|| Sundara Kandam || - Acharyaacharya.org/bk/eb/stotra/SundaraKandam-English.pdf · · 2011-08-29srI: Sundara Kandam srImathE rAmAnujAya nama: Ed. 1 AzhvAr emperumAnAr jIyar thiruvadigaLE

srI:

srImathE rAmAnujAya nama:

Copyright © 2011

All Rights Reserved

|| Sundara Kandam ||

Based on the encoding of the Baroda Critical Edition of the Ramayana

by Prof Muneo Tokunaga

First Edition: 2011

srI: Sundara Kandam

srImathE rAmAnujAya nama: Ed. 1

AzhvAr emperumAnAr jIyar thiruvadigaLE sharaNam

http://www.acharya.org

2

Sundara Kandam

dhyāna ślokam............................................................................................................................................. 4

sargam 1 ........................................................................................................................................................ 5

sargam 2 ...................................................................................................................................................... 18

sargam 3 ...................................................................................................................................................... 23

sargam 4 ...................................................................................................................................................... 25

sargam 5 ...................................................................................................................................................... 28

sargam 6 ...................................................................................................................................................... 32

sargam 7 ...................................................................................................................................................... 34

sargam 8 ...................................................................................................................................................... 39

sargam 9 ...................................................................................................................................................... 42

sargam 10 .................................................................................................................................................... 46

sargam 11 .................................................................................................................................................... 48

sargam 12 .................................................................................................................................................... 53

sargam 13 .................................................................................................................................................... 57

sargam 14 .................................................................................................................................................... 61

sargam 15 .................................................................................................................................................... 63

sargam 16 .................................................................................................................................................... 66

sargam 17 .................................................................................................................................................... 68

sargam 18 .................................................................................................................................................... 69

sargam 19 .................................................................................................................................................... 72

sargam 20 .................................................................................................................................................... 74

sargam 21 .................................................................................................................................................... 77

sargam 22 .................................................................................................................................................... 79

sargam 23 .................................................................................................................................................... 82

sargam 24 .................................................................................................................................................... 84

sargam 25 .................................................................................................................................................... 87

sargam 26 .................................................................................................................................................... 90

sargam 27 .................................................................................................................................................... 93

sargam 28 .................................................................................................................................................... 94

sargam 29 .................................................................................................................................................... 97

sargam 30 .................................................................................................................................................... 98

sargam 31 .................................................................................................................................................... 99

sargam 32 .................................................................................................................................................. 101

sargam 33 .................................................................................................................................................. 104

sargam 34 .................................................................................................................................................. 110

sargam 35 .................................................................................................................................................. 113

sargam 36 .................................................................................................................................................. 118

sargam 37 .................................................................................................................................................. 122

sargam 38 .................................................................................................................................................. 126

sargam 39 .................................................................................................................................................. 128

sargam 40 .................................................................................................................................................. 130

sargam 41 .................................................................................................................................................. 133

sargam 42 .................................................................................................................................................. 134

sargam 43 .................................................................................................................................................. 136

sargam 44 .................................................................................................................................................. 137

sargam 45 .................................................................................................................................................. 140

sargam 46 .................................................................................................................................................. 144

sargam 47 .................................................................................................................................................. 150

sargam 48 .................................................................................................................................................. 151

sargam 49 .................................................................................................................................................. 153

sargam 50 .................................................................................................................................................. 155

srI: Sundara Kandam




3

sargam 51 .................................................................................................................................................. 157

sargam 52 .................................................................................................................................................. 160

sargam 53 .................................................................................................................................................. 161

sargam 54 .................................................................................................................................................. 163

sargam 55 .................................................................................................................................................. 165

sargam 56 .................................................................................................................................................. 168

sargam 57 .................................................................................................................................................. 178

sargam 58 .................................................................................................................................................. 180

sargam 59 .................................................................................................................................................. 181

sargam 60 .................................................................................................................................................. 183

sargam 61 .................................................................................................................................................. 186

sargam 62 .................................................................................................................................................. 188

sargam 63 .................................................................................................................................................. 191

sargam 64 .................................................................................................................................................. 193

sargam 65 .................................................................................................................................................. 194

sargam 66 .................................................................................................................................................. 197

yuddha kā��a� sargam 128 .................................................................................................................. 201

srI: Sundara Kandam




4

|| śrīmad vālmīki rāmāya�am || || dhyāna ślokam ||

kūjanta� rāmarāmeti madhura� madhurāk�aram | āruhya kavitāśākhā� vande vālmīki kokilam || vālmīkermunisimhasya kavitā vanacāri�a� | ś��van rāmakathānādam ko na yāti parā� gatim || ya� piban satata� rāmacaritām�ta sāgaram | at�ptas ta� muni� vande prācetasamakalma�am || go�patīk�ta vārāśi� maśakīk�ta rāk�asam | rāmāya�a mahāmālāratna� vande nilātmajam || añjanānandana� vīra� jānakī śokanāśanam | kapīśamak�ahantāra� vande la"kā bhaya"karam || manojava� māruta tulyavega� jitendriya� buddhimatā� vari�#ham | vātātmaja� vānarayūtha mukhya� śrīrāmadūta� sirasā namāmi || ulla"ghya sindho� salila� salīla� ya�śokavahni� janakātmajāya� | ādāyatenaiva dadāha la"kā� namāmi ta� prāñjalirāñjaneyam || āñjaneyamatipā#alānana� kāñcanādri kamanīya vigraham | pārijāta tarumūla vāsina� bhāvayāmi pavamāna nandanam || yatra yatra raghunātha kīrtana� tatra tatra k�tamastakāñjalim | bā�pavāri paripūr�a locana� māruti� namata rāk�āntakam || vedavedye pare pumsi jāte dasaratātmaje | veda� prācetasā dāsīt sāk�ād rāmāya�ātmanā || tadupagata samāsa sandhi yoga� sama madhuropanatārtha vākhyabaddham | raghuvara carita� munipra�īta�

srI: Sundara Kandam




5

daśa śirasaśca vadha� niśāmayadhvam || śrī rāghava� dasarathātmaja� aprameya� sītāpati� raghukulānvaya ratnadīpam | ājānubāhu� aravinda da$āyatāk�a� rāma� niśācara vināśakara� namāmi || vaidehī sahita� surad�matale haime mahāma�%ape madhye pu�pakamāsane ma�imaye vīrāsane susthitam | aghre vācayati prabhañjana sute tatva� munibhya�para� vyākhyānta� bharatādibhi� pariv�ta� rāma� bhaje śyāma$am ||

|| iti śrī rāmāya�a dhyāna ślokam ||

|| śrīmad vālmīki rāmāya�am || || sundara kā��a� sargam 1 ||

tato rāva�anītāyā� sītāyā� śatrukarśana� | iye�a padamanve�#u� cāra�ācarite pathi || 1|| atha vaidūryavar�e�u śādvale�u mahābala� | dhīra� salilakalpe�u vicacāra yathāsukham || 2|| dvijānvitrāsayandhīmānurasā pādapānharan | m�gā�śca subahūnnighnanprav�ddha iva kesarī || 3|| nīlalohitamāñji�#hapadmavar�ai� sitāsitai� | svabhāvavihitaiścitrairdhātubhi� samala"k�tam || 4|| kāmarūpibhirāvi�#amabhīk��a� saparicchadai� | yak�aki�naragandharvairdevakalpaiśca pannagai� || 5|| sa tasya girivaryasya tale nāgavarāyute | ti�#hankapivarastatra hrade nāga ivābabhau || 6|| sa sūryāya mahendrāya pavanāya svayambhuve | bhūtebhyaścāñjali� k�tvā cakāra gamane matim || 7|| añjali� prā"mukha� kurvanpavanāyātmayonaye | tato hi vav�dhe gantu� dak�i�o dak�i�ā� diśam || 8||

srI: Sundara Kandam




6

plava"gapravaraird��#a� plavane k�taniścaya� | vav�dhe rāmav�ddhyartha� samudra iva parvasu || 9|| ni�pramā�a śarīra� sa/llila"ghayi�urar�avam | bāhubhyā� pī%ayāmāsa cara�ābhyā� ca parvatam || 10|| sa cacālācalāścāru muhūrta� kapipī%ita� | tarū�ā� pu�pitāgrā�ā� sarva� pu�pamaśātayat || 11|| tena pādapamuktena pu�paughe�a sugandhinā | sarvata� sa�v�ta� śailo babhau pu�pamayo yathā || 12|| tena cottamavīrye�a pī%yamāna� sa parvata� | salila� samprasusrāva mada� matta iva dvipa� || 13|| pī%yamānastu balinā mahendrastena parvata� | rītirnirvartayāmāsa kāñcanāñjanarājatī� | mumoca ca śilā� śailo viśālā� samana�śilā� || 14|| giri�ā pī%yamānena pī%yamānāni sarvaśa� | guhāvi�#āni bhūtāni vinedurvik�tai� svarai� || 15|| sa mahāsattvasa�nāda� śailapī%ānimittaja� | p�thivī� pūrayāmāsa diśaścopavanāni ca || 16|| śirobhi� p�thubhi� sarpā vyaktasvastikalak�a�ai� | vamanta� pāvaka� ghora� dada�śurdaśanai� śilā� || 17|| tāstadā savi�airda�#ā� kupitaistairmahāśilā� | jajvalu� pāvakoddīptā vibhiduśca sahasradhā || 18|| yāni cau�adhajālāni tasmiñjātāni parvate | vi�aghnānyapi nāgānā� na śeku� śamitu� vi�am || 19|| bhidyate'ya� girirbhūtairiti matvā tapasvina� | trastā vidyādharāstasmādutpetu� strīga�ai� saha || 20|| pānabhūmigata� hitvā haimamāsanabhājanam | pātrā�i ca mahārhā�i karakā�śca hira�mayān || 21|| lehyānuccāvacānbhak�yānmā�sāni vividhāni ca | ār�abhā�i ca carmā�i kha%gā�śca kanakatsarūn || 22||

srI: Sundara Kandam




7

k�taka�#hagu�ā� k�ībā raktamālyānulepanā� | raktāk�ā� pu�karāk�āśca gagana� pratipedire || 23|| hāranūpurakeyūra pārihārya dharā� striya� | vismitā� sasmitāstasthurākāśe rama�ai� saha || 24|| darśayanto mahāvidyā� vidyādharamahar�aya� | sahitāstasthurākāśe vīk�ā� cakruś ca parvatam || 25|| śuśruvuśca tadā śabdam��ī�ā� bhāvitātmanām | cāra�ānā� ca siddhānā� sthitānā� vimale'mbare || 26|| e�a parvatasa"kāśo hanūmānmārutātmaja� | titīr�ati mahāvega� samudra� makarālayam || 27|| rāmārtha� vānarārtha� ca cikīr�ankarma du�karam | samudrasya para� pāra� du�prāpa� prāptumicchati || 28|| dudhuve ca sa romā�i cakampe cācalopama� | nanāda ca mahānāda� sumahāniva toyada� || 29|| ānupūrvyācca v�tta� ca lā"gūla� romabhiś citam | utpati�yanvicik�epa pak�irāja ivoragam || 30|| tasya lā"gūlamāviddhamativegasya p��#hata� | dad�śe garu%eneva hriyamā�o mahoraga� || 31|| bāhū sa�stambhayāmāsa mahāparighasa�nibhau | sasāda ca kapi� ka#yā� cara�au sañcukopa ca || 32|| sa�h�tya ca bhujau śrīmā�stathaiva ca śirodharām | teja� sattva� tathā vīryamāviveśa sa vīryavān || 33|| mārgamālokayandūrādūrdhvapra�ihitek�a�a� | rurodha h�daye prā�ānākāśamavalokayan || 34|| padbhyā� d�%hamavasthāna� k�tvā sa kapikuñjara� | nikuñcya kar�au hanumānutpati�yanmahābala� | vānarānvānaraśre�#ha ida� vacanamabravīt || 35|| yathā rāghavanirmukta� śara� śvasanavikrama� | gacchettadvadgami�yāmi la"kā� rāva�apālitām || 36||

srI: Sundara Kandam




8

na hi drak�yāmi yadi tā� la"kāyā� janakātmajām | anenaiva hi vegena gami�yāmi surālayam || 37|| yadi vā tridive sītā� na drak�yāmi k�taśrama� | baddhvā rāk�asarājānamānayi�yāmi rāva�am || 38|| sarvathā k�takāryo'hame�yāmi saha sītayā | ānayi�yāmi vā la"kā� samutpā#ya sarāva�ām || 39|| evamuktvā tu hanumānvānarānvānarottama� | utpapātātha vegena vegavānavicārayan || 40|| samutpatati tasmi�stu vegātte nagarohi�a� | sa�h�tya vi#apānsarvānsamutpetu� samantata� || 41|| sa mattakoya�#ibhakānpādapānpu�paśālina� | udvahannūruvegena jagāma vimale'mbare || 42|| ūruvegoddhatā v�k�ā muhūrta� kapimanvayu� | prasthita� dīrghamadhvāna� svabandhumiva bāndhavā� || 43|| tamūruvegonmathitā� sālāścānye nagottamā� | anujagmurhanūmanta� sainyā iva mahīpatim || 44|| supu�pitāgrairbahubhi� pādapairanvita� kapi� | hanumānparvatākāro babhūvādbhutadarśana� || 45|| sāravanto'tha ye v�k�ā nyamajja/llava�āmbhasi | bhayādiva mahendrasya parvatā varu�ālaye || 46|| sa nānākusumai� kīr�a� kapi� sā"kurakorakai� | śuśubhe meghasa"kāśa� khadyotairiva parvata� || 47|| vimuktāstasya vegena muktvā pu�pā�i te drumā� | avaśīryanta salile niv�ttā� suh�do yathā || 48|| laghutvenopapanna� tadvicitra� sāgare'patat | drumā�ā� vividha� pu�pa� kapivāyusamīritam || 49|| pu�paughe�ānubaddhena nānāvar�ena vānara� | babhau megha ivodyanvai vidyudga�avibhū�ita� || 50|| tasya vegasamudbhūtai� pu�paistoyamad�śyata |

srI: Sundara Kandam




9

tārābhirabhirāmābhiruditābhirivāmbaram || 51|| tasyāmbaragatau bāhū dad�śāte prasāritau | parvatāgrādvini�krāntau pañcāsyāviva pannagau || 52|| pibanniva babhau cāpi sormijāla� mahār�avam | pipāsuriva cākāśa� dad�śe sa mahākapi� || 53|| tasya vidyutprabhākāre vāyumārgānusāri�a� | nayane viprakāśete parvatasthāvivānalau || 54|| pi"ge pi"gāk�amukhyasya b�hatī parima�%ale | cak�u�ī samprakaśete candrasūryāviva sthitau || 55|| mukha� nāsikayā tasya tāmrayā tāmramābabhau | sandhyayā samabhisp��#a� yathā sūryasya ma�%alam || 56|| lā"gala� ca samāviddha� plavamānasya śobhate | ambare vāyuputrasya śakradhvaja ivocchrita� || 57|| lā"gūlacakre�a mahāñśuklada��#ro'nilātmaja� | vyarocata mahāprājña� parive�īva bhāskara� || 58|| sphigdeśenābhitāmre�a rarāja sa mahākapi� | mahatā dāriteneva girirgairikadhātunā || 59|| tasya vānarasi�hasya plavamānasya sāgaram | kak�āntaragato vāyurjīmūta iva garjati || 60|| khe yathā nipatatyulkā uttarāntādvini�s�tā | d�śyate sānubandhā ca tathā sa kapikuñjara� || 61|| patatpata"gasa"kāśo vyāyata� śuśubhe kapi� | prav�ddha iva māta"ga� kak�yayā badhyamānayā || 62|| upari�#āccharīre�a chāyayā cāvagā%hayā | sāgare mārutāvi�#ā naurivāsīttadā kapi� || 63|| ya� ya� deśa� samudrasya jagāma sa mahākapi� | sa sa tasyā"gavegena sonmāda iva lak�yate || 64|| sāgarasyormijālānāmurasā śailavar�ma�ām | abhighna�stu mahāvega� pupluve sa mahākapi� || 65||

srI: Sundara Kandam




10

kapivātaśca balavānmeghavātaśca ni�s�ta� | sāgara� bhīmanirgho�a� kampayāmāsaturbh�śam || 66|| vikar�annūrmijālāni b�hanti lava�āmbhasi | atyakrāmanmahāvegastara"gānga�ayanniva || 67|| plavamāna� samīk�yātha bhuja"gā� sāgarālayā� | vyomni ta� kapiśārdūla� supar�amiti menire || 68|| daśayojanavistīr�ā tri�śadyojanamāyatā | chāyā vānarasi�hasya jale cārutarābhavat || 69|| śvetābhraghanarājīva vāyuputrānugāminī | tasya sā śuśubhe chāyā vitatā lava�āmbhasi || 70|| plavamāna� tu ta� d��#vā plavaga� tvarita� tadā | vav��u� pu�pavar�ā�i devagandharvadānavā� || 71|| tatāpa na hi ta� sūrya� plavanta� vānareśvaram | si�eve ca tadā vāyū rāmakāryārthasiddhaye || 72|| ��ayastu�#uvuścaina� plavamāna� vihāyasā | jaguśca devagandharvā� praśa�santo mahaujasa� || 73|| nāgāśca tu�#uvuryak�ā rak�ā�si vibudhā� khagā� | prek�yākāśe kapivara� sahasā vigataklamam || 74|| tasminplavagaśārdūle plavamāne hanūmati | ik�vākukulamānārthī cintayāmāsa sāgara� || 75|| sāhāyya� vānarendrasya yadi nāha� hanūmata� | kari�yāmi bhavi�yāmi sarvavācyo vivak�atām || 76|| ahamik�vākunāthena sagare�a vivardhita� | ik�vākusacivaścāya� nāvasīditumarhati || 77|| tathā mayā vidhātavya� viśrameta yathā kapi� | śe�a� ca mayi viśrānta� sukhenātipati�yati || 78|| iti k�tvā mati� sādhvī� samudraś channamambhasi | hira�yanābha� mainākamuvāca girisattamam || 79|| tvamihāsurasa"ghānā� pātālatalavāsinām |

srI: Sundara Kandam




11

devarājñā giriśre�#ha parigha� sa�niveśita� || 80|| tvame�ā� jñātavīryā�ā� punarevotpati�yatām | pātālasyāprameyasya dvāramāv�tya ti�#hasi || 81|| tiryagūrdhvamadhaścaiva śaktiste śailavardhitum | tasmātsañcodayāmi tvāmutti�#ha nagasattama || 82|| sa e�a kapiśārdūlastvāmuparyeti vīryavān | hanūmānrāmakāryārtha� bhīmakarmā khamāpluta� || 83|| tasya sāhya� mayā kāryamik�vākukulavartina� | mama ik�vākava� pūjyā� para� pūjyatamāstava || 84|| kuru sācivyamasmāka� na na� kāryamatikramet | kartavyamak�ta� kārya� satā� manyumudīrayet || 85|| salilādūrdhvamutti�#ha ti�#hatve�a kapistvayi | asmākamatithiścaiva pūjyaśca plavatā� vara� || 86|| cāmīkaramahānābha devagandharvasevita | hanūmā�stvayi viśrāntastata� śe�a� gami�yati || 87|| kākutsthasyān�śa�sya� ca maithilyāśca vivāsanam | śrama� ca plavagendrasya samīk�yotthātumarhasi || 88|| hira�yanābho maināko niśamya lava�āmbhasa� | utpapāta jalāttūr�a� mahādrumalatāyuta� || 89|| sa sāgarajala� bhittvā babhūvātyutthitastadā | yathā jaladhara� bhittvā dīptaraśmirdivākara� || 90|| śātakumbhamayai� ś�"gai� saki�naramahoragai� | ādityodayasa"kāśairālikhadbhirivāmbaram || 91|| tasya jāmbūnadai� ś�"gai� parvatasya samutthitai� | ākāśa� śastrasa"kāśamabhavatkāñcanaprabham || 92|| jātarūpamayai� ś�"gairbhrājamānai� svaya� prabhai� | ādityaśatasa"kāśa� so'bhavadgirisattama� || 93|| tamutthitamasa"gena hanūmānagrata� sthitam | madhye lava�atoyasya vighno'yamiti niścita� || 94||

srI: Sundara Kandam




12

sa tamucchritamatyartha� mahāvego mahākapi� | urasā pātayāmāsa jīmūtamiva māruta� || 95|| sa tadā pātitastena kapinā parvatottama� | buddhvā tasya kapervega� jahar�a ca nananda ca || 96|| tamākāśagata� vīramākāśe samavasthitam | prīto h��#amanā vākyamabravītparvata� kapim | mānu�a� dharayanrūpamātmana� śikhare sthita� || 97|| du�kara� k�tavānkarma tvamida� vānarottama | nipatya mama ś�"ge�u viśramasva yathāsukham || 98|| rāghāvasya kule jātairudadhi� parivardhita� | sa tvā� rāmahite yukta� pratyarcayati sāgara� || 99|| k�te ca pratikartavyame�a dharma� sanātana� | so'ya� tatpratikārārthī tvatta� sa�mānamarhati || 100|| tvannimittamanenāha� bahumānātpracodita� | yojanānā� śata� cāpi kapire�a samāpluta� | tava sānu�u viśrānta� śe�a� prakramatām iti || 101|| ti�#ha tva� hariśārdūla mayi viśramya gamyatām | tadida� gandhavatsvādu kandamūlaphala� bahu | tadāsvādya hariśre�#ha viśrānto'nugami�yasi || 102|| asmākamapi sambandha� kapimukhyastvayāsti vai | prakhyatastri�u loke�u mahāgu�aparigraha� || 103|| vegavanta� plavanto ye plavagā mārutātmaja | te�ā� mukhyatama� manye tvāmaha� kapikuñjara || 104|| atithi� kila pūjārha� prāk�to'pi vijānatā | dharma� jijñāsamānena ki� punaryād�śo bhavān || 105|| tva� hi devavari�#hasya mārutasya mahātmana� | putrastasyaiva vegena sad�śa� kapikuñjara || 106|| pūjite tvayi dharmajña pūjā� prāpnoti māruta� | tasmāttva� pūjanīyo me ś��u cāpyatra kāra�am || 107|| pūrva� k�tayuge tāta parvatā� pak�i�o'bhavan |

srI: Sundara Kandam




13

te'pi jagmurdiśa� sarvā garu%ānilavegina� || 108|| tataste�u prayāte�u devasa"ghā� sahar�ibhi� | bhūtāni ca bhaya� jagmuste�ā� patanaśa"kayā || 109|| tata� kruddha� sahasrāk�a� parvatānā� śatakratu� | pak�ā�ściccheda vajre�a tatra tatra sahasraśa� || 110|| sa māmupagata� kruddho vajramudyamya devarā# | tato'ha� sahasā k�ipta� śvasanena mahātmanā || 111|| asmi/llava�atoye ca prak�ipta� plavagottama | guptapak�a� samagraśca tava pitrābhirak�ita� || 112|| tato'ha� mānayāmi tvā� mānyo hi mama māruta� | tvayā me hye�a sambandha� kapimukhya mahāgu�a� || 113|| asminneva"gate kārye sāgarasya mamaiva ca | prīti� prītamanā kartu� tvamarhasi mahākape || 114|| śrama� mok�aya pūjā� ca g�hā�a kapisattama | prīti� ca bahumanyasva prīto'smi tava darśanāt || 115|| evamukta� kapiśre�#hasta� nagottamamabravīt | prīto'smi k�tamātithya� manyure�o'panīyatām || 116|| tvarate kāryakālo me ahaścāpyativartate | pratijñā ca mayā dattā na sthātavyamihāntarā || 117|| ityuktvā pā�inā śailamālabhya haripu"gava� | jagāmākāśamāviśya vīryavānprahasanniva || 118|| sa parvatasamudrābhyā� bahumānādavek�ita� | pūjitaścopapannābhirāśīrbhiranilātmaja� || 119|| athordhva� dūramutpatya hitvā śailamahār�avau | pitu� panthānamāsthāya jagāma vimale'mbare || 120|| bhūyaścordhvagati� prāpya giri� tamavalokayan | vāyusūnurnirālambe jagāma vimale'mbare || 121|| taddvitīya� hanumato d��#vā karma sudu�karam | praśaśa�su� surā� sarve siddhāśca paramar�aya� || 122||

srI: Sundara Kandam




14

devatāścābhavanh��#āstatrasthāstasya karma�ā | kāñcanasya sunābhasya sahasrāk�aśca vāsava� || 123|| uvāca vacana� dhīmānparito�ātsagadgadam | sunābha� parvataśre�#ha� svayameva śacīpati� || 124|| hira�yanābhaśailendraparitu�#o'smi te bh�śam | abhaya� te prayacchāmi ti�#ha saumya yathāsukham || 125|| sāhya� k�ta� te sumahadvikrāntasya hanūmata� | kramato yojanaśata� nirbhayasya bhaye sati || 126|| rāmasyai�a hi dautyena yāti dāśaratherhari� | satkriyā� kurvatā śakyā to�ito'smi d�%ha� tvayā || 127|| tata� prahar�amalabhadvipula� parvatottama� | devatānā� pati� d��#vā paritu�#a� śatakratum || 128|| sa vai dattavara� śailo babhūvāvasthitastadā | hanūmā�śca muhūrtena vyaticakrāma sāgaram || 129|| tato devā� sagandharvā� siddhāśca paramar�aya� | abruvansūryasa"kāśā� surasā� nāgamātaram || 130|| aya� vātātmaja� śrīmānplavate sāgaropari | hanūmānnāma tasya tva� muhūrta� vighnamācara || 131|| rāk�asa� rūpamāsthāya sughora� parvatopamam | da��#rākarāla� pi"gāk�a� vaktra� k�tvā nabha�sp�śam || 132|| balamicchāmahe jñātu� bhūyaścāsya parākramam | tvā� vije�yatyupāyena vi�ada� vā gami�yati || 133|| evamuktā tu sā devī daivatairabhisatk�tā | samudramadhye surasā bibhratī rāk�asa� vapu� || 134|| vik�ta� ca virūpa� ca sarvasya ca bhayāvaham | plavamāna� hanūmantamāv�tyedamuvāca ha || 135|| mama bhak�a� pradi�#astvamīśvarairvānarar�abha | aha� tvā� bhak�ayi�yāmi praviśeda� mamānanam || 136|| evamukta� surasayā prāñjalirvānarar�abha� |

srI: Sundara Kandam




15

prah��#avadana� śrīmānida� vacanamabravīt || 137|| rāmo dāśarathirnāma pravi�#o da�%akāvanam | lak�ma�ena saha bhrātrā vaidehyā cāpi bhāryayā || 138|| asya kāryavi�aktasya baddhavairasya rāk�asai� | tasya sītā h�tā bhāryā rāva�ena yaśasvinī || 139|| tasyā� sakāśa� dūto'ha� gami�ye rāmaśāsanāt | kartumarhasi rāmasya sāhya� vi�ayavāsini || 140|| atha vā maithilī� d��#vā rāma� cākli�#akāri�am | āgami�yāmi te vaktra� satya� pratiś��omi te || 141|| evamuktā hanumatā surasā kāmarūpi�ī | abravīnnātivartenmā� kaścide�a varo mama || 142|| evamukta� surasayā kruddho vānarapu"gava� | abravītkuru vai vaktra� yena mā� vi�ahi�yase || 143|| ityuktvā surasā� kruddho daśayojanamāyata� | daśayojanavistāro babhūva hanumā�stadā || 144|| ta� d��#vā meghasa"kāśa� daśayojanamāyatam | cakāra surasāpyāsya� vi�śadyojanamāyatam || 145|| hanumā�stu tata� kruddhastri�śadyojanamāyata� | cakāra surasā vaktra� catvāri�śattathocchritam || 146|| babhūva hanumānvīra� pañcāśadyojanocchrita� | cakāra surasā vaktra� �a�#iyojanamāyatam || 147|| tathaiva hanumānvīra� saptati� yojanocchrita� | cakāra surasā vaktramaśīti� yojanāyatam || 148|| hanūmānacala prakhyo navati� yojanocchrita� | cakāra surasā vaktra� śatayojanamāyatam || 149|| tadd��#vā vyādita� tvāsya� vāyuputra� sa buddhimān | dīrghajihva� surasayā sughora� narakopamam || 150|| sa sa"k�ipyātmana� kāya� jīmūta iva māruti� | tasminmuhūrte hanumānbabhūvā"gu�#hamātraka� || 151||

srI: Sundara Kandam




16

so'bhipatyāśu tadvaktra� ni�patya ca mahājava� | antarik�e sthita� śrīmānida� vacanamabravīt || 152|| pravi�#o'smi hi te vaktra� dāk�āya�i namo'stu te | gami�ye yatra vaidehī satya� cāstu vacastava || 153|| ta� d��#vā vadanānmukta� candra� rāhumukhādiva | abravītsurasā devī svena rūpe�a vānaram || 154|| arthasiddhyai hariśre�#ha gaccha saumya yathāsukham | samānaya ca vaidehī� rāghave�a mahātmanā || 155|| tatt�tīya� hanumato d��#vā karma sudu�karam | sādhu sādhviti bhūtāni praśaśa�sustadā harim || 156|| sa sāgaramanādh��yamabhyetya varu�ālayam | jagāmākāśamāviśya vegena garu�opama� || 157|| sevite vāridhāribhi� patagaiśca ni�evite | carite kaiśikācāryairairāvatani�evite || 158|| si�hakuñjaraśārdūlapatagoragavāhanai� | vimānai� sampatadbhiśca vimalai� samala"k�te || 159|| vajrāśanisamāghātai� pāvakairupaśobhite | k�tapu�yairmahābhāgai� svargajidbhirala"k�te || 160|| bahatā havyamatyanta� sevite citrabhānunā | grahanak�atracandrārkatārāga�avibhū�ite || 161|| mahar�iga�agandharvanāgayak�asamākule | vivikte vimale viśve viśvāvasuni�evite || 162|| devarājagajākrānte candrasūryapathe śive | vitāne jīvalokasya vitato brahmanirmite || 163|| bahuśa� sevite vīrairvidyādharaga�airvarai� | kapinā k��yamā�āni mahābhrā�i cakāśire || 164|| praviśannabhrajālāni ni�pata�śca puna� puna� | prāv��īndurivābhāti ni�patanpraviśa�stadā || 165|| plavamāna� tu ta� d��#vā si�hikā nāma rāk�asī |

srI: Sundara Kandam




17

manasā cintayāmāsa prav�ddhā kāmarūpi�ī || 166|| adya dīrghasya kālasya bhavi�yāmyahamāśitā | ida� hi me mahatsattva� cirasya vaśamāgatam || 167|| iti sañcintya manasā chāyāmasya samak�ipat | chāyāyā� sa"g�hītāyā� cintayāmāsa vānara� || 168|| samāk�ipto'smi sahasā pa"gūk�taparākrama� | pratilomena vātena mahānauriva sāgare || 169|| tiryagūrdhvamadhaścaiva vīk�amā�astata� kapi� | dadarśa sa mahāsattvamutthita� lava�āmbhasi || 170|| kapirājñā yadākhyāta� sattvamadbhutadarśanam | chāyāgrāhi mahāvīrya� tadida� nātra sa�śaya� || 171|| sa tā� buddhvārthatattvena si�hikā� matimānkapi� | vyavardhata mahākāya� prāv��īva balāhaka� || 172|| tasya sā kāyamudvīk�ya vardhamāna� mahākape� | vaktra� prasārayāmāsa pātālāmbarasa�nibham || 173|| sa dadarśa tatastasyā vik�ta� sumahanmukham | kāyamātra� ca medhāvī marmā�i ca mahākapi� || 174|| sa tasyā viv�te vaktre vajrasa�hanana� kapi� | sa"k�ipya muhurātmāna� ni�papāta mahābala� || 175|| āsye tasyā nimajjanta� dad�śu� siddhacāra�ā� | grasyamāna� yathā candra� pūr�a� parva�i rāhu�ā || 176|| tatastasya nakhaistīk��airmarmā�yutk�tya vānara� | utpapātātha vegena mana�sampātavikrama� || 177|| tā� hatā� vānare�āśu patitā� vīk�ya si�hikām | bhūtānyākāśacārī�i tamūcu� plavagar�abham || 178|| bhīmamadya k�ta� karma mahatsattva� tvayā hatam | sādhayārthamabhipretamari�#a� plavatā� vara || 179|| yasya tvetāni catvāri vānarendra yathā tava | dh�tird��#irmatirdāk�ya� sa karmasu na sīdati || 180||

srI: Sundara Kandam




18

sa tai� sambhāvita� pūjya� pratipannaprayojana� | jagāmākāśamāviśya pannagāśanavatkapi� || 181|| prāptabhūyi�#ha pārastu sarvata� pratilokayan | yojanānā� śatasyānte vanarāji� dadarśa sa� || 182|| dadarśa ca patanneva vividhadrumabhū�itam | dvīpa� śākhām�gaśre�#ho malayopavanāni ca || 183|| sāgara� sāgarānūpānsāgarānūpajāndrumān | sāgarasya ca patnīnā� mukhānyapi vilokayan || 184|| sa mahāmeghasa"kāśa� samīk�yātmānamātmanā | nirundhantamivākāśa� cakāra matimānmatim || 185|| kāyav�ddhi� pravega� ca mama d��#vaiva rāk�asā� | mayi kautūhala� kuryuriti mene mahākapi� || 186|| tata� śarīra� sa"k�ipya tanmahīdharasa�nibham | puna� prak�timāpede vītamoha ivātmavān || 187|| sa cārunānāvidharūpadhārī para� samāsādya samudratīram | parairaśakyapratipannarūpa� samīk�itātmā samavek�itārtha� || 188|| tata� sa lambasya gire� sam�ddhe vicitrakū#e nipapāta kū#e | saketakoddālakanālikere mahādrikū#apratimo mahātmā || 189|| sa sāgara� dānavapannagāyuta� balena vikramya mahormimālinam | nipatya tīre ca mahodadhestadā dadarśa la"kāmamarāvatīm iva || 190||

|| iti sundara kā��a� sargam 1 ||


srI: Sundara Kandam




19

sa sāgaramanādh��yamatikramya mahābala� | trikū#aśikhare la"kā� sthitā� svastho dadarśa ha || 1|| tata� pādapamuktena pu�pavar�e�a vīryavān | abhiv��#a� sthitastatra babhau pu�pamayo yathā || 2|| yojanānā� śata� śrīmā�stīrtvāpyuttamavikrama� | aniśvasankapistatra na glānimadhigacchati || 3|| śatānyaha� yojanānā� krameya� subahūnyapi | ki� puna� sāgarasyānta� sa"khyāta� śatayojanam || 4|| sa tu vīryavatā� śre�#ha� plavatāmapi cottama� | jagāma vegavā/lla"kā� la"ghayitvā mahodadhim || 5|| śādvalāni ca nīlāni gandhavanti vanāni ca | ga�%avanti ca madhyena jagāma nagavanti ca || 6|| śailā�śca tarusañcannānvanarājīśca pu�pitā� | abhicakrāma tejasvī hanumānplavagar�abha� || 7|| sa tasminnacale ti�#hanvanānyupavanāni ca | sa nagāgre ca tā� la"kā� dadarśa pavanātmaja� || 8|| saralānkar�ikārā�śca kharjūrā�śca supu�pitān | priyālānmuculindā�śca ku#ajānketakānapi || 9|| priya"gūngandhapūr�ā�śca nīpānsaptacchadā�stathā | asanānkovidārā�śca karavīrā�śca pu�pitān || 10|| pu�pabhāranibaddhā�śca tathā mukulitānapi | pādapānvihagākīr�ānpavanādhūtamastakān || 11|| ha�sakāra�%avākīr�ā vāpī� padmotpalāyutā� | ākrī%ānvividhānramyānvividhā�śca jalāśayān || 12|| santatānvividhairv�k�ai� sarvartuphalapu�pitai� | udyānāni ca ramyā�i dadarśa kapikuñjara� || 13|| samāsādya ca lak�mīvā/lla"kā� rāva�apālitām | parikhābhi� sapadmābhi� sotpalābhirala"k�tām || 14|| sītāpahara�ārthena rāva�ena surak�itām |

srI: Sundara Kandam




20

samantādvicaradbhiśca rāk�asairugradhanvibhi� || 15|| kāñcanenāv�tā� ramyā� prākāre�a mahāpurīm | a##ālakaśatākīr�ā� patākādhvajamālinīm || 16|| tora�ai� kāñcanairdivyairlatāpa"ktivicitritai� | dadarśa hanumā/lla"kā� divi devapurīm iva || 17|| girimūrdhni sthitā� la"kā� pā�%urairbhavanai� śubhai� | dadarśa sa kapi� śrīmānpuramākāśaga� yathā || 18|| pālitā� rāk�asendre�a nirmitā� viśvakarma�ā | plavamānāmivākāśe dadarśa hanumānpurīm || 19|| sampūr�ā� rāk�asairghorairnāgairbhogavatīm iva | acintyā� suk�tā� spa�#ā� kuberādhyu�itā� purā || 20|| da��#ribhirbahubhi� śūrai� śūlapa##iśapā�ibhi� | rak�itā� rāk�asairghorairguhāmāśīvi�airapi || 21|| vapraprākārajaghanā� vipulāmbunavāmbarām | śataghnīśūlakeśāntāma##ālakavata�sakām || 22|| dvāramuttaramāsādya cintayāmāsa vānara� | kailāsaśikharaprakhyamālikhantamivāmbaram | dhriyamā�amivākāśamucchritairbhavanottamai� || 23|| tasyāśca mahatī� gupti� sāgara� ca nirīk�ya sa� | rāva�a� ca ripu� ghora� cintayāmāsa vānara� || 24|| āgatyāpīha harayo bhavi�yanti nirarthakā� | na hi yuddhena vai la"kā śakyā jetu� surairapi || 25|| imā� tu vi�amā� durgā� la"kā� rāva�apālitām | prāpyāpi sa mahābāhu� ki� kari�yati rāghava� || 26|| avakāśo na sāntvasya rāk�ase�vabhigamyate | na dānasya na bhedasya naiva yuddhasya d�śyate || 27|| catur�āmeva hi gatirvānarā�ā� mahātmanām | vāliputrasya nīlasya mama rājñaśca dhīmata� || 28|| yāvajjānāmi vaidehī� yadi jīvati vā na vā |

srI: Sundara Kandam




21

tatraiva cintayi�yāmi d��#vā tā� janakātmajām || 29|| tata� sa cintayāmāsa muhūrta� kapikuñjara� | giriś�"ge sthitastasminrāmasyābhyudaye rata� || 30|| anena rūpe�a mayā na śakyā rak�asā� purī | prave�#u� rāk�asairguptā krūrairbalasamanvitai� || 31|| ugraujaso mahāvīryo balavantaśca rāk�asā� | vañcanīyā mayā sarve jānakī� parimārgitā || 32|| lak�yālak�ye�a rūpe�a rātrau la"kā purī mayā | prave�#u� prāptakāla� me k�tya� sādhayitu� mahat || 33|| tā� purī� tād�śī� d��#vā durādhar�ā� surāsurai� | hanūmā�ścintayāmāsa vini�śvasya muhurmuhu� || 34|| kenopāyena paśyeya� maithilī� janakātmajām | ad��#o rāk�asendre�a rāva�ena durātmanā || 35|| na vinaśyetkatha� kārya� rāmasya viditātmana� | ekāmekaśca paśyeya� rahite janakātmajām || 36|| bhūtāścārtho vipadyante deśakālavirodhitā� | viklava� dūtamāsādya tama� sūryodaye yathā || 37|| arthānarthāntare buddhirniścitāpi na śobhate | ghātayanti hi kāryā�i dūtā� pa�%itamānina� || 38|| na vinaśyetkatha� kārya� vaiklavya� na katha� bhavet | la"ghana� ca samudrasya katha� nu na v�thā bhavet || 39|| mayi d��#e tu rak�obhī rāmasya viditātmana� | bhavedvyarthamida� kārya� rāva�ānarthamicchata� || 40|| na hi śakya� kva citsthātumavijñātena rāk�asai� | api rāk�asarūpe�a kimutānyena kena cit || 41|| vāyurapyatra nājñātaś carediti matirmama | na hyastyavidita� ki� cidrāk�asānā� balīyasām || 42|| ihāha� yadi ti�#hāmi svena rūpe�a sa�v�ta� | vināśamupayāsyāmi bharturarthaśca hīyate || 43||

srI: Sundara Kandam




22

tadaha� svena rūpe�a rajanyā� hrasvatā� gata� | la"kāmabhipati�yāmi rāghavasyārthasiddhaye || 44|| rāva�asya purī� rātrau praviśya sudurāsadām | vicinvanbhavana� sarva� drak�yāmi janakātmajām || 45|| iti sañcintya hanumānsūryasyāstamaya� kapi� | ācakā"k�e tadā vīrā vaidehyā darśanotsuka� | p��ada�śakamātra� sanbabhūvādbhutadarśana� || 46|| prado�akāle hanumā�stūr�amutpatya vīryavān | praviveśa purī� ramyā� suvibhaktamahāpatham || 47|| prāsādamālāvitatā� stambhai� kāñcanarājatai� | śātakumbhamayairjālairgandharvanagaropamām || 48|| saptabhaumā�#abhaumaiśca sa dadarśa mahāpurīm | talai� sphā#ikasampūr�ai� kārtasvaravibhū�itai� || 49|| vaidūryama�icitraiśca muktājālavibhū�itai� | talai� śuśubhire tāni bhavanānyatra rak�asām || 50|| kāñcanāni vicitrā�i tora�āni ca rak�asām | la"kāmuddyotayāmāsu� sarvata� samala"k�tām || 51|| acintyāmadbhutākārā� d��#vā la"kā� mahākapi� | āsīdvi�a��o h��#aśca vaidehyā darśanotsuka� || 52|| sa pā�%urodviddhavimānamālinī� mahārhajāmbūnadajālatora�ām | yaśasvinā� rāva�abāhupālitā� k�apācarairbhīmabalai� samāv�tām || 53|| candro'pi sācivyamivāsya kurva�s tārāga�airmadhyagato virājan | jyotsnāvitānena vitatya lokam utti�#hate naikasahasraraśmi� || 54|| śa"khaprabha� k�īram��ālavar�am udgacchamāna� vyavabhāsamānam | dadarśa candra� sa kapipravīra� poplūyamāna� sarasīva ha�sa� || 55||

srI: Sundara Kandam




23



sa lambaśikhare lambe lambatoyadasa�nibhe | sattvamāsthāya medhāvī hanumānmārutātmaja� || 1|| niśi la"kā� mahāsattvo viveśa kapikuñjara� | ramyakānanatoyā%hyā� purī� rāva�apālitām || 2|| śāradāmbudharaprakhyairbhavanairupaśobhitām | sāgaropamanirgho�ā� sāgarānilasevitām || 3|| supu�#abalasa"guptā� yathaiva vi#apāvatīm | cārutora�aniryūhā� pā�%uradvāratora�ām || 4|| bhujagācaritā� guptā� śubhā� bhogavatīm iva | tā� savidyudghanākīr�ā� jyotirmārgani�evitām || 5|| ca�%amārutanirhrādā� yathendrasyāmarāvatīm | śātakumbhena mahatā prākāre�ābhisa�v�tām || 6|| ki"ki�ījālagho�ābhi� patākābhirala"k�tām | āsādya sahasā h��#a� prākāramabhipedivān || 7|| vismayāvi�#ah�daya� purīmālokya sarvata� | jāmbūnadamayairdvārairvaidūryak�tavedikai� || 8|| ma�ispha#ika muktābhirma�iku##imabhū�itai� | taptahā#akaniryūhai rājatāmalapā�%urai� || 9|| vaidūryatalasopānai� sphā#ikāntarapā�subhi� | cārusañjavanopetai� khamivotpatitai� śubhai� || 10|| krauñcabarhi�asa"ghu�#e rājaha�sani�evitai� | tūryābhara�anirgho�ai� sarvata� pratināditām || 11|| vasvokasārāpratimā� samīk�ya nagarī� tata� | khamivotpatitā� la"kā� jahar�a hanumānkapi� || 12||

srI: Sundara Kandam




24

tā� samīk�ya purī� la"kā� rāk�asādhipate� śubhām | anuttamām�ddhiyutā� cintayāmāsa vīryavān || 13|| neyamanyena nagarī śakyā dhar�ayitu� balāt | rak�itā rāva�abalairudyatāyudhadhāribhi� || 14|| kumudā"gadayorvāpi su�e�asya mahākape� | prasiddheya� bhavedbhūmirmaindadvividayorapi || 15|| vivasvatastanūjasya hareśca kuśaparva�a� | �k�asya ketumālasya mama caiva gatirbhavet || 16|| samīk�ya tu mahābāho rāghavasya parākramam | lak�ma�asya ca vikrāntamabhavatprītimānkapi� || 17|| tā� ratnavasanopetā� ko�#hāgārāvata�sakām | yantrāgārastanīm�ddhā� pramadāmiva bhū�itām || 18|| tā� na�#atimirā� dīpairbhāsvaraiśca mahāg�hai� | nagarī� rāk�asendrasya dadarśa sa mahākapi� || 19|| pravi�#a� sattvasampanno niśāyā� mārutātmaja� | sa mahāpathamāsthāya muktāpu�pavirājitam || 20|| hasitodghu�#aninadaistūryagho�a pura� sarai� | vajrā"kuśanikāśaiśca vajrajālavibhū�itai� | g�hamedhai� purī ramyā babhāse dyaurivāmbudai� || 21|| prajajvāla tadā la"kā rak�oga�ag�hai� śubhai� | sitābhrasad�śaiścitrai� padmasvastikasa�sthitai� | vardhamānag�haiścāpi sarvata� suvibhā�itai� || 22|| tā� citramālyābhara�ā� kapirājahita"kara� | rāghavārtha� carañśrīmāndadarśa ca nananda ca || 23|| śuśrāva madhura� gīta� tristhānasvarabhū�itam | strī�ā� madasam�ddhānā� divi cāpsarasām iva || 24|| śuśrāva kāñcīnināda� nūpurā�ā� ca ni�svanam | sopānaninadā�ścaiva bhavane�u mahātmanam | āspho#itaninādā�śca k�ve%itā�śca tatastata� || 25|| svādhyāya niratā�ścaiva yātudhānāndadarśa sa� |

srI: Sundara Kandam




25

rāva�astavasa�yuktāngarjato rāk�asānapi || 26|| rājamārga� samāv�tya sthita� rak�obala� mahat | dadarśa madhyame gulme rāk�asasya carānbahūn || 27|| dīk�itāñja#ilānmu�%āngo'jināmbaravāsasa� | darbhamu�#iprahara�ānagniku�%āyudhā�stathā || 28|| kū#amudgarapā�ī�śca da�%āyudhadharānapi | ekāk�ānekakar�ā�śca calallambapayodharān || 29|| karālānbhugnavaktrā�śca vika#ānvāmanā�stathā | dhanvina� kha%ginaścaiva śataghnī musalāyudhān | parighottamahastā�śca vicitrakavacojjvalān || 30|| nāti�#hūlānnātik�śānnātidīrghātihrasvakān | virūpānbahurūpā�śca surūpā�śca suvarcasa� || 31|| śaktiv�k�āyudhā�ścaiva pa##iśāśanidhāri�a� | k�epa�īpāśahastā�śca dadarśa sa mahākapi� || 32|| sragvi�astvanuliptā�śca varābhara�abhū�itān | tīk��aśūladharā�ścaiva vajri�aśca mahābalān || 33|| śatasāhasramavyagramārak�a� madhyama� kapi� | prākārāv�tamatyanta� dadarśa sa mahākapi� || 34|| trivi�#apanibha� divya� divyanādavināditam | vājihe�itasa"ghu�#a� nādita� bhū�a�aistathā || 35|| rathairyānairvimānaiśca tathā gajahayai� śubhai� | vāra�aiśca caturdantai� śvetābhranicayopamai� || 36|| bhū�ita� ruciradvāra� mattaiśca m�gapak�ibhi� | rāk�asādhipaterguptamāviveśa g�ha� kapi� || 37||



srI: Sundara Kandam




26

tata� sa madhya� gatama�śumanta� jyotsnāvitāna� mahadudvamantam | dadarśa dhīmāndivi bhānumanta� go�#he v��a� mattamiva bhramantam || 1|| lokasya pāpāni vināśayanta� mahodadhi� cāpi samedhayantam | bhūtāni sarvā�i virājayanta� dadarśa śītā�śumathābhiyāntam || 2|| yā bhāti lak�mīrbhuvi mandarasthā tathā prado�e�u ca sāgarasthā | tathaiva toye�u ca pu�karasthā rarāja sā cāruniśākarasthā || 3|| ha�so yathā rājatapañjurastha� si�ho yathā mandarakandarastha� | vīro yathā garvitakuñjarasthaś candro'pi babhrāja tathāmbarastha� || 4|| sthita� kakudmāniva tīk��aś�"go mahācala� śveta ivoccaś�"ga� | hastīva jāmbūnadabaddhaś�"go vibhāti candra� paripūr�aś�"ga� || 5|| prakāśacandrodayana�#ado�a� prav�ddharak�a� piśitāśado�a� | rāmābhirāmeritacittado�a� svargaprakāśo bhagavānprado�a� || 6|| tantrī svanā� kar�asukhā� prav�ttā� svapanti nārya� patibhi� suv�ttā� | naktañcarāścāpi tathā prav�ttā vihartumatyadbhutaraudrav�ttā� || 7|| mattapramattāni samākulāni rathāśvabhadrāsanasa"kulāni | vīraśriyā cāpi samākulāni dadarśa dhīmānsa kapi� kulāni || 8|| paraspara� cādhikamāk�ipanti bhujā�śca pīnānadhivik�ipanti | mattapralāpānadhivik�ipanti

