ระบบการจดการรานอาหาร

Restaurant Management System

นายปวรศร เหลองทองคา Pavarit Luangthongkam

สารนพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาเทคโนโลยสารสนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร

ปการศกษา 2553

I

หวขอโครงงาน ระบบการจดการรานอาหาร นกศกษา นายปวรศร เหลองทองคา รหสนกศกษา 5217690013 ปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา เทคโนโลยสารสนเทศ พ.ศ. 2552 อาจารยผควบคมโครงงาน ผศ.ดร.หมดอามน หมนหลน

บทคดยอ

จากการทธรกจรานอาหารในประเทศไทยมการเตบโตอยางรวดเรวในชวงหลายปทผานมา ประกอบกบเทคโนโลยในปจจบนมบทบาทในชวตประจาวนมากขน ผประกอบการรานอาหารไดเลงเหนถงความสาคญของการปรบปรงการใหบรการและการนาเทคโนโลยมาประยกตใชกบธรกจรานอาหารในดานตางๆ ดงนนในการศกษาครงนมจดมงหมายเพอนาเทคโนโลย เขามาประยกตใชงานในการบรการจดการานอาหาร เพอใหการบรหารรานมประสทธภาพ สะดวก รวดเรว ลดความผดพลาดในการทางาน สามารถตรวจสอบรายรบตามชวงเวลาทตองการ ออกรายงานประจาเดอนใหกบเจาของราน เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาการบรหารรานอาหารในอนาคต

II

กตตกรรมประกาศ โครงงานนจะไมสาเรจไดหากขาดผทใหคาปรกษา และวจารณโครงงานตลอดระยะเวลาดาเนนงาน ซงตองขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. หมดอามน หมนหลน ซงเปนอาจารยทปรกษาโครงงาน อาจารยอไรพร เจตนชย ซงเปนผชแนะแนวทาง คอยตรวจสอบและปรบปรงแกไขขอบกพรองตางๆ รวมทงอาจารยทกทานทไดถายทอดวชาความร ตลอดระยะเวลาทไดเขามาศกษาในมหาวทยาลยแหงน เวบบอรดตาง ๆ ทใหตอบคาถามและใหเทคนคในการเขยนโปรแกรมจนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ปวรศร เหลองทองคา

III

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย I กตตกรรมประกาศ II สารบญ III สารบญ (ตอ) สารบญ (ตอ)

IV V

สารบญตาราง VI สารบญรป สารบญรป (ตอ)

VII VIII

บทท 1 บทนา 1 1.1 ปญหาและแรงจงใจ 1

1.2 วตถประสงคของโครงการ 2 1.3 ขอบเขตของโครงงาน 2 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 1.5 แผนการดาเนนงาน 4

บทท 2 ความรพนฐานและทฤษฎทเกยวของ 5 2.1 กลาวนา 5 2.2 โครงสรางการดาเนนงานจดการรานอาหารในปจจบน 5

2.2.1 ขนตอนการจองโตะ 5 2.2.2 ขนตอนการยายโตะ 6 2.2.3 ขนตอนการรบบรการ 7 2.2.4 ขนตอนการสงอาหารและยกเลกรายการอาหาร 8 2.2.5 ขนตอนการชาระเงน 9 2.2.6 ขนตอนการสมครสมาชก 10

2.3 ทฤษฎธรกจรานอาหาร 11 2.3.1 กลมลกคา 11 2.3.2 ปจจยในการเลอกใชบรการ 12 2.3.3 คณสมบตของผประกอบธรกจ 13 2.3.4 รปแบบและขนตอนการจดตงธรกจ 14 2.3.5 การขออนญาตประกอบธรกจ 15 2.3.6 ขนตอนการดาเนนการขออนญาตจดตง 17 2.3.7 เอกสารประกอบทสาคญในการจดทะเบยนและขออนญาต 18 2.3.8 องคประกอบหลกในการประกอบธรกจ 19

IV

สารบญ (ตอ) 2.3.9 แนวทางการสงเสรมและพฒนาธรกจ

หนา

22

2.4 ทฤษฎการออกแบบระบบ 25 2.4.1 ยทธวธการออกแบบ 25 2.4.2 วธพนฐานในการพฒนาระบบ 27 2.4.3 การออกแบบสถาปตยกรรมระบบ 29 2.4.4 การออกแบบเอาตพต 35 2.4.5 การออกแบบอนพต 39 2.4.6 การออกแบบของยสเซอรอนเตอรเฟช 42 2.4.7 การจดทาโปรโตไทป 46

2.5 ทฤษฎฐานขอมล 47 2.5.1 ระบบฐานขอมล 47 2.5.2 องคประกอบของระบบฐานขอมล 47 2.5.3 โครงสรางฐานขอมล 49 2.5.4 แบบจาลองฐานขอมล 49 2.5.5 ฐานขอมลเชงสมพนธ 52 2.5.6 Entity Relationship Model 55 2.5.7 นอรมลไลซ 60 2.5.8 ขนตอนการพฒนาระบบฐานขอมล 65

บทท 3 การวเคราะหและออกแบบระบบ 70 3.1 ผงแสดงกระแสขอมลระดบสง 70 3.2 ผงแสดงกระแสขอมลระดบตางๆ 72 3.3 ผงแสดงความสมพนธของแฟมขอมล 84 3.4 Mapping Entity-Relationship Diagram 85 3.5 พจนานกรมขอมล 87

บทท 4 การทดสอบระบบ 4.1 การออกแบบการดาเนนการในสวนการเกบขอมลในระบบ 4.2 การทดสอบกระบวนการทางานแตละสวนการทางาน

4.2.1 หนาจอเขาระบบ 4.2.2 หนาจอเมนอาหาร 4.2.3 หนาจอประเภทอาหาร 4.2.4 หนาจอสมาชก 4.2.5 หนาจอโตะอาหาร

95 95 96 96 96 98 99

101

V

สารบญ (ตอ)

4.2.6 หนาจอพนกงาน 4.2.7 หนาจองโตะอาหาร 4.2.8 หนาจอการรบบรการ 4.2.9 หนาจอสงอาหาร 4.2.10 หนาจอรายการอาหาร 4.2.11 หนาจอใบเสรจ 4.2.12 หนาจอรายงาน

บทท 5 สรปการทาโครงงาน และขอเสนอแนะ 5.1 สรปการทาโครงงาน 5.2 ปญหาการทาโครงงาน 5.3 ขอเสนอแนะ 5.4 สรปอปกรณ และงบประมาณการพฒนาระบบ

เอกสารอางอง

หนา 102 104 105 107 113 115 120 123 123 123 125 125 127

VI

สารบญตาราง ตารางท หนา 2.1 แสดงการเปรยบเทยบขอดและเสยของวธการจดหาอปกรณระบบในแตละวธ 34 2.2 แสดงคาศพทเฉพาะในฐานขอมลเชงสมพนธ 52 2.3 ตารางทมการเกบขอมลมากกวาหนงแถว 55 2.4 ตารางทแสดงลกษณะขอมลเปน Repeating Group 60 2.5 ตารางทแสดงการนอรมลไลซในระดบท 1 61 2.6 ตารางทมคยคแขงบางสวนซาซอน 63 2.7 ตารางทมการขนตอกนเปนกลม 64 2.8 ตารางท 1 ทอยในรปแบบ BCNF 64 2.9 ตารางท 2 ทอยในรปแบบ BCNF 65 3.1 พจนานกรมขอมลตาราง Member 87 3.2 พจนานกรมขอมลตาราง Reserve 88 3.3 พจนานกรมขอมลตาราง ReserveTable 88 3.4 พจนานกรมขอมลตาราง Order 88 3.5 พจนานกรมขอมลตาราง OrderItem 89 3.6 พจนานกรมขอมลตาราง OrderFoodItem 89 3.7 พจนานกรมขอมลตาราง Invoice 90 3.8 พจนานกรมขอมลตาราง InvoiceItem 90 3.9 พจนานกรมขอมลตาราง FoodType 91 3.10 พจนานกรมขอมลตาราง Food 91 3.11 พจนานกรมขอมลตาราง Department 92 3.12 พจนานกรมขอมลตาราง Employee 93 3.13 พจนานกรมขอมลตาราง Tables 94

VII

สารบญรป รปท หนา 2.1 Workflow ขนตอนการจองโตะ 5 2.2 Workflow ขนตอนการยายโตะ 6 2.3 Workflow ขนตอนการรบบรการ 7 2.4 Workflow ขนตอนการสงอาหารและยกเลกรายการอาหาร 8 2.5 Workflow ขนตอนการชาระเงน 9 2.6 Workflow ขนตอนการสมครสมาชก 10 2.7 การออกแบบจอภาพในสดสวนทด 42 2.8 แบบจาลองฐานขอมลลาดบชน 49 2.9 แบบจาลองฐานขอมลเครอขาย 50 2.10 แสดงคาศพทเฉพาะในฐานขอมลเชงสมพนธ 52 2.11 แสดงคยนอก 54 2.12 แสดงเอนทตแบบออน 56 2.13 แอททรบวต 56 2.14 ความสมพนธ One-to-One 58 2.15 ความสมพนธ One-to-Many 58 2.16 ความสมพนธ Many-to-Many 59 3.1 ผงแสดงกระแสขอมลระดบสงของระบบการจดการรานอาหาร 70 3.2 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 1 ของระบบการจดการรานอาหาร 72 3.3 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการสมครสมาชก 75 3.4 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการจองโตะอาหาร 76 3.5 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการรบบรการ 77 3.6 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการสงอาหาร 78 3.7 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการปรบสถานะรายการอาหาร 79 3.8 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการยกเลกรายการอาหาร 80 3.9 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการชาระเงน 81 3.10 ผงแสดงกระแสขอมลระดบท 2 ของกระบวนการจดการขอมลพนฐาน 82 3.11 Entity-RelationShip Diagram ของระบบการจดการรานอาหาร 4.1 หนาจอการลงชอเขาระบบ 4.2 หนาจอการจดการรายเมนอาหาร 4.3 หนาจอการจดการประเภทอาหาร 4.4 หนาจอการจดการขอมลสมาชก 4.5 หนาจอการจดการโตะอาหาร

84 96 96 98 99

101

VIII

สารบญรป (ตอ) รปท 4.6 หนาจอการจดการขอมลพนกงาน 4.7 หนาจอจองโตะอาหาร 4.8 หนาจอการรบบรการ 4.9 หนาจอการสงอาหาร 4.10 หนาจอรายการอาหาร 4.11 หนาจอใบเสรจ

หนา 102 104 105 107 113 115

1

 

บทท 1 บทนา

โดยทวๆ ไปแลว กจการรานอาหารยงเปนระบบงานทใชบคลากรเปนผปฏบตงาน ซง

การปฏบตงานยงขาดความเปนระเบยบรอย และมขอผดพลาด เชน การรบจองโตะ การจดรายการอาหาร การคดราคารายการอาหาร เปนตน ประกอบกบระบบการดาเนนงานของรานอาหารมหลายแผนก เชน แผนกบรการ แผนกประกอบอาหาร แผนกการเงน ในการดาเนนงานถาไมมการตดตอประสานงานทด อาจทาใหเกดขอผดพลาด หรอลาชา สงผลกระทบตอภาพพจนของทางรานและความพงพอใจของลกคาผมาใชบรการ เพราะลกคาตองการความสะดวกรวดเรวในการใหบรการ และรานอาหารทเปดใหบรการมเกดขนมากมาย ทาใหลกคามทางเลอกทหลากหลาย

เพอใหการดาเนนงานของกจการรานอาหารมประสทธภาพมากยงขน ในปจจบนจงไดมการนาเทคโนโลยเขามาชวยในการดาเนนงาน โดยเฉพาะคอมพวเตอร และอนทราเนต เทคโนโลยเลานมคณสมบตในการทางานไดหลายอยาง เชน จดเกบขอมล แยกประเภทขอมล คนหาขอมล สงขอมลไปทตางๆ ปองกนการขโมยขอมล เปนตน จากคณสมบตทไดยกตวอยางมา สามารถชวยใหการดาเนนงานเปนระเบยบมากขน เกดขอผดพลาดนอยลง มความสะดวกรวดเรว สงผลใหบรการลกคาไดรวดเรว ถกตอง และยงสามารถสรางความพงพอใหใจแกลกคาไดมากขน 1.1 ปญหาและแรงจงใจ

จากการศกษาพบวาปญหาในการดาเนนงานของรานอาหารยงใชบคคลากรเปนสวนใหญ และการเกบขอมลยงไมเปนระเบยบเรยบรอย ปญหาทพบสามารถสรปออกเปนสวนๆ ไดดงน

1.1.1 ปญหาการรบจองโตะอาหาร 1.1.1.1 พนกงานบนทกขอมลลกคาทจองโตะผดพลาด 1.1.1.2 พนกงานจองโตะซาซอน 1.1.1.3 พนกงานไมทราบสถานะโตะอาหาร 1.1.2 ปญหาการสงอาหาร

1.1.2.1 การสง แกไข และยกเลกรายการอาหารทส ง พนกงานตองเสยเวลาในการเดนไปหองครว

1.1.2.2 พนกงานไมทราบไดวารายการอาหารรายการไหนหมดแลว ทาใหลกคาตองเสยเวลาในการสงอาหารใหม

2

 

1.1.2.3 พนกงานไมสามารถตรวจสอบไดวารายการอาหารทส ง อยในขนตอนไหน และตองใชเวลานานในการตรวจสอบรายการอาหารทส ง

1.1.3 ปญหาการคดเงน 1.1.3.1 ใชเวลาในการคดเงนนาน เนองจากพนกงานตองรวบรวมบลรายการ

อาหารทส งทงหมด 1.1.3.2 ไมสามารถตรวจสอบไดวาลกคาไดรบรายการอาหารครบหรอไม 1.1.3.3 การคดเงนยงมขอผดพลาด

1.1.4 ปญหาทางดานการบรหารจดการ 1.1.4.1 ไมสามารถตรวจสอบการทางานของพนกงานได 1.1.4.2 การวางแผนการตลาดและการดาเนนงานทาไดชา เนองจากตอง

ตรวจสอบขอมลของแตละวนใหถกตองกอน ถงจะสามารถทารายงานทตองการ สงผลใหการวางแผนทาไดชา และรปแบบรายงานคอนขางจากดเพราะใชเวลาในการทาคอนขางนาน 1.2 วตถประสงคของโครงการ

1.2.1 ศกษาและทาการออกแบบระบบรานอาหาร เพอจดการกบขอมลใหมความเปนระเบยบ สะดวกตอการใชงานและแกปญหาการซาซอนของขอมล

1.2.2 เพอใหการดาเนนงานของรานอาหารทง การจองโตะ ยายโตะ สงอาหาร คดเงน ใหมความรวดเรว ลดขอผดพลาด และสามารถตรวจสอบการปฏบตงานของพนกงานได

1.2.3 เพอใหการวางแผนทางดานการตลาด การดาเนนงาน ทาไดสะดวกรวดเรว และลดตนทนทางการตลาด 1.3 ขอบเขตของโครงงาน

1.3.1 ระบบจดการขอมลพนฐาน 1.3.1.1 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลพนกงาน 1.3.1.2 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลฝาย 1.3.1.3 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลสมาชก 1.3.1.4 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลอาหาร 1.3.1.5 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลรานคา 1.3.1.6 ระบบสามารถ คนหา เพม แกไข ลบ ขอมลโตะอาหาร

1.3.2 ระบบการจองโตะ 1.3.2.1 ระบบสามารถทาการจองโตะ 1.3.2.2 ระบบสามารถตรวจสอบสถานะของโตะ

3

 

1.3.3 ระบบการยายโตะ 1.3.3.1 ระบบสามารถปรบปรงขอมลรายการอาหาร จากโตะเดมไปโตะใหม

1.3.4 ระบบการสงและยกเลก การสงอาหาร 1.3.4.1 ระบบสามารถรบรายการสงอาหาร 1.3.4.2 ระบบสามารถสงขอมลอาหารทลกคาสง สงไปยงคอมพวเตอรใน

หองครว 1.3.4.3 ระบบสารมารถตรวจสอบสถานะของอาหารทลกคาสง 1.3.4.4 ระบบสามารถยกเลกรายการอาหาร ในกรณยงไมไดทาอาหาร

รายการนนๆ 1.3.5 ระบบหองครว

1.3.5.1 ระบบสามารถแสดงรายการอาหารทลกคาสง 1.3.5.2 ระบบสามารถเปลยนสถานะรายการอาหาร ทพอครวทากาลงทา หรอ

เสรจแลว 1.3.5.3 ระบบสามารถแสดงรายการอาหารททาเสรจแลว แยกตามโตะได

1.3.6 ระบบการคดเงน 1.3.6.1 ระบบสามารถตรวจสอบการเปนสมาชกของลกคา เพอทาการลดราคา 1.3.6.2 ระบบสามารถคดเงนคาอาหาร 1.3.6.3 ระบบสามารถรวมบลคาอาหาร 1.3.6.4 ระบบสามารถออกใบเสรจคาอาหาร

1.3.7 ระบบรายงาน 1.3.7.1 ระบบสามารถออกรายงานรายชอสมาชก และยอดการชาระเงนของ

สมาชก 1.3.7.2 ระบบสามารถออกรายงานสรปรายการอาหาร และเครองดมทลกคา

สง ตามชวงเวลา 1.3.7.3 ระบบสามารถออกรายงานยอดขาย ตามชวงเวลา

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

จากการนาเทคโนโลยทไดออกแบบ และพฒนามาประยกตใชในการดาเนนงาน จะสามารถชวยในการดาเนนงานดงตอไปน

1.4.1 ชวยใหการเกบขอมลเปนระเบยบ สะดวกตอการดาเนนงาน และลดขอผดพลาดและความซาซอนของขอมล

1.4.2 ชวยใหลกคาไดรบการบรการทสะดวกและรวดเรว สรางความพงพอใจใหลกคา 1.4.3 ชวยลดระยะเวลาการดาเนนงานตงแต การสงอาหารจนถงการคดเงน

4

 

1.4.4 ชวยใหสามารถควบคมการปฏบตงานของพนกงาน และลดขอผดพลาดในการปฏบตงาน

1.4.5 ชวยใหการวางแผนทางดานการตลาด และการดาเนนงานทาไดงายขน 1.5 แผนการดาเนนงาน

ระยะเวลา รายการ

พ.ค. 2553

ม.ย. 2553

ก.ค. 2553

ส.ค. 2553

ก.ย. 2553

ต.ค. 2553

พ.ย. 2553

ธ.ค. 2553

ม.ค. 2554

ก.พ. 2554

1. การศกษาและวเคราะหระบบงานปจจบน

2. ศกษาความตองการของระบบ

3. วเคราะหและออกแบบระบบ

4. พฒนาและทดสอบ ระบบ

5. ทาคมอและเอกสารทเกยวของ

5  

บทท 2

ความรพนฐานและทฤษฏทเกยวของ

2.1 กลาวนา ในบทนจะอธบายเกยวกบลกษณะโครงสรางการดาเนนงานทเกยวของกบการจดการรานอาหารวามกระบวนการอยางไร มใครทเกยวของบาง รวมทงทฤษฎและแนวคดทเกยวของในการจดการรานอาหาร เพอใหเหนภาพการดาเนนงานโดยรวม นอกจากนผศกษาไดนาทฤษฎการออกแบบระบบ และทฤษฏการออกแบบฐานขอมลซงจะถกนามาใชในการทาศกษาในครงนดวย 2.2 โครงสรางการดาเนนงานจดการรานอาหารในปจจบน

สามารถแบงกระบวนการดาเนนออกเปนสวนๆ ไดดงน 2.2.1 ขนตอนการจองโตะ

รปท 2.1 Workflow ขนตอนการจองโตะ

6  

เมอลกคาตองการจองโตะอาหาร จะแจงพนกงานทราน โดยลกคาตองบอกจานวนคน

และเวลาทจะมาใชบรการ หลงจากนนพนกงานทรานจะทาการตรวจสอบโตะอาหารวามโตะวาง

อยหรอไม ถาวางพนกงานจะทาการแจงเลขโตะทวางอย ลกคาทาการเลอกโตะทตองการจอง

และพนกงานจะลอคโตะททาการจองไวใหลกคา

2.2.2 ขนตอนการยายโตะ

รปท 2.2 Workflow ขนตอนการยายโตะ

ลกคาแจงพนกงานเพอขอยายโตะ พนกงานจะทาการตรวจสอบโตะอาหารวามโตะ

วางหรอไม ถามโตะวางพนกงานจะแจงหมายเลขโตะ และยายโตะใหลกคา หลงจากนน

พนกงานทาการแกไขขอมลใบสงอาหารทลกคาไดสงไปแลว และแกไขสถานะโตะอาหาร

7  

2.2.3 ขนตอนการรบบรการ

รปท 2.3 Workflow ขนตอนการรบบรการ

ลกคาเขาใชบรการ ถาลกคาไดจองโตะไวแลว ลกคาตองแจงชอทจองไวเพอให

พนกงานทาการตรวจสอบหลงจากนนพนกงานพาลกคาไปทโตะอาหาร แตถาลกคาไมไดจอง

8  

โตะไวพนกงานจะทาการตรวจสอบโตะอาหารวายงมโตะวางอยหรอไม และแจงเลขทโตะทวาง

เพอลกคาเลอกและพาลกคาไปทโตะอาหาร

2.2.4 ขนตอนการสงอาหารและยกเลกรายการอาหาร

รปท 2.4 Workflow ขนตอนการสงอาหารและยกเลกรายการอาหาร

เรมจากลกคาสงอาหาร พนกงานรบรายการอาหารและตรวจสอบรายการอาหารทลกคา

สงวาอาหารหมดหรอไม ถาอาหารยงไมหมด พนกงานบนทกรายการอาหารในใบสงอาหาร แต

9  

ถาอาหารหมด พนกงานตองแจงลกคาใหรบทราบเพอสงอาหารรายการใหม หลงจากทพนกงาน

บนทกใบสงอาหารแลว พอครวจะทาอาหารตามใบสงอาหาร นอกจากนพอครวยงมหนาทในการ

แกไขขอมลรายการอาหารทหมด เพราะพอครวจะเปนคนทราบวาวตถดบทเหลออยพอทจะ

ทาอาหารหรอไม ถาพอครวทาอาหารเสรจจะแจงพนกงานเพอเสรฟอาหารใหลกคา และ

พนกงานจะแกไขรายการอาหารททาเสรจแลว

ขนตอนการยกเลกรายการอาหาร เมอลกคาแจงยกเลกรายการอาหารทสง พนกงาน

ตรวจสอบรายการอาหารทยกเลกวาทาแลวหรอยงไมไดทา ถาทาแลวแจงลกคาวาอาหารไดทา

แลวไมสามารถยกเลกได แตถายงไมไดทา พนกงานทาการยกเลกรายการอาหารทสง

2.2.5 ขนตอนการชาระเงน

รปท 2.5 Workflow ขนตอนการชาระเงน

ลกคาแจงพนกงานวาตองการชาระเงน การเงนคานวนเงนคาอาหารและพมพใบแจงยอด

ใหลกคา พนกงานรบเงนจากลกคาสงใหการเงน การเงนบนทกการชาระเงนและออกใบเสรจให

ลกคา

10  

2.2.6 ขนตอนการสมครสมาชก

ลกคา

แจงสมครสมาชกสงแบบฟอรมสมครสมาชก

การเงน

กรอกแบบฟอรม

บนทกขอมลสมาชกลงแฟมขอมล

ชาระเงน

ตรวจสอบขอมลลกคา

ไมถกตอง

ถกตอง

ใบเสรจสมครสมาชก

พนกงาน

รบชาระเงน

รปท 2.6 Workflow ขนตอนการสมครสมาชก

ลกคาแจงพนกงานวาตองการสมครสมาชก พนกงานสอบถามขอมลจากลกคาและ

บนทกขอมลลกคา หลงจากบนทกขอมลเรยบรอยแลวพนกงานแจงคาสมครสมาชกและรบเงน

จากลกคาใหแผนกการเงน เมอไดรบเงนแลวจะออกใบเสรจใหลกคา

11  

2.3 ทฤษฎธรกจรานอาหาร [5] ธรกจรานอาหาร หมายถง สถานททมการเกบอาหารทงของสดหรอของแหงเพอใช

จดเตรยม ประกอบอาหารและปรงอาหารจนสาเรจ และสามารถบรโภคไดทนท โดยเปนการใหบรการทงอาหารและเครองดมแกลกคาทงภายในรานหรออาจมการใหบรการสงกลบบาน

ปจจบนธรกจรานอาหารมการแบงประเภทการใหบรการอย 3 มต มตท 1 แบงตามขนาดของราน ซงแบงไดเปน 3 ประเภทคอ 1. รานอาหารขนาดไมเกน 50 ตารางเมตร รานอาหารประเภทนอาจไมมการบรการ

เสรฟอาหารถงโตะ โดยรปแบบบรการจะคลายกบรานอาหารฟาสตฟดทวไป 2. รานอาหารขนาดตงแต 50-200 ตารางเมตร ประเภทของรานอาหารขนาดนอาจม

การบรการเลกนอย โดยมการตกแตงรานเพอสรางบรรยากาศทดงดดความสนใจลกคา 3. รานอาหารขนาดตงแต 200 ตารางเมตรขนไป การใหบรการของรานอาหาร

ประเภทนจะเปนการใหบรการทตองการความสมบรณแบบในการใหบรการ และมความคาดหวงการบรการทด โดยมการบวกเพมทป และภาษมลคาเพม เพมเตมจากคาอาหาร ซงในแตละรานจะมลกคาทแตกตางแตละระดบกนไป

มตท 2 แบงตามลกษณะการใหบรการของราน โดยแบงเปน 3 ประเภทคอ 1. บรการแบบรวดเรว (Fast food) เปนรานทมบรการอาหารงายๆ มการเตรยมอาหาร

ไวลวงหนา รวดเรวและสะดวก เชน รานอาหารขาวแกง แฮมเบอรเกอรหรอไกทอด เปนตน ทงแบบบรการดวยตนเองหรอมการบรการเสรฟแบบงายๆ

2. บรการแบบทวไป (Casual Dining) เปนลกษณะการใหบรการทมโตะนงแตไมมากนก โดยจะใหบรการทเนนบรรยากาศสบายๆ เปนกนเองไมเปนพธมากนก

3. การใหบรการแบบ Luxury Restaurant เปนรานอาหารแบบหรหรามการใชวสดอปกรณในการตกแตงรานทเปนพเศษ รวมถงพนกงานทใหบรการผานการอบรมมาเปนอยางด อยางไรกตามราคาอาหารและบรการจะอยในระดบสง

มตท 3 แบงตามลกษณะแนวทางการบรหารของราน โดยแบงเปน 2 ประเภทคอ 1. รานแบบมสาขา 2. รานแบบไมมสาขา

2.3.1 กลมลกคา การกาหนดลกคากลมเปาหมายนน นบเปนสงสาคญมาก ในการกาหนดแนวทางของ

ธรกจหรอเอกลกษณของรานอาหาร และทสาคญยงเปนกรอบการตดสนใจในการดาเนนธรกจในขนตอนตอๆ ไปดวย ไมวาจะเปนทาเลทตง การออกแบบตกแตงรานหรอรายการอาหาร เปนตน ดงนนในการกาหนดลกคากลมเปาหมายสาหรบธรกจรานอาหารไทยนน จงขนอยกบการ

12  

กาหนดแนวคดทางธรกจของผประกอบการแตละรายเปนสาคญ อยางไรกตามการกาหนดกลมลกคาเปาหมายอาจใชหลกเกณฑการแบงสวนตลาด (Market Segmentation) เปนกรอบเบองตน ซงประกอบดวยปจจยสาคญดงตอไปน

1) อาย เพศ อาชพ ระดบรายได และระดบการศกษา 2) รสนยมและพฤตกรรมการบรโภค 3) กาลงซอของผบรโภค 4) ระดบชนของสงคม 5) ศาสนา 6) วฏจกรครอบครว (Family Life Cycle) ซงพฤตกรรมการบรโภคท

เปลยนแปลงตามชวงอาย แบงไดดงน (1) อาย 15 – 19 ป โสด ชอบรบประทานอาหารนอกบานกบเพอนกลม

เพอนหรอครอบครว (2) อาย 20 – 24 ป แตงงานแลว ไมมบตร ชอบรบประทานอาหารตาม

ลาพงกบสาม/ภรรยา หรอกลมเพอนตามลาพงในบางครง (3) อาย 25 – 34 ป แตงงานแลว บตรยงเลก ชอบรบประทานอาหาร

ตามลาพงกบสาม/ภรรยาและกบกลมเพอนบาง (4) อาย 35 – 44 ป ครอบครวทมบตรกาลงโต ชอบรบประทานอาหาร

กบสาม/ภรรยา รวมทงกบสมาชกครอบครวอนดวย ทงน เมอไดสวนแบงของตลาดแลว ผประกอบการจงประเมนขอดของแต

ละสวนตลาดและกาหนดตลาดเปาหมาย (Target Market) ไดตอไป เชน เมอตดสนใจเลอกเปาหมายทมอายระหวาง อาย 15 – 19 ป แลว ผประกอบการกจะสามารถกาหนดกลยทธและความพยายามทางการตลาดอยางอน เพอตอบสนองประโยชนของผบรโภคทเปนกลมเปาหมายดงกลาวได

2.3.2 ปจจยในการเลอกใชบรการ ปจจยทมผลตอการตดสนใจในการใชบรการของกลมลกคาเปาหมาย มดงน

2.3.2.1 ดานการผลตภณฑ (Product) ไดแกอาหารซงเปนผลตภณฑหลกและถอไดวาเปนปจจยทสาคญทสดของการเลอกใชบรการรานอาหารของลกคา โดยปจจยตางๆ ในการพจารณาไดแก รสชาตของอาหาร อณหภม ความหลากหลาย เครองปรงทใช คณคาของอาหาร ลกษณะของอาหาร และเครองดม

2.3.2.2 ดานบรการ (Service) การบรการเปนสงสาคญอกสงหนงในการพจารณาเลอกใชบรการของลกคานอกจากตวอาหาร ซงเปนสงทแสดงชกจงและใหลกคาเหนถงความแตกตางจากการรบประทานอาหารทบาน ซงปจจยทควรคานงถงไดแก ความใสใจจาก

13  

พนกงานทใหบรการ การตอบสนองตอความตองการตางๆ ความรในเรองอาหารทใหบรการ มตรภาพ เวลาในการรอคอย การเตรยมทจอดรถ และการจายเงน

2.3.2.3 ดานบรรยากาศ (Environment) ปจจยนถอเปนปจจยเสรมทสาคญของธรกจรานอาหาร การสรางบรรยากาศทดและแตกตางชวยใหลกคาทเขามาใชบรการรสกผอนคลายและเปนการสรางประสบการณทด โดยปจจยตางๆ ทมผลตอการสรางบรรยากาศทดในรานอาหารไดแก การตกแตงทงภายในและภายนอก ความลนไหลของการปฏบตงานของพนกงานในสวนตางๆ แสงสวางภายในราน ระยะหางระหวางโตะในการสรางบรรยากาศความเปนสวนตว ความหนาแนนของราน การระบายอากาศ และหองนาซงถอเปนสวนประกอบหนงภายในรานอาหารทไมควรมองขาม

2.3.3 คณสมบตของผประกอบธรกจ 2.3.3.1 มความรดานการประกอบอาหาร เนองจากในกรณทมปญหาขาด

แคลนพอครวแมครว ผประกอบธรกจควรมความรดานการประกอบอาหาร เพอเปนการแกไขปญหาเฉพาะหนาและชวยใหกจการดาเนนงานไดราบรน นอกจากนยงเปนพนฐานทดในการคดคนเมนอาหารใหมๆ อกดวย

2.3.3.2 มความคดสรางสรรค สงหนงททาใหธรกจรานอาหารประสบความสาเรจไดแก เมนอาหารทแปลกใหม และเปนจดขายของราน ซงทาใหเปนทจดจาแกผบรโภค ดงนน ผประกอบธรกจความคดทแปลกใหม และมความเขาใจในเทคนคการปรงอาหารเพอสรางสรรคเมนอาหารทเปนจดขายของราน

2.3.3.3 เปนคนชางสงเกต เพอสามารถรบรไดในเบองตนถงความตองการของผบรโภคในบางกรณทไดรบการบรการทบกพรองหรอรสชาตของอาหารไมตรงความตองการแตผบรโภคไมไดมการกลาวบอก การทผประกอบการสงเกตเหนหรอ สามารถฝกสอนพนกงานใหใสใจสงเกตสงเหลาน จะสามารถทาใหเกดการแกไขและพฒนาอาหารและบรการใหตรงตามความตองการของผบรโภคไดในอนาคต

2.3.3.4 มความอดทน ใจเยน สภาพ ออนโยน และอธยาศยด ดวยเหตทผมาใชบรการรานอาหารมหลากหลายประเภท และความตองการของลกคาแตละรายนนแตกตางกน ความอดทน ใจเยน สภาพ ออนโยน มสวนชวยใหการแกไขปญหาตางๆ เปนไดราบรน

