คำ นำmhtech.dmh.moph.go.th/ver6/book/MD00000650 - file.pdf · 2013-07-24 · คู่มือการดูแลผู้ป่วยสมองเสื่อมสำาหรับเจ้าหน้าที่ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำ

ชอหนงสอ คมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

บรรณาธการ นางสาวอมรากล อนโอชานนท

นางสาวกาญจนา วณชรมณย

นางสาวชดชนก โอภาสวฒนา

หนวยงานจดพมพ กรมสขภาพจตกรมการแพทยกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

กระทรวงสาธารณสข

เดอน/ปทผลต ตลาคม2555

จำานวน 1,200เลม

พมพท บรษทบยอนดพบลสชงจำากด

กคมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

คำ�นำ�

โรคสมองเสอมพบในผสงอายเปนสวนใหญ โดยยงไมมยาทรกษาใหหายขาดได อาการของโรคจะคอยๆ

รนแรงขนตามระยะเวลาของการปวยและสวนใหญมกจะควบคมอารมณและพฤตกรรมของตวเองไมไดมอาการหลงลม

อยางมากสงผลตอการดำาเนนชวตประจำาวนไมสามารถชวยเหลอตนเองไดจงเปนภาระหนกสำาหรบญาตในการดแลผ

มภาวะสมองเสอมซงอาจทำาใหญาตหรอผดแลเกดอาการเบอหนายทอแทและมความเครยดอยางมากขนได

กลมภารกจดานพฒนาการแพทย ซงประกอบดวยกรมสขภาพจต กรมการแพทย กรมพฒนาการแพทย

แผนไทยและการแพทยทางเลอก จงไดจดทำาคมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำาบลเพอใหบคลากร/เจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลมความรความเขาใจเรองโรคสมองเสอม

และมแนวทางในการดแลผปวยสมองเสอมตลอดจนสามารถใหคำาแนะนำาญาตในการดแลผปวยสมองเสอมและการดแล

สขภาพตนเองของญาต/ผดแลเพอคณภาพชวตทดทงของผปวยสมองเสอมและผดแล

คณะทำางาน

ข คมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

คคมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

ส�รบญ

หนา

คำานำา ก

สารบญ ข

บทนำา บทบาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลตอการดแลผปวยสมองเสอม 1

บทท 1 เรองนารของโรคสมองเสอม 5

ภาวะสมองเสอม 7

สาเหตของภาวะสมองเสอม 7

รอยางไรวาสมองเสอม 7

การวนจฉยภาวะสมองเสอม 8

แนวทางการรกษา 9

บทท 2 แนวทางการดแลผสงอายสมองเสอม 13

ขอควรตระหนกและยอมรบในการดแลผสงอายสมองเสอม 15

หลกการแกปญหาพฤตกรรมอารมณจตใจในผสงอายสมองเสอม 15

ปญหาทพบบอยและขอแนะนำา 16

บทท 3 การดแลสขภาพองครวมสำาหรบญาตและผดแลผสงอายสมองเสอม 21

การดแลสขภาพแบบองครวม4มต 23

แนวทางการดแลสขภาพแบบองครวมดวยตนเอง 25

เรยนรการแกปญหาจากกรณตวอยาง 30

บรรณานกรม 35

ภาคผนวก 37

แบบทดสอบสภาพสมองเบองตนเปนภาษาไทยMMSE-Thai2002 39

แบบประเมนความเครยด(ST-5) 42

รายนามคณะทำางาน 45

ง คมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

2 คมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

3คมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

บทนำ�

บทบ�ทของเจ�หน�ทในโรงพย�บ�ลสงเสรมสขภ�พตำ�บล

ในก�รดแลผปวยสมองเสอม

ภาวะสมองเสอมเรมทจะเปนปญหาทางสาธารณสขและทางเศรษฐกจสงคมมากขนมกพบในกลมผสงอาย

โดยพบไดประมาณ4%ในกลมอายมากกวา65ปและพบไดถง20%ในกลมอายมากกวา85ปจะเหนไดวายงอาย

มากการเกดภาวะสมองเสอมกมากขน ปจจบนความกาวหนาทางการแพทยไดเออใหอายขยของมนษยมเวลาทยาวขน

โรคเรอรงตางๆ สามารถรกษาหรอควบคมไดและทำาใหมชวตยนยาว ในประเทศไทยปจจบนพบวา อายขยเฉลยของ

ผชายไทยประมาณ69ปและผหญงประมาณ71ปซงทำาใหพยากรณไดวาในอนาคตอาจพบการเกดภาวะสมองเสอม

มากขนเรอยๆ ดงนน การสงเสรมใหเกดการดแลผปวยสมองเสอมแบบองครวมในระบบบรการสาธารณสขโดยเนนท

เจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.) จงเปนสงทสำาคญยง เนองจากเจาหนาทใน รพ.สต. เปนผให

บรการดานสขภาพทใกลชดกบประชาชนและเขาถงชมชนมากทสดหากสามารถดแลผปวยสมองเสอมในพนทของตนเอง

ไดอยางถกตองเหมาะสมครอบคลมทงสขภาพกายและจตตลอดทงการใหญาตมสวนรวมในการดแลผปวยสมองเสอม

มากยงขนจะสงผลใหผปวยสมองเสอมมคณภาพชวตทดขน

บทบาทของเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลในการดแลผปวยสมองเสอม

ดานสงเสรม/ปองกน

คดกรอง/คนหาผมภาวะสมองเสอมดวยแบบประเมนMMSE

สงตอเพอรบบรการวนจฉยจากแพทยในกรณทมภาวะเสยงหรอสงสย โดยดจากคะแนนจดตด

(Cut-offpoint)ดงน

ไมไดเรยนหนงสอ(อานไมออก-เขยนไมได) จดตด<14

เรยนระดบประถมศกษา จดตด<17

เรยนระดบสงกวาประถมศกษา จดตด<22

จดกจกรรมบรหารสมองใหกบกลมปกต/กลมเสยง

ประเมน/คดกรองซำาทกปในกลมเสยงดวยแบบประเมนMMSE

ดานการดแล/ฟนฟ

เยยมบานเพอตดตามดแลผปวยสมองเสอมใหไดรบยาอยางตอเนอง

ประเมนพฤตกรรมหากมพฤตกรรมทกอใหเกดอนตรายใหสงตอพบแพทยซงอาจตองมการปรบยา

การดแล/ฟนฟทบาน(HomeProject)โดยใหความร/คำาปรกษาแนะนำาวธการดแลผปวยสมองเสอม

สำาหรบญาตและการดแลจตใจญาต


แผนภมการสงเสรม ปองกนและดแลฟนฟผสงอายทเปนโรคสมองเสอม

สำาหรบเจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

ผสงอาย

ปกต/เสยง :สงเสรม/ปองกน ปวย : ดแล/ฟนฟ

สงเสรม ปองกน

คดกรองดวยMMSE เยยมบานเพอประเมนพฤตกรรม

ผดปกตและ

กอใหเกดอนตราย

สงตอ

เพอรบการวนจฉย

จากแพทย

จดกจกรรม

บรหารสมอง

สงตอ

เพอพบแพทย

และปรบยา

Home Project

ใหความรญาต

ดแลจตใจญาต

คดกรองดวย

MMSEอยางนอย

ปละ1ครง

พฤตกรรมไมกอใหเกด

อนตราย

เสยง/สงสย

ไมไดเรยน<14

ประถมศกษา<17

สงกวาประถม<22

ปกต

ไมไดเรยน≥14

ประถม≥17

สงกวาประถม≥22



บทท 1

เรองน�รของโรคสมองเสอม

ภาวะสมองเสอม ภาวะสมองเสอม คอ ภาวะทผปวยมการเสอมถอยของความสามารถของสมองในหลายๆ ดาน เชน

ความจำาแยลงใชภาษาไมถกตองการแกปญหาตางๆไมเหมาะสมซงจะมผลทำาใหผปวยมปญหาในการดำาเนนชวตประจำาวน

อยางอสระเหมอนเดม

สมองเสอมไมใชเปนภาวะทพบไดทวไปเมอคนเราสงอายคนสงอายทวไปอาจจะมการลมไดบางแตวาลมแลว

กจะคอยๆนกไดภายหลงเชนอาจจะนกไมออกวาเอาของไปวางไวทไหนแตจำาไดวาตนเองถอมาแลวกหาดวาเอาไปวาง

ไวทไหนแตในผปวยสมองเสอมสงเหลานผปวยจะจำาไมไดเลยวาหยบของนมาหรอจำาไมไดเลยวามการทำากจกรรมตางๆ

เกดขนเชนจำาไมไดวารบประทานอาหารไปหรอยงผปวยมกมการเปลยนแปลงพฤตกรรมและอารมณดวยเชนมกเอา

ของไปซอนไวตามทตางๆเพราะกลววามคนมาขโมยของตนไปผปวยอาจคดวาบานทอยปจจบนไมใชบานของตนเองจง

เกบเสอผาและบอกลกใหพากลบบานอยบอยๆผปวยบางรายมความกาวราวหงดหงดฉนเฉยวงาย

สาเหตของภาวะสมองเสอม เกดไดจากหลายสาเหตทงทแกไขไดและแกไขไมไดเชนโรคอลไซเมอรโรคหลอดเลอดสมองโรคพารกนสน

ขาดฮอรโมนธยรอยด เนองอกสมอง โพรงนำาในสมองขยายตว โรคตดเชอบางชนด เชน ซฟลสและเอดส เปนตน

แตโรคอลไซเมอรเปนโรคสมองเสอมทพบบอยทสดดงนนเมอสงสยวาผปวยมภาวะสมองเสอมจงควรสงปรกษาแพทย

เพอตรวจวนจฉยหาสาเหตของภาวะสมองเสอม

ภาวะสมองเสอมทรกษาไดหรอชวยใหผปวยมอาการทดขนมาได(ประมาณ1ใน10)มกจะเปนสมองเสอม

จากสาเหตดงน

1. เกดจากการทำางานของตอมไรทอผดปกตโดยเฉพาะตอมธยรอยด

2. เกดจากการขาดสารอาหารเชนวตามนบ1,วตามนบ12

3. เกดจากชองในสมองขยายใหญเนองจากนำาเลยงสมองคง

4. เกดจากการไดรบยาหรอสารทมผลตอการทำางานของสมอง

สวนสมองเสอมทเกดจากสาเหตอนๆเชนเกดจากการเสอมสลายของเซลลสมองจากการกระทบกระแทก

กระเทอนหรอจากการตดเชอไมอาจรกษาใหหายได

รอยางไรวาสมองเสอม แพทยจะประเมนความรวดเรวของการเกดอาการโดยประเมนจากความคดความจำาการรบรสงแวดลอม

การใชเหตผลการรบรความเปนจรงระยะเวลาทเปนลกษณะการดำาเนนโรคและความรนแรงของโรค เพอชวยในการ

วนจฉยแยกโรคและวางแผนในการดแลรกษา การประเมนผปวยสมองเสอมมความจำาเปนอยางยงทตองประเมนขอมล

ตางๆจากญาตรวมดวย


การวนจฉยภาวะสมองเสอม 1. ผปวยภาวะสมองเสอมจะมความเสอมถอยของความสามารถของสมองในสวนของcognitivefunction