srI: Sundara Kandam




27

mattāni cānyonyamadhik�ipanti || 9|| rak�ā�si vak�ā�si ca vik�ipanti gātrā�i kāntāsu ca vik�ipanti | dadarśa kāntāśca samālapanti tathāparāstatra puna� svapanti || 10|| mahāgajaiścāpi tathā nadadbhi� sūpūjitaiścāpi tathā susadbhi� | rarāja vīraiśca vini�śvasadbhir hrado bhuja"gairiva ni�śvasadbhi� || 11|| buddhipradhānānrucirābhidhānān sa�śraddadhānāñjagata� pradhānān | nānāvidhānānrucirābhidhānān dadarśa tasyā� puri yātudhānān || 12|| nananda d��#vā sa ca tānsurūpān nānāgu�ānātmagu�ānurūpān | vidyotamānānsa ca tānsurūpān dadarśa kā�ścicca punarvirūpān || 13|| tato varārhā� suviśuddhabhāvās te�ā� striyastatra mahānubhāvā� | priye�u pāne�u ca saktabhāvā dadarśa tārā iva suprabhāvā� || 14|| śriyā jvalantīstrapayopagū%hā niśīthakāle rama�opagū%hā� | dadarśa kāścitpramadopagū%hā yathā viha"gā� kusumopagū%ā� || 15|| anyā� punarharmyatalopavi�#ās tatra priyā"ke�u sukhopavi�#ā� | bhartu� priyā dharmaparā nivi�#ā dadarśa dhīmānmanadābhivi�#ā� || 16|| aprāv�tā� kāñcanarājivar�ā� kāścitparārdhyāstapanīyavar�ā� | punaśca kāścicchaśalak�mavar�ā� kāntaprahī�ā rucirā"gavar�ā� || 17|| tata� priyānprāpya mano'bhirāmān

srI: Sundara Kandam




28

suprītiyuktā� prasamīk�ya rāmā� | g�he�u h��#ā� paramābhirāmā haripravīra� sa dadarśa rāmā� || 18|| candraprakāśāśca hi vaktramālā vakrāk�ipak�māśca sunetramālā� | vibhū�a�ānā� ca dadarśa mālā� śatahradānāmiva cārumālā� || 19|| na tveva sītā� paramābhijātā� pathi sthite rājakule prajātām | latā� praphullāmiva sādhujātā� dadarśa tanvī� manasābhijātām || 20|| sanātane vartmani sa�nivi�#ā� rāmek�a�ī� tā� madanābhivi�#ām | bharturmana� śrīmadanupravi�#ā� strībhyo varābhyaśca sadā viśi�#ām || 21|| u��ārditā� sānus�tāsraka�#hī� purā varārhottamani�kaka�#hīm | sujātapak�māmabhiraktaka�#hī� vane prav�ttāmiva nīlaka�#hīm || 22|| avyaktalekhāmiva candralekhā� pā�supradigdhāmiva hemalekhām | k�ataprarū%hāmiva bā�alekhā� vāyuprabhinnāmiva meghalekhām || 23|| sītāmapaśyanmanujeśvarasya rāmasya patnī� vadatā� varasya | babhūva du�khābhihataś cirasya plava"gamo manda ivācirasya || 24||



sa nikāma� vināme�u vicarankāmarūpadh�k | vicacāra kapirla"kā� lāghavena samanvita� || 1||

srI: Sundara Kandam




29

āsasādātha lak�mīvānrāk�asendraniveśanam | prākāre�ārkavar�ena bhāsvare�ābhisa�v�tam || 2|| rak�ita� rāk�asairbhīmai� si�hairiva mahadvanam | samīk�amā�o bhavana� cakāśe kapikuñjara� || 3|| rūpyakopahitaiścitraistora�airhemabhū�itai� | vicitrābhiśca kak�yābhirdvāraiśca rucirairv�tam || 4|| gajāsthitairmahāmātrai� śūraiśca vigataśramai� | upasthitamasa�hāryairhayai� syandanayāyibhi� || 5|| si�havyāghratanutrā�airdāntakāñcanarājatai� | gho�avadbhirvicitraiśca sadā vicarita� rathai� || 6|| bahuratnasamākīr�a� parārdhyāsanabhājanam | mahārathasamāvāsa� mahārathamahāsanam || 7|| d�śyaiśca paramodāraistaistaiśca m�gapak�ibhi� | vividhairbahusāhasrai� paripūr�a� samantata� || 8|| vinītairantapālaiśca rak�obhiśca surak�itam | mukhyābhiśca varastrībhi� paripūr�a� samantata� || 9|| muditapramadā ratna� rāk�asendraniveśanam | varābhara�anirhrādai� samudrasvanani�svanam || 10|| tadrājagu�asampanna� mukhyaiśca varacandanai� | bherīm�da"gābhiruta� śa"khagho�avināditam || 11|| nityārcita� parvahuta� pūjita� rāk�asai� sadā | samudramiva gambhīra� samudramiva ni�svanam || 12|| mahātmāno mahadveśma mahāratnaparicchadam | mahājanasamākīr�a� dadarśa sa mahākapi� || 13|| virājamāna� vapu�ā gajāśvarathasa"kulam | la"kābhara�amityeva so'manyata mahākapi� || 14|| g�hādg�ha� rāk�asānāmudyānāni ca vānara� | vīk�amā�o hyasantrasta� prāsādā�śca cacāra sa� || 15|| avaplutya mahāvega� prahastasya niveśanam |

srI: Sundara Kandam




30

tato'nyatpupluve veśma mahāpārśvasya vīryavān || 16|| atha meghapratīkāśa� kumbhakar�aniveśanam | vibhī�a�asya ca tathā pupluve sa mahākapi� || 17|| mahodarasya ca tathā virūpāk�asya caiva hi | vidyujjihvasya bhavana� vidyunmālestathaiva ca | vajrada��#rasya ca tathā pupluve sa mahākapi� || 18|| śukasya ca mahāvega� sāra�asya ca dhīmata� | tathā cendrajito veśma jagāma hariyūthapa� || 19|| jambumāle� sumāleśca jagāma hariyūthapa� | raśmiketośca bhavana� sūryaśatrostathaiva ca || 20|| dhūmrāk�asya ca sampāterbhavana� mārutātmaja� | vidyudrūpasya bhīmasya ghanasya vighanasya ca || 21|| śukanābhasya vakrasya śa#hasya vika#asya ca | hrasvakar�asya da��#rasya romaśasya ca rak�asa� || 22|| yuddhonmattasya mattasya dhvajagrīvasya nādina� | vidyujjihvendrajihvānā� tathā hastimukhasya ca || 23|| karālasya piśācasya śo�itāk�asya caiva hi | kramamā�a� krame�aiva hanūmānmārutātmaja� || 24|| te�u te�u mahārhe�u bhavane�u mahāyaśā� | te�ām�ddhimatām�ddhi� dadarśa sa mahākapi� || 25|| sarve�ā� samatikramya bhavanāni samantata� | āsasādātha lak�mīvānrāk�asendraniveśanam || 26|| rāva�asyopaśāyinyo dadarśa harisattama� | vicaranhariśārdūlo rāk�asīrvik�tek�a�ā� | śūlamudgarahastāśca śakto tomaradhāri�ī� || 27|| dadarśa vividhāngulmā�stasya rak�a�paterg�he || 28|| raktāñśvetānsitā�ścaiva harī�ścaiva mahājavān | kulīnānrūpasampannāngajānparagajārujān || 29|| ni�#hitāngajaśikhāyāmairāvatasamānyudhi |

srI: Sundara Kandam




31

nihant2nparasainyānā� g�he tasmindadarśa sa� || 30|| k�arataśca yathā meghānsravataśca yathā girīn | meghastanitanirgho�āndurdhar�ānsamare parai� || 31|| sahasra� vāhinīstatra jāmbūnadapari�k�tā� | hemajālairavicchinnāstaru�ādityasa�nibhā� || 32|| dadarśa rāk�asendrasya rāva�asya niveśane | śibikā vividhākārā� sa kapirmārutātmaja� || 33|| latāg�hā�i citrā�i citraśālāg�hā�i ca | krī%āg�hā�i cānyāni dāruparvatakānapi || 34|| kāmasya g�haka� ramya� divāg�hakameva ca | dadarśa rāk�asendrasya rāva�asya niveśane || 35|| sa mandaratalaprakhya� mayūrasthānasa"kulam | dhvajaya�#ibhirākīr�a� dadarśa bhavanottamam || 36|| anantaratnanicaya� nidhijāla� samantata� | dhīrani�#hitakarmānta� g�ha� bhūtapateriva || 37|| arcirbhiścāpi ratnānā� tejasā rāva�asya ca | virarājātha tadveśma raśmimāniva raśmibhi� || 38|| jāmbūnadamayānyeva śayanānyāsanāni ca | bhājanāni ca śubhrā�i dadarśa hariyūthapa� || 39|| madhvāsavak�takleda� ma�ibhājanasa"kulam | manoramamasambādha� kuberabhavana� yathā || 40|| nūpurā�ā� ca gho�e�a kāñcīnā� ninadena ca | m�da"gatalagho�aiśca gho�avadbhirvināditam || 41|| prāsādasa"ghātayuta� strīratnaśatasa"kulam | suvyū%hakak�ya� hanumānpraviveśa mahāg�ham || 42||


|| śrīmad vālmīki rāmāya�am ||

srI: Sundara Kandam




32

|| sundara kā��a� sargam 6 || sa veśmajāla� balavāndadarśa vyāsaktavaidūryasuvar�ajālam | yathā mahatprāv��i meghajāla� vidyutpinaddha� saviha"gajālam || 1|| niveśanānā� vividhāśca śālā� pradhānaśa"khāyudhacāpaśālā� | manoharāścāpi punarviśālā dadarśa veśmādri�u candraśālā� || 2|| g�hā�i nānāvasurājitāni devāsuraiścāpi supūjitāni | sarvaiśca do�ai� parivarjitāni kapirdadarśa svabalārjitāni || 3|| tāni prayatnābhisamāhitāni mayena sāk�ādiva nirmitāni | mahītale sarvagu�ottarā�i dadarśa la"kādhipaterg�hā�i || 4|| tato dadarśocchritamegharūpa� manohara� kāñcanacārurūpam | rak�o'dhipasyātmabalānurūpa� g�hottama� hyapratirūparūpam || 5|| mahītale svargamiva prakīr�a� śriyā jvalanta� bahuratnakīr�am | nānātarū�ā� kusumāvakīr�a� girerivāgra� rajasāvakīr�am || 6|| nārīpravekairiva dīpyamāna� ta%idbhirambhodavadarcyamānam | ha�sapravekairiva vāhyamāna� śriyā yuta� khe suk�tā� vimānam || 7|| yathā nagāgra� bahudhātucitra� yathā nabhaś ca grahacandracitram | dadarśa yuktīk�tameghacitra� vimānaratna� bahuratnacitram || 8|| mahī k�tā parvatarājipūr�ā

srI: Sundara Kandam




33

śailā� k�tā v�k�avitānapūr�ā� | v�k�ā� k�tā� pu�pavitānapūr�ā� pu�pa� k�ta� kesarapatrapūr�am || 9|| k�tāni veśmāni ca pā�%urā�i tathā supu�pā api pu�kari�ya� | punaśca padmāni sakesarā�i dhanyāni citrā�i tathā vanāni || 10|| pu�pāhvaya� nāma virājamāna� ratnaprabhābhiśca vivardhamānam | veśmottamānāmapi coccamāna� mahākapistatra mahāvimānam || 11|| k�tāśca vaidūryamayā viha"gā rūpyapravālaiśca tathā viha"gā� | citrāśca nānāvasubhirbhuja"gā jātyānurūpāsturagā� śubhā"gā� || 12|| pravālajāmbūnadapu�papak�ā� salīlamāvarjitajihmapak�ā� | kāmasya sāk�ādiva bhānti pak�ā� k�tā viha"gā� sumukhā� supak�ā� || 13|| niyujyamānāśca gajā� suhastā� sakesarāścotpalapatrahastā� | babhūva devī ca k�tā suhastā lak�mīstathā padmini padmahastā || 14|| itīva tadg�hamabhigamya śobhana� savismayo nagamiva cāruśobhanam | punaśca tatparamasugandhi sundara� himātyaye nagamiva cārukandaram || 15|| tata� sa tā� kapirabhipatya pūjitā� caranpurī� daśamukhabāhupālitām | ad�śya tā� janakasutā� supūjitā� sudu�khitā� patigu�aveganirjitām || 16|| tatastadā bahuvidhabhāvitātmana� k�tātmano janakasutā� suvartmana� | apaśyato'bhavadatidu�khita� mana� sucak�u�a� pravicarato mahātmana� || 17||

srI: Sundara Kandam




34



tasyālayavari�#hasya madhye vipulamāyatam | dadarśa bhavanaśre�#ha� hanūmānmārutātmaja� || 1|| ardhayojanavistīr�amāyata� yojana� hi tat | bhavana� rāk�asendrasya bahuprāsādasa"kulam || 2|| mārgamā�astu vaidehī� sītāmāyatalocanām | sarvata� paricakrāma hanūmānarisūdana� || 3|| caturvi�ā�airdviradaistrivi�ā�aistathaiva ca | parik�iptamasambādha� rak�yamā�amudāyudhai� || 4|| rāk�asībhiśca patnībhī rāva�asya niveśanam | āh�tābhiśca vikramya rājakanyābhirāv�tam || 5|| tannakramakarākīr�a� timi"gilajha�ākulam | vāyuvegasamādhūta� pannagairiva sāgaram || 6|| yā hi vaiśvara�e lak�mīryā cendre harivāhane | sā rāva�ag�he sarvā nityamevānapāyinī || 7|| yā ca rājña� kuberasya yamasya varu�asya ca | tād�śī tadviśi�#ā vā �ddhī rak�o g�he�viha || 8|| tasya harmyasya madhyastha� veśma cānyatsunirmitam | bahuniryūha sa"kīr�a� dadarśa pavanātmaja� || 9|| brahma�o'rthe k�ta� divya� divi yadviśvakarma�ā | vimāna� pu�paka� nāma sarvaratnavibhū�itam || 10|| pare�a tapasā lebhe yatkubera� pitāmahāt | kuberamojasā jitvā lebhe tadrāk�aseśvara� || 11|| īhā m�gasamāyuktai� kāryasvarahira�mayai� | suk�tairācita� stambhai� pradīptamiva ca śriyā || 12||

srI: Sundara Kandam




35

merumandarasa"kāśairullikhadbhirivāmbaram | kū#āgārai� śubhākārai� sarvata� samala"k�tam || 13|| jvalanārkapratīkāśa� suk�ta� viśvakarma�ā | hemasopānasa�yukta� cārupravaravedikam || 14|| jālavātāyanairyukta� kāñcanai� sthā#ikairapi | indranīlamahānīlama�ipravaravedikam | vimāna� pu�paka� divyamāruroha mahākapi� || 15|| tatrastha� sa tadā gandha� pānabhak�yānnasambhavam | divya� sa�mūrchita� jighranrūpavantamivānilam || 16|| sa gandhasta� mahāsattva� bandhurbandhumivottamam | ita ehītyuvāceva tatra yatra sa rāva�a� || 17|| tatastā� prasthita� śālā� dadarśa mahatī� śubhām | rāva�asya mana�kāntā� kāntām iva varastriyam || 18|| ma�isopānavik�tā� hemajālavirājitām | sphā#ikairāv�tatalā� dantāntaritarūpikām || 19|| muktābhiśca pravālaiśca rūpyacāmīkarairapi | vibhū�itā� ma�istambhai� subahustambhabhū�itām || 20|| samair�jubhiratyuccai� samantātsuvibhū�itai� | stambhai� pak�airivātyuccairdiva� samprasthitām iva || 21|| mahatyā kuthayāstrī�a� p�thivīlak�a�ā"kayā | p�thivīmiva vistīr�ā� sarā�#rag�hamālinīm || 22|| nāditā� mattavihagairdivyagandhādhivāsitām | parārdhyāstara�opetā� rak�o'dhipani�evitām || 23|| dhūmrāmagarudhūpena vimalā� ha�sapā�%urām | citrā� pu�popahāre�a kalmā�īmiva suprabhām || 24|| mana�sa�hlādajananī� var�asyāpi prasādinīm | tā� śokanāśinī� divyā� śriya� sañjananīm iva || 25|| indriyā�īndriyārthaistu pañca pañcabhiruttamai� | tarpayāmāsa māteva tadā rāva�apālitā || 26||

srI: Sundara Kandam




36

svargo'ya� devaloko'yamindrasyeya� purī bhavet | siddhirveya� parā hi syādityamanyata māruti� || 27|| pradhyāyata ivāpaśyatpradīpā�statra kāñcanān | dhūrtāniva mahādhūrtairdevanena parājitān || 28|| dīpānā� ca prakāśena tejasā rāva�asya ca | arcirbhirbhū�a�ānā� ca pradīptetyabhyamanyata || 29|| tato'paśyatkuthāsīna� nānāvar�āmbarasrajam | sahasra� varanārī�ā� nānāve�avibhū�itam || 30|| pariv�tte'rdharātre tu pānanidrāvaśa� gatam | krī%itvoparata� rātrau su�vāpa balavattadā || 31|| tatprasupta� viruruce ni�śabdāntarabhū�a�am | ni�śabdaha�sabhramara� yathā padmavana� mahat || 32|| tāsā� sa�v�tadantāni mīlitāk�ā�i māruti� | apaśyatpadmagandhīni vadanāni suyo�itām || 33|| prabuddhānīva padmāni tāsā� bhūtvā k�apāk�aye | puna�sa�v�tapatrā�i rātrāviva babhustadā || 34|| imāni mukhapadmāni niyata� matta�a#padā� | ambujānīva phullāni prārthayanti puna� puna� || 35|| iti vāmanyata śrīmānupapattyā mahākapi� | mene hi gu�atastāni samāni salilodbhavai� || 36|| sā tasya śuśubhe śālā tābhi� strībhirvirājitā | śāradīva prasannā dyaustārābhirabhiśobhitā || 37|| sa ca tābhi� pariv�ta� śuśubhe rāk�asādhipa� | yathā hyu%upati� śrīmā�stārābhirabhisa�v�ta� || 38|| yāścyavante'mbarāttārā� pu�yaśe�asamāv�tā� | imāstā� sa"gatā� k�tsnā iti mene haristadā || 39|| tārā�āmiva suvyakta� mahatīnā� śubhārci�ām | prabhāvar�aprasādāśca virejustatra yo�itām || 40|| vyāv�ttagurupīnasrakprakīr�avarabhū�a�ā� |

srI: Sundara Kandam




37

pānavyāyāmakāle�u nidrāpah�tacetasa� || 41|| vyāv�ttatilakā� kāścitkāścidudbhrāntanūpurā� | pārśve galitahārāśca kāścitparamayo�ita� || 42|| mukhā hārav�tāścānyā� kāścitprasrastavāsasa� | vyāviddharaśanā dāmā� kiśorya iva vāhitā� || 43|| suku�%aladharāścānyā vicchinnam�ditasraja� | gajendram�ditā� phullā latā iva mahāvane || 44|| candrā�śukira�ābhāśca hārā� kāsā� cidutka#ā� | ha�sā iva babhu� suptā� stanamadhye�u yo�itām || 45|| aparāsā� ca vaidūryā� kādambā iva pak�i�a� | hemasūtrā�i cānyāsā� cakravākā ivābhavan || 46|| ha�sakāra�%avākīr�āścakravākopaśobhitā� | āpagā iva tā rejurjaghanai� pulinairiva || 47|| ki"ki�ījālasa"kāśāstā hemavipulāmbujā� | bhāvagrāhā yaśastīrā� suptā nadya ivābabhu� || 48|| m�du�va"ge�u kāsā� citkucāgre�u ca sa�sthitā� | babhūvurbhū�a�ānīva śubhā bhū�a�arājaya� || 49|| a�śukāntāśca kāsā� cinmukhamārutakampitā� | uparyupari vaktrā�ā� vyādhūyante puna� puna� || 50|| tā� pātākā ivoddhūtā� patnīnā� ruciraprabhā� | nānāvar�asuvar�ānā� vaktramūle�u rejire || 51|| vavalguścātra kāsā� citku�%alāni śubhārci�ām | mukhamārutasa�sargānmanda� manda� suyo�itām || 52|| śarkarāsavagandha� sa prak�tyā surabhi� sukha� | tāsā� vadanani�śvāsa� si�eve rāva�a� tadā || 53|| rāva�ānanaśa"kāśca kāścidrāva�ayo�ita� | mukhāni sma sapatnīnāmupājighranpuna� puna� || 54|| atyartha� saktamanaso rāva�e tā varastriya� | asvatantrā� sapatnīnā� priyamevācara�stadā || 55||

srI: Sundara Kandam




38

bāhūnupanidhāyānyā� pārihārya vibhū�itā� | a�śukāni ca ramyā�i pramadāstatra śiśyire || 56|| anyā vak�asi cānyasyāstasyā� kā citpunarbhujam | aparā tva"kamanyasyāstasyāścāpyaparā bhujau || 57|| ūrupārśvaka#īp��#hamanyonyasya samāśritā� | parasparanivi�#ā"gyo madasnehavaśānugā� || 58|| anyonyasyā"gasa�sparśātprīyamā�ā� sumadhyamā� | ekīk�tabhujā� sarvā� su�upustatra yo�ita� || 59|| anyonyabhujasūtre�a strīmālāgrathitā hi sā | māleva grathitā sūtre śuśubhe matta�a#padā || 60|| latānā� mādhave māsi phullānā� vāyusevanāt | anyonyamālāgrathita� sa�saktakusumoccayam || 61|| vyative�#itasuskanthamanyonyabhramarākulam | āsīdvanamivoddhūta� strīvana� rāva�asya tat || 62|| ucite�vapi suvyakta� na tāsā� yo�itā� tadā | viveka� śakya ādhātu� bhū�a�ā"gāmbarasrajām || 63|| rāva�e sukhasa�vi�#e tā� striyo vividhaprabhā� | jvalanta� kāñcanā dīpā� prek�antānimi�ā iva || 64|| rājar�ipit�daityānā� gandharvā�ā� ca yo�ita� | rak�asā� cābhavankanyāstasya kāmavaśa� gatā� || 65|| na tatra kā citpramadā prasahya vīryopapannena gu�ena labdhā | na cānyakāmāpi na cānyapūrvā vinā varārhā� janakātmajā� tu || 66|| na cākulīnā na ca hīnarūpā nādak�i�ā nānupacāra yuktā | bhāryābhavattasya na hīnasattvā na cāpi kāntasya na kāmanīyā || 67|| babhūva buddhistu harīśvarasya yadīd�śī rāghavadharmapatnī | imā yathā rāk�asarājabhāryā�

srI: Sundara Kandam




39

sujātamasyeti hi sādhubuddhe� || 68|| punaśca so'cintayadārtarūpo dhruva� viśi�#ā gu�ato hi sītā | athāyamasyā� k�tavānmahātmā la"keśvara� ka�#amanāryakarma || 69||



tatra divyopama� mukhya� sphā#ika� ratnabhū�itam | avek�amā�o hanumāndadarśa śayanāsanam || 1|| tasya caikatame deśe so'gryamālyavibhū�itam | dadarśa pā�%ura� chatra� tārādhipatisa�nibham || 2|| bālavyajanahastābhirvījyamāna� samantata� | gandhaiśca vividhairju�#a� varadhūpena dhūpitam || 3|| paramāstara�āstīr�amāvikājinasa�v�tam | dāmabhirvaramālyānā� samantādupaśobhitam || 4|| tasmiñjīmūtasa"kāśa� pradīptottamaku�%alam | lohitāk�a� mahābāhu� mahārajatavāsasa� || 5|| lohitenānuliptā"ga� candanena sugandhinā | sandhyāraktamivākāśe toyada� sata%idgu�am || 6|| v�tamābhara�airdivyai� surūpa� kāmarūpi�am | sav�k�avanagulmā%hya� prasuptamiva mandaram || 7|| krī%itvoparata� rātrau varābhara�abhū�itam | priya� rāk�asakanyānā� rāk�asānā� sukhāvaham || 8|| pītvāpyuparata� cāpi dadarśa sa mahākapi� | bhāskare śayane vīra� prasupta� rāk�asādhipam || 9|| ni�śvasanta� yathā nāga� rāva�a� vānarottama� | āsādya paramodvigna� so'pāsarpatsubhītavat || 10||

srI: Sundara Kandam




40

athāroha�amāsādya vedikāntaramāśrita� | supta� rāk�asaśārdūla� prek�ate sma mahākapi� || 11|| śuśubhe rāk�asendrasya svapata� śayanottamam | gandhahastini sa�vi�#e yathāprasrava�a� mahat || 12|| kāñcanā"gadanaddhau ca dadarśa sa mahātmana� | vik�iptau rāk�asendrasya bhujāvindradhvajopamau || 13|| airāvatavi�ā�āgrairāpī%itak�tavra�au | vajrollikhitapīnā�sau vi��ucakraparik�itau || 14|| pīnau samasujātā�sau sa"gatau balasa�yutau | sulak�a�a nakhā"gu�#hau sva"gulītalalak�itau || 15|| sa�hatau parighākārau v�ttau karikaropamau | vik�iptau śayane śubhre pañcaśīr�āvivoragau || 16|| śaśak�atajakalpena suśītena sugandhinā | candanena parārdhyena svanuliptau svala"k�tau || 17|| uttamastrīvim�ditau gandhottamani�evitau | yak�apannagagandharvadevadānavarāvi�au || 18|| dadarśa sa kapistasya bāhū śayanasa�sthitau | mandarasyāntare suptau mahārhī ru�itāviva || 19|| tābhyā� sa paripūr�ābhyā� bhujābhyā� rāk�asādhipa� | śuśubhe'calasa"kāśa� ś�"gābhyāmiva mandara� || 20|| cūtapu�nāgasurabhirbakulottamasa�yuta� | m��#ānnarasasa�yukta� pānagandhapura�sara� || 21|| tasya rāk�asasi�hasya niścakrāma mukhānmahān | śayānasya vini�śvāsa� pūrayanniva tadg�ham || 22|| muktāma�ivicitre�a kāñcanena virājatā | muku#enāpav�ttena ku�%alojjvalitānanam || 23|| raktacandanadigdhena tathā hāre�a śobhitā | pīnāyataviśālena vak�asābhivirājitam || 24|| pā�%ure�āpaviddhena k�aume�a k�atajek�a�am |

srI: Sundara Kandam




41

mahārhe�a susa�vīta� pītenottamavāsasā || 25|| mā�arāśipratīkāśa� ni�śvasanta� bhuja"gavat | gā"ge mahati toyānte prasutamiva kuñjaram || 26|| caturbhi� kāñcanairdīpairdīpyamānaiścaturdiśam | prakāśīk�tasarvā"ga� megha� vidyudga�airiva || 27|| pādamūlagatāścāpi dadarśa sumahātmana� | patnī� sa priyabhāryasya tasya rak�a�paterg�he || 28|| śaśiprakāśavadanā varaku�%alabhū�itā� | amlānamālyābhara�ā dadarśa hariyūthapa� || 29|| n�ttavāditrakuśalā rāk�asendrabhujā"kagā� | varābhara�adhāri�yo ni�annā dad�śe kapi� || 30|| vajravaidūryagarbhā�i śrava�ānte�u yo�itām | dadarśa tāpanīyāni ku�%alānya"gadāni ca || 31|| tāsā� candropamairvaktrai� śubhairlalitaku�%alai� | virarāja vimāna� tannabhastārāga�airiva || 32|| madavyāyāmakhinnāstā rāk�asendrasya yo�ita� | te�u te�vavakāśe�u prasuptāstanumadhyamā� || 33|| kā cidvī�ā� pari�vajya prasuptā samprakāśate | mahānadīprakīr�eva nalinī potamāśritā || 34|| anyā kak�agatenaiva ma%%ukenāsitek�a�ā | prasuptā bhāminī bhāti bālaputreva vatsalā || 35|| pa#aha� cārusarvā"gī pī%ya śete śubhastanī | cirasya rama�a� labdhvā pari�vajyeva kāminī || 36|| kā cida�śa� pari�vajya suptā kamalalocanā | nidrāvaśamanuprāptā sahakānteva bhāminī || 37|| anyā kanakasa"kāśairm�dupīnairmanoramai� | m�da"ga� paripī%yā"gai� prasuptā mattalocanā || 38|| bhujapārśvāntarasthena kak�age�a k�śodarī | pa�avena sahānindyā suptā madak�taśramā || 39||

srI: Sundara Kandam




42

%i�%ima� parig�hyānyā tathaivāsakta%i�%imā | prasuptā taru�a� vatsamupagūhyeva bhāminī || 40|| kā cidā%ambara� nārī bhujasambhogapī%itam | k�tvā kamalapatrāk�ī prasuptā madamohitā || 41|| kalaśīmapaviddhyānyā prasuptā bhāti bhāminī | vasante pu�paśabalā māleva parimārjitā || 42|| pā�ibhyā� ca kucau kā citsuvar�akalaśopamau | upagūhyābalā suptā nidrābalaparājitā || 43|| anyā kamalapatrāk�ī pūr�endusad�śānanā | anyāmāli"gya suśro�ī prasuptā madavihvalā || 44|| ātodyāni vicitrā�i pari�vajya varastriya� | nipī%ya ca kucai� suptā� kāminya� kāmukāniva || 45|| tāsāmekāntavinyaste śayānā� śayane śubhe | dadarśa rūpasampannāmaparā� sa kapi� striyam || 46|| muktāma�isamāyuktairbhū�a�ai� suvibhū�itām | vibhū�ayantīmiva ca svaśriyā bhavanottamam || 47|| gaurī� kanakavar�ābhāmi�#āmanta�pureśvarīm | kapirmandodarī� tatra śayānā� cārurūpi�īm || 48|| sa tā� d��#vā mahābāhurbhū�itā� mārutātmaja� | tarkayāmāsa sīteti rūpayauvanasampadā | har�e�a mahatā yukto nananda hariyūthapa� || 49|| āśpo#ayāmāsa cucumba puccha� nananda cikrī%a jagau jagāma | stambhānarohannipapāta bhūmau nidarśayansvā� prak�ti� kapīnām || 50||



srI: Sundara Kandam




43

avadhūya ca tā� buddhi� babhūvāvasthitastadā | jagāma cāparā� cintā� sītā� prati mahākapi� || 1|| na rāme�a viyuktā sā svaptumarhati bhāminī | na bhoktu� nāpyala"kartu� na pānamupasevitum || 2|| nānya� naramupasthātu� surā�āmapi ceśvaram | na hi rāmasama� kaścidvidyate tridaśe�vapi | anyeyamiti niścitya pānabhūmau cacāra sa� || 3|| krī%itenāparā� klāntā gītena ca tathā parā� | n�ttena cāparā� klāntā� pānaviprahatāstathā || 4|| muraje�u m�da"ge�u pī#hikāsu ca sa�sthitā� | tathāstara�amukhyye�u sa�vi�#āścāparā� striya� || 5|| a"ganānā� sahasre�a bhū�itena vibhū�a�ai� | rūpasa�lāpaśīlena yuktagītārthabhā�i�ā || 6|| deśakālābhiyuktena yuktavākyābhidhāyinā | ratābhiratasa�supta� dadarśa hariyūthapa� || 7|| tāsā� madhye mahābāhu� śuśubhe rāk�aseśvara� | go�#he mahati mukhyānā� gavā� madhye yathā v��a� || 8|| sa rāk�asendra� śuśubhe tābhi� pariv�ta� svayam | kare�ubhiryathāra�ya� parikīr�o mahādvipa� || 9|| sarvakāmairupetā� ca pānabhūmi� mahātmana� | dadarśa kapiśārdūlastasya rak�a�paterg�he || 10|| m�gā�ā� mahi�ā�ā� ca varāhā�ā� ca bhāgaśa� | tatra nyastāni mā�sāni pānabhūmau dadarśa sa� || 11|| raukme�u ca viśale�u bhājane�vardhabhak�itān | dadarśa kapiśārdūla mayūrānkukku#ā�stathā || 12|| varāhavārdhrā�asakāndadhisauvarcalāyutān | śalyānm�gamayūrā�śca hanūmānanvavaik�ata || 13|| k�karānvividhānsiddhā�ścakorānardhabhak�itān | mahi�ānekaśalyā�śca chāgā�śca k�tani�#hitān | lekhyamuccāvaca� peya� bhojyāni vividhāni ca || 14||

srI: Sundara Kandam




44

tathāmlalava�otta�sairvividhai rāga�ā%avai� | hāra nūpurakeyūrairapaviddhairmahādhanai� || 15|| pānabhājanavik�iptai� phalaiś ca vividhairapi | k�tapu�popahārā bhūradhika� pu�yati śriyam || 16|| tatra tatra ca vinyastai� suśli�#ai� śayanāsanai� | pānabhūmirvinā vahni� pradīptevopalak�yate || 17|| bahuprakārairvividhairvarasa�skārasa�sk�tai� | mā�sai� kuśalasa�yuktai� pānabhūmigatai� p�thak || 18|| divyā� prasannā vividhā� surā� k�tasurā api | śarkarāsavamādhvīkā� pu�pāsavaphalāsavā� | vāsacūr�aiśca vividhairm��#āstaistai� p�thakp�thak || 19|| santatā śuśubhe bhūmirmālyaiśca bahusa�sthitai� | hira�mayaiśca karakairbhājanai� sphā#ikairapi | jāmbūnadamayaiścānyai� karakairabhisa�v�tā || 20|| rājate�u ca kumbhe�u jāmbūnadamaye�u ca | pānaśre�#ha� tadā bhūri kapistatra dadarśa ha || 21|| so'paśyacchātakumbhāni śīdhorma�imayāni ca | rājatāni ca pūr�āni bhājanāni mahākapi� || 22|| kva cidardhāvaśe�ā�i kva citpītāni sarvaśa� | kva cinnaiva prapītāni pānāni sa dadarśa ha || 23|| kva cidbhak�yā�śca vividhānkva citpānāni bhāgaśa� | kva cidannāvaśe�ā�i paśyanvai vicacāra ha || 24|| kva citprabhinnai� karakai� kva cidālo%itairgha#ai� | kva citsamp�ktamālyāni jalāni ca phalāni ca || 25|| śayanānyatra nārī�ā� śūnyāni bahudhā puna� | paraspara� samāśli�ya kāścitsuptā varā"ganā� || 26|| kā cicca vastramanyasyā apah�tyopaguhya ca | upagamyābalā suptā nidrābalaparājitā || 27|| tāsāmucchvāsavātena vastra� mālya� ca gātrajam | nātyartha� spandate citra� prāpya mandamivānilam || 28||

srI: Sundara Kandam




45

candanasya ca śītasya śīdhormadhurasasya ca | vividhasya ca mālyasya pu�pasya vividhasya ca || 29|| bahudhā mārutastatra gandha� vividhamudvahan | snānānā� candanānā� ca dhūpānā� caiva mūrchita� | pravavau surabhirgandho vimāne pu�pake tadā || 30|| śyāmāvadātāstatrānyā� kāścitk��ā varā"ganā� | kāścitkāñcanavar�ā"gya� pramadā rāk�asālaye || 31|| tāsā� nidrāvaśatvācca madanena vimūrchitam | padminīnā� prasuptānā� rūpamāsīdyathaiva hi || 32|| eva� sarvamaśe�e�a rāva�ānta�pura� kapi� | dadarśa sumahātejā na dadarśa ca jānakīm || 33|| nirīk�amā�aśca tatastā� striya� sa mahākapi� | jagāma mahatī� cintā� dharmasādhvasaśa"kita� || 34|| paradārāvarodhasya prasuptasya nirīk�a�am | ida� khalu mamātyartha� dharmalopa� kari�yati || 35|| na hi me paradārā�ā� d��#irvi�ayavartinī | aya� cātra mayā d��#a� paradāraparigraha� || 36|| tasya prādurabhūccintāpunaranyā manasvina� | niścitaikāntacittasya kāryaniścayadarśinī || 37|| kāma� d��#vā mayā sarvā viśvastā rāva�astriya� | na tu me manasa� ki� cidvaik�tyamupapadyate || 38|| mano hi hetu� sarve�āmindriyā�ā� pravartate | śubhāśubhāsvavasthāsu tacca me suvyavasthitam || 39|| nānyatra hi mayā śakyā vaidehī parimārgitum | striyo hi strī�u d�śyante sadā samparimārga�e || 40|| yasya sattvasya yā yonistasyā� tatparimārgyate | na śakya� pramadā na�#ā m�gī�u parimārgitum || 41|| tadida� mārgita� tāvacchuddhena manasā mayā | rāva�ānta�pura� sara� d�śyate na ca jānakī || 42||

srI: Sundara Kandam




46

devagandharvakanyāśca nāgakanyāśca vīryavān | avek�amā�o hanumānnaivāpaśyata jānakīm || 43|| tāmapaśyankapistatra paśya�ścānyā varastriya� | apakramya tadā vīra� pradhyātumupacakrame || 44||



sa tasya madhye bhavanasya vānaro latāg�hā�ścitrag�hānniśāg�hān | jagāma sītā� prati darśanotsuko na caiva tā� paśyati cārudarśanām || 1|| sa cintayāmāsa tato mahākapi� priyāmapaśyanraghunandanasya tām | dhruva� nu sītā mriyate yathā na me vicinvato darśanameti maithilī || 2|| sā rāk�asānā� pravare�a bālā svaśīlasa�rak�a�a tatparā satī | anena nūna� pratidu�#akarma�ā hatā bhavedāryapathe pare sthitā || 3|| virūparūpā vik�tā vivarcaso mahānanā dīrghavirūpadarśanā� | samīk�ya sā rāk�asarājayo�ito bhayādvina�#ā janakeśvarātmajā || 4|| sītāmad��#vā hyanavāpya pauru�a� vih�tya kāla� saha vānaraiś ciram | na me'sti sugrīvasamīpagā gati� sutīk��ada�%o balavā�śca vānara� || 5|| d��#amanta�pura� sarva� d��#vā rāva�ayo�ita� | na sītā d�śyate sādhvī v�thā jāto mama śrama� || 6|| ki� nu mā� vānarā� sarve gata� vak�yanti sa"gatā� | gatvā tatra tvayā vīra ki� k�ta� tadvadasva na� || 7||

srI: Sundara Kandam




47

ad��#vā ki� pravak�yāmi tāmaha� janakātmajām | dhruva� prāyamupe�yanti kālasya vyativartane || 8|| ki� vā vak�yati v�ddhaśca jāmbavāna"gadaśca sa� | gata� pāra� samudrasya vānarāśca samāgatā� || 9|| anirveda� śriyo mūlamanirveda� para� sukham | bhūyastāvadvice�yāmi na yatra vicaya� k�ta� || 10|| anirvedo hi satata� sarvārthe�u pravartaka� | karoti saphala� janto� karma yacca karoti sa� || 11|| tasmādanirveda k�ta� yatna� ce�#e'hamuttamam | ad��#ā�śca vice�yāmi deśānrāva�apālitān || 12|| āpānaśālāvicitāstathā pu�pag�hā�i ca | citraśālāśca vicitā bhūya� krī%āg�hā�i ca || 13|| ni�ku#āntararathyāśca vimānāni ca sarvaśa� | iti sañcintya bhūyo'pi vicetumupacakrame || 14|| bhūmīg�hā�ścaityag�hāng�hātig�hakānapi | utpatannipata�ścāpi ti�#hangacchanpuna� kva cit || 15|| apāv��va�śca dvārā�i kapā#ānyavagha##ayan | praviśanni�pata�ścāpi prapatannutpatannapi | sarvamapyavakāśa� sa vicacāra mahākapi� || 16|| catura"gulamātro'pi nāvakāśa� sa vidyate | rāva�ānta�pure tasminya� kapirna jagāma sa� || 17|| prākarāntararathyāśca vedikaścaityasa�śrayā� | śvabhrāśca pu�kari�yaśca sarva� tenāvalokitam || 18|| rāk�asyo vividhākārā virūpā vik�tāstathā | d��#ā hanūmatā tatra na tu sā janakātmajā || 19|| rūpe�āpratimā loke varā vidyādhara striya� | d�#ā hanūmatā tatra na tu rāghavanandinī || 20|| nāgakanyā varārohā� pūr�acandranibhānanā� | d��#ā hanūmatā tatra na tu sītā sumadhyamā || 21||

srI: Sundara Kandam




48

pramathya rāk�asendre�a nāgakanyā balāddh�tā� | d��#ā hanūmatā tatra na sā janakanandinī || 22|| so'paśya�stā� mahābāhu� paśya�ścānyā varastriya� | vi�asāda mahābāhurhanūmānmārutātmaja� || 23|| udyoga� vānarendrā�a� plavana� sāgarasya ca | vyartha� vīk�yānilasutaścintā� punarupāgamat || 24|| avatīrya vimānācca hanūmānmārutātmaja� | cintāmupajagāmātha śokopahatacetana� || 25||



vimānāttu susa"kramya prākāra� hariyūthapa� | hanūmānvegavānāsīdyathā vidyudghanāntare || 1|| samparikramya hanumānrāva�asya niveśanān | ad��#vā jānakī� sītāmabravīdvacana� kapi� || 2|| bhūyi�#ha� lo%itā la"kā rāmasya caratā priyam | na hi paśyāmi vaidehī� sītā� sarvā"gaśobhanām || 3|| palvalāni ta#ākāni sarā�si saritastathā | nadyo'nūpavanāntāśca durgāśca dhara�īdharā� | lo%itā vasudhā sarvā na ca paśyāmi jānakīm || 4|| iha sampātinā sītā rāva�asya niveśane | ākhyātā g�dhrarājena na ca paśyāmi tām aham || 5|| ki� nu sītātha vaidehī maithilī janakātmajā | upati�#heta vivaśā rāva�a� du�#acāri�am || 6|| k�ipramutpatato manye sītāmādāya rak�asa� | bibhyato rāmabā�ānāmantarā patitā bhavet || 7|| atha vā hriyamā�āyā� pathi siddhani�evite | manye patitamāryāyā h�daya� prek�ya sāgaram || 8||

srI: Sundara Kandam




49

rāva�asyoruvegena bhujābhyā� pī%itena ca | tayā manye viśālāk�yā tyakta� jīvitamāryayā || 9|| uparyupari vā nūna� sāgara� kramatastadā | vive�#amānā patitā samudre janakātmajā || 10|| āho k�udre�a cānena rak�antī śīlamātmana� | abandhurbhak�itā sītā rāva�ena tapasvinī || 11|| atha vā rāk�asendrasya patnībhirasitek�a�ā | adu�#ā du�#abhāvābhirbhak�itā sā bhavi�yati || 12|| sampūr�acandrapratima� padmapatranibhek�a�am | rāmasya dhyāyatī vaktra� pañcatva� k�pa�ā gatā || 13|| hā rāma lak�ma�etyeva hāyodhyeti ca maithilī | vilapya bahu vaidehī nyastadehā bhavi�yati || 14|| atha vā nihitā manye rāva�asya niveśane | nūna� lālapyate manda� pañjarastheva śārikā || 15|| janakasya kule jātā rāmapatnī sumadhyamā | kathamutpalapatrāk�ī rāva�asya vaśa� vrajet || 16|| vina�#ā vā prana�#ā vā m�tā vā janakātmajā | rāmasya priyabhāryasya na nivedayitu� k�amam || 17|| nivedyamāne do�a� syāddo�a� syādanivedane | katha� nu khalu kartavya� vi�ama� pratibhāti me || 18|| asminneva"gate karye prāptakāla� k�ama� ca kim | bhavediti mati� bhūyo hanumānpravicārayan || 19|| yadi sītāmad��#vāha� vānarendrapurīmita� | gami�yāmi tata� ko me puru�ārtho bhavi�yati || 20|| mameda� la"ghana� vyartha� sāgarasya bhavi�yati | praveśaściva la"kāyā rāk�asānā� ca darśanam || 21|| ki� vā vak�yati sugrīvo harayo va samāgatā� | ki�kindhā� samanuprāptau tau vā daśarathātmajau || 22|| gatvā tu yadi kākutstha� vak�yāmi paramapriyam |

srI: Sundara Kandam




50

na d��#eti mayā sītā tatastyak�yanti jīvitam || 23|| paru�a� dāru�a� krūra� tīk��amindriyatāpanam | sītānimitta� durvākya� śrutvā sa na bhavi�yati || 24|| ta� tu k�cchragata� d��#vā pañcatvagatamānasa� | bh�śānurakto medhāvī na bhavi�yati lak�ma�a� || 25|| vina�#au bhrātarau śrutvā bharato'pi mari�yati | bharata� ca m�ta� d��#vā śatrughno na bhavi�yati || 26|| putrānm�tānsamīk�yātha na bhavi�yanti mātara� | kausalyā ca sumitrā ca kaikeyī ca na sa�śaya� || 27|| k�tajña� satyasandhaśca sugrīva� plavagādhipa� | rāma� tathā gata� d��#vā tatastyak�yanti jīvitam || 28|| durmanā vyathitā dīnā nirānandā tapasvinī | pī%itā bhart�śokena rumā tyak�yati jīvitam || 29|| vālijena tu du�khena pī%itā śokakarśitā | pañcatvagamane rājñastārāpi na bhavi�yati || 30|| mātāpitrorvināśena sugrīva vyasanena ca | kumāro'pya"gada� kasmāddhārayi�yati jīvitam || 31|| bhart�jena tu śokena abhibhūtā vanaukasa� | śirā�syabhihani�yanti talairmu�#ibhireva ca || 32|| sāntvenānupradānena mānena ca yaśasvinā | lālitā� kapirājena prā�ā�styak�yanti vānarā� || 33|| na vane�u na śaile�u na nirodhe�u vā puna� | krī%āmanubhavi�yanti sametya kapikuñjarā� || 34|| saputradārā� sāmātyā bhart�vyasanapī%itā� | śailāgrebhya� pati�yanti sametya vi�ame�u ca || 35|| vi�amudbandhana� vāpi praveśa� jvalanasya vā | upavāsamatho śastra� pracari�yanti vānarā� || 36|| ghoramārodana� manye gate mayi bhavi�yati | ik�vākukulanāśaśca nāśaścaiva vanaukasām || 37||

srI: Sundara Kandam




51

so'ha� naiva gami�yāmi ki�kindhā� nagarīmita� | na hi śak�yāmyaha� dra�#u� sugrīva� maithilī� vinā || 38|| mayyagacchati cehasthe dharmātmānau mahārathau | āśayā tau dhari�yete vanarāśca manasvina� || 39|| hastādāno mukhādāno niyato v�k�amūlika� | vānaprastho bhavi�yāmi ad��#vā janakātmajām || 40|| sāgarānūpaje deśe bahumūlaphalodake | citā� k�tvā pravek�yāmi samiddhamara�īsutam || 41|| upavi�#asya vā samyagli"gina� sādhayi�yata� | śarīra� bhak�ayi�yanti vāyasā� śvāpadāni ca || 42|| idamapy��ibhird��#a� niryā�amiti me mati� | samyagāpa� pravek�yāmi na cetpaśyāmi jānakīm || 43|| sujātamūlā subhagā kīrtimālāyaśasvinī | prabhagnā cirarātrīya� mama sītāmapaśyata� || 44|| tāpaso vā bhavi�yāmi niyato v�k�amūlika� | neta� pratigami�yāmi tāmad��#vāsitek�a�ām || 45|| yadīta� pratigacchāmi sītāmanadhigamya tām | a"gada� sahitai� sarvairvānarairna bhavi�yati || 46|| vināśe bahavo do�ā jīvanprāpnoti bhadrakam | tasmātprā�āndhari�yāmi dhruvo jīvati sa"gama� || 47|| eva� bahuvidha� du�kha� manasā dhārayanmuhu� | nādhyagacchattadā pāra� śokasya kapikuñjara� || 48|| rāva�a� vā vadhi�yāmi daśagrīva� mahābalam | kāmamastu h�tā sītā pratyācīr�a� bhavi�yati || 49|| athavaina� samutk�ipya uparyupari sāgaram | rāmāyopahari�yāmi paśu� paśupateriva || 50|| iti cintā samāpanna� sītāmanadhigamya tām | dhyānaśokā parītātmā cintayāmāsa vānara� || 51|| yāvatsītā� na paśyāmi rāmapatnī� yaśasvinīm |

srI: Sundara Kandam




52

tāvadetā� purī� la"kā� vicinomi puna� puna� || 52|| sampāti vacanāccāpi rāma� yadyānayāmyaham | apaśyanrāghavo bhāryā� nirdahetsarvavānarān || 53|| ihaiva niyatāhāro vatsyāmi niyatendriya� | na matk�te vinaśyeyu� sarve te naravānarā� || 54|| aśokavanikā cāpi mahatīya� mahādrumā | imāmabhigami�yāmi na hīya� vicitā mayā || 55|| vasūnrudrā�stathādityānaśvinau maruto'pi ca | namask�tvā gami�yāmi rak�asā� śokavardhana� || 56|| jitvā tu rāk�asāndevīmik�vākukulanandinīm | sampradāsyāmi rāmāyā yathāsiddhi� tapasvine || 57|| sa muhūrtamiva dhyātvā cintāvigrathitendriya� | udati�#hanmahābāhurhanūmānmārutātmaja� || 58|| namo'stu rāmāya salak�ma�āya devyai ca tasyai janakātmajāyai | namo'stu rudrendrayamānilebhyo namo'stu candrārkamarudga�ebhya� || 59|| sa tebhyastu namask�tvā sugrīvāya ca māruti� | diśa� sarvā� samālokya aśokavanikā� prati || 60|| sa gatvā manasā pūrvamaśokavanikā� śubhām | uttara� cintayāmāsa vānaro mārutātmaja� || 61|| dhruva� tu rak�obahulā bhavi�yati vanākulā | aśokavanikā cintyā sarvasa�skārasa�sk�tā || 62|| rak�i�aścātra vihitā nūna� rak�anti pādapān | bhagavānapi sarvātmā nātik�obha� pravāyati || 63|| sa"k�ipto'ya� mayātmā ca rāmārthe rāva�asya ca | siddhi� me sa�vidhāsyanti devā� sar�iga�āstviha || 64|| brahmā svayambhūrbhagavāndevāścaiva diśantu me | siddhimagniśca vāyuśca puruhūtaśca vajradh�t || 65||

