13 wykład WGM

27.06.2008 dr Dawid Piątek 1

Makroekonomia

Wykład 13

2

Cykl koniunkturalny

Wykład 13

LITERATURA zalecana:

• Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 13 • A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w gospodarce

(ćwiczenia i przykłady), rozdział 7

• Podstawy makroekonomii / red. nauk. W. Jarmołowicz, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2008, Rozdział 13

3

Cykl koniunkturalny

• wahania produkcji, będące krótkookresowymi fluktuacjami wokół długookresowego trendu wzrostowego.

• współcześnie wyróżnia się dwie fazy cyklu: – wzrostową/ekspansji – wzrost produkcji w

gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej;– spadkową/recesji – spadek produkcji w

gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej.

• wskaźniki koniunktury gospodarczej

Wskaźniki koniunktury gospodarczej• Wskaźniki wyprzedzające (wiodące, pilotujące) zapowiadają zmiany

we wskaźnikach zbieżnych i ostrzegają przed zmianami koniunktury. Wskaźniki te są związane ze zobowiązaniami gospodarczymi wybiegającymi w niedaleką przyszłość

– np.: zamówienia na maszyny i sprzęt; pozwolenia budowlane; liczba i wartość akcji sprzedanych; liczba osób zwolnionych z pracy; wielkość podaży pieniądza i inne.

• Wskaźniki zbieżne z przebiegiem koniunktury (współbieżne, jednoczesne) służą do oceny ogólnego stanu gospodarki,

– np.: PKB, produkcja przemysłowa, zyski przedsiębiorstw po opodatkowaniu, bezrobocie, dochody osobiste, sprzedaż detaliczna, zatrudnienie, ogólny poziom cen.

• Wskaźniki opóźnione wobec koniunktury - ich zmiany „idą w ślad” za zmianami wskaźników zbieżnych z koniunkturą.

– m.in.: koszty robocizny na jednostkę produkcji, poziom zapasów, oprocentowanie pożyczek hipotecznych, dochody z tytułu pracy, nowe kredyty konsumpcyjne.

4

5

szczyt

dno

dno

trend

2

2

4

4

1

3

1

czas

Y

FAZY:

1. Ożywienie

2. Rozkwit (boom)

3. Recesja (kryzys)

4. Depresja

Faza wysokiej

koniunktury

Faza niskiej koniunktury

Cykl koniunkturalny

6

„Magiczne” słowo „recesja” – definicje• Kiedy twój sąsiad traci pracę jest to spowolnienie

gospodarcze. Kiedy ty tracisz pracę, jest to recesja. Kiedy ekonomista traci swoją pracę, mamy depresję.

• Recesja - spadek produkcji w gospodarce, trwający 6 miesięcy lub dłużej.

• Wg NBER (oficjalny „arbiter” ds. recesji w USA) recesja to “znaczący spadek w aktywności gospodarczej w skali całej gospodarki, trwający dłużej niż kilka miesięcy, widoczny w produkcji przemysłowej, zatrudnieniu, realnych dochodach i hurtowym/ detalicznym handlu” – czyli, absolutny spadek aktywności gospodarczej;

• Recesja – względny spadek aktywności gospodarczej, czyli znaczące zmniejszenie tempa wzrostu (ale ciągle powyżej 0%),

• Recesja – gdy tempo zmian poniżej trendu.

7

Główne przyczyny cyklu koniunkturalnego

• egzogeniczne:– szoki egzogeniczne: klęski żywiołowe, wojny, szoki

naftowe, 11.09.2001

– teorie rolnicze

– teoria innowacji

– teoria cyklu politycznego;

– teorie monetarystyczne;

– teoria realnego cyklu koniunkturalnego.

• endogeniczne:– keynesowskie – teoria mnożnika-akceleratora

8

Cykl polityczny

• partie rządzące – w celu uzyskania reelekcji – pobudzają koniunkturę przed wyborami, stosując ekspansywną politykę fiskalną. Po wyborach każda partia, która wygra, zmuszona jest zastosować restrykcyjną politykę fiskalną, by zmniejszyć deficyt budżetowy, dług publiczny oraz inflację.