หลายๆดานไดแก

มความผดปกตของความจำา(Memoryimpairment)โดยระยะแรกจะสญเสยความจำาใหมๆโดย

ความจำาเรองในอดตหรอความจำาระยะยาวยงดอย เชน จำาไมไดวากนขาวไปแลว เลาเรองเดมซำา

แลวซำาอกถามเรองเดมซำาๆจนคนรอบขางรำาคาญแตถาอาการเปนมากขนความจำาในระยะยาว

กจะเสยไปดวยจะจำาญาตทใกลชดไมได

ความผดปกตของการใชภาษาผปวยจะเรยกชอสงของไมถกจำาชอคนไมได

การสญเสยทกษะในการทำากจกรรม เชน ไมสามารถแปรงฟนหวผมหรอแตงตวได โดยทความ

สามารถในการเคลอนไหวกลามเนอปกต

ไมรจกสงตางๆ แมจะมประสาทรบรปกต เชน ไมรจกคนในครอบครว คนในกระจก ถาใหคลำา

เหรยญคลำากญแจจะบอกไมไดวาเปนอะไร

ความผดปกตในการบรหารจดการเชนมปญหาในการวางแผนงานการตดสนใจในเรองตางๆเชน

นงดนำาลนอางเฉยๆมปญหาในการเรยนรสงใหมๆ

2. ความผดปกตทเกดสงผลกระทบตอการดำาเนนชวตประจำาวน และเหนไดชดวาแยลงกวาระดบเดมท

ผปวยเปนอย

3. ความผดปกตทเกดขนไมไดอยในชวงทกำาลงมภาวะซมเศราสบสนเฉยบพลน

4. ความผดปกตทเกดขนนไมสามารถอธบายไดดวยสาเหตอนๆ

แบบประเมนภาวะสมองเสอม การประเมนภาวะสมองเสอม บคลากร/เจาหนาทใน รพ.สต. สามารถใชแบบประเมนภาวะสมองเสอมใน

การประเมนผปวยเบองตนไดเชนMiniMentalStateExamination:MMSE(ใชแบบทดสอบสภาพสมองเบองตน

เปนภาษาไทยในภาคผนวก)

ระยะตางๆ ของภาวะสมองเสอม ผสงอายสมองเสอมจะมชวตอยตอไปได2-20ปโดยเฉลยประมาณ10ปทางการแพทยแบงอาการออก

เปน3ระยะไดแก

1. ระยะแรก (1-3 ป) มความจำาบกพรอง ลมการสนทนาทเพงพดไป ทำาใหผสงอายสมองเสอมถามซำา

แลวซำาอกกบคำาถามเดมทเคยถามไปแลวจำาเหตการณเกาๆไดดกวาเหตการณทเพงจะเกดขนอาจจะมปญหาในการใช

ภาษาตงแตชวงแรกๆมกจะเลอกคำามาใชพดไมถกเรยกชอสงของทไมไดใชบอยๆไมถกตองเชนเรยกทววาตฉายหนง

จะสบสนทศทางซายขวาโดยเฉพาะในททไมคนเคย

2. ระยะกลาง(2-10ป)อาการลมจะเปนมากขนจะเรมจำาสงททำาไปแลวไมไดรวมทงความทรงจำาเกาๆ

กเรมเสยไปจำาชอเพอนหรอญาตไมไดมปญหาในการทำากจวตรประจำาวนทซบซอนการดแลตนเองจะบกพรองผปวย

อาจเหนภาพหลอนและหแววได

3. ระยะสดทาย (3-12 ป) เปนระยะสดทายของโรค ความจำาจะเสอมลงอยางมาก จำาคนใกลตวไม

ไดหรออาจจำาชอตนเองไมได ไมสามารถดแลตนเองได พดไดนอยลงมากจนไมพดเลย ในทสดผปวยจะพดไมได


เดนไมได กลนอาหารไมเปน นอนตดเตยง ตองการการดแลตลอด 24 ชวโมง เสยงตอการเปนแผลกดทบและอาจ

เสยชวตจากปอดบวมเพราะสำาลกนำาหรออาหารได

แนวทางการรกษา หลกการรกษามดงตอไปน

1. รกษาโรคทเปนสาเหต

2. ปรบปรงสงแวดลอมใหเหมาะสมกบสภาพผปวย

3. ใหการชวยเหลอครอบครวผปวยโดยใหกำาลงใจและคำาแนะนำาตางๆเนองจากญาตผปวยตองดแลผปวย

อยเปนเวลานานเพอปองกนอนตรายทอาจเกดกบผปวยและจำาเปนตองดแลญาตดวย เพราะพบวาญาตมกมอาการ

วตกกงวลซมเศราไดงาย

4. การรกษาดวยยากลมประคบประคองอาการสมองเสอม

การรกษาปญหาพฤตกรรมและจตเวชในผปวยสมองเสอม1. ยาทมฤทธในการยบยงการทำางานของเอนไซมอะเซตลโคลนเอสเทอเรส

(Cholinesteraseinhibitors)

ชอยา ขนาดตอวน ผลขางเคยงทสำาคญ คำาแนะนำา

Donepezil

(Aricept)

5mgวนละครงปรบเพมยา

เปน10mgตอวนหลงจาก

ไดรบยา4-6สปดาห

อาการทพบบอยคอคลนไส

อาเจยนทองเดนเบออาหาร

ปวดกลามเนอ นอนไมหลบ

มก เกดระหว างปรบ เพ ม

ขนาดยา

อาจใหกนยาพรอมอาหาร

และถาไมดขนควรปรกษา

แพทยเพอใหยาลดอาการ

ขางเคยงหรอปรบการรกษา

ใหม

Rivastigmine(Exelon) เรมจาก1.5mgวนละ2ครง

ปรบยาเพมขนหลงจากได

รบยา2-4สปดาหโดยปรบ

ครงละ1.5mgตอมอใหได

สงสด6mgวนละ2ครง

ผลขางเคยงของยาคลายกบ

Donepezilและอาจทำาใหผ

ปวยนำาหนกลดได

Galantammine

(Reminyl)

