100-lecie odzyskanianiepodległości przez polskę

Historia LiCEUM i tECHNiKUM

MATERIAŁ METODYCZNY:

paderewski w Białym domu

- fragment komiksu 100 na 100. Antologia komiksu na stulecie odzyskania niepodległości

- scenariusz lekcji

okiem twórców komiksu

sCENariUsZ LEKCJi: WiELKiE MoCarstWa WoBEC sPraWY PoLsKiEJ W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ (Na PoDstaWiE KoMiKsU PADEREWSKI W BIAŁYM DOMU)

scenariusz lekcji dla trzyletniego liceum lub czteroletniego technikum, do wykorzystania w ramach realizacji podstawy programowej nauczania przedmiotów historia w zakresie rozszerzonym lub historia i społeczeństwo

Treści nauczania – wymagania szczegółowe podstawy programowejHistoria – zakres rozszerzonyV. Wiek XX / 1. I wojna światowa i rewolucja w Rosji. Uczeń:6) wyjaśnia zmiany zachodzące w polityce mocarstw wobec sprawy polskiej, w tym charakteryzuje stanowisko Rosji i Stanów Zjednoczonych.Historia i społeczeństwo9. Ojczysty Panteon i ojczyste spory. Uczeń: E.9.1. charakteryzuje spory o kształt Polski w XX w., uwzględniając cezury 1918 r., 1944–1945, 1989 r., oraz prezentuje sylwetki czołowych uczestników tych wydarzeń.

Treści lekcji1. Stosunek walczących mocarstw do sprawy

polskiej w okresie I wojny światowej.2. Działalność Ignacego Paderewskiego w okresie

I wojny światowej.

Cele edukacyjnePo lekcji uczeń:▪  zna daty: 6 kwietnia 1917 roku, 8 stycznia 1918

roku;▪  wyjaśnia pojęcia i terminy: memoriał, orędzie;▪  wyjaśnia, kim byli: Ignacy Paderewski,

Thomas Woodrow Wilson, Edward House;▪  omawia działalność Ignacego Paderewskiego

w czasie I wojny światowej;▪  charakteryzuje stosunek mocarstw do sprawy

polskiej w czasie I wojny światowej;▪  ocenia deklarację prezydenta Thomasa

Woodrowa Wilsona w sprawie niepodległości Polski;

▪  dostrzega rolę jednostki w kształtowaniu historii.

NaCoBeZuPo lekcji:▪  znasz daty: 6 kwietnia 1917 roku,

8 stycznia 1918 roku;▪  wyjaśniasz pojęcia i terminy: memoriał, orędzie;▪  wyjaśniasz, kim byli: Ignacy Paderewski,

Thomas Woodrow Wilson, Edward House;▪  omawiasz działalność Ignacego Paderewskiego

w czasie I wojny światowej;

▪  charakteryzujesz stosunek mocarstw do sprawy polskiej w czasie I wojny światowej;

▪  oceniasz deklarację prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona w sprawie niepodległości Polski;

▪  dostrzegasz rolę jednostki w kształtowaniu historii.

Metody nauczania▪  praca pod kierunkiem nauczyciela;▪  analiza komiksu;▪  mapa mentalna;▪  piramida priorytetów.

Formy nauczania▪  praca z całą klasą; ▪  praca w parach.

Środki dydaktyczne▪  komiks Paderewski w Białym Domu, rysunki Janusz

Wyrzykowski, scenariusz Paweł Chmielewski;▪  mapa ścienna świata w okresie

I wojny światowej.

Przebieg lekcji Faza wprowadzająca▪  Czynności organizacyjne.

Nauczyciel podaje uczniom NaCoBeZu.▪  Uczniowie wpisują do zeszytu temat lekcji i notują

cele lekcji (NaCoBeZu).▪  Rekapitulacja wtórna. Nauczyciel prosi uczniów,

by przypomnieli informacje na temat: – polskich partii politycznych ukształtowanych

na przełomie XIX i XX wieku oraz czołowych działaczy tych ugrupowań;

– głównych założeń orientacji prorosyjskiej i proaustriackiej reprezentowanych przez polskich polityków w chwili wybuchu I wojny światowej.