srI: Sundara Kandam




53

varu�a� pāśahastaśca somādityai tathaiva ca | aśvinau ca mahātmānau maruta� sarva eva ca || 66|| siddhi� sarvā�i bhūtāni bhūtānā� caiva ya� prabhu� | dāsyanti mama ye cānye ad��#ā� pathi gocarā� || 67|| tadunnasa� pā�%uradantamavra�a� śucismita� padmapalāśalocanam | drak�ye tadāryāvadana� kadā nvaha� prasannatārādhipatulyadarśanam || 68|| k�udre�a pāpena n�śa�sakarma�ā sudāru�ālā"k�tave�adhāri�ā | balābhibhūtā abalā tapasvinī katha� nu me d��#apathe'dya sā bhavet || 69||



sa muhūrtamiva dhyatvā manasā cādhigamya tām | avapluto mahātejā� prākāra� tasya veśmana� || 1|| sa tu sa�h��#asarvā"ga� prākārastho mahākapi� | pu�pitāgrānvasantādau dadarśa vividhāndrumān || 2|| sālānaśokānbhavyā�śca campakā�śca supu�pitān | uddālakānnāgav�k�ā�ścūtānkapimukhānapi || 3|| athāmrava�asañcannā� latāśatasamāv�tām | jyāmukta iva nārāca� pupluve v�k�avā#ikām || 4|| sa pravi�ya vicitrā� tā� vihagairabhināditām | rājatai� kāñcanaiścaiva pādapai� sarvatov�tām || 5|| vihagairm�gasa"ghaiśca vicitrā� citrakānanām | uditādityasa"kāśā� dadarśa hanumānkapi� || 6|| v�tā� nānāvidhairv�k�ai� pu�popagaphalopagai� | kokilairbh�"garājaiśca mattairnityani�evitām || 7||

srI: Sundara Kandam




54

prah��#amanuje kale m�gapak�isamākule | mattabarhi�asa"ghu�#ā� nānādvijaga�āyutām || 8|| mārgamā�o varārohā� rājaputrīmaninditām | sukhaprasuptānvihagānbodhayāmāsa vānara� || 9|| utpatadbhirdvijaga�ai� pak�ai� sālā� samāhatā� | anekavar�ā vividhā mumucu� pu�pav��#aya� || 10|| pu�pāvakīr�a� śuśubhe hanumānmārutātmaja� | aśokavanikāmadhye yathā pu�pamayo giri� || 11|| diśa� sarvābhidāvanta� v�k�a�a�%agata� kapim | d��#vā sarvā�i bhūtāni vasanta iti menire || 12|| v�k�ebhya� patitai� pu�pairavakīr�ā p�thagvidhai� | rarāja vasudhā tatra pramadeva vibhū�itā || 13|| tarasvinā te taravastarasābhiprakampitā� | kusumāni vicitrā�i sas�ju� kapinā tadā || 14|| nirdhūtapatraśikharā� śīr�apu�paphaladrumā� | nik�iptavastrābhara�ā dhūrtā iva parājitā� || 15|| hanūmatā vegavatā kampitāste nagottamā� | pu�papar�aphalānyāśu mumucu� pu�paśālina� || 16|| viha"gasa"ghairhīnāste skandhamātrāśrayā drumā� | babhūvuragamā� sarve māruteneva nirdhutā� || 17|| vidhūtakeśī yuvatiryathā m�ditavar�ikā | ni�pītaśubhadantau�#hī nakhairdantaiśca vik�atā || 18|| tathā lā"gūlahastaiśca cara�ābhyā� ca marditā | babhūvāśokavanikā prabhagnavarapādapā || 19|| mahālatānā� dāmāni vyadhamattarasā kapi� | yathā prāv��i vindhyasya meghajālāni māruta� || 20|| sa tatra ma�ibhūmīśca rājatīśca manoramā� | tathā kāñcanabhūmīśca vicarandad�śe kapi� || 21|| vāpīśca vividhākārā� pūr�ā� paramavāri�ā |

srI: Sundara Kandam




55

mahārhairma�isopānairupapannāstatastata� || 22|| muktāpravālasikatā spha#ikāntaraku##imā� | kāñcanaistarubhiścitraistīrajairupaśobhitā� || 23|| phullapadmotpalavanāścakravākopakūjitā� | natyūharutasa"ghu�#ā ha�sasārasanāditā� || 24|| dīrghābhirdrumayuktābhi� saridbhiśca samantata� | am�topamatoyābhi� śivābhirupasa�sk�tā� || 25|| latāśatairavatatā� santānakasamāv�tā� | nānāgulmāv�tavanā� karavīrak�tāntarā� || 26|| tato'mbudharasa"kāśa� prav�ddhaśikhara� girim | vicitrakū#a� kū#aiśca sarvata� parivāritam || 27|| śilāg�hairavatata� nānāv�k�ai� samāv�tam | dadarśa kapiśārdūlo ramya� jagati parvatam || 28|| dadarśa ca nagāttasmānnadī� nipatitā� kapi� | a"kādiva samutpatya priyasya patitā� priyām || 29|| jale nipatitāgraiśca pādapairupaśobhitām | vāryamā�āmiva kruddhā� pramadā� priyabandhubhi� || 30|| punarāv�ttatoyā� ca dadarśa sa mahākapi� | prasannāmiva kāntasya kāntā� punarupasthitām || 31|| tasyādūrātsa padminyo nānādvijaga�āyutā� | dadarśa kapiśārdūlo hanumānmārutātmaja� || 32|| k�trimā� dīrghikā� cāpi pūr�ā� śītena vāri�ā | ma�ipravarasopānā� muktāsikataśobhitām || 33|| vividhairm�gasa"ghaiśca vicitrā� citrakānanām | prāsādai� sumahadbhiśca nirmitairviśvakarma�ā | kānanai� k�trimaiścāpi sarvata� samala"k�tām || 34|| ye ke citpādapāstatra pu�popagaphalopagā� | sacchatrā� savitardīkā� sarve sauvar�avedikā� || 35|| latāpratānairbahubhi� par�aiśca bahubhirv�tām |

srI: Sundara Kandam




56

kāñcanī� śi�śupāmekā� dadarśa sa mahākapi� || 36|| so'paśyadbhūmibhāgā�śca gartaprasrava�āni ca | suvar�av�k�ānaparāndadarśa śikhisa�nibhān || 37|| te�ā� drumā�ā� prabhayā meroriva mahākapi� | amanyata tadā vīra� kāñcano'smīti vānara� || 38|| tā� kāñcanaistaruga�airmārutena ca vījitām | ki"ki�īśatanirgho�ā� d��#vā vismayamāgamat || 39|| supu�pitāgrā� rucirā� taru�ā"kurapallavām | tāmāruhya mahāvega� śi�śapā� par�asa�v�tām || 40|| ito drak�yāmi vaidehī� rāma darśanalālasām | itaścetaśca du�khārtā� sampatantī� yad�cchayā || 41|| aśokavanikā ceya� d�%ha� ramyā durātmana� | campakaiścandanaiścāpi bakulaiśca vibhū�itā || 42|| iya� ca nalinī ramyā dvijasa"ghani�evitā | imā� sā rāmamahi�ī nūname�yati jānakī || 43|| sā rāma rāmamahi�ī rāghavasya priyā sadā | vanasañcārakuśalā nūname�yati jānakī || 44|| atha vā m�gaśāvāk�ī vanasyāsya vicak�a�ā | vaname�yati sā ceha rāmacintānukarśitā || 45|| rāmaśokābhisantaptā sā devī vāmalocanā | vanavāsaratā nityame�yate vanacāri�ī || 46|| vanecarā�ā� satata� nūna� sp�hayate purā | rāmasya dayitā bhāryā janakasya sutā satī || 47|| sandhyākālamanā� śyāmā dhruvame�yati jānakī | nadī� cemā� śivajalā� sandhyārthe varavar�inī || 48|| tasyāścāpyanurūpeyamaśokavanikā śubhā | śubhā yā pārthivendrasya patnī rāmasya sa�mitā || 49|| yadi jivati sā devī tārādhipanibhānanā | āgami�yati sāvaśyamimā� śivajalā� nadīm || 50||

srI: Sundara Kandam




57

eva� tu matvā hanumānmahātmā pratīk�amā�o manujendrapatnīm | avek�amā�aśca dadarśa sarva� supu�pite par�aghane nilīna� || 51||



sa vīk�amā�astatrastho mārgamā�aśca maithilīm | avek�amā�aśca mahī� sarvā� tāmanvavaik�ata || 1|| santāna kalatābhiśca pādapairupaśobhitām | divyagandharasopetā� sarvata� samala"k�tām || 2|| tā� sa nandanasa"kāśā� m�gapak�ibhirāv�tām | harmyaprāsādasambādhā� kokilākulani�svanām || 3|| kāñcanotpalapadmābhirvāpībhirupaśobhitām | bahvāsanakuthopetā� bahubhūmig�hāyutām || 4|| sarvartukusumai ramyai� phalavadbhiśca pādapai� | pu�pitānāmaśokānā� śriyā sūryodayaprabhām || 5|| pradīptāmiva tatrastho māruti� samudaik�ata | ni�patraśākhā� vihagai� kriyamā�āmivāsak�t | vini�patadbhi� śataśaścitrai� pu�pāvata�sakai� || 6|| āmūlapu�panicitairaśokai� śokanāśanai� | pu�pabhārātibhāraiśca sp�śadbhiriva medinīm || 7|| kar�ikārai� kusumitai� ki�śukaiśca supu�pitai� | sa deśa� prabhayā te�ā� pradīpta iva sarvata� || 8|| pu�nāgā� saptapar�āśca campakoddālakāstathā | viv�ddhamūlā bahava� śobhante sma supu�pitā� || 9|| śātakumbhanibhā� ke citke cidagniśikhopamā� | nīlāñjananibhā� ke cittatrāśokā� sahasraśa� || 10||

srI: Sundara Kandam




58

nandana� vividhodyāna� citra� caitraratha� yathā | ativ�ttamivācintya� divya� ramya� śriyā v�tam || 11|| dvitīyamiva cākāśa� pu�pajyotirga�āyutam | pu�paratnaśataiścitra� pañcama� sāgara� yathā || 12|| sarvartupu�pairnicita� pādapairmadhugandhibhi� | nānāninādairudyāna� ramya� m�gaga�airdvijai� || 13|| anekagandhapravaha� pu�yagandha� manoramam | śailendramiva gandhā%hya� dvitīya� gandhamādanam || 14|| aśokavanikāyā� tu tasyā� vānarapu"gava� | sa dadarśāvidūrastha� caityaprāsādamūrjitam || 15|| madhye stambhasahasre�a sthita� kailāsapā�%uram | pravālak�tasopāna� taptakāñcanavedikam || 16|| mu��antamiva cak�ū��i dyotamānamiva śriyā | vimala� prā�śubhāvatvādullikhantamivāmbaram || 17|| tato malinasa�vītā� rāk�asībhi� samāv�tām | upavāsak�śā� dīnā� ni�śvasāntī� puna� puna� | dadarśa śuklapak�ādau candrarekhāmivāmalām || 18|| mandaprakhyāyamānena rūpe�a ruciraprabhām | pinaddhā� dhūmajālena śikhāmiva vibhāvaso� || 19|| pītenaikena sa�vītā� kli�#enottamavāsasā | sapa"kāmanala"kārā� vipadmāmiva padminīm || 20|| vrī%itā� du�khasantaptā� parimlānā� tapasvinīm | grahe�ā"gārake�aiva pī%itāmiva rohi�īm || 21|| aśrupūr�amukhī� dīnā� k�śāmananaśena ca | śokadhyānaparā� dīnā� nitya� du�khaparāya�ām || 22|| priya� janamapaśyantī� paśyantī� rāk�asīga�am | svaga�ena m�gī� hīnā� śvaga�ābhiv�tām iva || 23|| nīlanāgābhayā ve�yā jaghana� gatayaikayā | sukhārhā� du�khasantaptā� vyasanānāmakodivām || 24||

srI: Sundara Kandam




59

tā� samīk�ya viśālāk�īmadhika� malinā� k�śām | tarkayāmāsa sīteti kāra�airupapādibhi� || 25|| hriyamā�ā tadā tena rak�asā kāmarūpi�ā | yathārūpā hi d��#ā vai tathārūpeyama"ganā || 26|| pūr�acandrānanā� subhrū� cāruv�ttapayodharām | kurvantī� prabhayā devī� sarvā vitimirā diśa� || 27|| tā� nīlakeśī� bimbau�#hī� sumadhyā� suprati�#hitām | sītā� padmapalāśāk�ī� manmathasya rati� yathā || 28|| i�#ā� sarvasya jagata� pūr�acandraprabhām iva | bhūmau sutanumāsīnā� niyatāmiva tāpasīm || 29|| ni�śvāsabahulā� bhīru� bhujagendravadhūm iva | śokajālena mahatā vitatena na rājatīm || 30|| sa�saktā� dhūmajālena śikhāmiva vibhāvaso� | tā� sm�tīmiva sandighdām�ddhi� nipatitām iva || 31|| vihatāmiva ca śraddhāmāśā� pratihatām iva | sopasargā� yathā siddhi� buddhi� sakalu�ām iva || 32|| abhūtenāpavādena kīrti� nipatitām iva | rāmoparodhavyathitā� rak�ohara�akarśitām || 33|| abalā� m�gaśāvāk�ī� vīk�amā�ā� tatastata� | bā�pāmbupratipūr�ena k��avaktrāk�ipak�ma�ā | vadanenāprasannena ni�śvasantī� puna� puna� || 34|| malapa"kadharā� dīnā� ma�%anārhāmama�%itām | prabhā� nak�atrarājasya kālameghairivāv�tām || 35|| tasya sandidihe buddhirmuhu� sītā� nirīk�ya tu | āmnāyānāmayogena vidyā� praśithilām iva || 36|| du�khena bubudhe sītā� hanumānanala"k�tām | sa�skāre�a yathāhīnā� vācamarthāntara� gatām || 37|| tā� samīk�ya viśālāk�ī� rājaputrīmaninditām | tarkayāmāsa sīteti kāra�airupapādayan || 38||

srI: Sundara Kandam




60

vaidehyā yāni cā"ge�u tadā rāmo'nvakīrtayat | tānyābhara�ajālāni gātraśobhīnyalak�ayat || 39|| suk�tau kar�ave�#au ca śvada��#rau ca susa�sthitau | ma�ividrumacitrā�i haste�vābhara�āni ca || 40|| śyāmāni cirayuktatvāttathā sa�sthānavanti ca | tānyevaitāni manye'ha� yāni rāmo'vnakīrtayat || 41|| tatra yānyavahīnāni tānyaha� nopalak�aye | yānyasyā nāvahīnāni tānīmāni na sa�śaya� || 42|| pīta� kanakapa##ābha� srasta� tadvasana� śubham | uttarīya� nagāsakta� tadā d��#a� plava"gamai� || 43|| bhū�a�āni ca mukhyāni d��#āni dhara�ītale | anayaivāpaviddhāni svanavanti mahānti ca || 44|| ida� cirag�hītatvādvasana� kli�#avattaram | tathā hi nūna� tadvar�a� tathā śrīmadyathetarat || 45|| iya� kanakavar�ā"gī rāmasya mahi�ī priyā | prana�#āpi satī yasya manaso na pra�aśyati || 46|| iya� sā yatk�te rāmaścaturbhi� paritapyate | kāru�yenān�śa�syena śokena madanena ca || 47|| strī prana�#eti kāru�yādāśritetyān�śa�syata� | patnī na�#eti śokena priyeti madanena ca || 48|| asyā devyā yathā rūpama"gapratya"gasau�#havam | rāmasya ca yathārūpa� tasyeyamasitek�a�ā || 49|| asyā devyā manastasmi�stasya cāsyā� prati�#hitam | teneya� sa ca dharmātmā muhūrtamapi jīvati || 50|| du�kara� kurute rāmo ya imā� mattakāśinīm | sītā� vinā mahābāhurmuhūrtamapi jīvati || 51|| eva� sītā� tadā d��#vā h��#a� pavanasambhava� | jagāma manasā rāma� praśaśa�sa ca ta� prabhum || 52||


srI: Sundara Kandam




61


praśasya tu praśastavyā� sītā� tā� haripu"gava� | gu�ābhirāma� rāma� ca punaścintāparo'bhavat || 1|| sa muhūrtamiva dhyātvā bā�paparyākulek�a�a� | sītāmāśritya tejasvī hanumānvilalāpa ha || 2|| mānyā guruvinītasya lak�ma�asya gurupriyā | yadi sītāpi du�khārtā kālo hi duratikrama� || 3|| rāmasya vyavasāyajñā lak�ma�asya ca dhīmata� | nātyartha� k�ubhyate devī ga"geva jaladāgame || 4|| tulyaśīlavayov�ttā� tulyābhijanalak�a�ām | rāghavo'rhati vaidehī� ta� ceyamasitek�a�ā || 5|| tā� d��#vā navahemābhā� lokakāntāmiva śriyam | jagāma manasā rāma� vacana� cedamabravīt || 6|| asyā hetorviśālāk�yā hato vālī mahābala� | rāva�apratimo vīrye kabandhaśca nipātita� || 7|| virādhaśca hata� sa"khye rāk�aso bhīmavikrama� | vane rāme�a vikramya mahendre�eva śambara� || 8|| caturdaśasahasrā�i rak�asā� bhīmakarma�ām | nihatāni janasthāne śarairagniśikhopamai� || 9|| kharaśca nihata� sa"khye triśirāśca nipātita� | dū�a�aśca mahātejā rāme�a viditātmanā || 10|| aiśvarya� vānarā�ā� ca durlabha� vālipālitam | asyā nimitte sugrīva� prāptavā/llokasatk�tam || 11|| sāgaraśca mayā krānta� śrīmānnadanadīpati� | asyā hetorviśālāk�yā� purī ceya� nirīk�itā || 12|| yadi rāma� samudrāntā� medinī� parivartayet | asyā� k�te jagaccāpi yuktamityeva me mati� || 13||

srI: Sundara Kandam




62

rājya� vā tri�u loke�u sītā vā janakātmajā | trailokyarājya� sakala� sītāyā nāpnuyātkalām || 14|| iya� sā dharmaśīlasya maithilasya mahātmana� | sutā janakarājasya sītā bhart�d�%havratā || 15|| utthitā medinī� bhittvā k�etre halamukhak�ate | padmare�unibhai� kīr�ā śubhai� kedārapā�subhi� || 16|| vikrāntasyāryaśīlasya sa�yuge�vanivartina� | snu�ā daśarathasyai�ā jye�#hā rājño yaśasvinī || 17|| dharmajñasya k�tajñasya rāmasya viditātmana� | iya� sā dayitā bhāryā rāk�asī vaśamāgatā || 18|| sarvānbhogānparityajya bhart�snehabalātk�tā | acintayitvā du�khāni pravi�#ā nirjana� vanam || 19|| santu�#ā phalamūlena bhart�śuśrū�a�e ratā | yā parā� bhajate prīti� vane'pi bhavane yathā || 20|| seya� kanakavar�ā"gī nitya� susmitabhā�i�ī | sahate yātanāmetāmanarthānāmabhāginī || 21|| imā� tu śīlasampannā� dra�#umicchati rāghava� | rāva�ena pramathitā� prapāmiva pipāsita� || 22|| asyā nūna� punarlābhādrāghava� prītime�yati | rājā rājyaparibhra�#a� puna� prāpyeva medinīm || 23|| kāmabhogai� parityaktā hīnā bandhujanena ca | dhārayatyātmano deha� tatsamāgamakā"k�i�ī || 24|| nai�ā paśyati rāk�asyo nemānpu�paphaladrumān | ekasthah�dayā nūna� rāmamevānupaśyati || 25|| bhartā nāma para� nāryā bhū�a�a� bhū�a�ādapi | e�ā hi rahitā tena śobhanārhā na śobhate || 26|| du�kara� kurute rāmo hīno yadanayā prabhu� | dhārayatyātmano deha� na du�khenāvasīdati || 27|| imāmasitakeśāntā� śatapatranibhek�a�ām |

srI: Sundara Kandam




63

sukhārhā� du�khitā� d��#vā mamāpi vyathita� mana� || 28|| k�itik�amā pu�karasa�nibhāk�ī yā rak�itā rāghavalak�ma�ābhyām | sā rāk�asībhirvik�tek�a�ābhi� sa�rak�yate samprati v�k�amūle || 29|| himahatanalinīva na�#aśobhā vyasanaparamparayā nipī%yamānā | sahacararahiteva cakravākī janakasutā k�pa�ā� daśā� prapannā || 30|| asyā hi pu�pāvanatāgraśākhā� śoka� d�%ha� vai janayatyaśokā� | himavyapāyena ca mandaraśmir abhyutthito naikasahasraraśmi� || 31|| ityevamartha� kapiranvavek�ya sīteyamityeva nivi�#abuddhi� | sa�śritya tasminni�asāda v�k�e balī harī�ām��abhastarasvī || 32||



tata� kumuda�a�%ābho nirmala� nirmala� svayam | prajagāma nabhaścandro ha�so nīlamivodakam || 1|| sācivyamiva kurvansa prabhayā nirmalaprabha� | candramā raśmibhi� śītai� si�eve pavanātmajam || 2|| sa dadarśa tata� sītā� pūr�acandranibhānanām | śokabhārairiva nyastā� bhārairnāvamivāmbhasi || 3|| did�k�amā�o vaidehī� hanūmānmārutātmaja� | sa dadarśāvidūrasthā rāk�asīrghoradarśanā� || 4|| ekāk�īmekakar�ā� ca kar�aprāvara�ā� tathā | akar�ā� śa"kukar�ā� ca mastakocchvāsanāsikām || 5||

srI: Sundara Kandam




64

atikāyottamā"gī� ca tanudīrghaśirodharām | dhvastakeśī� tathākeśī� keśakambaladhāri�īm || 6|| lambakar�alalā#ā� ca lambodarapayodharām | lambau�#hī� cibukau�#hī� ca lambāsyā� lambajānukām || 7|| hrasvā� dīrghā� ca kubjā� ca vika#ā� vāmanā� tathā | karālā� bhugnavastrā� ca pi"gāk�ī� vik�tānanām || 8|| vik�tā� pi"galā� kālī� krodhanā� kalahapriyā� | kālāyasamahāśūlakū#amudgaradhāri�ī� || 9|| varāham�gaśārdūlamahi�ājaśivā mukhā� | gajo�#rahayapādāśca nikhātaśiraso'parā� || 10|| ekahastaikapādāśca kharakar�yaśvakar�ikā� | gokar�īrhastikar�īśca harikar�īstathāparā� || 11|| anāsā atināsāśca tiryannāsā vināsikā� | gajasa�nibhanāsāśca lalā#occhvāsanāsikā� || 12|| hastipādā mahāpādā gopādā� pādacūlikā� | atimātraśirogrīvā atimātrakucodarī� || 13|| atimātrāsya netrāśca dīrghajihvānakhāstathā | ajāmukhīrhastimukhīrgomukhī� sūkarīmukhī� || 14|| hayo�#rakharavaktrāśca rāk�asīrghoradarśanā� | śūlamudgarahastāśca krodhanā� kalahapriyā� || 15|| karālā dhūmrakeśīśca rak�asīrvik�tānanā� | pibantī� satata� pāna� sadā mā�sasurāpriyā� || 16|| mā�saśo�itadigdhā"gīrmā�saśo�itabhojanā� | tā dadarśa kapiśre�#ho romahar�a�adarśanā� || 17|| skandhavantamupāsīnā� parivārya vanaspatim | tasyādhastācca tā� devī� rājaputrīmaninditām || 18|| lak�ayāmāsa lak�mīvānhanūmāñjanakātmajām | ni�prabhā� śokasantaptā� malasa"kulamūrdhajām || 19|| k�ī�apu�yā� cyutā� bhūmau tārā� nipatitām iva |

srI: Sundara Kandam




65

cāritrya vyapadeśā%hyā� bhart�darśanadurgatām || 20|| bhū�a�airuttamairhīnā� bhart�vātsalyabhū�itām | rāk�asādhipasa�ruddhā� bandhubhiśca vināk�tām || 21|| viyūthā� si�hasa�ruddhā� baddhā� gajavadhūm iva | candralekhā� payodānte śāradābhrairivāv�tām || 22|| kli�#arūpāmasa�sparśādayuktāmiva vallakīm | sītā� bhart�hite yuktāmayuktā� rak�asā� vaśe || 23|| aśokavanikāmadhye śokasāgaramāplutām | tābhi� pariv�tā� tatra sagrahāmiva rohi�īm || 24|| dadarśa hanumāndevī� latāmakusumām iva | sā malena ca digdhā"gī vapu�ā cāpyala"k�tā || 25|| m��ālī pa"kadighdeva vibhāti ca na bhāti ca | malinena tu vastre�a parikli�#ena bhāminīm || 26|| sa�v�tā� m�gaśāvāk�ī� dadarśa hanumānkapi� | tā� devī� dīnavadanāmadīnā� bhart�tejasā || 27|| rak�itā� svena śīlena sītāmasitalocanām | tā� d��#vā hanumānsītā� m�gaśāvanibhek�a�ām || 28|| m�gakanyāmiva trastā� vīk�amā�ā� samantata� | dahantīmiva ni�śvāsairv�k�ānpallavadhāri�a� || 29|| sa"ghātamiva śokānā� du�khasyormimivotthitām | tā� k�āmā� suvibhaktā"gī� vinābhara�aśobhinīm || 30|| prahar�amatula� lebhe māruti� prek�ya maithilīm | har�ajāni ca so'śrū�i tā� d��#vā madirek�a�ām || 31|| mumoca hanumā�statra namaścakre ca rāghavam | namask�tvā ca rāmāya lak�ma�āya ca vīryavān || 32|| sītādarśanasa�h��#o hanūmānsa�v�to'bhavat || 33||


srI: Sundara Kandam




66


tathā viprek�amā�asya vana� pu�pitapādapam | vicinvataśca vaidehī� ki� cicche�ā niśābhavat || 1|| �a%a"gavedavidu�ā� kratupravarayājinām | śuśrāva brahmagho�ā�śca virātre brahmarak�asām || 2|| atha ma"galavāditrai� śabdai� śrotramanoharai� | prābodhyata mahābāhurdaśagrīvo mahābala� || 3|| vibudhya tu yathākāla� rāk�asendra� pratāvapān | srastamālyāmbaradharo vaidehīm anvacintayat || 4|| bh�śa� niyuktastasyā� ca madanena madotka#a� | na sa ta� rāk�asa� kāma� śaśākātmani gūhitum || 5|| sa sarvābhara�airyukto bibhracchriyamanuttamām | tā� nagairvividhairju�#ā� sarvapu�paphalopagai� || 6|| v�tā� pu�kari�ībhiśca nānāpu�popaśobhitām | sadāmadaiśca vihagairvicitrā� paramādbhutām || 7|| īhām�gaiśca vividhaiśv�tā� d��#imanoharai� | vīthī� samprek�amā�aśca ma�ikāñcanatora�ā� || 8|| nānām�gaga�ākīr�ā� phalai� prapatitairv�tām | aśokavanikāmeva prāviśatsantatadrumām || 9|| a"ganāśatamātra� tu ta� vrajantamanuvrajat | mahendramiva paulastya� devagandharvayo�ita� || 10|| dīpikā� kāñcanī� kāścijjag�hustatra yo�ita� | bālavyajanahastāśca tālav�ntāni cāparā� || 11|| kāñcanairapi bh�"gārairjahru� salilamagrata� | ma�%alāgrānasī�ścaiva g�hyānyā� p��#hato yayu� || 12|| kā cidratnamayī� pātrī� pūr�ā� pānasya bhāminī | dak�i�ā dak�i�enaiva tadā jagrāha pā�inā || 13||

srI: Sundara Kandam




67

rājaha�sapratīkāśa� chatra� pūr�aśaśiprabham | sauvar�ada�%amaparā g�hītvā p��#hato yayau || 14|| nidrāmadaparītāk�yo rāva�asyottamastriya� | anujagmu� pati� vīra� ghana� vidyullatā iva || 15|| tata� kāñcīnināda� ca nūpurā�ā� ca ni�svanam | śuśrāva paramastrī�ā� sa kapirmārutātmaja� || 16|| ta� cāpratimakarmā�amacintyabalapauru�am | dvāradeśamanuprāpta� dadarśa hanumānkapi� || 17|| dīpikābhiranekābhi� samantādavabhāsitam | gandhatailāvasiktābhirdhriyamā�ābhiragrata� || 18|| kāmadarpamadairyukta� jihmatāmrāyatek�a�am | samak�amiva kandarpamapaviddha śarāsanam || 19|| mathitām�taphenābhamarajo vastramuttamam | salīlamanukar�anta� vimukta� saktama"gade || 20|| ta� patravi#ape līna� patrapu�paghanāv�ta� | samīpamupasa"krānta� nidhyātumupacakrame || 21|| avek�amā�aśca tato dadarśa kapikuñjara� | rūpayauvanasampannā rāva�asya varastriya� || 22|| tābhi� pariv�to rājā surūpābhirmahāyaśā� | tanm�gadvijasa"ghu�#a� pravi�#a� pramadāvanam || 23|| k�ībo vicitrābhara�a� śa"kukar�o mahābala� | tena viśravasa� putra� sa d��#o rāk�asādhipa� || 24|| v�ta� paramanārībhistārābhiriva candramā� | ta� dadarśa mahātejāstejovanta� mahākapi� || 25|| rāva�o'ya� mahābāhuriti sañcintya vānara� | avapluto mahātejā hanūmānmārutātmaja� || 26|| sa tathāpyugratejā� sannirdhūtastasya tejasā | patraguhyāntare sakto hanūmānsa�v�to'bhavat || 27|| sa tāmasitakeśāntā� suśro�ī� sa�hatastanīm |

srI: Sundara Kandam




68

did�k�urasitāpā"gīmupāvartata rāva�a� || 28||



tasminneva tata� kāle rājaputrī tvaninditā | rūpayauvanasampanna� bhū�a�ottamabhū�itam || 1|| tato d��#vaiva vaidehī rāva�a� rāk�asādhipam | prāvepata varārohā pravāte kadalī yathā || 2|| ūrubhyāmudara� chādya bāhubhyā� ca payodharau | upavi�#ā viśālāk�ī rudantī varavar�inī || 3|| daśagrīvastu vaidehī� rak�itā� rāk�asīga�ai� | dadarśa dīnā� du�khārta� nāva� sannāmivār�ave || 4|| asa�v�tāyāmāsīnā� dhara�yā� sa�śitavratām | chinnā� prapatitā� bhūmau śākhāmiva vanaspate� | malama�%anadigdhā"gī� ma�%anārhāmama�%itām || 5|| samīpa� rājasi�hasya rāmasya viditātmana� | sa"kalpahayasa�yuktairyāntīmiva manorathai� || 6|| śu�yantī� rudatīmekā� dhyānaśokaparāya�ām | du�khasyāntamapaśyantī� rāmā� rāmamanuvratām || 7|| ve�#amānāmathāvi�#ā� pannagendravadhūm iva | dhūpyamānā� grahe�eva rohi�ī� dhūmaketunā || 8|| v�ttaśīle kule jātāmācāravati dhārmike | puna� sa�skāramāpannā� jātamiva ca du�kule || 9|| sannāmiva mahākīrti� śraddhāmiva vimānitām | prajñāmiva parik�ī�āmāśā� pratihatām iva || 10|| āyatīmiva vidhvastāmājñā� pratihatām iva | dīptāmiva diśa� kāle pūjāmapah�tām iva || 11||

srI: Sundara Kandam




69

padminīmiva vidhvastā� hataśūrā� camūm iva | prabhāmiva tapodhvastāmupak�ī�āmivāpagām || 12|| vedīmiva parām��#ā� śāntāmagniśikhām iva | paur�amāsīmiva niśā� rāhugrastenduma�%alām || 13|| utk��#apar�akamalā� vitrāsitaviha"gamām | hastihastaparām��#āmākulā� padminīm iva || 14|| patiśokāturā� śu�kā� nadī� visrāvitām iva | parayā m�jayā hīnā� k��apak�e niśām iva || 15|| sukumārī� sujātā"gī� ratnagarbhag�hocitām | tapyamānāmivo��ena m��ālīmaciroddh�tām || 16|| g�hītāmālitā� stambhe yūthapena vināk�tām | ni�śvasantī� sudu�khārtā� gajarājavadhūm iva || 17|| ekayā dīrghayā ve�yā śobhamānāmayatnata� | nīlayā nīradāpāye vanarājyā mahīm iva || 18|| upavāsena śokena dhyānena ca bhayena ca | parik�ī�ā� k�śā� dīnāmalpāhārā� tapodhanām || 19|| āyācamānā� du�khārtā� prāñjali� devatām iva | bhāvena raghumukhyasya daśagrīvaparābhavam || 20|| samīk�amā�ā� rudatīmaninditā� supak�matāmrāyataśuklalocanām | anuvratā� rāmamatīva maithilī� pralobhayāmāsa vadhāya rāva�a� || 21||



sa tā� pariv�tā� dīnā� nirānandā� tapasvinīm | sākārairmadhurairvākyairnyadarśayata rāva�a� || 1|| mā� d��#vā nāganāsorugūhamānā stanodaram |

srI: Sundara Kandam




70

adarśanamivātmāna� bhayānnetu� tvamicchasi || 2|| kāmaye tvā� viśālāk�i bahumanyasva mā� priye | sarvā"gagu�asampanne sarvalokamanohare || 3|| neha ke cinmanu�yā vā rāk�asā� kāmarūpi�a� | vyapasarpatu te sīte bhaya� matta� samutthitam || 4|| svadharme rak�asā� bhīru sarvathai�a na sa�śaya� | gamana� vā parastrī�ā� hara�a� sampramathya vā || 5|| eva� caitadakāmā� ca na tvā� sprak�yāmi maithili | kāma� kāma� śarīre me yathākāma� pravartatām || 6|| devi neha bhaya� kārya� mayi viśvasihi priye | pra�ayasva ca tattvena maiva� bhū� śokalālasā || 7|| ekave�ī dharāśayyā dhyāna� malinamambaram | asthāne'pyupavāsaśca naitānyaupayikāni te || 8|| vicitrā�i ca mālyāni candanānyagarū�i ca | vividhāni ca vāsā�si divyānyābhara�āni ca || 9|| mahārhā�i ca pānāni yānāni śayanāni ca | gīta� n�tta� ca vādya� ca labha mā� prāpya maithili || 10|| strīratnamasi maiva� bhū� kuru gātre�u bhū�a�am | mā� prāpya tu katha� hi syāstvamanarhā suvigrahe || 11|| ida� te cārusañjāta� yauvana� vyativartate | yadatīta� punarnaiti srota� śīghramapām iva || 12|| tvā� k�tvoparato manye rūpakartā sa viśvak�t | na hi rūpopamā tvanyā tavāsti śubhadarśane || 13|| tvā� samāsādya vaidehi rūpayauvanaśālinīm | ka� pumānativarteta sāk�ādapi pitāmaha� || 14|| yadyatpaśyāmi te gātra� śītā�śusad�śānane | tasmi�stasminp�thuśro�i cak�urmama nibadhyate || 15|| bhava maithili bhāryā me mohamena� visarjaya | bahvīnāmuttamastrī�ā� mamāgramahi�ī bhava || 16||

srI: Sundara Kandam




71

lokebhyo yāni ratnāni sampramathyāh�tāni me | tāni te bhīru sarvā�i rājya� caitadaha� ca te || 17|| vijitya p�thivī� sarvā� nānānagaramālinīm | janakāya pradāsyāmi tava hetorvilāsini || 18|| neha paśyāmi loke'nya� yo me pratibalo bhavet | paśya me sumahadvīryamapratidvandvamāhave || 19|| asak�tsa�yuge bhagnā mayā vim�ditadhvajā� | aśaktā� pratyanīke�u sthātu� mama surāsurā� || 20|| iccha mā� kriyatām adya pratikarma tavottamam | saprabhā�yavasajjantā� tavā"ge bhū�a�āni ca | sādhu paśyāmi te rūpa� sa�yukta� pratikarma�ā || 21|| pratikarmābhisa�yuktā dāk�i�yena varānane | bhu"k�va bhogānyathākāma� piba bhīru ramasva ca | yathe�#a� ca prayaccha tva� p�thivī� vā dhanāni ca || 22|| lalasva mayi visrabdhā dh��#amājñāpayasva ca | matprabhāvāllalantyāśca lalantā� bāndhavāstava || 23|| �ddhi� mamānupaśya tva� śriya� bhadre yaśaś ca me | ki� kari�yasi rāme�a subhage cīravāsasā || 24|| nik�iptavijayo rāmo gataśrīrvanagocara� | vratī stha�%ilaśāyī ca śa"ke jīvati vā na vā || 25|| na hi vaidehi rāmastvā� dra�#u� vāpyupalapsyate | puro balākairasitairmeghairjyotsnāmivāv�tām || 26|| na cāpi mama hastāttvā� prāptumarhati rāghava� | hira�yakaśipu� kīrtimindrahastagatām iva || 27|| cārusmite cārudati cārunetre vilāsini | mano harasi me bhīru supar�a� pannaga� yathā || 28|| kli�#akauśeyavasanā� tanvīmapyanala"k�tām | tā� d��#vā sve�u dāre�u rati� nopalabhāmyaham || 29|| anta�puranivāsinya� striya� sarvagu�ānvitā� | yāvantyo mama sarvāsāmaiśvarya� kuru jānaki || 30||

srI: Sundara Kandam




72

mama hyasitakeśānte trailokyapravarā� striya� | tāstvā� paricari�yanti śriyamapsaraso yathā || 31|| yāni vaiśrava�e subhru ratnāni ca dhanāni ca | tāni lokā�śca suśro�i mā� ca bhu"k�va yathāsukham || 32|| na rāmastapasā devi na balena na vikramai� | na dhanena mayā tulyastejasā yaśasāpi vā || 33|| piba vihara ramasva bhu"k�va bhogān dhananicaya� pradiśāmi medinī� ca | mayi lala lalane yathāsukha� tva� tvayi ca sametya lalantu bāndhavāste || 34|| kusumitatarujālasantatāni bhramarayutāni samudratīrajāni | kanakavimalahārabhū�itā"gī vihara mayā saha bhīru kānanāni || 35||



tasya tadvacana� śrutvā sītā raudrasya rak�asa� | ārtā dīnasvarā dīna� pratyuvāca śanairvaca� || 1|| du�khārtā rudatī sītā vepamānā tapasvinī | cintayantī varārohā patimeva pativratā || 2|| t��amantarata� k�tvā pratyuvāca śucismitā | nivartaya mano matta� svajane kriyatā� mana� || 3|| na mā� prārthayitu� yuktastva� siddhimiva pāpak�t | akārya� na mayā kāryamekapatnyā vigarhitam | kula� samprāptayā pu�ya� kule mahati jātayā || 4|| evamuktvā tu vaidehī rāva�a� ta� yaśasvinī | rāk�asa� p��#hata� k�tvā bhūyo vacanamabravīt || 5|| nāhamaupayikī bhāryā parabhāryā satī tava |

srI: Sundara Kandam




73

sādhu dharmamavek�asva sādhu sādhuvrata� cara || 6|| yathā tava tathānye�ā� rak�yā dārā niśācara | ātmānamupamā� k�tvā sve�u dāre�u ramyatām || 7|| atu�#a� sve�u dāre�u capala� calitendriyam | nayanti nik�tiprajñā� paradārā� parābhavam || 8|| iha santo na vā santi sato vā nānuvartase | vaco mithyā pra�ītātmā pathyamukta� vicak�a�ai� || 9|| ak�tātmānamāsādya rājānamanaye ratam | sam�ddhāni vinaśyanti rā�#rā�i nagarā�i ca || 10|| tatheya� tvā� samāsādya la"kā ratnaugha sa"kulā | aparādhāttavaikasya nacirādvinaśi�yati || 11|| svak�tairhanyamānasya rāva�ādīrghadarśina� | abhinandanti bhūtāni vināśe pāpakarma�a� || 12|| eva� tvā� pāpakarmā�a� vak�yanti nik�tā janā� | di�#yaitadvyasana� prāpto raudra ityeva har�itā� || 13|| śakyā lobhayitu� nāhamaiśvarye�a dhanena vā | ananyā rāghave�āha� bhāskare�a prabhā yathā || 14|| upadhāya bhuja� tasya lokanāthasya satk�tam | katha� nāmopadhāsyāmi bhujamanyasya kasya cit || 15|| ahamaupayikī bhāryā tasyaiva vasudhāpate� | vratasnātasya viprasya vidyeva viditātmana� || 16|| sādhu rāva�a rāme�a mā� samānaya du�khitām | vane vāśitayā sārdha� kare�veva gajādhipam || 17|| mitramaupayika� kartu� rāma� sthāna� parīpsatā | vadha� cānicchatā ghora� tvayāsau puru�ar�abha� || 18|| varjayedvajramuts��#a� varjayedantakaś ciram | tvadvidha� na tu sa"kruddho lokanātha� sa rāghava� || 19|| rāmasya dhanu�a� śabda� śro�yasi tva� mahāsvanam | śatakratuvis��#asya nirgho�amaśaneriva || 20||

srI: Sundara Kandam




74

iha śīghra� suparvā�o jvalitāsyā ivoragā� | i�avo nipati�yanti rāmalak�ma�alak�a�ā� || 21|| rak�ā�si parinighnanta� puryāmasyā� samantata� | asampāta� kari�yanti patanta� ka"kavāsasa� || 22|| rāk�asendramahāsarpānsa rāmagaru%o mahān | uddhari�yati vegena vainateya ivoragān || 23|| apane�yati mā� bhartā tvatta� śīghramarindama� | asurebhya� śriya� dīptā� vi��ustribhiriva kramai� || 24|| janasthāne hatasthāne nihate rak�asā� bale | aśaktena tvayā rak�a� k�tametadasādhu vai || 25|| āśrama� tu tayo� śūnya� praviśya narasi�hayo� | gocara� gatayorbhrātrorapanītā tvayādhama || 26|| na hi gandhamupāghrāya rāmalak�ma�ayostvayā | śakya� sandarśane sthātu� śunā śārdūlayoriva || 27|| tasya te vigrahe tābhyā� yugagraha�amasthiram | v�trasyevendrabāhubhyā� bāhorekasya nigraha� || 28|| k�ipra� tava sa nātho me rāma� saumitri�ā saha | toyamalpamivāditya� prā�ānādāsyate śarai� || 29|| giri� kuberasya gato'thavālaya� sabhā� gato vā varu�asya rājña� | asa�śaya� dāśaratherna mok�yase mahādruma� kālahato'śaneriva || 30||



sītāyā vacana� śrutvā paru�a� rāk�asādhipa� | pratyuvāca tata� sītā� vipriya� priyadarśanām || 1|| yathā yathā sāntvayitā vaśya� strī�ā� tathā tathā |

srI: Sundara Kandam




75

yathā yathā priya� vaktā paribhūtastathā tathā || 2|| sa�niyacchati me krodha� tvayi kāma� samutthita� | dravato mārgamāsādya hayāniva susārathi� || 3|| vāma� kāmo manu�yā�ā� yasminkila nibadhyate | jane tasmi�stvanukrośa� snehaśca kila jāyate || 4|| etasmātkāra�ānna tā� ghatayāmi varānane | vadhārhāmavamānārhā� mithyāpravrajite ratām || 5|| paru�ā�i hi vākyāni yāni yāni bravī�i mām | te�u te�u vadho yuktastava maithili dāru�a� || 6|| evamuktvā tu vaidehī� rāva�o rāk�asādhipa� | krodhasa�rambhasa�yukta� sītāmuttaramabravīt || 7|| dvau māsau rak�itavyau me yo'vadhiste mayā k�ta� | tata� śayanamāroha mama tva� varavar�ini || 8|| dvābhyāmūrdhva� tu māsābhyā� bhartāra� māmanicchatīm | mama tvā� prātarāśārthamārabhante mahānase || 9|| tā� tarjyamānā� samprek�ya rāk�asendre�a jānakīm | devagandharvakanyāstā vi�edurvipulek�a�ā� || 10|| o�#haprakārairaparā netravaktraistathāparā� | sītāmāśvāsayāmāsustarjitā� tena rak�asā || 11|| tābhirāśvāsitā sītā rāva�a� rāk�asādhipam | uvācātmahita� vākya� v�ttaśau�%īryagarvitam || 12|| nūna� na te jana� kaścidasinni�śreyase sthita� | nivārayati yo na tvā� karma�o'smādvigarhitāt || 13|| mā� hi dharmātmana� patnī� śacīmiva śacīpate� | tvadanyastri�u loke�u prārthayenmanasāpi ka� || 14|| rāk�asādhama rāmasya bhāryāmamitatejasa� | uktavānasi yatpāpa� kva gatastasya mok�yase || 15|| yathā d�ptaśca māta"ga� śaśaś ca sahitau vane | tathā dviradavadrāmastva� nīca śaśavatsm�ta� || 16||

srI: Sundara Kandam




76

sa tvamik�vākunātha� vai k�ipanniha na lajjase | cak�u�o vi�aya� tasya na tāvadupagacchasi || 17|| ime te nayane krūre virūpe k��api"gale | k�itau na patite kasmānmāmanāryanirīk�ita� || 18|| tasya dharmātmana� patnī� snu�ā� daśarathasya ca | katha� vyāharato mā� te na jihvā pāpa śīryate || 19|| asandeśāttu rāmasya tapasaścānupālanāt | na tvā� kurmi daśagrīva bhasma bhasmārhatejasā || 20|| nāpahartumaha� śakyā tasya rāmasya dhīmata� | vidhistava vadhārthāya vihito nātra sa�śaya� || 21|| śūre�a dhanadabhrātā balai� samuditena ca | apohya rāma� kasmāddhi dāracāurya� tvayā k|rtam || 22|| sītāyā vacana� śrutvā rāva�o rāk�asādhipa� | viv�tya nayane krūre jānakīmanvavaik�ata || 23|| nīlajīmūtasa"kāśo mahābhujaśirodhara� | si�hasattvagati� śrīmāndīptajihvogralocana� || 24|| calāgramaku#a� prā�śuścitramālyānulepana� | raktamālyāmbaradharastaptā"gadavibhū�a�a� || 25|| śro�īsūtre�a mahatā mekakena susa�v�ta� | am�totpādanaddhena bhuja"geneva mandara� || 26|| taru�ādityavar�ābhyā� ku�%alābhyā� vibhū�ita� | raktapallavapu�pābhyāmaśokābhyāmivācala� || 27|| avek�amā�o vaidehī� kopasa�raktalocana� | uvāca rāva�a� sītā� bhuja"ga iva ni�śvasan || 28|| anayenābhisampannamarthahīnamanuvrate | nāśayāmyahamadya tvā� sūrya� sandhyāmivaujasā || 29|| ityuktvā maithilī� rājā rāva�a� śatrurāva�a� | sandideśa tata� sarvā rāk�asīrghoradarśanā� || 30|| ekāk�īmekakar�ā� ca kar�aprāvara�ā� tathā |

srI: Sundara Kandam




77

gokar�ī� hastikar�ī� ca lambakar�īmakar�ikām || 31|| hastipadya śvapadyau ca gopadī� pādacūlikām | ekāk�īmekapādī� ca p�thupādīmapādikām || 32|| atimātraśirogrīvāmatimātrakucodarīm | atimātrāsyanetrā� ca dīrghajihvāmajihvikām | anāsikā� si�hamukhī� gomukhī� sūkarīmukhīm || 33|| yathā madvaśagā sītā k�ipra� bhavati jānakī | tathā kuruta rāk�asya� sarvā� k�ipra� sametya ca || 34|| pratilomānulomaiśca sāmadānādibhedanai� | āvartayata vaidehī� da�%asyodyamanena ca || 35|| iti pratisamādiśya rāk�asendra� puna� puna� | kāmamanyuparītātmā jānakī� paryatarjayat || 36|| upagamya tata� k�ipra� rāk�asī dhānyamālinī | pari�vajya daśagrīvamida� vacanamabravīt || 37|| mayā krī%a mahārājasītayā ki� tavānayā | akāmā� kāmayānasya śarīramupatapyate | icchantī� kāmayānasya prītirbhavati śobhanā || 38|| evamuktastu rāk�asyā samutk�iptastato balī | jvaladbhāskaravar�ābha� praviveśa niveśanam || 39|| devagandharvakanyāśca nāgakanyāśca tāstata� | parivārya daśagrīva� viviśustadg�hottamam || 40|| sa maithilī� dharmaparāmavasthitā� pravepamānā� paribhartsya rāva�a� | vihāya sītā� madanena mohita� svameva veśma praviveśa bhāsvaram || 41||



srI: Sundara Kandam




78

ityuktvā maithilī� rājā rāva�a� śatrurāva�a� | sandiśya ca tata� sarvā rāk�asīrnirjagāma ha || 1|| ni�krānte rāk�asendre tu punaranta�pura� gate | rāk�asyo bhīmarūpāstā� sītā� samabhidudruvu� || 2|| tata� sītāmupāgamya rāk�asya� krodhamūrchitā� | para� paru�ayā vācā vaidehīm idamabruvan || 3|| paulastyasya vari�#hasya rāva�asya mahātmana� | daśagrīvasya bhāryātva� sīte na bahu manyase || 4|| tatastvekaja#ā nāma rāk�asī vākyamabravīt | āmantrya krodhatāmrāk�ī sītā� karatalodarīm || 5|| prajāpatīnā� �a��ā� tu caturtho ya� prajāpati� | mānaso brahma�a� putra� pulastya iti viśruta� || 6|| pulastyasya tu tejasvī mahar�irmānasa� suta� | nāmnā sa viśravā nāma prajāpatisamaprabha� || 7|| tasya putro viśālāk�i rāva�a� śatrurāva�a� | tasya tva� rāk�asendrasya bhāryā bhavitumarhasi | mayokta� cārusarvā"gi vākya� ki� nānumanyase || 8|| tato harija#ā nāma rāk�asī vākyamabravīt | viv�tya nayane kopānmārjārasad�śek�a�ā || 9|| yena devāstrayastri�śaddevarājaśca nirjita� | tasya tva� rāk�asendrasya bhāryā bhavitumarhasi || 10|| vīryotsiktasya śūrasya sa"grāme�vanivartina� | balino vīryayuktasyā bhāryātva� ki� na lapsyase || 11|| priyā� bahumatā� bhāryā� tyaktvā rājā mahābala� | sarvāsā� ca mahābhāgā� tvāmupai�yati rāva�a� || 12|| sam�ddha� strīsahasre�a nānāratnopaśobhitam | anta�pura� samuts�jya tvāmupai�yati rāva�a� || 13|| asak�ddevatā yuddhe nāgagandharvadānavā� | nirjitā� samare yena sa te pārśvamupāgata� || 14||