8mgวนละครงปรบเพมยา

หลงจากไดรบยา 4 สปดาห

เปน16mgวนละครง

ผลขางเคยงของยาคลายกบ

Donepezil และ Rivastig-

mine

Memantine 5mgวนละครงและเพม5

mgทกสปดาห จนถงขนาด

สงสด

ใชเฉพาะผปวยสมองเสอม

ระยะกลางและรนแรงเทานน


2. ยารกษาทางพฤตกรรม

เพอรกษาพฤตกรรมอารมณและความผดปกตทางจตซงพบไดบอยในผปวยสมองเสอม

กลม ชอยา ขนาดตอวน ผลขางเคยงทสำาคญ คำาแนะนำา

Benzodiazepine Lorazepam

(ยาคลายกงวล)

1-2mg อาจทำาใหสบสน

หกลมกาวราว

ใชเปนยานอน

หลบได

Antidepressant Fluoxetine

หรอParaxetine

(ยารกษาอาการเศรา)

20-40mg คลนไสอาเจยน

Trazodone(Desirel) 25-100mg งวงนอน ความดนตำา

เวลาลกหกลม

ใชเปนยานอน

หลบได

Nortryptyline 10-50mg ระบบประสาทอตโนมต

งวงนอน

ระวงในผปวย

โรคหวใจความ

ดนโลหตตำา

ชวคราว

Antipsychotic Haloperidol 0.5-2.0mg Extrapyramidal side

effectงวงนอน

ใชในขนาดตำา

และในระยะ

เวลาสน

Risperidone

(ยารกษาอาการโรคจต)

0.5-2mg มอสนตวแขง

ลนแขง

ถามอาการมาก

ควรปรกษา

แพทย

Valproateหรอ

Carbamazepine

(ยารกษาอาการกระสบกระสาย

พฤตกรรมกาวราวหรออารมณ

เปลยนแปลงงาย)

200-800mg คลนไสเวยนศรษะการ

ทรงตวไมดผนแพยา

Quetiapine(Seroquel) 12.5-100mg งวงนอน ความดนตำา

เวลาลกหกลม

นอนหลบ

ลดอาการ

พฤตกรรม


การดแลตอเนอง ภาวะสมองเสอมในผสงอายเปนการเจบปวยทสวนใหญรกษาไมหายและความเสอมหรอการทำาหนาทของ

ระบบตางๆจะบกพรองไปตามเวลามภาวะแทรกซอนอนเกดจากตวผสงอายและจากการดแลไดดงนนผสงอายสมอง

เสอมจงจำาเปนตองไดรบการดแลรกษาอยางตอเนองโดยแพทยหรอบคลากรสาธารณสข โดยพจารณานดผปวยมาพบ

ตามความจำาเปนและความเหมาะสมอยางนอย3เดอนตอครงเพอตดตามการรกษาปญหาพฤตกรรมและคณภาพชวต

ทงของผสงอายและผดแลดงน

1. ตดตามประเมนผลประเดนทสำาคญ คอ

1.1ผลการใชยาการเกดผลขางเคยงของยา

1.2การชวยเหลอตนเองเชนการยนการเดนกนอาหารอาบนำาแตงตวการขบถาย

1.3อาการทางจตเชนหลงผดประสาทหลอนหวาดระแวงซมเศรากระสบกระสายหงดหงดอารมณ

เปลยนแปลงงาย

1.4พฤตกรรมปญหาอนๆเชนมความเจบปวดนอนไมหลบกลางคนไมนอนเดนไปมาฯลฯ

1.5ควบคมระดบความดนโลหตและระดบนำาตาล เนองจากผปวยสมองเสอมทมความดนโลหต

สงควรควบคมระดบความดนโลหตไวใหอยในระดบปกตหรอใกลเคยงปกต ตองไมใหเกน

90BP(diastolic)<90mmHgมม.ปรอทเพราะภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมไดทำาให

หลอดเลอดเสยหายและเปนสาเหตของการตบตนทไปเลยงสมองไดสำาหรบผปวยสมองเสอมทเปน

โรคเบาหวานควรควบคมระดบนำาตาลไมใหเกน 126mg% เพราะถาปลอยใหมภาวะนำาตาลใน

เลอดสงกจะทำาใหเลอดนำาออกซเจนไปเลยงสมองไดนอยและทำาใหเกดภาวะสมองเสอมเพมมากขน

1.6ความเสยงในการดำาเนนชวตดานตางๆเชนดานการเงนความปลอดภยในบานการใชยาการรกษา

การทำารายตวเองการเดนทางความขาดแคลนหรอความไมพรอมของผดแล

1.7ความรวมมอ/ปญหาอปสรรคในการดแลผสงอายสมองเสอม

1.8สขภาพของญาต/ผดแลทงรางกายและจตใจเชนความเครยดความตองการความรขอมลการ

ฝกอบรมการสนบสนนดานตางๆ

2. เปรยบเทยบผลการตดตามครงนกบครงทแลว

พดคยกบผสงอายและผดแลโดยใหกำาลงใจ ชนชมสงททำาไดด ชวยกนหาทางแกไขในประเดนทเปน

ปญหาอาจทบทวนเปลยนแปลงการรกษาชวยเหลอสนบสนนดานความเปนอยตามความจำาเปนและความตองการ



บทท 2

แนวท�งก�รดแลผสงอ�ยสมองเสอม

การดแลผสงอายสมองเสอมเปนงานทหนกและตองทำาตดตอกนเปนเวลานานหลายปทำาใหญาตหรอผดแล

อาจเกดความเครยดเบอหนายทอแทออนลาหรอไมกอาจเกดความโกรธขนไดถาไมเขาใจผมภาวะสมองเสอมดพอดงนน