2.3.3.5 มความรทางดานการจดการธรกจ เพอสามารถบรหารจดการทรพยากรตางๆ ไดอยางเหมาะสมและเปนระบบ

14  

2.3.4 รปแบบและขนตอนการจดตงธรกจ การจดตงธรกจและการบรหารจดการ หากอยในรปของการระดมทนเปนหนสวนนต

บคคล จดทะเบยนกจการกบกรมพฒนาธรกจ การคากระทรวงพาณชย ซงวธการขอจดทะเบยนจะแตกตางกนไปตามรปแบบของธรกจทตองการจดตง ไดแก

2.3.4.1 กจการเจาของคนเดยว เจาของกจการมหนาทตองยนขอจดทะเบยนพาณชยภายใน 30 วนนบแตวนท

ไดเรมประกอบกจการ เจาของกจการใดฝาฝนตองระวางโทษปรบไมเกน 2,000 บาท และปรบตอเนองอกวนละไมเกน 100 บาท จนกวาจะไดจดทะเบยน การจดทะเบยนพาณชยตองเสยคาธรรมเนยม 50 บาท

2.3.4.2 หางหนสวนจากด 1) หางหนสวนสามญ ผลงทนเรยกวา หนสวนจาพวกไมจากดความรบผด ซงจะตอง

รบผดชอบในหนตางๆ ทเกดขนจากการประกอบธรกจอยางไมจากดจานวน หางหนสวนสามญนจะจดทะเบยนเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยหรอไมกได

2) หางหนสวนสามญนตบคคล ผลงทนเรยกวา หนสวนจาพวกไมจากดความรบผด ซงจะตอง

รบผดชอบในหนตางๆ ทเกดขนจากการประกอบธรกจอยางไมจากดจานวน หางหนสวนสามญนจะตองจดทะเบยนเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

3) หางหนสวนจากด ผลงทนแบงออกเปน 2 จาพวก จาพวกทตองรบผดในหนตางๆ ท

เกดขนจากการประกอบธรกจอยางไมจากดจานวนเรยกวา หนสวนจาพวกไมจากดความรบผด และอกจาพวกหนงซงรบผดในหนตางๆ ทเกดขนไมเกนจานวนเงนทตกลงจะรวมลงทนดวยเรยกวา หนสวนจาพวกจากดความรบผด หางหนสวนจากดตองจดทะเบยนเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ขนตอนการจดทะเบยนของหางหนสวนสามญนตบคคล และหาง –หนสวนจากด

(1) ยนแบบขอจองชอหางหนสวนเพอตรวจสอบไมใหซากบ หางหนสวนบรษทอน

(2) กรอกรายละเอยดเกยวกบชอของหางหนสวน กจการทจะทา สถานทตงหาง ชอ ทอย อาย สญชาต สงทนามาลงทน ลายมอชอของผเปนหนสวนทกคน ชอหนสวนผจดการ ขอจากดอานาจหนสวนผจดการ (ถาม) พรอมกบประทบตราสาคญของหางในแบบพมพคาขอจดทะเบยนจดตง และใหหนสวนผจดการเปนผยนขอจดทะเบยน (ปกตการยนขอจดทะเบยนจดตงหางหนสวนสามญนตบคคล /หางหนสวนจากด ผเปนหนสวนผจดการจะตองลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนตอหนานายทะเบยน หนสวนบรษท ในกรณหนสวน

15  

ผจดการไมประสงคจะไปลงลายมอชอตอหนานายทะเบยนกสามารถจะลงลายมอชอตอหนาสามญหรอวสามญสมาชกแหงเนตบณฑตยสภา เพอเปนการรบรองลายมอชอของตนไดในอกทางหนง) หรอหนสวนผจดการจะมอบอานาจใหผอนไปยนจดทะเบยนแทนกได

(3) เสยคาธรรมเนยมโดยนบจานวนผเปนหนสวนกลาวคอ ผเปนหนสวนไมเกน 3 คน เสยคาธรรมเนยม 1,000 บาท กรณเกน 3 คน จะเสยคาธรรมเนยมหนสวนทเกนเพมอกคนละ 200 บาท

(4) เมอจดทะเบยนจดตงแลวจะไดรบหนงสอรบรองและใบสาคญเปนหลกฐาน

2.3.4.3 บรษทจากด ผถอหนจะรบผดในหนตางๆ ทเกดขนจากการประกอบธรกจไมเกนจานวนเงน

ทผถอหนแตละคนตกลงจะรวมลงทน ขนตอนการจดทะเบยนของบรษท

1) ยนแบบขอจองชอบรษทเพอตรวจสอบไมใหซากบหางหนสวนบรษทอน

2) จดทาหนงสอบรคณหสนธ โดยกรอกรายละเอยดเกยวกบชอบรษท จงหวดทตงสานกงานแหงใหญ กจการทจะทาทนจดทะเบยน จานวนหน มลคาหน ชอ ทอย อาย อาชพ จานวนหนทจะลงทน (ซงตองจองซอหนอยางนอย 1 หน) และลายมอชอของ ผเรมกอตงบรษททกคนในแบบพมพคาขอจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธ (หนงสอบรคณหสนธตองผนกอากรแสตมป 200 บาท) และใหผเรมจดตงบรษทคนหนงคนใดกไดเปนผยนขอ จดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธดวยตนเอง หรอจะมอบอานาจใหผอนไปยนจดทะเบยนแทนกได การจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธตองเสยคาธรรมเนยมตามจานวนทน กลาวคอ ทนจดทะเบยนแสนละ 50 บาทแตไมตากวา 500 บาท และสงสดไมเกน 25,000 บาท

3) ปกตการยนขอจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธและการยนขอ จดทะเบยนจดตงบรษท ผเรมจดตงและกรรมการผมอานาจกระทาการแทนบรษททยนขอ จดทะเบยนจะตองลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนตอหนานายทะเบยนหนสวนบรษทในกรณ ผเรมจดตงหรอกรรมการผมอานาจ กระทาการแทนบรษททขอจดทะเบยนไมประสงคจะไปลงลายมอชอตอหนานายทะเบยน กสามารถลงลายมอชอตอหนาสามญหรอวสามญสมาชกแหงเนตบณฑตยสภาเพอใหรบรองลายมอชอของตนเองไดในอกทางหนง

2.3.5 การขออนญาตประกอบธรกจ นอกจากการจดทะเบยนเบองตนตางๆ แลว ผประกอบการยงตองมการขออนญาตตาม

กฎหมายและระเบยบเฉพาะธรกจดงรายละเอยดดงน

16  

2.3.5.1 การขอใบอนญาตประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพ เนองจากธรกจรานอาหารเปนธรกจทมความเสยงตอการเปนอนตรายตอ

สขภาพตามกฎหมายวาดวยการสาธารณสข ซงตองมการขออนญาตประกอบกจการกอนดาเนนการสถานทขออนญาต โดยทาการยนขอไดทสานกงานเขตทตงสถานประกอบการกรณในกรงเทพฯ หรอ สานกงานเทศบาล หรอ สานกงานสขาภบาล หรอ องคการบรหารสวนตาบลทรบผดชอบดแลเขตพนททตงสถานประกอบการกรณในตางจงหวด

2.3.5.2 การขอใบอนญาตจาหนายสราและยาสบ ถาหากรานอาหารมการจาหนายสราหรอบหร ผประกอบการจาเปนตองทาการ

ขอใบอนญาตสาหรบจาหนายสราและยาสบจากกรมสรรพสามตกระทรวงการคลง นอกจากการขอใบอนญาตตางๆ ขางตนแลวผประกอบการควรคานงถงกฎและระเบยบดานสาธารณสข สงแวดลอม สวสดการและการคมครองแรงงานทตองถอปฏบตดวย และจากการทคณะกรรมการกลางวาดวยราคาสนคาและบรการ กระทรวงพาณชย ไดออกประกาศกาหนดใหผจาหนายปลกอาหารและเครองดม ตองปดปายแสดงราคาคาสนคาและบรการใหเหนชดเจนในทเปดเผย ณ สถานท จาหนายผประกอบการควรกาหนดราคาคาอาหาร เครองดมและคาบรการตางๆ และปดปายใหชดเจน

2.3.5.3 แนวทางการประกอบธรกจรานอาหารใหถกตองตามกฎหมาย เนองจากรานอาหารจดเปนสถานทจาหนายอาหาร ตามพระราชบญญตการ

สาธารณสข พ.ศ. 2535 ซงอยภายใตการควบคมดแลของราชการสวนทองถน อาท กรงเทพ -มหานคร เทศบาล สขาภบาล องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนตาบล และเมองพทยา ดงนน การจะประกอบธรกจรานอาหารตองปฏบตดงน

1) ผประกอบกจการรานอาหารทมพนทของรานมากกวา 200 ตารางเมตร ตองขออนญาตประกอบกจการตอเจาพนกงานทองถน เมอไดรบใบอนญาตแลวจงเปดดาเนนกจการได โดยใบอนญาตมอาย 1 ปและการขอตอใบอนญาตตองยนคาขอกอนใบอนญาตหมดอาย

2) ผประกอบกจการรานอาหารทมพนทของรานไมเกน 200 ตารางเมตร เมอเปดกจการตองแจงตอเจาพนกงานทองถนเพอขอหนงสอรบรองการแจง และเมอประสงคจะเลกกจการหรอโอนกจการใหบคคลอน ตองแจงใหเจาพนกงานทองถนทราบดวย

3) การยนคาขอใบอนญาต การตอใบอนญาตและการขอหนงสอรบรองใหแจงไดทสานกงานเขต (เฉพาะรานอาหารทตงอยในเขตกรงเทพมหานคร) สานกงานเขตเทศบาล (รานอาหารทตงอยในเขตเทศบาล) สานกงานบรหารสวนจงหวด (รานอาหารทตงอยในเขตองคการบรหารสวนจงหวด) สานกงานบรหารสวนตาบล (รานอาหารทตงอยในเขตองคการบรหารสวนตาบล) และสานกงานเมองพทยา (รานอาหารทตงอยในเขตเมองพทยา)

4) ผประกอบการรานอาหารตองปฏบตตามขอกาหนดและเงอนไขททางราชการสวนทองถนกาหนด

17  

5) ผประกอบการรานอาหารโดยไมมใบอนญาต ตองระวางโทษจาคกไมเกนหกเดอนหรอปรบไมเกนหนงหมนบาท

6) ผประกอบการรานอาหารโดยไมมหนงสอรบรองการแจง ตองระวางโทษจาคกไมเกนสามเดอนหรอปรบไมเกนหาพนบาท

7) ผประกอบการรานอาหารตองแสดงใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงไวโดยเปดเผยและเหนไดงายในบรเวณรานอาหาร ผฝาฝนตองระวางโทษปรบไมเกน หารอยบาท

2.3.6 ขนตอนการดาเนนการขออนญาตจดตง

2.3.6.1 ตดตอและยนคารองตอฝายสงแวดลอมและสขาภบาล สานกงานเขตทเปนทตงของรานอาหาร

2.3.6.2 เตรยมเอกสารและหลกฐานประกอบใหพรอม 2.3.6.3 กรอกแบบฟอรมทฝายสงแวดลอมและสขาภบาล สานกงานเขตฯ

ดงน 1) รายใหม : คาขอรบใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงจดตง

สถานทจาหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ. 1) 2) รายเกา : คาขอตออายใบอนญาตจดตงสถานทจาหนายอาหาร

หรอสถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ. 5) 3) ยนคาขอรบใบแทนใบอนญาตจดตงสถานทจาหนายอาหารหรอ

สถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ.6) หรอคาขอรบใบแทนหนงสอรบรองการแจงจดตงสถานทจาหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหาร (แบบสอ.8)

4) กรณบอกเลกกจการ : ตองยนคาขอบอกเลกการดาเนนกจการสถานทจาหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ.10)

5) กรณโอนกจการ: ตองยนคาขอโอนกจการสถานทจาหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ.11)

6) กรณแกไขใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจง: ตองยนคาขอแกไขรายการในใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงจดตงสถานทจาหนายอาหารหรอสถานทสะสมอาหาร (แบบ สอ.12)

2.3.6.4 เจาหนาทตรวจสอบเอกสารหลกฐานและตรวจสขลกษณะของรานอาหารตามเกณฑดานสขลกษณะ สรปผลการตรวจสอบและเสนอใหผอานวยการเขตพจารณาออกใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจง

1) กรณหนงสอรบรองการแจง: เมอเจาหนาทเขตไดรบแจง ใหออกใบรบแจง (แบบ สอ. 2) แกประกอบการเพอใชเปนหลกฐานในการประกอบกจการตามทแจงไดชวคราวในระหวางเวลาทเจาหนาทเขตยงไมไดออกหนงสอรบรองการแจง

18  

2) ถาเจาหนาทเขตตรวจสอบแลวถกตองตามแบบทกาหนด ใหออกหนงสอรบรองการแจงภายใน 7 วนทาการ นบแตวนทไดรบการแจง

3) ในกรณทการแจงไมถกตองหรอไมสมบรณ ใหเจาหนาทเขตแจงใหผประกอบการทราบภายใน 7 วนทาการ นบแตวนทไดรบการแจงถาผประกอบการไมแกไขใหถกตองภายใน 7 วนทาการ นบแตวนทไดรบการแจงจากเจาหนาทเขต ถอวาการแจงไมเปนผล แตถาผแจงไดดาเนนการภายในเวลาทกาหนดแลวใหเจาหนาทเขตออกหนงสอรบรองการแจงภายใน 7 วนทาการ นบแตวนทไดรบการแจง

4) กรณใบอนญาต: เมอเจาหนาทเขตไดรบคาขอรบใบอนญาตหรอคาขอตออายใบอนญาตใหตรวจสอบความถกตองและสมบรณของหลกฐาน

5) ถาเจาหนาทเขตตรวจสอบแลวพบวาไมถกตองหรอไมสมบรณตามแบบทกาหนดใหแจงผประกอบการทราบภายใน 15 วนทาการนบแตวนทไดรบการรองขอ

6) เจาหนาทเขตตองออกใบอนญาตหรอมหนงสอแจงคาสงไมอนญาตพรอมดวยเหตผลใหผขออนญาตทราบภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบคาขอ ซงมรายละเอยดถกตองหรอครบถวนตามทกาหนดในขอกาหนดทองถน

7) ในกรณทมเหตจาเปนทไมอาจออกใบอนญาตหรอยงไมอาจมคาสงอนญาตไดภายในกาหนดเวลา 30 วน ใหขยายเวลาออกไปไดไมเกน 2 ครง ครงละไมเกน 15 วน แตตองมหนงสอแจงการขยายเวลาและเหตจาเปนแตละครงใหผขออนญาตทราบกอนสนกาหนดเวลา

2.3.6.5 เจาหนาทแจงใหผไดรบใบอนญาตมารบ พรอมกบชาระคาธรรมเนยม ภายใน 15 วน นบแตวนทไดรบแจง หากพนกาหนดแลว ไมมารบใบอนญาตหรอไมชาระคาธรรมเนยม ใหยกเลกการอนญาตนน การชาระคาธรรมเนยมใหเปนไปตามขอบญญตกรงเทพมหานครเรองคาธรรมเนยมสา หรบการดา เนนการตามกฎหมายวาดวยการสาธารณสข พ.ศ. 2547

2.3.6.6 ในกรณทใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงสญหาย ถกทาลายหรอชารดในสาระสาคญ ตองยนคาขอตอเจาหนาทฝายสงแวดลอมและสขาภบาลสานกงานเขต เพอขอรบใบแทน ใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงภายใน 15 วน นบแตวนทสญหาย ถกทาลายหรอชารดในสาระสาคญ พรอมกบเอกสารการแจงความกรณใบอนญาตหรอหนงสอรบรองการแจงสญหายหรอทาลาย

2.3.6.7 ผไดรบหนงสอรบรองการแจงหรอใบอนญาตตองแสดงหนงสอรบรองการแจงหรอใบอนญาตไวโดยเปดเผยและเหนไดงาย ณ ราน ตลอดเวลาทเปดดาเนนกจการ

2.3.7 เอกสารประกอบทสาคญในการจดทะเบยนและขออนญาต 2.3.7.1 สาเนาบตรประชาชนและสาเนาทะเบยนบานของผขอรบใบอนญาต

หรอหนงสอรบรองการแจง

19  

2.3.7.2 สาเนาทะเบยนบานของทตงรานอาหาร 2.3.7.3 สาเนาหนงสอรบรองการจดทะเบยนนตบคคลพรอมสาเนาบตร

ประชาชนของผแทนนตบคคล (กรณผขอรบใบอนญาตหรอผขอแจงเปนนตบคคล) 2.3.7.4 หนงสอมอบอานาจทถกตองตามกฎหมายพรอมสาเนาบตรประชาชน

ของผมอบอานาจและผรบมอบอานาจ (กรณผประกอบการไมสามารถยนคาขอดวยตนเอง) 2.3.7.5 กรณการตอใบอนญาต ตองแนบวฒบตรแสดงวาผถอใบอนญาตผาน

การอบรมตามหลกสตรการสขาภบาลอาหารทกรงเทพมหานครกาหนด หรอหลกสตรการสขาภบาลอาหารของสถาบนการศกษาทงภาครฐและเอกชน หรอหนวยงานอนๆทกรงเทพมหานครรบรอง

2.3.7.6 แผนทพอสงเขปแสดงทตงรานอาหาร

2.3.8 องคประกอบหลกในการประกอบธรกจ องคประกอบหลกในการจดตงธรกจรานอาหารประกอบดวย

2.3.8.1 สวนครว ครวตามรานอาหารสามารถแบงไดเปนสองลกษณะใหญๆ คอ ครวเปด และ

ครวปด 1) ครวเปด เปนครวทลกคาสามารถเหนบรเวณครวไดอยางชดเจน 2) ครวปด ไดแกครวตามรานทวไปทไมสามารถมองเหนขางใน

ครวจากบรเวณทใหบรการ การสรางและออกแบบครวนนมอยสองวธไดแก

1) สรางครวตามเมน การสรางครวในลกษณะนเชนจะเปนการลงทนในสวนของอปกรณตามลกษณะของอาหารในเมน เชน ถาในเมนมอาหารประเภทยามาก การลงทนในอปกรณประเภทเตาอาจไมจาเปนตองมมากเทากบรานอาหารทมเมนผด แกง ทอด เปนตน

2) สรางเมนตามครว การสรางครวในลกษณะนอาจเกดจากขอจากดทางดานสถานทหรอเนอทของราน ทไมสามารถสรางไดกวางนก หรออาจเกดจากขอจากดดานงบประมาณ ซงการสรางครวในลกษณะนจะเปนการออกแบบใหเกดการใชพนทใหเกดประโยชนสงสด และอยในงบประมาณทกาหนด

อยางไรกตามในการลงทนในสวนของครวทงแบบสรางตามเมน หรอตามพนทครว ควรคานงถงปจจยตางๆ เหลาน

1) บรเวณรบของ (Receiving Area) (1) ควรจะเปนบรเวณทลกคาไมสามารถเหนได เชน หลง

ราน เนองจากวตถดบตางๆ ทสงมาจากตลาดหรอจากแหลงตางๆ อาจอยในสภาพทไมพงประสงคแกสายตาลกคาทวไป อยางไรกตามในกรณทมขอจากดทางสถานท เชน ทางเขาออก

20  

รานมทางเดยวหรอบรเวณหนารานทเปนทางเดยวกบทางทลกคาใชเขาออก สามารถหลกเลยงไดโดยกาหนดเวลาสงของไมใหใกลเคยงกบเวลาเปดราน

(2) บรเวณรบของควรจะมตาชงเพอใชตรวจเชคปรมาณของทนามาสงวาตรงตามทไดสงไวหรอไม

(3) บรเวณรบของควรจะเปนบรเวณททาความสะอาดไดงายเนองจากอาจมสงปนเปอนเชน เศษดนจากผก หรอคราบเลอดจากเนอสตว ซงทาใหเลอะและสกปรกไดงาย

2) บรเวณเตรยมของ (Preparation Area) สงจาเปนสาหรบบรเวณนคออางลาง เนองจากวตถดบทไดถกจดสง

มาสวนใหญอยในรปแบบทไมสามารถนามาใชไดทนท ดงนนจดประสงคหลกของบรเวณเตรยมของคอการชะลางสงสกปรกออกจากวตถดบและเตรยมความพรอมเบองตนสาหรบทจะสงไปประกอบอาหาร เชน การลางผก และการตดแตงเนอสตวเบองตน หรอการจดแบงปรมาณ หรอจานวนของวตถดบใหพอดกบปรมาณของอาหารทจะเสรฟในหนงจาน (Portioning) เพอความงายและสะดวกตอการนาไปใชประกอบอาหาร เชน ในการทาแกงเขยวหวานไกทตองใชเนอไกหน 100 กรมตออาหารทจะเสรฟในหนงจาน อาจมการเตรยมไกหน 100 กรม โดยจดใสถงพลาสตกไวจานวนหนงเพอใหสะดวกรวดเรว

3) บรเวณจดเกบวตถดบ (Storage Area) โดยทวไปแบงออกไดเปนสองแบบใหญๆไดแก

(1) บรเวณจดเกบวตถดบแหง บรเวณนมไวสาหรบเกบวตถดบแหง หรอของทสามารถเกบไวไดนานโดยทไมตองนาไปแชตเยน เชน นาปลา นามน อาหารบรรจกระปอง นาตาล เกลอ เปนตน

(2) บรเวณจดเกบวตถดบเปยก ซงสามารถแบงไดเปนสองลกษณะไดแก

- การจดเกบของในตแชแขง (Frozen Storage) วตถดบ บางประเภท เชน เนอสตวอาจจะตองสงมาในปรมาณทมากกวาปรมาณทใชจรง ซงเปนการสงมาใชสาหรบหนงสปดาห หรอหนงเดอน ซงถานาวตถดบนนในปรมาณทงหมดหลงจากทแบงปรมาณตอหนงหนวยการขายแลวมาจดเกบไวในตเยนธรรมดา อาจจะมวตถดบมากกวาครง ทอาจจะไมอยในสภาพทจะนามาประกอบอาหารได การนาวตถดบสวนหนงไปจดเกบไวในต แชแขง แลวทยอยนาออกมาใชในปรมาณทสามารถใชไดหมดในหวงเวลาอนสนเปนอกแนวทางหนงในการบรหารจดการสนคาคงคลงของธรกจรานอาหาร นอกจากนอาหารบางประเภททไมสามารถทาไดทนหลงจากทลกคาสงหรออาหารทตองทาไวกอนลวงหนา เชน เมนอาหารทตองใชการเคยว ตมหรอตน ใหเปอยนม ตวอยางเชนแกงมสมนเนอ เนอเปอย การแบงปรมาณ ตอหนวยเสรฟไวแลวนาไปจดเกบไวในตแชแขงเปนอกทางเลอกหนง อยางไรกตามสงทควร

21  

คานงถงคอหลงจากทอาหารไดถกจดเกบไวในตแชแขงแลว ควรมการควบคมคณภาพของอาหารไมใหเปลยนไปในทางทแยลง

- การจดเกบในตเยนปกต (Chilled Storage) การจดเกบควรอยในภาชนะหรอสงหอหมทมดชด ในกรณทตองเกบเนอสตวและผก ผลไม ไวในทเดยวกน ควรแยกเกบอยางเปนสดสวน และเนองจากตเยนแบบปกตอาจจะมกลนไมพงประสงคงายกวาตแชแขง ดงนนควรทาความสะอาดอยางนอยสปดาหละครง หรอทกครงทเหนวาสกปรกหรอทกครงทไดกลนแปลกปลอมในตเยนของทาน

4) บรเวณประกอบอาหาร (Cooking Area) สงท จาเปนทสดสาหรบบรเวณประกอบอาหารของครวไทย คอ

หวเตาแกส ดงนนการคานวณจานวนหวเตาทถกตองเพอการลงทนนนมความสาคญเนองจากการลงทนในจานวนทมากเกนไปอาจจะเปนการสนเปลองโดยใชเหต โดยใชการคานงถงจานวนความจรวมของราน และจานวนโดยประมาณของอาหารตอหนงโตะทลกคาพงจะสง แลวนาไปเฉลยตอจานวนหวเตาตองการ เชน ความจของรานจานวน 20 ทนง จานวนเฉลยรวมของอาหารเทากบ 20 จาน ดงนนหากเตามหวเตา 4 หว ซงเฉลยเทากบอาหาร 5 จานตอหว ในกรณนถอวาเปนสดสวนทพอเหมาะ เนองจากมไมบอยครงทลกคาจะเขามาในรานพรอมกนในครงเดยวโดยไมไดนดหมาย แตอยางไรกตามการคานวณหวเตาอาจจะขนอยกบความพงพอใจของเจาของกจการเชนกน เชนหากการมหวเตานอยกวาความจาเปนอาจนาไปสความลาชาในการเสรฟอาหาร เปนตน ทดดควนเปนอกสงทจาเปนมากสาหรบครวในรานอาหาร โดยเฉพาะอยางยงครวเปด เพอทจะปองกนกลนทไมพงประสงคตอลกคา

5) บรเวณรบอาหาร (Picked-Up Area) ในบรเวณนเปนบรเวณทพนกงานเสรฟมารบอาหารเพอนาไปเสรฟ

แกลกคาดงนนควรมพนทกวางพอสมควรเพอทจะไดสะดวกตอการวางอาหารหลายๆ จาน และควรมหลอดไฟอนอาหารสาหรบอาหารทตองเสรฟรอน เพราะพนกงานเสรฟอาจไมสามารถมารบอาหารไดในทนทหลงจากทประกอบอาหารเสรจแลว

6) บรเวณลางจานและอปกรณ (Washing Area) บรเวณนควรแยกออกมาจากบรเวณอนขางตนทงหมด และควรเปน

บรเวณทไมไกลจากจดรบอาหาร เนองจากพนกงานเสรฟจะตองนาจานและอปกรณตางๆ ทใชแลวมาเกบไวเพอใหผทมหนาทเกบลางไดดาเนนการตอไป

2.3.8.2 บรเวณใหบรการลกคา บรเวณทใหบรการลกคาเปนบรเวณทสาคญมากสาหรบธรกจรานอาหาร

เนองจากเปนบรเวณทลกคามสวนรวมในการใชบรการมากทสด ดงนนผประกอบการควรเตรยมความพรอมทงในดานสถานทและบคลากรในการใหบรการแกลกคา

1) สถานท สงสาคญทสดไดแกความสะอาดและควรมอากาศถายเทไดด ซงจะชวยลดกลนไมพงประสงค และสรางความรสกทดในการมาใชบรการ

22  

2) บคลากร ไดแกพนกงานเสรฟ ซงถอเปนปจจยหลกทสาคญตอธรกจ เนองจากเปนผทมปฏสมพนธตอลกคามากทสด โดยควรมคณสมบตเปนผทสามารถใชภาษาสอสารกบลกคาไดเปนอยางด นอกจากนนยงตองมบคลกภาพทด ดสะอาด และรกการบรการ

2.3.8.3 การจดซออปกรณทจาเปนตางๆ 1) ภาชนะใสอาหาร ควรมมากกวาหนงแบบเพอเปนการนา เสนอ

ความหลากหลายและไมจาเจแกลกคา สาหรบจานวนภาชนะ ควรคานวณจากจานวนความจของราน และจานวนภาชนะโดยประมาณทจะใชตอหนงโตะเชน โตะ 4 ทนง ควรมโถขาว 1 โถ จานขาว 4 ใบ จานกบขาว 4 จาน ถวยแกง 1 ใบ ถวยแบงแกง 4 ใบ ถวยนาจม 4 ถวย จานหรอถวยขนม 4 ใบ แกวนา 4 ใบ จานรองแกวนา 4 ใบ ถงนาแขง 1 ถง ถวยกาแฟ 4 ถวย จานรองถวยกาแฟ 4 ใบ เปนตน

2) เครองมอ สาหรบรานอาหารไทยนนเครองมอหลกในการรบประทานอาหารคอชอน สอม แตกควรจะมตะเกยบไวสา รองดวยเชนกน การประมาณจานวนเครองมอ ใหใชหลกการเดยวกบการประมาณจานวนภาชนะในขอ 1 เชน ทพพตกขาว 1 อน ชอน สอม 4 ค ชอนกลาง 5 คน ชอนแกง 4 คน ชอนขนม 4 คน ชอนกาแฟ 4 คน ทคบนาแขง 1 อน ตะเกยบ 4 ค เปนตน

2.3.9 แนวทางการสงเสรมและพฒนาธรกจ 2.3.9.1 กลยทธการบรการ-ลกคา

1) ควรมการกาหนดกลมลกคาเปาหมายใหชดเจนเพอนา มาใชรวมตดสนใจในการกาหนดกลยทธหลกของกจการ

2) สรางเอกลกษณของรานใหเปนทรจกและจดจาแกลกคาเพอสรางจดขาย เชน สรางมาตรฐานในการใหบรการและคณภาพของรสชาตอาหารใหมความสมาเสมอ การใหบรการทรวดเรวและสภาพ หรอ คดสรรวตถดบอยางดทนามาใชในการประกอบอาหารเพอสรางความแตกตางใหแกกจการ

3) มการสอสาร บอกกลาว นาเสนอกจกรรมตางๆ ทบงบอกถง กลยทธทแตกตาง ผานทางเวบไซต แผนพบ และการอบรมพนกงานในขนตอนตางๆ

4) ควรมการสอบถามถงความพงพอใจของลกคาอยางสมาเสมอถงรสชาตของอาหารและการบรการ เพอนา มาปรบปรงการใหบรการของกจการใหตรงตามความตองการของลกคา

5) เปดโอกาสใหลกคามสวนรวมในการใหขอมล เพอปรบปรงการบรการเพมเตม

23  

6) มการปรบเปลยนรปแบบการนา เสนออาหารและบรการของกจการเปนระยะ ตามแนวโนมความตองการของลกคา เชน เพมบรการหรอเมนอาหารใหมๆ เพอเพมยอดใชจายตอคนของลกคา

2.3.9.2 กลยทธการบรการ-พนกงาน 1) มการสงเสรมการมสวนรวมของพนกงานในการมงสเปาหมาย

หลกของกจการ 2) มการระดมความคดเหนจากพนกงานอยางสมาเสมอ เนองจาก

เปนผทใกลชดกบลกคามากทสด และทราบถงความตองการ และคาแนะนาจากลกคาเพอนามาจดทาแผนปรบปรงของกจการ เชน การปรบปรงรสชาตของอาหารใหตรงความตองการของลกคา ทาใหสามารถปรงใหถกใจลกคาทมาใชบรการ

3) มการอบรมพนกงานเพอใหพรอมทจะรบฟงความคดเหน และเขาใจถงความตองการของลกคา โดยมการวดผลความพงพอใจของลกคาและนา มาปรบปรงรสชาตและการใหบรการอยางเปนระบบ

4) มแผนการพฒนาบคลากรอยางเปนรปธรรม โดยกาหนดใหมกลยทธดานบรหารงานบคคลเปนสวนหนงของกลยทธของกจการ

5) มการจดสงอบรมเพอเพมพนทกษะอยางสมาเสมอ เชนการฝกอบรมการใหบรการแกลกคาของพนกงานอยางถกวธ เพอสรางความนาเชอถอของราน และความประทบใจใหแกลกคา

2.3.9.3 กลยทธการใหบรการ-ดานระบบ 1) มการสารวจความตองการของลกคาแลวออกแบบการใหบรการ

ใหสอดคลองกบความตองการของลกคา 2) มการวจยทางการตลาดเพอคดคนและสรรสรางสนคาและ

รปแบบการใหบรการใหมๆ ในการรบร ตอบสนองและตดตามความตองการของลกคา 3) มการคาดการณตลาด และการเปลยนแปลงของเทคโนโลยท

เกยวของทงน เพอการวางแผนและ/หรอปรบเปลยนแผนการใหบรการ เชนการสารวจตลาดของวตถดบ หรอการสารวจเมนอาหารและบรการจากรานอนๆ เพอนามาปรบปรงดดแปลงใหเขากบกลยทธของราน

4) ใสใจตอความคดเหนและขอแนะนาจากลกคาในทกกระบวนการ โดยถอวาลกคาคอสวนหนงของทมพฒนาการบรการ โดยมการตดตามผลการใหบรการอยางตอเนอง

5) มการบรหารคณภาพของบรการอยางเปนรปธรรม ทงกระบวนการ ตงแตคณภาพอาหาร จนถงกระบวนการใหบรการ

6) พฒนาคณภาพในงานของพนกงานทกคน เพอใหสามารถแกไขปญหาไดอยางรวดเรวและสรางความพอใจใหแกลกคา

24  

2.3.9.4 ระบบการดาเนนงาน – ลกคา 1) ใหความเอาใจใสแกลกคาอยางสมาเสมอ โดยกาหนดระบบการ

สอบถามการใหบรการวาครบถวนและเปนไปตามความตองการของลกคาหรอไม 2) สงเกตและจดจาความตองการพเศษของลกคาเพอสรางความ