▪  Wskazani przez nauczyciela uczniowie przypominają odpowiednie informacje. Nauczyciel podkreśla, że w okresie I wojny światowej na rzecz niepodległości Polski działało wielu wybitnych polityków. Do działań tych włączył się także sławny pianista Ignacy Paderewski.

Faza realizacyjna▪  Nauczyciel prosi uczniów, by zapoznali się

z treścią komiksu Paderewski w Białym Domu. Uczniowie indywidualnie czytają komiks.

▪  Nauczyciel zleca uczniom, by odpowiedzieli na pytanie: Jaki był stosunek mocarstw do kwestii odzyskania niepodległości przez Polskę w XIX wieku? Prosi też, by zastanowili się, jak ten stosunek mógł się zmieniać pod wpływem wydarzeń I wojny światowej.

▪  Uczniowie odpowiadają na pytania. Nauczyciel opowiada szczegółowo o kolejnych deklaracjach i decyzjach mocarstw w sprawie polskiej (patrz: aneks do scenariusza).

▪  Nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się, dlaczego zaborcy po ponad stu latach nagle zaczęli obiecywać Polakom swobody czy autonomię. Uczniowie powinni wskazać na rosnące potrzeby państw zaborczych prowadzących długotrwałą wojnę (przede wszystkim zapotrzebowanie na nowych, lojalnych rekrutów).

▪  Nauczyciel podkreśla wpływ Stanów Zjednoczonych na kształtowanie wizji powojennego świata. Zapisuje na środku tablicy hasło „Działania Ignacego Paderewskiego dla sprawy polskiej”. Od hasła wyprowadza strzałki, by stworzyć w ten sposób mapę mentalną. Zleca uczniom, aby, pracując w parach, uzupełnili zapisy dotyczące działań Paderewskiego. Uczniowie na podstawie komiksu tworzą mapę mentalną na kartkach.

▪  Uczniowie odczytują zapisy opracowane w grupach. Nauczyciel ocenia poszczególne wypowiedzi. Notuje najtrafniejsze propozycje na tablicy, uzupełniając mapę mentalną. Wśród zapisów powinny się znaleźć: agitacja podczas koncertów, spotkania z czołowymi politykami amerykańskimi, zbieranie pieniędzy, apele o wsparcie materialne dla Polaków (np. zboże), przygotowanie memoriału.

▪  Nauczyciel prosi uczniów, by na podstawie komiksu wskazali na mapie ściennej trasy podróży i obszary działania Ignacego Paderewskiego.

Faza podsumowująca▪  Rekapitulacja pierwotna. Nauczyciel prosi, by

uczniowie wskazali najważniejsze, ich zdaniem, działanie Paderewskiego dla sprawy polskiej oraz uzasadnili swój wybór. Inicjuje dyskusję, w której uczniowie rozważają postawiony problem i tworzą piramidę priorytetów.

▪  Nauczyciel dopisuje na mapie mentalnej na tablicy numery 1, 2 i 3 odpowiednio przy wskazanych przez uczniów najważniejszych działaniach Paderewskiego.

Praca domowa▪  Zadanie dla chętnych: Zbierz i przedstaw

w wybranej przez siebie formie informacje na temat działalności publicznej Ignacego Paderewskiego po I wojnie światowej.

aneks (materiał dla uczniów)

Kalendarium sprawy polskiej na arenie międzynarodowej w okresie I wojny światowej

sierpień 1914Odezwa naczelnego dowództwa państw centralnych – zawierała obietnicę wyzwolenia Polaków „spod jarzma moskiewskiego”. Odezwa naczelnego wodza wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza – zapowiadała zjednoczenie wszystkich ziem polskich pod berłem cara Rosji. Oba dokumenty nie gwarantowały Polsce niepodległości.