บคลากร/เจาหนาทใน รพ.สต. จำาเปนตองเสรมสรางใหญาตหรอผดแลมความตระหนก ยอมรบในตวผสงอายและ

พฤตกรรมทผดปกตตางๆ รวมถงการมความร มแนวทางในการดแลและจดการกบพฤตกรรมทเปนปญหาของผสงอาย

สมองเสอมดงน

ขอควรตระหนกและยอมรบในการดแลผสงอายสมองเสอม 1. อาการตางๆทพบในผปวยสมองเสอมเกดจากโรคทางสมองมใชการแกลงทำาหรอความตงใจทำาไมใช

นสยทไมด

2. ผทปวยเปนโรคสมองเสอม จะมระดบสตปญญาลดลงจงไมควรคาดหวงทจะใหเขาเรยนรในสงทสอน

หรอบอกไป

3. อาการหลายๆ อาการทเกดขน อาจไมสามารถรกษาใหหายขาดได เปนไปไดเพยงใหอาการนนคงอย

แตไมรบกวนผปวยหรอคนรอบขางมากนก

4. อาการทพจารณาแลววาไมเปนอนตรายตอชวตและความปลอดภยของคนรอบขางและตวผปวยเอง

อาจไมจำาเปนตองรกษาเพอใหอาการเหลานนหมดไป

5. วธการทใชไดดกบผปวยคนหนงอาจไมไดผลเมอนำาไปใชกบผปวยคนอนหรอแมแตในผปวยคนเดยวกน

แตตางเวลากนดงนนผดแลควรมการสงเกตและเรยนรจากคนรอบขางหรอจากประสบการณของผอนรวมดวย

หลกการแกปญหาพฤตกรรม อารมณ จตใจในผสงอายสมองเสอม 1. บคลกภาพเปลยนแปลงทพบบอยทสดถง70%ของผปวยสมองเสอมคอจะพบลกษณะไมกระตอรอรนท

จะทำาอะไรชอบนงนงๆอยเฉยๆคดแตเรองตนเองพดเรองของตวเองโดยเฉพาะในอดตจะพดซำาๆจนบางครงลกหลาน

คดวาความจำายงดทจรงในผปวยสมองเสอมจะเรมสญเสยความจำาใหมๆกอนถาอาการมากแลวจงจะสญเสยความจำา

ในอดต

2. ภาวะหลงผดพบได30-50%ของผปวยสมองเสอมทพบบอยเชนเชอวามคนในบานมาขโมยเงนทอง

หรอขาวของของผปวย ซงปญหาเกดจากมปญหาความจำาระยะสน วางเงนวางของแลวจำาไมได ทำาใหเชอวามโจรหรอ

คนในบานขโมยเงนไป อาจพบหลงผดวาคสมรสมช คดวามคนประสงครายหรอทำาราย เมอเกดภาวะหลงผดจะทำาให

ความสามารถในการจำาทเสยอยแลวสญเสยมากขน (วธการคอ ตองไมโกรธ ฟงอยางอดทน ใหผปวยอธบายวาทำาไม

จงคดเชนนนพยายามใหผปวยรสกวามคนตงใจฟงอยางจรงใจเปลยนหวขอสนทนาเปลยนไปพดเรองอนแค3นาท

กเพยงพอใหผปวยลมเรองเกาไปไดแลว:น.พ.นาคตสกะมาซาฮโระศนยวจยสมองมนษยมหาวทยาลยโตเกยวประเทศ

ญปน)


3. ภาวะประสาทหลอนพบได10-30%ของผปวยสมองเสอมเชนบอกลกหลานวาเหนคนบกรกเขามา

ในบานหรอเหนเดกสตวทไมเคยมในบานมาอยในบานบางครงอาจบอกวาเหนคนทรจกในอดตเชนพอแมพนองของ

ผปวยทตายไปแลวมาหาหรอประสาทหลอนแบบหแววไดยนเสยงคนมาคยดวยเสยงคนขจะมาทำารายเปนตน

4. อารมณเปลยนแปลงงาย เชน มอารมณโกรธอยางฉบพลน พบไดถง 50% ของผปวยสมองเสอม

บางครงเรองทมากระตนอาจไมใชเรองทควรโกรธแตภาวะสมองทไมดจะทำาใหการควบคมอารมณเสยไปดวยอกอารมณ

ทพบบอยคออารมณซมเศราพบได20-40%ซงถามอารมณซมเศรามากอาจมความคดทำารายตนเองไดสวนอารมณด

ผดปกตพบไดประมาณ20%ของผปวยสมองเสอมทงหมด

5. พฤตกรรมอนๆ เชนเดนไปแบบไมมจดหมายการเกบสะสมของบางครงเปนของททงแลวหรอของใช

ทเสยแลวจะไมยอมทงลกหลานนำาไปทงกจะโกรธมากการมพฤตกรรมลวนลามทางเพศกบเพศตรงขามทำาแคลวนลาม

แตจะไมมการทำารายเพอมเพศสมพนธเปนพฤตกรรมทมกทำาใหลกหลานอบอายขาดการเคารพนบถอและไมยอมดแล

ผปวยสวนใหญพบในเพศชายพบได20%ของผปวยสมองเสอม

6. การสบสนเรองวนเวลาสถานทการสญเสยความสามารถตางๆ เชนการดแลตนเองในเรองสขอนามย

สวนตวการลม(ลมของลมกนยาลมมออาหารทรบประทาน)