ประทบใจในการมาใชบรการ 3) มระบบการตอบขอรองเรยน/ซกถามและแกปญหาใหลกคาได 4) ใหความสาคญแกลกคาในการแกไขปญหาเปนอนดบแรกเพอ

สรางความสมพนธทดกบลกคา 5) มการใชสอหลายรปแบบในการตดตอสอสารกบลกคา อาท

หนงสอพมพ นตยสาร แผนพบและเวบไซต เปนตน 2.3.9.5 ระบบการดาเนนงาน – พนกงาน

1) มการแกไขปญหารวมกนทงทมงานทเกยวของ 2) พนกงานมความรและทกษะทหลากหลายสามารถรบผดชอบ

งานแทนกนได 3) มการประเมนผลงานภายในเปนประจาโดยมการเปรยบเทยบ

กบคแขงในบรเวณใกลเคยง หรอรานอาหารประเภทหรอระดบเดยวกน โดยมการวางแผนเพอพฒนาในระยะยาวใหเทาเทยมมาตรฐานสากล

4) มการแสดงความคดเหนของพนกงาน เพอปรบปรงและเพมขดความสามารถในการใหบรการของกจการใหสงขนอยางตอเนอง

5) มการจดประชมพนกงานอยางเปนทางการและสมาเสมอ อยางนอยเดอนละ 1 ครง เพอแลกเปลยนความคดเหนในการทางาน

6) ควรมการประชมกอนการใหบรการในแตละวน เพอซกซอมและทาความเขาใจถงแนวทางและนโยบายของรานในการใหบรการแกลกคา

2.3.9.6 ความสมพนธระหวางพนกงานกบลกคา 1) มการใหบรการตรงตามความคาดหวงของลกคา โดยมการ

ฝกอบรมพนกงานใหมความสามารถในการใหบรการลกคาเกอบทกเรอง 2) ใหความใสใจและความตองการของลกคาเพอสรางความพง

พอใจสงสดใหกบลกคา

25  

2.4 ทฤษฎการออกแบบระบบ 2.4.1 ยทธวธการออกแบบ (Design Strategy)

[1] สาหรบยทธวธการออกแบบ จะเกยวของกบแนวทางการพฒนาระบบงาน ดวยการตดสนใจวาจะดาเนนการพฒนาระบบดวยแนวทางใด โดยระบบใหมทพฒนาขนมาเพอใชทดแทนระบบงานเดมนน สามารถดาเนนการไดดงน

2.4.1.1 การพฒนาโปรแกรมขนเอง (In-house/Custom Development) การพฒนาโปรแกรมขนเอง หมายถงหนวยงานจะมบคลากรหรอสวนงานระบบ

สารสนเทศททาหนาทพฒนาระบบสารสนเทศเพอใชงานภายในองคกรเอง ขอด 1) โปรแกรมทพฒนาขนมานน จะตอบสนองความตองการแกผใช

มากทสด เนองจากเจาของระบบงานกบทมพฒนาเปนบคลากรภายในองคกรเดยวกน และไมตองกงวลกบการปรบเปลยนโปรแกรมทตองเสยคาใชจายเพมเตม

2) ลดคาใชจายในดานของอปกรณฮารดแวร เนองจากภายในองคกรสามารถจดหาอปกรณทจาเปนตอการใชงาน โดยฮารดแวรทจดซอมานนไมจาเปนตองขนกบซอฟตแวรทใชงาน

3) เนองจากทมพฒนาระบบเปนบคคลภายใน ดงนน ยอมมความรเกยวกบวฒนธรรมองคกรเปนอยางด ทาใหผใชระบบกบทมงานมความคนเคยโดยไมตองมสงกงวลใดๆ

4) หากระบบเกดขอขดของ ผใชงานสามารถเรยกใชบรการจากทมงานภายในไดทนท

ขอเสย 1) หนวยงานระบบสารสนเทศ ตองมความพรอมทงทางดาน

บคลากรและเวลา กลาวคอ อาจจาเปนตองสนเปลองคาใชจายดานการฝกอบรมบคลากรและเวลาทใชไปกบการฝกอบรม เพอใหบคลากรมความรความสามารถเพยงพอในการรวมกนพฒนาระบบกบทมงาน

2) เอกสารประกอบโปรแกรม และไดอะแกรมตางๆ อาจไมไดรบ

การจดทา หรอจดทาแบบไมเปนมาตรฐาน

3) ไมเหมาะกบระบบงานทมความซบซอนสง เนองจากทมงาน

ภายในองคกรอาจมประสบการณและความเชยวชาญทคอนขางจากด ทาใหระบบทพฒนานน

อาจไมสาเรจตามทคาดหวง

2.4.1.2 การซอโปรแกรมสาเรจรป (Package Software) เปนการซอโปรแกรมสาเรจรปพรอมใชงาน จดเปนวธทมความรวดเรว ลดเวลา

และคาใชจายในการพฒนาขนมาก การซอโปรแกรมสาเรจรปในปจจบนมอย 2 แนวทางหลกๆ

26  

ดวยกนคอ แนวทางทหนง คอโปรแกรมสาเรจรปขนาดเลกทวไป ซงมกเปนโปรแกรมทมรปแบบการดาเนนธรกจคลายๆ กน เชน ระบบบญช ระบบซอมาขายไป เปนตน โปรแกรมสาเรจรปดงกลาว มกมราคาทไมสงมากนก ผใชสามารถซอมาตดตงเพอใชงานบนเครองไดดวยตนเอง อยางไรกตาม โปรแกรมสาเรจรปดงกลาว เหมาะสมกบระบบธรกจขนาดเลก สวนแนวทางทสองกคอโปรแกรมสาเรจรปขนาดใหญ ซงเปนโปรแกรมทไดรบการออกแบบใหเปนแหลงรวมของระบบงานยอยๆ รวมไวดวยกน (ERP Systems) โดยโปรแกรมสาเรจรปชนดนอาจเปนโปรแกรมทมาจากตางประเทศ มบรษทตวแทนจาหนายทคอยบรการรบคาปรกษา โปรแกรมสาเรจรปชนดนจะมราคาทคอนขางสง หากหนวยงานทซอโปรแกรมสาเรจรปนมาใช และตองการนามาปรบปรงหรอจดทาโมดลเพมเตมดวยทมงานภายในองคกร กสามารถกระทาได ดวยการขอชดคาสงบางสวน หรอพนจานกรมขอมล ซงสวนทเพมเตมเหลานอาจจาเปนตองเสยคาใชจายเพมเตม

ขอด 1) โปรแกรมสาเรจรปทซอมาสามารถนามาใชงานไดทนท รวดเรว 2) คณภาพโปรแกรมคอนขางด มเอกสารประกอบการใชงาน หรอ

เอกสารเกยวกบระบบครบถวนและเปนไปตามมาตรฐาน 3) หากโปรแกรมมการปรบปรงเวอรชน กสามารถตดตอกบ

ตวแทนจาหนายเพอทาการปรบปรงไดฟร หรออาจตองเสยคาใชจายเลกนอย

4) ไดรบการบรการและคาปรกษาจากบรษทตวแทนจาหนาย

ขอเสย 1) อาจจาเปนตองปรบกระบวนการทางานใหเปนไปตามโปรแกรม

เนองจากโปรแกรมสาเรจรปสวนใหญมกจะไดรบการออกแบบครอบคลมระบบงานแบบกวางๆ ซงอาจไมตรงใจผใชงานบางกลมกเปนได ดงนน ผใชจงจาเปนตองปรบกระบวนการทางาน (Business Process) ใหเขากบโปรแกรมสาเรจรปทซอมา

2) ตองคดเลอกซอโปรแกรมสาเรจรปจากบรษทหรอตวแทนจาหนายทมความนาเชอถอ และควรพจารณาถงบรษทหรอหนวยงานทวไปทมการใชงานโปรแกรมดงกลาว เพอใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจซอ

3) คาใชจายสง ในกรณทเปนระบบงานขนาดใหญ โดยเฉพาะระบบ ERP ซงระบบงานดงกลาวมคาใชจายตอระบบคอนขางสง โดยสงถงหลกแสนหรอหลกลานบาท

4) หากระบบเกดขอขดของ จาเปนตองไดรบการปรกษาจากบรษทตวแทนจาหนายเทานน

27  

2.4.1.3 การวาจางบรษทภายนอกพฒนาระบบให (Outsourcing) เปนการวาจางบรษทภายนอกเขามาพฒนาและดแลระบบให แทนทจะใช

บคลากรภายในองคกรเอง เนองจากบคลากรภายในองคกร อาจมความรความสามารถไมเพยงพอ ไมสามารถตดตามเทคโนโลยไดทน ในปจจบนแนวทางการพฒนาระบบดวยการวาจางหนวยงานภายนอก หรอมกเรยกวาการเอาตซอรส (Outsource) นน ไดรบความนยมสงขนกวาเดมมาก ซงบรษทเอาตซอรสมกมกลมบคลากรท มความร ความเชยวชาญ และมประสบการณดานเทคโนโลยสารสนเทศททนสมย สามารถพฒนาแลดแลระบบทมความซบซอนไดเปนอยางด

ขอด 1) เหมาะสาหรบองคกรทไมมความพรอมดานการพฒนาระบบงาน

ดวยตนเอง โดยองคกรไมตองลงทนเอง ปลอยใหเปนหนาทของบรษทเอาตซอรสทมความพรอมและความชานาญเปนผพฒนาระบบและจดสรรให

2) หนวยงานไดใชระบบงานททนสมย มเทคโนโลยใหมๆ

3) มนใจไดวาจะไดระบบตามความตองการ และสงมอบระบบตรงเวลา

4) สามารถควบคมคาใชจายได ซงอาจมการแบงชาระเปนงวดราย

เดอน รายป แลวแตเงอนไขทตกลง

5) การปรบปรงระบบใหมความทนสมยยงขน ทาไดงาย เนองจาก

บรษทเอาตซอรสสามารถปรบปรงระบบใหเปนไปตามเทคโนโลยทเปลยนไป

6) เอกสารเกยวกบระบบงาน มครบถวน เปนระบบ และมมาตรฐาน

ขอเสย 1) บรษทเอาตซอรสทมศกยภาพสงในประเทศไทยยงคงมนอย 2) การวาจางใหบรษทเอาตซอรสพฒนาระบบงานให ทาใหสญเสย

ความลบขององคกร

3) องคกรจาเปนตองพงพาบรษทเอาตซอรสเพอดแลระบบให

4) อาจไดรบแรงตอตานจากพนกงานภายในองคกร

5) คาใชจายสง 2.4.2 วธพนฐานในการพฒนาระบบ

วธ พนฐานในการพฒนาระบบ ซงมอยหลายวธดวยกน แตละวธสามารถนามาประยกตใชงานตามแตละสถานการณ และขอจากดในรปแบบการดาเนนธรกจเปนสาคญ เชน ในบางครงจาเปนตองดาเนนการพฒนาระบบดวยวธเฉพาะเจาะจง (Ad Hoc) เพอใชสาหรบงานใดงานหนง เพยงเพอตองการใหสามารถใชงานเพอแกไขสถานการณเฉพาะหนาไปกอน หรอใน

28  

กรณทองคกรไดตดสนใจพฒนาระบบเพมเตมจากเดมทมอย ดวยการใชบคลากรภายในพฒนาระบบขนเอง ดงนน วธการพฒนาระบบแบบ Bottom-Up นาจะเหมาะสมกวา หรอหากกรณทองคกรตองการพฒนาระบบใหมทงระบบดวยการเอาตซอรส วธการพฒนาระบบแบบ Top-Down กถอวาเปนวธทเหมาะสม เปนตน และโดยปกตวธพนฐานในการพฒนาระบบ สามารถจาแนกออกเปน 4 วธดวยกน คอ

2.4.2.1 วธการพฒนาระบบแบบเฉพาะเจาะจง (Ad Hoc Approch) จดเปนวธการพฒนาระบบทตองการแกไขปญหาเฉพาะงาน เชน การนา

คอมพวเตอรสวนบคคลไปใชงานในแตละแผนกกอน ซงเหมาะกบหนวยงานทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และตองการแกไขสถานการณเฉพาะหนาไปกอน สาหรบขอเสยของวธนกคอ เนองจากคอมพวเตอรทใชงานในแตละสวนนนไมมการเชอมโยงกน ทาใหการจดเกบขอมลมความซาซอน

2.4.2.2 วธการพฒนาระบบดวยการสรางฐานขอมล (Database Approch) เปนวธทมงเนนการพฒนาฐานขอมลเปนสาคญ การออกแบบและการจดเกบ

ขอมล เพอใหสามารถนาขอมลทตองการจดเกบ เกบลงในฐานขอมลได กลาวคอ วธนจะมงเนนการพฒนาฐานขอมล ดวยความสามารถในการใชชดคาสงเพอเรยกดขอมล และจดการกบขอมลในฐานขอมลไดอยางเปนระบบ เพอเปนประโยชนตอการพฒนาระบบในอนาคต และสามารถนาฐานขอมลทไดรบการออกแบบเปนอยางดน ไปใชงานตอไปในอนาคตได

2.4.2.3 วธการพฒนาระบบแบบลางขนบน (Bottom-Up Approch) เปนวธการพฒนาระบบทมงเนนการพฒนาระบบยอยๆ ในหนวยงานแตละสวน

กอน ซงในองคกรอาจมระบบงานบางสวนอยแลว และตองการพฒนาระบบงานอนๆ เพมเตม เชนองคกรไดมระบบงานจดซอดาเนนการอยกอนแลว ตอมาตองการระบบงานบญช และระบบบคลากรเพมเตม ดงนน จงตองพฒนาระบบงานยอยสวนตางๆ ตามตองการตอไป จนกระทงนาระบบยอยเหลานนมารวมกนเปนระบบใหญในภายหลง แตขอเสยของวธนกคอปญหาของการนาระบบยอยตางๆ เหลานนมาประกอบกนเปนระบบใหญโดยสมบรณนน ในทางปฏบตทาไดคอนขางยาก หรออาจจาเปนตองใชเวลามากไปกบการออกแบบใหม และการปรบแกโปรแกรมเพมเตม

2.4.2.4 วธการพฒนาระบบแบบบนลงลาง (Top-Down Approch) เปนวธการพฒนาระบบทตรงกนขามกบแบบ Bottom-Up ซงวธ Top-Down

นนจะมองภาพรวมของระบบกอน จากนนกดาเนนการกระจาย (Exploding) เปนระบบยอยออกเปนสวนๆ วธนนกวเคราะหระบบจะดาเนนการสบคนขอเทจจรงหรอมลเหตของปญหาในองคกรในภาพรวมเปนอนดบแรก จากนนจงดาเนนการหาแนวทางแกไขทดทสดเพอจดการกบระบบทงหมด ตอมานกวเคราะหระบบกจะทาการแบงสวนระบบออกเปนระบบยอยตางๆ ตามความตองการทไดรวบรวมและวเคราะหรวมกนกบกลมผใช สาหรบขอดของวธนกคอ หลกเลยงปญหาเกยวกบความสบสนของระบบทจะตองออกแบบซาแลวซาอก ดวยการวเคราะหระบบใน

29  

ภาพรวมและจดการดาเนนการในครงเดยว แตขอเสยกคอ นกวเคราะหระบบจะตองเปนบคคลทมความสามารถและเชยวชาญในแตระบบ เนองจากหากออกแบบระบบผดพลาด กจะสงผลตอภาพรวมของระบบโดยรวม ทาใหระบบไมสามรถตอบสนองไดตามความตองการ ซงกอใหเกดความสญเสยทงตนทน เวลา และสญเสยโอกาส

2.4.3 การออกแบบสถาปตยกรรมระบบ (Architecture Design) เปนการอธบายเกยวกบสภาพแวดลอมทางเทคนคของระบบงานใหม โดยสภาพ -

แวดลอมทางเทคนคนจะประกอบไปดวยการวางแผนเกยวกบ ฮารดแวร ซอฟตแวร การสอสาร และระบบความปลอดภย เพอสนบสนนระบบงานใหม โดยผออกแบบจะตองตดสนใจเกยวกบการประมวลผล วาตองการออกแบบเครอขายในรปแบบรวมศนย ไฟลเซรฟเวอร หรอไคลเอนตเซรฟเวอร

2.4.3.1 การออกแบบสถาปตยกรรมเครอขาย ในปจจบนระบบสารสนเทศสวนใหญลวนแตพฒนาเพอใชงานบนระบบ

เครอขายแทบทงสน โดยเฉพาะเครอขายทองถน (Local Area Network: LAN) ซงกอใหเกดประโยชนในดานตางๆ มากมาย ไมวาจะเปนความสามาถในดานการสอสารภายในเครอขายเพอใชฐานขอมลรวมกน การใชอปกรณหรอทรพยากรตางๆ รวมกนบนเครอขาย และนอกจากนยงสามารถเชอมตอเครอขายทองถนหลายๆ เครอขายไวเขาดวยกน รวมถงการเชอมตอเขาสภายนอก เชน เครอขายระดบประเทศ หรอเครอขายอนเทอรเนต

สาหรบการออกแบบสถาปตยกรรมเครอขาย จะประกอบไปดวยพนฐาน 3 สถาปตยกรรมดวยกน คอ

1) สถาปตยกรรมเครอขายแบบรวมศนย (Centralized) 2) สถาปตยกรรมเครอขายแบบไฟลเซรฟเวอร (File Servers) 3) สถาปตยกรรมเครอขายแบบไคลเอนตเซรฟเวอร (Client-Server)

องคประกอบหลกของสถาปตยกรรมทงสาม จะประกอบดวย

1) เซรฟเวอร (Server) เครองเซรฟเวอรมหลายประเภทดวยกน เซรฟเวอรประเภท

เมนเฟรม คอมพวเตอร จดเปนเซรฟเวอรทมสมรรถนะสงทสดในกลม แลวกมราคาสงทสดในกลม เหมาะกบองคกรขนาดใหญ สวนเซรฟเวอรประเภทมนคอมพวเตอร มกนามาใชงานเพอสนบสนนงานดานระบบการจดการฐานขอมลในบรษทขนาดกลาง เชน โรงงาน โรงพยาบาล และทายสดเซรฟเวอรประเภทไมโครคอมพวเตอรทสามารถนามาใชงานไดอยางคลองตว ซงเหมาะสมกบธรกจขนาดเลกทวๆ ไป

30  

2) ไคลเอนต (Client) เปนอปกรณฮารดแวรททาหนาทเปน Input / Output ทใชงานโดย

ยสเซอร ประเภทของไคลเอนตม 3 ประเภทดวยกนคอเทอรมนล เครองพซคอมพวเตอร และ เทอรมนลทใชกบงานเฉพาะดาน โดยเทอรมนลจะใชงานเพยงแสดงผลขอมลและใชปอนขอมลเทานน ในขณะทพซคอมพวเตอรนอกจากจะทางานไดเชนเดยวกบเทอรมนลแลวพซคอมพวเตอรยงมหนวยประมวลผลกลางบนเครองของตวเองเพอใชสาหรบการประมวลผล สวนเทอรมนลทใชงานเฉพาะดาน เชน เทอรมนลทใชกบเครองบรการเงนเดวน ซงถกออกแบบมาเพอใชงานเฉพาะดาน

3) เครอขาย (Network) เปนตวสนบสนนใหเกดการสอสารระหวางเครองไคลเอนตและเครอง

เซรฟเวอรอยางไรกตาม สถาปตยกรรมเครอขายจะมทงแบบระบบรวมศนย (Centralized System) และระบบกระจาย (Distributed System) โดยเฉพาะระบบแบบกระจายนน จะมการแบงกนประมวลผลระหวางกน ซงปกตแลวการบรการทางแอปพลเคชนดานเครอขาย จะประกอบดวยสวนการบรการทเปนลาดบชน ดงน

(1) Presentation Logic เปนสวนทของเกยวกบการตดตอระหวางผใชกบแอปพลเคชน เชน การรบขอมลจากแปนพมพ และทาการแสดงผลออกมาในรปแบบของผลลพธ

(2) Application Logic คอสวนจดการดานโปรแกรมประยกต ซงประกอบดวยโปรแกรมประยกตตางๆ ทสนบสนนในระบบงานทางธรกจ

(3) Data Access Logic คอสวนบรการเกยวกบการเขาถงขอมล ซงประกอบดวยคาสงตางๆ เชน คาสงทใชสาหรบในการรองขอ เพอเรยกดขอมลจากฐานขอมล การจดเกบขอมลลงในฐานขอมล และการควบคมภาวะพรอมกน เปนตน

(4) Data Storage คอสวนงานบรการททาหนาทเกยวกบการจดเกบขอมลลงในฐานขอมลจรงๆ

2.4.3.2 สถาปตยกรรมเครอขายแบบรวมศนย ปกตจะใชเมนเฟรมคอมพวเตอรเปนศนยกลาง หรอทมกเรยกวา โฮสต (Host)

โดยเครองถกขายจะเรยกวา เทอรมนล (Terminal) ทมหนาทเพยงสงและรบขอมลจากเครองโฮสตเทานน

การประมวลผลบนเครอขายแบบรวมศนย จะอยทศนยกลางหรอโฮสตเพยงแหงเดยว จะเหนไดวาฟงกชนบรการหลกๆ ไมวาจะเปน Presentation Logic, Application Logic, Data Access, Logic และ Data Storage ลวนเปนโปรเซสทโฮสตคอมพวเตอรตองรบภาระเองทงสน ขอดคอ ทาใหงายตอการควบคมระบบ แตดวยการจดการและการบรการอยในศนยกลางเพยงแหงเดยว ปญหาทเกดขนกคอ โฮสตคอมพวเตอรจะตองเปนโปรเซสทกๆ ขาวสารทปอนเขามาจากเครองไคลเอนตหรอเทอรมนลบนเครอขายทรองขอใชบรการ และหาก

31  

ความตองการดานการตอบสนองความตองการทงหมดไดทน เนองจากแบกรบภาระหนกเกนไป (Overload) จงสงผลใหเวลาตอบสนอง (Response Time) กลบไปยงเครองลกขายหรอเทอรมนลชาลงอยางเหนไดชด ในขณะทการอปเกรดโฮสตคอมพวเตอรใหมประสทธภาพสงขนกวาเดม ไมวาจะเปนการเพมหนวยประมวลผลกลาง หนวยความจา หรอ ฮารดดสก มคาใชจายทสงมากทเดยว

2.4.3.3 สถาปตยกรรมเครอขายไฟลเซรฟเวอร (File Server) ในชวงกลางป ค.ศ. 1980 พซคอมพวเตอรไดรบความนยมสงมาก เนองจากม

ตนทนตา แตกลบมประสทธภาพทสงมากเลยทเดยว พซคอมพวเตอรนอกจากสามารถนามาใชงานแบบสวนตวแลว ยงสามารถนามาใชเชอมโยงเปนเครอขายได สาหรบสถาปตยกรรมเครอขายแบบไฟลเซรฟเวอร ตวเครองเซรฟเวอรจะมหนาทในการบรการแชรไฟลขอมลและทรพยากรใหกบเครองไคลเอนต ดงนนการบรการแอปพลเคชน เชน Presentation Logic, Application Logic และ Data Access Logic จะโปรเซสอยทเครองไคลเอนต ในขณะทเซรฟเวอรจะทาหนาทบรการขอมลและทรพยากรใหแกเครองไคลเอนตเทานน

สาหรบขอเสยของสถาปตยกรรมแบบไฟลเซรฟเวอรคอ เครองไคลเอนตทใชงานอาจจาเปนตองใชเครองทมประสทธภาพสง เพอทจะใหสามารถรนแอปพลเคชนตางๆ เหลานนไดอยางรวดเรว สวนขอเสยอกประการหนงกคอ เมอเครองไคลเอนตมการรองขอขอมลเพอใชงานบนเซรฟเวอร เชน การขอเปดไฟลขอมล เครองเซรฟเวอรกจะดาเนนการขนถายไฟลขอมลทงไฟลไปยงเครองไคลเอนต ซงอาจมเรคคอรดจานวนมากทตองสงผานเครอขาย สงผลใหทราฟฟกบนเครอขายหนาแนน และถาหากหลายๆ ไคลเอนตตองการใชขอมลเหลานนพรอมๆ กน นนหมายถงเครอขายทจะหนาแนนยงขนเทานน สงผลใหเครอขายทางานชาลง โดยเมอเครองไคลเอนตตองการขอมล ไฟลเซรฟเวอรกจะขนถายไฟลขอมลทงไฟลสงใหกบไคลเอนต ดงนนเครอขายแบบไฟลเซรฟเวอร ตวเครองททาหนาทเปนเซรฟเวอรจะมภาระงานทนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบเครองไคลเอนตทตองรบภาระอยางหนก กบการโปรเซสขอมลและแอปพลเคชนโปรแกรม

2.4.3.4 สถาปตยกรรมเครอขายแบบไคลเอนตเซรฟเวอร (Client-Server) หลายๆ หนวยงานในปจจบน ไดมการนาสถาปตยกรรมเครอขายแบบ

ไคลเอนตเซรฟเวอรมาใชงานมากขน เนองจากมการแบงกนประมวลผลระหวางเครองเซรฟเวอรและเครองไคลเอนต ดงจะเหนไดวา ในปจจบนไดมโปรแกรมระบบปฏบตการและโปรแกรมประยกตมากมายทสนบสนนการทางานแบบไคลเอนตเซรฟเวอรมากขน

และเมอไคลเอนตตองการรองขอขอมลบางสวนจากเซรฟเวอร เครองเซรฟเวอรจะสงเฉพาะขอมลบางสวนทตองการเทานนผานเครอขายมายงเครองไคลเอนตเพอใหเครองไคลเอนตนาไปประมวลผลตอไป ซงแสดงถงความแตกตางจากไฟลเซรฟเวอรทสงขอมลทงไฟลไปให จงทาใหการทางานแบบไคลเอนตเซรฟเวอรจะชวยลดทราฟฟกบนเครอขายลงไดมาก

32  

สาหรบการบรการทางแอปพลเคชนทเกยวกนการเขาถงขอมล (Data Access Logic) ไมวาจะเปนการกคนฐานขอมล การจดการความปลอดภย และการจดการเพอการเขาถงพรอมกน (Concurrent Access Management) จะอยทศนยกลางคอตวเซรฟเวอร โดยจะม DBMS เปนตวคอยจดการอยเบองหลง ดงนนแอปพลเคชนทพฒนาบนสถาปตยกรรมเครอขายแบบไคลเอนตเซรฟเวอร จะชวยลดความยงยากใหกบโปรแกรมเมอรในดานการเขยนโปรแกรม ซงแตกตางจากแบบไฟลเซรฟเวอร ทโปรแกรมเมอรจะตองเขยนโปรแกรมเพอจดการกบขอมล ไมวาจะเปนการลอกเรคอรดเพอใชงาน หรอลอกไฟล และเมอใชงานเสรจ กตองปลดลอกเพอใหผ อนสามารถใชงานไดตอไป เปนตน นอกจากนสถาปตยกรรมแบบไคลเอนตเซรฟเวอร ยงสามารถขยายระบบไดงาย ดวยการเพมประสทธภาพใหกบระบบโดยออกแบบใหลกษณะทเรยกวา Client Server Tiers กลาวคอ มการแบงสวนคอมพวเตอรออกเปนสามสวนดวยกน คอ เครองไคลเอนต ทรบผดชอบในสวนบรการดานการแสดงผล ในขณะทแอปพลเคชนเซรฟเวอร จะรบผดชอบเกยวกบการบรการโปรแกรมประยกต และ ดาตาเบสเซรฟเวอรทรบผดชอบงานดานบรการการเขาถงขอมลและการบรการขอมล ซงกอใหเกดผลในดานดดวยการใหแตละเซรฟเวอรรบภาระสวนทตนรบผดชอบ แทนทจะอยในเซรฟเวอรเพยงตวเดยวซงอาจทาใหเซรฟเวอรนนรบภาระหนกจนเกนไปหรอเกดการโอเวอรโหลด

2.4.3.5 การกาหนดขอมลจาเพาะใหกบฮารดแวรและซอฟตแวร (Hardware and Software Specification)

ระยะการออกแบบ เปนชวงเวลาทมการจดหาอปกรณฮารดแวรและซอฟตแวรเพอใชงานกบระบบใหมดงนน การกาหนดสเปกใหกบฮารดแวรและซอฟตแวร จงจาเปนตองถกกาหนดไวในเอกสารอยางละเอยด เพอใหอปกรณฮารดแวรและซอฟตแวรทใชกบระบบใหมนนตรงตามความตองการ สามารถรองรบการใชงานกบระบบงานใหมไดอยางเหมาะสม

2.4.3.6 การจดหาอปกรณระบบ (System Acquisition) หลงจากนกวเคราะหระบบ ไดดาเนนการกาหนดขอมลจาเพาะของอปกรณ

ฮารดแวรและซอฟตแวรทใชงานบนระบบใหมครบถวนแลว ขนตอนตอไปกคอ การจดหาอปกรณระบบ (System Acquisition) ซงนกวเคราะหระบบสามารถจดหาไดหลายวธดวยกนคอ

1) การจดซอ (Purchase) การจดซออปกรณคอมพวเตอร เปนวธท นยม เ นองจากเ มอ

เปรยบเทยบกบการเชาหรอการเชาซอแลวจะมราคาทถกกวา อกทงยงอาจไดรบสวนลดทางการคา และเงอนไขการชาระเงนทตกลงรวมกนระหวางผซอกบรานคา โดยการจดซอยงสามารถมวธการตางๆ ดงน

(1) การจดซอแบบเบดเสรจ เปนการจดซอทงระบบ ไมวาจะเปนอปกรณฮารดแวร ซอฟตแวร รวมถงอปกรณสานกงานจากผขายรายเดยว ซงระบบทจดซอดวยวธนสามารถพรอมใชงานไดทนท

33  

(2) การบอกรายละเอยดอปกรณใหกบรานคา และใหรานคาตอบกลบมาในรปของใบเสนอราคา จากนนดาเนนการพจารณาเปรยบเทยบวา รานคาใดทเสนอราคาพรอมอปกรณทมคณภาพตรงความตองการหรอมความเหมาะสมทสด ซงอาจจดซออปกรณตามรายการตางๆ จากรานคาหลายๆ รานคากได

(3) การจดซอดวยตนเอง ซงผดาเนนการจาเปนตองมความรเกยวกบอปกรณในรายละเอยดเปนอยางด วธดงกลาว ผ ซอสามารถคดเลอกอปกรณในรายละเอยดไดตรงความตองการ

2) การเชา (Rental) การเชาคอมพวเตอรมกเปนการเชาเพอใชงานระยะสน (Short-term)

ซงโดยปกตแลวระยะเวลาของการเชาระยะสนจะอยในชวงประมาณ 1-12 เดอน โดยแตละเดอนผเชาจะตองชาระคาเชาอปกรณตางๆ ใหแกผใหเชาตามสญญาเชาทงทางฝายเชาและฝายผใหเชา สามารถดาเนนการเลกเชาไดทนทหากามการกระทาผดกฎขอบงคบในสญญาทระบไว ซงในกรณดงกลาวอาจจาเปนตองมการชาระเงนคาผดสญญาหรอการไมปฏบตตามสญญา ซงกแลวแตกรณนนๆ ทไดระบไวในสญญา

(1) การเชาซอ (Lease) การเชาซอคอการมพนธะสญญาตอการใชระบบในชวงเวลาท

กาหนด ซงโดยปกตจะอยในชวงเวลา 3-7 ป โดยคางวดทชาระอาจกาหนดเปนรายป รายสามเดอน หรอรายเดอน ททางผเชาซอจะตองชาระคาเชาโดยในชวงระยะเวลาของการชาระคางวด ระบบหรออปกรณทเชาซอยงคงเปนกรรมสทธของผใหเชาซอ และหากผเชาซอผดนดการชาระคางวด ผใหเชาซออาจดาเนนการยกเลกสญญาและยดอปกรณระบบคนกได หรอผเชาซออาจเสยคาเบยปรบกรณผดนดชาระหน ซงกแลวแตรายละเอยดทระบไวในสญญาเชาซอ สาหรบกรรมสทธในระบบหรออปกรณทเชาซอจะตกเปนของผเชาซอกตอเมอผเชาซอไดทาการชาระคางวดจนครบ จากนนอปกรณระบบทเชาซอดงกลาวกจะถกโอนกรรมสทธจากผใหเชาซอมาเปนกรรมสทธของผเชาซอ

วธการจดหาอปกรณระบบทง 3 วธทกลาวมานขนอยกบฐานนะทางการเงน ความเหมาะสมและความคมคาในแตละสถานการณ และในแตละวธตางกมขอดและขอเสยทแตกตางกน

34  

วธการจดหา อปกรณระบบ

ขอด ขอเสย

การจดซอ จดเปนวธทประหยดทสดในระยะยาว สามารถใชงานอปกรณตางๆ ไดอยางเตมทเนองจากทรพยสนนนเปนกรรมสทธของเรา