listopad 1916Tak zwany Akt 5 listopada lub inaczej manifest dwóch cesarzy (Franciszka Józefa I i Wilhelma II) – głosił, że z ziem wydartych Rosji powstanie samodzielne Królestwo Polskie „w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami” (Niemcami i Austro-Węgrami). Jego ustrój określono jako monarchię dziedziczną z konstytucją.

grudzień 1916Ukaz cara Mikołaja II – zapowiadał stworzenie wolnej Polski ze wszystkich trzech zaborów, pozostającej w unii z Rosją.

marzec 1917Proklamacja rosyjskiego Rządu Tymczasowego, który przejął władzę po abdykacji Mikołaja II – przyznawała Polakom prawo do samostanowienia.Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich do narodu polskiego – głosiło, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo- -międzynarodowym.

styczeń 1918Orędzie prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona – zawierało punkt podkreślający potrzebę odbudowy niepodległej Polski z dostępem do morza.

Autorzy scenariusza: Marcin Markowicz, Olga Pytlińska-Markowicz

Paderewski w Białym Domu31

26

Komiks znajdziesz w sklepie internetowym WSiP: sklep.wsip.pl33

205

KOMIKSKiedy zaczynałem czytać książki, jednym z moich czytelniczych

zwyczajów, a może nawet obsesji, było to, żeby nie pominąć w lek-turze niczego, żadnego zdania czy słowa – niejednokrotnie wraca-łem do przewróconej już kartki z myślą, że coś przeoczyłem. Było w tym coś z zobowiązania wobec tekstu – był on dla mnie, ale i ja dla niego. Kiedy zacząłem czytać (oglądać?) komiksy, moja obawa się zwielokrotniła: nie byłem teraz pewien, czy oglądam (czytam?) we właściwej kolejności. Ich linearna nieoczywistość (a może, cze-go nie byłem pewien, oczywista nielinearność) frustrowała mnie jako odbiorcę. Ale jednocześnie fascynowała. Świadomość lektury tekstu była dla mnie naturalna – tu, przy kontakcie z komiksem, nawet i dziś nie jestem pewien, który prosty czasownik oddaje najlepiej moją aktywność poznawczą, i zastanawiam się, co mam powiedzieć: „czytam” czy „oglądam”...

Ale – czytam. Albo oglądam. I mam do niego stosunek, by tak rzec, nieokreślony. Z różnych przyczyn się to bierze: z tych właśnie wymagań orientacyjnych, które mi stawia; z ambiwalencji kultu-rowej – czy wysoka, czy niska to kultura; z ideologicznego dziedzic-twa; wreszcie z niepewności co do zamierzonego sposobu działa-nia – w słowie coś komicznego, w wyniku działania niezupełnie...

Najczęściej już w dzieciństwie obok zakresu znaczeniowego poznawanych słów dostajemy ich konotacje, często związane z ocenami, często z emocjami. Kiedy poznałem słowo „komiks”, łączyło się ono w mojej świadomości z czymś niby gorszym, ale i atrakcyjnym. Wiadomo było, że coca-cola jest napojem ideolo-gicznie obrzydliwym, ale jej zachodniość kusiła. A guma do żucia... I te nazwy miały budzić w nas niechęć do zachodniej zgnilizny. W podstawowym (właściwie do dziś) słowniku języka polskiego, pod redakcją Witolda Doroszewskiego, z połowy ubiegłego wieku, nie ma hasła „komiks” w liczbie pojedynczej – jest hasło „komiksy”. Już ta liczba mnoga, jak to czasem bywa, daje pewien odcień de-precjonujący, a hasło brzmi tak: „historyjki obrazkowe opatrzone tekstem, zwykle o charakterze sensacyjnym lub humorystycznym i bardzo niskim poziomie artystycznym, zamieszczane w czasopi-smach lub wyświetlane przez telewizję (zwłaszcza amerykańską)”. W słownikach rzadko powinny się pojawiać oceny, tu jednak oce-na jest wyraźna. I cytat ilustrujący znaczenie: „Tandetne melodie amerykańskie wtargnęły wraz ze szmirą hollywoodzką i komik-sami do życia francuskiego”.