(อางอง พ.ท.ผศ.พงศธร เนตราคม ทมา: สมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย)

ปญหาทพบบอยและขอแนะนำา ปญหาของผปวยสมองเสอม ทเจาหนาทสาธารณสข หรอ อสม. จะสามารถสงเกตไดในเบองตน

ทแสดงใหเหนวาเรมปวยแลว เชนกนอาหารแลวจำาไมไดวากนออกจากบานหลงทางกลบบานไมถกมความคดสบสน

ลมชอคนใกลชดไมวาจะเปนคนในครอบครวหรอคนทเคยรจกสนทสนมคดวาของคนอนเปนของตนเลาเรองราวตางๆ

ไมปะตดปะตอกนและในระดบทปวยแลวไดแกพฤตกรรมการนอนทสบสนขบถายไมเปนทแยกความฝนกบความจรง

ไมไดและมพฤตกรรมถดถอยเหมอนเดก

ทงนวธการดแลผปวยสมองเสอมตามลกษณะปญหาโดยเฉพาะการจดการกบปญหาเฉพาะหนาในการดแล

ผสงอายสมองเสอมในเรองกจวตรประจำาวนมดงน

1. การกน

ปญหาทพบบอยคอจำาไมไดวากนอาหารไปแลวไมรจกวธการใชชอนสอมปญหาในการกลนการเคยว

หรออาจตองปอนอาหาร

แนวทางการจดการกบปญหา

ตรวจสขภาพเหงอกและฟนความสามารถในการเคยวและการกลนเปนระยะๆ

คงบรรยากาศการกนอาหารอยางเดมๆ ไมวาจะเปนเรองของเวลาทเรมจดหา อาหาร ถวยชาม

ตำาแหนงของโตะเกาอ

คอยเตอนลวงหนาเมอใกลถงเวลาอาหาร

จดอาหารชนดทคนเคย เคยวงายและระวงการสำาลก บางครงจำาเปนทจะตองบดอาหาร หรอทำา

อาหารเหลวโดยเนนคณคาและปรมาณอาหารแตละมอ

อาจจะตองคอยบอกวธรบประทานใหคอยๆเคยวแลวคอยๆกลนชาๆ

ไมควรเครงครดกบพธรตองหรอมารยาทบนโตะอาหารมากนกควรทำาบรรยากาศใหสบายๆ

ควรระวงอาหารทรอนจดเกนไปเพราะผปวยอาจรบรไมไดเกยวกบอณหภมความรอน


อาหารบนโตะไมควรมหลายๆอยางพรอมกนอาจทำาใหสบสนได

หมายเหต ไมควรวางอาหารใหผสงอายสมองเสอมเหนเพราะอาจกนโดยไมสามารถยบยงไดและในรายท

ไมสามารถเคยวไดอาจทำาใหอาหารตดคอได

2. การลมกนยา

ผสงอายสมองเสอมสวนใหญตองกนยาเปนประจำาผทเปนโรคสมองเสอมอาจกนยามากเกนไปพอๆกบ

ไมไดกนเพราะจำาไมไดวากนยาแลวหรอยง


วธแกปญหาการกนยาเกนขนาด คอ ผดแลตองคอยจดยาใหซงอาจทำาใหผสงอายสมองเสอมไม

คอยพอใจโดยเฉพาะผทมภาวะสมองเสอมในระยะแรกแตการจดยาใหผทมภาวะสมองเสอมอยาง

รนแรงนนเปนสงจำาเปน

จดยาสำาหรบหนงวนหรอหนงสปดาหโดยใชอปกรณจายยาซงมขายตามรานขายยา

ใสยาใหในอปกรณจายยาสำาหรบหนงวนหรอหนงสปดาหในแตละวนผสงอายสามารถกนยาตาม

คำาสงแพทยผดแลและผสงอายชวยกนตรวจดยาทเหลอและกากบาทแตละวนทผานไปในปฏทน

3. การนอน

ปญหาทมกพบคอการไมยอมนอนตอนกลางคนเดนไปเดนมาและการนอนหลบมากในตอนกลางวน


พยายามจดเวลานอนใหเปนเวลา

คอยเตอนผสงอายเมอใกลถงเวลานอน

พยายามหลกเลยงการนอนระหวางวน แตอาจใหงบหลบไดในชวงหลงอาหารกลางวน แตไมควร

เกนบาย3โมงเยนไมเกน30นาท

กระตนใหมกจกรรมการเคลอนไหวอยางสมำาเสมอเชนพาเดนเปนประจำาในชวงเชาและชวงเยน

มแสงสวางพอเพยงในหองนอน

หลกเลยงคาเฟอน(ชากาแฟ)นำาอดลมเครองดมชกำาลง

ถาไมนอนหลายคนควรปรกษาแพทยไมควรใหยานอนหลบเอง

หมายเหต ถาอากาศสลวในวนทไมมแดดผสงอายอาจคดวาเปนกลางคนอาจจะทำาใหนอนโดยไมกนขาว

จะตองปลกใหกนขาว

4. การแตงตว

ปญหาทมกพบคอจำาไมไดวาเกบเสอผาไวทไหนไมทราบวาจะตองใสอะไรกอน-หลงไมทราบวธการ

ใสไมรวาเสอผามเอาไวทำาอะไรเปนตน


ชวยเตรยมเสอผาไวใหใสอยางเปนลำาดบ

บอกหรอชวยแตงตวเปนลำาดบทกครง

สถานทแตงตวใหเปนตำาแหนงเดมทกครง

ถาผสงอายแตงตวเองไดควรใหเวลาไมตองเรงรบ

พยายามเลอกเสอผาทใสสบายและงาย


5. การอาบนำา

ปญหาทมกพบคอมกจะลมทจะอาบนำาหรอไมยอมอาบนำาและลมวธอาบนำา


พยายามคงเวลาการอาบนำาของผสงอายไวใหเหมอนเดม เชน เคยอาบนำาตอนเชา กควรคงเวลา

เดมไว

ถาผสงอายไมยอมอาบนำาในขณะนนอาจเลอนเวลาออกไปเลกนอยหลงจากอารมณดขน

การอาบนำาโดยใชฝกบวจะเปนวธทคอนขางสะดวกกวา

ระวงความปลอดภยเชนควรมราวเหลกขางผนงไวสำาหรบยดเพอกนหกลมผายางรองพนชนดกนลน

อาจมเกาอไวนงอาบนำาและควรดแลอณหภมของนำาไมใหรอนหรอเยนเกนไป

ถาจำาเปนอาจตองชวยอาบนำาให

ผสงอายบางรายอาจรสกอายในการชวยอาบนำาอาจใชผาปดปงรางกายบางสวนขณะอาบนำา

6. การขบถาย

ปญหาทมกพบคอผสงอายมกจะไมรวาเมอไหรจงจะใชหองนำาอาจกลนอจจาระไมไดหาหองนำาไมพบ

เขาไปในหองนำาแลวไมรวาจะทำาอยางไรและอาจถงขนขบถายไมเปนท


พยายามจดเวลาการขบถายใหเปนเวลาหรอใกลเคยงกบเวลาเดม

จำากดเครองดมเมอใกลเวลาเขานอนไมดมนำามากเมอใกลเวลาเขานอน

อำานวยความสะดวกในการเดนเขาหองนำา เชน เปดไฟไวในหองนำา และทางเดนไปหองนำา

ตดสญลกษณแสดงวาเปนหองนำาไวชดเจน

เสอผาทสวมใสควรเปนชดทถอดออกงายเชนใชสวมเอวยางยดดกวาตดกระดมหรอผกเชอก

ชนดของอาหารควรเปนชนดทยอยงายมกากใยชวยในการขบถาย

เตรยมกระโถนปสสาวะไวใกลๆทนอน

หากมความจำาเปนอาจตองใชผาออมสำาหรบผสงอาย

7. การสญเสยทกษะ

การสญเสยทกษะหรอความสามารถในการทำากจกรรมตางๆผทเคยปฏบตหนาทเปนภรรยาอาจสญเสย

ทกษะในการปรงอาหารหรอผทเคยประกอบอาชพเชนชางไมอาจสญเสยทกษะในการทำางานไปบางครงอาจเกดความ

ผดพลาดขณะทำางานซงทำาใหเกดอนตรายไดเชนใสสารบางอยางลงไปในอาหารลมปดเตาแกสหลงทำาอาหารมการสญเสย

ทกษะในการดแลตนเอง เชน การสวมเสอผาอาบนำา ในผทมภาวะสมองเสอมอยางรนแรงอาจทำาไมไดแมกระทงการ

ดมนำาและรบประทานอาหารดวยตนเอง


ชวยใหผสงอายไดใชความสามารถและรกษาทกษะทมใหนานทสด

ควรอดทนใหเวลาผสงอายทำากจวตรประจำาวนตางๆเชนลางจานจดโตะอาหาร

ถาผสงอายคนเคยกบการใชโทรศพทควรกระตนใหใชตอไปโดยใหเปนผรบโทรศพทควรวางปากกา

และกระดาษบนทกขอความไวใกลๆโทรศพทเพอใชบนทกขอความผทโทรศพทมาหาเปนประจำา

เชนสมาชกครอบครวเพอนสนทฯลฯควรเตอนใหผสงอายสมองเสอมอานทวนขอความนนดวย


และควรเขยนรายชอบคคลตางๆ เชน สมาชกในครอบครว แพทย และเพอนๆพรอมหมายเลข

โทรศพทวางไวขางๆสำาหรบการโทรศพทไปหา

หมายเหต ผสงอายสมองเสอมบางรายมอาการ โดยเกบเสอผาเกบของจะออกจากบานจะทำาซำาๆ

โดยไมยอมนอนหลบพกผอนถาญาตไมสามารถจดการไดควรบอกแพทยเพราะอาจจะเกดจากการชก

8. การมสวนรวมในกจกรรม

ความบกพรองเกยวกบการคดการตดสนใจและความจำาทำาใหผสงอายสมองเสอมมขอจำากดในการรวม

กจกรรมกบคนในครอบครวและสงคมหรออาจจะทำาบางอยางททำาใหผสงอายสมองเสอมหรอคนในครอบครวอบอาย


ใหความสำาคญในการเลอกกจกรรมใหผสงอายไดมสวนรวม เชน การดโทรทศน พดคยเกยวกบ

รายการตางๆรวมกนชวยกนทำาอาหารทำางานอดเรกฟงเพลงทผสงอายชอบรวมกน

พาไปรวมงานเพอนบานหรอพาไปเทยวพกผอนนอกบานโดยเฉพาะสถานททผสงอายสมองเสอม

ชอบ/เคยไป ทงน เพอชวยผอนคลายความรสกคบของใจทตองอยแตในบาน ตลอดเวลา

เสนทางการเดนทางควรใชเสนทางเดมบางครงผสงอายสมองเสอมไมตองการใหเลยวหรอหนหลง

กลบเพอกลบบานควรพากลบโดยใชเสนทางออมกลบบานแทนเพอไมใหรสกอดอด

9. การสอสาร

ผสงอายภาวะสมองเสอมจะคอยๆ สญเสยทกษะการสอสาร โดยจะคอยๆ ลมชอคน สถานท แม

กระทงคนทสนทมากๆพดคยกนอยทกวนกยงลมและจะมปญหาในการจำาสรรพนามและในทสดจะพดลำาบากอาจ

พดไดเพยงสองสามคำาหรอพดคำานนซำาไปซำามา ในทสดเมอม อาการกำาเรบมากขนจะไมสามารถเขาใจคำาพด อยางไร