ตองชาระเงนกอนใหญในครงเดยวรวมถงเสยงตอความลาสมยในอนาคตและหากระบบเกดปญหา อาจจาเปนตองรบผดชอบเอง

การเชา เปนสญญาเชาระยะสน มความยดหยนสง ใชไดดสาหรบระบบ งานทตองการใชเทคโนโลยทสงหรอปรบเปลยนอยเสมอ รวมถงการไมตองชาระเงนกอนใหญ

จดเปนวธทมคาใชจายสงทสด มเพยงบางหนวยงานเทานนทให บรการเชารวมถงผเชา อาจมขอ จากดในเรองการใชงานอปกรณ

การเชาซอ การชาระเงนคางวด จะเทากนทกๆ งวด โดยไมจาเปนตองชาระเงนกอนใหญ จะไดรบการบรการทดจากผใหบรการเชาซอ ความเสยงดานความลาสมยของระบบมนอย และมคาใชจายทนอยกวาการเชา

มคาใชจายสงกวาการจดซอ และอาจมขอจากดดานการใชอปกรณ เนองจากกรรมสทธยงไมไดตกเปนของเราจนกวาจะชาระคางวดครบถวน

ตารางท 2.1 แสดงการเปรยบเทยบขอดและเสยของวธการจดหาอปกรณระบบในแตละวธ

2.4.3.7 การวางแผนดานความปลอดภยใหกบระบบ งานสดทายของการออกแบบดานสถาปตยกรรมระบบ คอการวางแผนดาน

ความปลอดภยอยางไร เพอใหระบบมความปลอดภยในอปกรณและขอมล ซงความปลอดภยเหลานจะไดจากขอมลความตองการทไดรวบรวมมาจากระยะการวเคราะห สาหรบมาตรการพนฐานดานการวางแผนเพอความปลอดภยของระบบนน มอยหลายวธดวยกน

1) ความปลอดภยดานภายนอก (External Security) เปนการปองกนความปลอดภยในทรพยสนเพอมใหใครผอนลกลอบ

หรอขโมยทรพยสนออกไป เชน การยดอปกรณเพอไมใหสามารถทาการเคลอนยายอปกรณเหลานได รวมถงการมระบบสารองขอมลทปลอดภย เปนตน

2) การควบคมผไมมสทธเขาถงระบบ (Unauthorized Access) เปนการกาหนดสทธการใชงานใหกบยสเซอรตางๆ เชน ยสเซอรบาง

กลมจะไมมสทธในการเขาถงขอมลของสวนงานบรหาร หรอไมสามารถเขาไปแกไขขอมลใดๆ ในระบบได นอกจากนหากระบบมการเชอมตอเขาสภายนอกอยางเครอขายอนเทอรเนต กอาจ

35  

จาเปนในการเขาถงระบบ หรอแฮกเกอรทพยายามเขามาดวยจดประสงคราย นอกจากนการใชเทคนคการเขารหสขอมลเพอใชกบขอมลสาคญตางๆ กสามารถนามาใชงานไดเปนอยางด ซงหากขอมลไดถกลกลอบขโมยไป ผลกลอบไปใชกจะไมสามารถเปดไดอยางเขาใจหากไมมโปรแกรมถอดรหสขอมล

3) การใชรหสผาน และระบบแสดงตวตน (Passwords and ID System)

หากระบบตองการความปลอดภยเปนพเศษ นอกจากจะใชรหสผานเปนรหสทใชสาหรบการเขาสระบบแลว ยงอาจใชเทคโนโลย ไบโอเมตรกซ (Biometrics) ทใชหลกการของคณสมบตทางกายภาพของแตละบคคลทมความแตกตางกน และไมสามารถมซาหรอเลยนแบบกนได เชน การสแกนลายนวมอ การตรวจเลนสมานตา เปนตน

4) การปองกนไวรส (Guarding Against Viruses) ปจจบนคอมพวเตอรแทบทกเครอง จาเปนตองมโปรแกรมปองกน

ไวรส เพอใชสาหรบปองกนไวรสเขาสระบบ และยงระบบมการเชอมตอเขากบภายนอก โดยเฉพาะเครอขายอนเทอรเนตดวยแลว ยงจาเปนตองไดรบการเอาใจใสดานความปลอดภยเกยวกบไวรสเปนการพเศษดวย ดงนน โปรแกรมปองกนไวรสทใชงานจาเปนตองไดรบการอปเดตเปนประจา เพอจะไดสามารถจดการกบไวรสสายพนธใหมๆ ได

2.4.4 การออกแบบเอาตพต (Output Design) ระบบสารสนเทศท ด จาเปนตองไดรบการออกแบบเอาตพตเพอนาเสนอขอมลสารสนเทศทดดวย เอาตพตทดจะตองคานงถงขอมลหรอสารสนเทศทนาเสนออยในรายงานวาสามารถตอบสนองความตองการขอผใชหรอไม รายละเอยดทนาเสนอจาเปนตองเสนอยางละเอยด หรอนาเสนอเพยงผลสรปเทานน ซงทงนกขนอยกบผใชทนาไปใชงาน รวมถงการพจารณาเลอกแสดงเอาตพตลงในอปกรณหรอบนเทคโนโลยใดทเหมาะสม ไมวาจะเปนการแสดงเอาตพตออกมาทางจอภาพ (Screens), เครองพมพ (Printers), ไฟลขอมล (Files) หรอแมกระทงการแสดงเอาตพตออกมาในรปแบบของเสยง (Audio) ปกตแลวการออกแบบเอาตพต ควรดาเนนการกอนการออกแบบอนพต ดวยเหตผลสาคญคอ รปแบบของรายงานทไดทาการออกแบบนน จะทาใหทราบถงขอมลทจาเปนตอการอนพต ดงนน การออกแบบเอาตพตจงทาใหทราบขอมลนาเขาทจาเปนตองปอนเขาสระบบ การออกแบบเอาตพตควรเรมตนดวยการเขยนลงในแบบฟอรมทเรยกวา Report Layout Form โดยแบบฟอรมดงกลาวทาใหทราบถงรายละเอยดขอมลในรายงาน ขอมลทจดอยในแบบฟอรมอยในตาแหนงทเหมาะสมหรอไม เปนตน ประการสาคญอยางหนงกคอ เอาตพตทออกแบบนนจะตองตรงกบความตองการ ซงความตองการดงกลาวจะไดรบมาจากระยะของการวเคราะห และนามาออกแบบเพอใชงานจรงในระยะของการออกแบบ เอาตพตจะตองสมพนธกบพจนานกรมขอมลทบอกประเภทของขอมล ขนาดความกวางขอมลซงสงเหลานทาใหทราบวา

36  

ขอมลทนาเสนอลงในรายงานนนเปนคาตวเลข หรอตวอกษร และตองใชจานวนคอลมนเทาไร โดยรายละเอยดทเขยนลงในแบบฟอรม กจะประกอบไปดวยหวขอรายงานตางๆ รายละเอยดขอมลทนาเสนอ ซงอาจใชอกษร x แทนขอมลชนดตวอกษร หรอใชเลข 9 แทนขอมลชนดตวเลข เปนตน

2.4.4.1 ชนดของเอาตพต (Type of Output) เอาตพตประกอบดวยรปแบบทนาเสนอเปนรายงาน หรออาจจะเปนรายการ

ขอมลทลสต (List) จากไฟลโดยตรงกได หรออาจเกดจากการนาขอมลไปประมวลผลเพอแสดงผลออกเปนรายงาน ดงนน เอาตพตจงอาจหมายถง

1) รายงาน (Report) 2) เอกสาร (Document) 3) ขอความ (Message)

โดยกระบวนการตางๆ เพอใหไดมาซงเอาตพต อาจมาจากแหลงขอมลดวยวธการตางๆ ดงตอไปน

1) เรยกจากแฟมขอมลโดยตรง (Retrieval from a data store) เปนรายงานทสามารถทาการแสดง ดวยการสงพมพหรอลสตจากแฟมขอมลขนมาพมพไดทนท

2) นาขอมลมาผานการประมวลผลเพอใหไดรายงานทตองการ (Transmission from a process) เปนเอาตพตทมการนาขอมลจากแฟมขอมล มาผานการประมวลผลเพอใหไดเอาตพตตามทตองการ

3) รบขอมลโดยตรงจากการคยขอมลเขา (Direct from an input source) เปนเอาตพตทไดจากการคยขอมลเขาโดยตรง กลาวคอ ขอมลทปอนเขาไป กคอเอาตพตนนเอง

2.4.4.2 วตถประสงคของเอาตพต (Output Objectives) เอาตพตทเกดขนจากระบบ มไวเพอวตถประสงคดงน

1) เพอใชในการตดตอขาวสารระหวางกจกรรมตางๆ 2) ใชรายงานเหตการณตางๆ ทเกดขนในระบบ 3) แสดงกลไกในการทางาน 4) เปนการยนยนหรอรบรองวาเกดการทางานจรงๆ

นอกจากน การออกแบบรายงานควรออกแบบใหมขอมลสมพนธกนกบรายงานอนๆ ทเกยวของ กลาวคอในรายงานฉบบหนงอาจมการนาเสนอขอมลทเปนยอดสรป และหากตองการรายละเอยดขอมลในรายงานมากขน กอาจตองดรายงานอกฉบบหนงเพอทาการตรวจสอบ ดงนน ขอมลของรายงานทงสองจงตองมความสมพนธกน

37  

2.4.4.3 หลกการพจารณาเอาตพต เอาตพต หรอรายงานในระบบมจานวนมากมาย ตางกมความสาคญในการ

นาเสนอขอมลตอผใชงานในแงมมตางๆ ดงนน การออกแบบเอาตพต นกวเคราะหระบบจะตองพจารณาหลกสาคญ 5 ประการ ดงตอไปน

1) ใครเปนผใชรายงานน 2) ใชประโยชนจากรายงานอยางไร 3) รายละเอยดขอมลในรายงานมอะไรบาง 4) รายงานนมความตองการใชบอยแคไหน เชน ทกวน ทกสปดาห

หรอทกเดอน 5) รายงานแสดงผลออกทางสอชนดใด เชน ทางจอภาพ หรอทาง

เครองพมพ 2.4.4.4 การจดรปแบบรายงาน การจดรปแบบรายงาน ถอเปนเรองสาคญสวนหนงเพอใชสาหรบสอความหมาย

กบผใชงานไดอยางครบถวน รายงานทดควรไดรบการจดรปแบบทถกตองตามหลกการ ซงประกอบดวย

1) หวรายงาน (Heading) ในหวรายงาน จาเปนตองมชอรายงาน เพอสอความหมายขอมลใน

รายงานวาเปนรายงานอะไร หากรายงานมมากกวาหนงหนา ในหนาถดๆ ไป กจะตองมชอรายงาน และมเลขหนากากบไวเสมอ โดยเลขหนาอาจกากบไดดวยการใชตวเลขตามลาดบ เชน 1,2,3,… หรอ 1 of 10 หรอ 2/10 เปนตน

2) รายละเอยด (Details) พนทในสวนของรายละเอยดมพนทมากทสด เพอใชแสดงรายละเอยด

หรอขอมลตางๆ ซงรายละเอยดหรอขอมลทแสดงในรายงานนน อาจแสดงรายละเอยดของขอมล แบบตอเนองกนได หรออาจมการกาหนดเงอนไขการพมพ และการควบคมขอมล (Control Break) เปนสวนๆ

(1) เงอนไขการพมพ (Conditions) คอ การสงพมพรายงานดวยการกาหนดเงอนไข

(2) รายละเอยดขอมล (Details) คอ รายละเอยดขอมลตางๆ ทแสดงในรายงาน

(3) การควบคม (Control Break) คอ การรวบขอมลทเกยวของ และแตกเปนกลมยอย

3) ผลสรป (Summaries) หลงจากทมการแสดงรายละเอยดขอมลในรายงานแลว ควรมผลสรป

ททายรายงานกากบไวดวย

38  

4) หมายเหต (Remarks) รายงานบางประเภทอาจจาเปนตองมหมายเหตหรอคาแนะนาเพอให

ผอานหรอผใชรายงานเขาใจในรายละเอยด เชน ในรายงานทใชกราฟแทงแสดงรายงาน ตองมหมายเหตกากบบอกในแตแทงทแสดง หมายถงอะไร เปนตน

2.4.4.5 ประเภทของรายงาน รายงานทด จะตองเปนรายงานทสามารถตอบสนองการใชงานแกผใช รายงาน

ทมรายละเอยดขอมลนอยเกนไป ผใชอาจไมไดรบคณคาใดๆ จากรายงาน หรอรายงานทมขอมลรายละเอยดมากเกนความจาเปน กอาจทาใหผใชเกดความสบสน และยากตอการทาความเขาใจ ดงนนในการออกแบบรายงาน จงจาเปนตองออกแบบใหเหมาะกบผใช ซงเปนผทนาขอมลหรอสารสนเทศจากรายงานไปใชประโยชน สาหรบประเภทของรายงานสามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ ดวยกน คอ

1) รายงานภายใน (Internal Report) คอรายงานตางๆ ทใชภายในหนวยงาน รายงานประเภทนจะเนน

ขอมลทตรงกบความตองการมากทสด ไมจาเปนตองสวยงาม แตใหแสดงรายละเอยดขอมลหรอสารสนเทศครบถวนกถอวาเพยงพอ ดงนนการใชงานรายภายในมกใชกระดาษทไมมแบบฟอรมใดๆ ในกระดาษ ทาใหชวยประหยดคาใชจาย รายงานภายในจะสนบสนนการปฏบตงานทางธรกจทดาเนนงานในแตละวน และยงรวมถงการตรวจสอบ การตดสนใจ โดยรายงานภายในยงสามารถแบงออกเปนรายงานตางๆ ดงตอไปน

(1) รายงานแสดงรายละเอยด (Detailed Reports) เปนรายงานทนาเสนอสารสนเทศทอาจมการกลนกรองขอมลเพยงเลกนอย หรอไมมการกลนกรองขอมลเลย

(2) รายงานสรปผล (Summary Reports) จดเปนรายงานสาหรบผบรหารทตองการดผลสรปของขอมล โดยไมตองการดรายละเอยดขอมล ผลสรปจากรายงาน ผบรหารจะนาไปประกอบการพจารณาเพอการตดสนใจ

(3) รายงานขอยกเวน (Exception Reports) เปนรายงานทมการกลนกรองขอมลบางอยางออกไปดวยเงอนไข เพอคงไวแตเพยงขอมลทตองการ

2) รายงานภายนอก (External Report) คอรายงานทใชกบบคคลหรอหนวยงานภายนอก เชน ลกคา รานคา

และหนวยงานราชการ โดยรายงานภายนอกนจาเปนตองไดรบการออกแบบทดและสวยงาม เชน ใบเสรจรบเงน ใบอนวอยซ ใบสงซอสนคา เปนตน สงเหลานจะสะทอนถงภาพลกษณขององคกรดวย ดงนน จงจาเปนตองไดรบการออกแบบฟอรมทสวยงาม ถกตอง และเปนสากล โดยเฉพาะรายงานหรอเอาตพตทใชกบหนวยงานราชการ ทจาเปนตองมรายละเอยดตางๆ ครบถวนตามกฎระเบยบของหนวยงานราชการทไดกาหนดไว

39  

2.4.4.6 การนาเสนอขอมลในรายงาน แนวทางการนาเสนอขอมลในรายงานแบงออกเปน 3 ชนดดวยกนคอ

1) การนาเสนอขอมลในรปแบบตาราง (Tabular Format) รายงานทนาเสนอในรปแบบตารางน เปนรปแบบทมกใชกนอย

โดยทวไป รปแบบตารางจะแบงออกเปนแถวและคอลมน และอาจมยอดรวมตวเลขทอาจนาเสนอแบบแนวนอน หรอแบบแนวตง

2) การนาเสนอขอมลในรปแบบกราฟ (Graph Format) รายงานทนาเสนอในรปแบบกราฟนน มกนามาใชกบงานธรกจหรอ

งานทวไปทตองการสรปผลการดาเนนงานในเชงเปรยบเทยบ ทาใหเหนภาพชดเจนกวาการนาเสนอแบบขอมลตวเลข เชน กราฟเปรยบเทยบผลกาไรในแตละไตรมาส เมอเทยบกบการนาเสนอแบบขอมลตวเลข ทาใหเหนขอเปรยบเทยบไมชดเจน แตถาเปรยบเทยบในลกษณะกราฟจะเปรยบเทยบไดชดเจนและเขาใจงายกวา

3) ไอคอน (Using Icon) เปนการนาเสนอขอมลดวยการแทนดวยรปภาพไอคอนตางๆ เชน

การเปรยบเทยบการสงออกรถยนตในแตละปโดยใชไอคอนรปรถเปนตวนาเสนอ

2.4.5 การออกแบบอนพต (Input Design) ประเดนสาคญของการออกแบบอนพตกคอ ความตองการใหขอมลทอนพตเขาสระบบนนมคณภาพเพยงพอ ถกตอง และผใชงานงาย นอกจากนกยงตองคานงถงอปกรณทใชรบขอมล ซงควรเลอกอปกรณรบขอมลทเหมาะสมกบงาน โดยปจจบนกมอปกรณรบขอมลมากมายใหเลอกใชงาน เชน คยบอรด, เมาส, สแกนเนอร, เครองอานบารโคด, ไมโครโฟน, จอภาพแบบสมผส เปนตน

2.4.5.1 วตถประสงคของการออกแบบอนพต (Input Design Objectives) การออกแบบอนพต จะดาเนนการไดดวยการจบใจความขอมลสาคญๆ เพอใช

กาหนดเปนแหลงขอมลเบองตน แหลงขอมลเบองตนเหลาน กคอแบบฟอรมทใชสาหรบบนทกรายการขอมลตางๆ กอนทเจาหนาทบนทกขอมล หรอโอเปอรเรเตอรจะนาแบบฟอรมนไปบนทกขอมลเขาสระบบจรง เพอใหอยในรปแบบของขอมลทคอมพวเตอรสามารถนาไปประมวลผลได ดงนน แบบฟอรมดงกลาวจงจาเปนตองไดรบการออกแบบใหมเฉพาะขอมลทจาเปนตอการใชงานเทานน และตองเปนแบบฟอรมทงายตอการใชงานดวย ดงนนในขนตอนของการออกแบบอนพต นกวเคราะหระบบจะคานงถงวตถประสงคหลกๆ ดงตอไปน

1) กาหนดวธการประมวลผล และคดเลอกอปกรณอนพตขอมลทเหมาะสม

2) ควบคมจานวนอนพต 3) ควบคมขอผดพลาดจากการปอนขอมล

40  

4) ออกแบบแหลงขอมลเบองตน ใหอยในแบบฟอรมทเหมาะสม 5) ออกแบบจอภาพใหถกตองตามหลกการ

2.4.5.2 กาหนดวธการประมวลผล และคดเลอกอปกรณอนพตขอมลทเหมาะสม วธการประมวลผล สามารถมไดทงแบบแบตช (Batch Processing) และแบบ

ออนไลน (Online Processing) ดงนน นกวเคราะหระบบจะตองตดสนใจวาจะอนพตขอมลดวยวธแบบแบตชหรอแบบออนไลน ทงนกขนอยกบลกษณะงาน และความตองการของธรกจนนๆ เปนสาคญ วธการประมวลผลแบบแบตชน จะมการรวบรวมขอมลไวในชวงเวลาหนง จากนนกจะดาเนนการปอนทรานแซกชนขอมลเหลานนเขาไปสระบบคราวละจานวนมากๆ เชน ระบบเงนเดอน ระบบบนทกคะแนนนกศกษา เปนตน ในขณะทวธการประมวลผลแบบออนไลนนนจะดาเนนการประมวลผลขอมลโดยทนท เชน ระบบเงนดวนเอทเอม ระบบซอขายสนคาในซเปอรมารเกต โดยเฉพาะการซอขายสนคาในซเปอรมารเกตในหางสรรพสนคา จะเหนไดวา มกมการนาเครองอานบารโคดเปนอปกรณอนพต เพอความถกตองและสะดวกรวดเรว ทาใหพนกงานไมตองคยรหสสนคาผานแปนคยบอรดซงลาชากวาและมโอกาสผดพลาดสง ดงนน จงจาเปนตองคดเลอกอปกรณอนพตใหเหมาะสมกบวธการประมวลผลหรอลกษณะงานดวย สาหรบขอดของการประมวลผลแบบออนไลนกคอ เมอมการซอขายสนคาและทาการประมวลผลแลว ระบบกจะดาเนนการตดยอดสตอกสนคาทนท ทาใหผจดการสามารถตรวจยอดสนคาในคลง เพอใชประกอบการพจารณาสงซอสนคาเขาคลงไดทนตอเหตการณ แตขอเสยของระบบออนไลนกคอ ในกรณทเครอขายมการใชงานคอมพวเตอรชวงเวลาเดยวกนมากๆ กจะสงผลตอเวลาตอบสนองทชาลง เนองจากมการรบขอมลบนเครอขายอยตลอดเวลา รวมถงตนทนคาใชจายเกยวกบระบบจะสงกวาแบบแบตช และหากระบบเกดขอขดของ การดาเนนธรกรรมในขณะนน กอาจจาเปนตองหยดชวคราว จนกวาจะมการแกไขระบบใหสามารถดาเนนงานตอไปไดตามปกต

2.4.5.3 ควบคมปรมาณอนพต การควบคมปรมาณอนพต ในทนหมายถง การลดปรมาณขอมลในแตละทราน

แซกชน ดวยการพจารณาอนพตเทาทจาเปนตอการใชงานเทานน เมอสามารถควบคมปรมาณได กสามารถลดโอกาสความผดพลาดในขอมลลงได รวมถงลดคาใชจายดานแรงงานในการคยขอมลเขา โดยการควบคมปรมาณอนพต จะพจารณาเกยวกบรายละเอยดตอไปน

1) คดเลอกเฉพาะขอมลทจาเปนตอการใชงาน 2) ใชรหสในการแทนขอมล ซงจะชวยลดเวลา และขอผดพลาดใน

การคยขอมล 3) ขอมลทเปนคาคงท หรอเปนขอมลททกๆ ทรานแซกชนใชงาน

เหมอนกนหมด เชน วนทปอนขอมลหากมการปอนในครงแรกแลว การปอนทรานแซกชนใน เรคอรดตอไปกไมจาเปนตองปอนวนทใหม ซงสามารถดงวนทจากระบบมาใชงานได ทาใหชวยลดเวลาลงไดมาก

41  

2.4.5.4 ควบคมขอผดพลาดจากการปอนขอมล โดยทวๆ ไป ระบบจะตองมการตรวจสอบขอมลทอนพตเขามากอน หากปอน

ขอมลผดกจะรองเตอนหรอแจงขอความผดพลาดใหรบทราบ และจะตองแกไขใหถกตองกอนทจะสงใหบนทกรายการนเขาสระบบ โดยการควบคมขอผดพลาดจากปอนขอมล สามารถดาเนนการไดดวยวธดงตอไปน

1) ตรวจสอบวามการคยขอมลหรอไม (Existence Checks) ขอมลในแตละฟลด ผปอนขอมลอาจขามไป ทาใหไมมขอมลหรอ

ขอมลเปนชองวาง ระบบจะตองรองเตอนใหมการคยขอมลน กอนทจะดาเนนการในขนตอนตอไป

2) ตรวจสอบชนดขอมล (Data Type Checks) เปนการตรวจสอบเพอความมนใจในขอมลทปอนเขาสระบบวาตรง

กบชนดขอมลทตองการหรอไม เชน ขอมลทปอนตองเปนคาตวเลข หรอตวอกษร หากปอนผดประเภท กจะตองแกไขใหถกเสยกอน

3) ตรวจสอบชวงขอมล (Domain Checks) เปนการตรวจสอบคาทเปนไปไดของขอมลทอนพตเขาไป 4) ตรวจสอบความสอดคลอง (Combination Checks) เปนการตรวจสอบความสมพนธระหวางฟลดสองฟลดหรอมากกวา

ซงจะตองมความสอดคลองกนอยางสมเหตสมผล เชน อาหารประเภทเครองดม กตองเลอกอาหารทเปนเครองดมเทานน

5) การตรวจสอบยอดรวม ในกรณใชวธการประมวลผลแบบแบตช (Batch Controls)

ในกรณทปอนขอมลแบบแบตช ทมจานวนทรานแซกชนมากมาย ดงนน จงจาเปนตองทาการตรวจสอบ เชน ขอมลในแตละแบตชจะตอง หมายเลขแบตช จานวนเอกสาร และยอดรวม เชน ระบบเงนเดอน จะมยอดรวมเงนสทธของคาแรงทงหมดทตองจาย โดยยอดนจะตองตรงกบยอดรายการคาแรงของพนกงานแตละคนรวมกนทงหมด เปนตน

2.4.5.5 ออกแบบแหลงขอมลเบองตน แหลงขอมลเบองตน คอ แบบฟอรมเอกสารท ใหผ ใชกรอกหรอเขยน

รายละเอยดลงในแบบฟอรมทกาหนดขน โดยมการกาหนดหวขอตางๆ ลงในแบบฟอรมเอกสารพรอมทงกาหนดชองวางหรอพนทใหเขยนรายละเอยดตามทไดกาหนดให ถงแมวาจะเหมอนเปนการบงคบใหผบนทกจะตองเขยนหรอกรอกรายละเอยดลงในชองทกาหนด ซงเปนการสรางขอจากดใหกบผกรอกแบบฟอรม แตการกระทาดงกลาว จะชวยลดปรมาณขอผดพลาดลงได ทาใหขอมลทกรอกลงในแบบฟอรมนนเปนไปตามมาตรฐานเดยวกน และงายตอการปอนขอมลเขาสระบบจรงตอไป

42  

การออกแบบฟอรมเอกสารเบองตนนน จะตองออกแบบใหงายตอการกรอกขอมล หวขอตางๆ ทกาหนดในแบบฟอรมควรเปนคาทเขาใจงาย สนและกระชบ และตองมชองวางเพยงพอตอการกรอกขอมล พยายามหลกเลยงคายอ ซงอาจสรางความสบสนแกผกรอกเอกสารได นอกจากนอาจมคาอธบายในรายละเอยดเพมเตมใหชดเจนยงขนได

2.4.5.6 ออกแบบหนาจอใหถกตองตามหลกการ การออกแบบหนาจอ มความคลายกบการออกแบบหนาจอเอาตพต แตจะ

แตกตางกนตรงทหนาจอภาพนนจะมขนาดทจากด การออกแบบหนาจอทด ควรคานงถงรายละเอยดดงน

1) หวขอ (Headings and titles) 2) รายละเอยดทแสดง (Content of the display) 3) คาสงการใชงาน (Messages and instructions) 4) คาอธบาย (Explanations)

รปท 2.7 การออกแบบจอภาพในสดสวนทด

นอกจากน ในการออกแบบหนาจอภาพเพอใชสาหรบอนพตหรอปอนขอมลนน จะตองออกแบบใหผใชงานสามารถกรอกขอมลสะดวกและงายเปนสาคญ ควรมการจดลาดบการปอนขอมลจากซายไปขวา หรอจากบนลงลาง ไมควรจดลาดบการปอนขอมลผานจอภาพแบบยอนลาดบไปมา ทาใหผปอนขอมลเกดความสบสน

2.4.6 การออกแบบของยสเซอรอนเตอรเฟช (User Interface Design) การออกแบบยสเซอรอนเตอรเฟซ คอการออกแบบสวนประสานการใชงานระหวางผใช

กบระบบ จะมงเนนถงการปฏสมพนธระหวางมนษยกบคอมพวเตอรเปนสาคญ วาจะปฏสมพนธกนดวยวธใด ผใชสามารถเรยนรการโตตอบเพอใชงานระบบยากงายเพยงไร ควรออกแบบการโตตอบอยางไรเพอดงดดความสนใจแกผใช และควรเลอกใชสออปกรณทเหมาะสมกบการปฏสมพนธระหวางมนษยกบคอมพวเตอร

43  

2.4.6.1 ชนดของยสเซอรอนเตอรเฟซ (Types of User Interface) 1) การอนเตอรเฟซดวยภาษาธรรมชาต (Natural-Language

Interfaces) การอนเตอรเฟซดวยวธน อาจกลาวไดวาเปนอนเตอรเฟซในความ

ฝนของผใชทไมมประสบการณกลาวคอ ผใชสามารถโตตอบกบระบบดวยการใชถอยคาภาษาพดซงเปนภาษาธรรมชาตทใชสอสารกน อยางไรกตาม ในความเปนจรงแลว การอนเตอรเฟซดวยภาษาธรรมชาตนมขอเสยคอนขางมาก ซงกคอขอจากดเกยวกบภาษาทกากวม ทาใหยากตอการตความเพอใหไดมาซงผลลพธ และการพฒนาโปรแกรมเพอโตตอบระหวางกนดวยอนเตอรเฟซแบบภาษาธรรมชาตเตมไปดวยปญหา และความซบซอน ดงนน ระบบดงกลาวจงหาไดคอนขางยาก หากมกจะมราคาทคอนขางสงเลยทเดยว แตอยางไรกตาม ความตองการดานอนเตอรเฟซดวยภาษาธรรมชาตนยงเปนเรองทนาสนใจ และทาทายสาหรบโปรแกรมเมอรหรอนกวจยทพยายามพฒนาระบบใหมอนเตอรเฟซในรปแบบของภาษาธรรมชาตเพอใชงานสาหรบอนาคต

2) การอนเตอรเฟซดวยคาถามและคาตอบ (Question and Answer Interfaces)

เปนการอนเตอรเฟซในรปแบบหนง ทคอมพวเตอรจะแสดงคาถามบนหนาจอ และใหผใชโตตอบดวยการตอบคาถาม โดยจะดาเนนการโตตอบแบบเรยงลาดบ ซงผใชสามารถตอบคาถามผานทางคยบอรดหรอดวยการคลกเมาส เมอคาถามหนงไดทาการตอบโดยผใชแลว คาถามในลาดบถดไปกจะแสดงตอไปตามลาดบ

ขอเสยของการอนเตอรเฟซแบบคาถามและคาตอบนกคอ ในกรณทผใชไมมความรหรอไมคนเคยในแอปพลเคชนของหวขอทใชตอบคาถามในเรองนนๆ กจะทาใหการตอบคาถามเพอการใชงานเกดขอผดพลาดหรอประมวลผลไดไมตรงตามตองการ ดงนน เพอหลกเลยงกรณดงกลาว จงจาเปนตองมสวนชวยเหลอ (Help) เพอใชเปนคาอธบายขนตอนการใชงานเบองตน หรอมคาอธบายความรพนฐานใหผใชรบทราบ

3) การอนเตอรเฟซดวยเมน (Menus) คาวาเมน เปนคาทยมมาจากรายการเมนอาหารทสงในรานอาหาร

นนเอง การอนเตอรเฟซแบบเมนจะใหผใชเลอกรายการทแสดงบนหนาจอ เชน ผใชตองการเลอกการทางานเมนท 2 กกดเมนท 2 หลงจากนนการทางานของเมนท 2 กจะแสดงออกมา การอนเตอรเฟซดวยเมนน ผใชสามารถโตตอบกบระบบผานเมนดวยอปกรณหลายชนดดวยกน ไมวาจะเปนคยบอรด เมาส ปากกาแสง หรอนวมอในกรณใชจอภาพแบบสมผส

4) การอนเตอรเฟซดวยชดคาสง (Command-Language Interfaces) การอนเตอรเฟซดวยชดคาสง ผใชงานจะโตตอบกบแอปพลเคชน

ดวยชดคาสง หรอประโยคถอยคา ซงคาสงหรอประโยคถอยคาเหลานนจะมรปแบบการใชงาน

44  

ตามกฎเกณฑทแนนอน ทผใชจะตองจดจารปแบบการใชงานคาสงหรอประโยคถอยคาทถกตอง ดงนน การโตตอบดวยอนเตอรเฟซชดคาสงนน ผใชงานจาเปนตองมพนฐานความรเกยวกบแอปพลเคชนนนพอสมควร ซงจดไดวาเปนอปสรรคสาหรบผใชงานทไมมความรหรอประสบการณ ดงนน จงจาเปนตองเรยนรและฝกปฏบต เพอใหสามารถโตตอบการใชงานระหวางกนได ตวอยางการอนเตอรเฟซดวยภาษาคาสง เชน โปรแกรม dBASE หรอ Foxpro เปนตน

ถงแมวาการอนเตอรเฟซดวยชดคาสงจะเปนอปสรรคตอผใชงานทยงไมมพนฐานความร แตสาหรบผใชงานทมประสบการณ หรอผใชงานเปนประจา มกนยมกบการโตตอบดวยชดคาสงดงกลาว เนองจากมความสะดวก และรวดเรว

5) การอนเตอรเฟซแบบ GUI (Graphics User Interfaces) การอนเตอรเฟซแบบ GUI จะใชภาพหรอไอคอน เปนตวนาเสนอบน