Odwracanie znaków i stawianie zachwytu tam, gdzie niegdyś było potępienie, jest zjawiskiem towarzyszącym dezideologiza-cji i zmianom ideologicznych identyfikacji, ale w pokoleniach

Jerzy Bralczyk

Profesor nauk humanistycznych,

językoznawca (język mediów, reklamy

i polityki), wykładowca m.in. w Instytucie

Dziennikarstwa Uniwersytetu

Warszawskiego, członek Rady Języka Polskiego.

Ceniony felietonista oraz autor programów

telewizyjnych i radiowych popularyzujących

wiedzę o współczesnym języku polskim.

Twórca ogólnopolskich dyktand oraz wielu

publikacji naukowych i popularnonaukowych.

Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu

Odrodzenia Polski (1998).

MOJA OSOBISTA HISTORIIA KOMIKSU

Na początku XX w., w wyniku porozumień polityczno-militarnych zawartych pomiędzy mocarstwami Europy, zaborcy Polski po raz pierwszy od ponad 100 lat znaleźli się we wrogich sobie obozach. Ponie-waż działania wojenne miały się toczyć na ziemiach zamieszkanych przez Polaków, chcieli zdobyć przy-chylność społeczeństwa polskiego dla siebie i swoich armii. Żadne z mocarstw nie zamierzało składać wiążących deklaracji o odbudowie państwowości polskiej – nie leżało to w ich interesie – ale w ode-zwach apelowano do Polaków o opowiedzenie się po jednej lub drugiej stronie. Ani Niemcy, ani Rosjanie nie byli jednak zainteresowani powołaniem u swego boku polskich formacji wojskowych.

Inaczej wyglądała sytuacja na ziemiach zaboru austriackiego. W 1908 r. we Lwowie powstał Związek Walki Czynnej (ZWC), patronujący formowaniu dwóch polskich organizacji paramilitarnych: Związku Strzeleckiego we Lwowie i Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie. Faktyczne kierownictwo ZWC i formacji strzeleckich znajdowało się w rękach Józefa Piłsudskiego. Zadaniem obu organizacji było przygotowa-nie młodzieży do nadchodzącej walki o wolną Polskę. Oprócz strzelców, w Galicji działały również inne ugrupowania paramilitarne, które z czasem także podporządkowały się Piłsudskiemu. Były to Polskie Drużyny Strzeleckie, Drużyny Podhalańskie, Polowe Drużyny Sokoła oraz Drużyny Bartoszowe.

Działalność Piłsudskiego i jego strzelców spotkała się z przychylnym stanowiskiem Austriaków. Liczyli oni, że w nadchodzącej wojnie Piłsudskiemu uda się wzniecić na ziemiach zaboru rosyjskiego antyrosyjskie powstanie. Dlatego 2 sierpnia 1914 r. pozwolili mu na ogłoszenie mobilizacji oddziałów strzeleckich i wysłanie 6 sierpnia do Królestwa Polskiego 1. Kadrowej Kompanii.

34

Założyciel wydawnictwa Zin Zin Press,

w którym opublikował kilkadziesiąt komiksów

historycznych z najnowszych dziejów Polski. Do kilku z nich

sam napisał scenariusze. Realizuje też komiksy na zamówienie innych wydawców, instytucji

państwowych i samorządowych

oraz firm prywatnych.

Ukończył studia historyczne

w Piotrkowie Trybunalskim.

Z zawodu jest grafikiem – zajmuje się głównie

ilustracją. Zadebiutował serią „Rysiek i Królik”. Jest autorem rysunków do różnych publikacji,

m.in. „Joanna i Spółka”, „Śmiertelna Misja

Rotmistrza Pileckiego”, „Antologia Postapo”,

„Nędzole”.

