21
De Vito: Komunikacja interpersonalna 1 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ Komunikowanie: definicje. Kontekst komunikacji. Nadawca – odbiorca. Kodowanie – rozkodowywanie. Kompetencje komunikacyjne. Przesłania i kanały komunikacyjne. Oddziaływanie i przygotowanie terenu. Zakłócenia. Efekty. Etyka komunikacji Główne zasady komunikowania Komunikowanie jest zespołem sygnałów. Jest procesem wzajemnego dostrajania się. Komunikat niesie treść i aspekty relacyjne. Obejmuje transakcje symetryczne i komplementarne. Sekwencje komunikatów są dzielone na interpretowane cząstki. Komunikowanie jest procesem transakcyjnym. Komunikowania nie da się uniknąć. Jest ono intencjonalne i nieodwracalne. Cele 1. Nauczyć definiować komunikowanie i jego składniki. 2. Wyjaśnić dlaczego komunikowanie jest zespołem sygnałów. 3. Wyjaśnić od czego zależy wzajemne dostosowanie. 4. Rozróżniać treść i aspekty relacyjne oraz transakcje komplementarne i symetryczne w komunikowaniu. 5. Definiować podziały w komunikowaniu. 6. Wyjaśnić dlaczego komunikowanie jest transakcyjne, nieuniknione, intencjonalne i nieodwracalne. Przegląd zagadnień 1. Komunikowanie jest nadawaniem i otrzymywaniem przez jedną lub wiele osób przesłań (komunikatów), które bywają zniekształcane przez różne przeszkody pojawiające się w pewnym kontekście. Mają pewne skutki (w tym wymiar etyczny) oraz umożliwiają oddziaływanie. 2. Elementy obecne w każdym akcie komunikowania: kontekst (fizyczny, kulturowy, socjopsychiczny i czasowy), nadawca i odbiorca, przesłanie (komunikat), kanał komunikacyjny, zakłócenia (fizyczne, psychologiczne i semantyczne), procesy nadawania lub kodowania, procesy recepcji lub rozkodowywania, oddziaływanie i przygotowanie terenu, skutek i moralność. 3. Kompetencje komunikacyjne to umiejętność skutecznego komunikowania. 4. Przesłania (komunikaty) mogą mięć żną formę i mogą być nadawane lub odbierane przez różne zmysły. Kanał komunikacyjny jest to medium używane do przesyłania komunikatów. 5. Oddziaływanie oznacza przesłania lub informacje zwracane nadawcy. Ono może pochodzić od nadawcy lub odbiorcy. Przygotowanie terenu to tyle, co przesłania (komunikaty) poprzedzające inne przesłania (komunikaty). 6. Zakłóceniami są wszelkie przeszkody zniekształcające komunikat. Pojawiają się one w mniejszej lub większej ilości w każdej komunikacji. 7. Komunikacja niesie ze sobą zawsze pewien efekt. Efekty te mogą być poznawcze, afektywne lub psychomotoryczne. 8. Etyka komunikowania dotyczy moralności lub niemoralności przesłania i stanowi integralną część każdej próby komunikowania. 9. Zazwyczaj komunikat jest zespołem sygnałów wzajemnie wzmacniających się. Gdy sygnały te przeczą sobie mamy do czynienia z komunikatem sprzecznym. 10. Proces dostrajania znajduje się w centrum komunikowania i jest możliwy tylko w przypadku używania przez komunikujących się tego samego systemu znaków. 11. Komunikowanie obejmuje zarówno elementy treściowe jak i elementy relacyjne. 12. Komunikowanie obejmuje transakcje symetryczne i komplementarne. 13. Sekwencje komunikacyjne są dzielone na interpretowane cząstki. Ludzie na wiele sposobów dzielą sekwencje komunikacyjne na bodźce i odpowiedzi. 14. Komunikowanie jest transakcyjne, czyli jest zespołem wzajemnych relacji między jednostkami. 15. W każdej sytuacji oddziaływania (interakcji) komunikowanie jest nieuniknione. Nie da się nie komunikować i nie odpowiadać w komunikowaniu. 16. Komunikowanie jest intencjonalne. Umożliwia ono odkrywanie, zbliżanie się, przekonywanie i granie. 17. Komunikat jest nieodwracalny, czyli raz wysłany nie daje się cofnąć. Podstawowe pojęcia

1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

1

1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ Komunikowanie: definicje.

Kontekst komunikacji. Nadawca – odbiorca. Kodowanie – rozkodowywanie. Kompetencje komunikacyjne. Przesłania i kanały komunikacyjne. Oddziaływanie i przygotowanie terenu. Zakłócenia. Efekty. Etyka komunikacji Główne zasady komunikowania

Komunikowanie jest zespołem sygnałów. Jest procesem wzajemnego dostrajania się. Komunikat niesie treść i aspekty relacyjne. Obejmuje transakcje symetryczne i komplementarne. Sekwencje komunikatów są dzielone na interpretowane cząstki. Komunikowanie jest procesem transakcyjnym. Komunikowania nie da się uniknąć. Jest ono intencjonalne i nieodwracalne. Cele

1. Nauczyć definiować komunikowanie i jego składniki. 2. Wyjaśnić dlaczego komunikowanie jest zespołem sygnałów. 3. Wyjaśnić od czego zależy wzajemne dostosowanie. 4. Rozróżniać treść i aspekty relacyjne oraz transakcje komplementarne i symetryczne w

komunikowaniu. 5. Definiować podziały w komunikowaniu. 6. Wyjaśnić dlaczego komunikowanie jest transakcyjne, nieuniknione, intencjonalne i

nieodwracalne. Przegląd zagadnień

1. Komunikowanie jest nadawaniem i otrzymywaniem przez jedną lub wiele osób przesłań (komunikatów), które bywają zniekształcane przez różne przeszkody pojawiające się w pewnym kontekście. Mają pewne skutki (w tym wymiar etyczny) oraz umożliwiają oddziaływanie.

2. Elementy obecne w każdym akcie komunikowania: kontekst (fizyczny, kulturowy, socjopsychiczny i czasowy), nadawca i odbiorca, przesłanie (komunikat), kanał komunikacyjny, zakłócenia (fizyczne, psychologiczne i semantyczne), procesy nadawania lub kodowania, procesy recepcji lub rozkodowywania, oddziaływanie i przygotowanie terenu, skutek i moralność.

3. Kompetencje komunikacyjne to umiejętność skutecznego komunikowania. 4. Przesłania (komunikaty) mogą mięć różną formę i mogą być nadawane lub odbierane przez różne

zmysły. Kanał komunikacyjny jest to medium używane do przesyłania komunikatów. 5. Oddziaływanie oznacza przesłania lub informacje zwracane nadawcy. Ono może pochodzić od

nadawcy lub odbiorcy. Przygotowanie terenu to tyle, co przesłania (komunikaty) poprzedzające inne przesłania (komunikaty).

6. Zakłóceniami są wszelkie przeszkody zniekształcające komunikat. Pojawiają się one w mniejszej lub większej ilości w każdej komunikacji.

7. Komunikacja niesie ze sobą zawsze pewien efekt. Efekty te mogą być poznawcze, afektywne lub psychomotoryczne.

8. Etyka komunikowania dotyczy moralności lub niemoralności przesłania i stanowi integralną część każdej próby komunikowania.

9. Zazwyczaj komunikat jest zespołem sygnałów wzajemnie wzmacniających się. Gdy sygnały te przeczą sobie mamy do czynienia z komunikatem sprzecznym.

10. Proces dostrajania znajduje się w centrum komunikowania i jest możliwy tylko w przypadku używania przez komunikujących się tego samego systemu znaków.

11. Komunikowanie obejmuje zarówno elementy treściowe jak i elementy relacyjne. 12. Komunikowanie obejmuje transakcje symetryczne i komplementarne. 13. Sekwencje komunikacyjne są dzielone na interpretowane cząstki. Ludzie na wiele sposobów

dzielą sekwencje komunikacyjne na bodźce i odpowiedzi. 14. Komunikowanie jest transakcyjne, czyli jest zespołem wzajemnych relacji między jednostkami. 15. W każdej sytuacji oddziaływania (interakcji) komunikowanie jest nieuniknione. Nie da się nie

komunikować i nie odpowiadać w komunikowaniu. 16. Komunikowanie jest intencjonalne. Umożliwia ono odkrywanie, zbliżanie się, przekonywanie i

granie. 17. Komunikat jest nieodwracalny, czyli raz wysłany nie daje się cofnąć.

Podstawowe pojęcia

Page 2: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

2

2. „JA” W PROCESIE KOMUNIKOWANIA Świadomość siebie.

Okno Johari. Rozwijanie świadomości siebie.

Znane sobie Nieznane sobie Znane innym

JA jawne

JA niewidoczne

Nieznane innym

JA ukryte

JA nieznane

Poczucie własnej wartości

Otwieranie się Czynniki wpływające na otwarcie się. Krytyczna refleksja dotycząca otwarcia się.

Sugestie w zakresie otwierania się Cele

1. Wyjaśnić świadomość siebie i sens okna Johari. 2. Wyjaśnić jak można rozwijać świadomość siebie i podnosić samoocenę. 3. Zdefiniować otwarcie się i wyjaśnić podstawowe korzyści oraz ryzyka płynące z otwarcia się. 4. Wyjaśnić czynniki wpływające na otwarcie się i powody, dla jakich człowiek unika odkrywania

się. 5. Wyjaśnić główne kierunki postępowania w momencie odkrywania się oraz postawę wobec

bliźniego, który odkrywa się. Przegląd zagadnień

Najważniejszym elementem komunikowania się jest: JA.

1. Okno Johari dzieli JA na cztery obszary: JA jawne, JA niewidoczne, JA ukryte i JA nieznane. 2. Podniesienie świadomości siebie wymaga analizowania siebie, słuchania innych by ujrzeć siebie z

zewnątrz, poprzez zebranie informacji o sobie, daje to szansę spojrzenia na siebie z różnych punktów widzenia i powiększania części nazwanej JA odkrytym.

3. Poczucie własnej wartości odnosi się do tego, w jaki sposób jednostka ocenia własną wartość. 4. Oto kilka sposobów na podniesienie poczucia własnej wartości: praktykowanie afirmacji siebie,

poszukiwanie osób wspierających nas, praca nad projektami skazanymi na sukces i uznanie, że nie można być kochanym przez wszystkich.

5. Odkrywanie siebie odnosi się do formy komunikowania, w której ujawniamy drugiej osobie informacje odnoszące się do nas, ale zazwyczaj tajone.

6. Odkrywanie siebie jest bardziej prawdopodobne w następujących warunkach: w sytuacji „sam na sam”, kiedy rozmówca okazuje sympatię lub miłość do nas, kiedy rozmówca odkrywa się również, kiedy mówiący czuje się kompetentny, jest bardzo towarzyski i ekstrawertyczny i kiedy ujawnione informacje są raczej nieosobowe lub korzystne.

7. Korzyści z odkrycia siebie polegają na lepszym poznaniu siebie, przyroście zdolności do przezwyciężania trudnych i niedogodnych sytuacji, przyroście kompetencji do komunikowania i podnoszenia szans na pogłębianie wzajemnych relacji.

8. Ryzyko związane z odkrywaniem siebie obejmuje osobiste i towarzyskie odrzucenie, straty materialne i problemy międzyludzkie.

9. Nim się odkryjesz uświadom sobie funkcjonujące reguły społeczne, zamierzone cele, ciężar składany na słuchacza w związku z twoimi odkryciami.

10. Gdy inny odkrywa się przed tobą trzeba zdawać sobie sprawę z reguł kulturowych stosujących się do tej sytuacji komunikacyjnej, spróbować postawić się na miejscu rozmówcy, próbować aktywnie i skutecznie słuchać, zachęcać go, wstrzymywać się przed krytyką i osądami oraz respektować poufność przekazanych wiadomości.

Podstawowe pojęcia

Page 3: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

3

3. PERCEPCJA I SŁUCHANIE Percepcja

Etapy: odczuwanie, organizowanie, interpretowanie i ocena.

Modyfikatory procesów percepcji Nieświadomie uznawana koncepcja osobowości. Uprzedzenia. Kolejność. Stereotypy. Atrybucja

(przypisywanie). Percepcja krytyczna – warunek percepcji dokładnej

Strategie ograniczania niepewności

Słuchanie Proces słuchania. Motywy słuchania.

Przeszkody skutecznego słuchania

Słuchanie aktywne Role aktywnego słuchania. Techniki aktywnego słuchania. Uwagi na temat krytycznego słuchania.

Odpowiadanie Skutecznie odpowiadać. Skuteczne otrzymywanie odpowiedzi.

Przygotowanie terenu

Cele 1. Zdefiniować percepcji (postrzegania) i opisać trzy etapy procesy postrzegania. 2. Wyjaśnić jak nieświadomie uznawana koncepcja osobowości, uprzedzenia, sąsiedztwo,

wypowiedzi, stereotypy i atrybucje wpływają na percepcję. Przegląd zagadnień

1. Percepcja ma miejsce podczas dochodzenia do naszych receptorów różnych komunikatów. 2. Odbywa się ona w trzech etapach: odbieranie wrażeń zmysłowych, organizowanie otrzymanych

wrażeń oraz interpretowanie i ocena wrażeń. 3. Następujące potem procesy modyfikują percepcję: nieświadomie założona koncepcja osobowości,

uprzedzenia, sąsiednie wypowiedzi, stereotypy, atrybucja. 4. Każdy człowiek ma jakąś własną, nieświadomie zakładaną koncepcję osobowości, która wpływa

na jego sposób postrzegania drugiego. 5. Uprzedzenia to przekonanie, które spełniają się dlatego, że zachowujemy się jakby one były

prawdą. 6. Kolejność bodźców (wypowiedzi) wpływa na nasz sposób ich rozumienia i odnoszenia się do

rozmówcy. Gdy są to pierwsze bodźce – mówimy o efekcie pierwszego wrażenia. Gdy ostatnie – mówimy o efekcie sąsiedztwa.

7. Stereotypowość myślenia jest to skłonność do tworzenia i utrzymywania niezmiennych sposobów postrzegania grup osób i do wykorzystywania ich do tworzenia pogardliwych charakterystyk i ocen pojedynczych zdarzeń i osób.

8. Przypisywanie (atrybucja) jest to proces wyjaśniania czyichś zachowań poprzez przypisywanie mu pewnych intencji. Fakt, że ktoś był lub nie był kontrolowany np. przez policję wpływa na nasz sposób oceniania jego zachowań.

9. Słuchanie jest procesem pięcioetapowym: postrzeganie, rozumienie, zapamiętywanie, ocena i odpowiedź.

10. Powody słuchania: dla przyjemności, dla zdobycia informacji lub w celu pójścia z pomocą. 11. Aktywne słuchanie polega na przekazaniu mówiącemu informacji o tym jak rozumiemy jego

wypowiedź i odczucia. Pozwala ono słuchaczowi sprawdzić swoje rozumienie, wyrazić swoją akceptację i pobudzić mówiącego do przedstawienia swoich myśli i uczuć.

12. Główne sposoby aktywnego słuchania: parafrazowanie usłyszanych wypowiedzi, wyrażanie zrozumienia dla tego, co czuje rozmówca i stawianie odpowiednich pytań.

Page 4: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

4

13. Odpowiadanie to przekazywanie rozmówcy wypowiedzi przez słuchacza i obejmuje odpowiedzi na to, co zostało wypowiedziane.

14. Wstępna wymiana zdań obejmuje wypowiedzi przygotowujące główną wypowiedź, która mówi słuchaczowi coś o tym, co zostanie powiedziane później.

Page 5: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

5

4. KOMUNIKATY WERBALNE Język jako system znaczący

Znaczenia mogą być denotacyjne i konotacyjne. Znaczenia mają źródło w ludziach. Znaczenie opiera się na istnieniu referencji (odniesień). Istnieje nieskończona liczba znaczeń. Komunikujemy jedynie część z tych znaczeń. Przeszkody myślenia i komunikowania

Polaryzacja. Postawa „intensyjna” i „ekstensyjna”. Pomieszanie faktów i wniosków. Spięcia. Statyczne oceny. Postawa uogólniająca. Brak rozróżnienia. Bariery konwersacji

Bariera wtajemniczenia. Nadużywanie wypowiedzi o sobie samym lub o innych. Gadatliwość. Zaprzeczanie. Rasizm. Seksizm. Heteroseksizm. Cele

1. Rozpoznawać cechy znaczeń i konsekwencje jakie wnoszą one do komunikacji ludzkiej. 2. Zdefiniować przeszkody myślenia i komunikowania oraz sposoby unikania ich. 3. Wyjaśnić bariery konwersacji.

Przegląd zagadnień 1. Znaczenie odgrywa kluczową rolę w procesie komunikowania. Po pierwsze, znaczenie może mieć

charakter denotacyjny lub konotacyjny. Po drugie, ono ma źródło w ludziach. Po trzecie, słowa mają sens tylko wtedy, gdy w jakiś sposób odnoszą się do realnego świata. Po czwarte, nieporozumienia pojawiają się, gdy zapominamy, że to samo słowo może mieć wiele znaczeń. Po piąte, słowa przekazują jedynie niewielką część tego, co chcemy powiedzieć.

2. Polaryzacja pojawia się, gdy dzielimy rzeczywistość między dwie nierealne skrajności, np. czarne i białe, dobre i złe.

3. Postawa intensyjna pojawia się wówczas, gdy reagujemy raczej na opis i nazwę czegoś niż na jego realność. I odwrotnie, postawa ekstensyjna opisuje skłonność do reagowania na rzeczy takie, jakimi są, a nie na kwalifikacje lub związany z nimi opis.

4. Pomieszanie faktów z wnioskami ma miejsce wówczas, gdy przypuszczenia i interpretacje traktuje się jakby były stwierdzeniem faktu.

5. Spięcia pojawiają się, gdy mówiący i słuchający nie dochodzą do tego samego rozumienia treści przesłania. Może się ono pojawić, gdy to samo znaczenie przypisuje się różnym terminom lub gdy danemu słowu nadaje się różny sens.

6. Statyczna ocena pojawia się, gdy abstrahujemy od wszelkich zmian i zakładamy, że rzeczywistość zawsze pozostaje taka sama.

7. Postawa uogólniająca ma miejsce, gdy wierzymy, że wiemy już wszystko, co można na dany temat wiedzieć i nie ma już nic do dodania.

8. Brak rozróżnienia pojawia się, gdy łączymy ze sobą różne elementy i wierzymy, że wszystkie one są identyczne dlatego, że noszą tę samą nazwę.

9. Gdy członkowie jakiejś grupy mówią tylko o swoich sprawach i używają własnego język w obecności osób nie należących do tej grupy, mówimy o barierze wtajemniczenia.

10. Nadużywanie wypowiedzi odnoszących się do siebie samego lub do innych rodzi trudności w komunikowaniu, ponieważ zniekształcają one normalną wymianę myśli.

11. Gadatliwość, chociaż trudna do uniknięcia, rodzi problemy, gdy prowadzi do ujawnienia czegoś, co powinno pozostać tajemnicą, gdy powtarza się coś, wiedząc że jest to kłamstwo lub gdy rani drugą osobę.

12. Negowanie ma miejsce, gdy nie zachowuje się umiaru wobec innej osoby i jej wypowiedzi. Na odwrót, uznawanie ma miejsce, gdy akceptujemy, podtrzymujemy i uznajemy inna osobę oraz jej ważność.

13. Język rasistowski, seksistowski lub heteroseksistowski oczernia członków grup kulturowych ocenianych negatywnie.

Podstawowe pojęcia Konotacja (współoznaczanie) – cechy współoznaczane łącznie przez daną nazwę, zespół cech, których

posiadanie łącznie sprawia, że dane przedmioty są desygnatami jednej nazwy.

Page 6: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

6

Denotacja (znaczenie) – zakres nazwy, zbiór wszystkich jej desygnatów (przedmiotów), do których się odnosi.

Page 7: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

7

5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE Krytyczny stosunek do komunikacji niewerbalnej Komunikacja werbalna i niewerbalna

Ruchy ciała Mimika

Ruchy oczu Znaczenie ruchów oczu. Znaczenie odwracania wzroku. Wielkość źrenic.

Komunikacja związana z przestrzenią Dystanse przestrzenne. Dystanse a kultura. Elementy, które wpływają na komunikowanie

przestrzenne. Terytorialność

Znaki i oznaczenia

Komunikowanie za pomocą artefaktów Kolory. Ubiory i inne stroje. Ozdoby.

Komunikowanie za pomocą dotyku Możliwe znaczenie kontaktów fizycznych. Ich unikanie.

Parajęzyki Osądy wydawane o innych. Osądy wydawane o zakresie wypowiedzi. Osądy wydawane o

skuteczności komunikowania. Komunikowanie związane z czasem

Czas kulturowy. Czas psychologiczny. Czas i konwenanse.

Cele 1. Scharakteryzować różne formy komunikatów niewerbalnych.

Przegląd zagadnień 1. Komunikaty niewerbalne nakładają się na komunikaty werbalne na sześć sposobów. One je

podkreślają (akcentują), dopełniają, negują, porządkują, powtarzają lub zastępują. 2. Istnieje pięć typów ruchów ciała: symbole (zachowania niewerbalne, które umożliwiają względnie

bezpośredni przekład niektórych słów czy wypowiedzi), ilustracje (zachowania, które towarzyszą wypowiedziom werbalnym ilustrując je w pełni), manifestacje uczuć (przenoszą znaczenia emocjonalne), regulatory (koordynują, kierują, wprowadzają lub zarządzają wypowiedziami innej osoby) i adaptery (pojawiające się nieświadomie, odpowiadają w ogólności na jakąś potrzebę, np. podrapanie się w celu ulżenia sobie).

3. Ruchy twarzy (mimika) mogą wyrażać cały wachlarz uczuć. Niektóre są przedmiotem szczególnych analiz np. szczęście, zaskoczenie, obawa, gorycz, smutek i niesmak (pogarda). Każda ekspresja jednego z owych sześciu stanów emocjonalnych stanowi reprezentację uczucia.

4. Ruchy gałek ocznych mogą poszukiwać odpowiedzi, domagać się od innego wypowiedzi, wskazywać naturę wzajemnego stosunku, kompensować skutki powiększenia dystansu fizycznego.

5. Otwarcie źrenic ukazuje poziom zainteresowania i pobudzenia emocjonalnego. Źrenice rozszerzają się, gdy ktoś interesuje się czymś lub gdy dostarczono mu pozytywnych stymulacji emocjonalnych.

6. Komunikowanie przestrzenne odnosi się do komunikowania za pomocą przestrzeni i relacji przestrzennych.

7. Rozróżniono cztery typy dystansu przestrzennego: intymny (0 – 45 cm), osobisty (45 – 125 cm), społeczny (125 – 365 cm) i publiczny (365 – ponad 750 cm).

8. Sposób korzystania z przestrzeni zależy od pozycji towarzyskiej (społecznej), kultury, kontekstu, omawianego tematu, seksu, wieku, pozytywnej lub negatywnej oceny drugiej osoby.

Page 8: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

8

9. Terytorialność wyraża się poprzez postawę zawłaszczania przestrzeni lub poszczególnych przedmiotów.

10. Znaki lokalizacji, ograniczenia i posiadania pozwalają wskazać, że dane terytorium do kogoś już należy.

11. Komunikowanie za pomocą artefaktów odnosi się do komunikatów przenoszonych przez wytwory ludzkie. Obejmuje ono używanie kolorów, ubiorów i innych strojów oraz ozdób.

12. Komunikowanie za pomocą dotyku pozwala przekazać różne znaczenia. Kontakty fizyczne denotują zasadniczo pozytywne uczucia, kokietowanie, wpływ, rytuał lub zadanie w czasie wypełniania.

13. Unikanie kontaktu fizycznego wyraża pragnienie nie dotykania innego i nie bycia dotykanym przez innego.

14. Para-język obejmuje niewerbalne dźwięki. Obejmuje on natężenie wypowiedzi, intonację, wolumen, brzmienie i jakość głosu oraz pauzy i zawahania.

15. Na podstawie sygnałów para-językowych oceniamy innych, zakres i wiarygodność ich wypowiedzi.

16. Komunikowanie związane z czasem odnosi się do wypowiedzi, które sposób, w jaki postrzegamy czas.

17. Czas kulturowy wiąże się ze sposobem, w jaki jakaś kultura definiuje i naucza pojmowania czasu oraz trudności wynikające z różnic znaczeniowych, które ludzie przypisują wyrażeniom temporalnym o ogólnym charakterze. Czas psychiczny odnosi się do postawy, jaka przyjmujemy wobec czasu, czy byłaby to przeszłość, teraźniejszość czy przyszłość.

Podstawowe pojęcia

Page 9: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

9

6. KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Skuteczność w zakresie komunikacji interpersonalnej

Postawy odnoszące się do zdolności komunikacyjnych. Szczerość, otwartość. Empatia. Wsparcie. Pozytywne nastawienie. Równość. Ufność. Siła oddziaływania na drugiego. Zarządzanie interakcja. Ekspresywność. Otwarcie na drugiego. Skuteczność w sytuacji konfliktu

Co to jest konflikt interpersonalny? Nieskuteczne zarządzanie konfliktami. Skuteczne zarządzanie konfliktami. Cele

1. Zdefiniować komunikację interpersonalną. 2. Rozpoznać i zdefiniować postawy odnoszące się do umiejętności komunikacyjnych. 3. Określić dziesięć cech skutecznej komunikacji interpersonalnej. 4. Opisać osiem nieskutecznych metod rozwiązywania konfliktów. 5. Wyjaśnić pięć sposobów skutecznego zarządzania konfliktami.

Przegląd zagadnień 1. Powinniśmy korzystać ze swych postaw do komunikowania interpersonalnego i do zarządzania

konfliktami miedzy osobami ukazując swą grzeczność, świadomość różnic kulturowych, elastyczność i zdolność do metakomunikowania.

2. Skuteczna komunikacja interpersonalna wymaga następujących cech: szczerości, empatii, wsparcia (cecha opisowa i giętkość ducha), pozytywne nastawienie, równość, ufność, siła oddziaływania, kierowanie interakcją, ekspresyjność i otwarcie na drugiego.

3. Istnieje osiem nieskutecznych strategii zarządzania konfliktami: unikanie, używanie siły, minimalizowanie, potępianie, zamykanie ust., nastawienie na wyczerpanie, manipulowanie i odrzucanie innego.

4. Oto kilka pożytecznych zasad lojalnego prowadzenia dyskusji: unikanie ciosów poniżej pasa, aktywne uczestniczenie w dyskusji, branie na siebie odpowiedzialności za własne myśli i uczucia, być bezpośrednim i precyzyjnym oraz używać humoru do rozładowania atmosfery, nigdy nie ośmieszać drugiego.

Podstawowe pojęcia

Page 10: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

10

7. RELACJE INTERPERSONALNE Rozwój relacji międzyludzkich

Nawiązywanie kontaktu. Zaangażowanie. Nawiązanie i utrzymywanie związków intymnych. Zaburzenia. Rozwiązanie. Przejście do innej fazy. Wprowadzenie relacji międzyludzkich

Przyciąganie. Korzyści i koszty. Podtrzymywanie więzi międzyludzkich

Zaspokojenie potrzeb. Zachowani podtrzymujące. Zaburzenia więzi międzyludzkich

Przyczyny zaburzenia relacji. Komunikowanie podczas zaburzenia relacji. Strategie wycofania. Odbudowa więzi międzyludzkich

Przebudowa negatywnych modeli komunikacji. Zachowania serdeczne. Wprowadzenie pozytywnego programu działania. Co robić w przypadku zerwania?

Wyrwać się z zaklętego koła samotności i depresji. Dać sobie czas na zastanowienie. Poprawić poczucie własnej wartości. Poszukać wsparcia. Powstrzymać się od powtarzania negatywnych modeli. Cele

1. Objaśnić pięcioetapowy model relacji międzyludzkich. 2. Opisać nawiązanie, podtrzymywanie, zaburzanie i odbudowywanie relacji międzyludzkich. 3. Zdefiniować wzajemne przyciąganie i opisać pięć elementów przyciągających ku innym. 4. Przedstawić teorie wymiany i sprawiedliwości społecznej.

Przegląd zagadnień 1. Relacje między ludźmi przechodzą przez pięć etapów: nawiązania kontaktu, zaangażowania,

tworzenia i podtrzymywania intymnych związków, zaburzania i rozwiązywania. 2. Relacje te zależą od ich rozległości (od liczby osób) i od ich głębokości (poziomu otwartości lub

intymności z jaką rozmawia się o podejmowanych tematach). 3. Według teorii przenikania społecznego rozległość i głębokość rosną w miarę rozwijania się relacji.

I na odwrót, w miarę pojawiania się zaburzeń często (ale nie koniecznie) ich rozległość i głębokość zmniejsza się. Prowadzi to do izolacji.

4. Relacje te mogą być ujmowane jako wymiana korzyści i kosztów. Korzyści są to te rzeczy, które się lubi i pożąda, podczas gdy koszty są to rzeczy nieprzyjemne, których staramy się uniknąć.

5. Jest wiele powodów do zawiązywania relacji. Wśród najważniejszych są: walka z samotnością, poznawanie samego siebie, maksymalizacja przyjemności i minimalizacja kar.

6. Przyciąganie międzyludzkie opiera się przynajmniej na pięciu elementach: skłonności (pociągu) fizycznym, psychicznym, bliskości, wzmacnianiu, podobieństwie i dopełnianiu się.

7. Ludzie podtrzymują relacje miedzy sobą ponieważ one zaspokajają ich potrzeby. Odwołują się oni coraz bardziej do szczególnych zachowań umożliwiających obronę przed zaburzeniami.

8. Zaburzenie relacji, czyli osłabienie związków łączących osoby może dokonywać się stopniowo lub nagle.

9. Wśród elementów mogących zmniejszyć wagę powodów, dla których one zostały zawiązane znajdują się: niespodziewane zmiany u danych osób, stosunki seksualne, praca, trudności finansowe, niepożądana zmiana między korzyściami i kosztami oraz spadek zaangażowania.

10. W momencie zaburzania relacji zauważymy zmiany w zakresie komunikowania, między innymi powszechną izolację, wzrost oszustw, spadek liczby pozytywnych ocen i wzrost ocen negatywnych, zmniejszenie liczby pożądanych zachowań przyjemnych i wzrost zachowań mających za cel przerwanie zachowań negatywnych oraz spadek wymian grzeczności.

Podstawowe pojęcia

Page 11: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

11

8. SPOTKANIA Co to jest spotkanie? Typy spotkań

Spotkanie perswazyjne. Spotkanie oceniające. Spotkanie na zakończenie pracy. Spotkanie pomocowe. Spotkanie informacyjne. Spotkanie zatrudniające. Pytania i odpowiedzi

Otwarcie. Neutralność. Pytania dyskryminujące

Możliwe strategie. Cele

1. Zdefiniować pojęcie spotkania. 2. Opisać cechy sześciu głównych typów spotkań. 3. Przedstawić etapy realizacji spotkania-rozmowy. 4. Wyliczyć zasady, które należałoby przestrzegać przed, podczas i po spotkaniu zatrudniającym. 5. Wyjaśnić różnice między pytaniami w zależności od poziomu ich otwartości i neutralności. 6. Omówić przynajmniej trzy typy pytań zakazanych przez prawo i wyjaśnić jak należy na nie

reagować. Przegląd zagadnień

1. Spotkanie jest to sytuacja w komunikacji interpersonalnej, w której dwie osoby oddziałują na siebie – przede wszystkim wymieniając pytania i odpowiedzi – dla realizacji określonych celów.

2. Wyróżniono sześć typów spotkań: spotkania perswazyjne, oceniające, zakończenia pracy, pomocy, informacyjne i zatrudniające.

3. Oto przykład realizowania spotkania: wybór osoby, z którą chcemy rozmawiać, umówić spotkanie, przygotowanie pytań, nawiązać kontakt, poprosić o pozwolenia zarejestrowania rozmowy, stawiać pytania otwarte, zapewnić podtrzymanie rozmowy.

4. Przed przystąpieniem do rozmowy zatrudniającej trzeba przygotować ją w zakresie fizycznym i intelektualnym, określić cele i sposób odpowiedzi na oczekiwane pytania.

5. Podczas spotkania powinno się skutecznie właściwe postawy w zakresie komunikacji interpersonalnej.

6. Po zakończeniu spotkania należy przeanalizować w pamięci jago przebieg i potwierdzić jego ślad w postaci krótkiego listu.

7. Pytania można podzielić na bardziej lub mniej otwarte i zamknięte oraz bardziej lub mniej neutralne i tendencyjne. Typ zadawanych pytań wpływa na uzyskanie oczekiwanych informacji.

8. Każda osoba, która prowadzi spotkania powinna opanować pytania dyskryminujące i opracować strategie reagowania na nie.

Podstawowe pojęcia

Page 12: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

12

9. MAŁE GRUPY Mała grupa

Normy w małej grupie Grupa rozwiązująca problem

Definicja i analiza problemu. Ustalenie kryteriów umożliwiających ocenę rozwiązań. Tworzenie możliwych rozwiązań. Ocena rozwiązań. Wybór najlepszego rozwiązania. Sprawdzenie rozwiązania wybranego. Grupa twórcza Grupa rozwoju osobowego

Typy grup osobistego rozwoju. Przykład grupy rozwoju wrażliwości. Grupa szkoleniowa lub praktyczna

Sposoby budowania małych grup Cele

1. Zdefiniować komunikację w małej grupie. 2. Wyliczyć etapy postępowania podczas dyskusji mającej na celu rozwiązanie problemu. 3. Objaśnić metodę sześciu punktów widzenia w myśleniu krytycznym. 4. Opisać grupę rozwoju osobistego i wyjaśnić reguły stosowane w grupie rozwoju wrażliwości. 5. Opisać grupę szkoleniową. 6. Zdefiniować istotę okrągłego stołu, panelu, sympozjum i forum.

Przegląd zagadnień 1. Mała grupa lub ścisła grupa (zespół) jest to nieliczny zespół osób taki, żeby każdy mógł w niej

wystąpić bez większych przeszkód w roli mówiącego i słuchającego. Członkowie takiej grupy mają wspólny cel i prezentują pewien poziom zorganizowania lub struktury. Większość małych grup przyjmuje normy lub reguły działania wskazujące na postulowany sposób postępowania swoich członków.

2. Grupa rozwiązująca problem próbuje uporać się z jakimś konkretnym problemem lub przynajmniej dojść do decyzji, która mogłaby stać się wstępem do rozwiązania.

3. Proces rozwiązywania problemu obejmuje sześć etapów: definiowanie i analiza problemu, ustalanie kryteriów oceny rozwiązań, tworzenie możliwych rozwiązań, ich ocenianie, wybór i weryfikacja najlepszych rozwiązań.

4. Metoda sześciu punktów widzenia (kapeluszy) w myśleniu krytycznym okazuje się pomocna podczas analizowania problemu. Analizujemy go z punktu widzenia faktów (biały), uczuć (czerwony), argumentów negatywnych (czarny), korzyści (żółty), sprytu nowych idei (zielony) i analizy całości (błękitny).

5. Grupa kreatywności lub burza mózgów stara się wytworzyć jak najwięcej pomysłów. 6. Grupa rozwoju osobistego pomaga swym członkom skonfrontować się z pewnymi problemami

osobistymi i działać w sposób bardziej skuteczny. Wśród najbardziej rozpowszechnionych grup rozwoju osobistego znajdujemy grupy spotkaniowe, afirmacji siebie i rozwoju wrażliwości.

7. Członkowie grupy kształceniowej lub praktyki próbują zdobyć nową wiedzę lub nowe umiejętności dzieląc się posiadaną wiedzą.

8. Małe grupy korzystają z czterech sposobów organizacji pracy: okrągłego stołu, panelu, sympozjum i forum.

Podstawowe pojęcia

Page 13: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

13

10. CZŁONKOWIE I PRZYWÓDCY W KOMUNIKACJI GRUPOWEJ Członkowie małych grup w sytuacji komunikacyjnej

Role członków. Analiza procesu interakcji. Udział członków. Utrata postawy krytycznej. Liderzy małych grup w sytuacji komunikacyjnej

Przywództwo sytuacyjne: niepokój o zadanie i ludzi. Style przywództwa. Funkcje przywódcy w planie zadaniowym i relacji ludzkich. Elementy szkodzące skuteczności małej grupy. Cele

1. Nazwać trzy główne typy ról odgrywanych przez członków grupy i zilustrować je przykładami. 2. Zdefiniować utratę postawy krytycznej i wyliczyć jej główne symptomy. 3. Wyjaśnić teorię przywództwa sytuacyjnego. 4. Opisać trzy style przywództwa i wskazać w jakich sytuacjach każdy z nich byłby

najskuteczniejszy. 5. Wyjaśnić przynajmniej cztery role pełnione przez przywódcę małej grupy w kontekście

komunikacji. Przegląd zagadnień

1. Kenneth Benne i Paul Sheats zaproponowali następującą klasyfikację ról odgrywanych przez członków zespołu. Dzielą się one na trzy kategorie: role nastawione na realizację zadania, role nastawione na kształtowanie i podtrzymanie grupy oraz role rozbijające grupę.

2. Wyróżniamy dwanaście ról nastawionych na zadanie: pomysłodawca, badacz opinii, informator, dostarczający opinie, myśliciel, koordynator, doradca, krytyczny analityk (sędzia), inspirator, specjalista, od procedur i sekretarz.

3. Wśród ról nastawionych na kształtowanie i podtrzymywanie grupy są: stymulator, mediator, negocjator, klucznik-przesłań, obrońca norm, obserwator-komentator i wspierający.

4. Wśród ról rozbijających wspólnotę są: agresywna, obstrukcyjna, dbałość o prestiż, egocentryzm, obrońca prywatnych interesów.

5. Analiza procesu interakcji pozwala podzielić jego aspekty na cztery kategorie: negatywne i pozytywne aspekty socjo-emocjonalne, próby pytania i odpowiedzi.

6. Członkowie powinni skupiać się na grupie, spierając się o kwestie do rozwiązania, będąc otwartymi, ale i krytycznymi oraz sprawdzać, czy każdy dobrze ich rozumie

7. Irving Janis stwierdził, że rezygnacja z ducha krytycyzmu jest sposobem myślenia przyjmowanym przez ludzi, dla których uzyskanie zgody w łonie grupy jest ważniejsze niż realistyczna ocena możliwych linii postępowania.

8. Teoretycy przywództwa sytuacyjnego twierdzą, że przywódca grupy powinien nie tylko dążyć do realizacji zadania, ale również odpowiadać na potrzeby społeczne i emocjonalne jej członków. Waga każdego z tych elementów zmienia się zależnie od natury grupy jak i od szczególnych okoliczności.

9. Istnieją trzy główne style przywództwa: leseferystyczny, demokratyczny i autorytarny. 10. Przywódca winien wypełniać takie funkcje związane z wykonywaniem zadania jak: dzielenie

zadań w grupie, utrzymywać skuteczne współdziałanie, przeszkadzanie w zbaczaniu z tematu, zapewnianie satysfakcji członkom, faworyzowanie oceny i stałego doskonalenia, ażeby przygotować członków do dyskusji.

11. Skuteczny lider podkreśla wartość ludzi, słucha z uwagą, zachowuje się z taktem, dostrzega zasługi innych, jest spójny, zauważa błędy, ma poczucie humoru i daje dobry przykład.

Podstawowe pojęcia

Page 14: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

14

11. KOMUNIKOWANIE PUBLICZNE Przygotowanie wypowiedzi (dyskursu)

Wybór tematu wypowiedzi (dyskursu) i ustalenie jego celu. Analiza audytorium. Zebranie dokumentacji na wybrany temat. Wyłuszczenie tezy dyskursu i zdefiniowanie głównych stwierdzeń do zbadania. Poparcie głównych sformułowań. Zorganizowanie treści dyskursu. Skomponowanie dyskursu. Przygotowanie konkluzji i wprowadzenia. Trema oraz lęk mówcy

Jak poradzić sobie z tremą Cele

1. Zdefiniować komunikację publiczną 2. Wyliczyć elementy niezbędne podczas analizy audytorium 3. Zdefiniować tezę i wyjaśnić jej rolę w ramach dyskursu 4. Nazwać trzy rodzaje planów i dostarczyć przykłady dyskursów, do których każdy z nich się

odnosi 5. Rozpoznać przynajmniej trzy atrybuty charakteryzujące każdy styl dyskursu 6. Wyliczyć funkcje konkluzji i wprowadzenia 7. Zdefiniować tremę (lęk mówcy) i wyjaśnić jak można sobie z nią poradzić

Przegląd zagadnień 1. Przygotowanie dyskursu odbywa się w ośmiu etapach. Mówca winien wybrać jego temat i ustalić

cel, przeanalizować audytorium, udokumentować swój temat, przedstawić tezę i zdefiniować główne twierdzenia, które podda zbadaniu, wyłuszczyć swoje główne twierdzenia, zorganizować elementy dyskursu, skomponować dyskurs i przygotować konkluzje oraz wprowadzenie.

2. Każdy dyskurs lub wystąpienie winny mieć jako temat zagadnienie ważne z punktu widzenia słuchaczy. Należy również ograniczyć zakres tematu i wybranych celów.

3. Analizując audytorium należy wziąć pod uwagę wiek, płeć, kulturę, zawód, dochody, pozycję społeczną, religię i pobożność jego członków jak i szczególne okoliczności (środowisko).

4. Aby udokumentować wybrany temat, należy najpierw sięgnąć do ogólnych źródeł, a potem do szczegółowych i specjalistycznych.

5. Najpierw należy wyłożyć tezę dyskursu. Następnie zdefiniować główne twierdzenia stawiając sobie rzeczowe pytania odpowiednie do tej tezy.

6. Wyłuszcz główne twierdzenia dyskursu dzięki elementom służącym do ich rozwoju lub dostarczania przewidzianych uzasadnień.

7. Trzeba zorganizować treść dyskursu według jasnego sposobu myślenia i łatwego do dostrzeżenia takiego jak: plan chronologiczny, plan problem-rozwiązanie, plan tematyczny.

8. Skomponuj dyskurs używając języka łatwego do zrozumienia, ale zachowującego styl osobisty i rozluźniony.

9. Konkluzje obejmują główne przedstawione idee i kończą dyskurs. Wprowadzenie winno przyciągać uwagę audytorium i zasygnalizować mu o czym będzie mowa.

10. Tremą lub lękiem mówcy nazywamy obawę, która przenika komunikację. Żeby sobie z nią poradzić należy jak najlepiej się przygotować i sprawdzić, zdobyć doświadczenie, zachować sens wypowiedzi i odwołać się do ćwiczeń fizycznych oraz głębokiego oddychania ażeby rozprężyć się fizycznie.

Podstawowe pojęcia

Page 15: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

15

12. INFORMOWANIE I PRZEKONYWANIE (PERSWAZJA) Zasady przygotowywania wypowiedzi informacyjnej

Ograniczyć ilość przekazywanej informacji. Położyć akcent na jej użyteczność. Powiązać informacje nowe z informacjami już znanymi. Posłużyć się wieloma kanałami informacyjnymi. Typy wypowiedzi informacyjnej

Wypowiedź opisowa. Wypowiedź definicyjna. Wypowiedź demonstracyjna. Typy wypowiedzi informacyjnej

Wypowiedź opisowa. Wypowiedź definicyjna. Wypowiedź demonstracyjna (wskazująca). Elementy rozwinięcia

Przykłady. Świadectwa. Materiał audiowizualny. Zasady przygotowywania wypowiedzi perswazyjnej

Zasada wybiórczej uwagi. Zasada uczestnictwa audytorium. Zasada szerokości zmian. Typy dyskursy perswazyjnego

Dyskurs mający za cel wzmocnienie lub zmodyfikowanie postaw lub przekonań. Dyskurs mający za zadanie pobudzić słuchaczy do działania. Krytyczna analiza argumentacji

Rozumowanie przez indukcję. Rozumowanie przez analogię. Rozumowanie kauzalne (przyczynowe). Rozumowanie oparte na wskaźnikach. Rozumowanie dedukcyjne. Krytyczna analiza oszukańczych argumentów. Odwołania psychologiczne

Władza (autorytet), mistrzostwo i wpływ. Szacunek dla siebie i aprobata. Realizacje. Zarobki finansowe. Ustalenie wiarygodności

Kompetencje. Morale. Charyzma Cele

Przegląd zagadnień 1. Istnieją trzy główne rodzaje wypowiedzi informacyjnych: opisowe, definicyjne i demonstracyjne. 2. Kiedy przygotowuje się wypowiedź informacyjną należy przestrzegać następujących zasad:

ograniczyć liczbę przekazywanych informacji, położyć akcent na ich użyteczność, powiązać informacje nowe z tym, co audytorium już wie i skorzystać z wielu zmysłów do przekazywania informacji.

3. Wypada, by nasze idee były jasne i udokumentowane za pomocą przykładów, dowodów i materiału audiowizualnego.

4. Odróżnijmy dwie wielkie kategorie dyskursu perswazyjnego: mające za cel wzmocnienie lub zmodyfikowanie postaw lub przekonań oraz mające za cel pobudzenie słuchaczy do działania.

5. Przygotowując dyskurs perswazyjny należy zdać sobie sprawę z zasad uwagi selektywnej, z uczestnictwa słuchaczy i zakresu zmiany.

6. Argument jest to powód lub zespół powodów, które prowadzą do wniosku lub wzmocnienia. Wysunięte powody i konkluzje, które je wspierają są argumentem.

7. Gdy stosuje się rozumowanie indukcyjne, bada się wiele szczególnych przypadków, ażeby na ich podstawie wysunąć wniosek ogólny.

8. Kiedy używa się rozumowania przez analogię, porównuje się rzeczy podobne i dochodzi się do wniosku, że skoro są one podobne w tak wielkiej liczbie punktów, podobieństwo powinno odniesione również do części w jakimś stopniu nieznanych i niezbadanych. Analogie mogą być dosłowne (literalne) lub przenośne.

9. Sięgając do rozumowania kauzalnego (przyczynowego), ustalamy związki przyczynowe. W związku z tym wnioskujemy, że z poznanych przyczyn wynikną przewidywane, ale nie obserwowane skutki lub, że poznane skutki mają znane skądinąd nie obserwowane przyczyny.

10. W rozumowaniu opartym na wskaźnikach (symptomach) interpretujemy obserwowane wskaźniki (symptomy), które często lub w sposób powtarzalny towarzyszą danemu przedmiotowi,

Page 16: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

16

wydarzeniu lub stanowi i przewidujemy na ich podstawie, że dana rzecz, wydarzenie lub stan będą miały miejsce.

11. W rozumowaniu dedukcyjnym ustalamy związek logiczny między zasadą ogólną, zdarzeniem szczególnym i konkluzją, która wypływa z obu przesłanek.

12. Podczas analizy krytycznej zwodniczych argumentów, należy być czujnym i dostrzegać takie techniki zwodzenia jak: etykietowanie, zwodnicza generalizacja, przeniesienie, świadectwa, utożsamianie szczególnych ludzi, argumentacja wybiórcza i odwołanie się do efektu porwania argumentami.

13. Apele psychologiczne lub mobilizatory odnoszą się do potrzeb i pragnień jednostki czyli do motywów, które pobudzają do działania takich jak obawa, moc, mistrzostwo i wpływ, szacunek do siebie i aprobata, jak i korzyści finansowe.

14. Wiarygodnością nazywamy zdolność przekonywania, która zależy od sposobu, w jaki słuchacze postrzegają charakter mówcy. Buduje się ona na trzech filarach: kompetencjach, postawie moralnej i charyzmie.