จอภาพ ผใชงานสามารถโตตอบดวยคยบอรด เมาส หรอจอยสตก สาหรบการอนเตอรเฟซในรปแบบนสามารถพบไดทวไปบนแอปพลเคชนตางๆ และรวมถงแอปพลเคชนบนเวบทวไป อนเตอรเฟซแบบ GUI ในปจจบนไดรบความนยมอยางแพรหลาย เนองจากมรปแบบอนเตอรเฟซทสวยงาม ดงดดความสนใจแกผใช และการโตตอบกบผใชกมความสะดวก นอกจากใชไอคอนเปนตวประสานการใชงานแลว คณสมบต Drag-and-Drop หรอลากแลวปลอย กเปนอกคณสมบตหนงของการอนเตอรเฟซแบบ GUI ทสรางความสะดวกใหกบผใชงานเปนอยางมาก

2.4.6.2 ขอแนะนาในการออกแบบยสเซอรอนเตอรเฟซทด 1) ผใชงานจะตองรบรเสมอวา สงทไดกระทาอยนคออะไร และ

จะตองดาเนนการอยางไรตอไป ระบบควรมการจดเตรยมคาแนะนาใหแกผใชวาจะตองดาเนนการอยางไรตอไป เชน ใหบนทกขอมล หรอยกเลก สงเหลานถอเปนการโตตอบกลบมายงผใชงานรบทราบ ดงรายละเอยดตอไปน

(1) บอกใหผ ใชงานรบทราบวาตองทาอะไร ดวยการใชขอความงายๆ ใหผใชงานทราบวาตนตองทาอะไร

(2) บอกใหผใชงานรบทราบวาขอมลทปอนเขาไปนนถกตอง เชน ในกรณทมการปอนขอมลฟลดหนงเสรจแลว ตาแหนงเคอรเซอรกจะไปยงฟลดถดไป ซงถอเปนการตอบรบโดยอตโนมตวาฟลดทบนทกกอนหนานนไมมขอผดพลาดใดๆ หรออาจมขอความสนๆ เพอยนยนถงความถกตองกได

(3) บอกใหผใชงานรบทราบวาขอมลทปอนเขาไปนนไมถกตอง เปนไปไดวาขอมลทผใชงานปอนเขาไปนนอาจไมถกตองตามรปแบบ ดงนน ควรบอกรายละเอยดหรออธบายใหผใชงานรบทราบวาขอมลทปอนนน จะตองอยในรปแบบใดทถกตอง

(4) อธบายถงเหตผลวาตองใชเวลาในการประมวลผล ซงในบางกจกรรมของการประมวลผลนน จาเปนตองใชเวลาหลายวนาทหรอหลายนาทกวาจะดาเนนการประมวลผลใหแลวเสรจ หากระบบไมมขอความใดๆ ปรากฏบนจอภาพ ผใชงานอาจ

45  

เขาใจผดวาระบบเกดขอขดของ ดงนนในกรณทกจกรรมของการประมวลผลใดๆ ทจาเปนตองใชเวลา เชนการจดเรยงลาดบขอมล การจดเรยงดชนใหม หรอการคานวณตวเลขทซบซอน กควรมขอความแจงใหทราบดวย

(6) บอกใหผใชงานรบทราบวา งานทสงไปประมวลผลนนเสรจสมบรณหรอไม ขอความเหลานจดไดวาสาคญทเดยว เนองจากเปนการยนยนถงงานท ผใชไดสงไปประมวลผลนนเสรจสมบรณหรอไม

2) หนาจอจะตองจดรปแบบใหขอมลทนาเสนอนน สามารถแสดงสารสนเทศไดหลายรปแบบ ดวยการจดเตรยมคาอธบายการใชงาน และขอความทปรากฏอยในตาแหนงแสดงผล กลาวคอ นอกจากผใชงานจะไดรบรถงขอมลทแสดงบนจอภาพแลว ในกรณทตองการดรายละเอยดขอมลหรอสารสนเทศเฉพาะสวน ระบบควรม Pop-Up Dialogue Windows เพอใหผใชงานสามารถดรายละเอยดเฉพาะทตองการได

3) ขอความ คาอธบาย หรอสารสนเทศทแสดงนนจะตองมความยาวเพยงพอตอผอาน ทอานแลวเกดความเขาใจ และยอมรบ

4) การนาเสนอขอความบนจอภาพ ควรใชเฉดสทเหมาะสม เชน การกาหนดขอความเปนแถบแสง, การกาหนดสเพอเนนขอความ หรอการกาหนดใหขอความกระพรบ หากมการกาหนดทมากเกนความจาเปน อาจทาใหรบกวนสายตาและเกดความราคาญใจตอผใชงานกเปนได ดงนน ควรเลอกใชงานเพอมงเนนขอความทสาคญจรงๆ เทานน และตองไมมากเกนไป

5) ในกรณทตองมการกาหนดคาใหกบตวแปรตางๆ ทใชงานเปนจานวนมาก การกาหนดคาปกตใหกบคาตวแปรเหลานนกจดเปนทางเลอกทเหมาะสม พงจะเหนไดวา บางแอปพลเคชนจาเปนตองมการตดตงคาตวแปรตางๆ ใหกบสภาพแวดลอมในระบบมากมาย และหากคาตดตงตวแปรเหลานนตองใหผใชงานเปนผกาหนดเองทงหมด กคงเปนเรองทยงยากทเดยว ดงนน การกาหนดคาปกตมาตรฐานไวใหกบคาตวแปร จงนาจะเปนทางออกทดทสด ซงหากผใชตองการปรบคาตวแปรบางรายการ กสามารถกาหนดไดดวยตนเอง

6) ในกรณทผใชไดสงประมวลผลรายการใดๆ ทอาจสงผลตอความเสยหายหรอความปลอดภยตอระบบ เชน การสงลบไฟลขอมล หากไดมการกระทารายการดงกลาวแลว ควรมขอความหรอไดอะลอกเพอยนยนถงการประมวลนนกอน

7) ควรเอาใจใสตอขอผดพลาดทเกดขน ดวยการไมอนญาตใหมการประมวลผลใดๆ จนกวาจะดาเนนการแกไขขอผดพลาดในขอมลใหถกตองเสยกอน

8) หากผใชไดพยายามกระทาในบางสงทสงผลตอความเสยหายตอระบบ การลอคคยบอรดเพอมใหสามารถปอนขอมลเขาได กถอเปนวธการปองกนทด และแสดงขอความใหรบทราบ

46  

2.4.7 การจดทาโปรโตไทป (Prototyping) โปรโตไทป หรอตนแบบ ถอเปนการจดทาตนแบบผลตภณฑชนดหนง เพอใหผใชไดเหนภาพและแนวทางของระบบใหมเพอพจารณาวาตรงตามความตองการหรอไม

จดประสงคหลกในการพฒนาระบบงาน คอการพฒนาระบบใหตรงความตองการของลกคาหรอผใชงานมากทสด มระบบจานวนมากทพฒนาแลว ยงคงตองมการปรบแกอยเสมอ อนเนองมาจากระบบทพฒนานนไมตรงตามความตองการอนแทจรงของผใช ทาใหตองเสยคาใชจายเพมไปกบการบารงรกษา และการจดทาโปรโตไทปนเอง ทสามารถลดความเสยงดงกลาวนได นอกจากนในการจดทาโปรโตไทป ยงสามารถใชเปนเทคนคหนงทปองกนมใหผใชหรอลกคาปฏเสธระบบงาน อนเนองมาจากตนแบบระบบทไดพฒนาขนมานน ทมงานจะศกษาและออกแบบรวมกนกบผใช จนกระทงผใชยอมรบในสงทตองการ และถอเปนจดทลกคายอมรบ ทาใหยากตอการหลกเลยงหรอปฏเสธระบบโดยไรเหตผล ซงกเปนแนวทางหนงทใชลดความเสยง ในกรณทลกคาจะปฏเสธ

2.4.7.1 ประเภทโปรโตไทป การจดทาโปรโตไทป สามารถจดทาได 2 ประเภทตามความเหมาะสม ซง

ประกอบดวย 1) โปรโตไทปแบบทาแลวโยนทง เปนเทคนคการสรางผลตภณฑโดยเนนทความรวดเรว เหมาะกบ

ระบบงานทไมมความแนนอน หรอเปลยนแปลงบอย แตอยางไรกตามการจดทาโปรโตไทปประเภทน อยางนอยกชวยลดความเสยงลงไดบางสาหรบการดาเนนการในขนตอนตอไป

2) โปรโตไทปแบบมพฒนาการ โปรโตไทปประเภทน จะมการสรางผลตภณฑทตงอยบนรากฐานทม

ความมนคงขนไปเรอยๆ ตามความตองการของผใช และทายสดกคอระบบงานทตองการ ดงนน โปรโตไทปประเภทนจงความชดเจนในรายละเอยดแตละขนมากขนเรอยๆ และสรางอยางมคณภาพ จงจาเปนตองใชเวลามาก เนองจากตองมการพฒนาและปรบปรงอยบอยครง

การพฒนาระบบอาจมการนาโปรโตไทปทงสองประเภทนมาประยกตใชงานรวมกนได นกวเคราะหระบบ ตองพจารณาความเหมาะสมวาในขนตอนใด สมควรนาโปรโตไทปประเภทใดมาประยกตการใชงานมากทสด

47  

2.5 ทฤษฎฐานขอมล [2] ฐานขอมล (Database) หมายถง กลมของขอมลทมความสมพนธกน นามาเกบ

รวบรวมเขาไวดวยกนอยางมระบบ และตองตรงตามวตถประสงคในการใชงาน เชน ขอมลทะเบยนนกศกษา จะมขอมลเกยวกบนกศกษา ขอมลเกยวกบรายวชาทลงทะเบยน ขอมลอาจารยผสอน ขอมลเกยวกบเกรดของนกศกษา เปนตน กลมของขอมลนนอาจจะเกยวกบบคคล สงของ สถานท หรอเหตการณตางๆ ทเราสนใจ หรออาจไดมาจากการสงเกต การนบ การวด รวมทงขอมลทเปนตวเลข ขอความ และรปภาพ กสามารถนามาจดเกบเปนฐานขอมลได แตทสาคญขอมลทกอยางตองมความสมพนธกน และเกบรวบรวมอยางเปนระบบ เพราะเปนสงทตองนามาใชประโยชนตอไปในอนาคต

2.5.1 ระบบฐานขอมล (Database System) หมายถง ระบบการรวบรวมฐานขอมลหลายๆ ฐานขอมล ทมความสมพนธกน โดยม

วตถประสงคเพอเปนการลดความซาซอนของขอมล ภายในระบบฐานขอมลตองมสวนของซอฟตแวรททาหนาทในการเชอมโยงและจดการฐานขอมล ดวยวธและรปแบบเหมาะสมเพอใหผใชงานสามารถเกบขอมล ดแลรกษาความปลอดภย และงายตอการนามาใชงานซอฟตแวรซงเรยกวา Database Management System (DBMS)

2.5.2 องคประกอบของระบบฐานขอมล 2.5.2.1 ฮารดแวร (Hard Ware) ในระบบฐานขอมลทมประสทธภาพควรม

ฮารดแวรตางๆ ทพรอมจะอานวยความสะดวกในการบรหารระบบงานฐานขอมลไดอยางมประสทธภาพ ไมวาจะเปนความเรวของหนวยประมวลผล ขนาดของหนวยความจากลาง อปกรณนาเขาและออกรายงาน รวมถงหนวยความจาสารองทรองรบการประมวลผลขอมลในระบบไดอยางมประสทธภาพ

2.5.2.2 ซอฟตแวร (Soft Ware) ระบบจดการฐานขอมล (Database Management System) คอ ซอฟทแวรททาหนาทในการจดการฐานขอมล ในเรองของการสราง การปรบเปลยนแกไขโครงสราง การเรยกใช การจดทารายงาน การควบคม การดแลรกษาความปลอดภย โดยจะเปนสอกลางระหวางผใชกบโปรแกรมประยกตตางๆ ทมอยในฐานขอมล

2.5.2.3 ขอมล (Data) ขอมลทถกเกบอยในฐานขอมล และมความสมพนธกนระหวางขอมล ในฐานขอมลมการจดเกบรวบรวมขอมลใหเปนศนยกลางขอมลอยางเปนระบบ ซงขอมลเหลานสามารถใชรวมกนได ผใชขอมลในระบบฐานขอมล จะมองภาพขอมลในลกษณะทแตกตางกน

1) มมมองของการนาขอมลไปใช (External Level) จะสามารถแบงขอมลไดดงน

48  

(1) ขอมลขาเขา หรอขอมลดบ (Data) เชน ขอมลการสงซอ ขอมลการตรวจรบ

(2) ขอมลสารสนเทศ (Information) คอขอมลขาเขาหรอขอมลดบทผานการประมวลผลแลว เชน ฝายผลตตองการขอมลแสดงภาพรวมของสนคาทถกสงเพอนาไปใชในการสง ซอวตถดบ จงทาการหาผลรวมจานวนสนคาทถกสง แยกตามรายการสนคา เพอความสะดวกในการใชงาน

2) มมมองของผออกแบบระบบฐานขอมล (Physical Level) (1) ขอมลทผใชระบบตองการใชงาน (User Data) เชน ขอมล

ของผใชในระบบงานขายสนคา ไดแก ขอมลสนคา, ขอมลลกคาและขอมลการสงซอสนคา เปนตน (2) ขอมลทใชอธบายโครงสรางของขอมล (Metadata) ใน

ระบบฐานขอมลจะเรยกวาพจนานกรมขอมล (Data dictionary) ใชสาหรบการอธบายโครงสรางของขอมล ประเภทของขอมล และคณลกษณะพเศษอนๆ

2.5.2.4 บคลากร (People) ในระบบฐานขอมลจะมบคลากรทเกยวของดงน คอ

1) ผใชทวไป (User) หมายถง บคลากรทใชขอมลจากระบบฐานขอมล เพอใหงานสาเรจลลวงได เชน ในระบบการฝากเงนธนาคารผใชทวไปคอ พนกงานธนกจ ทรบฝากเงน หรอระบบดเกรดนกศกษา ผใชทวไปคอนกศกษา

2) พนกงานปฏบตการ (Operator) หมายถงผปฏบตการดานการประมวลผล การปอนขอมลเขาเครองคอมพวเตอร

3) นกเขยนโปรแกรม (Programmer) หมายถงผทมหนาทเขยนโปรแกรมประยกตใชงานตางๆ เพอใหจดเกบขอมล การเรยกใชขอมลเปนไปตามความตองการของผใช

4) นกวเคราะหและออกแบบระบบ (System Analyst) หมายถง บคลากรททาหนาทวเคราะหระบบฐานขอมล และออกแบบระบบงานทจะนามาใช

5) ผบรหารฐานขอมล (Database Administrator) หมายถงบคลากรททาหนาทบรหารและควบคมการบรหารงานของระบบฐานขอมล ทงหมดเปนผตดสนใจวาจะรวบรวมขอมลอะไรเขาในระบบ จดเกบโดยวธใดเทคนคการเรยกใชขอมล กาหนดระบบวธการรกษาความปลอดภยของขอมล การสรางระบบขอมลสารอง การกและประสานงานกบผใชวามความตองการใชขอมลอยางไร รวมถงการเคราะหและออกแบบระบบ เพอใหนกเขยนโปรแกรมนาไปเขยนโปรแกรมทใชในการบรหารงานระบบฐานขอมลไดอยางมประสทธภาพ

2.5.2.5 ขนตอนปฏบตงาน (Procedure) ในระบบฐานขอมลทดจะตองมการจดทาเอกสารทระบขนตอนการทางานของหนาทตางๆ ระบบฐานขอมลทงในสภาวะปกต และ

49  

ในสภาวะทระบบเกดการขดของ หรอเกดปญหา ซงจะเปนขนตอนการปฏบตงานสาหรบบคลากรในทกระดบขององคกร

2.5.3 โครงสรางฐานขอมล โครงสรางฐานขอมลหรอสถาปตยกรรมฐานขอมลแบงเปน 3 ระดบ

2.5.3.1 ระดบภายนอก - เปนระดบการมองขอมลภายในฐานขอมลสาหรบผใชแตละคน ขอมลทเหนอาจจะมากนอยแตกตางกน ขนอยกบสทธการเขาใชงานฐานขอมล

2.5.3.2 ระดบแนวคด - เปนระดบของการออกแบบฐานขอมล จะมองเหนขอมลทงหมดในฐานขอมล

2.5.3.3 ระดบภายใน - เปนระดบของการจดเกบขอมลดวยโครงสรางขอมลทเหมาะสม ซงโครงสรางทใชเกบขอมลมผลตอความเรวและประสทธภาพในการเขาถงขอมล

การแบงโครงสรางฐานขอมลออกเปน 3 ระดบน ทาใหเกดความเปนอสระของขอมล เมอมการเปลยนแปลงแกไขโครงสรางขอมลในระดบภายในหรอระดบแนวคดจะไมมผลกระทบตอโปรแกรมทผใชใชงานอยในระดบภายนอก

2.5.4 แบบจาลองฐานขอมล แบบจาลองฐานขอมล คอโครงสรางขอมลระดบตรรกะท ใชนาเสนอขอมลและ

ความสมพนธ ระหวางขอมล ใหอยในรปแบบทเขาใจไดงาย แบบจาลองฐานขอมลม 4 ประเภทดงน

2.5.4.1 แบบจาลองฐานขอมลลาดบขน (Hierarchical database model) แบบจาลองชนดนไฟลขอมลจะถกจดไวเปนโครงสรางแบบบนลงลาง ซงม

ลกษณะคลายกบโครงสรางตนไม เปนลาดบขนระดบสงสดจะเรยกวา Root ระดบลางสดจะเรยกวา Leaves ไฟลขอมลตางๆ จะมเพยงไฟลพอแคหนงไฟลเทานน (one Parent) และแตกสาขาออกเปนหลายๆ ไฟล เรยกวา ไฟลลก ปจจบนไมนยมใชกนแลว ขอมลจะมความสมพนธในลกษณะ one-to-many

รปท 2.8 แบบจาลองฐานขอมลลาดบชน

50  

1) ขอดของแบบจาลองฐานขอมลลาดบชน (1) เหมาะกบขอมลทมความสมพนธแบบ one-to-many (2) ความสามารถในการควบคมความถกตองในขอมล (3) เหมาะกบขอมลทมการเรยงลาดบแบบตอเนอง

2) ขอเสยของแบบจาลองฐานขอมลลาดบชน (1) ไมสามารถรองรบขอมลทมความสมพนธในลกษณะของ

many-to-many (2) มความยดหยนนอย ปรบเปลยนโครงสรางมความยงยาก (3) การคนขอมลซงอยระดบลางๆ จะตองคนหาไฟลทางดาน

บนกอน (4) ยากตอการพฒนาโปรแกรม

2.5.4.2 แบบจาลองฐานขอมลเครอขาย (Network database model) มโครงสรางคลายกบโครงสรางแบบลาดบขน แตจะมความแตกตางกนคอ

ความสมพนธของขอมลมทงแบบ one-to-many และ many-to-many ซงมความยดหยนทสงกวา

รปท 2.9 แบบจาลองฐานขอมลเครอขาย

1) ขอดของแบบจาลองฐานขอมลเครอขาย

(1) สนบสนนความสมพนธแบบ many-to-many

(2) ความซาซอนในขอมลเกดขนนอยกวาแบบลาดบขน

(3) มความยดหยนในดานของการคนหาขอมลดกวาเพราะใช

พอยนเตอรในการเขาถง

2) ขอเสยของแบบจาลองฐานขอมลเครอขาย

(1) ความปลอดภยของขอมลตา

(2) ใชเนอทหนวยความจาในการเกบพอยนเตอร

(3) การเปลยนแปลงในโครงสรางมความยงยากอย

51  

2.5.4.3 แบบจาลองฐานขอมลเชงสมพนธ (Relational database model) เปนลกษณะการออกแบบฐานขอมลโดยจดขอมลใหอยในลกษณะของตาราง

ภายในตารางประกอบดวยแถว (Row) และคอลมน (Column) สามารถมความสมพนธกบตารางอนๆ ได ไมวาเปนแบบ one-to-many หรอ แบบ many-to-many และจะใช Key ในการอางองถงตารางอนๆ ทเกยวของ ซง Key สามารถเปนไดทง Primary Key และ Secondary Key เพอเขาถงขอมลได ดงนนผออกแบบฐานขอมลจะตองมการวางแผนถงตารางขอมลทจาเปนตองใช

1) ขอดของแบบจาลองฐานขอมลเชงสมพนธ (1) มความเขาใจและสอสารไดเขาใจงาย เนองจากนาเสนอใน

ลกษณะตาราง 2 มต (2) สามารถเลอกววขอมลตามเงอนไขได (3) ความซบซอนในขอมลมนอย (4) มระบบความปลอดภยทด เพราะผใชงานจะไมทราบถง

กระบวนการจดเกบขอมล (5) โครงสรางขอมลมความเปนอสระจากโปรแกรม

2) ขอเสยของแบบจาลองฐานขอมลเชงสมพนธ (1) มคาใชจายในระบบคอนขางสง เนองจากใชทรพยากรทม

ความสามารถสง (2) แกไขปรบปรงแฟมขอมลมความยงยาก เนองจากไมทราบ

ถงกระบวนการจดเกบขอมลในฐานขอมลทแทจรง 2.5.4.4 แบบจาลองฐานขอมลเชงวตถ (Object-Oriented database model) เปนเทคโนโลยใหมของการจดการฐานขอมลเชงวตถ ใหความสนใจดวยการ

มองทกสงเปนวตถ โดยแตละวตถจะเปนแหลงรวมของขอมล มคลาสเปนตวกาหนดคณสมบตหรอรายละเอยดของวตถ รวมทงคณสมบตการปกปดความลบของวตถ

1) ขอดของแบบจาลองฐานขอมลเชงวตถ

(1) สามารถจดการกบขอมลชนดตางๆ ทมความสลบซบซอน

ไดเปนอยางด ไมวาจะเปนภาพกราฟก วดโอ และเสยง

(2) สนบสนนคณสมบตของการนากลบมาใชใหม (Reusable)

2) ขอเสยของแบบจาลองฐานขอมลเชงวตถ

ตองใชบคลากรทมความรความเชยวชาญ และประสบการณในการ

จดการกบขอมลทมความสลบซบซอน

52  

2.5.5 ฐานขอมลเชงสมพนธ (Relational Database) [3] เปนฐานขอมลทใชโมเดลเชงสมพนธ (Relational Database Model) มการเกบแฟม

ขอมลในรปตาราง 2 มต คอ ในแตละตารางแบงออกเปน แถวๆ และในแตละแถวจะแบงเปนคอลมน ทาใหงายตอการเขาใจและการประยกตใชงาน ดวยเหตน ระบบฐานขอมลแบบนจงไดรบความนยมมากทสด

เนองจากแบบจาลองนเกดจากทฤษฎทางคณตศาสตรเรองเซท (Set) ดงนน เราจะมคาศพทเฉพาะดงน

ศพทเฉพาะ ศพททวไป รเลชน (Relation) ตาราง (Table) ทเปล (Tuple) แถว (Row) หรอ เรคคอรด (Record) หรอ ระเบยน แอททรบวต (Attribute) คอลมน (Column) หรอฟลด (Field) คารดนลลต (Cardinality) จานวนแถว (Number of rows) ดกร (Degree) จานวนแอททรบวต (Number of attribute) คยหลก (Primary key) คาเอกลกษณ (Unique identifier) โดเมน (Domain) ขอบเขตคาของขอมลท Attribute ควรจะเปน (Values in a

column)

ตารางท 2.2 แสดงคาศพทเฉพาะในฐานขอมลเชงสมพนธ

รปท 2.10 แสดงคาศพทเฉพาะในฐานขอมลเชงสมพนธ

53  

2.5.5.1 ชนดของรเลชน ในระบบจดการฐานขอมลทวๆ ไปรเลชนสามารถจาแนกออกไดเปน 2 ประเภท คอ

1) รเลชนหลก (Base Relation) เปนรเลชนทถกกาหนดขนเพอเกบขอมล และเพอนาขอมลไปใชเมอ

มการสรางรเลชน โดยใช Data Definition Language เชน ใน SQL คาสง CREATE TABLE เปนการสรางรเลชนหลก หลงจากนนกจะทาการเกบขอมลเพอการเรยกใชขอมลในภายหลง

2) วว (View) หรออาจเรยกอกอยางหนงวารเลชนสมมต เปนรเลชนทถกสรางขนตามความตองการใชขอมลของผใชแตละคน

เนองจากผใชแตละคนอาจตองการใชขอมลในลกษณะทแตกตางกน จงทาการกาหนดววของตวเองขนมาจาก Relation หลก เพอความสะดวกในการใชขอมล และชวยใหการรกษาความปลอดภยของฐานขอมลทาไดงายขนรเลชนทถกสมมตขนมานจะไมมการเกบขอมลจรงๆ ในระบบฐานขอมล

2.5.5.2 ประเภทของคย 1) คยผสม (Combine key หรอComposite key) หมายถง คยท

ประกอบ ดวยแอททรบวตมากกวา 1 แอททรบวต เชน รเลชนของรายการสงอาหาร มคย คอ แอททรบวตเลขทใบสงอาหาร และแอททรบวตรหสรายการอาหาร เพราะใบสงอาหารแตละใบจะมรายการอาหารอยในใบสงอาหารไดมากกวา 1 รายการ ดงนนถาใชแอททรบวตเลขทใบสงอาหารเพยงตวเดยวจะไมสามารถแยกความแตกตางแตละแถวได

2) คยคแขง (Candidate key) หมายถง แอททรบวตทสามารถถกกาหนดใหเปนคยในรเลชนไดมากกวา 1 แอททรบวต เชน รเลชนพนกงานมแอททรบวตทสามารถเปนคยได 2 แอททรบวต คอ แอททรบวตรหสพนกงาน กบแอททรบวตเลขทบตรประชาชน ดงนนในรเลชนพนกงานสามารถเลอกแอททรบวตตวใดตวหนงเปนคยกได

3) คยหลก (Primary key) หมายถง คยคแขงทถกกาหนดใหเปนคยเพอระบแถวในรเลชน ซงคยหลกอาจเปนแอททรบวตหรอกลมของแอททรบวตกได แตคาทมตองไมซาและตองไมเปนคาวาง สวนแอททรบวตทเปน คยคแขงแตไมถกเลอกเปนคยหลกเรยกวา คยรอง (Alternate Key หรอ Secondary Key)

4) คยนอก (Foreign key) หมายถง คยทแสดงถงความสมพนธระหวางรเลชน กลาวคอ แอททรบวต หรอกลมของแอททรบวตทเปนคยหลกในรเลชนหนงสามารถเปนคยนอกของรเลชนอนๆ ได เชน รเลชนพนกงานมรหสพนกงานเปนคยหลก สวนรเลชนใบสงอาหารมเลขทใบสงเปนคยหลก และมรหสพนกงานเปนคยนอก

54  

รปท 2.11 แสดงคยนอก

(1) แอททรบวตทเปนคยนอกมคาวางได แตถาคยนอก เปนกลมของแอททรบวต จะไมสามารถมคาวางได

(2) คาของแอททรบวต ทเปนคยนอกสามารถซากนได (3) รเลชนหนงๆ มหรอไมมคยนอกได แตทกรเลชนตองมคย

หลกเสมอ 2.5.5.3 คณสมบตของ Relational

1) ขอมลในแตละแถวไมซากน โดยระบบจดการฐานขอมล มกลไกทใชในการควบคมไมใหเกดการซาซอนของขอมล เชน รเลชนพนกงานมแอททรบวตรหสพนกงานเปนคย เมอมการปอนรหสพนกงานซากนระบบจะการแจงเตอนวารหสพนกงานซาซอนกน

2) การเรยงลาดบขอมลในแตละแถวไมเปนสาระสาคญ เนองจากการเรยกใชขอมลในรเลชนสามารถเรยกใชตามความตองการของผใช

3) การเรยงลาดบของแอททรบวตไมเปนสาระสาคญ เพราะการอางองแอททรบวตใดๆ จะใชชอของแอททรบวตนนๆ ในการอางอง ไมใชลาดบทของแอททรบวต

4) คาของขอมลในแตละแอททรบวตจะเปนคาของขอมลประเภทเดยวกน เชน แอททรบวตวนเกด จะเกบขอมลประเภทวนท ไมใชเงนเดอนทเปนตวเลข

5) คาของขอมลในแตละแอททรบวตของแถวหนงๆ จะเกบขอมลไดเพยงคาเดยว (Single Value) ไมใชกลมของขอมลทแสดงคามากกวาหนงแถว (Repeating Group) ดงตวอยาง

55  

รหสพนกงาน ชอ นามสกล วนเกด

0001ปวรศร

ประพาพรรณเหลองทองคา 2/10/2528

0002 พราพร ดานบวเงน 5/3/2528

ตารางท 2.3 ตารางทมการเกบขอมลมากกวาหนงแถว

2.5.5.4 กฎควบคมการคงสภาพของขอมล (Data Integrity) ขอบงคบตางๆ ทควบคมใหขอมลในฐานขอมลมความถกตอง มความ

สมเหตสมผล และเกบตรงตอความเปนจรง โดยการใชคยหลกและคยนอกเปนเครองมอสาคญมดวยกน 2 กฎ คอ

1) กฎความคงสภาพของเอนทต (Entity Integrity Rule) เปนขอบงคบใหขอมลในแอททรบวตหรอกลมแอททรบวตทเปนคย

หลกของรเลชนใดๆ ตองไมใชคาวาง เพราะคยหลกใชสาหรบอางองถงแตละแถว หากคยหลก มคาวางเกดขน จะกระทบถงคณสมบตความเปนคย

2) กฎความคงสภาพของการอางอง (Referential Integrity Rule) ถารเลชนใดมแอททรบวตทเปนคยนอกคาของขอมลทอยในแอททร

บวตนน จะตองเปนขอมลทมอยในแอททรบวตทเปนคยหลกของอกรเลชนหนงเสมอ ถาไมแลวขอมลทเปนคยนอกจะตองเปนคาวาง

2.5.6 Entity Relationship Model (ER Model) เปนเครองมอในการอธบายโครงสรางของฐานขอมลในระดบ Conceptual ออกมาใน

ลกษณะของแผนภาพ ทงายตอความเขาใจ เพอใชสอสารระหวางนกออกแบบฐานขอมล และผใช

2.5.6.1 สวนประกอบของ ER model 1) เอนทต (Entity) คอบคคล สถานท วตถ หรอเหตการณทเรา

สนใจ โดยทวไปแลวเอนทตจะมกลมทบอกคณสมบตทบอกลกษณะของเอนทต เชน พนกงานมรหส ชอ นามสกล โดยจะมคาของคณสมบตบางกลมททาใหสามารถแยกเอนทตออกจากเอนทตอนได เชน รหสพนกงานทจะไมมพนกงานคนไหนใชซากนเลย เราเรยกคาของคณสมบตกลมนวาเปน คย ของเอนทต เอนทตสามารถแบงไดดงน

56  

(1) เอนทตปกต (Regular Entity หรอ Strong Entity) คอ เอนทตทวๆ ไป ทมแอททรบวตหนงแยกความแตกตางของขอมลแตละแถวได โดยไมตองอาศยแอททรบวตของเอนทตอน

สญลกษณของเอนทตปกต

(2) เอนทตแบบออน (Weak Entity) คอเอนทตทตองอาศยแอททรบวตจากเอนทตอนมาชวยในแยกความแตกตางของขอมลแตละแถวตามรปตวอยาง

รปท 2.12 แสดงเอนทตแบบออน

สญลกษณของเอนทตแบบออน

2.5.6.2 แอททรบวต (Attribute) คอคณสมบตหรอลกษณะของเอนทต เชน

แอททรบวตของพนกงาน ประกอบดวย รหสพนกงาน, ชอ, นามสกล, วนเกด โดยมชอของแอ

ททรบวตกากบอยภายใน และมเสนเชอมตอกบเอนทต

Employee

รหสพนกงาน

ชอ นามสกล

วนเกด

รปท 2.13 แอททรบวต

57  

แอททรบวตสามารถแบงได 6 ประเภท 1) Simple Attribute แอททรบวตทไมสามารถแบงแยกยอยไดอก เชน เพศ, เงนเดอน สญลกษณของแอททรบวต 2) Composite Attribute มลกษณะตรงขามกบแบบ Simple Attribute ทสามารถแบงแยกยอย

ไปไดอก เชน แอททรบวต ชอสกล สามารถแบงออกไดเปนแอททรบวตชอ และ แอททรบวตนามสกล

3) Key Attribute แอททรบวตทสามารถบงบอกถงเอกลกษณของเอนทตนนได และ

แอททรบวตประเภทนมคาไมซากน สญลกษณของ Key Attribute

4) Single - Valued Attribute แอททรบวตทมคาของขอมลไดเพยงแคคาเดยว เชน แอททรบวต

เพศ ทระบไดเพยง ชาย หรอ หญง เทานน เพราะมนษยมเพยงเพศเดยว 5) Multi - Valued Attribute มลกษณะตรงขามกบแบบ Single Attribute ทสามารถมคาของขอมล