RYSUNKI

SCENARIUSZ

Krzysztof Budziejewski

Witold Tkaczyk

119

1. Jerzy Kochanowski WYBOISTA DROGA DO NIEPODLEGŁEJ 2. Jerzy Bralczyk KOMIKS 3. Jerzy Szyłak KRÓTKA HISTORIA KOMIKSU HISTORYCZNEGO 4. Adam Rusek GRZEŚ, WALEK I HANYS, CZYLI JAK GALICJANIN, POZNANIAK I ŚLĄZAK DZIELNIE WALCZYLI O POLSKIE GRANICE 5. Witold Tkaczyk BAWI, UCZY, PRZYPOMINA 6. Maciej Parowski KOMIHISTORESEJ. SZTUKA, JĘZYK, NAMIĘTNOŚĆ, EDUKACJA 7. Janusz Morbitzer O INNOWACJI W EDUKACJI W KONTEKŚCIE KULTURY OBRAZU I KOMIKSU 8. Wojciech Birek KOMIKS I EDUKACJA

17 komiksów historycznych

8 artykułów

1. Henryk Jerzy Chmielewski TYTUS, ROMEK I A’TOMEK OBCHODZĄ 100-LECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI Z WYOBRAŹNI PAPCIA CHMIELA NARYSOWANI 2. Marek Szyszko (rys.), Michał Derlacki (scen.) PIERWSZA KREW 3. Janusz Wyrzykowski (rys.), Paweł Chmielewski (scen.) PADEREWSKI W BIAŁYM DOMU 4. Artur Chochowski (rys.), Robert Zaręba (scen.) UPADEK ZABORCÓW 5. Zbigniew Kasprzak (rys.), Tomasz Kołodziejczak (scen.) PIERWSZA LEKCJA 6. Tomasz Niewiadomski (rys.), Maciej Parowski (scen.) JESZCZE RAZ W POLSCE 7. Berenika Kołomycka (rys.), Paweł Niewiadomy (scen.) SZCZYPIORNIAK 8. Przemysław Kłosin (rys.), Grzegorz Niewiadomy, Paweł Niewiadomy (scen.) RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA 9. Jacek Michalski (rys.), Maciej Jasiński (scen.) LISTOPADOWE DNI 10. Aleksandra Czubek-Spanowicz (rys.), Grzegorz Janusz (scen.) POCIECHA DUCHOWA 11. Krzysztof Budziejewski (rys.), Witold Tkaczyk (scen.) NIESPOKOJNA PODRÓŻ MISTRZA 12. Katarzyna Babis GŁOS KOBIET 13. Andrzej Łaski (rys.), Grzegorz Janusz (scen.) GRA O GRANICE 14. Andrzej O. Nowakowski (rys.), Maciej Jasiński (scen.) W OSTATNIEJ CHWILI 15. Bogusław Polch (rys.), Maciej Parowski (scen.), Wojciech Bem (tusz) POD RADZYMIN I Z POWROTEM 16. Jacek Przybylski (rys.), Daniel Gizicki (scen.) GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY 17. Paweł Zych (rys.), Bartosz Sztybor (scen.) OSTATNI SKOK

Dodatkowa publikacja do pracy z uczniami.Pomysł na lekcje okolicznościowe i rocznicowe.Ciekawa lektura w czasie wolnym.

Zamów: sklep.wsip.pl

wstępy historyczne

notki biograficzne artykuły

dowiedz się więcej: komiks100na100.pl

Zamów: sklep.wsip.pl

www.sklep.wsip.plinfolinia: 801 220 555

wsip.pl

Wybitni rysownicy, scenarzyści, historycy, językoznawcy oraz badacze komiksu stworzyli niepowtarzalne dzieło, aby uczcić stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości.

Na 232 stronach za pomocą siedemnastu komiksów historycznych przedstawiono wydarzenia kluczowe dla odzyskania i utrzymania przez Polskę niepodległości. Publikacja wzbogacona została o osiem wyjątkowych i nigdzie niepublikowanych dotąd artykułów.

Partnerzy

komiksowy hołd na 100-lecie odzyskania niepodległości

Publikację 100 na 100. Antologia komiksu na stulecie odzyskania niepodległości można zamówić, kontaktując się z konsultantem edukacyjnym WSiP, infolinią (tel. 801 220 555) lub w sklepie internetowym WSiP: sklep.wsip.pl

Partner edukacyjnyPartner główny wydaniaProjekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości