaj ili ga ukloniti.

Cjelovit i dokumentovan odgovor kada rehabilitovati stari most odnosno kada izgraditi novi most je teško dati. Za svaki pojedinačan most potrebna je stručna ocjena iskusnih projektanata mostova i puteva. Kao pomoć pri odluci predlažemo, da se pri većim dilemama istovremeno izradi i licitira rehabilitacija postojećeg mosta i izgradnja novog mosta. Veliku pomoć pri obnovi mostova pruža mogućnost izgradnje privremenog mosta, koristeći tipizirane montažno–demontažne čelične konstrukcije.

Slika 15.4Čelična montažno–demontažna konstrukcija privremenog mosta