ไดหลายคา เชน พนกงานแตละคนมระดบการศกษาทแตกตางกน สญลกษณของ Multi-Valued Attribute

6) Derived Attribute เปนแอททรบวตทไดมาจากการคานวณ โดยอาศยคาในแอททรบวต

อนๆ เชน คาของอาย ทไดมาจากแอททรบวตวนเกด สญลกษณของ Derived Attribute

2.5.6.3 รเลชน (Relation) เปนความสมพนธระหวางเอนทต เชน รเลชนระหวางเอนทตพนกงานกบ

เอนทตใบสงอาหาร มความสมพนธ คอ พนกงานเปนคนเขยนใบสงอาหารทรบรายการมาจากลกคา

สญลกษณของรเลชน คอ

ระดบความสมพนธระหวางเอนทต (Degree of a Relation) เอนทตคอสงทสนใจในระบบ ซงอาจจะเปนขอมล สงของ แผนก หรอสถานท

ซงจะตองมความสมพนธกบอกเอนทตหนง เพอใหระบบเกดการทางานเปนตามขนตอน ดงนนตองมการวดระดบของความสมพนธระหวางเอนทต วามความสมพนธกนลกษณะใด ซงการวด

58  

จานวน เอนทตทมความสมพนธกน วธนเรยกวา Degree of a Relation สามารถแบงได 4 ประเภท

1) ความสมพนธเอนทตเดยว (Unary Relationship) เปนความสมพนธระหวางแอททรบวตทอยภายในเอนทตของตวเอง ซงเกดในกรณทแอททรบวตของเอนทตนน สามารถสรางความสมพนธกบอกแอททรบวตหนงภายในเอนทตเดยวกน เชน พนกงานมความสมพนธกบพนกงานคอ พนกงานคนใดคนหนงอาจจะเปนหวหนางานกได

2) ความสมพนธสองเอนทต (Binary Relationship) เปนความสมพนธระหวางเอนทต 2 เอนทต กรณนเรยกไดวาม Degree ของความสมพนธเทากบ 2 เนองจากเปนความสมพนธระหวางเอนทต 2 เอนทต

3) ความสมพนธสามเอนทต (Ternary Relationship) เปนความสมพนธระหวางเอนทต 3 เอนทต ถาขาดเอนทตตวใดตวหนง จะทาใหไมสามารถเกดความสมพนธระหวางเอนทตได

4) ความสมพนธตงแตสามเอนทต (N-Ary Relationship) เปนความสมพนธระหวางเอนทต 3 เอนทต ขนไป

ความสมพนธระหวางเอนทต (Cardinality Constraints) เปนการนาตวเลขมากาหนดในความสมพนธของแตละเอนทต สามารถแบงได

3 แบบ 1) One-to-One (1:1) เปนความสมพนธทแอททรบวตหนงรายการ

ของเอนทตหนง มความสมพนธกบแอททรบวตหนงรายกายของอกเอนทตหนง เชน ลกคาหนงคนสามารถสมครสมาชกไดแคหนงครงเทานน การสมครสมาชกหนงครงสามารถใสชอลกคาไดหนงคนเทานน

รปท 2.14 ความสมพนธ One-to-One

2) One-to-Many (1:M) เปนความสมพนธทแอททรบวตหนงรายการของเอนทตหนง มความสมพนธกบแอททรบวตหลายรายการในอกเอนทตหนง เชน พนกงานหนงคนสามารถสงกดหนวยงานไดเพยงหนงหนวยงาน แตหนวยงานหนงหนวยงานมพนกงานสงกดหลายคน

รปท 2.15 ความสมพนธ One-to-Many

59  

3) Many-to-Many (M:N) เปนความสมพนธทมแอททรบวตหลายรายการในเอนทตหนง มความสมพนธกบแอททรบวตหลายรายการในอกเอนทตหนง เชน นกแสดงหนงคนสามารถแสดงละครไดหลายเรอง ละครหนงเรองมนกแสดงหลายคน

รปท 2.16 ความสมพนธ Many-to-Many

2.5.6.4 การออกแบบฐานขอมลโดยใช ER Model ในการออกแบบมขนตอนทเกยวของหลายขนตอน และกระบวนการในการ

ออกแบบ ER model เปนกระบวนการทจะตองพจารณาซาๆ หลายครงเพอใหได ER Model ทเหมาะสมและมขอมลครบถวน ขนตอนการออกแบบ ER Model มดงน

1) ศกษาถงลกษณะงานของระบบ (Business Function) วามรายละเอยดของการทางานและขอมลทเกยวของอะไรบาง มขอสมมตฐาน (Business Rule) ของงานตางๆ อะไรบาง

2) กาหนดเอนทตทควรมในฐานขอมล ฐานขอมลหนงๆ จะประกอบดวยเอนทตหลายๆ เอนทต ในการกาหนดเอนทตจะตองคานงถงประเภทของเอนทตวา เอนทตทกาหนดนนเปนเอนทตประเภทไหน เอนทตแบบออนหรอเอนทตแบบปกต

3) กาหนดรเลชนระหวางเอนทตวามรเลชนอะไรบาง และกาหนดประเภทของรเลชน Relation วามความสมพนธอยางไรบาง โดยพจารณาจากขอสมมตฐานของความสมพนธระหวางเอนทตทไดศกษามาในขอท 1) และ 2)

4) กาหนดแอททรบวตของเอนทต วาควรจะมรายละเอยดอะไรบาง ซงการกาหนดแอททรบวตของเอนทต จะพจารณาวารายละเอยดตางๆ เปนรายละเอยดท มคณสมบต เปนคยหรอรายละเอยดทแปลคามาหรอเปนรายละเอยดทประกอบดวยรายละเอยดทเปนขอมลหลายอยาง เชน ทอย ประกอบดวย บานเลขท ถนน เขต ตาบล จงหวด รหสไปรษณย เปนตน

5) กาหนดคยของแตละเอนทตวา จะใชรายละเอยดของขอมลใดเปนคยของเอนทตนนๆ ซงจะตองเปนรายละเอยดของขอมลทมคาเปนเอกลกษณ หรอ คาเฉพาะไมซาซอนในเอนทตนนๆ

6) นารายละเอยดตงแตขอ 2-5 มาเขยน ER Model โดยใชสญลกษณทกลาวมาแลวขางตนเปนการอธบายถงความสมพนธระหวางเอนทต หลงจากนนใหทาการทบทวน ER Model วาควรจะปรบปรงเคารางใหมหรอไม เพอใหได ER Model ทสมบรณ

60  

2.5.7 นอรมลไลซ (Normalization) [4] คอวธทใชในการปรบโครงสรางของตารางใหอยในรปแบบทเปนบรรทดฐาน

(Normal Form) เพอใหสามารถเกบขอมลไดโดยไมมปญหาใดๆ ใชในการออกแบบฐานขอมลทเปนแบบ Relational Database

การทานอรมลไลซ เปนขนตอนหนงในการออกแบบระบบฐานขอมลทกระทาหลงจากไดตาราง ER Diagram และกอนขนตอนทจะนาตารางไปสรางฐานขอมล

2.5.7.1 วตถประสงคของนอรมลไลซ (Normalization) 1) ลดเนอทในการจดเกบขอมล กระบวนการนอรมลไลซเปนการออกแบบเพอลดความซาซอนใน

ขอมล ดงนนการลดความซาซอนในขอมล จะทาใหเนอทในการจดเกบขอมลลดลงตามไปดวย 2) ลดปญหาความไมถกตองของขอมล เมอขอมลไมเกดความซาซอน ในการปรบปรงขอมลกสามารถทาการ

ปรบปรงขอมลไดจากแหลงขอมลเพยงแหลงเดยว จงทาใหชวยลดความผดพลาดทอาจเกดขนจากการปรบปรงขอมล ซงประกอบดวย ขอผดพลาดจากการเพมขอมล (Insertion Anomaly) ขอผดพลาดจากการลบขอมล (Deletion Anomaly) และขอผดพลาดจากการเปลยนแปลงขอมล (Modification Anomaly)

2.5.7.2 กระบวนการทานอรมลไลซ 1) นอรมลไลซระดบท 1 (1NF) คณสมบตของตารางทผาน 1NF มดงน

(1) รเลชนทกๆ รเลชนตองม Primary Key (2) การปรบรเลชนไมใหมแอททรบวตใด ในตารางมมากกวา

1 คา คอในรเลชน หนงๆ จะไมมคาของกลมขอมลทซากน (Repeating Group) ตวอยางเชน

ตารางทมลกษณะขอมลเปน Repeating Group รหสกลมอาหาร ชอกลมอาหาร รายการอาหาร

001 เครองดม นาเปลา นาอดลม

002 ขนมหวาน ถวแดงเยน ไอศกรม

ตารางท 2.4 ตารางทแสดงลกษณะขอมลเปน Repeating Group

61  

เราสามารถทาใหอยในรป 1NF ไดดงน รหสกลมอาหาร ชอกลมอาหาร รายการอาหาร

001 เครองดม นาเปลา 001 เครองดม นาอดลม 002 ขนมหวาน ถวแดงเยน 002 ขนมหวาน ไอศกรม

ตารางท 2.5 ตารางทแสดงการนอรมลไลซในระดบท 1

สาหรบ 1NF จะมขอเสยในการแกไข การลบ และการเพมขอมล ดงน

(1) การแกไขขอมล (Update) เนองจากมขอมลอยหลายท ถาตองแกไขขอมลตองมการแกไขขอมลมากกวาหนงท

(2) การลบขอมล (Delete) ถาตองการลบขอมลบางสวนออกไป จะทาใหลบขอมลสวนอนออกไปดวย

(3) การเพมขอมล (Insert) อาจจะทา ใหไมสามารถเพมขอมลบางอยางไมได หรอเพมแลวขดแยงกบขอมลเดม

2) นอรมลไลซระดบท 2 (2NF) คณสมบตของตารางทผาน 2NF มดงน

(1) 1NF (2) แอททรบวตในรเลชนทไมใชคยหลกจะตองมคาขนอยกบ

คยหลกเทานน โดยถาคยหลกมแอททรบวตมากกวา 1 ตว กจะตองขนกบแอททรบวตทงหมดทเปนคยหลกไมใชขนกบบางตว การทจะรวาแอททรบวตใดขนอยกบแอททรบวตใดจะตองใชความรในเรองฟงกชนการขนตอกน (Functional Dependency)

นยาม Functional Dependency เปนสงทใชแสดงความสมพนธระหวางแอททรบวตในรปแบบฟงกชน

คอการตรวจสอบแอททรบวตทไมใชคยหลกนนเกยวของกบคยหลกหรอไม สมมตวา X และ Y เปนแอททรบวตในรเลชนหนง ถา Y ขนอยกบ X

เราสามารถเขยนฟงกชนการขนตอกนไดดงน X --> Y การท Y ขนอยกบ X หมายความวา ทกๆ คาของ X ทเราเลอกขนมา เราจะสามารถหาคาของ Y มา 1 คา ทสอดคลองกบคาของ X ไดเสมอ

62  

ตวอยางการทาตารางใหเปน 2NF รายการสง (เลขทใบสง, ลาดบรายการสง, รายการอาหาร, จานวนสง,

วนทสง, พนกงาน) FD = {เลขทใบสง และ ลาดบรายการสง --> รายการอาหาร และ

จานวนสง, เลขทใบสง --> วนทสง, พนกงาน} เนองจากเลขทใบสงและลาดบรายการสงเปนคยหลกแตวนทสงกบ

พนกงานขนตรงกบเลขทใบสงเพยงแอททรบวตเดยว ดงนนตองทาการแยกรเลชนเพอลดปญหาความซาซอนของขอมล เปนดงน

ใบสง (เลขทใบสง, วนทสง, พนกงาน) รายการสง (เลขทใบสง, ลาดบรายการสง, รายการอาหาร, จานวนสง)

3) นอรมลไลซระดบท 3 (3NF) คณสมบตของตารางทผาน 3NF มดงน

(1) 2NF (2) แอททรบวตทไมใชคยหลกตองไมขนตอกนเอง

3NF เปนขนตอนทใชหาวามแอททรบวตทขนตรงกบแอททรบวตทไมใชคยหลกหรอไม ซงถามตองแยกความสมพนธดงกลาวออกไปเปนอกตารางหนง

นยาม Transitive Dependency การไมขนตรงกบคยหลกถาในความสมพนธ R มคยหลกคอ K มแอ

ททรบวต A และ B จะ กลาววาแอททรบวต B ไมขนตรงกบคยหลกเมอ K --> A และ A --> B ดงนน B --/--> K

ตวอยางการทาตารางใหเปน 3NF ใบสงอาหาร (เลขทใบสง, วนทสง, พนกงาน, หมายเลขโตะ, จานวน

คนทนงได) FD = {เลขทใบสง --> วนทสง, พนกงาน, หมายเลขโตะ

หมายเลขโตะ --> จานวนคนทนงได}

จากตวอยางจะเหนวา Set ของใบสงอาหารไมใช 3NF เพราะ เลขทใบสง --> หมายเลขโตะ และ หมายเลขโตะ --> จานวนคนทนงได ดงนนควรจะแยก Set ใบสงอาหารออกเปน 2 Set คอ

ใบสงอาหาร (เลขทใบสง, วนทสง, พนกงาน, หมายเลขโตะ) โตะอาหาร (หมายเลขโตะ, จานวนคนทนงได)

63  

4) BCNF (Boyce/Codd Normal Form) คณสมบตของตารางทผาน BCNF มดงน

(1) 3NF (2) ไมมแอททรบวตอนในรเลชนทสามารถระบคาของแอททร

บวตทเปนคยหลกหรอสวนหนงสวนใดของคยหลกทเปนคยผสม โดยทวไปรปแบบ BCNF จะอยในแบบ 3NF แตไมจาเปนเสมอท

รปแบบ 3NF จะอยในรปแบบ BCNF ทงนเนองจากรปแบบนเปนการขยายขอบเขตของรปแบบ 3NF ใหเหมาะสมยงขน โดยรปแบบทตองทาใหเปน BCNF มคณสมบตดงน

(1) รเลชนทมคยคแขงหลายคย โดยทคยคแขงเปน คยผสม (2) คยคแขงนนมบางสวนซาซอนกน (Overlapped) คอ มการ

ใช Attribute บางตวรวมกนอย

ตารางท 2.6 ตารางทมคยคแขงบางสวนซาซอน

จากตารางจะได รหสนกศกษา, รหสวชา --> เกรด

ชอนกศกษา, รหสวชา --> เกรด รหสนกศกษา --> ชอนกศกษา

ตารางนม 3 Determinants คอ (รหสนกศกษา, รหสวชา) (ชอนกศกษา, รหสวชา) (รหสนกศกษา) แตมเพยง 2 คยคแขงคอ (รหสนกศกษา, รหสวชา) และ (ชอนกศกษา, รหสวชา) สาหรบรหสนกศกษาไมใชคยคแขงเราจะพบวาตารางนเปน 3NF ทไมด เนองจากตารางนมคยคแขง 2 คย ดวยกน เราสามารถเลอกอนใดอนหนงเปนคยหลกได นอกจากนคยคแขงทงสองยงเปนคยผสมและ Overlap กนอย เพราะมรหสวชารวมกน ดงนนควรปรบรเลชนเพอลดความซาซอน และเพอแกปญหาการ insert delete และ update ขอมลในตาราง เปนดงน

นกศกษา (รหสนกศกษา, ชอนกศกษา) เกรด (รหสนกศกษา, รหสวชา, เกรด)

รหสนกศกษา ชอนกศกษา รหสวชา เกรด 001 Tar C01 A 001 Tar C02 B 002 Timmy C01 C 002 Timmy C02 B 002 Timmy C03 D 003 Nan C01 B

64  

5) นอรมลไลซระดบท 4 (4NF) คณสมบตของตารางทผาน 4NF มดงน

(1) BCNF (2) ไมมการขนตอกนเปนกลมหรอ MVD (Multivalued

Dependency) ในรเลชนนนๆ ตวอยาง

Person Project Part QtyUsed HrsSpent John P1 Nut 11 7 Emmy P1 Bolt 7 17 John P1 Bolt 7 7 Emmy P1 Nut 11 17 John P2 Bolt 7 32 Jim P2 Screw 9 45 John P2 Screw 9 32 Jim P2 Bolt 7 45

ตารางท 2.7 ตารางทมการขนตอกนเปนกลม

สามารถเขยน FDs ไดดงน Project -->--> Part, QtyUsed Project, Person --> HrsSpent Project, Part --> QtyUsed จะ เ หนได ว าตารางน ม ข นต อ กนแบบหลายค า (Multivalued

Dependency) ซงไดแก Part และ QtyUsed ทขอมลจะมลกษณะเปนคๆ ตาม Project ดงนน ตารางนจงยงไมอยในรปแบบ BCNF จะตองทาการแตกตารางออกเปน 2 ตาราง ดงน

Project Person HrsSpent P1 John 7 P1 Emmy 17 P2 John 32 P2 Jim 45

ตารางท 2.8 ตารางท 1 ทอยในรปแบบ BCNF

FDs: Project, Person --> HrsSpent

65  

Project Part QtyUsed P1 Nut 11 P1 Bolt 7 P2 Bolt 7 P2 Screw 9

ตารางท 2.9 ตารางท 2 ทอยในรปแบบ BCNF

FDs: Project, Part --> QtyUsed

6) นอรมลไลซระดบท 5 (5NF) คณสมบตของตารางทผาน 5NF มดงน

(1) 4NF (2) ไมม Symmetric Constraint กลาวคอ หากมการแตกร

เลชนออกเปนรเลชนยอย และเมอทาการเชอมโยงรเลชนทงหมดเขาดวยกนจะไมกอใหเกดขอมลใหมทมรเลชนเดมในการแตกรเลชนออกมาจากรปแบบ 4NF นน ถาทาการเชอมโยงรเลชนยอยนนใหม หากไมมขอมลทแตกตางไปจากรเลชนเดม กจะสามารถแตกรเลชนนนได แตถาหากแตกเปนรเลชนยอยแลวเกดขอมลไมเหมอนกบรเลชนเดม กไมควรแตกรเลชน และใหถอวารเลชนเดมอยใน 5NF แลว

2.5.8 ขนตอนการพฒนาระบบฐานขอมล ในการพฒนาฐานขอมลเพอสรางระบบสารสนเทศโดยทวไปนนจะมวงจรในการพฒนา

ซงเปนขนตอนทมการทางานเปนลาดบขนตงแตตนจนกระทงสรางระบบสารสนเทศออกมาได และขนตอนทพฒนาระบบอาจประกอบดวย ผจดการโครงการ นกวเคราะหระบบ (System Analyst) ผออกแบบระบบฐานขอมล (DBA) จะตองรวมกนศกษาและทาความเขาใจในแตละขนตอน ซงโดยทวไปแลวขนตอนในการพฒนาระบบจะมอย 7 ขนตอนคอ

2.5.8.1 การวเคราะหปญหา การวเคราะหปญหาเปนขนตอนการวเคราะหระบบงานทมอยเดมวามปญหา

จดออน ความบกพรอง หรออปสรรคใดหรอไม หรอเนองจากระบบงานเดมอาจลาสมยไมเหมาะสมกบสภาพความตองการในปจจบน หรอประสทธภาพไมดพอ

2.5.8.2 การศกษาความเปนไปได หลงจากททราบปญหาของระบบงานเดมแลว ขนตอนตอไปคอการศกษาความ

เปนไปได วาการสรางระบบสารสนเทศ หรอการแกไขระบบสารสนเทศเดมมความเปนไปไดหรอไม ซงจะมการศกษาความเปนไปไดในดานตางๆ ดงน

66  

1) ความเปนไปไดของเทคโนโลย (Technological Feasibility) เปนการศกษาระบบงานเดม วามอปกรณทางดานฮารดแวรและซอรฟแวรเพยงพอทจะรบสารสนเทศทจะเกดขนหรอไม ถาไมเพยงพอหรอยงไมม กตองวเคราะหไดวาควรมการจดซอฮารดแวรและซอรฟแวรประเภทใดเพมเตม หรอถามอยแลวกตองวเคราะหถงความสามารถของฮารดแวรและซอฟทแวรดงกลาว วามความสามารถอยในระดบใด เพยงพอทจะใชระบบสารสนเทศไดหรอไม

2) ความเปนไปไดทางดานปฏบตการ (Operational Feasibility) เปนการวเคราะหวาระบบงานเดมมบคลากรทมความสามารถหรอมประสบการณในการพฒนาและตดตงระบบหรอไม ถาไมมจะหาไดหรอไม นอกจากนยงตองพจารณาดวยวาผใชระบบมความคดเหนอยางไรกบการเปลยนแปลงของระบบทจะเกดขน

3) ความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตร (Economic Feasibility) เปนการศกษาคาใชจายตางๆ ทจะเกดขนตงแตเรมตนการพฒนาระบบ จนกระทงมการตดตงและใชงานระบบจรง รวมไปถงคาใชจายประจาวนทเกดขนดวย นอกจากนยงตองทาการคาดการณ ถงผลประโยชนทจะไดรบ รวมทงเวลาทจะตองพฒนาระบบ เพอจะไดนาขอมลทไดมาสรปวาคมคาหรอไม ทจะมการเปลยนแปลงระบบทเกดขน ซงผบรหารจะทาการตดสนใจเองวาสมควรจะใหดาเนนการพฒนาตอไปหรอจะยกเลกโครงการพฒนาดงกลาว

2.5.8.3 การวเคราะหความตองการของผใช หลงจากศกษาความเปนไปไดของระบบ และผบรหารเหนสมควรใหดาเนนการ

พฒนาตอไป ขนตอนตอไปทนกวเคราะหระบบจะตองทาคอ การวเคราะหความตองการของผใช ซงหมายถงความตองการขอมลของผปฏบตงาน (End User) และความตองการสารสนเทศของผบรหาร เพอจะไดออกแบบระบบใหมใหไดตรงกบความตองการมากทสด ในขนตอนนจะเรมตงแตการศกษาระบบการทางานขององคกร ซงเปนระบบงานเดมใหเขาใจกอน วามลกษณะการทางานอยางไร และจะมการเกบรวบรวมขอมลตางๆ จากผใช รวมไปถงกฎเกณฑและขอบงคบตางๆ ดวย สาหรบวธการเกบรวบรวมขอมลนน จะสามารถทาไดหลายวธ เชน การใชแบบสอบถาม การสมภาษณผใชในระดบบรหารและระดบพนกงานทวไป หรอจากรายงานตางๆ ขององคกรนนๆ หลงจากทไดขอมลมาพอสมควร กจะนาขอมลเหลานนมาวเคราะหเพอสรปใหไดรายละเอยดดงตอไปน

1) ขอบเขตของฐานขอมลทจะสราง จากการวเคราะหความตองการขอมลสารสนเทศขององคกร ผออกแบบระบบควรจะตองทราบวา ระบบฐานขอมลทจะสรางขนนน จะนามาใชชวยงานทางดานใดขององคกร และมความสามารถทางานอะไรไดบาง ฐานขอมลนนจะเปนฐานขอมลรวม หรอเปนฐานขอมลแบบกระจาย

2) ความสามารถของโปรแกรมประยกตทสรางขน ตองทราบวาโปรแกรมประยกตทจะสรางขน จะมความสามารถทางานทางดานใดบาง

67  

3) อปกรณทางฮารดแวรและซอฟตแวรทจะตองใช การทจะพจารณาวาอปกรณฮารดแวรและซอฟตแวรทจะใชตองมความสามารถมากนอยเพยงใด จะตองพจารณาจากองคประกอบหลายอยาง เชน ในองคกรนนมผตองการใชฐานขอมลนนมากนอยเพยงไร จานวนรายการเปลยนแปลงทตองประมวลผลรายวน และจานวนความตองการในการพมพขอมลเขาระบบฐานขอมล เปนตน ขอมลเหลาน จะนามาชวยในการตดสนใจถงขนาดและประเภทของคอมพวเตอร จานวนเนอทของฮารดดสกทใชเกบขอมล รวมถงประเภทของ โปรแกรมในการจดระบบฐานขอมล ทตองการ ซงแตละตวจะมราคาแตกตางกนไปตามความสามารถของอปกรณนน

4) การวางแผนระยะเวลาในการทางาน การวางแผนจะเรมตงแตการออกแบบระบบฐานขอมล ลงมอเขยนโปรแกรม แกไขขอผดพลาดของโปรแกรม การทาเอกสารประกอบการทางานและการตดตงระบบ ซงตองมการกะระยะเวลาทตองใชในแตละขนตอน เพอจะใหการดาเนนงานสามารถบรรลตามระยะเวลาทไดตงไว

2.5.8.4 การออกแบบฐานขอมล ในขนตอนการออกแบบฐานขอมลถอวาเปนหวใจสาคญในการพฒนาระบบงาน

ฐานขอมลวาจะสาเรจหรอไม ซงหากเราออกแบบระบบไดดจะทาใหสามารถเขยนโปรแกรมและดแลรกษาระบบตอไปไดงาย ซงการออกแบบระบบนจะครอบคลมถงการออกแบบโปรแกรมขอมลและฐานขอมลสาหรบการ ออกแบบโปรแกรมโดยสวนใหญจะอาศยแบบแปลนทเรยกวา Data-Flow Diagram เพอวเคราะห Input/Output และการทางานของระบบโดยทวไป การออกแบบฐานขอมลมอย 3 แบบคอ

1) การออกแบบระดบ Conceptual คอ การออกแบบภาพรวมของระบบ เชน จะแบงขอมลออกเปนกตาราง แตละตารางวามความสมพนธอยางไร หลงจากนนทาการนอรมลไลซ เพอลดความซาซอนของขอมล สวนการออกแบบฐานขอมลระดบแนวคดนโดยสวนใหญจะนยมใช ER-Diagram ในการออกแบบ

2) การออกแบบระดบ Logical คอ การออกแบบในรายละเอยดของขอมล เชนในตารางประกอบไปดวยฟลดอะไรบาง มฟลดใดเปน Index และชนดของฟลดมขนาดเทาใด เชน เปนตวเลข ตวอกษร หรอ เปนประเภท วนท/เวลา เปนตน รวมถงขอบเขตของขอมลในแตละฟลดวามคาเปนอะไรไดบาง

3) การออกแบบระดบ Physical เปนขนตอนการออกแบบระดบลางสด ซงจะยงเกยวกบการจดเกบขอมลจรงๆ ภายในหนวยเกบขอมล เชน ฮารดดสก เพอใหสามารถเพมประสทธภาพในการเขาถงหรอการคนหาขอมล ในขนตอนนอาจเปนการสรางอนเดกซ (Index) การจดคลสเตอร (Clustering) ซงเปนการจดเกบขอมลทมการใชงานบอยๆ ไวในหนวยเกบขอมลเดยวกน หรอการใชเทคนคแฮชชง (Hashing Technique) ในการจดตาแหนงทอยของขอมลภายในหนวยเกบ เปนตน

68  

2.5.8.5 การออกแบบและพฒนาโปรแกรม ในขนตอนนจะมการเลอกระบบจดการฐานขอมลมาใช (DBMS) และผออกแบบ

ระบบอาจเปนนกวเคราะหระบบหรอผออกแบบฐานขอมล จะทาการออกแบบโปรแกรมวาระบบจะตองประกอบดวยโปรแกรมอะไรบาง แตละโปรแกรมมหนาทอยางไรและมความสมพนธกนอยางไร การเชอมโยงระหวางโปรแกรมจะทาอยางไร นอกจากนยงตองออกแบบหนาจอเพอใชในการนาขอมลเขา ลบขอมล คนหาขอมล รปแบบรายงาน และการควบคมการคงสภาพของฐานขอมล ซงจะนามาสรางเปนเอกสารทเรยกวาขอมลการออกแบบโปรแกรม (Program Specification) เพอเตรยมสงใหนกเขยนโปรแกรม (Programmer) ใชเปนแบบในการเขยนโปรแกรมตอไป สวนในขนตอนการพฒนาโปรแกรม โปรแกรมเมอรจะทาการเขยนและทดสอบโปรแกรมวาทางานไดถกตองหรอไม โดยจะมการทดสอบกบขอมลจรงทมอย ถาเปนระบบใหญทตองอาศยโปรแกรมเมอรหลายคนชวยกนเขยนโปรแกรม หลงจากทแตละคนทาการทดสอบโปรแกรมของตนเสรจแลว กจะนาโปรแกรมเหลานนมารวมกบเขาใหเปนระบบเดยว แลวทาการทดสอบอกท ซงเรยกวาการทดสอบระบบ (System Testing) โดยทวไปแลวการแยกทดสอบแตละโปรแกรมมกจะผาน แตเมอมการทดสอบระบบมกจะไมผาน เนองจากโปรแกรมเมอรแตละคน อาจมความเขาใจในงานไมตรงกนจงทางานไมประสานกน ดงนนการทดสอบระบบจงเปนเรองสาคญตองมการทดสอบขอมลนาเขาทเปนของจรงเพอทดสอบระบบวาทางานไดถกตองหรอไมดวย

2.5.8.6 ทาเอกสารประกอบโปรแกรม คอการอธบายในรายละเอยดของโปรแกรมวา จดประสงคของโปรแกรมคออะไร

ใชงานในดานไหน ซงอาจจะสรปเปนรายละเอยดของโปรแกรมและแสดงเปนผงงาน (Flowchart) โปรแกรมเมอรทดควรจะมการทาเอกสารประกอบโปรแกรมทกขนตอนของการพฒนาโปรแกรม ไมวาจะเปนขนตอนการออกแบบ การเขยนโปรแกรม หรอขนตอนในการทดสอบโปรแกรม ซงขนตอนในการทาเอกสารนจะมประโยชนอยางมากตอหนวยงาน เนองจากบางครงอาจตองการเปลยนแปลงแกไขโปรแกรมทไดมการทาสาเรจไปนานแลว เพอใหตรงกบความตองการทเปลยนไป จะทาใหสามารถทาความเขาใจกบโปรแกรมไดงายขนและจะเปนการสะดวกตอผทตองเขารบชวงงานตอในภายหลง ในการจดทาเอกสารประกอบโปรแกรมจะมอย 2 แบบคอ

1) เอกสารประกอบโปรแกรมสาหรบผใช (User Documentation) จะเหมาะสาหรบผใชทไมเกยวของกบการพฒนาโปรแกรม แตเปนผทใชงานโปรแกรมอยางเดยว และจะใชเปนเอกสารในการอธบายการใชโปรแกรมอยางเดยว เชน

(1) โปรแกรมนใชงานอะไรไดบาง ใชงานในดานใด (2) ขอมลทตองปอนเขามลกษณะอยางไร (3) ขอมลออกหรอการแสดงผลมลกษณะอยางไร (4) การเรยกใชโปรแกรมทาอยางไร

69  

(5) คาสงหรอขอมลทจาเปนใหโปรแกรมเรมทางาน มอะไรบาง 2) เอกสารประกอบโปรแกรมสาหรบผเขยนโปรแกรม (Technical

Documentation) ผเขยนโปรแกรมควรทาเอกสารประกอบไวเพอใหงายตอการเปลยนแปลงโปรแกรมในภายหลง ซงเอกสารจะแบงออกเปน 2 สวนคอ

(1) สวนทเปนคาอธบายหรอหมายเหต (Comment) ในโปรแกรม ซงสวนใหญมกเขยนแทรกอยในโปรแกรม ใชอธบายคาสง และการทางานของโปรแกรมนนๆ

(2) สวนท เปนคาอธบายดานเทคนค มกทาเอกสารแยกตางหากออกจากโปรแกรม ซงจะอธบายในรายละเอยดทมากขน เชน ชอโปรแกรมยอยตางๆ มอะไรบาง แตละโปรแกรมยอยทาหนาทอะไร นอกจากนนยงตองเขยนคาอธบายยอๆ เกยวกบวตถประสงคของโปรแกรมนน

2.5.8.7 การตดตงและบารงรกษาโปรแกรม เมอโปรแกรมทกสวนผานการตรวจสอบตามขนตอนเรยบรอยแลว ตอไปตอง

นาไปตดตงใหแกผใชงาน และตองทาการฝกอบรมการใชงานใหแกผใชงานดวย เพอใหเขาใจการทางานและสามารถใชโปรแกรมไดอยางไมมปญหา ซงในชวงแรกๆ ผใชอาจยงไมคนเคยในการใชโปรแกรมกอาจเกดปญหาขนมาบาง ดงนนจงตองมผควบคมและดแลตรวจสอบการทางานของโปรแกรม และอาจจะตองคอยแกไขปญหาเนองมาจากโปรแกรมยงไมสมบรณ นอกจากนนยงตองใหคาปรกษาจนกระทงผใชสามารถใชโปรแกรมไดด แนวทางในการบารงรกษาระบบนนยมใช 4 แนวทางดงน

1) การบา รง รกษาเ พอให มความถกตองเสมอ (Corrective maintenance) คอ การบารงรกษาและแกไขขอผดพลาดของระบบทอาจเกดจากการออกแบบระบบ

2) บารงรกษาเพอปรบเปลยนตามความเปลยนแปลง (Adaptive maintenance) คอ การบารงรกษาเพอปรบเปลยนระบบตามความเปลยนแปลงของขอมลและความตองการของผใช

3) การบารงรกษาเพอใหระบบทางานมประสทธภาพสงสด (Perfective maintenance) คอ การบารงรกษาโดยการปรบปรงใหระบบทางานไดโดยมประสทธภาพสง และตอบสนองความตองการของผใช

4) การบารงรกษาเพอปองกน (Preventive maintenance) คอ การบารงรกษา และการตรวจสอบระบบโดยสมาเสมอ

70

บทท 3 การวเคราะหและออกแบบระบบ

การวเคราะหและออกแบบระบบการจดการรานอาหาร ทจะทาใหการพฒนาระบบเขาใจ

งายและมประสทธภาพมากทสด โดยทาการวเคราะหเกยวกบการออกแบบผงรายละเอยดตางๆ ของการดาเนนงาน และสรางผงการทางานตางๆ เพอใหงายตอความเขาใจ เชน ผงแสดงกระแสขอมลระดบสง (Context Diagram) ผงแสดงกระแสขอมลระดบตางๆ (Data Flow Diagram) และผงแสดงความสมพนธของแฟมขอมล (Entity Relationship Diagram) รวมทงการวเคราะหโครงสรางของฐานขอมลเพอนาไปใชในการออกแบบใหเกดความเหมาะสมในการทางานของระบบใหมากทสด 3.1 ผงแสดงกระแสขอมลระดบสง (Context Diagram) คอ ผงแสดงขอมลทเขาสระบบ และขอมลทออกจากระบบ รวมทงกลมบคคลทเกยวของกบระบบ ผงแสดงการไหลของขอมลของระบบการจดการรานอาหาร จะประกอบดวยกระบวนการตางๆ ตามขนตอน ดงรปท 3.1

รปท 3.1 ผงแสดงกระแสขอมลระดบสงของระบบการจดการรานอาหาร

71

จากรปท 3.1 ผงแสดงกระแสขอมลระดบสง ของระบบการจดการรานอาหาร มกลมบคคลทเกยวของทงหมด 4 กลม คอ เจาของราน ลกคา พนกงาน และหองครว ซงในการดาเนนงาน จะเรมจาก เจาของรานนาขอมลพนฐานเขาระบบ และเมอลกคามาใชบรการลกคาจะใหขอมลเกยวกบการบรการ เชน ขอมลการสมครสมาชก ขอมลการจองโตะ การสงอาหาร เปนตน หลงจากนนหองครวจะนารายการอาหารทลกคาสงไปปรงอาหาร เมอหองครวปรงอาหารเสรจเรยบรอยจะสงตอใหพนกงานนาไปเสรฟใหลกคา และในแตละวนเดอนเจาของรานจะเรยกดรายงานสรปตางๆ

72

3.2 ผงแสดงกระแสขอมลระดบตางๆ (Data Flow Diagram) โดยภาพรวมของผงแสดงกระแสขอมลของระบบการจดการรานอาหารทงหมดสามารถ

แบงเปนระดบตางๆ ไดดงน

รปท 3.2 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 1 ของระบบการจดการรานอาหาร

73

รปท 3.2 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 1 ของระบบการจดการรานอาหาร (ตอ)

จาก รปท 3.2 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 1 ของระบบการจดการรานอาหาร แสดงใหทราบถงกระบวนการทางานหลกของระบบ โดยจะมกระบวนการทางานหลกๆ ทงสน 9 กระบวนการดวยกน ไดแก

3.2.1 กระบวนการท 1.0 สมครสมาชก 3.2.1.1 ลกคาทตองการสมครสมาชกทาการกรอกประวตลกคา เพอบนทก

ขอมลเขาระบบ 3.2.1.2 หลงจากบนทกขอมลเรยบรอยแลว ลกคาจะทาการชาระเงนคาสมคร

สมาชก และระบบจะออกใบเสรจคาสมครสมาชกใหกบลกคา 3.2.2 กระบวนการท 2.0 จองโตะอาหาร

3.2.2.1 ลกคาแจงขอมลลกคาทมาใชบรการ เชน ชอลกคา จานวนลกคา และเวลาทใชบรการ เพอทาการจองโตะอาหาร

3.2.2.2 เมอระบบทราบจานวนคน และเวลาทมาใชบรการ ระบบจะแจงหมายเลขโตะทยงไมมคนใชบรการ และยงไมมการจองโตะอาหาร เพอใหลกคาเลอกโตะทตองการ 3.2.3 กระบวนการท 3.0 รบบรการ

3.2.3.1 ลกคาทมาใชบรการโดยไดทาการจองโตะอาหารไว ลกคาจะตองแจงชอลกคาทใชในการจองโตะ เพอทระบบจะใชขอมลดงกลาวในการคนหาขอมลการจองโตะอาหาร

3.2.3.2 ลกคาทมาใชบรการโดยทไมไดจองโตะอาหาร ตองแจงจานวนลกคาทมาใชบรการเพอใหระบบใชในการคนหาโตะอาหารทสามารถใชบรการได

3.2.4 กระบวนการท 4.0 สงอาหาร

74

3.2.4.1 เมอลกคาสงอาหารเรยบรอยแลว ในขนตอนการบนทกใบสงอาหารระบบจะทาการตรวจสอบรายการอาหารทลกคาสง เพอตรวจสอบรายการอาหารทส ง ยงมเหลอ อยหรอไม

3.2.4.2 ขอมลเมนอาหารทใชในการตรวจสอบรายการอาหารทลกคาสง ขอมลดงกลาวจะเกดจากการทหองครวปรบสถานะเมนอาหารในระบบวาเมนอาหารรายการไหนทหมดแลว

3.2.4.3 ระบบจะสงรายการอาหารทลกคาสง ไปทหองครวเพอใหหองครวดาเนนการปรงอาหาร

3.2.5 กระบวนการท 5.0 ปรบสถานะรายการอาหาร พนกงานจะปรบสถานะรายการอาหารในระบบ หลงจากทหองครวปรงอาหาร

เสรจเรยบรอยแลว 3.2.6 กระบวนการท 6.0 ยกเลกรายการอาหาร

ระบบจะทาการคนหาและยกเลกรายการอาหาร ทลกคาแจงยกเลก 3.2.7 กระบวนการท 7.0 ชาระเงน

3.2.7.1 ลกคาแจงพนกงานวาตองการชาระเงน 3.2.7.2 ระบบจะทาการคานวณรายการอาหารทลกคาสง และดงขอมลสมาชก

เพอใชเปนสวนลดคาอาหาร 3.2.7.3 ระบบพมพใบแจงยอดใหลกคา เพอใหลกคาทราบรายละเอยด

คาอาหารและสวนลดทไดรบ 3.2.7.4 หลงจากลกคาชาระเงนเรยบรอยแลว ระบบจะพมพใบเสรจคาอาหาร

ใหลกคา 3.2.8 กระบวนการท 8.0 จดการขอมลพนฐาน

เจาของรานกรอกขอมล โตะอาหาร เมนอาหาร ฝาย และประวตพนกงาน เขาระบบ 3.2.9 กระบวนการท 9.0 พมพรายงาน

เจาของรานจะกาหนดเงอนไขในการพมพรายงาน เพอกาหนดขอบเขตของมลทแสดงในรายงาน

75

รปท 3.3 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการสมครสมาชก

จาก รปท 3.3 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการสมครสมาชก แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

3.2.10 กระบวนการท 1.1 ตรวจสอบขอมลสมาชก ระบบจะทาการตรวจสอบขอมลสมาชกทลกคากรอกวาถกตองหรอไม และม

การสมครสมาชกไวแลวหรอยง 3.2.11 กระบวนการท 1.2 บนทกขอมลสมาชก

บนทกขอมลสมาชกทผานการตรวจสอบแลว 3.2.12 กระบวนการท 1.3 บนทกขอมลการชาระเงน

หลงจากทไดรบการชาระเงนจากลกคา ระบบทาการบนทกขอมลใบเสรจและออกใบเสรจคาสมครสมาชกใหลกคา

76

รปท 3.4 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการจองโตะอาหาร

จาก รปท 3.4 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการจองโตะอาหาร แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

3.2.13 กระบวนการท 2.1 ตรวจสอบขอมลโตะอาหาร ระบบนาขอมลลกคา มาตรวจสอบขอมลโตะอาหาร และขอมลการจองโตะ เพอ

คนหาหมายเลขโตะอาหารทสามารถทาการจองโตะอาหารได 3.2.14 กระบวนการท 2.2 บนทกการจองโตะอาหาร

ระบบบนทกขอมลการจองโตะอาหาร หลงจากทลกคาเลอกโตะอาหารทตองการแลว

77

รปท 3.5 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการรบบรการ

จาก รปท 3.5 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการรบบรการ แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

3.2.15 กระบวนการท 3.1 ตรวจสอบขอมลโตะอาหาร ระบบนาขอมลลกคา มาตรวจสอบขอมลโตะอาหาร และขอมลการจองโตะ เพอ

คนหาหมายเลขโตะอาหารทสามารถใชบรการได 3.2.16 กระบวนการท 3.2 ตรวจสอบขอมลการจองโตะ

ลกคาแจงชอทใชในการจองโตะ เพอใหระบบนาชอลกคาดงกลาวไปใชในการคนหาขอมลการจองโตะอาหาร

3.2.17 กระบวนการท 3.3 ปรบสถานะโตะอาหาร หลงจากทลกคาใชบรการ ระบบจะทาการปรบสถานะโตะอาหารเพอปองกน

ไมใหลกคาใชบรการซากนได

78

รปท 3.6 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการสงอาหาร

จาก รปท 3.6 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการสงอาหาร แสดงให

ทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

79

3.2.18 กระบวนการท 4.1 ตรวจสอบรายการอาหารทลกคาสง ระบบทาการตรวจสอบรายการอาหารทลกคาสงวายงเหลออยหรอไม

3.2.19 กระบวนการท 4.2 บนทกใบสงอาหาร ระบบทาการบนทกใบสงอาหารทผานการตรวจสอบแลว

3.2.20 กระบวนการท 4.3 ปรบสถานะรายการอาหารทกาลงทา เมอบนทกใบสงอาหารแลว ระบบทาการสงขอมลรายการอาหารทลกคาสงไปท

หองครว เพอใหหองครวดาเนนการปรงอาหาร ในขนตอนนหองครวตองปรบสถานะรายการอาหารทลกคาสงในระบบ เพอทาการแจงใหทราบวารายการอาหารรายการใดบางทอยในระหวางขนตอนการปรงอาหาร

3.2.21 กระบวนการท 4.4 ตรวจสอบเมนอาหาร เมอหองครวทราบแลววามวตถดบรายการใดบางทหมด จะนาขอมลดงกลาวมา

ตรวจสอบกบเมนอาหาร 3.2.22 กระบวนการท 4.5 ปรบสถานะเมนอาหาร

หลงจากททาการตรวจสอบเมนอาหารแลว หองครวจะตองทาการปรบสถานะเมนอาหารทไมสามารถปรงอาหารไดในระบบ

รปท 3.7 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการปรบสถานะรายการอาหาร

จาก รปท 3.7 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการปรบสถานะรายการ

อาหาร แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

80

3.2.23 กระบวนการท 5.1 ตรวจสอบรายการอาหาร เมอหองครวปรงอาหารเรยบรอยแลว พนกงานตองตรวจสอบรายการอาหารท

ทาเสรจกบใบสงอาหารของลกคา เพอตรวจดวาตรงตามใบสงอาหารหรอไม 3.2.24 กระบวนการท 5.2 ปรบสถานะรายการอาหารททาเสรจ

หลงจากทตรวจสอบเรยบรอยแลว ระบบจะทาการปรบสถานะรายการอาหารททาเสรจ

รปท 3.8 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการยกเลกรายการอาหาร

จาก รปท 3.8 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการยกเลกรายการอาหาร แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

3.2.25 กระบวนการท 6.1 ตรวจสอบรายการอาหารทตองการยกเลก เมอลกคาแจงรายการอาหารทตองการยกเลก ระบบตองทาการตรวจสอบสถานะ

รายการอาหารดงกลาววาอยในสถานะทสามารถดาเนนการยกเลกไดหรอไม 3.2.26 กระบวนการท 6.2 ปรบสถานะรายการอาหารทส ง

หลงจากทผานการตรวจสอบแลว ระบบทาการปรบสถานะรายการอาหารทตองการยกเลก

81

รปท 3.9 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการชาระเงน

จาก รปท 3.9 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการชาระเงน แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน

3.2.27 กระบวนการท 7.1 ตรวจสอบใบสงอาหาร เมอลกคาแจงความตองการชาระเงนคาอาหาร ระบบจะตรวจสอบใบสงอาหาร

ของลกคาวาไดรบอาหารครบหรอไม 3.2.28 กระบวนการท 7.2 คานวณเงนคาอาหาร

ระบบทาการคานวณคาอาหาร และดงขอมลสมาชกเพอนามาใชในการเปนสวนลดคาอาหาร และพมพใบแจงยอดใหลกคา

3.2.29 กระบวนการท 7.3 บนทกการชาระเงน หลงจากไดรบเงนจากลกคา ระบบทาการบนทกขอมลการชาระเงน และบนทก

ขอมลใบเสรจเพอออกใบเสรจใหลกคา 3.2.30 กระบวนการท 7.4 ปรบสถานะโตะอาหาร

82

ระบบทาการปรบสถานะโตะอาหาร หลงจากออกใบเสรจใหลกคาแลว เพอใหลกคาสามารถใชบรการโตะอาหารนนได

รปท 3.10 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการจดการขอมลพนฐาน

83

จาก รปท 3.10 ผงแสดงกระแสขอมล ระดบท 2 ของกระบวนการจดการขอมลพนฐาน

แสดงใหทราบถงหลายระเอยดในแตละกระบวนการทางาน สามารถอธบายไดดงน 3.2.31 กระบวนการท 8.1 ตรวจสอบขอมลโตะอาหาร

ระบบจะทาการตรวจสอบขอมลโตะอาหารทตองการเพมหรอแกไข วาถกตองหรอไม 3.2.32 กระบวนการท 8.2 บนทกขอมลโตะอาหาร ระบบทาการบนทกขอมลโตะอาหารทผานการตรวจสอบแลว 3.2.33 กระบวนการท 8.3 ตรวจสอบขอมลเมนอาหาร ระบบจะทาการตรวจสอบขอมลเมนอาหารทตองการเพมหรอแกไข วาถกตองหรอไม 3.2.34 กระบวนการท 8.4 บนทกขอมลเมนอาหาร ระบบทาการบนทกขอมลเมนอาหารทผานการตรวจสอบแลว 3.2.35 กระบวนการท 8.5 ตรวจสอบขอมลฝาย ระบบจะทาการตรวจสอบขอมลฝายทตองการเพมหรอแกไข วาถกตองหรอไม 3.2.36 กระบวนการท 8.6 บนทกขอมลฝาย ระบบทาการบนทกขอมลฝายทผานการตรวจสอบแลว 3.2.37 กระบวนการท 8.7 ตรวจสอบขอมลประวตพนกงาน ระบบจะทาการตรวจสอบขอมลประวตพนกงานทตองการเพมหรอแกไข วาถกตองหรอไม 3.2.38 กระบวนการท 8.8 บนทกขอมลประวตพนกงาน ระบบทาการบนทกขอมลประวตพนกงานทผานการตรวจสอบแลว

84

3.3 ผงแสดงความสมพนธของแฟมขอมล (Entity-Relationship Diagram)

รปท 3.11 Entity-Relationship Diagram ของระบบการจดการรานอาหาร

85

3.4 Mapping Entity-Relationship Diagram Member

Reserve

ReserveTable

Order

OrderItem

OrderFoodItem

Invoice

InvoiceItem

FoodType

86

Food

Department

Employee

Tables

87

3.5 พจนานกรมขอมล (Data Dictionary) จากผงแสดงความสมพนธของแฟมขอมลของระบบการจดการรานอาหาร นามาออกแบบ

พจนานกรมขอมลมทงหมด 15 ตาราง ดงตอไปน

ตารางท 3.1 พจนานกรมขอมลตาราง Member

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล

ขนาด ความหมาย คาวาง คย

MemID INT 12 ID - สมาชก Not Null PK MemCode VARCHAR 8 รหสสมาชก Not Null MemStartDate DATE 8 วนททาบตร Not Null MemEndDate DATE 8 วนทบตรหมดอาย Not Null MemCusName VARCHAR 100 ชอลกคา Not Null MemHouseNumber VARCHAR 20 บานเลขท Not Null MemMoo INT 3 หม MemSoi VARCHAR 100 ซอย MemRoad VARCHAR 100 ถนน Not Null MemDistrict VARCHAR 100 ตาบล/เขต Not Null MemCounty VARCHAR 100 อาเภอ/แขวง Not Null MemProvince VARCHAR 100 จงหวด Not Null MemPostCode INT 5 รหสไปรษณย Not Null MemPhone VARCHAR 12 โทรศทพมอถอ Not Null MemTel VARCHAR 12 โทรศทพบาน MemInvID INT 12 ID - ใบเสรจ FK

MemRemark VARCHAR 255 หมายเหต MemFlag VARCHAR 1 สถานะการใชงาน

88

ตารางท 3.2 พจนานกรมขอมลตาราง Reserve

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล

ขนาด ความหมาย คาวาง คย

ReserveID INT 12 ID-ใบจองโตะ Not Null PK ReserveCode VARCHAR 8 เลขทใบจองโตะ Not Null ReserveEMID INT 12 ID-พนกงาน Not Null ReserveStartDate DATE 8 วนทใชบรการ Not Null ReserveStartTime DATETIME 8 เวลาทใชบรการ Not Null ReserveCusName VARCHAR 100 ชอลกคา Not Null ReserveCusPhone VARCHAR 12 เบอรโทรศพทลกคา Not Null ReserveAmount INT 3 จานวนลกคา Not Null ReserveRemark VARCHAR 255 หมายเหต ReserveStatus VARCHAR 1 สถานะการจองโตะ

(Y:ลกคามาแลว; N:ลกคายงไมมา)

Not Null

ตารางท 3.3 พจนานกรมขอมลตาราง ReserveTable

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล

ขนาด ความหมาย คาวาง คย

ReserveID INT 12 ID-ใบจองโตะ Not Null PK, FK TID INT 12 ID-โตธ Not Null PK, FK

ตารางท 3.4 พจนานกรมขอมลตาราง Order

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย OrderID INT 12 ID-ใบสงอาหาร Not Null PK OrderCode VARCHAR 8 เลขทใบสงอาหาร Not Null OrderDate DATE 8 วนทใบสงอาหาร Not Null OrderRemark VARCHAR 255 หมายเหต OrderTID INT 12 ID-โตะ OrderType VARCHAR 1 ประเภทใบสงอาหาร Not Null OrderStatus VARCHAR 1 สถานะใบสงอาหาร Not Null OrderInvID INT 12 ID-ใบเสรจ

89

ตารางท 3.5 พจนานกรมขอมลตาราง OrderItem

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย OrderID INT 12 ID-ใบสงอาหาร Not Null PK,FK OrderItem INT 12 ลาดบในการสงอาหาร Not Null PK OrderItemEMID INT 12 ID-พนกงาน Not Null FK OrderItemTime DATETIME 8 เวลาททาการสง Not Null

ตารางท 3.6 พจนานกรมขอมลตาราง OrderFoodItem

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย OrderID INT 12 ID-ใบสงอาหาร Not Null PK, FK OrderItem INT 12 ลาดบการสงอาหาร Not Null PK OrderFoodItem INT 12 ลาดบรายการอาหาร Not Null PK OrderFoodID INT 12 ID-รายการอาหาร Not Null FK OrderQuantity INT 12 จานวนทส ง Not Null OrderCancelCus INT 12 จานวนทลกคายกเลก Not Null OrderCancelCook INT 12 จานวนทรานยกเลก Not Null OrderWait INT 12 จานวนทกาลงทา Not Null OrderFinish INT 12 จานวนททาเสรจ Not Null OrderFoodItemType VARCHAR 1 ประเภทอาหาร Not Null OrderFoodItemRemark VARCHAR 255 หมายเหต

90

ตารางท 3.7 พจนานกรมขอมลตาราง Invoice

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย InvID INT 12 ID-ใบเสรจ Not Null PK InvCode VARCHAR 8 เลขทใบเสรจ Not Null InvDate DATE 8 วนทใบเสรจ Not Null InvEMID INT 12 ID-พนกงาน Not Null FK InvMemID INT 12 ID-สมาชกใชลดราคา FK InvTotal DECIMAL 12,2 จานวนรวมกอคดภาษ Not Null InvDisRate DECIMAL 12,2 อตราสวนลด Not Null InvDiscount DECIMAL 12,2 สวนลดกอนหกภาษ Not Null InvVatRate DECIMAL 12,2 อตราภาษ Not Null InvVat DECIMAL 12,2 จานวนเงนภาษ Not Null InvNetamount DECIMAL 12,2 จานวนเงนรวมทงหมด Not Null InvType VARCHAR 1 ปรเภทใบเสรจ

(M: สมคสมาชก; O: คาอาหาร)

Not Null

InvRemark VARCHAR 255 หมายเหต InvReceive DECIMAL 12,2 จานวนเงนทรบ Not Null InvChange DECIMAL 12,2 เงนทอน Not Null

ตารางท 3.8 พจนานกรมขอมลตาราง InvoiceItem

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย InvID INT 12 ID-ใบเสรจ Not Null PK, FK InvItem INT 12 ลาดบใบเสรจ Not Null PK InvFoodID INT 12 ID-รายการอาหาร FK InvItemMemID INT 12 ID-สมาชก FK InvQuantity INT 3 จานวนทส ง Not Null InvUnitPrice DECIMAL 12,2 ราคาตอหนวย Not Null InvTotal DECIMAL 12,2 ราคารวมของแตละ

รายการ Not Null

91

ตารางท 3.9 พจนานกรมขอมลตาราง FoodType

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย FoodTypeID INT 12 ID-ประเภทอาหาร Not Null PK FoodTypeName VARCHAR 100 ประเภทอาหาร Not Null FoodTypeFlag VARCHAR 1 สถานะประเภทอาหาร

(Y: ใชงาน; N: ไมใชงาน)

Not Null

ตารางท 3.10 พจนานกรมขอมลตาราง Food

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย FoodID INT 12 ID-รายการอาหาร Not Null PK FoodTypeID INT 12 ID-ประเภทอาหาร Not Null FK FoodName VARCHAR 100 รายการอาหาร Not Null FoodPrice DECIMAL 12,2 ราคา Not Null FoodStatus VARCHAR 1 สถานะเมนอาหาร

(Y: ยงมเหลอ; N: หมดแลว)

Not Null

FoodFlag VARCHAR 1 สถานะการใชงาน (Y: ใชงาน; N; ไมใชงาน)

Not Null

92

ตารางท 3.11 พจนานกรมขอมลตาราง Department

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย DepID INT 2 ID-หนวยงาน Not Null PK DepName VARCHAR 100 หนวยงาน Not Null DepFlag VARCHAR 1 สถานะการใชงาน

(Y: ใชงาน; N: ไมใชงาน)

Not Null

DepAdmin INT 12 Role_ใชงานทกหนา Not Null DepReserve INT 12 Role_หนาจอจองโตะ Not Null DepService INT 12 Role_หนาจอรบ

บรการ Not Null

DepMember INT 12 Role_หนาจอสมาชก Not Null

DepInvoice INT 12 Role_หนาจอใบเสรจ Not Null

DepOrder INT 12 Role_หนาใบสง Not Null

DepCook INT 12 Rold_หนาจอรายการอาหาร, เมนอาหาร, ประเภทอาหาร

Not Null

93

ตารางท 3.12 พจนานกรมขอมลตาราง Employee

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย EMID INT 12 ID-พนกงาน Not Null PK EMCode VARCHAR 4 รหสพนกงาน Not Null EMName VARCHAR 100 ชอพนกงาน Not Null EMIDCard VARCHAR 17 รหสบตรประชาชน Not Null EMDepID INT 12 ID-หนวยงาน Not Null FK EMHouseNumber VARCHAR 15 บานเลขท Not Null EMMoo INT 3 หม EMSoi VARCHAR 100 ซอย EMRoad VARCHAR 100 ถนน Not Null EMDistrict VARCHAR 100 ตาบล/เขต Not Null EMCounty VARCHAR 100 อาเภอ/แขวง Not Null EMProvince VARCHAR 100 จงหวด Not Null EMPostCode VARCHAR 5 รหสไปรษณย Not Null EMPhone VARCHAR 12 เบอรโทรศพท Not Null EMStatus VARCHAR 1 สถานะพนกงาน

(S: ทางานอย; R: ลาออก)

Not Null

EMLogin VARCHAR 20 Login EMPassword VARCHAR 20 Password

94

ตารางท 3.13 พจนานกรมขอมลตาราง Tables

ชอแอทรบวต ประเภทขอมล ขนาด ความหมาย คาวาง คย TID INT 12 เลขทโตะ Not Null PK TNumber INT 12 เลขทโตะ Not Null TAmount INT 2 จานวนทนง Not Null TAmountMax INT 2 จานวนทนงไดสงสด TStatus VARCHAR 1 สถานะโตะอาหาร

(B: วาง; F: ลกคาใชงาน)

Not Null

TTime DATETIME 8 เวลาทลกคา มาใชบรการ

TFlag VARCHAR 1 สถานะการใชงาน (Y : ใชงาน; N : ไมใชงาน)

Not Null

95

บทท 4 การทดสอบระบบ

4.1 ออกแบบการดาเนนการในสวนการเกบขอมลในระบบ 4.1.1 คาคงท 4.1.1.1 โตะอาหาร 4.1.1.2 หนวยงาน 4.1.1.3 พนกงาน 4.1.1.4 ประเภทอาหาร 4.1.1.5 เมนอาหาร 4.1.1.6 สมาชก 4.1.2 การเขาใชงานระบบ 4.1.3 การจองโตะอาหาร 4.1.3.1 การบนทกการจองโตะอาหาร 4.1.3.2 ตรวจสอบโตะอาหารทมการจองโตะ 4.1.4 การสงอาหาร 4.1.4.1 การบนทกรายการสงอาหาร 4.1.4.2 ตรวจสอบรายการอาหารทส ง 4.1.5 แสดงรายการอาหารทส ง 4.1.5.1 แสดงรายการอาหารทลกคาสง 4.1.5.2 เปลยนสถานะรายการอาหารททาเสรจแลว 4.1.6 การออกใบเสรจ 4.1.6.1 บนทกรายการใบเสรจทมาจากการสงอาหาร 4.1.6.2 บนทกรายการใบเสรจทมาจากการสมครสมาชก 4.1.6.3 พมพใบเสรจทบนทก

96

4.2 การทดสอบกระบวนการทางานแตละสวนการทางาน 4.2.1 การเขาใชระบบ

รปท 4.1 หนาจอการลงชอเขาใชระบบ 1) ใสขอมล Login และ Password

2) กดปม

4.2.2 เมนอาหาร เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการ ขอมลของอาหาร โดยสามารถทา

การเพม ลด หรอแกไข ขอมลของอาหารได

รปท 4.2 หนาจอการจดการเมนอาหาร

97

4.2.2.1 การเพมเมนอาหาร 1) กรอกขอมลของอาหารทตองการ

ขอมลของอาหารทตองระบ คาอธบาย ประเภทของอาหาร เลอกประเภทของอาหาร เชน อาหารจานหลก,อาหาร

จานหลก เปนตน รายการอาหาร ระบชอของอาหาร หนวยนบ ระบหนวยนบของอาหารนนๆ เชน จาน, แกว เปนตน ราคา ราคาขายของรายการอาหารนนๆ

ใชงานหรอไม ระบวารายการอาหารนนสามารถใชใหบรการไดหรอไม สถานะของรายการอาหาร ระบวารายการอาหารนนยงคงมใหบรการหรอไม

2) เมอกรอกขอมลของอาหารแลว ใหกดปม

3) รายการอาหารทเราทาการเพมจะไปปรากฏในรายการอาหาร

ทางดานซายมอ ซงเราสามารถเลอกดรายการอาหารทงหมด หรอเลอกตามประเภทเฉพาะของ

อาหารทเราตองการได

4.2.2.2 การแกไขเมนอาหาร 1) เลอกรายการอาหารทเราตองการแกไขขอมล โดยการเลอก

รายการอาหารนนๆ จากรายการอาหารทางดานซายมอ 2) ขอมลของอาหารทเราเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ ทาการ

แกไขขอมลตามทเราตองการ

3) เมอทาการแกไขขอมลอาหารนนเสรจ ใหกดปม 4.2.2.3 การลบเมนอาหาร

1) เลอกรายการอาหารทตองการลบออก จากรายการอาหารทางดาน

ซายมอ

2) กดปม

98

4.2.3 ประเภทอาหาร เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการ ประเภทของอาหาร โดยสามารถ

ทาการเพม ลด หรอแกไข ประเภทของอาหารได

รปท 4.3 หนาจอการจดการประเภทอาหาร 4.2.3.1 การเพมประเภทของอาหาร

1) กรอกขอมลของประเภทอาหารทตองการ

ขอมลทตองระบ คาอธบาย

ประเภทอาหาร ระบชอของประเภทอาหารทตองการ

ใชงานหรอไม ระบวาประเภทอาหารนนสามารถใชใหบรการไดหรอไม

2) กดปม

4.2.3.2 การแกไขประเภทของอาหาร 1) เลอกประเภทอาหารทตองการแกไขจากรายการประเภทอาหาร

ทงหมดทางดานซายมอ ขอมลของประเภทอาหารทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) ทาการแกไขขอมลประเภทอาหารทตองการ

3) กดปม

4.2.3.3 การลบประเภทอาหาร 1) เลอกประเภทอาหารทตองการลดจากรายการประเภทอาหาร

ทงหมดทางดานซายมอ ขอมลของประเภทอาหารทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) กดปม

99

4.2.4 สมาชก เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการขอมลสมาชก ทงการเพม ลด แกไข

ขอมลของสมาชก

รปท 4.4 หนาจอการจดการขอมลสมาชก

4.2.4.1 การเพมขอมลสมาชก

1) กรอกขอมลของสมาชก โดยชองของขอมลทมเครองหมาย * จะ

เปนขอมลทจาเปนจะตองกรอกใหครบ

ขอมลสมาชก คาอธบาย

รหสสมาชก จะถกกาหนดอตโนมตตามลาดบการเพมขอมลสมาชก

วนทสมครสมาชก วนททาการเพมขอมลสมาชกเขาไปในระบบ โดยสมาชก

จะไดรบสทธการเปนสมาชกในวนนนๆเปนวนแรก

วนทหมดอายของสมาชก เปนวนสดทายทสมาชกจะไดรบสทธการเปนสมาชก

ใชงานหรอไม ระบวาขอมลสมาชกนนยงสามารถใชบรการไดหรอไม

2) เมอกรอกขอมลครบแลว ใหกดปม

100

4.2.4.2 การแกไขขอมลสมาชก 1) เลอกสมาชกทตองการแกไขจากรายชอสมาชกทงหมดทางดาน

ซายมอ ขอมลของสมาชกทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) ทาการแกไขขอมลของสมาชกทตองการ

3) กดปม

4.2.4.3 การลบขอมลสมาชก 1) เลอกสมาชกทตองการลดจากรายชอสมาชกทงหมดทางดาน

ซายมอ ขอมลของสมาชกทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) กดปม

4.2.4.4 การคนหาขอมลสมาชก 1) ใสชอ-สกล สมาชกหรอรหสสมาชกลงในชองทางดานขวาบน

2) กดปม

3) รายชอของสมาชกทปรากฏขนทางดานซายมอ จะแสดงเฉพาะ

ขอมลสมาชกทเราตองการ

101

4.2.5 โตะอาหาร เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการ ขอมลของโตะอาหาร โดยสามารถ

ทาการเพม ลด หรอแกไข ขอมลของแตละโตะอาหารได

รปท 4.5 หนาจอการจดการขอมลโตะอาหาร

4.2.5.1 การเพมจานวนโตะอาหาร 1) กรอกขอมลของโตะอาหารทตองการ

ขอมลของโตะทตองระบ คาอธบาย เลขทโตะอาหาร ระบเลขประจาโตะนนๆ จานวนทนง จานวนทนงทจดไวใหบรการลกคาทโตะนนๆ

จานวนนงสงสด จานวนทนงสงสดทสามารถจดเพมใหลกคาทใชบรการโตะนนๆได

ใชงานหรอไม ระบวาโตะอาหารนนสามารถใชใหบรการไดหรอไม

2) กดปม

102

4.2.5.2 การแกไขขอมลโตะอาหาร 1) เลอกโตะอาหารทตองการแกไขจากรายการโตะอาหารทงหมด

ทางดานซายมอ ขอมลของโตะอาหารทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) ทาการแกไขขอมลของโตะอาหารทตองการ

3) กดปม

4.2.5.3 การลบขอมลโตะอาหาร 1) เลอกโตะอาหารทตองการลดจากรายการโตะอาหารทงหมด

ทางดานซายมอ ขอมลของโตะอาหารทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) กดปม

4.2.6 พนกงาน

เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการ ขอมลของพนกงาน โดยสามารถทาการเพม ลด หรอแกไข ขอมลของพนกงานได

รปท 4.6 หนาจอการจดการขอมลพนกงาน

103

4.2.6.1 การเพมขอมลพนกงาน 1) กรอกขอมลของพนกงาน โดยชองของขอมลทมเครองหมาย * จะ

เปนขอมลทจาเปนจะตองกรอกใหครบ

2) เมอกรอกขอมลครบแลว ใหกดปม

4.2.6.2 การแกไขขอมลพนกงาน 1) เลอกพนกงานทตองการแกไขจากรายชอพนกงานทงหมด

ทางดานซายมอ ขอมลของพนกงานทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) ทาการแกไขขอมลของพนกงานทตองการ

3) กดปม

4.2.6.3 การลดขอมลพนกงาน 1) เลอกพนกงานทตองการลดจากรายชอพนกงานทงหมดทางดาน

ซายมอ ขอมลของพนกงานทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) กดปม

4.2.6.4 การเลอกแสดงขอมลพนกงาน

1) เลอก ทางาน เมอตองการแสดงเฉพาะขอมลของพนกงานทยงคง

ทางานอย

2) เลอก ลาออก เมอตองการแสดงเฉพาะขอมลของพนกงานทได

ลาออกไปแลว

3) เลอก ทงหมด เมอตองการแสดงขอมลพนกงานทงทยงทางานอย

และทลาออกไปแลว

ขอมลของพนกงานทตองระบ

คาอธบาย

หนวยงาน ระบหนาทของพนกงานแตละคน สถานะพนกงาน ระบสถานะวาพนกงานนนๆ ยงคงทางานอยหรอไม

Login, Password ใชเมอพนกงานจะเขาไปทาการแกไขหรอเพมลดขอมลในระบบ เชนการจองโตะอาหาร เปนตน

104

4.2.7 การจองโตะอาหาร เปนกระบวนการทางานเกยวกบการจดการ ขอมลของการจองโตะอาหาร โดย

สามารถทาการเพม ลด และแกไขขอมลการจองในแตละการจองได

รปท 4.7 หนาจอการจองโตะอาหาร 4.2.7.1 การจองโตะอาหาร

1) กรอกขอมลใหครบถวน โดยชองของขอมลทมเครองหมาย * จะ

เปนขอมลทจาเปนจะตองกรอกใหครบ

ขอมล คาอธบาย พนกงาน ระบชอพนกงานทรบการจอง ชอลกคา ชอ-นามสกลของลกคาททาการจองโตะอาหาร

จานวนลกคา จานวนลกคาทจะมาใชบรการ วนทและเวลา จองโตะ เลอกวนและเวลาทลกคาจะเขามาใชบรการ

สถานะ บอกสถานะของลกคาททาการจองวามาใชบรการแลวหรอยง

หมายเลขโตะจอง ทาการเลอกโตะทจะใชบรการลกคา 2) การเลอกหมายเลขโตะในการจองใหกดปม

3) รายการโตะอาหารจะปรากฏขน โดยจะแสดงถงจานวนลกคาทแต

ละโตะนนๆ สามารถรบได

4) เลอกโตะทมจานวนตรงตามทลกคาทาการจอง จากรายการโตะ

ทางดานซายมอ

5) ขอมลของโตะทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวา ซงจะแสดงถง

สถานะของโตะนนๆ วามการจองอนๆไวลวงหนาหรอไม

6) เมอเลอกโตะไดตามทตองการแลว กดปม

105

7) กดออกจากรายการขอมลของโตะ

8) กดปม เพอบนทกการจองโตะอาหาร

4.2.7.2 การแกไขขอมลการจอง 1) เลอกลาดบการจองทตองการแกไขจากรายการจองทงหมด

ทางดานซายมอ ขอมลของการจองโตะนนๆทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) ทาการแกไขขอมลการจองโตะนนๆทตองการ

3) กดปม

4.2.7.3 การลดขอมลการจอง 1) เลอกลาดบการจองทตองการลดจากรายการจองทงหมดทางดาน

ซายมอ ขอมลของการจองโตะนนๆทเลอกจะปรากฏขนทางดานขวามอ

2) กดปม

4.2.8 การรบบรการ

เปนการจดการรบบรการลกคา ซงจะแสดงถงสถานะและเวลาการใชโตะนนๆ และสามารถทาการเพม ลด หรอแกไขขอมลได

รปท 4.8 หนาจอการรบบรการ

106

4.2.8.1 การรบบรการลกคา 1) เลอกโตะทตองการใชการใหบรการลกคา จากรายการโตะอาหาร

ทางดานซายมอ โดยพจารณาจากจานวนทนงและสถานะของโตะทแสดงอย ซงเมอเราไดทาการ

กดเลอกโตะแลว ขอมลของโตะการใชโตะจะปรากฏขนทางดานขวามอ ซงจะแสดงแตกตางกน

ใน 2 กรณ คอ

(1) กรณโตะทเลอก มขอมลการจองโตะลวงหนาไว ขอมลการจอง

จะปรากฏขนทางดานขวา เพราฉะนนถาเราตองการใชโตะทการจองมาใหบรการลกคา จะตอง

คานงถงเวลาทลกคาเขามาใชบรการดวย

(2) กรณโตะทเลอกไมมขอมลการจองโตะลวงหนาไว จะไมมขอมล

ปรากฏขน

107

2) เมอตองการใชโตะนนบรการลกคา ใหเปลยนสถานะการใชโตะ

เปนลกคาใชบรการ พรอมทงระบเวลาทลกคาเขามาใชบรการ

3) กดเลอก

4) สถานะของโตะจะเปลยนจาก โตะวาง เปน ลกคาใชบรการ  

4.2.8.2 การแกไขขอมล เปลยนสถานะ การรบบรการลกคา 1) เลอกดโตะทเราตองการ

2) ทาการแกไขขอมลตามตองการ เชนเปลยนสถานะกลบมาเปนโตะ

วาง หลงใหบรการลกคาแลว เปนตน

3) กดเลอก

4) ขอมล สถานของโตะจะเปลยนไปตามทเราแกไข

4.2.9 การสงอาหาร

เปนการจดการการสงอาหารทงหมด ทงการเพม ลด แกไข รายการอาหาร ทงทส งภายในราน และสงกลบบาน

รปท 4.9 หนาจอการสงอาหาร

108

4.2.9.1 การสงอาหารภายในราน 1) กดเลอกโตะของลกคา จากรายการโตะอาหาร

2) เลขโตะจะปรากฏ ในสวนของใบสงอาหาร

3) ทาการเลอกประเภทใบสงอาหารเปน รานอาหาร

4) ทาการเลอกรายการอาหารทตองการ ตามประเภทอาหาร

5) พรอมระบจานวนทลกคาสงในชอง

6) ในชอง ใชระบขอความทลกคาเรยกรอง

เปนพเศษ

7) พรอมกบเลอกประเภทรายการอาหาร

ประเภทอาหาร คาอธบาย

รานอาหาร เมอลกคาสงอาหารทานทราน

กลบบาน เมอลกคาสงอาหารทานทราน และตองการสงอาหาร

กลบบานเพม

8) กดปม

9) รายการอาหารทเราเลอกไปปรากฏ ในสวนของรายการสงอาหาร

109

10) เมอสงรายการอาหารครบถวนแลว ใหกดปม

11) ระบบจะถามรหสผาน (Password) ของผรบรายการอาหาร โดย

รหสผานจะเปนรหสเดยวกบทพนกงานใช Log in เขาระบบ ซงระบบจะทาการตรวจสอบ

อตโนมตวารหสผานทใสนนตรงกบของพนกงานหรอไม ถาตรงการรบรายการอาหารนนถอเปน

เสรจสมบรณ

4.2.9.2 การสงอาหารกลบบาน

1) กดเลอกเมนใบสงอาหาร

2) ในสวนของใบสงอาหาร ในชองของเลขทโตะไมตองมการระบ

หมายเลข

3) เลอกประเภทใบสงอาหารเปน

4) ทาการเลอกรายการอาหารทตองการ ตามประเภทอาหาร

5) พรอมระบจานวนทลกคาสงในชอง

6) ในชอง ใชระบขอความทลกคาเรยกรอง

เปนพเศษ

7) พรอมกบเลอกประเภทรายการอาหาร เปน

110

8) กดปม

9) รายการอาหารทเราเลอกไปปรากฏ ในสวนของรายการอาหาร

10) เมอสงรายการอาหารครบถวนแลว ใหกดปม

11) ระบบจะทาการถามรหสผาน (Password) ของผรบรายการอาหาร

โดยรหสผานจะเปนรหสเดยวกบทพนกงานใช Log in เขาระบบ ซงระบบจะทาการตรวจสอบ

อตโนมตวารหสผานทใสนนตรงกบของพนกงานหรอไม ถาตรงการรบรายการอาหารนนถอเปน

เสรจสมบรณ

4.2.9.3 การแกไขรายการอาหาร กรณลกคาตองการเพมรายการอาหาร 1) กดเลอกเมนใบสงอาหาร

2) เลอกใบสงอาหารทตองการแกไข

3) ขอมลใบสงอาหารนนจะปรากฏขนทางดานขวา

4) ทาการเลอกอาหารจากประเภทอาหารทตองการ

111

5) พรอมระบจานวนทลกคาสงในชอง

6) ในชอง ใชระบขอความทลกคาเรยกรอง

เปนพเศษ

7) พรอมกบเลอกประเภทรายการอาหาร

ประเภทอาหาร คาอธบาย

รานอาหาร เมอลกคาสงอาหารทานทรานเพมเตม

กลบบาน เมอลกคาสงกลบบานเพมเตม

8) กดปม

9) รายการอาหารทเราเลอกเพมไปปรากฏ ในสวนของรายการอาหาร

10) เมอสงรายการอาหารครบถวนแลว ใหกดปม

11) ระบบจะทาการถามรหสผาน (Password) ของผรบรายการอาหาร

โดยรหสผานจะเปนรหสเดยวกบทพนกงานใช Log in เขาระบบ ซงระบบจะทาการตรวจสอบ

อตโนมตวารหสผานทใสนนตรงกบของพนกงานหรอไม ถาตรงการรบรายการอาหารเพมนนถอ

เปนเสรจสมบรณ

112

กรณลกคาตองการลดรายการอาหาร 1) กดเลอกเมนใบสงอาหาร

2) เลอกใบสงอาหารทตองการแกไข

3) ขอมลใบสงอาหารนนจะปรากฏขนทางดานขวา

4) เลอกรายการอาหารทตองการลด

5) ใสจานวนทตองการยกเลก ในชองจานวนสง/ยกเลก

6) กดปม

7) รายการอาหารนนจะถกยกเลกไป

ชองใสจานวนทตองการ

113

4.2.10 รายการอาหาร เปนการจดการสถานะของอาหารในการทาภายในครว ซงจะสามารถระบ

สถานะรายการอาหารนนๆทลกคาสงเขาไปได ทงยงสามารถใหขอมล รายละเอยดในการสงอาหารนนๆจากลกคาไดดวย

รปท 4.10 หนาจอรายการอาหาร 4.2.10.1 การเรยกดรายการอาหารแตละประเภท

1) เลอกประเภทอาหารทตองการ ในชอง

2) กดปม

3) รายการอาหารทปรากฏจะมเพยงอาหารทลกคาสง ในประเภทท

เราตองการเทานน

4.2.10.2 การปรบสถานะของอาหาร 1) เลอกรายการอาหารทเราตองการจะทาจาก “ รายการสงอาหาร “

ซงจะแสดงถงขอมลของรายการอาหารดงน

ขอมลอาหาร คาอธบาย ประเภทอาหาร ใหระบบแสดงเฉพาะอาหารในประเภทนนๆ

ลาดบ ลาดบการสงอาหารของลกคา รายการอาหาร ชอของอาหารทมการสงเขามาในระบบ

จานวน จานวนททาการสงเขามาในระบบ ประเภท แสดงถงสถานะของอาหารนนๆวา ลกคาสงทานในราน หรอ สงกลบบาน

114

2) เมอทาการเลอกรายการอาหารทตองการแลว ในสวนของ “ปรบ

สถานะ “ จะปรากฏขอมลของอาหารนนๆขน ไดแก

ขอมลอาหาร คาอธบาย รายการอาหาร ชอของอาหารทลกคาทาการสง

จานวน จานวนของอาหารทลกคาสง ใบสงอาหาร ขอมลของใบสงอาหารนน เลขทใบสง เลขทโตะของลกคา* จานวนทส ง

3) เมอเราเลอกรายการอาหารทเราตองการจะทาแลว ใหกดปม

4) รายการอาหารทจะทาจะไปปรากฏทางดสนขวามอ ในสวนของ

“รายการปรงอาหาร” ในสถานะ “กาลงทา”

5) เมอเราทาอาหารนนๆเสรจแลวตองการเปลยนสถานะอาหารเปน

“ทาเสรจ” ทาไดโดยใหกดเลอกรายการอาหารในสวน “รายการปรงอาหาร”

6) กดปม

7) สถานะของอาหารจะเปลยนเปน “ทาเสรจ”

8) รายการอาหารนนในสวน “รายการปรงอาหาร” จะหายไป

เนองจากในสวนของสถานะรายการอาหาร เราเลอกใหแสดงเฉพาะอาหารทอยในสถานะ “กาลง

ทา” ถาเราตองการใหระบบแสดงอาหารในสถานะ “ทาเสรจแลว” หรอแสดงทงหมด ทาไดโดย

เปลยน “สถานะรายการอาหาร”

9) รายการอาหารในสวนของ “รายการปรงอาหาร” จะแสดงเฉพาะ

รายการอาหารตามสถานะทเราเลอกเทานน

115

4.2.10.3 การแกไขสถานะของอาหาร ใชในกรณเราเลอกสถานะของอาหารไมตรงตามทตองการ เราสามารถ

แกไขได ดงน 1) เลอกรายการอาหารทใสสถานะไมตรงตามตองการ ซงจะปรากฏ

ในสวนของ “รายการปรงอาหาร”

2) กดปม

3) รายการอาหารนนๆจะหายไปจากสวน “รายการปรงอาหาร” และ

จะกลบไปอยในสวนของ “รายการสงอาหาร”

4) เราสามารถทาการกาหนดสถานะใหมของอาหารนนๆไดตาม

ตองการ โดยเรมทาใหมตงแตตน

4.2.11 ใบเสรจ

รปท 4.11 หนาจอใบเสรจ 4.2.11.1 การชาระเงนคาอาหาร

1) ทาการหาใบเสรจทตองการ โดยการกรอกเลขทใบสงอาหารหรอ

เลขทโตะทตองการชาระเงน

2) ใบเสรจทตองการจะปรากฏขนทางดานขวามอ กดเลอกใบเสรจท

ตองการนน

3) กดปม

116

4) รายละเอยดของอาหารทส งทงหมดจะปรากฏในสวนของ “รายการ

ใบเสรจ” ทางดานลาง และในสวนของ “จานวนเงน” จะปรากฏคาอาหารทตองชาระ

แตในกรณทลกคาเปนสมาชก ลกคาจะไดสวนลดเพมตามทมการ

กาหนดไว จาเปนทจะตองมการกรอกหมายเลขสมาชกลงไปในชอง ในสวนของ “ใบเสรจ” แลวระบบจะทาการหกสวนลดใหอตโนมต ( ราคา A : ราคากอนหกสวนลด , ราคา B : ราคาหลงหกสวนลด)

5) เมอลกคาชาระเงน ใหใสจานวนเงนทไดรบมาลงในชอง “รบเงน”

6) ระบบจะทาการแสดงจานวนเงนทจะตองทอนใหลกคาในชอง “เงน

ทอน”

7) เมอทอนเงนใหลกคาเรยบรอยแลว กดปม

8) กด “Yes” เพอยนยนการออกใบเสรจ

A

B

117

9) กรอกรหสผานการออกใบเสรจ แลวกด “OK”

10) รายการใบเสรจทเราออกไปแลว จะไปปรากฏอยในสวนของ

“คนหาใบเสรจ” ทางดานขวามอสด เพอใชในการแกไขขอมล

4.2.11.2 การเปลยนใบสงอาหาร

ใชเมอทาการกดเลอกใบสงอาหาร เขามาในรายการใบเสรจ แลวพบวา

เราทาการเลอกใบสงอาหารผดใบ สามารถแกไขไดโดย

1) การกด ในสวนของ “รายการใบเสรจ”

2) รายการใบเสรจของใบสงอาหารนนๆจะหายไปกลบไปอยในสวน

ของ “ใบสงอาหาร” ตามเดม

4.2.11.3 การชาระคาสมครสมาชก

1) เลอกเมน “สมครสมาชก”

2) เลอกสมาชกทตองการ

ขอมล คาอธบาย รหสสมาชก คนหาสมาชกจากรหสสมาชก ชอสมาชก คนหาสมาชกจากชอสมาชก

3) กดปม

4) รายละเอยดของคาสมครสมาชกทตองชาระ จะปรากฏขนในสวน

ของ “จานวนเงน” โดยการสมครสมาชก สมาชกยงจะไมสามารถใชสทธสวนลดได

5) เมอลกคาชาระเงน ใหใสจานวนเงนทไดรบมาลงในชอง “รบเงน”

6) ระบบจะทาการแสดงจานวนเงนทจะตองทอนใหลกคาในชอง “เงน

ทอน”

7) เมอทอนเงนใหลกคาเรยบรอยแลว กดปม

118

8) กด “Yes” เพอยนยนการออกใบเสรจ

9) กรอกรหสผานการออกใบเสรจ แลวกด “OK”

10) รายการใบเสรจทเราออกไปแลว จะไปปรากฏอยในสวนของ

“คนหาใบเสรจ” ทางดานขวามอสด

4.2.11.4 การแกไขใบเสรจทออกไปแลว 1) เลอกรายการใบเสรจทตองการจากรายการใบเสรจทงหมด

2) ขอมลของใบเสรจทเลอกมาจะมาปรากฏในสวนของ “ใบเสรจ”

“จานวนเงน” และ “รายการใบเสรจ”

3) ทาการแกไขขอมลตามตองการ

4) กดปม

5) กด “Yes” เพอยนยนการออกใบเสรจ

6) กรอกรหสผานการออกใบเสรจ แลวกด “OK”

7) รายการใบเสรจทเราแกไขแลว จะกลบไปปรากฏอยในสวนของ

“คนหาใบเสรจ” ทางดานขวามอสด

วนเลข

ประเ

4.2.11.5

ขอมล นทใบเสรจ ขทใบเสรจ เภทใบเสรจ

2

3

4.2.11.6

2

3

4

5

5 การคนหาใบ1) ทาการก

วนทเลขทประเใบเส

2) กดปม

3) รายการ

6 การพมพใบ1) เลอกใบ

2) กดปม

3) กดปม “

4) ตวอยาง

5) กดปม

บเสรจ กรอกขอมลล

ทมการออกใบทกากบใบเสรเภทของใบเสสรจการสมคร

รใบเสรจทงห

บเสรจ บเสรจทตองก

“Yes” เพอยน

งใบเสรจกอน

เพอเลอ

งในสวน “คน

คาอธบเสรจทตองกรจทตองการ สรจทตองการรสมาชก

มดทตองตาม

ารพมพ จาก

นยนการพมพ

นพมพจะปรา

กเครอง Prin

นหาใบเสรจ”

ธบาย การ ร เปนใบเสรจ

มขอมลทเราค

กตารางดานข

พใบเสรจ

กฏ

nter ทตองกา

จสงอาหารหร

คนหาจะปรา

ขวามอ

าร

119

รอ

กฏขน

120

4.2.12 รายงาน เปนการรายงานขอมลเกยวกบขอมลภายในรานอาหาร แบงเปนรายงาน

ทงหมด 3 ประเภท คอรายงานรายชอสมาชก รายงานสรปเมนอาหาร และรายงานยอดขาย 4.2.12.1 รายงานชอสมาชก

1) กดเลอกเมน “รายงานชอสมาชก”

2) หนาตางรายงานชอสมาชกจะปรากฏขน

3) เลอกชวงวนททตองการทราบรายชอสมาชก

4) เลอกลกษณะการเรยงขอมลตามทตองการ

5) กดปม

6) ขอมลสมาชกในชวงวนทกาหนดจะปรากฏขน

7) ในชองทางดานซายมอจะขนลาดบวนททมขอมลรายงานทเรา

เลอก เราสามารถเลอกดเปนของแตละวนทได โดยการเลอกขอมลในวนททตองการ

121

4.2.12.2 รายงานสรปเมนอาหาร 1) กดเลอกเมน “รายงานสรปเมนอาหาร”

2) หนาตางรายงานสรปเมนอาหารจะปรากฏขน

3) เลอกชวงวนททตองการทราบ

4) กดปม

5) รายการอาหารและจานวนของรายการนนๆ ในชวงวนทกาหนดจะ

ปรากฏขน

6) ในชองทางดานซายมอจะขนลาดบวนททมขอมลรายงานทเรา

เลอก เราสามารถเลอกดเปนของแตละวนทได โดยการเลอกขอมลในวนททตองการ

4.2.12.3 รายงานยอดขาย แสดงรายงานยอดขาย หรอ รายงานใบเสรจทออกไปในแตละวน

ในชวงเวลาทกาหนด 1) กดเลอกเมน “รายงานยอดขาย”

2) หนาตางรายงานยอดดขายจะปรากฏขน

เลอก เราสาม

3

4

5

6

7

มารถเลอกด

4.2.12.4

2

3) เลอกชว

4) เลอกลก

5) กดปม

6) ขอมลย

7) ในชองท

เปนของแตล

4 การพมพรา1) เลอกรา

2) กดปม

วงวนททตอง

กษณะการเรย

อดขายในชว

ทางดานซายม

ะวนทได โดย

ายงาน ยงานทตองก

เพอเลอ

การทราบราย

ยงขอมลตาม

งวนทกาหนด

มอจะขนลาด

ยการเลอกขอ

การพมพ

กเครอง Prin

ยชอสมาชก

ทตองการ

ดจะปรากฏข

ดบวนททมขอ

อมลในวนทท

nter ทตองกา

ขน

อมลรายงานท

ทตองการ

าร  

122

ทเรา

123

 

บทท 5 สรปการทาโครงงานและขอเสนอแนะ

ในบทนจะกลาวถงบทสรป ปญหาและขอเสนอแนะในการพฒนาโครงการ ระบบการ

จดการรานอาหาร สาหรบใชเปนแนวทางในการพฒนาระบบสารสนเทศอนๆ 5.1 สรปการทาโครงงาน

ระบบการจดการรานอาหาร เปนระบบทพฒนาขนมาเพอใหผใชงานสามารถจดการขอมลตางๆ ทเกยวของกบกระบวนการจองโตะอาหาร สงอาหาร และออกใบเสรจ โดยระบบจะชวยอานวยความสะดวกในการบนทก แกไข ลบ และการเรยกใชขอมล รวมถงการจดทารายงานทชวยในการดาเนนกจการรานอาหาร

ผจดทาไดมการออกแบบระบบโดยกาหนดคณสมบต ความตองการของระบบจากการศกษาระบบการทางานเดมของทางรานอาหาร จนโปรแกรมสามารถใชงานไดตามวตถประสงค และสามารถพฒนาโปรแกรมตอไปเพอใหครอบคลมการทางานในทกๆ ดาน

การพฒนาโครงงานระบบการจดการรานอาหาร สามารถออกแบบโครงสรางโดยรวมของโปรแกรมในลกษณะของ Data Flow และออกแบบฐานขอมลในรปแบบ Entity Relationship ในสวนของการพฒนาระบบนน ผจดทาโครงงานใชโปรแกรม Microsoft Visual Studio 2010 และใช C# เปนภาษาในการพฒนา ในสวนของ Database ใช SQL Server 2008 เมอทาการพฒนาระบบดงกลาวเสรจสน ผจ ดทาโครงงานไดใชเวลาในการทดสอบระบบประมาณ 30 วน เพอทาการทดสอบและแกไขระบบใหใชงานไดอยางมประสทธภาพ จากนนใชเวลาในการสรปผลการดาเนนโครงงานทงสน 20 วน เพอทาการสรปงานตางๆ จดทาเอกสารโครงงานและขออนมตการขนสอบโครงงานจากอาจารยทปรกษาโครงงาน 5.2 ปญหาการทาโครงงาน

ในการดาเนนการออกแบบและพฒนาโครงงาน ไดประสบกบปญหาตางๆ โดยแบงออกตามขนตอนการทางานดงตอไปน

5.2.1 ปญหาทเกดขนในชวงของการออกแบบระบบ 5.2.1.1 ปญหาในเรองของการกาหนดโครงสรางของระบบ ซงเมอมการศกษา

โครงสรางจากการทางานของระบบเดม แลวจงไดมการออกแบบโครงสรางของระบบขนมารองรบแตในการออกแบบในรอบแรกนนไดเกดมขอผดพลาด ซงไปปรากฏในขนตอนการพฒนาระบบ ซงทาใหเกดความขดแยงในการออกแบบและการใชงานจรง ทาใหเสยเวลาในการปรบปรงการออกแบบใหตรงกบความตองการและสามารถปฏบตไดจรง

5.2.1.2 ปญาในเรองของการกาหนดขอบเขตของโครงงาน เมอผจดทาไดทาการประเมนขอบเขตโครงงานโดยอางองจากขนตอนการทางานของระบบเกาออกมาแลว เมอ

124

 

ดาเนนการพฒนาจรงจะสามารถเหนไดวา ในขอบเขตทผจดทาไดประเมนไปนนยงมองขามรายละเอยดในบางขนตอนของการทางาน ซงจะทาใหการคานวนและการประเมนระยะยเวลาในการทางานนนไมเปนจรงตามทมการคานวนไว จงตองมการกาหนดแผนการทางานใหรดกมขน เพอใหสามารถควบคมระยะยเวลาการทางานได

5.2.1.3 ปญหาในการวางแผนการดาเนนโครงงาน สบเนองมากจากปญหาในการกาหนดขอบเขต จากหวขอดานบนซงทาใหเกดปญหาในการคานวนระยะเวลาในการดาเนนงานแลว ยงมปจจยอน ๆ ทยงมสวนทาใหการออกแบบและพฒนาไมสามารถ เปนไปตามแผนทกาหนดไว เชน ปญหาในทฤษฎการออกแบบ นามาใชเนองจากการพฒนาระบบนนสามารถทาการพฒนาไดหลายทาง ในบางวธทเลอกปฏบตนนอาจไมเหมาะสม ซงอาจเกดผลเสยในภายหลงจงจาเปนตองทาการยอนกลบมาปรบเปลยนวธการทางาน ทาใหสญเสยเวลาในการทางาน

5.2.2 ปญหาทเกดขนในชวงของการพฒนาระบบ 5.2.2.1 ปญหาในเรองของการเขยนโปรแกรม โดยผลจากการออกแบบ

โครงสรางระบบนนผดาเนนโครงการยงมองขาม สวนในการทางานบางสวนทจาเปน ซงในการออกแบบในลกษณะเชงวตถนนจาเปนจะตองมองระบบใหรดกม และมการเขยนโปรแกรม ทเปนระบบระเบยบ เพอความมประสทธภาพในการเรยกใชและสงผานขอมล ซงเมอผดาเนนโครงการไดมองขามการทางานในบางสวนไปนน ทาใหตองทาการเขยนกระบวนการทางานยอยเพมขนมา เพอใชในงานทมลกษณะเฉพาะเพยงงานเดยว ซงจะมขอเสยคอ เมอมกระบวนการทางานยอยในลกษณะนเพมมากขน จะทาใหการเขยนโปรแกรมไมมระเบยบ ทาใหยากในการแกไข และพฒนาตอไปในอนาคต

5.2.2.2 ปญหาเกยวกบขนตอนการเขยนโปรแกรม เนองจากการเขยนโปรแกรมนนผดาเนนโครงการจาเปนจะตองเขยนโปรแกรมเพอใหไดผลลพธออกมาตามทตองการ โดยบางทในการลาดบขนตอนการเขยนโปรแกรมนนยงขาดเสถยรภาพ จงทาใหโปรแกรมยงมขอผดพลาดอย จงตองมการแกไขเพอใหโปรแกรมใชงานไดอยางถกตอง

5.2.3 ปญหาทเกดขนในชวงของการทดสอบระบบ ปญหาทเกดขนสวนใหญมาจาก ผลจากการเขยนโปรแกรมทไมรดกมจงทาให

เกดขอผดพลาด ในการประมวลผล เชน การคานวนผลตาง ๆ การแสดงคาตาง ๆ ซงขอผดพลาดในการเขยนโปรแกรมเหลานอาจทาใหเกดผลเสยอยางมาก เมอทาการนาระบบไปใชในการทางานจรง ผพฒนาจงตองทดลองการใชงานในทกกรณเพอใหไดมนใจวาจะไมเกดขอผดพลาดขนในระหวางการใชงานจรง

125

 

5.3 ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากการพฒนาระบบการจดการรานอาหาร โดยแบงเปนหวขอดงตอไปน 5.3.1 ในการออกแบบและพฒนาระบบนน ควรออกแบบและพฒนาใหมความยดหยน

ในการทางานและสามารถตอบสนองความตองการของผใชงานใหครบถวน จงควรตองมการศกษา ขอมลการทางานใหครบทกกระบวนการเพอลดปญหาทอาจเกดขนในขนตอนการพฒนาและการทางานจรง

5.3.2 ในการพฒนาระบบนน ตองมองถงความสามารถและทกษะในการใชงานของระบบททาการพฒนาขนมาดวยวา มากนอยเพยงไร และหากระบวนการในการปรบปรงสวนตดตอผใชใหสามาถใชงานไดงาย เพอใหผใชงานสามารถเขาใจและใชระบบททาการพฒนาขนมาไดอยางมประสทธภาพ

5.3.3 ในการแขงขนทางธรกจนน ยงตองมแนวทางในการพฒนาแผนธรกจเพอใหมศกยะภาพในการแขงขนทางการตลาดได จงอาจใชขอมลในฐานขอมลเพอการพฒนาระบบทมความสามรถในการประมวลผลหรอสกดขอมลทเปนประโยชนในการทาธรกจออกมา เพอใหสามารถขยายฐานทางเศรษฐกจออกไปได และมเปาหมายในการทาผลกาไรทมากขน

5.3.4 ผใชงานทใหขอมลในการพฒนาระบบ ใหความเหนวาควรจะมระบบการจองโตะอาหาร และสงอาหารเปนแบบระบบออนไลน เพออานวยความสะดวกใหกบลกคา และเปนการเพมชองทางในการทาธรกจอกชองทางหนง 5.4 สรปอปกรณและงบประมาณการพฒนาระบบ

5.4.1 อปกรณทตองใชในการตดตงระบบ 5.4.1.1 เครองทใชในการประมวลผล มคณลกษณะดงน

1) Pentium 4 ความเรวไมนอยกวา 2 GHz 2) Hard disk ไมนอยกวา 50 GB 3) หนวยความจา (RAM) 512 MB

5.4.1.2 ซอฟตแวร 1) Operating System ใช Windows XP Service Pack 3 2) ใชโปรแกรม Visual Studio 2010 ในการพฒนาระบบ 3) ใชโปรแกรม SQL Server 2008 ในก ารเกบขอมล 4) ใชโปรแกรม Crystal Report ในการออกรายงาน

5.4.2 คาใชจายในการพฒนา 1) คา Operating System Software 5,000 บาท 2) คา Visual Studio 2010 35,970 บาท 3) คาพฒนา 20,000 บาท

126

 

5.4.3 งบประมาณทใชในปตอไปหลงการตดตง ในปตอไป ถาจะมคาใชจายคงมเฉพาะคาตรวจสอบ ประมวลผลขอมล เปน

จานวนเงนทไมมาก แตในปแรกจาเปนตองมความใชจายมากเพราะตองมการอบรมผใชงาน และการแกไขระบบใหตรงตอความตองการใชงานมากยงขน

127

 

เอกสารอางอง

[1] โอภาส เอยมสรวงศ, การวเคราะหและออกแบบระบบ, ซเอดยเคชน : กรงเทพฯ, 2548

[2] มณโชต สมานไทย, การออกแบบฐานขอมลและภาษา SQL, อนโฟเพรส : กรงเทพฯ, 2546

[3] รววรรณ เทนอสสระ, ฐานขอมลและการออกแบบ, ซเอดยเคชน : กรงเทพฯ, 2543

[4] วราภรณ โกวทวรางกร, ระบบฐานขอมลและการออกแบบ, ศนยหนงสอจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย : กรงเทพฯ, 2543

[5] คมอธรกจรานอาหาร, [online], Available:

http://www.dbd.go.th/mainsite/fileadmin/contents/information/brochure/10_Manual_restau

rant.pdf