• doświadczenia krajów…

9

Teoria innowacji (J.A. Schumpeter)

• falowe pojawianie się innowacji organizacyjno-technicznych

• istnieje ciągły strumień możliwości innowacji – musi być przedsiębiorca-innowator, który pierwszy zastosuje tę możliwość w produkcji; jego zysk nadzwyczajny skłania innych przedsiębiorców do naśladowania. Następuje dyfuzja techniki. Wzrostowi podaży nie towarzyszy wzrost popytu i następuje spadek cen i stopy zysku…

• epokowe wynalazki

10

Teorii monetarystyczne

• przyczyną wahań koniunktury są nieoczekiwane szoki pieniężne, będące skutkiem błędnych decyzji banku centralnego w zakresie prowadzonej przez niego polityki monetarnej.

• w ich wyniku występują istotne zakłócenia w procesie kształtowania się rynkowej stopy procentowej, które następnie mogą przenosić się do sfery realnej produkcji i prowadzić do dysproporcji pomiędzy produkcją a popytem globalnym.

11

Teoria keynesowska• zmiany popytu globalnego:

– popytu konsumpcyjnego i popytu inwestycyjnego wywołane przez zmiany krańcowej stopy zysku, niepewność, „instynkty zwierzęce”

– wahania eksportu netto wywołane zmianą koniunktury zagranicą.

• recesja jest wynikiem zbyt małego efektywnego popytu globalnego,

• w wyniku zmian w popycie globalnym następują zwielokrotnione zmiany w produkcji – model mnożnika-akceleratora.

12

Model mnożnika-akceleratora

• mnożnik inwestycyjnyM=1/(1-ksk)ΔY=ΔI * M

• zasada akceleracjiIit=a*(Yt-1 – Yt-2) = a*ΔYt-1

Iit – inwestycje indukowane (wzbudzone) a - akcelerator• efekty inwestycji:

– popytowy – wzrost popytu– podażowy – wzrost mocy produkcyjnych w gospodarce

• by gospodarka powróciła do stanu pełnego zatrudnienia, konieczna jest ekspansywna polityka; najskuteczniejsza – fiskalna

13

Dlaczego zmiany PKB nie są tak gwałtowne?

Wg badań MFW dot. 16 rozwiniętych krajów, średni spadek PKB szczyt-dno w recesji był:

• 4.3% w latach 1881-1913, • 8.1% - XX-lecie

międzywojenne, • 2.3% – po 1950 r.

Output gap – Luka PKB – różnica między produkcją potencjalną a produkcją faktyczną

The Economist

14

• Usługi – zmiany w produkcji i zatrudnieniu - przejście z rolnictwa do przemysłu i potem do usług. Rolnictwo charakteryzuje się największymi wahaniami, usługi – najmniejszymi.

• Lepsze zarządzanie zapasami – ma niewielki udział w PKB, ale zasadnicze znaczenie dla zmian w cyklu; obecnie: just-in-time, techniki informacyjne; w USA producenci dóbr trwałych trzymają ok. 2/3 zapasów w stosunku do sprzedaży w porównaniu do 1970.

• Globalizacja - wzrost przepływów handlu międzynarodowego, można eksportować nadwyżki lub importować gdy niezaspokojony popyt krajowy

• Większe wydatki rządowe – na początku XX w. miały one ok. 10% udział w PKB, a obecnie – ok. 37% w krajach rozwiniętych. To działa stabilizująco (w okresie recesji nie zwalniają, nie zmniejszają „produkcji”, etc.)

Przyczyny_1

15

• Automatyczne stabilizatory koniunktury

• Dyskrecjonalna polityka fiskalna – ale to dyskusyjnie…, bo opóźnienia w stosowaniu i efektach

• Lepsza polityka monetarna – Wielki kryzys to m.in. ograniczenie podaży pieniądza i deflacja. Po II WŚ –zdarzyło się tak tylko w Japonii. Niezależny BC.

• Reforma bankowa – system gwarancji i zabezpieczeń bankowych, funkcje banku centralnego („kontroler”, pożyczkodawca ostatniej instancji, etc.)

• Liberalizacja rynków finansowych – nowe instrumenty finansowe, kredyty dla konsumentów.

Przyczyny_2

16

Polityka antycykliczna (stabilizacyjna)

• polityka fiskalna – rząd

• polityka monetarna – bank centralny

• czy skuteczna i zasadna? – spór między nurtem neoklasycznym i

keynesowskim– spór między politykami a ekonomistami

17

Alan Greenspan, Lipiec 2001, wystąpienie w Kongresie:

Czy może polityka fiskalna i monetarna działać tak, by wyeliminować cykl

koniunkturalny? Odpowiedź – według mnie – brzmi „Nie”. Gdyż nie ma takiego

urządzenia, które by zmieniło ludzką naturę. Zbyt często ludzie mają skłonność do

powracających ataków optymizmu lub pesymizmu, które mają swoje

odzwierciedlenie w powstawaniu lub zanikaniu spekulacyjnych ekscesów.

18

Podsumowanie

• Przyczyny wahań – różne…

• Koniec długotrwałych recesji?

• Polityka stabilizacyjna a koniunktura…

dr Dawid Piątek 19

KONIEC

20

Przykładowe pytania/zadania na egzamin

Podaj definicje (wyjaśnij pojęcia):makroekonomia, produkt krajowy brutto, konsumpcja autonomiczna, mnożnik (inwestycyjny), budżet państwa, pieniądz, krzywa IS, bezrobocie klasyczne, inflacja, wzrost gospodarczy, stopa bezrobocia, krzywa LM.

Odpowiedz, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe (dobra odpowiedź 1 punkt, zła -1, brak 0).

____ Zasada rocznego budżetowania każe sporządzać budżet na okres 12 miesięcy.

____ Wzrost wydatków rządowych spowoduje obniżenie popytu globalnego.

____ Popyt transakcyjny na pieniądz wynika z potrzeby posiadania pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów.

____ Mnożnik bazy monetarnej wyraża zmiany podaży pieniądza wywołane zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

____ Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.

21


Odpowiedz, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe (dobra odpowiedź 1 punkt, zła -1, brak 0).

____ Zmiany w technologii mogą spowodować zmiany potencjalnego PKB.

____ Przyśpieszeniu wzrostu gospodarczego w długim okresie sprzyjają: stymulowanie prac badawczo-rozwojowych, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, wzrost tempa inflacji.

____ W długim okresie krzywa Phillipsa przebiega pionowo i przecina oś odciętych w punkcie odpowiadającym naturalnej stopie bezrobocia.

____ Krótkookresowa krzywa Phillipsa pokazuje odwrotną zależność pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia.

22


Dane o gospodarce kraju zawiera tabela. Na jej podstawie oblicz: PKB od strony wydatków, PKN, PNB.

Wydatki konsumpcyjne (C) 300 Eksport netto (NX) 50Oszczędności (S) 225 Amortyzacja 10Zakupy rządowe (G) 150 Dochody netto z tytułu własności

za granicą30

Inwestycje netto 90 Inwestycje brutto (I) 100

23


Wyznacz produkcję w punkcie równowagi krótkookresowej, jeżeli:

MPC (ksk) = 0,75; I = 175; Ca = 75;

X (eksport) = 50; t = 0,2; G = 100;

MPI (ksi) = 0,1.

24


Uzupełnij poniższą tabelę, wypełniając poszczególne komórki cechami charakteryzującymi model neoklasyczny i keynesowski:

Wyszczególnienie: Model:

neoklasyczny keynesowski

Wykorzystanie zdolności

produkcyjnych

Okres analizy

Ceny i płace

Przebieg krzywej podaży

Interwencja państwa

Bezrobocie

25


• Przedstaw na wykresie równowagę na rynku pracy i zaznacz wielkość bezrobocia naturalnego.

• Przedstaw na wykresie równowagę w modelu IS-LM, a następnie pokaż jak wpłynie na nią ekspansywna polityka pieniężna.

Documents

13 wykład WGM