srI: Sundara Kandam




79

tasya sarvasam�ddhasyā rāva�asya mahātmana� | kimartha� rāk�asendrasya bhāryātva� necchase'dhame || 15|| yasya sūryo na tapati bhīto yasya ca māruta� | na vāti smāyatāpā"ge ki� tva� tasya na ti�#hasi || 16|| pu�pav��#i� ca taravo mumucuryasya vai bhayāt | śailāśca subhru pānīya� jaladāś ca yadecchati || 17|| tasya nair�tarājasya rājarājasya bhāmini | ki� tva� na kuru�e buddhi� bhāryārthe rāva�asya hi || 18|| sādhu te tattvato devi kathita� sādhu bhāmini | g�hā�a susmite vākyamanyathā na bhavi�yasi || 19||



tata� sītāmupāgamya rāk�asyo vik�tānanā� | paru�a� paru�ā nārya ūcustā vākyamapriyam || 1|| ki� tvamanta�pure sīte sarvabhūtamanohare | mahārhaśayanopete na vāsamanumanyase || 2|| mānu�ī mānu�asyaiva bhāryātva� bahu manyase | pratyāhara mano rāmānna tva� jātu bhavi�yasi || 3|| mānu�ī mānu�a� ta� tu rāmamicchasi śobhane | rājyādbhra�#amasiddhārtha� viklava� tamanindite || 4|| rāk�asīnā� vaca� śrutvā sītā padmanibhek�a�ā | netrābhyāmaśrupūr�ābhyāmida� vacanamabravīt || 5|| yadida� lokavidvi�#amudāharatha sa"gatā� | naitanmanasi vākya� me kilbi�a� pratiti�#hati || 6|| na mānu�ī rāk�asasya bhāryā bhavitumarhati | kāma� khādata mā� sarvā na kari�yāmi vo vaca� | dīno vā rājyahīno vā yo me bhartā sa me guru� || 7||

srI: Sundara Kandam




80

sītāyā vacana� śrutvā rāk�asya� krodhamūrchitā� | bhartsayanti sma paru�airvākyai rāva�acoditā� || 8|| avalīna� sa nirvākyo hanumāñśi�śapādrume | sītā� santarjayantīstā rāk�asīraś��otkapi� || 9|| tāmabhikramya sa�rabdhā vepamānā� samantata� | bh�śa� sa�lilihurdīptānpralambadaśanacchadān || 10|| ūcuśca paramakruddhā� prag�hyāśu paraśvadhān | neyamarhati bhartāra� rāva�a� rāk�asādhipam || 11|| sā bhartsyamānā bhīmābhī rāk�asībhirvarānanā | sā bā�pamapamārjantī śi�śapā� tāmupāgamat || 12|| tatastā� śi�śapā� sītā rāk�asībhi� samāv�tā | abhigamya viśālāk�ī tasthau śokapariplutā || 13|| tā� k�śā� dīnavadanā� malināmbaradhāri�īm | bhartsayā� cakrire bhīmā rāk�asyastā� samantata� || 14|| tatastā� vinatā nāma rāk�asī bhīmadarśanā | abravītkupitākārā karālā nir�atodarī || 15|| sīte paryāptametāvadbhart�sneho nidarśita� | sarvatrātik�ta� bhadre vyasanāyopakalpate || 16|| paritu�#āsmi bhadra� te mānu�aste k�to vidhi� | mamāpi tu vaca� pathya� bruvantyā� kuru maithili || 17|| rāva�a� bhaja bhartāra� bhartāra� sarvarak�asām | vikrānta� rūpavanta� ca sureśamiva vāsavam || 18|| dak�i�a� tyāgaśīla� ca sarvasya priyavādinam | mānu�a� k�pa�a� rāma� tyaktvā rāva�amāśraya || 19|| divyā"garāgā vaidehi divyābhara�abhū�itā | adya prabh�ti sarve�ā� lokānāmīśvarī bhava | agne� svāhā yathā devī śacīvendrasya śobhane || 20|| ki� te rāme�a vaidehi k�pa�ena gatāyu�ā || 21|| etadukta� ca me vākya� yadi tva� na kari�yasi |

srI: Sundara Kandam




81

asminmuhūrte sarvāstvā� bhak�ayi�yāmahe vayam || 22|| anyā tu vika#ā nāma lambamānapayodharā | abravītkupitā sītā� mu�#imudyamya garjatī || 23|| bahūnyapratirūpā�i vacanāni sudurmate | anukrośānm�dutvācca so%hāni tava maithili | na ca na� kuru�e vākya� hita� kālapurask�tam || 24|| ānītāsi samudrasya pāramanyairdurāsadam | rāva�ānta�pura� ghora� pravi�#ā cāsi maithili || 25|| rāva�asya g�he rudhā asmābhistu surak�itā | na tvā� śakta� paritrātumapi sāk�ātpurandara� || 26|| kuru�va hitavādinyā vacana� mama maithili | alamaśruprapātena tyaja śokamanarthakam || 27|| bhaja prīti� prahar�a� ca tyajaitā� nityadainyatām | sīte rāk�asarājena saha krī%a yathāsukham || 28|| jānāsi hi yathā bhīru strī�ā� yauvanamadhruvam | yāvanna te vyatikrāmettāvatsukhamavāpnuhi || 29|| udyānāni ca ramyā�i parvatopavanāni ca | saha rāk�asarājena cara tva� madirek�a�e || 30|| strīsahasrā�i te sapta vaśe sthāsyanti sundari | rāva�a� bhaja bhartāra� bhartāra� sarvarak�asām || 31|| utpā#ya vā te h�daya� bhak�ayi�yāmi maithili | yadi me vyāh�ta� vākya� na yathāvatkari�yasi || 32|| tataśca�%odarī nāma rāk�asī krūradarśanā | bhrāmayantī mahacchūlamida� vacanamabravīt || 33|| imā� hari�alokāk�ī� trāsotkampapayodharām | rāva�ena h�tā� d��#vā daurh�do me mahānabhūt || 34|| yak�tplīhamathotpī%a� h�daya� ca sabandhanam | antrā�yapi tathā śīr�a� khādeyamiti me mati� || 35|| tatastu praghasā nāma rāk�asī vākyamabravīt |

srI: Sundara Kandam




82

ka�#hamasyā n�śa�sāyā� pī%ayāma� kimāsyate || 36|| nivedyatā� tato rājñe mānu�ī sā m�teti ha | nātra kaścana sandeha� khādateti sa vak�yati || 37|| tatastvajāmukhī nāma rāk�asī vākyamabravīt | viśasyemā� tata� sarvānsamānkuruta pīlukān || 38|| vibhajāma tata� sarvā vivādo me na rocate | peyamānīyatā� k�ipra� mālya� ca vividha� bahu || 39|| tata� śūrpa�akhā nāma rāk�asī vākyamabravīt | ajāmukhā yadukta� hi tadeva mama rocate || 40|| surā cānīyatā� k�ipra� sarvaśokavināśinī | mānu�a� mā�samāsādya n�tyāmo'tha nikumbhilām || 41|| eva� sambhartsyamānā sā sītā surasutopamā | rāk�asībhi� sughorābhirdhairyamuts�jya roditi || 42||



tathā tāsā� vadantīnā� paru�a� dāru�a� bahu | rāk�asīnāmasaumyānā� ruroda janakātmajā || 1|| evamuktā tu vaidehī rāk�asībhirmanasvinī | uvāca paramatrastā bā�pagadgadayā girā || 2|| na mānu�ī rāk�asasya bhāryā bhavitumarhati | kāma� khādata mā� sarvā na kari�yāmi vo vaca� || 3|| sā rāk�asī madhyagatā sītā surasutopamā | na śarma lebhe du�khārtā rāva�ena ca tarjitā || 4|| vepate smādhika� sītā viśantīvā"gamātmana� | vane yūthaparibhra�#ā m�gī kokairivārditā || 5|| sā tvaśokasya vipulā� śākhāmālambya pu�pitām |

srI: Sundara Kandam




83

cintayāmāsa śokena bhartāra� bhagnamānasā || 6|| sā snāpayantī vipulau stanau netrajalasravai� | cintayantī na śokasya tadāntamadhigacchati || 7|| sā vepamānā patitā pravāte kadalī yathā | rāk�asīnā� bhayatrastā vivar�avadanābhavat || 8|| tasyā sā dīrghavipulā vepantyā� sītayā tadā | dad�śe kampinī ve�ī vyālīva parisarpatī || 9|| sā ni�śvasantī du�khārtā śokopahatacetanā | ārtā vyas�jadaśrū�i maithilī vilalāpa ha || 10|| hā rāmeti ca du�khārtā punarhā lak�ma�eti ca | hā śvaśru mama kausalye hā sumitreti bhāvini || 11|| lokapravāda� satyo'ya� pa�%itai� samudāh�ta� | akāle durlabho m�tyu� striyā vā puru�asya vā || 12|| yatrāhamābhi� krūrābhī rāk�asībhirihārditā | jīvāmi hīnā rāme�a muhūrtamapi du�khitā || 13|| e�ālpapu�yā k�pa�ā vinaśi�yāmyanāthavat | samudramadhye nau pūr�ā vāyuvegairivāhatā || 14|| bhartāra� tamapaśyantī rāk�asīvaśamāgatā | sīdāmi khalu śokena kūla� toyahata� yathā || 15|| ta� padmadalapatrāk�a� si�havikrāntagāminam | dhanyā� paśyanti me nātha� k�tajña� priyavādinam || 16|| sarvathā tena hīnāyā rāme�a viditātmanā | tī�k�a� vi�amivāsvādya durlabha� mama jīvitam || 17|| kīd�śa� tu mayā pāpa� purā dehāntare k�tam | yeneda� prāpyate du�kha� mayā ghora� sudāru�am || 18|| jīvita� tyaktumicchāmi śokena mahatā v�tā | rāk�asībhiśca rak�antyā rāmo nāsādyate mayā || 19|| dhigastu khalu mānu�ya� dhigastu paravaśyatām | na śakya� yatparityaktumātmacchandena jīvitam || 20||

srI: Sundara Kandam




84



prasaktāśrumukhītyeva� bruvantī janakātmajā | adhomukhamukhī bālā vilaptumupacakrame || 1|| unmatteva pramatteva bhrāntacitteva śocatī | upāv�ttā kiśorīva vive�#antī mahītale || 2|| rāghavasyāpramattasya rak�asā kāmarūpi�ā | rāva�ena pramathyāhamānītā krośatī balāt || 3|| rāk�asī vaśamāpannā bhartyamānā sudāru�am | cintayantī sudu�khārtā nāha� jīvitumutsahe || 4|| na hi me jīvitenārtho naivārthairna ca bhū�a�ai� | vasantyā rāk�asī madhye vinā rāma� mahāratham || 5|| dhi"māmanāryāmasatī� yāha� tena vinā k�tā | muhūrtamapi rak�āmi jīvita� pāpajīvitā || 6|| kā ca me jīvite śraddhā sukhe vā ta� priya� vinā | bhartāra� sāgarāntāyā vasudhāyā� priya� vadam || 7|| bhidyatā� bhak�yatā� vāpi śarīra� vis�jāmyaham | na cāpyaha� cira� du�kha� saheya� priyavarjitā || 8|| cara�enāpi savyena na sp�śeya� niśācaram | rāva�a� ki� punaraha� kāmayeya� vigarhitam || 9|| pratyākhyāta� na jānāti nātmāna� nātmana� kulam | yo n�śa�sa svabhāvena mā� prārthayitumicchati || 10|| chinnā bhinnā vibhaktā vā dīpte vāgnau pradīpitā | rāva�a� nopati�#heya� ki� pralāpena vaś ciram || 11|| khyāta� prājña� k�tajñaśca sānukrośaśca rāghava� | sadv�tto niranukrośa� śa"ke madbhāgyasa"k�ayāt || 12||

srI: Sundara Kandam




85

rāk�asānā� janasthāne sahasrā�i caturdaśa | yenaikena nirastāni sa mā� ki� nābhipadyate || 13|| niruddhā rāva�enāhamalpavīrye�a rak�asā | samartha� khalu me bhartā rāva�a� hantumāhave || 14|| virādho da�%akāra�ye yena rāk�asapu"gava� | ra�e rāme�a nihata� sa mā� ki� nābhipadyate || 15|| kāma� madhye samudrasya la"keya� du�pradhar�a�ā | na tu rāghavabā�ānā� gatirodhī ha vidyate || 16|| ki� nu tatkāra�a� yena rāmo d�%haparākrama� | rak�asāpah�tā� bhāryāmi�#ā� nābhyavapadyate || 17|| ihasthā� mā� na jānīte śa"ke lak�ma�apūrvaja� | jānannapi hi tejasvī dhar�a�ā� mar�ayi�yati || 18|| h�teti yo'dhigatvā mā� rāghavāya nivedayet | g�dhrarājo'pi sa ra�e rāva�ena nipātita� || 19|| k�ta� karma mahattena mā� tadābhyavapadyatā | ti�#hatā rāva�advandve v�ddhenāpi ja#āyu�ā || 20|| yadi māmiha jānīyādvartamānā� sa rāghava� | adya bā�airabhikruddha� kuryāllokamarāk�asa� || 21|| vidhamecca purī� la"kā� śo�ayecca mahodadhim | rāva�asya ca nīcasya kīrti� nāma ca nāśayet || 22|| tato nihatanathānā� rāk�asīnā� g�he g�he | yathāhameva� rudatī tathā bhūyo na sa�śaya� | anvi�ya rak�asā� la"kā� kuryādrāma� salak�ma�a� || 23|| na hi tābhyā� ripurd��#o muhūtamapi jīvati | citā dhūmākulapathā g�dhrama�%alasa"kulā | acire�a tu la"keya� śmaśānasad�śī bhavet || 24|| acire�aiva kālena prāpsyāmyeva manoratham | du�prasthāno'yamākhyāti sarve�ā� vo viparyaya� || 25|| yād�śāni tu d�śyante la"kāyāmaśubhāni tu | acire�aiva kālena bhavi�yati hataprabhā || 26||

srI: Sundara Kandam




86

nūna� la"kā hate pāpe rāva�e rāk�asādhipe | śo�a� yāsyati durdhar�ā pramadā vidhavā yathā || 27|| pu�yotsavasam�ddhā ca na�#abhartrī sarāk�asā | bhavi�yati purī la"kā na�#abhartrī yathā"ganā || 28|| nūna� rāk�asakanyānā� rudantīnā� g�he g�he | śro�yāmi nacirādeva du�khārtānām iha dhvanim || 29|| sāndhakārā hatadyotā hatarāk�asapu"gavā | bhavi�yati purī la"kā nirdagdhā rāmasāyakai� || 30|| yadi nāma sa śūro mā� rāmo raktāntalocana� | jānīyādvartamānā� hi rāva�asya niveśane || 31|| anena tu n�śa�sena rāva�enādhamena me | samayo yastu nirdi�#astasya kālo'yamāgata� || 32|| akārya� ye na jānanti nair�tā� pāpakāri�a� | adharmāttu mahotpāto bhavi�yati hi sāmpratam || 33|| naite dharma� vijānanti rāk�asā� piśitāśanā� | dhruva� mā� prātarāśārthe rāk�asa� kalpayi�yati || 34|| sāha� katha� kari�yāmi ta� vinā priyadarśanam | rāma� raktāntanayanamapaśyantī sudu�khitā || 35|| yadi kaścitpradātā me vi�asyādya bhavediha | k�ipra� vaivasvata� deva� paśyeya� patinā vinā || 36|| nājānājjīvatī� rāma� sa mā� lak�ma�apūrvaja� | jānantau tau na kuryātā� norvyā� hi mama mārga�am || 37|| nūna� mamaiva śokena sa vīro lak�ma�āgraja� | devalokamito yātastyaktvā deha� mahītale || 38|| dhanyā devā� sagandharvā� siddhāśca paramar�aya� | mama paśyanti ye nātha� rāma� rājīvalocanam || 39|| atha vā na hi tasyārthe dharmakāmasya dhīmata� | mayā rāmasya rājar�erbhāryayā paramātmana� || 40|| d�śyamāne bhavetprīta� sauh�da� nāstyapaśyata� |

srI: Sundara Kandam




87

nāśayanti k�taghrāstu na rāmo nāśayi�yati || 41|| ki� nu me na gu�ā� ke citki� vā bhāgya k�ayo hi me | yāha� sītā varārhe�a hīnā rāme�a bhāminī || 42|| śreyo me jīvitānmartu� vihīnā yā mahātmanā | rāmādakli�#acāritrācchūrācchatrunibarha�āt || 43|| atha vā nyastaśastrau tau vane mūlaphalāśanau | bhrātarau hi nara śre�#hau carantau vanagocarau || 44|| atha vā rāk�asendre�a rāva�ena durātmanā | chadmanā ghātitau śūrau bhrātarau rāmalak�ma�au || 45|| sāhameva"gate kāle martumicchāmi sarvathā | na ca me vihito m�tyurasmindu�khe'pi vartati || 46|| dhanyā� khalu mahātmāno munaya� satyasa�matā� | jitātmāno mahābhāgā ye�ā� na sta� priyāpriye || 47|| priyānna sambhaveddu�khamapriyādadhika� bhayam | tābhyā� hi ye viyujyante namaste�ā� mahātmanām || 48|| sāha� tyaktā priye�eha rāme�a viditātmanā | prā�ā�styak�yāmi pāpasya rāva�asya gatā vaśam || 49||



ityuktā� sītayā ghora� rāk�asya� krodhamūrchitā� | kāścijjagmustadākhyātu� rāva�asya tarasvina� || 1|| tata� sītāmupāgamya rāk�asyo ghoradarśanā� | puna� paru�amekārthamanarthārthamathābruvan || 2|| hantedānī� tavānārye sīte pāpaviniścaye | rāk�asyo bhak�ayi�yanti mā�sametadyathāsukham || 3|| sītā� tābhiranāryābhird��#vā santarjitā� tadā |

srI: Sundara Kandam




88

rāk�asī trija#āv�ddhā śayānā vākyamabravīt || 4|| ātmāna� khādatānāryā na sītā� bhak�ayi�yatha | janakasya sutāmi�#ā� snu�ā� daśarathasya ca || 5|| svapno hyadya mayā d��#o dāru�o romahar�a�a� | rāk�asānāmabhāvāya bharturasyā bhavāya ca || 6|| evamuktāstrija#ayā rāk�asya� krodhamūrchitā� | sarvā evābruvanbhītāstrija#ā� tāmida� vaca� || 7|| kathayasva tvayā d��#a� svapne'ya� kīd�śo niśi || 8|| tāsā� śrutvā tu vacana� rāk�asīnā� mukhodgatam | uvāca vacana� kāle trija#āsvapnasa�śritam || 9|| gajadantamayī� divyā� śibikāmantarik�agām | yuktā� vājisahasre�a svayamāsthāya rāghava� || 10|| svapne cādya mayā d��#ā sītā śuklāmbarāv�tā | sāgare�a parik�ipta� śvetaparvatamāsthitā | rāme�a sa"gatā sītā bhāskare�a prabhā yathā || 11|| rāghavaśca mayā d��#aścaturdanta� mahāgajam | ārū%ha� śailasa"kāśa� cacāra sahalak�ma�a� || 12|| tatastau naraśārdūlau dīpyamānau svatejasā | śuklamālyāmbaradharau jānakī� paryupasthitau || 13|| tatastasya nagasyāgre ākāśasthasya dantina� | bhartrā parig�hītasya jānakī skandhamāśritā || 14|| bhartura"kātsamutpatya tata� kamalalocanā | candrasūryau mayā d��#ā pā�ibhyā� parimārjatī || 15|| tatastābhyā� kumārābhyāmāsthita� sa gajottama� | sītayā ca viśālāk�yā la"kāyā upari sthita� || 16|| pā�%urar�abhayuktena rathenā�#ayujā svayam | śuklamālyāmbaradharo lak�ma�ena samāgata� | lak�ma�ena saha bhrātrā sītayā saha bhāryayā || 17|| vimānātpu�pakādadya rāva�a� patito bhuvi |

srI: Sundara Kandam




89

k��yapā�a� striyā d��#o mu�%a� k��āmbara� puna� || 18|| rathena kharayuktena raktamālyānulepana� | prayāto dak�i�āmāśā� pravi�#a� kardama� hradam || 19|| ka�#he baddhvā daśagrīva� pramadā raktavāsinī | kālī kardamaliptā"gī diśa� yāmyā� prakar�ati || 20|| varāhe�a daśagrīva� śi�śumāre�a cendrajit | u�#re�a kumbhakar�aśca prayāto dak�i�ā� diśam || 21|| samājaśca mahānv�tto gītavāditrani�svana� | pibatā� raktamālyānā� rak�asā� raktavāsasām || 22|| la"kā ceya� purī ramyā savājirathasa"kulā | sāgare patitā d��#ā bhagnagopuratora�ā || 23|| pītva taila� pran�ttāśca prahasantyo mahāsvanā� | la"kāyā� bhasmarūk�āyā� sarvā rāk�asayo�ita� || 24|| kumbhakar�ādayaśceme sarve rāk�asapu"gavā� | rakta� nivasana� g�hya pravi�#ā gomayahrade || 25|| apagacchata naśyadhva� sītāmāpnoti rāghava� | ghātayetparamāmar�ī sarvai� sārdha� hi rāk�asai� || 26|| priyā� bahumatā� bhāryā� vanavāsamanuvratām | bhartsitā� tarjitā� vāpi nānuma�syati rāghava� || 27|| tadala� krūravākyairva� sāntvamevābhidhīyatām | abhiyācāma vaidehīm etaddhi mama rocate || 28|| yasyā hyeva� vidha� svapno du�khitāyā� prad�śyate | sā du�khairbahubhirmuktā priya� prāpnotyanuttamam || 29|| bhartsitāmapi yācadhva� rāk�asya� ki� vivak�ayā | rāghavāddhi bhaya� ghora� rāk�asānām upasthitam || 30|| pra�ipāta prasannā hi maithilī janakātmajā | alame�ā paritrātu� rāk�asyo mahato bhayāt || 31|| api cāsyā viśālāk�yā na ki� cidupalak�aye | viruddhamapi cā"ge�u susūk�mamapi lak�ma�am || 32||

srI: Sundara Kandam




90

chāyā vaigu�ya mātra� tu śa"ke du�khamupasthitam | adu�khārhāmimā� devī� vaihāyasamupasthitām || 33|| arthasiddhi� tu vaidehyā� paśyāmyahamupasthitām | rāk�asendravināśa� ca vijaya� rāghavasya ca || 34|| nimittabhūtametattu śrotumasyā mahatpriyam | d�śyate ca sphuraccak�u� padmapatramivāyatam || 35|| ī�acca h��ito vāsyā dak�i�āyā hyadak�i�a� | akasmādeva vaidehyā bāhureka� prakampate || 36|| kare�uhastapratima� savyaścoruranuttama� | vepansūcayatīvāsyā rāghava� purata� sthitam || 37|| pak�ī ca śākhā nilaya� pravi�#a� puna� punaścottamasāntvavādī | sukhāgatā� vācamudīrayā�a� puna� punaścodayatīva h��#a� || 38||



sā rāk�asendrasya vaco niśamya tadrāva�asyāpriyamapriyārtā | sītā vitatrāsa yathā vanānte si�hābhipannā gajarājakanyā || 1|| sā rāk�asī madhyagatā ca bhīrur vāgbhirbh�śa� rāva�atarjitā ca | kāntāramadhye vijane vis��#ā bāleva kanyā vilalāpa sītā || 2|| satya� bateda� pravadanti loke nākālam�tyurbhavatīti santa� | yatrāhameva� paribhartsyamānā jīvāmi ki� citk�a�amapyapu�yā || 3|| sukhādvihīna� bahudu�khapūr�am

srI: Sundara Kandam




91

ida� tu nūna� h�daya� sthira� me | vidīryate yanna sahasradhādya vajrāhata� ś�"gamivācalasya || 4|| naivāsti nūna� mama do�amatra vadhyāhamasyāpriyadarśanasya | bhāva� na cāsyāhamanupradātum ala� dvijo mantramivādvijāya || 5|| nūna� mamā"gānyacirādanārya� śastrai� śitaiśchetsyati rāk�asendra� | tasminnanāgacchati lokanāthe garbhasthajantoriva śalyak�nta� || 6|| du�kha� bateda� mama du�khitāyā māsau cirāyābhigami�yato dvau | baddhasya vadhyasya yathā niśānte rājāparādhādiva taskarasya || 7|| hā rāma hā lak�ma�a hā sumitre hā rāma māta� saha me jananyā | e�ā vipadyāmyahamalpabhāgyā mahār�ave nauriva mū%ha vātā || 8|| tarasvinau dhārayatā m�gasya sattvena rūpa� manujendraputrau | nūna� viśastau mama kāra�āttau si�har�abhau dvāviva vaidyutena || 9|| nūna� sa kālo m�garūpadhārī māmalpabhāgyā� lulubhe tadānīm | yatrāryaputra� visasarja mū%hā rāmānuja� lak�ma�apūrvaka� ca || 10|| hā rāma satyavrata dīrghavāho hā pūr�acandrapratimānavaktra | hā jīvalokasya hita� priyaś ca vadhyā� na mā� vetsi hi rāk�asānām || 11|| ananyadevatvamiya� k�amā ca bhūmau ca śayyā niyamaś ca dharme | pativratātva� viphala� mameda� k�ta� k�taghne�viva mānu�ā�ām || 12||

srI: Sundara Kandam




92

mogho hi dharmaścarito mamāya� tathaikapatnītvamida� nirartham | yā tvā� na paśyāmi k�śā vivar�ā hīnā tvayā sa"gamane nirāśā || 13|| piturnirdeśa� niyamena k�tvā vanānniv�ttaścaritavrataś ca | strībhistu manye vipulek�a�ābhi� sa�ra�syase vītabhaya� k�tārtha� || 14|| aha� tu rāma tvayi jātakāmā cira� vināśāya nibaddhabhāvā | mogha� caritvātha tapovrata� ca tyak�yāmi dhigjīvitamalpabhāgyā || 15|| sā jīvita� k�ipramaha� tyajeya� vi�e�a śastre�a śitena vāpi | vi�asya dātā na tu me'sti kaś cic chastrasya vā veśmani rāk�asasya || 16|| śokābhitaptā bahudhā vicintya sītātha ve�yudgrathana� g�hītvā | udbadhya ve�yudgrathanena śīghram aha� gami�yāmi yamasya mūlam || 17|| itīva sītā bahudhā vilapya sarvātmanā rāmamanusmarantī | pravepamānā pariśu�kavaktrā nagottama� pu�pitamāsasāda || 18|| upasthitā sā m�dursarvagātrī śākhā� g�hītvātha nagasya tasya | tasyāstu rāma� pravicintayantyā rāmānuja� sva� ca kula� śubhā"gyā� || 19|| śokānimittāni tadā bahūni dhairyārjitāni pravarā�i loke | prādurnimittāni tadā babhūvu� purāpi siddhānyupalak�itāni || 20||


srI: Sundara Kandam




93


tathāgatā� tā� vyathitāmaninditā� vyapetahar�ā� paridīnamānasām | śubhā� nimittāni śubhāni bhejire nara� śriyā ju�#amivopajīvina� || 1|| tasyā� śubha� vāmamarālapak�ma rājīv�ta� k��aviśālaśuklam | prāspandataika� nayana� sukeśyā mīnāhata� padmamivābhitāmram || 2|| bhujaśca cārvañcitapīnav�tta� parārdhya kālāgurucandanārha� | anuttamenādhyu�ita� priye�a cire�a vāma� samavepatāśu || 3|| gajendrahastapratimaśca pīnas tayordvayo� sa�hatayo� sujāta� | praspandamāna� punarūrurasyā rāma� purastātsthitamācacak�e || 4|| śubha� punarhemasamānavar�am ī�adrajodhvastamivāmalāk�yā� | vāsa� sthitāyā� śikharāgradantyā� ki� citparisra�sata cārugātryā� || 5|| etairnimittairaparaiśca subhrū� sambodhitā prāgapi sādhusiddhai� | vātātapaklāntamiva prana�#a� var�e�a bīja� pratisañjahar�a || 6|| tasyā� punarbimbaphalopamau�#ha� svak�ibhrukeśāntamarālapak�ma | vaktra� babhāse sitaśuklada��#ra� rāhormukhāccandra iva pramukta� || 7|| sā vītaśokā vyapanītatandrī śāntajvarā har�avibuddhasattvā | aśobhatāryā vadanena śukle śītānśunā rātririvoditena || 8||

srI: Sundara Kandam




94



hanumānapi vikrānta� sarva� śuśrāva tattvata� | sītāyāstrija#āyāśca rāk�asīnā� ca tarjanam || 1|| avek�amā�astā� devī� devatām iva nandane | tato bahuvidhā� cintā� cintayāmāsa vānara� || 2|| yā� kapīnā� sahasrā�i subahūnyayutāni ca | dik�u sarvāsu mārgante seyamāsāditā mayā || 3|| cāre�a tu suyuktena śatro� śaktimavek�itā | gū%hena caratā tāvadavek�itamida� mayā || 4|| rāk�asānā� viśe�aśca purī ceyamavek�itā | rāk�asādhipaterasya prabhāvo rāva�asya ca || 5|| yukta� tasyāprameyasya sarvasattvadayāvata� | samāśvāsayitu� bhāryā� patidarśanakā"k�i�īm || 6|| ahamāśvāsayāmyenā� pūr�acandranibhānanām | ad��#adu�khā� du�khasya na hyantamadhigacchatīm || 7|| yadi hyahamimā� devī� śokopahatacetanām | anāśvāsya gami�yāmi do�avadgamana� bhavet || 8|| gate hi mayi tatreya� rājaputrī yaśasvinī | paritrā�amavindantī jānakī jīvita� tyajet || 9|| mayā ca sa mahābāhu� pūr�acandranibhānana� | samāśvāsayitu� nyāyya� sītādarśanalālasa� || 10|| niśācarī�ā� pratyak�amak�ama� cābhibhā�a�am | katha� nu khalu kartavyamida� k�cchra gato hyaham || 11|| anena rātriśe�e�a yadi nāśvāsyate mayā | sarvathā nāsti sandeha� parityak�yati jīvitam || 12||

srI: Sundara Kandam




95

rāmaśca yadi p�cchenmā� ki� mā� sītābravīdvaca� | kimaha� ta� pratibrūyāmasambhā�ya sumadhyamām || 13|| sītāsandeśarahita� māmitastvarayā gatam | nirdahedapi kākutstha� kruddhastīvre�a cak�u�ā || 14|| yadi cedyojayi�yāmi bhartāra� rāmakāra�āt | vyarthamāgamana� tasya sasainyasya bhavi�yati || 15|| antara� tvahamāsādya rāk�asīnāmiha sthita� | śanairāśvāsayi�yāmi santāpabahulāmimām || 16|| aha� hyatitanuścaiva vanaraśca viśe�ata� | vāca� codāhari�yāmi mānu�īmiha sa�sk�tām || 17|| yadi vāca� pradāsyāmi dvijātiriva sa�sk�tām | rāva�a� manyamānā mā� sītā bhītā bhavi�yati || 18|| avaśyameva vaktavya� mānu�a� vākyamarthavat | mayā sāntvayitu� śakyā nānyatheyamaninditā || 19|| seyamālokya me rūpa� jānakī bhā�ita� tathā | rak�obhistrāsitā pūrva� bhūyastrāsa� gami�yati || 20|| tato jātaparitrāsā śabda� kuryānmanasvinī | jānamānā viśālāk�ī rāva�a� kāmarūpi�am || 21|| sītayā ca k�te śabde sahasā rāk�asīga�a� | nānāprahara�o ghora� sameyādantakopama� || 22|| tato mā� samparik�ipya sarvato vik�tānanā� | vadhe ca graha�e caiva kuryuryatna� yathābalam || 23|| ta� mā� śākhā� praśākhāśca skandhā�ścottamaśākhinām | d��#vā viparidhāvanta� bhaveyurbhayaśa"kitā� || 24|| mama rūpa� ca samprek�ya vana� vicarato mahat | rāk�asyo bhayavitrastā bhaveyurvik�tānanā� || 25|| tata� kuryu� samāhvāna� rāk�asyo rak�asām api | rāk�asendraniyuktānā� rāk�asendraniveśane || 26|| te śūlaśaranistri�śa vividhāyudhapā�aya� |

srI: Sundara Kandam




96

āpateyurvimarde'sminvegenodvignakāri�a� || 27|| sa"kruddhastaistu parito vidhamanrak�asā� balam | śaknuya� na tu samprāptu� para� pāra� mahodadhe� || 28|| mā� vā g�h�īyurāplutya bahava� śīghrakāri�a� | syādiya� cāg�hītārthā mama ca graha�a� bhavet || 29|| hi�sābhirucayo hi�syurimā� vā janakātmajām | vipanna� syāttata� kārya� rāmasugrīvayoridam || 30|| uddeśe na�#amārge'sminrāk�asai� parivārite | sāgare�a parik�ipte gupte vasati jānakī || 31|| viśaste vā g�hīte vā rak�obhirmayi sa�yuge | nānya� paśyāmi rāmasya sahāya� kāryasādhane || 32|| vim�śa�śca na paśyāmi yo hate mayi vānara� | śatayojanavistīr�a� la"ghayeta mahodadhim || 33|| kāma� hantu� samartho'smi sahasrā�yapi rak�asām | na tu śak�yāmi samprāptu� para� pāra� mahodadhe� || 34|| asatyāni ca yuddhāni sa�śayo me na rocate | kaśca ni�sa�śaya� kārya� kuryātprājña� sasa�śayam || 35|| e�a do�o mahānhi syānmama sītābhibhā�a�e | prā�atyāgaśca vaidehyā bhavedanabhibhā�a�e || 36|| bhūtāścārthā vinaśyanti deśakālavirodhitā� | viklava� dūtamāsādya tama� sūryodaye yathā || 37|| arthānarthāntare buddhirniścitāpi na śobhate | ghātayanti hi kāryā�i dūtā� pa�%itamānina� || 38|| na vinaśyetkatha� kārya� vaiklavya� na katha� bhavet | la"ghana� ca samudrasya katha� nu na v�thā bhavet || 39|| katha� nu khalu vākya� me ś��uyānnodvijeta ca | iti sañcintya hanumā�ścakāra matimānmatim || 40|| rāmamakli�#akarmā�a� svabandhumanukīrtayan | naināmudvejayi�yāmi tadbandhugatamānasām || 41||

srI: Sundara Kandam




97

ik�vākū�ā� vari�#hasya rāmasya viditātmana� | śubhāni dharmayuktāni vacanāni samarpayan || 42|| śrāvayi�yāmi sarvā�i madhurā� prabruvangiram | śraddhāsyati yathā hīya� tathā sarva� samādadhe || 43|| iti sa bahuvidha� mahānubhāvo jagatipate� pramadāmavek�amā�a� | madhuramavitatha� jagāda vākya� drumavi#apāntaramāsthito hanūmān || 44||



eva� bahuvidhā� cintā� cintayitva mahākapi� | sa�śrave madhura� vākya� vaidehyā vyājahāra ha || 1|| rājā daśaratho nāma rathakuñjaravājinām | pu�yaśīlo mahākīrtir�jurāsīnmahāyaśā� | cakravartikule jāta� purandarasamo bale || 2|| ahi�sāratirak�udro gh��ī satyaparākrama� | mukhyaścek�vākuva�śasya lak�mīvā/llak�mivardhana� || 3|| pārthivavyañjanairyukta� p�thuśrī� pārthivar�abha� | p�thivyā� caturantayā� viśruta� sukhada� sukhī || 4|| tasya putra� priyo jye�#hastārādhipanibhānana� | rāmo nāma viśe�ajña� śre�#ha� sarvadhanu�matām || 5|| rak�itā svasya v�ttasya svajanasyāpi rak�itā | rak�itā jīvalokasya dharmasya ca parantapa� || 6|| tasya satyābhisandhasya v�ddhasya vacanātpitu� | sabhārya� saha ca bhrātrā vīra� pravrajito vanam || 7|| tena tatra mahāra�ye m�gayā� paridhāvatā | janasthānavadha� śrutvā hatau ca kharadū�a�au | tatastvamar�āpah�tā jānakī rāva�ena tu || 8||

srI: Sundara Kandam




98

yathārūpā� yathāvar�ā� yathālak�mī� viniścitām | aśrau�a� rāghavasyāha� seyamāsāditā mayā || 9|| virarāmaivamuktvāsau vāca� vānarapu"gava� | jānakī cāpi tacchrutvā vismaya� parama� gatā || 10|| tata� sā vakrakeśāntā sukeśī keśasa�v�tam | unnamya vadana� bhīru� śi�śapāv�k�amaik�ata || 11|| sā tiryagūrdhva� ca tathāpyadhastān nirīk�amā�ā tamacintya buddhim | dadarśa pi"gādhipateramātya� vātātmaja� sūryamivodayastham || 12||



tata� śākhāntare līna� d��#vā calitamānasā | sā dadarśa kapi� tatra praśrita� priyavādinam || 1|| sā tu d��#vā hariśre�#ha� vinītavadupasthitam | maithilī cintayāmāsa svapno'yamiti bhāminī || 2|| sā ta� samīk�yaiva bh�śa� visa�jñā gatāsukalpeva babhūva sītā | cire�a sa�jñā� pratilabhya caiva vicintayāmāsa viśālanetrā || 3|| svapno mayāya� vik�to'dya d��#a� śākhām�ga� śāstraga�airni�iddha� | svastyastu rāmāya salak�ma�āya tathā piturme janakasya rājña� || 4|| svapno'pi nāya� na hi me'sti nidrā śokena du�khena ca pī%itāyā� | sukha� hi me nāsti yato'smi hīnā tenendupūr�apratimānanena || 5|| aha� hi tasyādya mano bhavena sampī%itā tadgatasarvabhāvā |

srI: Sundara Kandam




99

vicintayantī satata� tameva tathaiva paśyāmi tathā ś��omi || 6|| manoratha� syāditi cintayāmi tathāpi buddhyā ca vitarkayāmi | ki� kāra�a� tasya hi nāsti rūpa� suvyaktarūpaśca vadatyaya� mām || 7|| namo'stu vācaspataye savajri�e svayambhuve caiva hutāśanāya | anena cokta� yadida� mamāgrato vanaukasā tacca tathāstu nānyathā || 8||



tāmabravīnmahātejā hanūmānmārutātmaja� | śirasyañjalimādhāya sītā� madhurayā girā || 1|| kā nu padmapalāśāk�ī kli�#akauśeyavāsinī | drumasya śākhāmālambya ti�#hasi tvamaninditā || 2|| kimartha� tava netrābhyā� vāri sravati śokajam | pu�%arīkapalāśābhyā� viprakīr�amivodakam || 3|| surā�āmasurā�ā� ca nāgagandharvarak�asām | yak�ā�ā� ki�narā�ā� ca kā tva� bhavasi śobhane || 4|| kā tva� bhavasi rudrā�ā� marutā� vā varānane | vasūnā� vā varārohe devatā pratibhāsi me || 5|| ki� nu candramasā hīnā patitā vibudhālayāt | rohi�ī jyoti�ā� śre�#hā śre�#hā sarvagu�ānvitā || 6|| kopādvā yadi vā mohādbhartāramasitek�a�ā | vasi�#ha� kopayitvā tva� nāsi kalyā�yarundhatī || 7|| ko nau putra� pitā bhrāta bhartā vā te sumadhyame | asmāllokādamu� loka� gata� tvamanuśocasi || 8||

srI: Sundara Kandam




100

vyañjanāni hi te yāni lak�a�āni ca lak�aye | mahi�ī bhūmipālasya rājakanyāsi me matā || 9|| rāva�ena janasthānādbalādapah�tā yadi | sītā tvamasi bhadra� te tanmamācak�va p�cchata� || 10|| sā tasya vacana� śrutvā rāmakīrtanahar�itā | uvāca vākya� vaidehī hanūmanta� drumāśritam || 11|| duhitā janakasyāha� vaidehasya mahātmana� | sītā ca nāma nāmnāha� bhāryā rāmasya dhīmata� || 12|| samā dvādaśa tatrāha� rāghavasya niveśane | bhuñjānā mānu�ānbhogānsarvakāmasam�ddhinī || 13|| tatastrayodaśe var�e rājyenek�vākunandanam | abhi�ecayitu� rājā sopādhyāya� pracakrame || 14|| tasminsambhriyamā�e tu rāghavasyābhi�ecane | kaikeyī nāma bhartāra� devī vacanamabravīt || 15|| na pibeya� na khādeya� pratyaha� mama bhojanam | e�a me jīvitasyānto rāmo yadyabhi�icyate || 16|| yattadukta� tvayā vākya� prītyā n�patisattama | taccenna vitatha� kārya� vana� gacchatu rāghava� || 17|| sa rājā satyavāgdevyā varadānamanusmaran | mumoha vacana� śrutvā kaikeyyā� krūramapriyam || 18|| tatastu sthaviro rājā satyadharme vyavasthita� | jye�#ha� yaśasvina� putra� rudanrājyamayācata || 19|| sa piturvacana� śrīmānabhi�ekātpara� priyam | manasā pūrvamāsādya vācā pratig�hītavān || 20|| dadyānna pratig�h�īyānna brūyatki� cidapriyam | api jīvitahetorhi rāma� satyaparākrama� || 21|| sa vihāyottarīyā�i mahārhā�i mahāyaśā� | vis�jya manasā rājya� jananyai mā� samādiśat || 22|| sāha� tasyāgratastūr�a� prasthitā vanacāri�ī |

srI: Sundara Kandam




101

na hi me tena hīnāyā vāsa� svarge'pi rocate || 23|| prāgeva tu mahābhāga� saumitrirmitranandana� | pūrvajasyānuyātrārthe drumacīrairala"k�ta� || 24|| te vaya� bharturādeśa� bahu mānyad�%havratā� | pravi�#ā� sma purādd��#a� vana� gambhīradarśanam || 25|| vasato da�%akāra�ye tasyāhamamitaujasa� | rak�asāpah�tā bhāryā rāva�ena durātmanā || 26|| dvau māsau tena me kālo jīvitānugraha� k�ta� | ūrdhva� dvābhyā� tu māsābhyā� tatastyak�yāmi jīvitam || 27||



tasyāstadvacana� śrutvā hanūmānhariyūthapa� | du�khāddu�khābhibhūtāyā� sāntamuttaramabravīt || 1|| aha� rāmasya sandeśāddevi dūtastavāgata� | vaidehi kuśalī rāmastvā� ca kauśalamabravīt || 2|| yo brāhmamastra� vedā�śca veda vedavidā� vara� | sa tvā� dāśarathī rāmo devi kauśalamabravīt || 3|| lak�ma�aśca mahātejā bhartuste'nucara� priya� | k�tavāñśokasantapta� śirasā te'bhivādanam || 4|| sā tayo� kuśala� devī niśamya narasi�hayo� | prītisa�h��#asarvā"gī hanūmāntamathābravīt || 5|| kalyā�ī bata gatheya� laukikī pratibhāti me | ehi jīvantamānado nara� var�aśatādapi || 6|| tayo� samāgame tasminprītirutpāditādbhutā | paraspare�a cālāpa� viśvastau tau pracakratu� || 7|| tasyāstadvacana� śrutvā hanūmānhariyūthapa� |

srI: Sundara Kandam




102

sītāyā� śokadīnāyā� samīpamupacakrame || 8|| yathā yathā samīpa� sa hanūmānupasarpati | tathā tathā rāva�a� sā ta� sītā pariśa"kate || 9|| aho dhigdhikk�tamida� kathita� hi yadasya me | rūpāntaramupāgamya sa evāya� hi rāva�a� || 10|| tāmaśokasya śākhā� sā vimuktvā śokakarśitā | tasyāmevānavadyā"gī dhara�yā� samupāviśat || 11|| avandata mahābāhustatastā� janakātmajām | sā caina� bhayavitrastā bhūyo naivābhyudaik�ata || 12|| ta� d��#vā vandamāna� tu sītā śaśinibhānanā | abravīddīrghamucchvasya vānara� madhurasvarā || 13|| māyā� pravi�#o māyāvī yadi tva� rāva�a� svayam | utpādayasi me bhūya� santāpa� tanna śobhanam || 14|| sva� parityajya rūpa� ya� parivrājakarūpadh�t | janasthāne mayā d��#astva� sa evāsi rāva�a� || 15|| upavāsak�śā� dīnā� kāmarūpa niśācara | santāpayasi mā� bhūya� santāpa� tanna śobhanam || 16|| yadi rāmasya dūtastvamāgato bhadramastu te | p�cchāmi tvā� hariśre�#ha priyā rāma kathā hi me || 17|| gu�ānrāmasya kathaya priyasya mama vānara | citta� harasi me saumya nadīkūla� yathā raya� || 18|| aho svapnasya sukhatā yāhameva� cirāh�tā | pre�ita� nāma paśyāmi rāghave�a vanaukasa� || 19|| svapne'pi yadyaha� vīra� rāghava� sahalak�ma�am | paśyeya� nāvasīdeya� svapno'pi mama matsarī || 20|| nāha� svapnamima� manye svapne d��#vā hi vānaram | na śakyo'bhyudaya� prāptu� prāptaścābhyudayo mama || 21|| ki� nu syāccittamoho'ya� bhavedvātagatistviyam | unmādajo vikāro vā syādiya� m�gat��ikā || 22||

srI: Sundara Kandam




103

atha vā nāyamunmādo moho'pyunmādalak�ma�a� | sambudhye cāhamātmānamima� cāpi vanaukasa� || 23|| ityeva� bahudhā sītā sampradhārya balābalam | rak�asā� kāmarūpatvānmene ta� rāk�asādhipam || 24|| etā� buddhi� tadā k�tvā sītā sā tanumadhyamā | na prativyājahārātha vānara� janakātmajā || 25|| sītāyāścintita� buddhvā hanūmānmārutātmaja� | śrotrānukūlairvacanaistadā tā� samprahar�ayat || 26|| āditya iva tejasvī lokakānta� śaśī yathā | rājā sarvasya lokasya devo vaiśrava�o yathā || 27|| vikrame�opapannaśca yathā vi��urmahāyaśā� | satyavādī madhuravāgdevo vācaspatiryathā || 28|| rūpavānsubhaga� śrīmānkandarpa iva mūrtimān | sthānakrodhaprahartā ca śre�#ho loke mahāratha� | bāhucchāyāmava�#abdho yasya loko mahātmana� || 29|| apak��yāśramapadānm�garūpe�a rāghavam | śūnye yenāpanītāsi tasya drak�yasi yatphalam || 30|| nacirādrāva�a� sa"khye yo vadhi�yati vīryavān | ro�apramuktairi�ubhirjvaladbhiriva pāvakai� || 31|| tenāha� pre�ito dūtastvatsakāśamihāgata� | tvadviyogena du�khārta� sa tvā� kauśalamabravīt || 32|| lak�ma�aśca mahātejā� sumitrānandavardhana� | abhivādya mahābāhu� so'pi kauśalamabravīt || 33|| rāmasya ca sakhā devi sugrīvo nāma vānara� | rājā vānaramukhyānā� sa tvā� kauśalamabravīt || 34|| nitya� smarati rāmastvā� sasugrīva� salak�ma�a� | di�#yā jīvasi vaidehi rāk�asī vaśamāgatā || 35|| nacirāddrak�yase rāma� lak�ma�a� ca mahāratham | madhye vānarako#īnā� sugrīva� cāmitaujasa� || 36||

srI: Sundara Kandam




104

aha� sugrīvasacivo hanūmānnāma vānara� | pravi�#o nagarī� la"kā� la"ghayitvā mahodadhim || 37|| k�tvā mūrdhni padanyāsa� rāva�asya durātmana� | tvā� dra�#umupayāto'ha� samāśritya parākramam || 38|| nāhamasmi tathā devi yathā mām avagacchasi | viśa"kā tyajyatāme�ā śraddhatsva vadato mama || 39||



tā� tu rāma kathā� śrutvā vaidehī vānarar�abhāt | uvāca vacana� sāntvamida� madhurayā girā || 1|| kva te rāme�a sa�sarga� katha� jānāsi lak�ma�am | vānarā�ā� narā�ā� ca kathamāsītsamāgama� || 2|| yāni rāmasya li"gāni lak�ma�asya ca vānara | tāni bhūya� samācak�va na mā� śoka� samāviśet || 3|| kīd�śa� tasya sa�sthāna� rūpa� rāmasya kīd�śam | kathamūrū katha� bāhū lak�ma�asya ca śa�sa me || 4|| evamuktastu vaidehyā hanūmānmārutātmaja� | tato rāma� yathātattvamākhyātumupacakrame || 5|| jānantī bata di�#yā mā� vaidehi parip�cchasi | bhartu� kamalapatrāk�i sa"khyāna� lak�ma�asya ca || 6|| yāni rāmasya cihnāni lak�ma�asya ca yāni vai | lak�itāni viśālāk�i vadata� ś��u tāni me || 7|| rāma� kamalapatrāk�a� sarvabhūtamanohara� | rūpadāk�i�yasampanna� prasūto janakātmaje || 8|| tejasādityasa"kāśa� k�amayā p�thivīsama� | b�haspatisamo buddhyā yaśasā vāsavopama� || 9||