Podstawowe pojęcia

Page 17: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

17

13. STYL, PREZENTACJA I KRYTYKA Styl oralny Dobór słów

Jasność. Zapał. Stosowność. Osobisty charakter. Wigor. Budowa zdań

Wybierać zdania krótkie. Raczej budować frazy proste niż skomplikowane. Używać strony czynnej. Stosować zdania twierdzące niż przeczące. Zmieniać rodzaj i długość używanych zdań. Przejścia

Podsumowania cząstkowe. Sposoby prezentacji

Spontaniczna improwizacja. Czytanie. Improwizacja przygotowana. Głos

Siła. Sposób wypowiadania. Ton. Artykulacja i akcentowanie. Przerwy. Zachowania fizyczne

Spojrzenie. Mimika. Postawa. Gesty. Ruchy. Powtarzanie: ćwiczenie wypowiedzi i doskonalenie prezentacji

Powtórzyć wypowiedź od początku do końca. Zmierzyć czas wypowiedzi. Odtworzyć maksymalnie wiernie sytuację, w jakiej będzie przedstawiana wypowiedź. Obserwować siebie w roli mówcy. Wprowadzić modyfikacje i notatki do prezentacji. Powtarzać na wiele sposobów. Ocena wypowiedzi

Kilka wskazań co do krytyki wypowiedzi. Sposób formułowania ocen. Cele

Przegląd zagadnień 1. Styl ustny jest uprzywilejowany w komunikacji publicznej. Różni się on od stylu pisemnego

krótszymi, prostszymi i bardziej familiarnymi słowami oraz większą liczbą ograniczeń i terminów odnoszących się do słuchaczy.

2. Najlepiej uzyskamy jasność wypowiedzi mówiąc zwięźle i precyzyjnie. Należy zastosować punkty odniesień, słowa krótkie, bezpośrednie oraz powszechni używane a także powtórzenia, przeformułowania i podsumowania cząstkowe.

3. Aby uzyskać żywość stylu najlepiej stosować stronę czynną czasowników, czasowniki silne oraz figury stylistyczne i obrazy.

4. Odpowiedniość stylu osiąga się poprzez właściwy dobór języka, unikanie terminów rzadkich, dziwnych i technicznych oraz żargonu, akronimów i skrótów, le joual, słów grubiańskich i wyrażeń szokujących.

5. Najłatwiej uzyskać styl osobisty wypowiedzi poprzez używanie zaimków osobowych, stawianie pytań i wychodzenie naprzeciw audytorium.

6. Wigor wypowiedzi uzyskuje się najłatwiej poprzez usuwanie wyrażeń osłabiających wypowiedź, unikanie banałów i klisz mentalnych.

7. Komponując dyskurs należy dać pierwszeństwo zdaniom krótkim, bezpośrednim, aktywnym i twierdzącym. Należy również zmieniać rodzaj i długość używanych zdań.

8. Istnieją trzy sposoby prezentacji dyskursu: improwizacja spontaniczna, czytanie i improwizacja przygotowana.

9. Improwizacja spontaniczna polega na prezentacji bez żadnego przygotowania, podczas gdy lektura wymaga wcześniejszego zredagowania całego wystąpienia, które następnie jest odczytywane. Improwizacja przygotowana wymaga użycia drobiazgowego przygotowania. Zapamiętuje się więc główne idee wystąpienia i kolejność ich prezentowania, ale nie dobiera się z góry ściśle terminów, które zostaną zastosowane.

10. Każdy mówca winien dostosować siłę głosu do odległości dzielącej go od słuchaczy, siły szumów, które powinien pokonać, do akustyki sali i do potrzeb uwypuklenia niektórych idei.

Page 18: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

18

11. Należy dostosować sposób wypowiadania do przyznanego czasu, treści wypowiedzi i kondycji słuchaczy.

12. Należy zmieniać ton (modyfikować wysokość głosu) odpowiednio do przekazywanego w wypowiedzi sensu.

13. Trzeba unikać błędów artykulacji i wymowy. Głos zbyt słaby lub mało jasny, złej artykulacji spółgłosek, mieszania wyrazów podobnie brzmiących (paronimów), niewłaściwego wymawiania lub niezrozumiałego akcentowania.

14. Przerwy służą do wskazania, że przechodzimy od jednej do drugiej ważnej części dyskursu, dają czas słuchaczom na zastanowienie się, umożliwiają im zrozumienie pytania i uświadamiają, że za chwilę usłyszą szczególnie ważną ideę.

15. Mówca demonstruje skuteczne zachowania fizyczne wchodząc w kontakt wzrokowy ze swym audytorium, pozwalając pojawiać się swoim uczuciom na obliczu, przyjmując postawę wskazującą, że panuje nad sytuacja komunikacji publicznej, wykonuje naturalne gesty i nieco się porusza.

16. Podczas powtarzania należy mierzyć czas wystąpienia, pracować nad intensywnością głosu, wypowiedzią, i tonem, zanotować rozmieszczenie przerw i inne wskazówki, które mogą pomóc udoskonalić zachowania fizyczne.

17. W momencie formułowania krytycznej oceny należy próbować podkreślić punkty pozytywne, robić uwagi obiektywne, ścisłe i konstruktywne oraz unikać postawy zrywającej komunikację.

Podstawowe pojęcia

Page 19: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

19

14. MYŚLENIE KRYTYCZNE Cele

Zdefiniować myślenie krytyczne Wyjaśnić czym różni się od myślenia niekrytycznego Opisać postawy związane z myśleniem krytycznym Opanować umiejętności myślenia krytycznego Wyjaśnić na czym polega komunikowanie w sposób krytyczny Na czym polega krytyczna ocena percepcji

Przegląd zagadnień Z wszystkiego co różni człowieka od zwierząt najważniejsza jest jego zdolność do rozumowania, do

myślenia. Pozwala nam ono w istocie znajdować remedium na setki chorób, kształtować coraz szybsze i coraz skuteczniejsze środki komunikacji, a przy tym, na nieszczęście tworzyć tysiące nowych zagrożeń.

Umiemy łączyć się ze sobą ponad czasem, przekazując przyszłym pokoleniom zdobyte przez nas doświadczenie. Stąd mogą one rozwijać nasze osiągnięcia. To dzięki temu obecne generacje wymyśliły radio, telewizję i podróżne kosmiczne, a następne nie będą musiały wymyślać satelitów, komputerów osobistych itp.

Owe zdolności nie byłyby użyteczne, gdyby nie udawało się nam odnajdować użyteczną informację, rozumując dochodzić do logicznych wniosków i precyzyjnie oraz skutecznie komunikować – stąd tak wielka wartość krytycznego myślenia. W istocie informacja zajmuje coraz więcej miejsca w naszym świecie. Obecnie ponad 50% amerykańskich pracowników ma za zadanie obrabiać i przekazywać informacje. Stąd coraz ważniejsze staje się doskonalenie naszych umiejętności operowania informacjami. Powinniśmy opanować jak najlepsze sposoby gromadzenia informacji i faktów, analizowania i oceniania ich, aby stosować je w nowych sytuacjach i wykorzystywać do rozwiązywania problemów oraz aby je komunikować w sposób skuteczny i dynamiczny.

W świecie, w którym tak szybko tworzy się informację, że to, co student uniwersytetu nauczył się dzisiaj, przeminie za pięć, dziesięć lub piętnaście lat, nie wystarczy gromadzić fakty i liczby. (Nie znaczy to, by nie miały one żadnego znaczenia. Przeciwnie, fakty i liczby są istotą myślenia krytycznego, gdyż stanowią one blok instrumentów, z których można wznieść drapacze chmur stosując instrumenty myślenia krytycznego.). Na szczęście możemy już dzisiaj uczyć się poprawiać nasz proces myślowy tak, ażeby nasze poznanie prowadziło do generowania i oceny idei całkowicie nowych.

Uwaga położona na obecny temat ma za zadanie poprawić wasz proces myślenia nie tylko w tym, co dotyczy komunikowania, ale w ogóle. Co to jest myślenie krytyczne?

Oto kilka definicji myślenia krytycznego: Myślenie krytyczne obejmuje rozważania inteligentne, staranne i możliwie jasne. Przeciwstawia się

ona temu, co można nazwać myśleniem mętnym. (McCarthy, 1991). Myślenie krytyczne definiuje się jako racjonalną postać refleksji mającej za cel rozstrzygnięcie czemu

należy wierzyć lub co robić. (Ennis, 1987) Myślenie krytyczne kształtuje zdolność stawiania przenikliwych pytań na temat tego, co się czyta, co

się widzi lub co się słucha. (Adams i Hamm, 1990) Proces krytycznego myślenia polega na badaniu (...) informacji, w celu ukształtowania sądu lub

podjęcia decyzji. (Wade i Tarvis, 1990) Myślenie krytyczne wychodzi poza informację i poznanie, umożliwiając nam podejmowanie decyzji

lepiej przemyślanych i bardziej racjonalnych. Odwołuje się ono do różnych umiejętności, z których część uznanych za istotne przez specjalistów przedstawia tablica 1.

Rozwijaniu myślenia krytycznego mogą pomóc następujące działania:

1. Stawianie pytań służących zdobywaniu wyjaśnień, podważaniu i poszukiwanie odpowiedzi na nie. 2. Obserwowanie i ocena sprawozdań z obserwacji. 3. Wyciąganie wniosków i ocena ich. 4. Przechodzenie od generalizacji do analizy szczegółowych przypadków. 5. Ocena wartości. 6. Definiowanie pojęć i ocena uzasadnień. 7. Poszukiwanie założeń. 8. Logiczne i skuteczne działanie na innych.

Page 20: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

20

9. Bezstronne łączenie faktów. 10. Porządkowanie myśli i koherentne wyrażanie ich w mowie i na piśmie. 11. Oddzielanie rozumowania logicznego od błędnego. 12. Wstrzymywanie się od wyrażania sądów, gdy brakuje wystarczających danych. 13. Używanie właściwych technik do rozwiązywania problemów. 14. Ocena zasadności lub fałszywości argumentów, obrona przed ślepym uleganiem argumentacji. 15. Badanie powiązań między nowo zdobytą i posiadaną wiedzą. 16. Gromadzenie właściwej i wartościowej informacji. 17. Analizowanie i porządkowanie informacji, aby inni ją rozumieli. 18. Ocena wartości i prawdopodobieństwa głoszonych idei. 19. Precyzyjne definiowanie problemu. 20. Badanie i ocena konkurencyjnych strategii dochodzenia do rozwiązania problemu.

Myślenie krytyczne nie jest niczym nowym, z czym nie mielibyśmy dotąd do czynienia. Postawy związane z krytycznym myśleniem.

Człowiek myślący krytyczne powinien opanować zespół szczegółowych umiejętności. Powinien stale być gotowym do używania swych umiejętności i kompetencji. Postawa nastawiona na myślenie krytyczne winna obejmować przynajmniej wyliczone niżej elementy.

1. Szczerą wolę badania siebie jako myślącego krytycznie. Ważne żebyście prowadzili autoanalizę umożliwiającą stopniowe poprawianie własnych zachowań. Bądź otwarty na nowe idee, nawet jeśli naruszają twoje utarte przekonania.

2. Skłonność do obserwowania zachowań własnych i cudzych. Ważne jest, żebyś dostrzegał w obserwowanej rzeczywistości omawiane tu zagadnienia. Stanie się to jedynie wówczas, gdy potrafisz zastosować poznane treści do twoich codziennych zachowań.

3. Dążenie do wyciągania wniosków jedynie na podstawie wystarczającej ilości informacji. Myślenie krytyczne w międzyczasie nie pozostaje nieaktywne. Niemniej zawsze nadchodzi moment, gdy należy podjąć decyzję i przejść do działania.

4. Gorliwość do łącznia poznawanej materii z codziennymi działaniami. Jako człowiek myślący krytycznie powinniście badać związki między różnymi zasadami komunikowania. (Powinniście np. uświadamiać sobie relacje między komunikatami werbalnymi i niewerbalnymi oraz z używania zasad komunikacji interpersonalnej podczas rozmowy lub działania w małej grupie.)

5. Determinacja w poznawaniu materii komunikacji. Komunikowanie nie jest przedmiotem, który studiuje się aby jak najszybciej zapomnieć po zdaniu egzaminów. W istocie twoja zdolność do skutecznego komunikowania zależy w dużej mierze od twoich sukcesów osobistych, społecznych i zawodowych. Ucz się jej zatem także na innych zajęciach oraz studiując odpowiednie podręczniki.

6. Gorliwie analizuj i oceniaj poznawane idee i nie przyjmuj ich bezkrytycznie, nawet jeśli znalazłeś je w podręczniku lub usłyszałeś od profesora.

7. Bądź skłonny do zmiany sposobu komunikowania i myślenia. Skrupulatnie określ to, co trzeba poprawione a co nie, co powinno zostać wzmocnione lub sprawdzone oraz to, co powinno zostać zmienione.

Przekazywanie umiejętności Zauważ, że zdobyte tu umiejętności będą ci służyły także w innych dziedzinach pod warunkiem, że

zrobisz następujące rzeczy: 1. Należy podchodzić do cytowanych tu zasad w sposób elastyczny i dostrzegać wyjątki od reguły.

Określ w jakich okolicznościach zasady te wydają ci się pożyteczne i w jakich sytuacjach należy je stosować. W szczególności przypomnij sobie, że analizowane tu zasady opierają się w większości przypadków na wynikach badań prowadzonych w USA. Stąd pojawia się pytanie, czy mogą one zostać zastosowane w innych kulturach.

2. Porównuj obecna sytuacje z innymi, przeżytymi wcześniej. Co je łączy, a co dzieli? Wielu ludzi ma problemy w kontaktach z innymi dlatego, że często nie dostrzegają podobieństw z sytuacjami, które skończyły się dla nich źle.

3. Analizuj sytuacje w pracy, w szkole i w domu w celu wyciągnięcia korzyści z poznanych umiejętności. Pomyśl, czy nie dałoby się przenieść postawy aktywnego słuchania do domu? A może poznane umiejętności organizowania „burzy mózgów” lub rozwiązywania problemów dałyby się zastosować w pracy?

Page 21: 1. WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ ...fem.put.poznan.pl/poli-admin/didactics/3081524Komunikowanie... · De Vito: Komunikacja interpersonalna 7 5. KOMUNIKATY NIEWERBALNE

De Vito: Komunikacja interpersonalna

21

Umiejętności potrzebne do myślenia krytycznego w zakresie komunikowania Poznaliśmy różne techniki potrzebne do krytycznego myślenia. Kilka zasad dotyczących krytycznego myślenia i sprawnego komunikowania.

Pomyśleć nad komunikowaniem w sposób krytyczny Stosując krytyczne myślenie do komunikowania należy analizować komunikowanie jako proces

transakcyjny łączący emisję i percepcję komunikatów. W istocie, gdy wysyłamy swój komunikat otrzymujemy odpowiedź innych.

Winno się również analizować komunikowanie określając podziały i pamiętając, że jest on procesem arbitralnym. Skuteczność każdej interakcji zależy od poziomu umiejętności każdej osoby do przekazywania własnej artykulacji innemu i do dostrzegania sposobu, w jaki rozmówca artykułuje komunikaty. (zob. rozdz. 1)

Trzeba pamiętać, że każdy komunikat obejmuje wiele sygnałów, a konkluzje oparte wyłącznie na zachowaniach językowych lub niewerbalnych będą prawdopodobnie błędne. Najlepiej jest wysunąć pewne hipotezy i zweryfikować je opierając się na obserwacjach i dodatkowej analizie (zob. rozdz. 1)

Winno się również analizować komunikowanie dla wyodrębnienia komunikatów, które odnoszą się do treści i do relacji. Ważne jest, by umieć uchwycić te dwa rodzaje komunikatów i właściwie reagować na każdy z nich. (Zob. rozdz. 1.2 i 1.3) Krytyczna ocena percepcji

Bieżące procesy percepcyjne takie jak założona koncepcja osobowości, uprzedzenia, stereotypy Podstawowe pojęcia