srI: Sundara Kandam




105

rak�itā jīvalokasya svajanasya ca rak�itā | rak�itā svasya v�ttasya dharmasya ca parantapa� || 10|| rāmo bhāmini lokasya cāturvar�yasya rak�itā | maryādānā� ca lokasya kartā kārayitā ca sa� || 11|| arci�mānarcito'tyartha� brahmacaryavrate sthita� | sādhūnāmupakārajña� pracārajñaśca karma�ām || 12|| rājavidyāvinītaśca brāhma�ānāmupāsitā | śrutavāñśīlasampanno vinītaśca parantapa� || 13|| yajurvedavinītaśca vedavidbhi� supūjita� | dhanurvede ca vede ca vedā"ge�u ca ni�#hita� || 14|| vipulā�so mahābāhu� kambugrīva� śubhānana� | gū%hajatru� sutāmrāk�o rāmo devi janai� śruta� || 15|| dundubhisvananirgho�a� snigdhavar�a� pratāpavān | sama� samavibhaktā"go var�a� śyāma� samāśrita� || 16|| tristhirastripralambaśca trisamastri�u connata� | trivalīvā�stryava�ataścaturvya"gastriśīr�avān || 17|| catu�kalaścaturlekhaścatu�ki�kuścatu�sama� | caturdaśasamadvandvaścaturda�#aścaturgati� || 18|| mahau�#hahanunāsaśca pañcasnigdho'�#ava�śavān | daśapadmo daśab�hattribhirvyāpto dviśuklavān | �a%unnato navatanustribhirvyāpnoti rāghava� || 19|| satyadharmapara� śrīmānsa"grahānugrahe rata� | deśakālavibhāgajña� sarvalokapriya�vada� || 20|| bhrātā ca tasya dvaimātra� saumitriraparājita� | anurāge�a rūpe�a gu�aiścaiva tathāvidha� || 21|| tvāmeva mārgamā�o tau vicarantau vasundharām | dadarśaturm�gapati� pūrvajenāvaropitam || 22|| �śyamūkasya p��#he tu bahupādapasa"kule | bhrāturbhāryārtamāsīna� sugrīva� priyadarśanam || 23||

srI: Sundara Kandam




106

vaya� tu harirāja� ta� sugrīva� satyasa"garam | paricaryāmahe rājyātpūrvajenāvaropitam || 24|| tatastau cīravasanau dhanu�pravarapā�inau | �śyamūkasya śailasya ramya� deśamupāgatau || 25|| sa tau d��#vā naravyāghrau dhanvinau vānarar�abha� | abhipluto girestasya śikhara� bhayamohita� || 26|| tata� sa śikhare tasminvānarendro vyavasthita� | tayo� samīpa� māmeva pre�ayāmāsa satvara� || 27|| tāvaha� puru�avyāghrau sugrīvavacanātprabhū | rūpalak�a�asampannau k�tāñjalirupasthita� || 28|| tau parijñātatattvārthau mayā prītisamanvitau | p��#hamāropya ta� deśa� prāpitau puru�ar�abhau || 29|| niveditau ca tattvena sugrīvāya mahātmane | tayoranyonyasambhā�ādbh�śa� prītirajāyata || 30|| tatra tau kīrtisampannau harīśvaranareśvarau | parasparak�tāśvāsau kathayā pūrvav�ttayā || 31|| ta� tata� sāntvayāmāsa sugrīva� lak�ma�āgraja� | strīhetorvālinā bhrātrā nirastamuru tejasā || 32|| tatastvannāśaja� śoka� rāmasyākli�#akarma�a� | lak�ma�o vānarendrāya sugrīvāya nyavedayat || 33|| sa śrutvā vānarendrastu lak�ma�enerita� vaca� | tadāsīnni�prabho'tyartha� grahagrasta ivā�śumān || 34|| tatastvadgātraśobhīni rak�asā hriyamā�ayā | yānyābhara�ajālāni pātitāni mahītale || 35|| tāni sarvā�i rāmāya ānīya hariyūthapā� | sa�h��#ā darśayāmāsurgati� tu na vidustava || 36|| tāni rāmāya dattāni mayaivopah�tāni ca | svanavantyavakīr�anti tasminvihatacetasi || 37|| tānya"ke darśanīyāni k�tvā bahuvidha� tata� |

srI: Sundara Kandam




107

tena devaprakāśena devena paridevitam || 38|| paśyatastasyā rudatastāmyataśca puna� puna� | prādīpayandāśarathestāni śokahutāśanam || 39|| śayita� ca cira� tena du�khārtena mahātmanā | mayāpi vividhairvākyai� k�cchrādutthāpita� puna� || 40|| tāni d��#vā mahārhā�i darśayitvā muhurmuhu� | rāghava� sahasaumitri� sugrīve sa nyavedayat || 41|| sa tavādarśanādārye rāghava� paritapyate | mahatā jvalatā nityamagninevāgniparvata� || 42|| tvatk�te tamanidrā ca śokaścintā ca rāghavam | tāpayanti mahātmānamagnyagāramivāgnaya� || 43|| tavādarśanaśokena rāghava� pravicālyate | mahatā bhūmikampena mahāniva śiloccaya� || 44|| kānānāni suramyā�i nadīprasrava�āni ca | caranna ratimāpnoti tvamapaśyann�pātmaje || 45|| sa tvā� manujaśārdūla� k�ipra� prāpsyati rāghava� | samitrabāndhava� hatvā rāva�a� janakātmaje || 46|| sahitau rāmasugrīvāvubhāvakurutā� tadā | samaya� vālina� hantu� tava cānve�a�a� tathā || 47|| tato nihatya tarasā rāmo vālinamāhave | sarvark�aharisa"ghānā� sugrīvamakarotpatim || 48|| rāmasugrīvayoraikya� devyeva� samajāyata | hanūmanta� ca mā� viddhi tayordūtamihāgatam || 49|| svarājya� prāpya sugrīva� samanīya mahāharīn | tvadartha� pre�ayāmāsa diśo daśa mahābalān || 50|| ādi�#ā vānarendre�a sugrīve�a mahaujasa� | adrirājapratīkāśā� sarvata� prasthitā mahīm || 51|| a"gado nāma lak�mīvānvālisūnurmahābala� | prasthita� kapiśārdūlastribhāgabalasa�v�ta� || 52||

srI: Sundara Kandam




108

te�ā� no viprana�#ānā� vindhye parvatasattame | bh�śa� śokaparītanāmahorātraga�ā gatā� || 53|| te vaya� kāryanairāśyātkālasyātikrame�a ca | bhayācca kapirājasya prā�ā�styaktu� vyavasthitā� || 54|| vicitya vanadurgā�i giriprasrava�āni ca | anāsādya pada� devyā� prā�ā�styaktu� vyavasthitā� || 55|| bh�śa� śokār�ave magna� paryadevayada"gada� | tava nāśa� ca vaidehi vālinaśca tathā vadham | prāyopaveśamasmāka� mara�a� ca ja#āyu�a� || 56|| te�ā� na� svāmisandeśānnirāśānā� mumūr�atām | kāryahetorivāyāta� śakunirvīryavānmahān || 57|| g�dhrarājasya sodarya� sampātirnāma g�dhrarā# | śrutvā bhrāt�vadha� kopādida� vacanamabravīt || 58|| yavīyānkena me bhrātā hata� kva ca vināśita� | etadākhyātumicchāmi bhavadbhirvānarottamā� || 59|| a"gado'kathayattasya janasthāne mahadvadham | rak�asā bhīmarūpe�a tvāmuddiśya yathātatham || 60|| ja#āyostu vadha� śrutvā duhhita� so'ru�ātmaja� | tvāmāha sa varārohe vasantī� rāva�ālaye || 61|| tasya tadvacana� śrutvā sampāte� prītivardhanam | a"gadapramukhā� sarve tata� samprasthitā vayam | tvaddarśanak�totsāhā h��#āstu�#ā� plava"gamā� || 62|| athāha� harisainyasya sāgara� d�śya sīdata� | vyavadhūya bhaya� tīvra� yojanānā� śata� pluta� || 63|| la"kā cāpi mayā rātrau pravi�#ā rāk�asākulā | rāva�aśca mayā d��#astva� ca śokanipī%itā || 64|| etatte sarvamākhyāta� yathāv�ttamanindite | abhibhā�asva mā� devi dūto dāśaratheraham || 65|| tva� mā� rāmak�todyoga� tvannimittamihāgatam | sugrīva saciva� devi budhyasva pavanātmajam || 66||

srI: Sundara Kandam




109

kuśalī tava kākutstha� sarvaśastrabh�tā� vara� | gurorārādhane yukto lak�ma�aśca sulak�a�a� || 67|| tasya vīryavato devi bhartustava hite rata� | ahamekastu samprāpta� sugrīvavacanādiha || 68|| mayeyamasahāyena caratā kāmarūpi�ā | dak�i�ā diganukrāntā tvanmārgavicayai�i�ā || 69|| di�#yāha� harisainyānā� tvannāśamanuśocatām | apane�yāmi santāpa� tavābhigamaśa�sanāt || 70|| di�#yā hi na mama vyartha� devi sāgarala"ghanam | prāpsyāmyahamida� di�#yā tvaddarśanak�ta� yaśa� || 71|| rāghavaśca mahāvīrya� k�ipra� tvām abhipatsyate | samitrabāndhava� hatvā rāva�a� rāk�asādhipam || 72|| kaurajo nāma vaidehi girī�āmuttamo giri� | tato gacchati gokar�a� parvata� kesarī hari� || 73|| sa ca devar�ibhird��#a� pitā mama mahākapi� | tīrthe nadīpate� pu�ye śambasādanamuddharat || 74|| tasyāha� hari�a� k�etre jāto vātena maithili | hanūmāniti vikhyāto loke svenaiva karma�ā | viśvāsārtha� tu vaidehi bharturuktā mayā gu�ā� || 75|| eva� viśvāsitā sītā hetubhi� śokakarśitā | upapannairabhijñānairdūta� tamavagacchati || 76|| atula� ca gatā har�a� prahar�e�a tu jānakī | netrābhyā� vakrapak�mābhyā� mumocānandaja� jalam || 77|| cāru taccānana� tasyāstāmraśuklāyatek�a�am | aśobhata viśālāk�yā rāhumukta ivo%urā# | hanūmanta� kapi� vyakta� manyate nānyatheti sā || 78|| athovāca hanūmā�stāmuttara� priyadarśanām || 79|| hate'sure sa�yati śambasādane kapipravīre�a mahar�icodanāt | tato'smi vāyuprabhavo hi maithili

srI: Sundara Kandam




110

prabhāvatastatpratimaśca vānara� || 80||



bhūya eva mahātejā hanūmānmārutātmaja� | abravītpraśrita� vākya� sītāpratyayakāra�āt || 1|| vānaro'ha� mahābhāge dūto rāmasya dhīmata� | rāmanāmā"kita� ceda� paśya devya"gulīyakam | samāśvasihi bhadra� te k�ī�adu�khaphalā hyasi || 2|| g�hītvā prek�amā�ā sā bhartu� karavibhū�a�am | bhartāramiva samprāptā jānakī muditābhavat || 3|| cāru tadvadana� tasyāstāmraśuklāyatek�a�am | babhūva prahar�odagra� rāhumukta ivo%urā# || 4|| tata� sā hrīmatī bālā bhartu� sandeśahar�itā | paritu#�ā priya� śrutvā prāśa�sata mahākapim || 5|| vikrāntastva� samarthastva� prājñastva� vānarottama | yeneda� rāk�asapada� tvayaikena pradhar�itam || 6|| śatayojanavistīr�a� sāgaro makarālaya� | vikramaślāghanīyena kramatā go�padīk�ta� || 7|| na hi tvā� prāk�ta� manye vanara� vanarar�abha | yasya te nāsti santrāso rāva�ānnāpi sambhrama� || 8|| arhase ca kapiśre�#ha mayā samabhibhā�itum | yadyasi pre�itastena rāme�a viditātmanā || 9|| pre�ayi�yati durdhar�o rāmo na hyaparīk�itam | parākramamavijñāya matsakāśa� viśe�ata� || 10|| di�#yā ca kuśalī rāmo dharmātmā dharmavatsala� | lak�ma�aśca mahātejā� sumitrānandavardhana� || 11||

srI: Sundara Kandam




111

kuśalī yadi kākutstha� ki� nu sāgaramekhalām | mahī� dahati kopena yugāntāgnirivotthita� || 12|| atha vā śaktimantau tau surā�ām api nigrahe | mamaiva tu na du�khānāmasti manye viparyaya� || 13|| kaccicca vyathate rāma� kaccinna paripatyate | uttarā�i ca kāryā�i kurute puru�ottama� || 14|| kaccinna dīna� sambhrānta� kārye�u ca na muhyati | kaccinpuru�akāryā�i kurute n�pate� suta� || 15|| dvividha� trividhopāyamupāyamapi sevate | vijigī�u� suh�tkaccinmitre�u ca parantapa� || 16|| kaccinmitrā�i labhate mitraiścāpyabhigamyate | kaccitkalyā�amitraśca mitraiścāpi purask�ta� || 17|| kaccidāśāsti devānā� prasāda� pārthivātmaja� | kaccitpuru�akāra� ca daiva� ca pratipadyate || 18|| kaccinna vigatasneho vivāsānmayi rāghava� | kaccinmā� vyasanādasmānmok�ayi�yati vānara� || 19|| sukhānāmucito nityamasukhānāmanūcita� | du�khamuttaramāsādya kaccidrāmo na sīdati || 20|| kausalyāyāstathā kaccitsumitrāyāstathaiva ca | abhīk��a� śrūyate kaccitkuśala� bharatasya ca || 21|| mannimittena mānārha� kaccicchokena rāghava� | kaccinnānyamanā rāma� kaccinmā� tārayi�yati || 22|| kaccidak�auhimī� bhīmā� bharato bhrāturvatsala� | dhvajinī� mantribhirguptā� pre�ayi�yati matk�te || 23|| vānarādhipati� śrīmānsugrīva� kaccide�yati | matk�te haribhirvīrairv�to dantanakhāyudhai� || 24|| kaccicca lak�ma�a� śūra� sumitrānandavardhana� | astraviccharajālena rāk�asānvidhami�yati || 25|| raudre�a kaccidastre�a rāme�a nihata� ra�e |

srI: Sundara Kandam




112

drak�yāmyalpena kālena rāva�a� sasuh�jjanam || 26|| kaccinna taddhemasamānavar�a� tasyānana� padmasamānagandhi | mayā vinā śu�yati śokadīna� jalak�aye padmamivātapena || 27|| dharmāpadeśāttyajataśca rājyā� mā� cāpyara�ya� nayata� padātim | nāsīdvyathā yasya na bhīrna śoka� kaccitsa dhairya� h�daye karoti || 28|| na cāsya mātā na pitā na cānya� snehādviśi�#o'sti mayā samo vā | tāvaddhyaha� dūtajijīvi�eya� yāvatprav�tti� ś��uyā� priyasya || 29|| itīva devī vacana� mahārtha� ta� vānarendra� madhurārthamuktvā | śrotu� punastasya vaco'bhirāma� rāmārthayukta� virarāma rāmā || 30|| sītāyā vacana� śrutvā mārutirbhīmavikrama� | śirasyañjalimādhāya vākyamuttaramabravīt || 31|| na tvāmihasthā� jānīte rāma� kamalalocana� | śrutvaiva tu vaco mahya� k�iprame�yati rāghava� || 32|| camū� prakar�anmahatī� hary��kaga�asa"kulām | vi�#ambhayitvā bā�aughairak�obhya� varu�ālayam | kari�yati purī� la"kā� kākutstha� śāntarāk�asām || 33|| tatra yadyantarā m�tyuryadi devā� sahāsurā� | sthāsyanti pathi rāmasya sa tānapi vadhi�yati || 34|| tavādarśanajenārye śokena sa paripluta� | na śarma labhate rāma� si�hārdita iva dvipa� || 35|| dardare�a ca te devi śape mūlaphalena ca | malayena ca vindhyena meru�ā mandare�a ca || 36|| yathā sunayana� valgu bimbau�#ha� cāruku�%alam | mukha� drak�yasi rāmasya pūr�acandramivoditam || 37||

srI: Sundara Kandam




113

k�ipra� drak�yasi vaidehi rāma� prasrava�e girau | śatakratumivāsīna� nākap��#hasya mūrdhani || 38|| na mā�sa� rāghavo bhu"kte na cāpi madhusevate | vanya� suvihita� nitya� bhaktamaśnāti pañcamam || 39|| naiva da�śānna maśakānna kī#ānna sarīs�pān | rāghavo'panayedgatrāttvadgatenāntarātmanā || 40|| nitya� dhyānaparo rāmo nitya� śokaparāya�a� | nānyaccintayate ki� citsa tu kāmavaśa� gata� || 41|| anidra� satata� rāma� supto'pi ca narottama� | sīteti madhurā� vā�ī� vyāharanpratibudhyate || 42|| d��#vā phala� vā pu�pa� vā yaccānyatstrīmanoharam | bahuśo hā priyetyeva� śvasa�stvāmabhibhā�ate || 43|| sa devi nitya� paritapyamānas tvāmeva sītetyabhibhā�amā�a� | dh�tavrato rājasuto mahātmā tavaiva lābhāya k�taprayatna� || 44|| sā rāmasa"kīrtanavītaśokā rāmasya śokena samānaśokā | śaranmukhenāmbudaśe�acandrā niśeva vaidehasutā babhūva || 45||



sītā tadvacana� śrutvā pūr�acandranibhānanā | hanūmantamuvāceda� dharmārthasahita� vaca� || 1|| am�ta� vi�asa�s��#a� tvayā vānarabhā�itam | yacca nānyamanā rāmo yacca śokaparāya�a� || 2|| aiśvarye vā suvistīr�e vyasane vā sudāru�e | rajjveva puru�a� baddhvā k�tānta� parikar�ati || 3||

srI: Sundara Kandam




114

vidhirnūnamasa�hārya� prā�inā� plavagottama | saumitri� mā� ca rāma� ca vyasanai� paśya mohitān || 4|| śokasyāsya kadā pāra� rāghavo'dhigami�yati | plavamāna� pariśrānto hatanau� sāgare yathā || 5|| rāk�asānā� k�aya� k�tvā sūdayitvā ca rāva�am | la"kāmunmūlitā� k�tvā kadā drak�yati mā� pati� || 6|| sa vācya� santvarasveti yāvadeva na pūryate | aya� sa�vatsara� kālastāvaddhi mama jīvitam || 7|| vartate daśamo māso dvau tu śe�au plava"gama | rāva�ena n�śa�sena samayo ya� k�to mama || 8|| vibhī�a�ena ca bhrātrā mama niryātana� prati | anunīta� prayatnena na ca tatkurute matim || 9|| mama pratipradāna� hi rāva�asya na rocate | rāva�a� mārgate sa"khye m�tyu� kālavaśa� gatam || 10|| jye�#hā kanyānalā nama vibhī�a�asutā kape | tayā mamaitadākhyāta� mātrā prahitayā svayam || 11|| avindhyo nāma medhāvī vidvānrāk�asapu"gava� | dh�timāñśīlavānv�ddho rāva�asya susa�mata� || 12|| rāmātk�ayamanuprāpta� rak�asā� pratyacodayat | na ca tasyāpi du�#ātmā ś��oti vacana� hitam || 13|| āśa�seti hariśre�#ha k�ipra� mā� prāpsyate pati� | antarātmā hi me śuddhastasmi�śca bahavo gu�ā� || 14|| utsāha� pauru�a� sattvamān�śa�sya� k�tajñatā | vikramaśca prabhāvaśca santi vānararāghave || 15|| caturdaśasahasrā�i rāk�asānā� jaghāna ya� | janasthāne vinā bhrātrā śatru� kastasya nodvijet || 16|| na sa śakyastulayitu� vyasanai� puru�ar�abha� | aha� tasyānubhāvajñā śakrasyeva pulomajā || 17|| śarajālā�śumāñśūra� kape rāmadivākara� |

srI: Sundara Kandam




115

śatrurak�omaya� toyamupaśo�a� nayi�yati || 18|| iti sañjalpamānā� tā� rāmārthe śokakarśitām | aśrusampūr�avadanāmuvāca hanumānkapi� || 19|| śrutvaiva tu vaco mahya� k�iprame�yati rāghava� | camū� prakar�anmahatī� hary�k�aga�asa"kulām || 20|| atha vā mocayi�yāmi tāmadyaiva hi rāk�asāt | asmāddu�khādupāroha mama p��#hamanindite || 21|| tva� hi p��#hagatā� k�tvā santari�yāmi sāgaram | śaktirasti hi me vo%hu� la"kāmapi sarāva�ām || 22|| aha� prasrava�asthāya rāghavāyādya maithili | prāpayi�yāmi śakrāya havya� hutamivānala� || 23|| drak�yasyadyaiva vaidehi rāghava� sahalak�ma�am | vyavasāya samāyukta� vi��u� daityavadhe yathā || 24|| tvaddarśanak�totsāhamāśramastha� mahābalam | purandaramivāsīna� nāgarājasya mūrdhani || 25|| p��#hamāroha me devi mā vikā"k�asva śobhane | yogamanviccha rāme�a śaśā"keneva rohi�ī || 26|| kathayantīva candre�a sūrye�eva suvarcalā | matp��#hamadhiruhya tva� tarākāśamahār�avam || 27|| na hi me samprayātasya tvāmito nayato'"gane | anugantu� gati� śaktā� sarve la"kānivāsina� || 28|| yathaivāhamiha prāptastathaivāhamasa�śayam | yāsyāmi paśya vaidehi tvāmudyamya vihāyasa� || 29|| maithilī tu hariśre�#hācchrutvā vacanamadbhutam | har�avismitasarvā"gī hanūmantamathābravīt || 30|| hanūmandūramadhvana� katha� mā� vo%humicchasi | tadeva khalu te manye kapitva� hariyūthapa || 31|| katha� vālpaśarīrastva� mām ito netumicchasi | sakāśa� mānavendrasya bharturme plavagar�abha || 32||

srI: Sundara Kandam




116

sītāyā vacana� śrutvā hanūmānmārutātmaja� | cintayāmāsa lak�mīvānnava� paribhava� k�tam || 33|| na me jānāti sattva� vā prabhāva� vāsitek�a�ā | tasmātpaśyatu vaidehī yadrūpa� mama kāmata� || 34|| iti sañcintya hanumā�stadā plavagasattama� | darśayāmāsa vaidehyā� svarūpamarimardana� || 35|| sa tasmātpādapāddhīmānāplutya plavagar�abha� | tato vardhitumārebhe sītāpratyayakāra�āt || 36|| merumandārasa"kāśo babhau dīptānalaprabha� | agrato vyavatasthe ca sītāyā vānarar�abha� || 37|| hari� parvatasa"kāśastāmravaktro mahābala� | vajrada��#ranakho bhīmo vaidehīmidamabravīt || 38|| saparvatavanoddeśā� sā##aprākāratora�ām | la"kāmimā� sanathā� vā nayitu� śaktirasti me || 39|| tadavasthāpya tā� buddhirala� devi vikā"k�ayā | viśoka� kuru vaidehi rāghava� sahalak�ma�am || 40|| ta� d��#vācalasa"kāśamuvāca janakātmajā | padmapatraviśālāk�ī mārutasyaurasa� sutam || 41|| tava sattva� bala� caiva vijānāmi mahākape | vāyoriva gati� cāpi tejaścāgnirivādbhutam || 42|| prāk�to'nya� katha� cemā� bhūmimāgantumarhati | udadheraprameyasya pāra� vānarapu"gava || 43|| jānāmi gamane śakti� nayane cāpi te mama | avaśya� sāmpradhāryāśu kāryasiddhirihātmana� || 44|| ayukta� tu kapiśre�#ha mayā gantu� tvayā saha | vāyuvegasavegasya vego mā� mohayettava || 45|| ahamākāśamāsaktā uparyupari sāgaram | prapateya� hi te p��#hādbhayādvegena gacchata� || 46|| patitā sāgare cāha� timinakrajha�ākule |

srI: Sundara Kandam




117

bhayeyamāśu vivaśā yādasām annamuttamam || 47|| na ca śak�ye tvayā sārdha� gantu� śatruvināśana | kalatravati sandehastvayyapi syādasa�śayam || 48|| hriyamā�ā� tu mā� d��#vā rāk�asā bhīmavikramā� | anugaccheyurādi�#ā rāva�ena durātmanā || 49|| taistva� pariv�ta� śūrai� śūlamudgara pā�ibhi� | bhavestva� sa�śaya� prāpto mayā vīra kalatravān || 50|| sāyudhā bahavo vyomni rāk�asāstva� nirāyudha� | katha� śak�yasi sa�yātu� mā� caiva parirak�itum || 51|| yudhyamānasya rak�obhistatastai� krūrakarmabhi� | prapateya� hi te p��#hadbhayārtā kapisattama || 52|| atha rak�ā�si bhīmāni mahānti balavanti ca | katha� citsāmparāye tvā� jayeyu� kapisattama || 53|| atha vā yudhyamānasya pateya� vimukhasya te | patitā� ca g�hītvā mā� nayeyu� pāparāk�asā� || 54|| mā� vā hareyustvaddhastādviśaseyurathāpi vā | avyavasthau hi d�śyete yuddhe jayaparājayau || 55|| aha� vāpi vipadyeya� rak�obhirabhitarjitā | tvatprayatno hariśre�#ha bhavenni�phala eva tu || 56|| kāma� tvamapi paryāpto nihantu� sarvarāk�asān | rāghavasya yaśo hīyettvayā śastaistu rāk�asai� || 57|| atha vādāya rak�ā�si nyasyeyu� sa�v�te hi mām | yatra te nābhijānīyurharayo nāpi rāghava� || 58|| ārambhastu madartho'ya� tatastava nirarthaka� | tvayā hi saha rāmasya mahānāgamane gu�a� || 59|| mayi jīvitamāyatta� rāghavasya mahātmana� | bhrāt2�ā� ca mahābāho tava rājakulasya ca || 60|| tau nirāśau madarthe tu śokasantāpakarśitau | saha sarvark�aharibhistyak�yata� prā�asa"graham || 61||

srI: Sundara Kandam




118

bharturbhakti� purask�tya rāmādanyasya vānara | nāha� spra�#u� padā gātramiccheya� vānarottama || 62|| yadaha� gātrasa�sparśa� rāva�asya gatā balāt | anīśā ki� kari�yāmi vināthā vivaśā satī || 63|| yadi rāmo daśagrīvamiha hatvā sarāk�asa� | māmito g�hya gaccheta tattasya sad�śa� bhavet || 64|| śrutā hi d��#āśca mayā parākramā mahātmanastasya ra�āvamardina� | na devagandharvabhuja"garāk�asā bhavanti rāme�a samā hi sa�yuge || 65|| samīk�ya ta� sa�yati citrakārmuka� mahābala� vāsavatulyavikramam | salak�ma�a� ko vi�aheta rāghava� hutāśana� dīptamivānileritam || 66|| salak�ma�a� rāghavamājimardana� diśāgaja� mattamiva vyavasthitam | saheta ko vānaramukhya sa�yuge yugāntasūryapratima� śarārci�am || 67|| sa me hariśre�#ha salak�ma�a� pati� sayūthapa� k�ipramihopapādaya | cirāya rāma� prati śokakarśitā� kuru�va mā� vānaramukhya har�itām || 68||



tata� sa kapiśārdūlastena vākyena har�ita� | sītāmuvāca tacchrutvā vākya� vākyaviśārada� || 1|| yuktarūpa� tvayā devi bhā�ita� śubhadarśane | sad�śa� strīsvabhāvasya sādhvīnā� vinayasya ca || 2|| strītva� na tu samartha� hi sāgara� vyativartitum | māmadhi�#hāya vistīr�a� śatayojanamāyatam || 3||

srI: Sundara Kandam




119

dvitīya� kāra�a� yacca bravī�i vinayānvite | rāmādanyasya nārhāmi sa�sparśamiti jānaki || 4|| etatte devi sad�śa� patnyāstasya mahātmana� | kā hyanyā tvām�te devi brūyādvacanamīd�śam || 5|| śro�yate caiva kākutstha� sarva� niravaśe�ata� | ce�#ita� yattvayā devi bhā�ita� mama cāgrata� || 6|| kāra�airbahubhirdevi rāma priyacikīr�ayā | snehapraskannamanasā mayaitatsamudīritam || 7|| la"kāyā du�praveśatvāddustaratvānmahodadhe� | sāmarthyādātmanaścaiva mayaitatsamudāh�tam || 8|| icchāmi tvā� samānetumadyaiva raghubandhunā | gurusnehena bhaktyā ca nānyathā tadudāh�tam || 9|| yadi notsahase yātu� mayā sārdhamanindite | abhijñāna� prayaccha tva� jānīyādrāghavo hi yat || 10|| evamuktā hanumatā sītā surasutopamā | uvāca vacana� manda� bā�papragrathitāk�aram || 11|| ida� śre�#hamabhijñāna� brūyāstva� tu mama priyam | śailasya citrakū#asya pāde pūrvottare tadā || 12|| tāpasāśramavāsinyā� prājyamūlaphalodake | tasminsiddhāśrame deśe mandākinyā adūrata� || 13|| tasyopavana�a�%e�u nānāpu�pasugandhi�u | vih�tya salilaklinnā tavā"ke samupāviśam || 14|| paryāye�a prasuptaśca mamā"ke bharatāgraja� || 15|| tato mā�sasamāyukto vāyasa� paryatu�%ayat | tamaha� lo�#amudyamya vārayāmi sma vāyasa� || 16|| dārayansa ca mā� kākastatraiva parilīyate | na cāpyuparamanmā�sādbhak�ārthī balibhojana� || 17|| utkar�antyā� ca raśanā� kruddhāyā� mayi pak�i�e | sra�samāne ca vasane tato d��#ā tvayā hyaham || 18||

srI: Sundara Kandam




120

tvayā vihasitā cāha� kruddhā sa�lajjitā tadā | bhak�ya g�ddhena kālena dāritā tvāmupāgatā || 19|| āsīnasya ca te śrāntā punarutsa"gamāviśam | krudhyantī ca prah��#ena tvayāha� parisāntvitā || 20|| bā�papūr�amukhī manda� cak�u�ī parimārjatī | lak�itāha� tvayā nātha vāyasena prakopitā || 21|| āśīvi�a iva kruddha� śvasānvākyamabhā�athā� | kena te nāganāsoru vik�ata� vai stanāntaram | ka� krī%ati saro�e�a pañcavaktre�a bhoginā || 22|| vīk�amā�astatasta� vai vāyasa� samavaik�athā� | nakhai� sarudhiraistīk��airmāmevābhimukha� sthitam || 23|| putra� kila sa śakrasya vāyasa� patatā� vara� | dharāntaracara� śīghra� pavanasya gatau sama� || 24|| tatastasminmahābāhu� kopasa�vartitek�a�a� | vāyase k�tavānkrūrā� mati� matimatā� vara || 25|| sa darbhasa�starādg�hya brahma�o'stre�a yojaya� | sa dīpta iva kālāgnirjajvālābhimukho dvijam || 26|| cik�epitha pradīptā� tāmi�īkā� vāyasa� prati | anus��#astadā kālo jagāma vividhā� gatim | trā�akāma ima� loka� sarva� vai vicacāra ha || 27|| sa pitrā ca parityakta� surai� sarvairmahar�ibhi� | trī/llokānsamparikramya tvāmeva śara�a� gata� || 28|| ta� tva� nipatita� bhūmau śara�ya� śara�āgatam | vadhārhamapi kākutstha k�payā paryapālaya� | na śarma labdhvā loke�u tvāmeva śara�a� gata� || 29|| paridyūna� vi�a��a� ca sa tvamāyāntamuktavān | mogha� kartu� na śakya� tu brāhmamastra� taducyatām || 30|| tatastasyāk�i kākasya hinasti sma sa dak�i�am || 31|| sa te tadā namask�tvā rājñe daśarathāya ca | tvayā vīra vis��#astu pratipede svamālayam || 32||

srI: Sundara Kandam




121

matk�te kākamātre'pi brahmāstra� samudīritam | kasmādyo mā� harattvatta� k�amase ta� mahīpate || 33|| sa kuru�va mahotsāha� k�pā� mayi narar�abha | ān�śa�sya� paro dharmastvatta eva mayā śruta� || 34|| jānāmi tvā� mahāvīrya� mahotsāha� mahābalam | apārapāramak�obhya� gāmbhīryātsāgaropamam | bhartāra� sasamudrāyā dhara�yā vāsavopamam || 35|| evamastravidā� śre�#ha� sattvavānbalavānapi | kimarthamastra� rak�a�su na yojayasi rāghava || 36|| na nāgā nāpi gandharvā nāsurā na marudga�ā� | rāmasya samare vega� śaktā� prati samādhitum || 37|| tasyā vīryavata� kaścidyadyasti mayi sambhrama� | kimartha� na śaraistīk��ai� k�aya� nayati rāk�asān || 38|| bhrāturādeśamādāya lak�ma�o vā parantapa� | kasya hetorna mā� vīra� paritrāti mahābala� || 39|| yadi tau puru�avyāghrau vāyvindrasamatejasau | surā�āmapi durdhar�o kimartha� māmupek�ata� || 40|| mamaiva du�k�ta� ki� cinmahadasti na sa�śaya� | samarthāvapi tau yanmā� nāvek�ete parantapau || 41|| kausalyā lokabhartāra� su�uve ya� manasvinī | ta� mamārthe sukha� p�ccha śirasā cābhivādaya || 42|| srajaśca sarvaratnāni priyā yāśca varā"ganā� | aiśvarya� ca viśālāyā� p�thivyām api durlabham || 43|| pitara� mātara� caiva sa�mānyābhiprasādya ca | anupravrajito rāma� sumitrā yena suprajā� | ānukūlyena dharmātmā tyaktvā sukhamanuttamam || 44|| anugacchati kākutstha� bhrātara� pālayanvane | si�haskandho mahābāhurmanasvī priyadarśana� || 45|| pit�vadvartate rāme māt�vanmā� samācaran | hriyamā�ā� tadā vīro na tu mā� veda lak�ma�a� || 46||

srI: Sundara Kandam




122

v�ddhopasevī lak�mīvāñśakto na bahubhā�itā | rājaputra� priyaśre�#ha� sad�śa� śvaśurasya me || 47|| matta� priyataro nitya� bhrātā rāmasya lak�ma�a� | niyukto dhuri yasyā� tu tāmudvahati vīryavān || 48|| ya� d��#vā rāghavo naiva v�ddhamāryamanusmarat | sa mamārthāya kuśala� vaktavyo vacanānmama | m�durnitya� śucirdak�a� priyo rāmasya lak�ma�a� || 49|| ida� brūyāśca me nātha� śūra� rāma� puna� puna� | jīvita� dhārayi�yāmi māsa� daśarathātmaja | ūrdhva� māsānna jīveya� satyenāha� bravīmi te || 50|| rāva�enoparuddhā� mā� nik�tyā pāpakarma�ā | trātumarhasi vīra tva� pātālādiva kauśikīm || 51|| tato vastragata� muktvā divya� cū%āma�i� śubham | pradeyo rāghavāyeti sītā hanumate dadau || 52|| pratig�hya tato vīro ma�iratnamanuttamam | a"gulyā yojayāmāsa na hyasyā prābhavadbhuja� || 53|| ma�iratna� kapivara� pratig�hyābhivādya ca | sītā� pradak�i�a� k�tvā pra�ata� pārśvata� sthita� || 54|| har�e�a mahatā yukta� sītādarśanajena sa� | h�dayena gato rāma� śarīre�a tu vi�#hita� || 55|| ma�ivaramupag�hya ta� mahārha� janakan�pātmajayā dh�ta� prabhāvāt | girivarapavanāvadhūtamukta� sukhitamanā� pratisa"krama� prapede || 56||



ma�i� dattvā tata� sītā hanūmantamathābravīt | abhijñānamabhijñātametadrāmasya tattvata� || 1||

srI: Sundara Kandam




123

ma�i� tu d��#vā rāmo vai trayā�ā� sa�smari�yati | vīro jananyā mama ca rājño daśarathasya ca || 2|| sa bhūyastva� samutsāhe codito harisattama | asminkāryasamārambhe pracintaya yaduttaram || 3|| tvamasminkāryaniryoge pramā�a� harisattama | tasya cintaya yo yatno du�khak�ayakaro bhavet || 4|| sa tatheti pratijñāya mārutirbhīmavikrama� | śirasāvandya vaidehī� gamanāyopacakrame || 5|| jñātvā samprasthita� devī vānara� mārutātmajam | bā�pagadgadayā vācā maithilī vākyamabravīt || 6|| kuśala� hanumanbrūyā� sahitau rāmalak�ma�au | sugrīva� ca sahāmātya� v�ddhānsarvā�śca vānarān || 7|| yathā ca sa mahābāhurmā� tārayati rāghava� | asmāddu�khāmbusa�rodhāttva� samādhātumarhasi || 8|| jīvantī� mā� yathā rāma� sambhāvayati kīrtimān | tattvayā hanumanvācya� vācā dharmamavāpnuhi || 9|| nityamutsāhayuktāśca vāca� śrutvā mayeritā� | vardhi�yate dāśarathe� pauru�a� madavāptaye || 10|| matsandeśayutā vācastvatta� śrutvaiva rāghava� | parākramavidhi� vīro vidhivatsa�vidhāsyati || 11|| sītāyāstadvaca� śrutvā hanumānmārutātmaja� | śirasyañjalimādhāya vākyamuttaramabravīt || 12|| k�iprame�yati kākutstho hary�k�apravarairv�ta� | yaste yudhi vijityārīñśoka� vyapanayi�yati || 13|| na hi paśyāmi martye�u nāmare�vasure�u vā | yastasya vamato bā�ānsthātumutsahate'grata� || 14|| apyarkamapi parjanyamapi vaivasvata� yamam | sa hi so%hu� ra�e śaktastavahetorviśe�ata� || 15|| sa hi sāgaraparyantā� mahī� śāsitumīhate |

srI: Sundara Kandam




124

tvannimitto hi rāmasya jayo janakanandini || 16|| tasya tadvacana� śrutvā samyaksatya� subhā�itam | jānakī bahu mene'tha vacana� cedamabravīt || 17|| tatasta� prasthita� sītā vīk�amā�ā puna� puna� | bhartu� snehānvita� vākya� sauhārdādanumānayat || 18|| yadi vā manyase vīra vasaikāhamarindama | kasmi�ścitsa�v�te deśe viśrānta� śvo gami�yasi || 19|| mama cedalpabhāgyāyā� sāmnidhyāttava vīryavān | asya śokasya mahato muhūrta� mok�a�a� bhavet || 20|| gate hi hariśārdūla punarāgamanāya tu | prā�ānāmapi sandeho mama syānnātra sa�śaya� || 21|| tavādarśanaja� śoko bhūyo mā� paritāpayet | du�khāddu�khaparām��#ā� dīpayanniva vānara || 22|| aya� ca vīra sandehasti�#hatīva mamāgrata� | sumahā�stvatsahāye�u hary�k�e�u harīśvara || 23|| katha� nu khalu du�pāra� tari�yanti mahodadhim | tāni hary�k�asainyāni tau vā naravarātmajau || 24|| trayā�āmeva bhūtānā� sāgarasyeha la"ghane | śakti� syādvainateyasya tava vā mārutasya vā || 25|| tadasminkāryaniryoge vīraiva� duratikrame | ki� paśyasi samādhāna� tva� hi kāryavidā� vara� || 26|| kāmamasya tvamevaika� kāryasya parisādhane | paryāpta� paravīraghna yaśasyaste balodaya� || 27|| balai� samagrairyadi mā� rāva�a� jitya sa�yuge | vijayī svapura� yāyāttattu me syādyaśaskaram || 28|| balaistu sa"kulā� k�tvā la"kā� parabalārdana� | mā� nayedyadi kākutsthastattasya sad�śa� bhavet || 29|| tadyathā tasya vikrāntamanurūpa� mahātmana� | bhavedāhava śūrasya tathā tvamupapādaya || 30||

srI: Sundara Kandam




125

tadarthopahita� vākya� sahita� hetusa�hitam | niśamya hanumāñśe�a� vākyamuttaramabravīt || 31|| devi hary�k�asainyānāmīśvara� plavatā� vara� | sugrīva� sattvasampannastavārthe k�taniścaya� || 32|| sa vānarasahasrā�ā� ko#ībhirabhisa�v�ta� | k�iprame�yati vaidehi rāk�asānā� nibarha�a� || 33|| tasya vikramasampannā� sattvavanto mahābalā� | mana�sa"kalpasampātā nideśe haraya� sthitā� || 34|| ye�ā� nopari nādhastānna tiryaksajjate gati� | na ca karmasu sīdanti mahatsvamitatejasa� || 35|| asak�ttairmahotsahai� sasāgaradharādharā | pradak�i�īk�tā bhūmirvāyumārgānusāribhi� || 36|| madviśi�#āśca tulyāśca santi tatra vanaukasa� | matta� pratyavara� kaścinnāsti sugrīvasa�nidhau || 37|| aha� tāvadiha prāpta� ki� punaste mahābalā� | na hi prak��#ā� pre�yante pre�yante hītare janā� || 38|| tadala� paritāpena devi śoko vyapaitu te | ekotpātena te la"kāme�yanti hariyūthapā� || 39|| mama p��#hagatau tau ca candrasūryāvivoditau | tvatsakāśa� mahāsattvau n�si�hāvāgami�yata� || 40|| tau hi vīrau naravarau sahitau rāmalak�ma�au | āgamya nagarī� la"kā� sāyakairvidhami�yata� || 41|| saga�a� rāva�a� hatvā rāghavo raghunandana� | tvāmādāya varārohe svapura� pratiyāsyati || 42|| tadāśvasihi bhadra� te bhava tva� kālakā"k�i�ī | nacirāddrak�yase rāma� prajvajantamivānilam || 43|| nihate rāk�asendre ca saputrāmātyabāndhave | tva� same�yasi rāme�a śaśā"keneva rohi�ī || 44|| k�ipra� tva� devi śokasya pāra� yāsyasi maithili |

srI: Sundara Kandam




126

rāva�a� caiva rāme�a nihata� drak�yase'cirāt || 45|| evamāśvasya vaidehī� hanūmānmārutātmaja� | gamanāya mati� k�tvā vaidehī� punarabravīt || 46|| tamarighna� k�tātmāna� k�ipra� drak�yasi rāghavam | lak�ma�a� ca dhanu�pā�i� la"kādvāramupasthitam || 47|| nakhada��#rāyudhānvīrānsi�haśārdūlavikramān | vānarānvāra�endrābhānk�ipra� drak�yasi sa"gatān || 48|| śailāmbudanikāśānā� la"kāmalayasānu�u | nardatā� kapimukhyānāmārye yūthānyanekaśa� || 49|| sa tu marma�i ghore�a tā%ito manmathe�u�ā | na śarma labhate rāma� si�hārdita iva dvipa� || 50|| mā rudo devi śokena mā bhūtte manaso'priyam | śacīva pathyā śakre�a bhartrā nāthavatī hyasi || 51|| rāmādviśi�#a� ko'nyo'sti kaścitsaumitri�ā sama� | agnimārutakalpau tau bhrātarau tava sa�śrayau || 52|| nāsmi�ścira� vatsyasi devi deśe rak�oga�airadhyu�ito'tiraudre | na te cirādāgamana� priyasya k�amasva matsa"gamakālamātram || 53||



śrutvā tu vacana� tasya vāyusūnormahātmana� | uvācātmahita� vākya� sītā surasutopamā || 1|| tvā� d��#vā priyavaktāra� samprah��yāmi vānara | ardhasañjātasasyeva v��#i� prāpya vasundharā || 2|| yathā ta� puru�avyāghra� gātrai� śokābhikarśitai� | sa�sp�śeya� sakāmāha� tathā kuru dayā� mayi || 3||

srI: Sundara Kandam




127

abhijñāna� ca rāmasya datta� hariga�ottama | k�iptāmī�ikā� kākasya kopādekāk�iśātanīm || 4|| mana�śilāyāstikalo ga�%apārśve niveśita� | tvayā prana�#e tilake ta� kila smartumarhasi || 5|| sa vīryavānkatha� sītā� h�tā� samanumanyase | vasantī� rak�asā� madhye mahendravaru�opama || 6|| e�a cū%āma�irdivyo mayā suparirak�ita� | eta� d��#vā prah��yāmi vyasane tvāmivānagha || 7|| e�a niryātita� śrīmānmayā te vārisambhava� | ata� para� na śak�yāmi jīvitu� śokalālasā || 8|| asahyāni ca du�khāni vācaśca h�dayacchida� | rāk�asīnā� sughorā�ā� tvatk�te mar�ayāmyaham || 9|| dhārayi�yāmi māsa� tu jīvita� śatrusūdana | māsādūrdhva� na jīvi�ye tvayā hīnā n�pātmaja || 10|| ghoro rāk�asarājo'ya� d��#iśca na sukhā mayi | tvā� ca śrutvā vipadyanta� na jīveyamaha� k�a�am || 11|| vaidehyā vacana� śrutvā karu�a� sāśrubhā�itam | athābravīnmahātejā hanumānmārutātmaja� || 12|| tvacchokavimukho rāmo devi satyena te śape | rāme śokābhibhūte tu lak�ma�a� paritapyate || 13|| d��#ā katha� cidbhavatī na kāla� pariśocitum | ima� muhūrta� du�khānāmanta� drak�yasi bhāmini || 14|| tāvubhau puru�avyāghrau rājaputrāvaninditau | tvaddarśanak�totsāhau la"kā� bhasmīkari�yata� || 15|| hatvā tu samare krūra� rāva�a� saha bāndhavam | rāghavau tvā� viśālāk�i svā� purī� prāpayi�yata� || 16|| yattu rāmo vijānīyādabhijñānamanindite | prītisañjanana� tasya bhūyastva� dātumarhasi || 17|| sābravīddattameveha mayābhijñānamuttamam |

srI: Sundara Kandam




128

etadeva hi rāmasya d��#vā matkeśabhū�a�am | śraddheya� hanumanvākya� tava vīra bhavi�yati || 18|| sa ta� ma�ivara� g�hya śrīmānplavagasattama� | pra�amya śirasā devī� gamanāyopacakrame || 19|| tamutpātak�totsāhamavek�ya haripu"gavam | vardhamāna� mahāvegamuvāca janakātmajā | aśrupūr�amukhī dīnā bā�pagadgadayā girā || 20|| hanūmansi�hasa"kāśau bhrātarau rāmalak�ma�au | sugrīva� ca sahāmātya� sarvānbrūyā anāmayam || 21|| yathā ca sa mahābāhurmā� tārayati rāghava� | asmāddu�khāmbusa�rodhāttatsamādhātumarhasi || 22|| ima� ca tīvra� mama śokavega� rak�obhirebhi� paribhartsana� ca | brūyāstu rāmasya gata� samīpa� śivaśca te'dhvāstu haripravīra || 23|| sa rājaputryā prativeditārtha� kapi� k�tārtha� parih��#acetā� | tadalpaśe�a� prasamīk�ya kārya� diśa� hyudīcī� manasā jagāma || 24||



sa ca vāgbhi� praśastābhirgami�yanpūjitastayā | tasmāddeśādapakramya cintayāmāsa vānara� || 1|| alpaśe�amida� kārya� d��#eyamasitek�a�ā | trīnupāyānatikramya caturtha iha d�śyate || 2|| na sāma rak�a�su gu�āya kalpate na danamarthopacite�u vartate | na bhedasādhyā baladarpitā janā� parākramastve�a mameha rocate || 3||

srI: Sundara Kandam




129

na cāsya kāryasya parākramād�te viniścaya� kaś cidihopapadyate | h�tapravīrāstu ra�e hi rāk�asā� katha� cidīyuryadihādya mārdavam || 4|| kārye karma�i nirdi�#o yo bahūnyapi sādhayet | pūrvakāryavirodhena sa kārya� kartumarhati || 5|| na hyeka� sādhako hetu� svalpasyāpīha karma�a� | yo hyartha� bahudhā veda sa samartho'rthasādhane || 6|| ihaiva tāvatk�taniścayo hyaha� yadi vrajeya� plavageśvarālayam | parātmasa�marda viśe�atattvavit tata� k�ta� syānmama bhart�śāsanam || 7|| katha� nu khalvadya bhavetsukhāgata� prasahya yuddha� mama rāk�asai� saha | tathaiva khalvātmabala� ca sāravat samānayenmā� ca ra�e daśānana� || 8|| idamasya n�śa�sasya nandanopamamuttamam | vana� netramana�kānta� nānādrumalatāyutam || 9|| ida� vidhva�sayi�yāmi śu�ka� vanamivānala� | asminbhagne tata� kopa� kari�yati sa rāva�a� || 10|| tato mahatsāśvamahārathadvipa� bala� samāne�vapi rāk�asādhipa� | triśūlakālāyasapa##iśāyudha� tato mahadyuddhamida� bhavi�yati || 11|| aha� tu tai� sa�yati ca�%avikramai� sametya rak�obhirasa"gavikrama� | nihatya tadrāva�acodita� bala� sukha� gami�yāmi kapīśvarālayam || 12|| tato mārutavatkruddho mārutirbhīmavikrama� | ūruvegena mahatā drumānk�eptumathārabhat || 13|| tatastaddhanumānvīro babhañja pramadāvanam | mattadvijasamāghu�#a� nānādrumalatāyutam || 14||

srI: Sundara Kandam




130

tadvana� mathitairv�k�airbhinnaiśca salilāśayai� | cūr�itai� parvatāgraiśca babhūvāpriyadarśanam || 15|| latāg�haiścitrag�haiśca nāśitair mahoragairvyālam�gaiśca nirdhutai� | śilāg�hairunmathitaistathā g�hai� prana�#arūpa� tadabhūnmahadvanam || 16|| sa tasya k�tvārthapatermahākapir mahadvyalīka� manaso mahātmana� | yuyutsureko bahubhirmahābalai� śriyā jvala�stora�amāśrita� kapi� || 17||



tata� pak�ininādena v�k�abha"gasvanena ca | babhūvustrāsasambhrāntā� sarve la"kānivāsina� || 1|| vidrutāśca bhayatrastā vinedurm�gapak�u�a� | rak�asā� ca nimittāni krūrā�i pratipedire || 2|| tato gatāyā� nidrāyā� rāk�asyo vik�tānanā� | tadvana� dad�śurbhagna� ta� ca vīra� mahākapim || 3|| sa tā d��#va mahābāhurmahāsattvo mahābala� | cakāra sumahadrūpa� rāk�asīnā� bhayāvaham || 4|| tatasta� girisa"kāśamatikāya� mahābalam | rāk�asyo vānara� d��#vā papracchurjanakātmajām || 5|| ko'ya� kasya kuto vāya� ki�nimittamihāgata� | katha� tvayā sahānena sa�vāda� k�ta ityuta || 6|| ācak�va no viśālāk�i mā bhūtte subhage bhayam | sa�vādamasitāpā"ge tvayā ki� k�tavānayam || 7|| athābravīttadā sādhvī sītā sarvā"gaśobhanā | rak�asā� kāmarūpā�ā� vijñāne mama kā gati� || 8||

srI: Sundara Kandam




131

yūyamevāsya jānīta yo'ya� yadvā kari�yati | ahireva ahe� pādānvijānāti na sa�śaya� || 9|| ahamapyasya bhītāsmi naina� jānāmi ko'nvayam | vedmi rāk�asamevaina� kāmarūpi�amāgatam || 10|| vaidehyā vacana� śrutvā rāk�asyo vidrutā drutam | sthitā� kāścidgatā� kāścidrāva�āya niveditum || 11|| rāva�asya samīpe tu rāk�asyo vik�tānanā� | virūpa� vānara� bhīmamākhyatumupacakramu� || 12|| aśokavanikā madhye rājanbhīmavapu� kapi� | sītayā k�tasa�vādasti�#hatyamitavikrama� || 13|| na ca ta� jānakī sītā hari� hari�aloca�ā | asmābhirbahudhā p��#ā nivedayitumicchati || 14|| vāsavasya bhaveddūto dūto vaiśrava�asya vā | pre�ito vāpi rāme�a sītānve�a�akā"k�ayā || 15|| tena tvadbhūtarūpe�a yattattava manoharam | nānām�gaga�ākīr�a� pram��#a� pramadāvanam || 16|| na tatra kaściduddeśo yastena na vināśita� | yatra sā jānakī sītā sa tena na vināśita� || 17|| jānakīrak�a�ārtha� vā śramādvā nopalabhyate | atha vā ka� śramastasya saiva tenābhirak�itā || 18|| cārupallavapatrā%hya� ya� sītā svayamāsthitā | prav�ddha� śi�śapāv�k�a� sa ca tenābhirak�ita� || 19|| tasyograrūpasyogra� tva� da�%amājñātumarhasi | sītā sambhā�itā yena tadvana� ca vināśitam || 20|| mana�parig�hītā� tā� tava rak�oga�eśvara | ka� sītāmabhibhā�eta yo na syāttyaktajīvita� || 21|| rāk�asīnā� vaca� śrutvā rāva�o rāk�aseśvara� | hutāgiriva jajvāla kopasa�vartitek�a�a� || 22|| ātmana� sad�śāñśūrānki"karānnāma rāk�asān |

srI: Sundara Kandam




132

vyādideśa mahātejā nigrahārtha� hanūmata� || 23|| te�āmaśītisāhasra� ki"karā�ā� tarasvinām | niryayurbhavanāttasmātkū#amudgarapā�aya� || 24|| mahodarā mahāda��#rā ghorarūpā mahābalā� | yuddhābhimanasa� sarve hanūmadgraha�onmukhā� || 25|| te kapi� ta� samāsādya tora�asthamavasthitam | abhipeturmahāvegā� pata"gā iva pāvakam || 26|| te gadābhirvicitrābhi� parighai� kāñcanā"gadai� | ājaghnurvānaraśre�#ha� śarairādityasa�nibhai� || 27|| hanūmānapi tejasvī śrīmānparvatasa�nibha� | k�itāvāvidhya lā"gūla� nanāda ca mahāsvanam || 28|| tasya sa�nādaśabdena te'bhavanbhayaśa"kitā� | dad�śuśca hanūmanta� sandhyāmeghamivonnatam || 29|| svāmisandeśani�śa"kāstataste rāk�asā� kapim | citrai� prahara�airbhīmairabhipetustatastata� || 30|| sa tai� pariv�ta� śūrai� sarvata� sa mahābala� | āsasādāyasa� bhīma� parigha� tora�āśritam || 31|| sa ta� parighamādāya jaghāna rajanīcarān || 32|| sa pannagamivādāya sphuranta� vinatāsuta� | vicacārāmbare vīra� parig�hya ca māruti� || 33|| sa hatvā rāk�asānvīra� ki"karānmārutātmaja� | yuddhākā"k�ī punarvīrastora�a� samupasthita� || 34|| tatastasmādbhayānmuktā� kati cittatra rāk�asā� | nihatānki"karānsarvānrāva�āya nyavedayan || 35|| sa rāk�asānā� nihata� mahābala� niśamya rājā pariv�ttalocana� | samādideśāpratima� parākrame prahastaputra� samare sudurjayam || 36||


srI: Sundara Kandam




133


tata� sa ki"karānhatvā hanūmāndhyānamāsthita� | vana� bhagna� mayā caityaprāsādo na vināśita� | tasmātprāsādamapyevamima� vidhva�sayāmyaham || 1|| iti sañcintya hanumānmanasā darśayanbalam | caityaprāsādamāplutya meruś�"gamivonnatam | āruroha hariśre�#ho hanūmānmārutātmaja� || 2|| sampradh��ya ca durdhar�aścaityaprāsādamunnatam | hanūmānprajvala/llak�myā pāriyātropamo'bhavat || 3|| sa bhūtvā tu mahākāyo hanūmānmārutātmaja� | dh��#amāspho#ayāmāsa la"kā� śabdena pūrayan || 4|| tasyāspho#itaśabdena mahatā śrotraghātinā | peturviha"gā gaganāduccaiścedamagho�ayat || 5|| jayatyatibalo rāmo lak�ma�aśca mahābala� | rājā jayati sugrīvo rāghave�ābhipālita� || 6|| dāso'ha� kosalendrasya rāmasyākli�#akarma�a� | hanumāñśatrusainyānā� nihantā mārutātmaja� || 7|| na rāva�asahasra� me yuddhe pratibala� bhavet | śilābhistu praharata� pādapaiśca sahasraśa� || 8|| ardayitvā purī� la"kāmabhivādya ca maithilīm | sam�ddhārtho gami�yāmi mi�atā� sarvarak�asām || 9|| evamuktvā vimānasthaścaityasthānharipu"gava� | nanāda bhīmanirhrādo rak�asā� janayanbhayam || 10|| tena śabdena mahatā caityapālā� śata� yayu� | g�hītvā vividhānastrānprāsānkha%gānparaśvadhān | vis�janto mahāk�ayā māruti� paryavārayan || 11|| āvarta iva ga"gāyāstoyasya vipulo mahān | parik�ipya hariśre�#ha� sa babhau rak�asā� ga�a� || 12||

srI: Sundara Kandam




134

tato vātātmaja� kruddho bhīmarūpa� samāsthita� || 13|| prāsādasya mahā�stasya stambha� hemapari�k�tam | utpā#ayitvā vegena hanūmānmārutātmaja� | tatasta� bhrāmayāmāsa śatadhāra� mahābala� || 14|| sa rāk�asaśata� hatvā vajre�endra ivāsurān | antarik�asthita� śrīmānida� vacanamabravīt || 15|| mād�śānā� sahasrā�i vis��#āni mahātmanām | balinā� vānarendrā�ā� sugrīvavaśavartinām || 16|| śatai� śatasahasraiśca ko#ībhirayutairapi | āgami�yati sugrīva� sarve�ā� vo ni�ūdana� || 17|| neyamasti purī la"kā na yūya� na ca rāva�a� | yasmādik�vākunāthena baddha� vaira� mahātmanā || 18||



sandi�#o rāk�asendre�a prahastasya suto balī | jambumālī mahāda��#ro nirjagāma dhanurdhara� || 1|| raktamālyāmbaradhara� sragvī ruciraku�%ala� | mahānviv�ttanayanaśca�%a� samaradurjaya� || 2|| dhanu� śakradhanu� prakhya� mahadrucirasāyakam | visphārayā�o vegena vajrāśanisamasvanam || 3|| tasya visphāragho�e�a dhanu�o mahatā diśa� | pradiśaśca nabhaścaiva sahasā samapūryata || 4|| rathena kharayuktena tamāgatamudīk�ya sa� | hanūmānvegasampanno jahar�a ca nanāda ca || 5|| ta� tora�avi#a"kastha� hanūmanta� mahākapim | jambumālī mahābāhurvivyādha niśitai� śarai� || 6|| ardhacandre�a vadane śirasyekena kar�inā |

srI: Sundara Kandam




135

bāhvorvivyādha nārācairdaśabhista� kapīśvaram || 7|| tasya tacchuśubhe tāmra� śare�ābhihata� mukham | śaradīvāmbuja� phulla� viddha� bhāskararaśminā || 8|| cukopa bā�ābhihato rāk�asasya mahākapi� | tata� pārśve'tivipulā� dadarśa mahatī� śilām || 9|| tarasā tā� samutpā#ya cik�epa balavadbalī | tā� śarairdaśabhi� kruddhastā%ayāmāsa rāk�asa� || 10|| vipanna� karma tadd��#vā hanūmā�śca�%avikrama� | sāla� vipulamutpā#ya bhrāmayāmāsa vīryavān || 11|| bhrāmayanta� kapi� d��#vā sālav�k�a� mahābalam | cik�epa subahūnbā�āñjambumālī mahābala� || 12|| sāla� caturbhirciccheda vānara� pañcabhirbhuje | urasyekena bā�ena daśabhistu stanāntare || 13|| sa śarai� pūritatanu� krodhena mahatā v�ta� | tameva parigha� g�hya bhrāmayāmāsa vegita� || 14|| ativego'tivegena bhrāmayitvā balotka#a� | parigha� pātayāmāsa jambumālermahorasi || 15|| tasya caiva śiro nāsti na bāhū na ca jānunī | na dhanurna ratho nāśvāstatrād�śyanta ne�ava� || 16|| sa hatastarasā tena jambumālī mahāratha� | papāta nihato bhūmau cūr�itā"gavibhū�a�a� || 17|| jambumāli� ca nihata� ki"karā�śca mahābalān | cukrodha rāva�a� śrutvā kopasa�raktalocana� || 18|| sa ro�asa�vartitatāmralocana� prahastaputre nihate mahābale | amātyaputrānativīryavikramān samādideśāśu niśācareśvara� || 19||


srI: Sundara Kandam




136


tataste rāk�asendre�a coditā mantri�a� sutā� | niryayurbhavanāttasmātsapta saptārcivarcasa� || 1|| mahābalaparīvārā dhanu�manto mahābalā� | k�tāstrāstravidā� śre�#hā� parasparajayai�i�a� || 2|| hemajālaparik�iptairdhvajavadbhi� patākibhi� | toyadasvananirgho�airvājiyuktairmahārathai� || 3|| taptakāñcanacitrā�i cāpānyamitavikramā� | visphārayanta� sa�h��#āsta%idvanta ivāmbudā� || 4|| jananyastāstataste�ā� viditvā ki"karānhatān | babhūvu� śokasambhrāntā� sabāndhavasuh�jjanā� || 5|| te parasparasa"ghar�āstaptakāñcanabhū�a�ā� | abhipeturhanūmanta� tora�asthamavasthitam || 6|| s�janto bā�av��#i� te rathagarjitani�svanā� | v��#imanta ivāmbhodā vicerurnair�tar�abhā� || 7|| avakīr�astatastābhirhanūmāñśarav��#ibhi� | abhavatsa�v�tākāra� śailarā%iva v��#ibhi� || 8|| sa śarānvañcayāmāsa te�āmāśucara� kapi� | rathavegā�śca vīrā�ā� vicaranvimale'mbare || 9|| sa tai� krī%andhanu�madbhirvyomni vīra� prakāśate | dhanu�madbhiryathā meghairmāruta� prabhurambare || 10|| sa k�tvā ninada� ghora� trāsaya�stā� mahācamūm | cakāra hanumānvega� te�u rak�a�su vīryavān || 11|| talenābhihanatkā�ścitpādai� kā�ścitparantapa� | mu�#inābhyahanatkā�ścinnakhai� kā�ścidvyadārayat || 12|| pramamāthorasā kā�ścidūrubhyāmaparānkapi� | ke cittasyaiva nādena tatraiva patitā bhuvi || 13||

srI: Sundara Kandam




137

tataste�vavapanne�u bhūmau nipatite�u ca | tatsainyamagamatsarva� diśo daśabhayārditam || 14|| vinedurvisvara� nāgā nipeturbhuvi vājina� | bhagnanī%adhvajacchatrairbhūśca kīr�ābhavadrathai� || 15|| sa tānprav�ddhānvinihatya rāk�asān mahābalaśca�%aparākrama� kapi� | yuyutsuranyai� punareva rāk�asais tadeva vīro'bhijagāma tora�am || 16||



hatānmantrisutānbuddhvā vānare�a mahātmanā | rāva�a� sa�v�tākāraścakāra matimuttamām || 1|| sa virūpāk�ayūpāk�au durdhara� caiva rāk�asa� | praghasa� bhāsakar�a� ca pañcasenāgranāyakān || 2|| sandideśa daśagrīvo vīrānnayaviśāradān | hanūmadgraha�e vyagrānvāyuvegasamānyudhi || 3|| yāta senāgragā� sarve mahābalaparigrahā� | savājirathamāta"gā� sa kapi� śāsyatām iti || 4|| yattaiśca khalu bhāvya� syāttamāsādya vanālayam | karma cāpi samādheya� deśakālavirodhitam || 5|| na hyaha� ta� kapi� manye karma�ā pratitarkayan | sarvathā tanmahadbhūta� mahābalaparigraham | bhavedindre�a vā s��#amasmadartha� tapobalāt || 6|| sanāgayak�agandharvā devāsuramahar�aya� | yu�mābhi� sahitai� sarvairmayā saha vinirjitā� || 7|| tairavaśya� vidhātavya� vyalīka� ki� cideva na� | tadeva nātra sandeha� prasahya parig�hyatām || 8|| nāvamanyo bhavadbhiśca hari� krūraparākrama� |

srI: Sundara Kandam




138

d��#ā hi haraya� śīghrā mayā vipulavikramā� || 9|| vālī ca saha sugrīvo jāmbavā�śca mahābala� | nīla� senāpatiścaiva ye cānye dvividādaya� || 10|| naiva te�ā� gatirbhīmā na tejo na parākrama� | na matirna balotsāho na rūpaparikalpanam || 11|| mahatsattvamida� jñeya� kapirūpa� vyavasthitam | prayatna� mahadāsthāya kriyatāmasya nigraha� || 12|| kāma� lokāstraya� sendrā� sasurāsuramānavā� | bhavatāmagrata� sthātu� na paryāptā ra�ājire || 13|| tathāpi tu nayajñena jayamākā"k�atā ra�e | ātmā rak�ya� prayatnena yuddhasiddhirhi cañcalā || 14|| te svāmivacana� sarve pratig�hya mahaujasa� | samutpeturmahāvegā hutāśasamatejasa� || 15|| rathaiśca mattairnāgaiśca vājibhiśca mahājavai� | śastraiśca vividhaistīk��ai� sarvaiścopacitā balai� || 16|| tatasta� dad�śurvīrā dīpyamāna� mahākapim | raśmimantamivodyanta� svatejoraśmimālinam || 17|| tora�astha� mahāvega� mahāsattva� mahābalam | mahāmati� mahotsāha� mahākāya� mahābalam || 18|| ta� samīk�yaiva te sarve dik�u sarvāsvavasthitā� | taistai� prahara�airbhīmairabhipetustatastata� || 19|| tasya pañcāyasāstīk��ā� sitā� pītamukhā� śarā� | śirastyutpalapatrābhā durdhare�a nipātitā� || 20|| sa tai� pañcabhirāviddha� śarai� śirasi vānara� | utpapāta nadanvyomni diśo daśa vinādayan || 21|| tatastu durdharo vīra� saratha� sajjakārmuka� | kirañśaraśatairnaikairabhipede mahābala� || 22|| sa kapirvārayāmāsa ta� vyomni śaravar�i�am | v��#imanta� payodānte payodamiva māruta� || 23||

srI: Sundara Kandam




139

ardyamānastatastena durdhare�ānilātmaja� | cakāra ninada� bhūyo vyavardhata ca vegavān || 24|| sa dūra� sahasotpatya durdharasya rathe hari� | nipapāta mahāvego vidyudrāśirgirāviva || 25|| tatasta� mathitā�#āśva� ratha� bhagnāk�akūvaram | vihāya nyapatadbhūmau durdharastyaktajīvita� || 26|| ta� virūpāk�ayūpāk�au d��#vā nipatita� bhuvi | sañjātaro�au durdhar�āvutpetaturarindamau || 27|| sa tābhyā� sahasotpatya vi�#hito vimale'mbare | mudgarābhyā� mahābāhurvak�asyabhihata� kapi� || 28|| tayorvegavatorvega� vinihatya mahābala� | nipapāta punarbhūmau supar�asamavikrama� || 29|| sa sālav�k�amāsādya samutpā#ya ca vānara� | tāvubhau rāk�asau vīrau jaghāna pavanātmaja� || 30|| tatastā�strīnhatāñjñātvā vānare�a tarasvinā | abhipede mahāvega� prasahya praghaso harim || 31|| bhāsakar�aśca sa"kruddha� śūlamādāya vīryavān | ekata� kapiśārdūla� yaśasvinamavasthitau || 32|| pa##iśena śitāgre�a praghasa� pratyapothayat | bhāsakar�aśca śūlena rāk�asa� kapisattamam || 33|| sa tābhyā� vik�atairgātrairas�gdigdhatanūruha� | abhavadvānara� kruddho bālasūryasamaprabha� || 34|| samutpā#ya gire� ś�"ga� sam�gavyālapādapam | jaghāna hanumānvīro rāk�asau kapikuñjara� || 35|| tataste�vavasanne�u senāpati�u pañcasu | bala� tadavaśe�a� tu nāśayāmāsa vānara� || 36|| aśvairaśvāngajairnāgānyodhairyodhānrathai rathān | sa kapirnāśayāmāsa sahasrāk�a ivāsurān || 37|| hatairnāgaiśca turagairbhagnāk�aiśca mahārathai� |

srI: Sundara Kandam




140

hataiśca rāk�asairbhūmī ruddhamārgā samantata� || 38|| tata� kapistāndhvajinīpatīnra�e nihatya vīrānsabalānsavāhanān | tadeva vīra� parig�hya tora�a� k�tak�a�a� kāla iva prajāk�aye || 39||



senāpatīnpañca sa tu pramāpitān hanūmatā sānucarānsavāhanān | samīk�ya rājā samaroddhatonmukha� kumāramak�a� prasamaik�atāk�atam || 1|| sa tasya d��#yarpa�asampracodita� pratāpavānkāñcanacitrakārmuka� | samutpapātātha sadasyudīrito dvijātimukhyairhavi�eva pāvaka� || 2|| tato mahadbāladivākaraprabha� prataptajāmbūnadajālasantatam | rathā� samāsthāya yayau sa vīryavān mahāhari� ta� prati nair�tar�abha� || 3|| tatastapa�sa"grahasañcayārjita� prataptajāmbūnadajālaśobhitam | patākina� ratnavibhū�itadhvaja� manojavā�#āśvavarai� suyojitam || 4|| surāsurādh��yamasa"gacāri�a� raviprabha� vyomacara� samāhitam | satū�ama�#āsinibaddhabandhura� yathākramāveśitaśaktitomaram || 5|| virājamāna� pratipūr�avastunā sahemadāmnā śaśisūryavarvasā | divākarābha� rathamāsthitastata� sa nirjagāmāmaratulyavikrama� || 6||

srI: Sundara Kandam




141

sa pūrayankha� ca mahī� ca sācalā� tura"gamata"gamahārathasvanai� | balai� sametai� sa hi tora�asthita� samarthamāsīnamupāgamatkapim || 7|| sa ta� samāsādya hari� harīk�a�o yugāntakālāgnimiva prajāk�aye | avasthita� vismitajātasambhrama� samaik�atāk�o bahumānacak�u�ā || 8|| sa tasya vega� ca kapermahātmana� parākrama� cāri�u pārhtivātmaja� | vicārayankha� ca bala� mahābalo himak�aye sūrya ivābhivardhate || 9|| sa jātamanyu� prasamīk�ya vikrama� sthira� sthita� sa�yati durnivāra�am | samāhitātmā hanumantamāhave pracodayāmāsa śaraistribhi� śitai� || 10|| tata� kapi� ta� prasamīk�ya garvita� jitaśrama� śatruparājayorjitam | avaik�atāk�a� samudīr�amānasa� sabā�apā�i� prag�hītakārmuka� || 11|| sa hemani�kā"gadacāruku�%ala� samāsasādāśu parākrama� kapim | tayorbabhūvāpratima� samāgama� surāsurā�āmapi sambhramaprada� || 12|| rarāsa bhūmirna tatāpa bhānumān vavau na vāyu� pracacāla cācala� | kape� kumārasya ca vīk�ya sa�yuga� nanāda ca dyaurudadhiśca cuk�ubhe || 13|| tata� sa vīra� sumukhānpatatri�a� suvar�apu"khānsavi�ānivoragān | samādhisa�yogavimok�atattvavic charānatha trīnkapimūrdhnyapātayat || 14|| sa tai� śarairmūrdhni sama� nipātitai� k�arannas�gdigdhaviv�ttalocana� | navoditādityanibha� śarā�śumān

srI: Sundara Kandam




142

vyarājatāditya ivā�śumālika� || 15|| tata� sa pi"gādhipamantrisattama� samīk�ya ta� rājavarātmaja� ra�e | udagracitrāyudhacitrakārmuka� jahar�a cāpūryata cāhavonmukha� || 16|| sa mandarāgrastha ivā�śumālī viv�ddhakopo balavīryasa�yuta� | kumāramak�a� sabala� savāhana� dadāha netrāgnimarīcibhistadā || 17|| tata� sa bā�āsanaśakrakārmuka� śarapravar�o yudhi rāk�asāmbuda� | śarānmumocāśu harīśvarācale balāhako v��#imivācalottame || 18|| tata� kapista� ra�aca�%avikrama� viv�ddhatejobalavīryasāyakam | kumāramak�a� prasamīk�ya sa�yuge nanāda har�ādghanatulyavikrama� || 19|| sa bālabhāvādyudhi vīryadarpita� prav�ddhamanyu� k�atajopamek�a�a� | samāsasādāpratima� ra�e kapi� gajo mahākūpamivāv�ta� t��ai� || 20|| sa tena bā�ai� prasabha� nipātitaiś cakāra nāda� ghananādani�svana� | samutpapātāśu nabha� sa mārutir bhujoruvik�epa�a ghoradarśana� || 21|| samutpatanta� samabhidravadbalī sa rāk�asānā� pravara� pratāpavān | rathī rathaśre�#hatama� kirañśarai� payodhara� śailamivāśmav��#ibhi� || 22|| sa tāñśarā�stasya vimok�ayankapiś cacāra vīra� pathi vāyusevite | śarāntare mārutavadvini�patan manojava� sa�yati ca�%avikrama� || 23|| tamāttabā�āsanamāhavonmukha�

srI: Sundara Kandam




143

khamāst��anta� vividhai� śarottamai� | avaik�atāk�a� bahumānacak�u�ā jagāma cintā� ca sa mārutātmaja� || 24|| tata� śarairbhinnabhujāntara� kapi� kumāravarye�a mahātmanā nadan | mahābhuja� karmaviśe�atattvavid vicintayāmāsa ra�e parākramam || 25|| abālavadbāladivākaraprabha� karotyaya� karma mahanmahābala� | na cāsya sarvāhavakarmaśobhina� pramāpa�e me matiratra jāyate || 26|| aya� mahātmā ca mahā�śca vīryata� samāhitaścātisahaśca sa�yuge | asa�śaya� karmagu�odayādaya� sanāgayak�airmunibhiśca pūjita� || 27|| parākramotsāhaviv�ddhamānasa� samīk�ate mā� pramukhāgata� sthita� | parākramo hyasya manā�si kampayet surāsurā�āmapi śīghrakāri�a� || 28|| na khalvaya� nābhibhavedupek�ita� parākramo hyasya ra�e vivardhate | pramāpa�a� tveva mamāsya rocate na vardhamāno'gnirupek�itu� k�ama� || 29|| iti pravega� tu parasya tarkayan svakarmayoga� ca vidhāya vīryavān | cakāra vega� tu mahābalastadā mati� ca cakre'sya vadhe mahākapi� || 30|| sa tasya tāna�#ahayānmahājavān samāhitānbhārasahānvivartane | jaghāna vīra� pathi vāyusevite talaprahālai� pavanātmaja� kapi� || 31|| tatastalenābhihato mahāratha� sa tasya pi"gādhipamantrinirjita� | sa bhagnanī%a� parimuktakūbara� papāta bhūmau hatavājirambarāt || 32||

srI: Sundara Kandam




144

sa ta� parityajya mahāratho ratha� sakārmuka� kha%gadhara� khamutpatat | tapo'bhiyogād��irugravīryavān vihāya deha� marutāmivālayam || 33|| tata� kapista� vicarantamambare patatrirājānilasiddhasevite | sametya ta� mārutavegavikrama� krame�a jagrāha ca pādayord�%ham || 34|| sa ta� samāvidhya sahasraśa� kapir mahoraga� g�hya ivā�%ajeśvara� | mumoca vegātpit�tulyavikramo mahītale sa�yati vānarottama� || 35|| sa bhagnabāhūruka#īśiro dhara� k�arannas�nnirmathitāsthilocana� | sa bhinnasandhi� pravikīr�abandhano hata� k�itau vāyusutena rāk�asa� || 36|| mahākapirbhūmitale nipī%ya ta� cakāra rak�o'dhipatermahadbhayam || 37|| mahar�ibhiścakracarairmahāvratai� sametya bhūtaiśca sayak�apannagai� | suraiśca sendrairbh�śajātavismayair hate kumāre sa kapirnirīk�ita� || 38|| nihatya ta� vajrasutopamaprabha� kumāramak�a� k�atajopamek�a�am | tadeva vīro'bhijagāma tora�a� k�tak�a�a� kāla iva prajāk�aye || 39||



tatastu rak�o'dhipatirmahātmā hanūmatāk�e nihate kumāre | mana� samādhāya tadendrakalpa� samādideśendrajita� sa ro�āt || 1||

srI: Sundara Kandam




145

tvamastravicchastrabh�tā� vari�#ha� surāsurā�āmapi śokadātā | sure�u sendre�u ca d��#akarmā pitāmahārādhanasañcitāstra� || 2|| tavāstrabalamāsādya nāsurā na marudga�ā� | na kaścittri�u loke�u sa�yuge na gataśrama� || 3|| bhujavīryābhiguptaśca tapasā cābhirak�ita� | deśakālavibhāgajñastvameva matisattama� || 4|| na te'styaśakya� samare�u karma�ā na te'styakārya� matipūrvamantra�e | na so'sti kaścittri�u sa"grahe�u vai na veda yaste'strabala� bala� ca te || 5|| mamānurūpa� tapaso bala� ca te parākramaścāstrabala� ca sa�yuge | na tvā� samāsādya ra�āvamarde mana� śrama� gacchati niścitārtham || 6|| nihatā i"karā� sarve jambumālī ca rāk�asa� | amātyaputrā vīrāśca pañca senāgrayāyina� || 7|| sahodaraste dayita� kumāro'k�aśca sūdita� | na tu te�veva me sāro yastvayyarini�ūdana || 8|| ida� hi d��#vā matimanmahadbala� kape� prabhāva� ca parākrama� ca | tvamātmanaścāpi samīk�ya sāra� kuru�va vega� svabalānurūpam || 9|| balāvamardastvayi sa�nik��#e yathā gate śāmyati śāntaśatrau | tathā samīk�yātmabala� para� ca samārabhasvāstravidā� vari�#ha || 10|| na khalviya� mati� śre�#hā yattvā� sampre�ayāmyaham | iya� ca rājadharmā�ā� k�atrasya ca matirmatā || 11|| nānāśastraiśca sa"grāme vaiśāradyamarindama | avaśyameva boddhavya� kāmyaśca vijayo ra�e || 12||

srI: Sundara Kandam




146

tata� pitustadvacana� niśamya pradak�i�a� dak�asutaprabhāva� | cakāra bhartāramadīnasattvo ra�āya vīra� pratipannabuddhi� || 13|| tatastai� svaga�airi�#airindrajitpratipūjita� | yuddhoddhatak�totsāha� sa"grāma� pratipadyata || 14|| śrīmānpadmapalāśāk�o rāk�asādhipate� suta� | nirjagāma mahātejā� samudra iva parvasu || 15|| sa pak�i rājopamatulyavegair vyālaiścaturbhi� sitatīk��ada��#rai� | ratha� samāyuktamasa"gavega� samārurohendrajidindrakalpa� || 16|| sa rathī dhanvinā� śre�#ha� śastrajño'stravidā� vara� | rathenābhiyayau k�ipra� hanūmānyatra so'bhavat || 17|| sa tasya rathanirgho�a� jyāsvana� kārmukasya ca | niśamya harivīro'sau samprah��#ataro'bhavat || 18|| sumahaccāpamādāya śitaśalyā�śca sāyakān | hanūmantamabhipretya jagāma ra�apa�%ita� || 19|| tasmi�stata� sa�yati jātahar�e ra�āya nirgacchati bā�apā�au | diśaśca sarvā� kalu�ā babhūvur m�gāśca raudrā bahudhā vinedu� || 20|| samāgatāstatra tu nāgayak�ā mahar�ayaścakracarāśca siddhā� | nabha� samāv�tya ca pak�isa"ghā vineduruccai� paramaprah��#ā� || 21|| āyanta� saratha� d��#vā tūr�amindrajita� kapi� | vinanāda mahānāda� vyavardhata ca vegavān || 22|| indrajittu ratha� divyamāsthitaścitrakārmuka� | dhanurvisphārayāmāsa ta%idūrjitani�svanam || 23|| tata� sametāvatitīk��avegau mahābalau tau ra�anirviśa"kau |

srI: Sundara Kandam




147

kapiśca rak�o'dhipateśca putra� surāsurendrāviva baddhavairau || 24|| sa tasya vīrasya mahārathasyā dhanu�mata� sa�yati sa�matasya | śarapravega� vyahanatprav�ddhaś cacāra mārge pituraprameya� || 25|| tata� śarānāyatatīk��aśalyān supatri�a� kāñcanacitrapu"khān | mumoca vīra� paravīrahantā susantatānvajranipātavegān || 26|| sa tasya tatsyandanani�svana� ca m�da"gabherīpa#ahasvana� ca | vik��yamā�asya ca kārmukasya niśamya gho�a� punarutpapāta || 27|| śarā�āmantare�vāśu vyavartata mahākapi� | haristasyābhilak�asya mok�aya/llak�yasa"graham || 28|| śarā�āmagratastasya puna� samabhivartata | prasārya hastau hanumānutpapātānilātmaja� || 29|| tāvubhau vegasampannau ra�akarmaviśāradau | sarvabhūtamanogrāhi cakraturyuddhamuttamam || 30|| hanūmato veda na rāk�aso'ntara� na mārutistasya mahātmano'ntaram | paraspara� nirvi�ahau babhūvatu� sametya tau devasamānavikramau || 31|| tatastu lak�ye sa vihanyamāne śare�u moghe�u ca sampatatsu | jagāma cintā� mahatī� mahātmā samādhisa�yogasamāhitātmā || 32|| tato mati� rāk�asarājasūnuś cakāra tasminharivīramukhye | avadhyatā� tasya kape� samīk�ya katha� nigacchediti nigrahārtham || 33|| tata� paitāmahā� vīra� so'stramastravidā� vara� |

srI: Sundara Kandam




148

sandadhe sumahātejāsta� haripravara� prati || 34|| avadhyo'yamiti jñātvā tamastre�āstratattvavit | nijagrāha mahābāhurmārutātmajamindrajit || 35|| tena baddhastato'stre�a rāk�asena sa vānara� | abhavannirvice�#aśca papāta ca mahītale || 36|| tato'tha buddhvā sa tadāstrabandha� prabho� prabhāvādvigatālpavega� | pitāmahānugrahamātmanaś ca vicintayāmāsa haripravīra� || 37|| tata� svāyambhuvairmantrairbrahmāstramabhimantritam | hanūmā�ścintayāmāsa varadāna� pitāmahāt || 38|| na me'strabandhasya ca śaktirasti vimok�a�e lokaguro� prabhāvāt | ityevameva�vihito'strabandho mayātmayoneranuvartitavya� || 39|| sa vīryamastrasya kapirvicārya pitāmahānugrahamātmanaś ca | vimok�aśakti� paricintayitvā pitāmahājñām anuvartate sma || 40|| astre�āpi hi baddhasya bhaya� mama na jāyate | pitāmahamahendrābhyā� rak�itasyānilena ca || 41|| graha�e cāpi rak�obhirmahanme gu�adarśanam | rāk�asendre�a sa�vādastasmādg�h�antu mā� pare || 42|| sa niścitārtha� paravīrahantā samīk�ya karī viniv�ttace�#a� | parai� prasahyābhigatairnig�hya nanāda taistai� paribhartsyamāna� || 43|| tatasta� rāk�asā d��#vā nirvice�#amarindamam | babandhu� śa�avalkaiśca drumacīraiśca sa�hatai� || 44|| sa rocayāmāsa paraiśca bandhana� prasahya vīrairabhinigraha� ca | kautūhalānmā� yadi rāk�asendro

srI: Sundara Kandam




149

dra�#u� vyavasyediti niścitārtha� || 45|| sa baddhastena valkena vimukto'stre�a vīryavān | astrabandha� sa cānya� hi na bandhamanuvartate || 46|| athendrajitta� drumacīrabandha� vicārya vīra� kapisattama� tam | vimuktamastre�a jagāma cintām anyena baddho hyanuvartate'stram || 47|| aho mahatkarma k�ta� nirarthaka� na rāk�asairmantragatirvim��#ā | punaśca nāstre vihate'stramanyat pravartate sa�śayitā� sma sarve || 48|| astre�a hanumānmukto nātmānamavabudhyate | k��yamā�astu rak�obhistaiśca bandhairnipī%ita� || 49|| hanyamānastata� krūrai rāk�asai� kā�#hamu�#ibhi� | samīpa� rāk�asendrasya prāk��yata sa vānara� || 50|| athendrajitta� prasamīk�ya muktam astre�a baddha� drumacīrasūtrai� | vyadarśayattatra mahābala� ta� haripravīra� saga�āya rājñe || 51|| ta� mattamiva māta"ga� baddha� kapivarottamam | rāk�asā rāk�asendrāya rāva�āya nyavedayan || 52|| ko'ya� kasya kuto vāpi ki� kārya� ko vyapāśraya� | iti rāk�asavīrā�ā� tatra sañjajñire kathā� || 53|| hanyatā� dahyatā� vāpi bhak�yatāmiti cāpare | rāk�asāstatra sa"kruddhā� parasparamathābruvan || 54|| atītya mārga� sahasā mahātmā sa tatra rak�o'dhipapādamūle | dadarśa rājña� paricārav�ddhān g�ha� mahāratnavibhū�ita� ca || 55|| sa dadarśa mahātejā rāva�a� kapisattamam | rak�obhirvik�tākārai� k��yamā�amitastata� || 56||

srI: Sundara Kandam




150

rāk�asādhipati� cāpi dadarśa kapisattama� | tejobalasamāyukta� tapantamiva bhāskaram || 57|| sa ro�asa�vartitatāmrad��#ir daśānanasta� kapimanvavek�ya | athopavi�#ānkulaśīlav�ddhān samādiśatta� prati mantramukhyān || 58|| yathākrama� tai� sa kapiśca p��#a� kāryārthamarthasya ca mūlamādau | nivedayāmāsa harīśvarasya dūta� sakāśādahamāgato'smi || 59||



tata� sa karma�ā tasya vismito bhīmavikrama� | hanumānro�atāmrāk�o rak�o'dhipamavaik�ata || 1|| bhājamāna� mahārhe�a kāñcanena virājatā | muktājālāv�tenātha muku#ena mahādyutim || 2|| vajrasa�yogasa�yuktairmahārhama�ivigrahai� | haimairābhara�aiścitrairmanaseva prakalpitai� || 3|| mahārhak�aumasa�vīta� raktacandanarū�itam | svanulipta� vicitrābhirvividhabhiśca bhaktibhi� || 4|| vipulairdarśanīyaiśca rak�āk�airbhīmadarśanai� | dīptatīk��amahāda��#rai� pralambadaśanacchadai� || 5|| śirobhirdaśabhirvīra� bhrājamāna� mahaujasa� | nānāvyālasamākīr�ai� śikharairiva mandaram || 6|| nīlāñjanacaya prakhya� hāre�orasi rājatā | pūr�acandrābhavaktre�a sabalākamivāmbudam || 7|| bāhubhirbaddhakeyūraiścandanottamarū�itai� | bhrājamānā"gadai� pīnai� pañcaśīr�airivoragai� || 8||

srI: Sundara Kandam




151

mahati sphā#ike citre ratnasa�yogasa�sk�te | uttamāstara�āstīr�e upavi�#a� varāsane || 9|| ala"k�tābhiratyartha� pramadābhi� samantata� | vālavyajanahastābhirārātsamupasevitam || 10|| durdhare�a prahastena mahāpārśvena rak�asā | mantribhirmantratattvajñairnikumbhena ca mantri�ā || 11|| upopavi�#a� rak�obhiścaturbhirbaladarpitai� | k�tsnai� pariv�ta� loka� caturbhiriva sāgarai� || 12|| mantribhirmantratattvajñairanyaiśca śubhabuddhibhi� | anvāsyamāna� sacivai� surairiva sureśvaram || 13|| apaśyadrāk�asapati� hanūmānatitejasa� | vi�#hita� meruśikhare satoyamiva toyadam || 14|| sa tai� sampī%yamāno'pi rak�obhirbhīmavikramai� | vismaya� parama� gatvā rak�o'dhipamavaik�ata || 15|| bhrājamāna� tato d��#vā hanumānrāk�aseśvaram | manasā cintayāmāsa tejasā tasya mohita� || 16|| aho rūpamaho dhairyamaho sattvamaho dyuti� | aho rāk�asarājasya sarvalak�a�ayuktatā || 17|| yadyadharmo na balavānsyādaya� rāk�aseśvara� | syādaya� suralokasya saśakrasyāpi rak�itā || 18|| tena bibhyati khalvasmāllokā� sāmaradānavā� | aya� hyutsahate kruddha� kartumekār�ava� jagat || 19|| iti cintā� bahuvidhāmakaronmatimānkapi� | d��#vā rāk�asarājasya prabhāvamamitaujasa� || 20||



tamudvīk�ya mahābāhu� pi"gāk�a� purata� sthitam |

srI: Sundara Kandam




152

ro�e�a mahatāvi�#o rāva�o lokarāva�a� || 1|| sa rājā ro�atāmrāk�a� prahasta� mantrisattamam | kālayuktamuvāceda� vaco vipulamarthavat || 2|| durātmā p�cchyatāme�a kuta� ki� vāsya kāra�am | vanabha"ge ca ko'syārtho rāk�asīnā� ca tarjane || 3|| rāva�asya vaca� śrutvā prahasto vākyamabravīt | samāśvasihi bhadra� te na bhī� kāryā tvayā kape || 4|| yadi tāvattvamindre�a pre�ito rāva�ālayam | tattvamākhyāhi mā te bhūdbhaya� vānara mok�yase || 5|| yadi vaiśrava�asya tva� yamasya varu�asya ca | cārurūpamida� k�tvā yamasya varu�asya ca || 6|| vi��unā pre�ito vāpi dūto vijayakā"k�i�ā | na hi te vānara� tejo rūpamātra� tu vānaram || 7|| tattvata� kathayasvādya tato vānara mok�yase | an�ta� vadataścāpi durlabha� tava jīvitam || 8|| atha vā yannimittaste praveśo rāva�ālaye || 9|| evamukto harivarastadā rak�oga�eśvaram | abravīnnāsmi śakrasya yamasya varu�asya vā || 10|| dhanadena na me sakhya� vi��unā nāsmi codita� | jātireva mama tve�ā vānaro'hamihāgata� || 11|| darśane rāk�asendrasya durlabhe tadida� mayā | vana� rāk�asarājasya darśanārthe vināśitam || 12|| tataste rāk�asā� prāptā balino yuddhakā"k�i�a� | rak�a�ārtha� ca dehasya pratiyuddhā mayā ra�e || 13|| astrapāśairna śakyo'ha� baddhu� devāsurairapi | pitāmahādeva varo mamāpye�o'bhyupāgata� || 14|| rājāna� dra�#ukāmena mayāstramanuvartitam | vimukto ahamastre�a rāk�asaistvatipī%ita� || 15||

srI: Sundara Kandam




153

dūto'hamiti vijñeyo rāghavasyāmitaujasa� | śrūyatā� cāpi vacana� mama pathyamida� prabho || 16||



ta� samīk�ya mahāsattva� sattvavānharisattama� | vākyamarthavadavyagrastamuvāca daśānanam || 1|| aha� sugrīvasandeśādiha prāptastavālayam | rāk�asendra harīśastvā� bhrātā kuśalamabravīt || 2|| bhrātu� ś��u samādeśa� sugrīvasya mahātmana� | dharmārthopahita� vākyamiha cāmutra ca k�amam || 3|| rājā daśaratho nāma rathakuñjaravājimān | piteva bandhurlokasya sureśvarasamadyuti� || 4|| jye�#hastasya mahābāhu� putra� priyakara� prabhu� | piturnideśānni�krānta� pravi�#o da�%akāvanam || 5|| lak�ma�ena saha bhrātrā sītayā cāpi bhāryayā | rāmo nāma mahātejā dharmya� panthānamāśrita� || 6|| tasya bhāryā vane na�#ā sītā patimanuvratā | vaidehasya sutā rājño janakasya mahātmana� || 7|| sa mārgamā�astā� devī� rājaputra� sahānuja� | �śyamūkamanuprāpta� sugrīve�a ca sa"gata� || 8|| tasya tena pratijñāta� sītāyā� parimārga�am | sugrīvasyāpi rāme�a harirājya� niveditam || 9|| tatastena m�dhe hatvā rājaputre�a vālinam | sugrīva� sthāpito rājye hary�k�ā�ā� ga�eśvara� || 10|| sa sītāmārga�e vyagra� sugrīva� satyasa"gara� | harīnsampre�ayāmāsa diśa� sarvā harīśvara� || 11|| tā� harī�ā� sahasrā�i śatāni niyutāni ca |

srI: Sundara Kandam




154

dik�u sarvāsu mārgante adhaścopari cāmbare || 12|| vainateya samā� ke citke cittatrānilopamā� | asa"gagataya� śīghrā harivīrā mahābalā� || 13|| aha� tu hanumānnāma mārutasyaurasa� suta� | sītāyāstu k�te tūr�a� śatayojanamāyatam | samudra� la"ghayitvaiva tā� did�k�urihāgata� || 14|| tadbhavānd��#adharmārthastapa� k�taparigraha� | paradārānmahāprājña noparoddhu� tvamarhasi || 15|| na hi dharmaviruddhe�u bahvapāye�u karmasu | mūlaghāti�u sajjante buddhimanto bhavadvidhā� || 16|| kaśca lak�ma�amuktānā� rāmakopānuvartinām | śarā�āmagrata� sthātu� śakto devāsure�vapi || 17|| na cāpi tri�u loke�u rājanvidyeta kaś cana | rāghavasya vyalīka� ya� k�tvā sukhamavāpnuyāt || 18|| tattrikālahita� vākya� dharmyamarthānubandhi ca | manyasva naradevāya jānakī pratidīyatām || 19|| d��#ā hīya� mayā devī labdha� yadiha durlabham | uttara� karma yacche�a� nimitta� tatra rāghava� || 20|| lak�iteya� mayā sītā tathā śokaparāya�ā | g�hya yā� nābhijānāsi pañcāsyāmiva pannagīm || 21|| neya� jarayitu� śakyā sāsurairamarairapi | vi�asa�s��#amatyartha� bhuktamannamivaujasā || 22|| tapa�santāpalabdhaste yo'ya� dharmaparigraha� | na sa nāśayitu� nyāyya ātmaprā�aparigraha� || 23|| avadhyatā� tapobhiryā� bhavānsamanupaśyati | ātmana� sāsurairdevairhetustatrāpyaya� mahān || 24|| sugrīvo na hi devo'ya� nāsuro na ca mānu�a� | na rāk�aso na gandharvo na yak�o na ca pannaga� || 25|| mānu�o rāghavo rājansugrīvaśca harīśvara� |

srI: Sundara Kandam




155

tasmātprā�aparitrā�a� katha� rājankari�yasi || 26|| na tu dharmopasa�hāramadharmaphalasa�hitam | tadeva phalamanveti dharmaścādharmanāśana� || 27|| prāpta� dharmaphala� tāvadbhavatā nātra sa�śaya� | phalamasyāpyadharmasya k�iprameva prapatsyase || 28|| janasthānavadha� buddhvā buddhvā vālivadha� tathā | rāmasugrīvasakhya� ca budhyasva hitamātmana� || 29|| kāma� khalvahamapyeka� savājirathakuñjarām | la"kā� nāśayitu� śaktastasyai�a tu viniścaya� || 30|| rāme�a hi pratijñāta� hary�k�aga�asa�nidhau | utsādanamamitrā�ā� sītā yaistu pradhar�itā || 31|| apakurvanhi rāmasya sāk�ādapi purandara� | na sukha� prāpnuyādanya� ki� punastvadvidho jana� || 32|| yā� sītetyabhijānāsi yeya� ti�#hati te vaśe | kālarātrīti tā� viddhi sarvala"kāvināśinīm || 33|| tadala� kālapāśena sītā vigraharūpi�ā | svaya� skandhāvasaktena k�amamātmani cintyatām || 34|| sītāyāstejasā dagdhā� rāmakopaprapī%itām | dahyamanāmimā� paśya purī� sā##apratolikām || 35|| sa sau�#havopetamadīnavādina� kaperniśamyāpratimo'priya� vaca� | daśānana� kopaviv�ttalocana� samādiśattasya vadha� mahākape� || 36||



tasya tadvacana� śrutvā vānarasya mahātmana� | ājñāpayadvadha� tasya rāva�a� krodhamūrchita� || 1||

srI: Sundara Kandam




156

vadhe tasya samājñapte rāva�ena durātmanā | niveditavato dautya� nānumene vibhī�a�a� || 2|| ta� rak�o'dhipati� kruddha� tacca kāryamupasthitam | viditvā cintayāmāsa kārya� kāryavidhau sthita� || 3|| niścitārthastata� sāmnāpūjya śatrujidagrajam | uvāca hitamatyartha� vākya� vākyaviśārada� || 4|| rājandharmaviruddha� ca lokav�tteś ca garhitam | tava cāsad�śa� vīra kaperasya pramāpa�am || 5|| asa�śaya� śatruraya� prav�ddha� k�ta� hyanenāpriyamaprameyam | na dūtavadhyā� pravadanti santo dūtasya d��#ā bahavo hi da�%ā� || 6|| vairūpyāma"ge�u kaśābhighāto mau�%ya� tathā lak�ma�asa�nipāta� | etānhi dūte pravadanti da�%ān vadhastu dūtasya na na� śruto'pi || 7|| katha� ca dharmārthavinītabuddhi� parāvarapratyayaniścitārtha� | bhavadvidha� kopavaśe hi ti�#het kopa� niyacchanti hi sattvavanta� || 8|| na dharmavāde na ca lokav�tte na śāstrabuddhigraha�e�u vāpi | vidyeta kaścittava vīratulyas tva� hyuttama� sarvasurāsurā�ām || 9|| na cāpyasya kaperghāte ka� citpaśyāmyaha� gu�am | te�vaya� pātyatā� da�%o yairaya� pre�ita� kapi� || 10|| sādhurvā yadi vāsādhurparaire�a samarpita� | bruvanparārtha� paravānna dūto vadhamarhati || 11|| api cāsminhate rājannānya� paśyāmi khecaram | iha ya� punarāgacchetpara� pāra� mahodadhi� || 12|| tasmānnāsya vadhe yatna� kārya� parapurañjaya | bhavānsendre�u deve�u yatnamāsthātumarhati || 13||

srI: Sundara Kandam




157

asminvina�#e na hi dūtamanya� paśyāmi yastau nararājaputrau | yuddhāya yuddhapriyadurvinītāv udyojayeddīrghapathāvaruddhau || 14|| parākramotsāhamanasvinā� ca surāsurā�ām api durjayena | tvayā manonandana nair�tānā� yuddhāyatirnāśayitu� na yuktā || 15|| hitāśca śūrāśca samāhitāś ca kule�u jātāśca mahāgu�e�u | manasvina� śastrabh�tā� vari�#hā� ko#yagraśaste subh�tāśca yodhā� || 16|| tadekadeśena balasya tāvat ke cittavādeśak�to'payāntu | tau rājaputrau vinig�hya mū%hau pare�u te bhāvayitu� prabhāvam || 17||



tasya tadvacana� śrutvā daśagrīvo mahābala� | deśakālahita� vākya� bhrāturuttamamabravīt || 1|| samyagukta� hi bhavatā dūtavadhyā vigarhitā | avaśya� tu vadhādanya� kriyatāmasya nigraha� || 2|| kapīnā� kila lā"gūlami�#a� bhavati bhū�a�am | tadasya dīpyatā� śīghra� tena dagdhena gacchatu || 3|| tata� paśyantvima� dīnama"gavairūpyakarśitam | samitrā jñātaya� sarve bāndhavā� sasuh�jjanā� || 4|| ājñāpayadrāk�asendra� pura� sarva� sacatvaram | lā"gūlena pradīptena rak�obhi� pari�īyatām || 5|| tasya tadvacana� śrutvā rāk�asā� kopakarkaśā� | ve�#ante tasya lā"gūla� jīr�ai� kārpāsikai� pa#ai� || 6||

srI: Sundara Kandam




158

sa�ve�#yamāne lā"gūle vyavardhata mahākapi� | śu�kamindhanamāsādya vane�viva hutāśana� || 7|| tailena pari�icyātha te'gni� tatrāvapātayan || 8|| lā"gūlena pradīptena rāk�asā�stānapātayat | ro�āmar�aparītātmā bālasūryasamānana� || 9|| sa bhūya� sa"gatai� krūrai rākasairharisattama� | nibaddha� k�tavānvīrastatkālasad�śī� matim || 10|| kāma� khalu na me śaktā nibadhasyāpi rāk�asā� | chittvā pāśānsamutpatya hanyāmahamimānpuna� || 11|| sarve�āmeva paryāpto rāk�asānāmaha� yudhi | ki� tu rāmasya prītyartha� vi�ahi�ye'hamīd�śam || 12|| la"kā carayitavyā me punareva bhavediti | rātrau na hi sud��#ā me durgakarmavidhānata� | avaśyameva dra�#avyā mayā la"kā niśāk�aye || 13|| kāma� bandhaiśca me bhūya� pucchasyoddīpanena ca | pī%ā� kurvantu rak�ā�si na me'sti manasa� śrama� || 14|| tataste sa�v�tākāra� sattvavanta� mahākapim | parig�hya yayurh��#ā rāk�asā� kapikuñjaram || 15|| śa"khabherīninādaistairgho�ayanta� svakarmabhi� | rāk�asā� krūrakarmā�aścārayanti sma tā� purīm || 16|| hanumā�ścārayāmāsa rāk�asānā� mahāpurīm | athāpaśyadvimānāni vicitrā�i mahākapi� || 17|| sa�v�tānbhūmibhāgā�śca suvibhaktā�śca catvarān | rathyāśca g�hasambādhā� kapi� ś�"gā#akāni ca || 18|| catvare�u catu�ke�u rājamārge tathaiva ca | gho�ayanti kapi� sarve cārīka iti rāk�asā� || 19|| dīpyamāne tatastasya lā"gūlāgre hanūmata� | rāk�asyastā virūpāk�ya� śa�surdevyāstadapriyam || 20|| yastvayā k�tasa�vāda� sīte tāmramukha� kapi� |

srI: Sundara Kandam




159

lā"gūlena pradīptena sa e�a pari�īyate || 21|| śrutvā tadvacana� krūramātmāpahara�opamam | vaidehī śokasantaptā hutāśanamupāgamat || 22|| ma"galābhimukhī tasya sā tadāsīnmahākape� | upatasthe viśālāk�ī prayatā havyavāhanam || 23|| yadyasti patiśuśrū�ā yadyasti carita� tapa� | yadi cāstyekapatnītva� śīto bhava hanūmata� || 24|| yadi kaścidanukrośastasya mayyasti dhīmata� | yadi vā bhāgyaśe�a� me śīto bhava hanūmata� || 25|| yadi mā� v�ttasampannā� tatsamāgamalālasām | sa vijānāti dharmātmā śīto bhava hanūmata� || 26|| yadi mā� tārayatyārya� sugrīva� satyasa"gara� | asmāddu�khānmahābāhu� śīto bhava hanūmata� || 27|| tatastīk��ārciravyagra� pradak�i�aśikho'nala� | jajvāla m�gaśāvāk�yā� śa�sanniva śiva� kape� || 28|| dahyamāne ca lā"gūle cintayāmāsa vānara� | pradīpto'gniraya� kasmānna mā� dahati sarvata� || 29|| d�śyate ca mahājvāla� karoti ca na me rujam | śiśirasyeva sampāto lā"gūlāgre prati�#hita� || 30|| atha vā tadida� vyakta� yadd��#a� plavatā mayā | rāmaprabhāvādāścarya� parvata� saritā� patau || 31|| yadi tāvatsamudrasya mainākasya ca dhīmatha | rāmārtha� sambhramastād�kkimagnirna kari�yati || 32|| sītāyāścān�śa�syena tejasā rāghavasya ca | pituśca mama sakhyena na mā� dahati pāvaka� || 33|| bhūya� sa cintayāmāsa muhūrta� kapikuñjara� | utpapātātha vegena nanāda ca mahākapi� || 34|| puradvāra� tata� śrīmāñśailaś�"gamivonnatam | vibhaktarak�a�sambādhamāsasādānilātmaja� || 35||

srI: Sundara Kandam




160

sa bhūtvā śailasa"kāśa� k�a�ena punarātmavān | hrasvatā� paramā� prāpto bandhanānyavaśātayat || 36|| vimuktaścābhavacchrīmānpuna� parvatasa�nibha� | vīk�amā�aśca dad�śe parigha� tora�āśritam || 37|| sa ta� g�hya mahābāhu� kālāyasapari�k�tam | rak�i�astānpuna� sarvānsūdayāmāsa māruti� || 38|| sa tānnihatvā ra�aca�%avikrama� samīk�amā�a� punareva la"kām | pradīptalā"gūlak�tārcimālī prakāśatāditya ivā�śumālī || 39||



vīk�amā�astato la"kā� kapi� k�tamanoratha� | vardhamānasamutsāha� kāryaśe�amacintayat || 1|| ki� nu khalvaviśi�#a� me kartavyamiha sāmpratam | yade�ā� rak�asā� bhūya� santāpajanana� bhavet || 2|| vana� tāvatpramathita� prak��#ā rāk�asā hatā� | balaikadeśa� k�apita� śe�a� durgavināśanam || 3|| durge vināśite karma bhavetsukhapariśramam | alpayatnena kārye'sminmama syātsaphala� śrama� || 4|| yo hyaya� mama lā"gūle dīpyate havyavāhana� | asya santarpa�a� nyāyya� kartumebhirg�hottamai� || 5|| tata� pradīptalā"gūla� savidyudiva toyada� | bhavanāgre�u la"kāyā vicacāra mahākapi� || 6|| mumoca hanumānagni� kālānalaśikhopamam || 7|| śvasanena ca sa�yogādativego mahābala� | kālāgniriva jajvāla prāvardhata hutāśana� || 8||

srI: Sundara Kandam




161

pradīptamagni� pavanaste�u veśmasu cārayat || 9|| tāni kāñcanajālāni muktāma�imayāni ca | bhavanānyavaśīryanta ratnavanti mahānti ca || 10|| tāni bhagnavimānāni nipeturvasudhātale | bhavanānīva siddhānāmambarātpu�yasa"k�aye || 11|| vajravidrumavaidūryamuktārajatasa�hitān | vicitrānbhavanāddhātūnsyandamānāndadarśa sa� || 12|| nāgnist�pyati kā�#hānā� t��ānā� ca yathā tathā | hanūmānrāk�asendrā�ā� vadhe ki� cinna t�pyati || 13|| hutāśanajvālasamāv�tā sā hatapravīrā pariv�ttayodhā | hanūmāta� krodhabalābhibhūtā babhūva śāpopahateva la"kā || 14|| sasambhrama� trastavi�a��arāk�asā� samujjvalajjvālahutāśanā"kitām | dadarśa la"kā� hanumānmahāmanā� svayambhukopopahatāmivāvanim || 15|| sa rāk�asā�stānsubahū�śca hatvā vana� ca bha"ktvā bahupādapa� tat | vis�jya rak�o bhavane�u cāgni� jagāma rāma� manasā mahātmā || 16|| la"kā� samastā� sandīpya lā"gūlāgni� mahākapi� | nirvāpayāmāsa tadā samudre harisattama� || 17||



sandīpyamānā� vidhvastā� trastarak�o ga�ā� purīm | avek�ya hānumā/lla"kā� cintayāmāsa vānara� || 1|| tasyābhūtsumahā�strāsa� kutsā cātmanyajāyata | la"kā� pradahatā karma ki�svitk�tamida� mayā || 2||

srI: Sundara Kandam




162

dhanyāste puru�aśre�#ha ye buddhyā kopamutthitam | nirundhanti mahātmāno dīptamagnimivāmbhasā || 3|| yadi dagdhā tviya� la"kā nūnamāryāpi jānakī | dagdhā tena mayā bharturhata� kāryamajānatā || 4|| yadarthamayamārambhastatkāryamavasāditam | mayā hi dahatā la"kā� na sītā parirak�itā || 5|| ī�atkāryamida� kārya� k�tamāsīnna sa�śaya� | tasya krodhābhibhūtena mayā mūlak�aya� k�ta� || 6|| vina�#ā jānakī vyakta� na hyadagdha� prad�śyate | la"kāyā� kaściduddeśa� sarvā bhasmīk�tā purī || 7|| yadi tadvihata� kārya� mayā prajñāviparyayāt | ihaiva prā�asa�nyāso mamāpi hyatirocate || 8|| kimagnau nipatāmyadya āhosvidva%avāmukhe | śarīramāho sattvānā� dadmi sāgaravāsinām || 9|| katha� hi jīvatā śakyo mayā dra�#u� harīśvara� | tau vā puru�aśārdūlau kāryasarvasvaghātinā || 10|| mayā khalu tadeveda� ro�ado�ātpradarśitam | prathita� tri�u loke�u kapitamanavasthitam || 11|| dhigastu rājasa� bhāvamanīśamanavasthitam | īśvare�āpi yadrāgānmayā sītā na rak�itā || 12|| vina�#āyā� tu sītāyā� tāvubhau vinaśi�yata� | tayorvināśe sugrīva� sabandhurvinaśi�yati || 13|| etadeva vaca� śrutvā bharato bhrāt�vatsala� | dharmātmā sahaśatrughna� katha� śak�yati jīvitum || 14|| ik�vākuva�śe dharmi�#he gate nāśamasa�śayam | bhavi�yanti prajā� sarvā� śokasantāpapī%itā� || 15|| tadaha� bhāgyarahito luptadharmārthasa"graha� | ro�ado�aparītātmā vyakta� lokavināśana� || 16|| iti cintayatastasya nimittānyupapedire |

srI: Sundara Kandam




163

pūramapyupalabdhāni sāk�ātpunaracintayat || 17|| atha vā cārusarvā"gī rak�itā svena tejasā | na naśi�yati kalyā�ī nāgniragnau pravartate || 18|| na hi dharmānmanastasya bhāryāmamitatejasa� | svacāritrābhiguptā� tā� spra�#umarhati pāvaka� || 19|| nūna� rāmaprabhāvena vaidehyā� suk�tena ca | yanmā� dahanakarmāya� nādahaddhavyavāhana� || 20|| trayā�ā� bharatādīnā� bhrāt2�ā� devatā ca yā | rāmasya ca mana�kāntā sā katha� vinaśi�yati || 21|| yadvā dahanakarmāya� sarvatra prabhuravyaya� | na me dahati lā"gūla� kathamāryā� pradhak�yati || 22|| tapasā satyavākyena ananyatvācca bhartari | api sā nirdahedagni� na tāmagni� pradhak�yati || 23|| sa tathā cintaya�statra devyā dharmaparigraham | śuśrāva hanumānvākya� cāra�ānā� mahātmanām || 24|| aho khalu k�ta� karma durvi�ahya� hanūmatā | agni� vis�jatābhīk��a� bhīma� rāk�asasadmani || 25|| dagdheya� nagarī la"kā sā##aprākāratora�ā | jānakī na ca dagdheti vismayo'dbhuta eva na� || 26|| sa nimittaiśca d��#ārthai� kāra�aiśca mahāgu�ai� | ��ivākyaiśca hanumānabhavatprītamānasa� || 27|| tata� kapi� prāptamanorathārthas tāmak�atā� rājasutā� viditvā | pratyak�atastā� punareva d��#vā pratiprayā�āya mati� cakāra || 28||



srI: Sundara Kandam




164

tatastu śi�śapāmūle jānakī� paryavasthitām | abhivādyābravīddi�#yā paśyāmi tvāmihāk�atām || 1|| tatasta� prasthita� sītā vīk�amā�ā puna� puna� | bhart�snehānvita� vākya� hanūmantamabhā�ata || 2|| kāmamasya tvamevaika� kāryasya parisādhane | paryāpta� paravīraghna yaśasyaste balodaya� || 3|| balaistu sa"kulā� k�tvā la"kā� parabalārdana� | mā� nayedyadi kākutsthastasya tatsād�śa� bhavet || 4|| tadyathā tasya vikrāntamanurūpa� mahātmana� | bhavatyāhavaśūrasya tattvamevopapādaya || 5|| tadarthopahita� vākya� praśrita� hetusa�hitam | niśamya hanumā�stasyā vākyamuttaramabravīt || 6|| k�iprame�yati kākutstho hary�k�apravarairv�ta� | yaste yudhi vijityārīñśoka� vyapanayi�yati || 7|| evamāśvāsya vaidehī� hanūmānmārutātmaja� | gamanāya mati� k�tvā vaidehīmabhyavādayat || 8|| tata� sa kapiśārdūla� svāmisandarśanotsuka� | āruroha giriśre�#hamari�#amarimardana� || 9|| tu"gapadmakaju�#ābhirnīlābhirvanarājibhi� | sālatālāśvakar�aiśca va�śaiśca bahubhirv�tam || 10|| latāvitānairvitatai� pu�pavadbhirala"k�tam | nānām�gaga�ākīr�a� dhātuni�yandabhū�itam || 11|| bahuprasrava�opeta� śilāsañcayasa"ka#am | mahar�iyak�agandharvaki�naroragasevitam || 12|| latāpādapasambādha� si�hākulitakandaram | vyāghrasa"ghasamākīr�a� svādumūlaphaladrumam || 13|| tamārurohātibala� parvata� plavagottama� | rāmadarśanaśīghre�a prahar�e�ābhicodita� || 14|| tena pādatalākrāntā ramye�u girisānu�u |

srI: Sundara Kandam




165

sagho�ā� samaśīryanta śilāścūr�īk�tāstata� || 15|| sa tamāruhya śailendra� vyavardhata mahākapi� | dak�i�āduttara� pāra� prārthaya/llava�āmbhasa� || 16|| adhiruhya tato vīra� parvata� pavanātmaja� | dadarśa sāgara� bhīma� mīnoragani�evitam || 17|| sa māruta ivākāśa� mārutasyātmasambhava� | prapede hariśārdūlo dak�i�āduttarā� diśam || 18|| sa tadā pī%itastena kapinā parvatottama� | rarāsa saha tairbhūtai� prāviśadvasudhātalam | kampamānaiśca śikharai� patadbhirapi ca drumai� || 19|| tasyoruvegānmathitā� pādapā� pu�paśālina� | nipeturbhūtale rug�ā� śakrāyudhahatā iva || 20|| kandarodarasa�sthānā� pī%itānā� mahaujasām | si�hānā� ninado bhīmo nabho bhindansa śuśruve || 21|| srastavyāviddhavasanā vyākulīk�tabhū�a�ā | vidyādharya� samutpetu� sahasā dhara�īdharāt || 22|| atipramā�ā balino dīptajihvā mahāvi�ā� | nipī%itaśirogrīvā vyave�#anta mahāhaya� || 23|| ki�naroragagandharvayak�avidyādharāstathā | pī%ita� ta� nagavara� tyaktvā gaganamāsthitā� || 24|| sa ca bhūmidhara� śrīmānbalinā tena pī%ita� | sav�k�aśikharodagrā� praviveśa rasātalam || 25|| daśayojanavistārastri�śadyojanamucchrita� | dhara�yā� samatā� yāta� sa babhūva dharādhara� || 26||



sacandrakumuda� ramya� sārkakāra�%ava� śubham |

srI: Sundara Kandam




166

ti�yaśrava�akadambamabhraśaivalaśādvalam || 1|| punarvasu mahāmīna� lohitā"gamahāgraham | airāvatamahādvīpa� svātīha�savilo%itam || 2|| vātasa"ghātajātormi� candrā�śuśiśirāmbumat | bhuja"gayak�agandharvaprabuddhakamalotpalam || 3|| grasamāna ivākāśa� tārādhipamivālikhan | haranniva sanak�atra� gagana� sārkama�%alam || 4|| mārutasyālaya� śrīmānkapirvyomacaro mahān | hanūmānmeghajālāni vikar�anniva gacchati || 5|| pā�%urāru�avar�āni nīlamāñji�#hakāni ca | haritāru�avar�āni mahābhrā�i cakāśire || 6|| praviśannabhrajālāni ni�krama�śca puna� puna� | pracchannaśca prakāśaśca candramā iva lak�yate || 7|| nadannādena mahatā meghasvanamahāsvana� | ājagāma mahātejā� punarmadhyena sāgaram || 8|| parvatendra� sunābha� ca samupasp�śya vīryavān | jyāmukta iva nārāco mahāvego'bhyupāgata� || 9|| sa ki� cidanusamprāpta� samālokya mahāgirim | mahendrameghasa"kāśa� nanāda haripu"gava� || 10|| niśamya nadato nāda� vānarāste samantata� | babhūvurutsukā� sarve suh�ddarśanakā"k�i�a� || 11|| jāmbavānsa hariśre�#ha� prītisa�h��#amānasa� | upāmantrya harīnsarvānida� vacanamabravīt || 12|| sarvathā k�takāryo'sau hanūmānnātra sa�śaya� | na hyasyāk�takāryasya nāda eva�vidho bhavet || 13|| tasyā bāhūruvega� ca nināda� ca mahātmana� | niśamya harayo h��#ā� samutpetustatastata� || 14|| te nagāgrānnagāgrā�i śikharācchikharā�i ca | prah��#ā� samapadyanta hanūmanta� did�k�ava� || 15||

srI: Sundara Kandam




167

te prītā� pādapāgre�u g�hya śākhā� supu�pitā� | vāsā�sīva prakāśāni samāvidhyanta vānarā� || 16|| tamabhraghanasa"kāśamāpatanta� mahākapim | d��#vā te vānarā� sarve tasthu� prāñjalayastadā || 17|| tatastu vegavā�stasya girergirinibha� kapi� | nipapāta mahendrasya śikhare pādapākule || 18|| tataste prītamanasa� sarve vānarapu"gavā� | hanūmanta� mahātmāna� parivāryopatasthire || 19|| parivārya ca te sarve parā� prītimupāgatā� | prah��#avadanā� sarve tamarogamupāgatam || 20|| upāyanāni cādāya mūlāni ca phalāni ca | pratyarcayanhariśre�#ha� harayo mārutātmajam || 21|| vinedurmuditā� ke ciccakru� kila kilā� tathā | h��#ā� pādapaśākhāśca āninyurvānarar�abhā� || 22|| hanūmā�stu gurūnv�ddhāñjāmbavatpramukhā�stadā | kumārama"gada� caiva so'vandata mahākapi� || 23|| sa tābhyā� pūjita� pūjya� kapibhiśca prasādita� | d��#ā devīti vikrānta� sa"k�epe�a nyavedayat || 24|| ni�asāda ca hastena g�hītvā vālina� sutam | rama�īye vanoddeśe mahendrasya girestadā || 25|| hanūmānabravīddh��#astadā tānvānarar�abhān | aśokavanikāsa�sthā d��#ā sā janakātmajā || 26|| rak�yamā�ā sughorābhī rāk�asībhiraninditā | ekave�īdharā bālā rāmadarśanalālasā | upavāsapariśrāntā malinā ja#ilā k�śā || 27|| tato d��#eti vacana� mahārthamam�topamam | niśamya mārute� sarve muditā vānarā bhavan || 28|| k�ve%antyanye nadantyanye garjantyanye mahābalā� | cakru� kila kilāmanye pratigarjanti cāpare || 29||

srI: Sundara Kandam




168

ke ciducchritalā"gūlā� prah��#ā� kapikuñjarā� | añcitāyatadīrghā�i lā"gūlāni pravivyadhu� || 30|| apare tu hanūmanta� vānarā vāra�opamam | āplutya giriś�"gebhya� sa�sp�śanti sma har�itā� || 31|| uktavākya� hanūmantama"gadastu tadābravīt | sarve�ā� harivīrā�ā� madhye vācamanuttamām || 32|| sattve vīrye na te kaścitsamo vānaravidyate | yadavaplutya vistīr�a� sāgara� punarāgata� || 33|| di�#yā d��#ā tvayā devī rāmapatnī yaśasvinī | di�#yā tyak�yati kākutstha� śoka� sītā viyogajam || 34|| tato'"gada� hanūmanta� jāmbavanta� ca vānarā� | parivārya pramuditā bhejire vipulā� śilā� || 35|| śrotukāmā� samudrasya la"ghana� vānarottamā� | darśana� cāpi la"kāyā� sītāyā rāva�asya ca | tasthu� prāñjalaya� sarve hanūmadvadanonmukhā� || 36|| tasthau tatrā"gada� śrīmānvānarairbahubhirv�ta� | upāsyamāno vibudhairdivi devapatiryathā || 37|| hanūmatā kīrtimatā yaśasvinā tathā"gadenā"gadabaddhabāhunā | mudā tadādhyāsitamunnata� mahan mahīdharāgra� jvalita� śriyābhavat || 38||



tatastasya gire� ś�"ge mahendrasya mahābalā� | hanumatpramukhā� prīti� harayo jagmuruttamām || 1|| ta� tata� pratisa�h��#a� prītimanta� mahākapim | jāmbavānkāryav�ttāntamap�cchadanilātmajam || 2|| katha� d��#ā tvayā devī katha� vā tatra vartate |

srI: Sundara Kandam




169

tasyā� vā sa katha� v�tta� krūrakarmā daśānana� || 3|| tattvata� sarvametanna� prabrūhi tva� mahākape | śrutārthāścintayi�yāmo bhūya� kāryaviniścayam || 4|| yaścārthastatra vaktavyo gatairasmābhirātmavān | rak�itavya� ca yattatra tadbhavānvyākarotu na� || 5|| sa niyuktastatastena samprah��#atanūruha� | namasyañśirasā devyai sītāyai pratyabhā�ata || 6|| pratyak�ameva bhavatā� mahendrāgrātkhamāpluta� | udadherdak�i�a� pāra� kā"k�amā�a� samāhita� || 7|| gacchataśca hi me ghora� vighnarūpamivābhavat | kāñcana� śikhara� divya� paśyāmi sumanoharam || 8|| sthita� panthānamāv�tya mene vighna� ca ta� nagam || 9|| upasa"gamya ta� divya� kāñcana� nagasattamam | k�tā me manasā buddhirbhettavyo'ya� mayeti ca || 10|| prahata� ca mayā tasya lā"gūlena mahāgire� | śikhara� sūryasa"kāśa� vyaśīryata sahasradhā || 11|| vyavasāya� ca me buddhvā sa hovāca mahāgiri� | putreti madhurā� bā�ī� mana�prahlādayanniva || 12|| pit�vya� cāpi mā� viddhi sakhāya� mātariśvana� | mainākamiti vikhyāta� nivasanta� mahodadhau || 13|| pak�vavanta� purā putra babhūvu� parvatottamā� | chandata� p�thivī� cerurbādhamānā� samantata� || 14|| śrutvā nagānā� carita� mahendra� pākaśāsana� | ciccheda bhagavānpak�ānvajre�ai�ā� sahasraśa� || 15|| aha� tu mok�itastasmāttava pitrā mahātmanā | mārutena tadā vatsa prak�ipto'smi mahār�ave || 16|| rāmasya ca mayā sāhye vartitavyamarindama | rāmo dharmabh�tā� śre�#ho mahendrasamavikrama� || 17||

srI: Sundara Kandam




170

etacchrutvā mayā tasya mainākasya mahātmana� | kāryamāvedya tu gireruddhata� ca mano mama || 18|| tena cāhamanujñāto mainākena mahātmanā | uttama� javamāsthāya śe�amadhvānamāsthita� || 19|| tato'ha� sucira� kāla� vegenābhyagama� pathi | tata� paśyāmyaha� devī� surasā� nāgamātaram || 20|| samudramadhye sā devī vacana� māmabhā�ata | mama bhak�ya� pradi�#astvamamārairharisattamam | tatastvā� bhak�ayi�yāmi vihitastva� cirasya me || 21|| evamukta� surasayā prāñjali� pra�ata� sthita� | vivar�avadano bhūtvā vākya� cedamudīrayam || 22|| rāmo dāśarathi� śrīmānpravi�#o da�%akāvanam | lak�ma�ena saha bhrātrā sītayā ca parantapa� || 23|| tasya sītā h�tā bhāryā rāva�ena durātmanā | tasyā� sakāśa� dūto'ha� gami�ye rāmaśāsanāt || 24|| kartumarhasi rāmasya sāhya� vi�ayavāsini || 25|| atha vā maithilī� d��#vā rāma� cākli�#akāri�am | āgami�yāmi te vaktra� satya� pratiś��oti me || 26|| evamuktā mayā sā tu surasā kāmarūpi�ī | abravīnnātivarteta kaścide�a varo mama || 27|| evamukta� surasayā daśayojanamāyata� | tato'rdhagu�avistāro babhūvāha� k�a�ena tu || 28|| matpramā�ānurūpa� ca vyādita� tanmukha� tayā | tadd��#vā vyādita� tvāsya� hrasva� hyakarava� vapu� || 29|| tasminmuhūrte ca punarbabhūvā"gu�#hasa�mita� | abhipatyāśu tadvaktra� nirgato'ha� tata� k�a�āt || 30|| abravītsurasā devī svena rūpe�a mā� puna� | arthasiddhyai hariśre�#ha gaccha saumya yathāsukham || 31|| samānaya ca vaidehī� rāghave�a mahātmanā |

srI: Sundara Kandam




171

sukhī bhava mahābāho prītāsmi tava vānara || 32|| tato'ha� sādhu sādhvīti sarvabhūtai� praśa�sita� | tato'ntarik�a� vipula� pluto'ha� garu%o yathā || 33|| chāyā me nig�hītā ca na ca paśyāmi ki� cana | so'ha� vigatavegastu diśo daśa vilokayan | na ki� cittatra paśyāmi yena me'pah�tā gati� || 34|| tato me buddhirutpannā ki� nāma gamane mama | īd�śo vighna utpanno rūpa� yatra na d�śyate || 35|| adho bhāgena me d��#i� śocatā pātitā mayā | tato'drāk�amaha� bhīmā� rāk�asī� salile śayām || 36|| prahasya ca mahānādamukto'ha� bhīmayā tayā | avasthitamasambhrāntamida� vākyamaśobhanam || 37|| kvāsi gantā mahākāya k�udhitāyā mamepsita� | bhak�a� prī�aya me deha� ciramāhāravarjitam || 38|| bā%hamityeva tā� vā�ī� pratyag�h�āmaha� tata� | āsya pramā�ādadhika� tasyā� kāyamapūrayam || 39|| tasyāścāsya� mahadbhīma� vardhate mama bhak�a�e | na ca mā� sā tu bubudhe mama vā vik�ta� k�tam || 40|| tato'ha� vipula� rūpa� sa"k�ipya nimi�āntarāt | tasyā h�dayamādāya prapatāmi nabhastalam || 41|| sā vis��#abhujā bhīmā papāta lava�āmbhasi | mayā parvatasa"kāśā nik�ttah�dayā satī || 42|| ś��omi khagatānā� ca siddhānā� cāra�ai� saha | rāk�asī si�hikā bhīmā k�ipra� hanumatā h�tā || 43|| tā� hatvā punarevāha� k�tyamātyayika� smaran | gatvā ca mahadadhvāna� paśyāmi nagama�%itam | dak�i�a� tīramudadherla"kā yatra ca sā purī || 44|| asta� dinakare yāte rak�asā� nilaya� purīm | pravi�#o'hamavijñāto rak�obhirbhīmavikramai� || 45||

srI: Sundara Kandam




172

tatrāha� sarvarātra� tu vicinvañjanakātmajām | rāva�ānta�puragato na cāpaśya� sumadhyamām || 46|| tata� sītāmapaśya�stu rāva�asya niveśane | śokasāgaramāsādya na pāramupalak�aye || 47|| śocatā ca mayā d��#a� prākāre�a samāv�tam | kāñcanena vik��#ena g�hopavanamuttamam || 48|| sa prākāramavaplutya paśyāmi bahupādapam || 49|| aśokavanikāmadhye śi�śapāpādapo mahān | tamāruhya ca paśyāmi kāñcana� kadalī vanam || 50|| adūrācchi�śapāv�k�ātpaśyāmi vanavar�inīm | śyāmā� kamalapatrāk�īmupavāsak�śānanām || 51|| rāk�asībhirvirūpābhi� krūrābhirabhisa�v�tām | mā�saśo�itabhak�yābhirvyāghrībhirhari�ī� yathā || 52|| tā� d��#vā tād�śī� nārī� rāmapatnīmaninditām | tatraiva śi�śapāv�k�e paśyannahamavasthita� || 53|| tato halahalāśabda� kāñcīnūpuramiśritam | ś��omyadhikagambhīra� rāva�asya niveśane || 54|| tato'ha� paramodvigna� svarūpa� pratyasa�haram | aha� ca śi�śapāv�k�e pak�īva gahane sthita� || 55|| tato rāva�adārāśca rāva�aśca mahābala� | ta� deśa� samanuprāptā yatra sītābhavatsthitā || 56|| ta� d��#vātha varārohā sītā rak�oga�eśvaram | sa"kucyorū stanau pīnau bāhubhyā� parirabhya ca || 57|| tāmuvāca daśagrīva� sītā� paramadu�khitām | avākśirā� prapatito bahu manyasva mām iti || 58|| yadi cettva� tu mā� darpānnābhinandasi garvite | dvimāsānantara� sīte pāsyāmi rudhira� tava || 59|| etacchrutvā vacastasya rāva�asya durātmana� | uvāca paramakruddhā sītā vacanamuttamam || 60||

srI: Sundara Kandam




173

rāk�asādhama rāmasya bhāryāmamitatejasa� | ik�vākukulanāthasya snu�ā� daśarathasya ca | avācya� vadato jihvā katha� na patitā tava || 61|| ki�svidvīrya� tavānārya yo mā� bharturasa�nidhau | apah�tyāgata� pāpa tenād��#o mahātmanā || 62|| na tva� rāmasya sad�śo dāsye'pyasyā na yujyase | yajñīya� satyavākcaiva ra�aślāghī ca rāghava� || 63|| jānakyā paru�a� vākyamevamukto daśānana� | jajvāla sahasā kopāccitāstha iva pāvaka� || 64|| viv�tya nayane krūre mu�#imudyamya dak�i�am | maithilī� hantumārabdha� strībhirhāhāk�ta� tadā || 65|| strī�ā� madhyātsamutpatya tasya bhāryā durātmana� | varā mandodarī nāma tayā sa prati�edhita� || 66|| uktaśca madhurā� vā�ī� tayā sa madanārdita� | sītayā tava ki� kārya� mahendrasamavikrama | mayā saha ramasvādya madviśi�#ā na jānakī || 67|| devagandharvakanyābhiryak�akanyābhireva ca | sārdha� prabho ramasveha sītayā ki� kari�yasi || 68|| tatastābhi� sametābhirnārībhi� sa mahābala� | utthāpya sahasā nīto bhavana� sva� niśācara� || 69|| yāte tasmindaśagrīve rāk�asyo vik�tānanā� | sītā� nirbhartsayāmāsurvākyai� krūrai� sudāru�ai� || 70|| t��avadbhā�ita� tāsā� ga�ayāmāsa jānakī | tarjita� ca tadā tāsā� sītā� prāpya nirarthakam || 71|| v�thāgarjitaniśce�#ā rāk�asya� piśitāśanā� | rāva�āya śaśa�sustā� sītāvyavasita� mahat || 72|| tatastā� sahitā� sarvā vihatāśā nirudyamā� | parik�ipya samantāttā� nidrāvaśamupāgatā� || 73|| tāsu caiva prasuptāsu sītā bhart�hite ratā | vilapya karu�a� dīnā praśuśoca sudu�khitā || 74||

srI: Sundara Kandam




174

tā� cāha� tād�śī� d��#vā sītāyā dāru�ā� daśām | cintayāmāsa viśrānto na ca me nirv�ta� mana� || 75|| sambhā�a�ārthe ca mayā jānakyāścintito vidhi� | ik�vākukulava�śastu tato mama purask�ta� || 76|| śrutvā tu gaditā� vāca� rājar�iga�apūjitām | pratyabhā�ata mā� devī bā�pai� pihitalocanā || 77|| kastva� kena katha� ceha prāpto vānarapu"gava | kā ca rāme�a te prītistanme śa�situmarhasi || 78|| tasyāstadvacana� śrutvā ahamapyabruva� vaca� | devi rāmasya bhartuste sahāyo bhīmavikrama� | sugrīvo nāma vikrānto vānarendo mahābala� || 79|| tasya mā� viddhi bh�tya� tva� hanūmantamihāgatam | bhartrāha� prahitastubhya� rāme�ākli�#akarma�ā || 80|| ida� ca puru�avyāghra� śrīmāndāśarathi� svayam | a"gulīyamabhijñānamadāttubhya� yaśasvini || 81|| tadicchāmi tvayājñapta� devi ki� karavā�yaham | rāmalak�ma�ayo� pārśva� nayāmi tvā� kimuttaram || 82|| etacchrutvā viditvā ca sītā janakanandinī | āha rāva�amutsādya rāghavo mā� nayatviti || 83|| pra�amya śirasā devīmahamāryāmaninditām | rāghavasya manohlādamabhijñānamayāci�am || 84|| evamuktā varārohā ma�ipravaramuttamam | prāyacchatparamodvignā vācā mā� sandideśa ha || 85|| tatastasyai pra�amyāha� rājaputryai samāhita� | pradak�i�a� parikrāmamihābhyudgatamānasa� || 86|| uttara� punarevāha niścitya manasā tadā | hanūmanmama v�ttānta� vaktumarhasi rāghave || 87|| yathā śrutvaiva nacirāttāvubhau rāmalak�ma�au | sugrīvasahitau vīrāvupeyātā� tathā kuru || 88||

srI: Sundara Kandam




175

yadyanyathā bhavedetaddvau māsau jīvita� mama | na mā� drak�yati kākutstho mriye sāhamanāthavat || 89|| tacchrutvā karu�a� vākya� krodho mām abhyavartata | uttara� ca mayā d��#a� kāryaśe�amanantaram || 90|| tato'vardhata me kāyastadā parvatasa�nibha� | yuddhakā"k�ī vana� tacca vināśayitumārabhe || 91|| tadbhagna� vana�a�%a� tu bhrāntatrastam�gadvijam | pratibuddhā nirīk�ante rāk�asyo vik�tānanā� || 92|| mā� ca d��#vā vane tasminsamāgamya tatastata� | tā� samabhyāgatā� k�ipra� rāva�āyācacak�ire || 93|| rājanvanamida� durga� tava bhagna� durātmanā | vānare�a hyavijñāya tava vīrya� mahābala || 94|| durbuddhestasya rājendra tava vipriyakāri�a� | vadhamājñāpaya k�ipra� yathāsau vilaya� vrajet || 95|| tacchrutvā rāk�asendre�a vis��#ā bh�śadurjayā� | rāk�asā� ki"karā nāma rāva�asya mano'nugā� || 96|| te�āmaśītisāhasra� śūlamudgarapā�inām | mayā tasminvanoddeśe parighe�a ni�ūditam || 97|| te�ā� tu hataśe�ā ye te gatā laghuvikramā� | nihata� ca mayā sainya� rāva�āyācacak�ire || 98|| tato me buddhirutpannā caityaprāsādamākramam || 99|| tatrasthānrāk�asānhatvā śata� stambhena vai puna� | lalāma bhūto la"kāyā mayā vidhva�sito ru�ā || 100|| tata� prahastasya suta� jambumālinamādiśat || 101|| tamaha� balasampanna� rāk�asa� ra�akovidam | parighe�ātighore�a sūdayāmi sahānugam || 102|| tacchrutvā rāk�asendrastu mantriputrānmahābalān | padātibalasampannānpre�ayāmāsa rāva�a� | parighe�aiva tānsarvānnayāmi yamasādanam || 103||

srI: Sundara Kandam




176

mantriputrānhatāñśrutvā samare laghuvikramān | pañcasenāgragāñśūrānpre�ayāmāsa rāva�a� | tānaha� saha sainyānvai sarvānevābhyasūdayam || 104|| tata� punardaśagrīva� putramak�a� mahābalam | bahubhī rākasai� sārdha� pre�ayāmāsa sa�yuge || 105|| ta� tu mandodarī putra� kumāra� ra�apa�%itam | sahasā kha� samutkrānta� pādayośca g�hītavān | carmāsina� śatagu�a� bhrāmayitvā vyape�ayam || 106|| tamak�amāgata� bhagna� niśamya sa daśānana� | tata indrajita� nāma dvitīya� rāva�a� sutam | vyādideśa susa"kruddho balina� yuddhadurmadam || 107|| tasyāpyaha� bala� sarva� ta� ca rāk�asapu"gavam | na�#aujasa� ra�e k�tvā para� har�amupāgamam || 108|| mahatā hi mahābāhu� pratyayena mahābala� | pre�ito rāva�enai�a saha vīrairmadotka#ai� || 109|| brāhme�āstre�a sa tu mā� prabadhnāccātivegata� | rajjūbhirabhibadhnanti tato mā� tatra rāk�asā� || 110|| rāva�asya samīpa� ca g�hītvā māmupānayan | d��#vā sambhā�itaścāha� rāva�ena durātmanā || 111|| p��#aśca la"kāgamana� rāk�asānā� ca tadvadham | tatsarva� ca mayā tatra sītārthamiti jalpitam || 112|| asyāha� darśanākā"k�ī prāptastvadbhavana� vibho | mārutasyaurasa� putro vānaro hanumānaham || 113|| rāmadūta� ca mā� viddhi sugrīvasaciva� kapim | so'ha� dautyena rāmasya tvatsamīpamihāgata� || 114|| ś��u cāpi samādeśa� yadaha� prabravīmi te | rāk�aseśa harīśastvā� vākyamāha samāhitam | dharmārthakāmasahita� hita� pathyamivāśanam || 115|| vasato ��yamūke me parvate vipuladrume | rāghavo ra�avikrānto mitratva� samupāgata� || 116||

srI: Sundara Kandam




177

tena me kathita� rājanbhāryā me rak�asā h�tā | tatra sāhāyyahetorme samaya� kartumarhasi || 117|| vālinā h�tarājyena sugrīve�a saha prabhu� | cakre'gnisāk�ika� sakya� rāghava� sahalak�ma�a� || 118|| tena vālinamutsādya śare�aikena sa�yuge | vānarā�ā� mahārāja� k�ta� samplavatā� prabhu� || 119|| tasya sāhāyyamasmābhi� kārya� sarvātmanā tviha | tena prasthāpitastubhya� samīpamiha dharmata� || 120|| k�ipramānīyatā� sītā dīyatā� rāghavasya ca | yāvanna harayo vīrā vidhamanti bala� tava || 121|| vānarā�ā� prabhavo hi na kena vidita� purā | devatānā� sakāśa� ca ye gacchanti nimantritā� || 122|| iti vānararājastvāmāhetyabhihito mayā | māmaik�ata tato ru�#aścak�u�ā pradahanniva || 123|| tena vadhyo'hamājñapto rak�asā raudrakarma�ā || 124|| tato vibhī�a�o nāma tasya bhrātā mahāmati� | tena rāk�asarājo'sau yācito mama kāra�āt || 125|| dūtavadhyā na d��#ā hi rājaśāstre�u rāk�asa | dūtena veditavya� ca yathārtha� hitavādinā || 126|| sumahatyaparādhe'pi dūtasyātulavikrama� | virūpakara�a� d��#a� na vadho'stīha śāstrata� || 127|| vibhī�a�enaivamukto rāva�a� sandideśa tān | rāk�asānetadevādya lā"gūla� dahyatām iti || 128|| tatastasya vaca� śrutvā mama puccha� samantata� | ve�#ita� śa�avalkaiśca pa#ai� kārpāsakaistathā || 129|| rāk�asā� siddhasa�nāhāstataste ca�%avikramā� | tadādīpyanta me puccha� hananta� kā�#hamu�#ibhi� || 130|| baddhasya bahubhi� pāśairyantritasya ca rāk�asai� | na me pī%ā bhavetkā ciddid�k�ornagarī� divā || 131||

srI: Sundara Kandam




178

tataste rāk�asā� śūrā baddha� māmagnisa�v�tam | agho�ayanrājamārge nagaradvāramāgatā� || 132|| tato'ha� sumahadrūpa� sa"k�ipya punarātmana� | vimocayitvā ta� bandha� prak�ti�#ha� sthita� puna� || 133|| āyasa� parigha� g�hya tāni rak�ā�syasūdayam | tatastannagaradvāra� vegenāplutavānaham || 134|| pucchena ca pradīptena tā� purī� sā##agopurām | dahāmyahamasambhrānto yugāntāgniriva prajā� || 135|| dagdhvā la"kā� punaścaiva śa"kā mām abhyavartata | dahatā ca mayā la"kā� daghdā sītā na sa�śaya� || 136|| athāha� vācamaśrau�a� cāra�ānā� śubhāk�arām | jānakī na ca dagdheti vismayodantabhā�i�ām || 137|| tato me buddhirutpannā śrutvā tāmadbhutā� giram | punard��#ā ca vaidehī vis��#aśca tayā puna� || 138|| rāghavasya prabhāvena bhavatā� caiva tejasā | sugrīvasya ca kāryārtha� mayā sarvamanu�#hitam || 139|| etatsarva� mayā tatra yathāvadupapāditam | atra yanna k�ta� śe�a� tatsarva� kriyatām iti || 140||



etadākhyāna� tatsarva� hanūmānmārutātmaja� | bhūya� samupacakrāma vacana� vaktumuttaram || 1|| saphalo rāghavodyoga� sugrīvasya ca sambhrama� | śīlamāsādya sītāyā mama ca plavana� mahat || 2|| āryāyā� sad�śa� śīla� sītāyā� plavagar�abhā� | tapasā dhārayellokānkruddhā vā nirdahedapi || 3|| sarvathātiprav�ddho'sau rāva�o rāk�asādhipa� |

srI: Sundara Kandam




179

yasya tā� sp�śato gātra� tapasā na vināśitam || 4|| na tadagniśikhā kuryātsa�sp��#ā pā�inā satī | janakasyātmajā kuryādutkrodhakalu�īk�tā || 5|| aśokavanikāmadhye rāva�asya durātmana� | adhastācchi�śapāv�k�e sādhvī karu�amāsthitā || 6|| rāk�asībhi� pariv�tā śokasantāpakarśitā | meghalekhāpariv�tā candralekheva ni�prabhā || 7|| acintayantī vaidehī rāva�a� baladarpitam | pativratā ca suśro�ī ava�#abdhā ca jānakī || 8|| anuraktā hi vaidehī rāma� sarvātmanā śubhā | ananyacittā rāme ca paulomīva purandare || 9|| tadekavāsa�sa�vītā rajodhvastā tathaiva ca | śokasantāpadīnā"gī sītā bhart�hite ratā || 10|| sā mayā rāk�asī madhye tarjyamānā muhurmuhu� | rāk�asībhirvirūpābhird��#ā hi pramadā vane || 11|| ekave�īdharā dīnā bhart�cintāparāya�ā | adha�śayyā vivar�ā"gī padminīva himāgame || 12|| rāva�ādviniv�ttārthā martavyak�taniścayā | katha� cinm�gaśāvāk�ī viśvāsamupapāditā || 13|| tata� sambhā�itā caiva sarvamartha� ca darśitā | rāmasugrīvasakhya� ca śrutvā prītimupāgatā || 14|| niyata� samudācāro bhaktirbhartari cottamā || 15|| yanna hanti daśagrīva� sa mahātmā daśānana� | nimittamātra� rāmastu vadhe tasya bhavi�yati || 16|| evamāste mahābhāgā sītā śokaparāya�ā | yadatra pratikartavya� tatsarvamupapādyatām || 17||


srI: Sundara Kandam




180


tasya tadvacana� śrutvā vālisūnurabhā�ata | jāmbavatpramukhānsarvānanujñāpya mahākapīn || 1|| asminneva"gate kārye bhavatā� ca nivedite | nyāyya� sma saha vaidehyā dra�#u� tau pārthivātmajau || 2|| ahameko'pi paryāpta� sarāk�asaga�ā� purīm | tā� la"kā� tarasā hantu� rāva�a� ca mahābalam || 3|| ki� puna� sahito vīrairbalavadbhi� k�tātmabhi� | k�tāstrai� plavagai� śaktairbhavadbhirvijayai�ibhi� || 4|| aha� tu rāva�a� yuddhe sasainya� sapura�saram | saputra� vidhami�yāmi sahodarayuta� yudhi || 5|| brāhmamaindra� ca raudra� ca vāyavya� vāru�a� tathā | yadi śakrajito'strā�i durnirīk�yā�i sa�yuge | tānyaha� vidhami�yāmi nihani�yāmi rāk�asān || 6|| bhavatāmabhyanujñāto vikramo me ru�addhi tam || 7|| mayātulā vis��#ā hi śailav��#irnirantarā | devānapi ra�e hanyātki� punastānniśācarān || 8|| sāgaro'pyatiyādvelā� mandara� pracaledapi | na jāmbavanta� samare kampayedarivāhinī || 9|| sarvarāk�asasa"ghānā� rāk�asā ye ca pūrvakā� | alameko vināśāya vīro vāyusuta� kapi� || 10|| panasasyoruvegena nīlasya ca mahātmana� | mandaro'pyavaśīryeta ki� punaryudhi rāk�asā� || 11|| sadevāsurayuddhe�u gandharvoragapak�i�u | maindasya pratiyoddhāra� śa�sata dvividasya vā || 12|| aśviputrau mahāvegāvetau plavagasattamau | pitāmahavarotsekātparama� darpamāsthitau || 13||

srI: Sundara Kandam




181

aśvinormānanārtha� hi sarvalokapitāmaha� | sarvāvadhyatvamatulamanayordattavānpurā || 14|| varotsekena mattau ca pramathya mahatī� camūm | surā�āmam�ta� vīrau pītavantau plava"gamau || 15|| etāveva hi sa"kruddhau savājirathakuñjarām | la"kā� nāśayitu� śaktau sarve ti�#hantu vānarā� || 16|| ayukta� tu vinā devī� d��#abadbhi� plava"gamā� | samīpa� gantumasmābhī rāghavasya mahātmana� || 17|| d��#ā devī na cānītā iti tatra nivedanam | ayuktamiva paśyāmi bhavadbhi� khyātavikramai� || 18|| na hi va� plavate kaścinnāpi kaścitparākrame | tulya� sāmaradaitye�u loke�u harisattamā� || 19|| te�veva� hatavīre�u rāk�ase�u hanūmatā | kimanyadatra kartavya� g�hītvā yāma jānakīm || 20|| tameva� k�tasa"kalpa� jāmbavānharisattama� | uvāca paramaprīto vākyamarthavadarthavit || 21|| na tāvade�ā matirak�amā no yathā bhavānpaśyati rājaputra | yathā tu rāmasya matirnivi�#ā tathā bhavānpaśyatu kāryasiddhim || 22||



tato jāmbavato vākyamag�h�anta vanaukasa� | a"gadapramukhā vīrā hanūmā�śca mahākapi� || 1|| prītimantastata� sarve vāyuputrapura�sarā� | mahendrāgra� parityajya pupluvu� plavagar�abhā� || 2|| merumandarasa"kāśā mattā iva mahāgajā� | chādayanta ivākāśa� mahākāyā mahābalā� || 3||

srI: Sundara Kandam




182

sabhājyamāna� bhūtaistamātmavanta� mahābalam | hanūmanta� mahāvega� vahanta iva d��#ibhi� || 4|| rāghave cārthanirv�tti� bhartuśca parama� yaśa� | samādhāya sam�ddhārthā� karmasiddhibhirunnatā� || 5|| priyākhyānonmukhā� sarve sarve yuddhābhinandina� | sarve rāmapratīkāre niścitārthā manasvina� || 6|| plavamānā� khamāplutya tataste kānanauk�aka� | nandanopamamāsedurvana� drumalatāyutam || 7|| yattanmadhuvana� nāma sugrīvasyābhirak�itam | adh��ya� sarvabhūtānā� sarvabhūtamanoharam || 8|| yadrak�ati mahāvīrya� sadā dadhimukha� kapi� | mātula� kapimukhyasya sugrīvasya mahātmana� || 9|| te tadvanamupāgamya babhūvu� paramotka#ā� | vānarā vānarendrasya mana�kāntatama� mahat || 10|| tataste vānarā h��#ā d��#vā madhuvana� mahat | kumāramabhyayācanta madhūni madhupi"galā� || 11|| tata� kumārastānv�ddhāñjāmbavatpramukhānkapīn | anumānya dadau te�ā� nisarga� madhubhak�a�e || 12|| tataścānumatā� sarve samprah��#ā vanaukasa� | muditāśca tataste ca pran�tyanti tatastata� || 13|| gāyanti ke citpra�amanti ke cin n�tyanti ke citprahasanti ke cit | patanti ke cidvicaranti ke cit plavanti ke citpralapanti ke cit || 14|| paraspara� ke cidupāśrayante paraspara� ke cidatibruvante | drumāddruma� ke cidabhiplavante k�itau nagāgrānnipatanti ke cit || 15|| mahītalātke cidudīr�avegā mahādrumāgrā�yabhisampatante | gāyantamanya� prahasannupaiti

srI: Sundara Kandam




183

hasantamanya� prahasannupaiti || 16|| rudantamanya� prarudannupaiti nudantamanya� pra�udannupaiti | samākula� tatkapisainyamāsīn madhuprapānotka#a sattvace�#am | na cātra kaścinna babhūva matto na cātra kaścinna babhūva t�pto || 17|| tato vana� tatparibhak�yamā�a� drumā�śca vidhva�sitapatrapu�pān | samīk�ya kopāddadhivaktranāmā nivārayāmāsa kapi� kapī�stān || 18|| sa tai� prav�ddhai� paribhartsyamāno vanasya goptā harivīrav�ddha� | cakāra bhūyo matimugratejā vanasya rak�ā� prati vānarebhya� || 19|| uvāca kā�ścitparu�ā�i dh��#am asaktamanyā�śca talairjaghāna | sametya kaiścitkalaha� cakāra tathaiva sāmnopajagāma kā�ś cit || 20|| sa tairmadāccāprativārya vegair balācca tenāprativāryamā�ai� | pradhar�itastyaktabhayai� sametya prak��yate cāpyanavek�ya do�am || 21|| nakhaistudanto daśanairdaśantas talaiśca pādaiśca samāpnuvanta� | madātkapi� ta� kapaya� samagrā mahāvana� nirvi�aya� ca cakru� || 22||



tānuvāca hariśre�#ho hanūmānvānarar�abha� | avyagramanaso yūya� madhu sevata vānarā� || 1||

srI: Sundara Kandam




184

śrutvā hanumato vākya� harī�ā� pravaro'"gada� | pratyuvāca prasannātmā pibantu harayo madhu || 2|| avaśya� k�takāryasya vākya� hanumato mayā | akāryamapi kartavya� kima"ga punarīd�śam || 3|| andagasya mukhācchrutvā vacana� vānarar�abhā� | sādhu sādhviti sa�h��#ā vānarā� pratyapūjayan || 4|| pūjayitvā"gada� sarve vānarā vānarar�abham | jagmurmadhuvana� yatra nadīvega iva drutam || 5|| te prah��#ā madhuvana� pālānākramya vīryata� | atisargācca pa#avo d��#vā śrutvā ca maithilīm || 6|| utpatya ca tata� sarve vanapālānsamāgatā� | tā%ayanti sma śataśa� saktānmadhuvane tadā || 7|| madhūni dro�amātrā�i bahubhi� parig�hya te | ghnanti sma sahitā� sarve bhak�ayanti tathāpare || 8|| ke citpītvāpavidhyanti madhūni madhupi"galā� | madhūcci�#ena ke cicca jaghnuranyonyamutka#ā� || 9|| apare v�k�amūle�u śākhā� g�hya vyavasthita� | atyartha� ca madaglānā� par�ānyāstīrya śerate || 10|| unmattabhūtā� plavagā madhumattāśca h��#avat | k�ipantyapi tathānyonya� skhalantyapi tathāpare || 11|| ke citk�ve%ānprakurvanti ke citkūjanti h��#avat | harayo madhunā mattā� ke citsuptā mahītale || 12|| ye'pyatra madhupālā� syu� pre�yā dadhimukhasya tu | te'pi tairvānarairbhīmai� prati�iddhā diśo gatā� || 13|| jānubhiśca prak��#āśca devamārga� ca darśitā� | abruvanparamodvignā gatvā dadhimukha� vaca� || 14|| hanūmatā dattavarairhata� madhuvana� balāt | vaya� ca jānubhi� k��#ā devamārga� ca darśitā� || 15|| tato dadhimukha� kruddho vanapastatra vānara� |

srI: Sundara Kandam




185

hata� madhuvana� śrutvā sāntvayāmāsa tānharīn || 16|| etāgacchata gacchāmo vānarānatidarpitān | balenāvārayi�yāmo madhu bhak�ayato vayam || 17|| śrutvā dadhimukhasyeda� vacana� vānarar�abhā� | punarvīrā madhuvana� tenaiva sahitā yayu� || 18|| madhye cai�ā� dadhimukha� prag�hya sumahātarum | samabhyadhāvadvegenā te ca sarve plava"gamā� || 19|| te śilā� pādapā�ścāpi pā�ā�ā�ścāpi vānarā� | g�hītvābhyāgamankruddhā yatra te kapikuñjarā� || 20|| te svāmivacana� vīrā h�daye�vavasajya tat | tvarayā hyabhyadhāvanta sālatālaśilāyudhā� || 21|| v�k�asthā�śca talasthā�śca vānarānbaladarpitān | abhyakrāmanta te vīrā� pālāstatra sahasraśa� || 22|| atha d��#vā dadhimukha� kruddha� vānarapu"gavā� | abhyadhāvanta vegena hanūmatpramukhāstadā || 23|| ta� sav�k�a� mahābāhumāpatanta� mahābalam | āryaka� prāharattatra bāhubhyā� kupito'"gada� || 24|| madāndhaśa na vedainamāryako'ya� mameti sa� | athaina� ni�pipe�āśu vegavadvasudhātale || 25|| sa bhagnabāhurvimukho vihvala� śo�itok�ita� | mumoha sahasā vīro muhūrta� kapikuñjara� || 26|| sa katha� cidvimuktastairvānarairvānarar�abha� | uvācaikāntamāgamya bh�tyā�stānsamupāgatān || 27|| ete ti�#hantu gacchāmo bhartā no yatra vānara� | sugrīvo vipulagrīva� saha rāme�a ti�#hati || 28|| sarva� caivā"gade do�a� śrāvayi�yāmi pārthiva | amar�ī vacana� śrutvā ghātayi�yati vānarān || 29|| i�#a� madhuvana� hyetatsugrīvasya mahātmana� | pit�paitāmaha� divya� devairapi durāsadam || 30||

srI: Sundara Kandam




186

sa vānarānimānsarvānmadhulubdhāngatāyu�a� | ghātayi�yati da�%ena sugrīva� sasuh�jjanān || 31|| vadhyā hyete durātmāno n�pājñā paribhāvina� | amar�aprabhavo ro�a� saphalo no bhavi�yati || 32|| evamuktvā dadhimukho vanapālānmahābala� | jagāma sahasotpatya vanapālai� samanvita� || 33|| nime�āntaramātre�a sa hi prāpto vanālaya� | sahasrā�śusuto dhīmānsugrīvo yatra vānara� || 34|| rāma� ca lak�ma�a� caiva d��#vā sugrīvameva ca | samaprati�#hā� jagatīmākāśānnipapāta ha || 35|| sa nipatya mahāvīrya� sarvaistai� parivārita� | harirdadhimukha� pālai� pālānā� parameśvara� || 36|| sa dīnavadano bhūtvā k�tvā śirasi cāñjalim | sugrīvasya śubhau mūrdhnā cara�au pratyapī%ayat || 37||



tato mūrdhnā nipatita� vānara� vānarar�abha� | d��#vaivodvignah�dayo vākyametaduvāca ha || 1|| utti�#hotti�#ha kasmāttva� pādayo� patito mama | abhaya� te bhavedvīra satyamevābhidhīyatām || 2|| sa tu viśvāsitastena sugrīve�a mahātmanā | utthāya ca mahāprājño vākya� dadhimukho'bravīt || 3|| naivark�arajasā rājanna tvayā nāpi vālinā | vana� nis��#apūrva� hi bhak�ita� tattu vānarai� || 4|| ebhi� pradhar�itāścaiva vāritā vanarak�ibhi� | madhūnyacintayitvemānbhak�ayanti pibanti ca || 5|| śi�#amatrāpavidhyanti bhak�ayanti tathāpare |

srI: Sundara Kandam




187

nivāryamā�āste sarve bhruvau vai darśayanti hi || 6|| ime hi sa�rabdhatarāstathā tai� sampradhar�itā� | vārayanto vanāttasmātkruddhairvānarapu"gavai� || 7|| tatastairbahubhirvīrairvānarairvānarar�abhā� | sa�raktanayanai� krodhāddharaya� sampracālitā� || 8|| pā�ibhirnihatā� ke citke cijjānubhirāhatā� | prak��#āśca yathākāma� devamārga� ca darśitā� || 9|| evamete hatā� śūrāstvayi ti�#hati bhartari | k�tsna� madhuvana� caiva prakāma� tai� prabhak�yate || 10|| eva� vijñāpyamāna� tu sugrīva� vānarar�abham | ap�cchatta� mahāprājño lak�ma�a� paravīrahā || 11|| kimaya� vānaro rājanvanapa� pratyupasthita� | ka� cārthamabhinirdiśya du�khito vākyamabravīt || 12|| evamuktastu sugrīvo lak�ma�ena mahātmanā | lak�ma�a� pratyuvāceda� vākya� vākyaviśārada� || 13|| ārya lak�ma�a samprāha vīro dadhimukha� kapi� | a"gadapramukhairvīrairbhak�ita� madhuvānarai� || 14|| nai�āmak�tak�tyānāmīd�śa� syādupakrama� | vana� yathābhipanna� tai� sādhita� karma vānarai� || 15|| d��#ā devī na sandeho na cānyena hanūmatā | na hyanya� sādhane hetu� karma�o'sya hanūmata� || 16|| kāryasiddhirhanumati matiśca haripu"gava | vyavasāyaśca vīrya� ca śruta� cāpi prati�#hitam || 17|| jāmbavānyatra netā syāda"gadasya baleśvara� | hanūmā�ścāpyadhi�#hātā na tasya gatiranyathā || 18|| a"gadapramukhairvīrairhata� madhuvana� kila | vicintya dak�i�āmāśāmāgatairharipu"gavai� || 19|| āgataiśca pravi�#a� tadyathā madhuvana� hi tai� | dhar�ita� ca vana� k�tsnamupayukta� ca vānarai� |

srI: Sundara Kandam




188

vāritā� sahitā� pālāstathā jānubhirāhatā� || 20|| etadarthamaya� prāpto vaktu� madhuravāgiha | nāmnā dadhimukho nāma hari� prakhyātavikrama� || 21|| d��#ā sītā mahābāho saumitre paśya tattvata� | abhigamya yathā sarve pibanti madhu vānarā� || 22|| na cāpyad��#vā vaidehī� viśrutā� puru�ar�abha | vana� dātta vara� divya� dhar�ayeyurvanaukasa� || 23|| tata� prah��#o dharmātmā lak�ma�a� saharāghava� | śrutvā kar�asukhā� vā�ī� sugrīvavadanāccyutām || 24|| prāh��yata bh�śa� rāmo lak�ma�aśca mahāyaśā� | śrutvā dadhimukhasyeda� sugrīvastu prah��ya ca | vanapāla� punarvākya� sugrīva� pratyabhā�ata || 25|| prīto'smi saumya yadbhukta� vana� tai� k�takarmabhi� | mar�ita� mar�a�īya� ca ce�#ita� k�takarma�ām || 26|| icchāmi śīghra� hanumatpradhānān śākhām�gā�stānm�garājadarpān | dra�#u� k�tārthānsaha rāghavābhyā� śrotu� ca sītādhigame prayatnam || 27||



sugrīve�aivamuktastu h��#o dadhimukha� kapi� | rāghava� lak�ma�a� caiva sugrīva� cābhyavādayat || 1|| sa pra�amya ca sugrīva� rāghavau ca mahābalau | vānarai� sahitai� śūrairdivamevotpapāta ha || 2|| sa yathaivāgata� pūrva� tathaiva tvarito gata� | nipatya gaganādbhūmau tadvana� praviveśa ha || 3|| sa pravi�#o madhuvana� dadarśa hariyūthapān | vimadānuddhatānsarvānmehamānānmadhūdakam || 4||

srI: Sundara Kandam




189

sa tānupāgamadvīro baddhvā karapu#āñjalim | uvāca vacana� ślak��amida� h��#avada"gadam || 5|| saumya ro�o na kartavyo yadebhirabhivārita� | ajñānādrak�ibhi� krodhādbhavanta� prati�edhitā� || 6|| yuvarājastvamīśaśca vanasyāsya mahābala | maurkhyātpūrva� k�to do�astadbhavānk�antumarhati || 7|| yathaiva hi pitā te'bhūtpūrva� hariga�eśvara� | tathā tvamapi sugrīvo nānyastu harisattama || 8|| ākhyāta� hi mayā gatvā pit�vyasya tavānagha | ihopayāna� sarve�āmete�ā� vanacāri�ām || 9|| sa tvadāgamana� śrutvā sahaibhirhariyūthapai� | prah��#o na tu ru�#o'sau vana� śrutvā pradhar�itam || 10|| prah��#o mā� pit�vyaste sugrīvo vānareśvara� | śīghra� pre�aya sarvā�stāniti hovāca pārthiva� || 11|| śrutvā dadhimukhasyaitadvacana� ślak��ama"gada� | abravīttānhariśre�#ho vākya� vākyaviśārada� || 12|| śa"ke śruto'ya� v�ttānto rāme�a hariyūthapā� | tatk�ama� neha na� sthātu� k�te kārye parantapā� || 13|| pītvā madhu yathākāma� viśrāntā vanacāri�a� | ki� śe�a� gamana� tatra sugrīvo yatra me guru� || 14|| sarve yathā mā� vak�yanti sametya hariyūthapā� | tathāsmi kartā kartavye bhavadbhi� paravānaham || 15|| nājñāpayitumīśo'ha� yuvarājo'smi yadyapi | ayukta� k�takarmā�o yūya� dhar�ayitu� mayā || 16|| bruvataścā"gadaścaiva� śrutvā vacanamavyayam | prah��#amanaso vākyamidamūcurvanaukasa� || 17|| eva� vak�yati ko rājanprabhu� sanvānarar�abha | aiśvaryamadamatto hi sarvo'hamiti manyate || 18|| tava ceda� susad�śa� vākya� nānyasya kasya cit |

srI: Sundara Kandam




190

sa�natirhi tavākhyāti bhavi�yacchubhabhāgyatām || 19|| sarve vayamapi prāptāstatra gantu� k�tak�a�ā� | sa yatra harivīrā�ā� sugrīva� patiravyaya� || 20|| tvayā hyanuktairharibhirnaiva śakya� padātpadam | kva cidgantu� hariśre�#ha brūma� satyamida� tu te || 21|| eva� tu vadatā� te�āma"gada� pratyabhā�ata | bā%ha� gacchāma ityuktvā utpapāta mahītalāt || 22|| utpatantamanūtpetu� sarve te hariyūthapā� | k�tvākāśa� nirākāśa� yajñotk�iptā ivānalā� || 23|| te'mbara� sahasotpatya vegavanta� plava"gamā� | vinadanto mahānāda� ghanā vāteritā yathā || 24|| a"gade hyananuprāpte sugrīvo vānarādhipa� | uvāca śokopahata� rāma� kamalalocanam || 25|| samāśvasihi bhadra� te d��#ā devī na sa�śaya� | nāgantumiha śakya� tairatīte samaye hi na� || 26|| na matsakāśamāgacchetk�tye hi vinipātite | yuvarājo mahābāhu� plavatā� pravaro'"gada� || 27|| yadyapyak�tak�tyānāmīd�śa� syādupakrama� | bhavettu dīnavadano bhrāntaviplutamānasa� || 28|| pit�paitāmaha� caitatpūrvakairabhirak�itam | na me madhuvana� hanyādah��#a� plavageśvara� || 29|| kausalyā suprajā rāma samāśvasihi suvrata | d��#ā devī na sandeho na cānyena hanūmatā | na hyanya� karma�o hetu� sādhane tadvidho bhavet || 30|| hanūmati hi siddhiśca matiś ca matisattama | vyavasāyaśca vīrya� ca sūrye teja iva dhruvam || 31|| jāmbavānyatra netā syāda"gadaśca baleśvara� | hanūmā�ścāpyadhi�#hātā na tasya gatiranyathā || 32|| mā bhūścintā samāyukta� sampratyamitavikrama || 33||

srI: Sundara Kandam




191

tata� kila kilā śabda� śuśrāvāsannamambare | hanūmatkarmad�ptānā� nardatā� kānanaukasām | ki�kindhāmupayātānā� siddhi� kathayatām iva || 34|| tata� śrutvā nināda� ta� kapīnā� kapisattama� | āyatāñcitalā"gūla� so'bhavaddh��#amānasa� || 35|| ājagmuste'pi harayo rāmadarśanakā"k�i�a� | a"gada� purata� k�tvā hanūmanta� ca vānaram || 36|| te'"gadapramukhā vīrā� prah��#āśca mudānvitā� | nipeturharirājasya samīpe rāghavasya ca || 37|| hanūmā�śca mahābahu� pra�amya śirasā tata� | niyatāmak�atā� devī� rāghavāya nyavedayat || 38|| niścitārtha� tatastasminsugrīva� pavanātmaje | lak�ma�a� prītimānprīta� bahumānādavaik�ata || 39|| prītyā ca ramamā�o'tha rāghava� paravīrahā | bahu mānena mahatā hanūmantamavaik�ata || 40||



tata� prasrava�a� śaila� te gatvā citrakānanam | pra�amya śirasā rāma� lak�ma�a� ca mahābalam || 1|| yuvarāja� purask�tya sugrīvamabhivādya ca | prav�ttamatha sītāyā� pravaktumupacakramu� || 2|| rāva�ānta�pure rodha� rāk�asībhiś ca tarjanam | rāme samanurāga� ca yaścāpi samaya� k�ta� || 3|| etadākhyānti te sarve harayo rāma sa�nidhau | vaidehīmak�atā� śrutvā rāmastūttaramabravīt || 4|| kva sītā vartate devī katha� ca mayi vartate | etanme sarvamākhyāta vaidehī� prati vānarā� || 5||

srI: Sundara Kandam




192

rāmasya gadita� śrutva harayo rāmasa�nidhau | codayanti hanūmanta� sītāv�ttāntakovidam || 6|| śrutvā tu vacana� te�ā� hanūmānmārutātmaja� | uvāca vākya� vākyajña� sītāyā darśana� yathā || 7|| samudra� la"ghayitvāha� śatayojanamāyatam | agaccha� jānakī� sītā� mārgamā�o did�k�ayā || 8|| tatra la"keti nagarī rāva�asya durātmana� | dak�i�asya samudrasya tīre vasati dak�i�e || 9|| tatra d��#ā mayā sītā rāva�ānta�pure satī | sa�nyasya tvayi jīvantī rāmā rāma manoratham || 10|| d��#ā me rāk�asī madhye tarjyamānā muhurmuhu� | rāk�asībhirvirūpābhī rak�itā pramadāvane || 11|| du�khamāpadyate devī tavādu�khocitā satī | rāva�ānta�pure ruddhvā rāk�asībhi� surak�itā || 12|| ekave�īdharā dīnā tvayi cintāparāya�ā | adha�śayyā vivar�ā"gī padminīva himāgame || 13|| rāva�ādviniv�ttārthā martavyak�taniścayā | devī katha� citkākutstha tvanmanā mārgitā mayā || 14|| ik�vākuva�śavikhyāti� śanai� kīrtayatānagha | sa mayā naraśārdūla viśvāsamupapāditā || 15|| tata� sambhā�itā devī sarvamartha� ca darśitā | rāmasugrīvasakhya� ca śrutvā prītimupāgatā || 16|| niyata� samudācāro bhaktiścāsyāstathā tvayi | eva� mayā mahābhāgā d��#ā janakanandinī | ugre�a tapasā yuktā tvadbhaktyā puru�ar�abha || 17|| abhijñāna� ca me datta� yathāv�tta� tavāntike | citrakū#e mahāprājña vāyasa� prati rāghava || 18|| vijñāpyaśca nara vyāghro rāmo vāyusuta tvayā | akhileneha yadd��#amiti māmāha jānakī || 19||

srI: Sundara Kandam




193

ida� cāsmai pradātavya� yatnātsuparirak�itam | bruvatā vacanānyeva� sugrīvasyopaś��vata� || 20|| e�a cū%āma�i� śrīmānmayā te yatnarak�ita� | mana�śilāyāstikalasta� smarasveti cābravīt || 21|| e�a niryātita� śrīmānmayā te vārisambhava� | eta� d��#vā pramodi�ye vyasane tvāmivānagha || 22|| jīvita� dhārayi�yāmi māsa� daśarathātmaja | ūrdhva� māsānna jīveya� rak�asā� vaśamāgatā || 23|| iti māmabravītsītā k�śā"gī dharma cāri�ī | rāva�ānta�pure ruddhā m�gīvotphullalocanā || 24|| etadeva mayākhyāta� sarva� rāghava yadyathā | sarvathā sāgarajale santāra� pravidhīyatām || 25|| tau jātāśvāsau rājaputrau viditvā taccābhijñāna� rāghavāya pradāya | devyā cākhyāta� sarvamevānupūrvyād vācā sampūr�a� vāyuputra� śaśa�sa || 26||



evamukto hanumatā rāmo daśarathātmaja� | ta� ma�i� h�daye k�tvā praruroda salak�ma�a� || 1|| ta� tu d��#vā ma�iśre�#ha� rāghava� śokakarśita� | netrābhyāmaśrupūr�ābhyā� sugrīvamidamabravīt || 2|| yathaiva dhenu� sravati snehādvatsasya vatsalā | tathā mamāpi h�daya� ma�iratnasya darśanāt || 3|| ma�iratnamida� datta� vaidehyā� śvaśure�a me | vadhūkāle yathā baddhamadhika� mūrdhni śobhate || 4|| aya� hi jalasambhūto ma�i� pravarapūjita� |

srI: Sundara Kandam




194

yajñe paramatu�#ena datta� śakre�a dhīmatā || 5|| ima� d��#vā ma�iśre�#ha� tathā tātasya darśanam | adyāsmyavagata� saumya vaidehasya tathā vibho� || 6|| aya� hi śobhate tasyā� priyāyā mūrdhni me ma�i� | adyāsya darśanenāha� prāptā� tām iva cintaye || 7|| kimāha sītā vaidehī brūhi saumya puna� puna� | parāsumiva toyena siñcantī vākyavāri�ā || 8|| itastu ki� du�khatara� yadima� vārisambhavam | ma�i� paśyāmi saumitre vaidehīmāgata� vinā || 9|| cira� jīvati vaidehī yadi māsa� dhari�yati | k�a�a� saumya na jīveya� vinā tāmasitek�a�ām || 10|| naya māmapi ta� deśa� yatra d��#ā mama priyā | na ti�#heya� k�a�amapi prav�ttimupalabhya ca || 11|| katha� sā mama suśro�i bhīru bhīru� satī tadā | bhayāvahānā� ghorā�ā� madhye ti�#hati rak�asām || 12|| śāradastimironmukho nūna� candra ivāmbudai� | āv�ta� vadana� tasyā na virājati rāk�asai� || 13|| kimāha sītā hanuma�stattvata� kathayasva me | etena khalu jīvi�ye bhe�ajenāturo yathā || 14|| madhurā madhurālāpā kimāha mama bhāminī | madvihīnā varārohā hanumankathayasva me | du�khāddu�khatara� prāpya katha� jīvati jānakī || 15||



evamuktastu hanumānrāghave�a mahātmanā | sītāyā bhā�ita� sarva� nyavedayata rāghave || 1|| idamuktavatī devī jānakī puru�ar�abha |

srI: Sundara Kandam




195

pūrvav�ttamabhijñāna� citrakū#e yathā tatham || 2|| sukhasuptā tvayā sārdha� jānakī pūrvamutthitā | vāyasa� sahasotpatya virarāda stanāntare || 3|| paryāye�a ca suptastva� devya"ke bharatāgraja | punaśca kila pak�ī sa devyā janayati vyathām || 4|| tata� punarupāgamya virarāda bh�śa� kila | tatastva� bodhitastasyā� śo�itena samuk�ita� || 5|| vāyasena ca tenaiva satata� bādhyamānayā | bodhita� kila devyāstva� sukhasupta� parantapa || 6|| tā� tu d��#vā mahābāho rāditā� ca stanāntare | āśīvi�a iva kruddho ni�śvasannabhyabhā�athā� || 7|| nakhāgrai� kena te bhīru dārita� tu stanāntaram | ka� krī%ati saro�e�a pañcavaktre�a bhoginā || 8|| nirīk�amā�a� sahasā vāyasa� samavaik�atā� | nakhai� sarudhiraistīk��airmāmevābhimukha� sthitam || 9|| suta� kila sa śakrasya vāyasa� patatā� vara� | dharāntaracara� śīghra� pavanasya gatau sama� || 10|| tatastasminmahābāho kopasa�vartitek�a�a� | vāyase tva� k�tvā� krūrā� mati� matimatā� vara || 11|| sa darbha� sa�starādg�hya brahmāstre�a nyayojaya� | sa dīpta iva kālāgnirjajvālābhimukha� khagam || 12|| sa tva� pradīpta� cik�epa darbha� ta� vāyasa� prati | tatastu vāyasa� dīpta� sa darbho'nujagāma ha || 13|| sa pitrā ca parityakta� surai� sarvairmahar�ibhi� | trī/llokānsamparikramya trātāra� nādhigacchati || 14|| ta� tva� nipatita� bhūmau śara�ya� śara�āgatam | vadhārhamapi kākutstha k�payā paripālaya� || 15|| moghamastra� na śakya� tu kartumityeva rāghava | tatastasyāk�ikākasya hinasti sma sa dak�i�am || 16||

srI: Sundara Kandam




196

rāma tvā� sa namask�tvā rājño daśarathasya ca | vis��#astu tadā kāka� pratipede khamālayam || 17|| evamastravidā� śre�#ha� sattvavāñśīlavānapi | kimarthamastra� rak�a�su na yojayasi rāghava || 18|| na nāgā nāpi gandharvā nāsurā na marudga�ā� | tava rāma mukhe sthātu� śaktā� pratisamādhitum || 19|| tava vīryavata� kaccinmayi yadyasti sambhrama� | k�ipra� suniśitairbā�airhanyatā� yudhi rāva�a� || 20|| bhrāturādeśamādāya lak�ma�o vā parantapa� | sa kimartha� naravaro na mā� rak�ati rāghava� || 21|| śaktau tau puru�avyāghrau vāyvagnisamatejasau | surā�āmapi durdhar�au kimartha� māmupek�ata� || 22|| mamaiva du�k�ta� ki� cinmahadasti na sa�śaya� | samarthau sahitau yanmā� nāpek�ete parantapau || 23|| vaidehyā vacana� śrutvā karu�a� sāśrubhā�itam | punarapyahamāryā� tāmida� vacanamabruvam || 24|| tvacchokavimukho rāmo devi satyena te śape | rāme du�khābhibhūte ca lak�ma�a� paritapyate || 25|| katha� cidbhavatī d��#ā na kāla� pariśocitum | ima� muhūrta� du�khānāmanta� drak�yasi bhāmini || 26|| tāvubhau naraśārdūlau rājaputrāvarindamau | tvaddarśanak�totsāhau la"kā� bhasmīkari�yata� || 27|| hatvā ca samare raudra� rāva�a� saha bāndhavam | rāghavastvā� mahābāhu� svā� purī� nayate dhruvam || 28|| yattu rāmo vijānīyādabhijñānamanindite | prītisañjanana� tasya pradātu� tattvamarhasi || 29|| sābhivīk�ya diśa� sarvā ve�yudgrathanamuttamam | muktvā vastrāddadau mahya� ma�imeta� mahābala || 30|| pratig�hya ma�i� divya� tava heto raghūttama |

srI: Sundara Kandam




197

śirasā sampra�amyaināmahamāgamane tvare || 31|| gamane ca k�totsāhamavek�ya varavar�inī | vivardhamāna� ca hi māmuvāca janakātmajā | aśrupūr�amukhī dīnā bā�pasandigdhabhā�i�ī || 32|| hanumansi�hasa"kāśau tāvubhau rāmalak�ma�au | sugrīva� ca sahāmātya� sarvānbrūyā anāmayam || 33|| yathā ca sa mahābāhurmā� tārayati rāghava� | asmāddu�khāmbusa�rodhāttatsamādhātumarhasi || 34|| ima� ca tīvra� mama śokavega� rak�obhirebhi� paribhartsana� ca | brūyāstu rāmasya gata� samīpa� śivaśca te'dhvāstu haripravīra || 35|| etattavāryā n�parājasi�ha sītā vaca� prāha vi�ādapūrvam | etacca buddhvā gadita� mayā tva� śraddhatsva sītā� kuśalā� samagrām || 36||



athāhamuttara� devyā punarukta� sasambhramam | tava snehānnaravyāghra sauhāryādanumānya ca || 1|| eva� bahuvidha� vācyo rāmo dāśarathistvayā | yathā māmāpnuyācchīghra� hatvā rāva�amāhave || 2|| yadi vā manyase vīra vasaikāhamarindama | kasmi�ścitsa�v�te deśe viśrānta� śvo gami�yasi || 3|| mama cāpyalpabhāgyāyā� sāmnidhyāttava vānara | asya śokavipākasya muhūrta� syādvimok�a�am || 4|| gate hi tvayi vikrānte punarāgamanāya vai | prā�ānāmapi sandeho mama syānnātra sa�śaya� || 5||

srI: Sundara Kandam




198

tavādarśanaja� śoko bhūyo mā� paritāpayet | du�khāddu�khaparābhūtā� durgatā� du�khabhāginīm || 6|| aya� tu vīrasandehasti�#hatīva mamāgrata� | sumahā�stvatsahāye�u hary�k�e�u asa�śaya� || 7|| katha� nu khalu du�pāra� tari�yanti mahodadhim | tāni hary�k�asainyāni tau vā naravarātmajau || 8|| trayā�āmeva bhūtānā� sāgarasyāsya la"ghane | śakti� syādvainateyasya vāyorvā tava vānagha || 9|| tadasminkāryaniyoge vīraiva� duratikrame | ki� paśyasi samādhāna� brūhi kāryavidā� vara || 10|| kāmamasya tvamevaika� kāryasya parisādhane | paryāpta� paravīraghna yaśasyaste balodaya� || 11|| balai� samagrairyadi mā� hatvā rāva�amāhave | vijayī svā� purī� rāmo nayettatsyādyaśaskaram || 12|| yathāha� tasya vīrasya vanādupadhinā h�tā | rak�asā tadbhayādeva tathā nārhati rāghava� || 13|| balaistu sa"kulā� k�tvā la"kā� parabalārdana� | mā� nayedyadi kākutsthastattasya sad�śa� bhavet || 14|| tadyathā tasya vikrāntamanurūpa� mahātmana� | bhavatyāhavaśūrasya tathā tvamupapādaya || 15|| tadarthopahita� vākya� praśrita� hetusa�hitam | niśamyāha� tata� śe�a� vākyamuttaramabruvam || 16|| devi hary�k�asainyānāmīśvara� plavatā� vara� | sugrīva� sattvasampannastavārthe k�taniścaya� || 17|| tasya vikramasampannā� sattvavanto mahābalā� | mana�sa"kalpasampātā nideśe haraya� sthitā� || 18|| ye�ā� nopari nādhastānna tiryaksajjate gati� | na ca karmasu sīdanti mahatsvamitatejasa� || 19|| asak�ttairmahābhāgairvānarairbalasa�yutai� |

srI: Sundara Kandam




199

pradak�i�īk�tā bhūmirvāyumārgānusāribhi� || 20|| madviśi�#āśca tulyāśca santi tatra vanaukasa� | matta� pratyavara� kaścinnāsti sugrīvasa�nidhau || 21|| aha� tāvadiha prāpta� ki� punaste mahābalā� | na hi prak��#ā� pre�yante pre�yante hītare janā� || 22|| tadala� paritāpena devi manyurvyapaitu te | ekotpātena te la"kāme�yanti hariyūthapā� || 23|| mama p��#hagatau tau ca candrasūryāvivoditau | tvatsakāśa� mahābhāge n�si�hāvāgami�yata� || 24|| arighna� si�hasa"kāśa� k�ipra� drak�yasi rāghavam | lak�ma�a� ca dhanu�pā�i� la"kā dvāramupasthitam || 25|| nakhada��#rāyudhānvīrānsi�haśārdūlavikramān | vānarānvānarendrābhānk�ipra� drak�yasi sa"gatān || 26|| śailāmbudannikāśānā� la"kāmalayasānu�u | nardatā� kapimukhyānāmacirāccho�yase svanam || 27|| niv�ttavanavāsa� ca tvayā sārdhamarindamam | abhi�iktamayodhyāyā� k�ipra� drak�yasi rāghavam || 28|| tato mayā vāgbhiradīnabhā�i�ī śivābhiri�#ābhirabhiprasāditā | jagāma śānti� mama maithilātmajā tavāpi śokena tathābhipī%itā || 29||


|| iti sundara kā��a� ||

srI: Sundara Kandam




200

srI: Sundara Kandam




201

|| śrīmad vālmīki rāmāya�am || || yuddha kā��a� sargam 128 ||

śirasyañjalimādāya kaikeyīnandivardhana� | babhā�e bharato jye�#han rāma� satyaparākramam || 1|| pūjitā māmikā mātā dattan rājyamida� mama | taddadāmi punastubhyan yathā tvamadadā mama || 2|| dhuramekākinā nyastām��abhe�a balīyasā | kiśoravadguru� bhāra� na vo%humahamutsahe || 3|| vārivegena mahatā bhinna� seturiva k�aran | durbandhanamida� manye rājyacchidramasanv�tam || 4|| gati� khara ivāśvasya hansasyeva ca vāyasa� | nānvetumutsahe deva tava mārgamarindama || 5|| yathā ca ropito v�k�o jātaścāntarniveśane | mahā�śca sudurāroho mahāskandha� praśākhavān || 6|| śīryeta pu�pito bhūtvā na phalāni pradarśayet | tasya nānubhavedarthan yasya heto� sa ropyate || 7|| e�opamā mahābāho tvamarthan vettumarhasi | yadyasmānmanujendra tva� bhaktānbh�tyānna śādhi hi || 8|| jagadadyābhi�iktan tvāmanupaśyatu sarvata� | pratapantamivāditya� madhyāhne dīptatejasa� || 9|| tūryasa"ghātanirgho�ai� kāñcīnūpuranisvanai� | madhurairgītaśabdaiśca pratibudhyasva śe�va ca || 10|| yāvadāvartate cakran yāvatī ca vasundharā | tāvattvamiha sarvasya svāmitvamabhivartaya || 11|| bharatasya vaca� śrutvā rāma� parapurañjaya� | tatheti pratijagrāha ni�asādāsane śubhe || 12|| tata� śatrughnavacanānnipu�ā� śmaśruvardhakā� | sukhahastā� suśīghrāśca rāghava� paryupāsata || 13||

srI: Sundara Kandam




202

pūrvan tu bharate snāte lak�ma�e ca mahābale | sugrīve vānarendre ca rāk�asendre vibhī�a�e || 14|| viśodhitaja#a� snātaścitramālyānulepana� | mahārhavasanopetastasthau tatra śriyā jvalan || 15|| pratikarma ca rāmasya kārayāmāsa vīryavān | lak�ma�asya ca lak�mīvānik�vākukulavardhana� || 16|| pratikarma ca sītāyā� sarvā daśarathastriya� | ātmanaiva tadā cakrurmanasvinyo manoharam || 17|| tato rāghavapatnīnān sarvāsāmeva śobhanam | cakāra yatnātkausalyā prah��#ā putravatsalā || 18|| tata� śatrughnavacanātsumantro nāma sārathi� | yojayitvābhicakrāma rathan sarvā"gaśobhanam || 19|| arkama�%alasa"kāśan divya� d��#vā rathan sthitam | āruroha mahābāhū rāma� satyaparākrama� || 20|| sugrīvo hanumā�ścaiva mahendrasad�śadyutī | snātau divyanibhairvastrairjagmatu� śubhaku�%alau || 21|| sarvābhara�aju�#āśca yayustā� śubhaku�%alā� | sugrīvapatnyā� sītā ca dra�#u� nagaramutsukā� || 22|| ayodhyāyān tu sacivā rājño daśarathasya ca | purohita� purask�tya mantrayāmāsurarthavat || 23|| aśoko vijayaścaiva siddhārthaśca samāhitā� | mantrayanrāmav�ddhyarthan v�ttyartha� nagarasya ca || 24|| sarvamevābhi�ekārthan jayārhasya mahātmana� | kartumarhatha rāmasya yadyanma"galapūrvakam || 25|| iti te mantri�a� sarve sandiśya tu purohitam nagarānniryayustūr�an rāmadarśanabuddhaya� || 26|| hariyuktan sahasrāk�o rathamindra ivānagha� | prayayau rathamāsthāya rāmo nagaramuttamam || 27|| jagrāha bharato raśmīñśatrughnaśchatramādade |

srI: Sundara Kandam




203

lak�ma�o vyajanan tasya mūrdhni samparyavījayat || 28|| śvetan ca vālavyajanan sugrīvo vānareśvara� | aparan candrasa"kāśan rāk�asendro vibhī�a�a� || 29|| ��isa"ghairtadākāśe devaiśca samarudga�ai� | stūyamānasya rāmasya śuśruve madhuradhvani� || 30|| tata� śatruñjaya� nāma kuñjara� parvatopamam | āruroha mahātejā� sugrīvo vānareśvara� || 31|| navanāgasahasrā�i yayurāsthāya vānarā� | mānu�an vigrahan k�tvā sarvābhara�abhū�itā� || 32|| śa"khaśabdapra�ādaiśca dundubhīnān ca nisvanai� | prayayū puru�avyāghrastā� purīn harmyamālinīm || 33|| dad�śuste samāyāntan rāghava� sapura�saram | virājamānan vapu�ā rathenātirathan tadā || 34|| te vardhayitvā kākutsthan rāme�a pratinanditā� | anujagmurmahātmāna� bhrāt�bhi� parivāritam || 35|| amātyairbrāhma�aiścaiva tathā prak�tibhirv�ta� | śriyā viruruce rāmo nak�atrairiva candramā� || 36|| sa purogāmibhistūryaistālasvastikapā�ibhi� | pravyāharadbhirmuditairma"galāni yayau v�ta� || 37|| ak�atan jātarūpa� ca gāva� kanyāstathā dvijā� | narā modakahastāśca rāmasya purato yayu� || 38|| sakhyan ca rāma� sugrīve prabhāva� cānilātmaje | vānarā�ān ca tatkarma vyācacak�eatha mantri�ām || 39|| śrutvā ca vismayan jagmurayodhyāpuravāsina� | vānarā�ā� ca tatkarma rāk�asānā� ca tadbalam || 40|| vibhī�a�asya sa�yogamācacak�e'tha mantri�ām | dyutimānetadākhyāya rāmo vānarasanv�ta� || h��#apu�#ajanākīr�āmayodhyā� praviveśa ha | 41|| tato hyabhyucchrayanpaurā� patākāste g�he g�he ||

srI: Sundara Kandam




204

aik�vākādhyu�itan ramyamāsasāda piturg�ham | 42|| athābravīdrājaputro bharata� dharmi�ā� varam || arthopahitayā vācā madhura� raghunandana� | 43|| piturbhavanamāsādya praviśya ca mahātmana� || kausalyān ca sumitrā� ca kaikeyī� cābhyavādayat | 44|| tacca madbhavanan śre�#ha� sāśokavanika� mahat || muktāvaidūryasa"kīr�an sugrīvasya nivedaya | 45|| tasya tadvacanan śrutvā bharata� satyavikrama� || haste g�hītvā sugrīva� praviveśa tamālayam | 46|| tatastailapradīpā�śca parya"kāstara�āni ca || g�hītvā viviśu� k�ipra� śatrughnena pracoditā� | 47|| uvāca ca mahātejā� sugrīvan rāghavānuja� || abhi�ekāya rāmasya dūtānājñāpaya prabho | 48|| sauvar�ānvānarendrā�ān catur�ā� caturo gha#ān || dadau k�ipran sa sugrīva� sarvaratnavibhū�itān | 49|| yathā pratyū�asamaye catur�ān sāgarāmbhasām || pūr�airgha#ai� pratīk�adhvan tathā kuruta vānarā� | 50|| evamuktā mahātmāno vānarā vāra�opamā� || utpeturgaganan śīghran garu%ā iva śīghragā� | 51|| jāmbavā�śca hanūmā�śca vegadarśī ca vānara� || ��abhaścaiva kalaśāñjalapūr�ānathānayan | 52|| nadīśatānā� pañcānān jale kumbhairupāharan || 53|| pūrvātsamudrātkalaśan jalapūr�amathānayat | su�e�a� sattvasampanna� sarvaratnavibhū�itam || 54|| ��abho dak�i�āttūr�an samudrājjalamāharat | raktacandanakarpūrai� sanv�tan kāñcana� gha#am || 55|| gavaya� paścimāttoyamājahāra mahār�avāt | ratnakumbhena mahatā śīta� mārutavikrama� || 56||

srI: Sundara Kandam




205

uttarācca jalan śīghran garu%ānilavikrama� | ājahāra sa dharmātmā nala� sarvagu�ānvita� || 57|| tatasairvānaraśre�#hairānīta� prek�ya tajjalam | abhi�ekāya rāmasya śatrughna� sacivai� saha || purohitāya śre�#hāya suh�dbhyaś ca nyavedayat | 58|| tata� sa prayato v�ddho vasi�#ho brāhma�ai� saha || rāman ratnamayo pī#he sahasīta� nyaveśayat | 59|| vasi�#ho vāmadevaśca jābāliratha kāśyapa� || kātyāyana� suyajñaśca gautamo vijayastathā | 60|| abhya�iñcannaravyāghra� prasannena sugandhinā || salilena sahasrāk�an vasavo vāsava� yathā | 61|| �tvigbhirbrāhma�ai� pūrvan kanyābhirmantribhistathā || yodhaiścaivābhya�iñcanste samprah��#ā� sanaigamai� | 62|| sarvau�adhirasaiścāpi daivatairnabhasi sthitai� || caturhirlokapālaiśca sarvairdevaiśca sa"gatai� | 63|| brahma�ā nirmita� pūrva� kirī#a� ratnaśobhitam || abhi�ikta� purā yena manusta� dīptatejasam | 64|| tasyānvavāye rājāna� kramādyenābhi�ecitā� || sabhāyā� hemakluptāyā� śobhitāyā� mahādhanai� | 65|| ratnairnānāvidhaiścaiva citritāyā� suśobhanai� || nānāratnamaye pī#he kalpayitvā yathāvidhi | 66|| kirī#ena tata� paścādvasi�#hena mahātmanā || �tvigbhirbhū�a�aiścaiva samayok�yata rāghava� | 67|| chatra� tasya ca jagrāha śatrughna� pā�%uran śubham || śvetan ca vālavyajanan sugrīvo vānareśvara� | 68|| aparan candrasa"kāśan rāk�asendro vibhī�a�a� || 69|| mālān jvalantīn vapu�ā kāñcanī� śatapu�karām | rāghavāya dadau vāyurvāsavena pracodita� || 70|| sarvaratnasamāyukta� ma�iratnavibhū�itam |

srI: Sundara Kandam




206

muktāhāra� narendrāya dadau śakrapracodita� || 71|| prajagurdevagandharvā nan�tuścāpsaro ga�ā� | abhi�eke tadarhasya tadā rāmasya dhīmata� || 72|| bhūmi� sasyavatī caiva phalavantaśca pādapā� | gandhavanti ca pu�pā�i babhūvū rāghavotsave || 73|| sahasraśatamaśvānān dhenūnā� ca gavā� tathā | dadau śatan v��ānpūrvan dvijebhyo manujar�abha� || 74|| tri�śatko#īrhira�yasya brāhma�ebhyo dadau puna� | nānābhara�avastrā�i mahārhā�i ca rāghava� || 75|| arkaraśmipratīkāśān kāñcanī� ma�ivigrahām | sugrīvāya srajan divyā� prāyacchanmanujar�abha� || 76|| vaidūryama�icitre ca vajraratnavibhū�ite | vāliputrāya dh�timāna"gadāyā"gade dadau || 77|| ma�ipravaraju�#an ca muktāhāramanuttamam | sītāyai pradadau rāmaścandraraśmisamaprabham || araje vāsasī divye śubhānyābhara�āni ca | 78|| avek�amā�ā vaidehī pradadau vāyusūnave || avamucyātmana� ka�#hāddhāran janakanandinī | 79|| avaik�ata harīnsarvānbhartāran ca muhurmuhu� || 80|| tāmi"gitajña� samprek�ya babhā�e janakātmajām | pradehi subhage hāran yasya tu�#āsi bhāmini || 81|| tejo dh�tiryaśo dāk�ya� sāmarthya� vinayo naya� | pauru�an vikramo buddhiryasminnetāni nityadā || 82|| dadau sā vāyuputrāya tan hāramasitek�a�ā | hanūmānstena hāre�a śuśubhe vānarar�abha� || candrā�śucayagaure�a śvetābhre�a yathācala� | 83|| sarve vānarav�ddhāśca ye cānye vānarottamā� || vāsobhirbhū�a�aiścaiva yathārha� pratipūjitā� | 84|| tato dvivida maindābhyā� nīlāya ca parantapa� ||

srI: Sundara Kandam




207

sarvānkāmagu�ānvīk�ya pradadau vasudhādhipa� | 85|| vibhī�a�o'tha sugrīvo hanumān jāmbavā�stathā || sarvavānarav�ddhāśca rāme�ākli�#akarma�ā | 86|| yathārha� pūjitā� sarve kāmai ratnaiśca pu�kalair || prah��#amanasa� sarve jagmureva yathāgatam | 87|| natvā sarve mahātmānastataste vānarar�abhā� || vis��#ā� pārthivendre�a ki�kindhā� samupāgaman | 88|| sugrīvo vānaraśre�#ho d��#vā rāmābhi�ecanam || pūjitaścaiva rāme�a ki�kindhā� prāviśatpurīm | 89|| vibhī�a�o'pi dhrmātmā saha rairnair�tar�abhai� || labdhvā kuladhana� rājā la"kā� prāyān mahāyaśā� | 90|| sa rājyamakhila� śāsannihatārirmahāyaśā� || rāghava� paramodāra� śaśāsa parayā mudā | 91|| uvāca lak�ma�a� rāmo dharmajña� dharmavatsala� || 92|| āti�#ha dharmajña mayā sahemā� | gā� pūrvarājādhyu�itā� balena | tulya� mayā tva� pit�bhirdh�tā yā | tā� yauvarājye dhuramudvahasva || 93|| sarvātmanā paryanunīyamāno | yadā na saumitrirupaiti yogam | niyujyamāno' pi ca yāvarājye tato'bhya�iñcadbharata� mahātmā || 94|| pau�%arīkāśvamedhābhyān vājapeyena cāsak�t | anyaiśca vividhairyajñairayajatpārthivar�abha� || 95|| rājyan daśasahasrā�i prāpya var�ā�i rāghava� | śatāśvamedhānājahre sadaśvānbhūridak�i�ān || 96|| ājānulambibāhuśca mahāskandha� pratāpavān | lak�ma�ānucaro rāma� p�thivīmanvapālayat || 97|| rāghavaścāpi dharmātmā prāpya rājyamanuttamam | īje bahuvidhairyajñai� sasutabhrāt�bāndhava� || 98||

srI: Sundara Kandam




208

na paryadevanvidhavā na ca vyālak�ta� bhayam | na vyādhija� bhayan vāpi rāme rājya� praśāsati || 99|| nirdasyurabhavalloko nānartha� kan cidasp�śat | na ca sma v�ddhā bālānā� pretakāryā�i kurvate || 100|| sarva� muditamevāsītsarvo dharmaparoabhavat | rāmamevānupaśyanto nābhyahinsanparasparam || 101|| āsanvar�asahasrā�i tathā putrasahasri�a� | nirāmayā viśokāśca rāme rājya� praśāsati || 102|| rāmo rāmo rāma iti prajānāmabhavan kathā� | rāmabhūta� jagābhūdrāme rājya� praśāsati || 103|| nityapu�pā nityaphalāstarava� skandhavist�tā� | kālavar�ī ca parjanya� sukhasparśaśca māruta� || 104|| brāhma�ā� k�atriyā vaiśyā� śūdrā lobhavivarjitā� | svakarmasu pravartante tu�#hā� svaireva karmabhi� || āsan prajā dharmaparā rāme śāsati nān�tā� | 105|| sarve lak�a�asampannā� sarve dharmaparāya�ā� || daśavar�asahasrā�i rāmo rājyamakārayat | 106|| dharmaya� yaśasyamāyu�ya� rājñā� ca vijāavaham || ādikāvyamida� cār�a� purā vālmīkinā k�tam | 107|| pa#hedya� ś��uyālloke nara� pāpātpramucyate || 108|| putrakāmaśca putrānvai dhanakāmo dhanāni ca | labhate manujo loke śrutvā rāmābhi�ecanam || mahī� vijayate rājā ripū�ścāpyadhiti�#hati | 109|| rāghave�a yathā mātā sumitrā lak�ma�ena ca || bharatena ca kaikeyī jivaputrāstathā striya� | 110|| bhavi�yanti sadānandā� putrapautrasamanvitā� || 111|| śrutvā rāmāya�amida� dīrghamāyiśca vindati | rāmasya vijaya� caiva sarvamakli�#hakarma�a� || 112|| ś��oti ya itda� kāvya� purā vālmīkinā k�tam |

srI: Sundara Kandam




209

śraddadhāno jitakrodho durgā�yatitaratyasau || 113|| samāgamya pravāsānte ramante saha bāndhavai� | ś��vanti ya ida� kāvya� purā vālmīkinā k�tam || 114|| te prārthitān varān sarvān prāpnuvantīha rāghavāt | śrava�ena surā� sarve prīyante sa�praś��vatām || 115|| vināyakāśca śāmyanti g�he ti�#hanti yasya vai | vijayeta mahī� rājā pravāsi svastimān bhavet || 116|| striyo rajasvalā� śrutvā putrān sūyuranuttamān | pūjaya�śca pa#ha�ścanamitihāsa� purātanam || 117|| pra�amya śirasā nitya� śrotavya� k�atriyairdvijāt || aiśvarya� putralābhaśca bhavi�yati na sa�śaya� | 118|| rāmāya�amida� k�tsna� ś��vata� pa#hata� sadā || 119|| prīyate satata� rāma� sahi mi��u� sanātana� | ādidevo mahābāhurharirnārāya�a� prabhu� || sāk�ādrāmo raghuśre�#ha� śe�o lak�ma�a ucyate | 120|| evametatpurāv�ttamākhyāna� bhadramastu va� || pravyāharata visrabdha� bala� vi��o� pravardhatām | 121|| devāśca sarve tu�yanti graha�ācchrava�āttathā || rāmāya�asya śrava�e tu�yanti pitara� sadā | 122|| bhaktyā rāmasya ye cemā� sa�hitām��i�ā k�tām || ye likhantīha ca narāste�ā� vāsastrivi�#ape | 123|| ku#umbav�ddhi� dhanadhānyav�ddhi� | striyaśca mukhyāh sukhamuttama� ca | śrutvā śubha� kāvyamida� mahārtha� | prāpnoti sarvā� bhuvi cārthasiddhim || 124|| āyu�yamārogyakara� yaśasya� | saubhrāt�ka� buddhikara� śubha� ca | śrotavyametanniyamena sadbhi | rākhyānamojaskaram�ddhikāmai� || 125||

|| iti yuddha kā��a� sargam 128 ||

srI: Sundara Kandam




210

Documents

|| Sundara Kandam || - Acharyaacharya.org/bk/eb/stotra/SundaraKandam-English.pdf · · 2011-08-29srI: Sundara Kandam srImathE rAmAnujAya nama: Ed. 1 AzhvAr emperumAnAr jIyar thiruvadigaLE