กตามอาจสามารถเขาใจไดจากอากปกรยาหรอบรรยากาศโดยรอบถาผดแลแสดงความรสกตอบสนองโดยแสดงอาการ

โศกเศราและรองไห

ผปวยสมองเสอมมกมปญหาเกยวกบการสอสารโดยเขาใจคำาศพทตางๆไดเพยง7%ลกษณะของเสยง

(สงและตำา)38%และเขาใจในลกษณะทาทางได55%

วตถประสงคของการสอสารกบผสงอายสมองเสอม

เพอปฏสมพนธในครอบครว

ชวยในการทำากจวตรประจำาวน

ชวยปองกนความสบสนเวลาสถานท

ชวยในการบรหารยาดแลสขภาพอนามย

ชวยในการบรหารทรพยสนสวนบคคลหรอพนยกรรม

ทำาใหคณภาพชวตดขนความสนทรยะชวตทงดงาม

ความเขาใจในสงดงามความเชอความศรทธาสตและสมาธ

พฤตกรรมทผดปกตและกอใหเกดอนตราย1. การกลนปสสาวะไมอย

เกดขนไดเนองจากไมสามารถไปหองนำาไดทนททตองการถายปสสาวะจำาหองนำาไมไดลมกระโถนหรอ

ออกไปใชหองนำานอกบานซงถกปดไปแลวทำาใหถายปสสาวะรดเสอผา



หนาหองนำาควรมปายและไฟสวางทำาใหมองเหนไดชดในเวลากลางคน

ดแลใหผสงอายดมนำาวนละ6-8แกวและระวงภาวะขาดนำา

ผดแลควรกระตนใหผสงอายไปหองนำาตามเวลาโดยเฉพาะหลงรบประทานอาหาร

ถามอาการถายปสสาวะบอยๆหรอปสสาวะขนควรปรกษาแพทย

2. การเปลองเสอผา

การทผสงอายทมภาวะสมองเสอมเปลองผาออกจะทำาใหผทอยรอบขางเกดความอบอายเปนอยางมาก

การทผสงอายทำาเชนนอาจเปนเพราะรสกเหนดเหนอยหรออยากเขานอนหรอรสกอยากไปหองนำาหรอถาสวมเสอผาใหม

ซงยงไมคนเคยอาจคดวาเสอผาเหลานไมไดเปนของตนเอง


ควรหาสาเหตเพอทจะขจดพฤตกรรมเหลานนแลว ชวยเหลอใหผสงอายสวมเสอผาอกครงหนง

ควรถามวาผสงอายตองการทำาอะไรและคอยใหความชวยเหลอวธแกไขพฤตกรรมตางๆคอตอง

ทำาความเขาใจสาเหตของการกระทำาเหลานและแกไขอยางนมนวล

ความบกพรองของความจำา 1. การลมสงของ

ปญหาทพบบอยคอการซอนของการชอบกลาวหาผอนวาขโมย


ควรมของสำารองเชนกญแจตรวจถงขยะกอนนำาไปทง

ไมควรเถยงผสงอายเรองของหายควรเบยงเบนความสนใจไปยงเรองอนๆ

2. การลมการนดหมายและสถานทคนเคย

จำาเรองตางๆทเกดขนใหมๆไมไดลมนดหมายเนองจากลมงายวาไดยนไดพดไดทำาอะไรลงไปบาง

จำาสถานทคนเคยและบคคลตางๆไมได


ใหใชปฏทนขนาดใหญตดไวในททมองเหนชดเจน กากบาททบตวเลขวนทของแตละวนทผานไป

ควรกระตนใหผสงอายสมองเสอมไดทำาดวยตนเองหรอชวยทำา คอยยำาใหทราบวา วนนเปนวนอะไร เดอนอะไร และ

ปอะไรหรออาจจะแนะนำาใหใชสมดพกเพอบนทกการนดหมายและเหตการณตางๆเอาไว

3. การถามซำาๆ

ปญหาทมกพบคอมกจะถามเรองเดมซำาๆอาจเนองจากจำาไมไดวาไดรบคำาตอบวาอะไรหรอจำาไมได

วาไดถามไปแลวและอาการนมกสรางความอดอดและรำาคาญใหกบผดแลได


ในกรณทผสงอายยงพออานหนงสอไดอาจจดคำาถามและคำาตอบลงในกระดาษใหกบผสงอายไว

เบยงเบนความสนใจไปเรองอน

ไมควรยอนกลบมาถามผสงอายอกหากผสงอายลมเรองทเคยถามซำาอยแลว

ถาผสงอายมปญหาเรองความวตกกงวลหรอจำาระยะเวลาไมไดไมควรปรกษาผสงอายหรอวางแผน

ในเรองใดเรองหนงทยงหางไกลควรปรกษาเมอใกลถงเวลา



บทท 3ก�รดแลสขภ�พองครวม

สำ�หรบญ�ต/ผดแลผสงอ�ยสมองเสอม

ผดแลผสงอายสมองเสอมอยางใกลชดในแตละครอบครวอาจแตกตางกนไปเชนอาจเปนคสมรสลกหลาน

ลกสะใภพนองหรอจางผอนดแลซงภาระในการดแลผสงอายสมองเสอมทมอาการเสอมของสมองและมพฤตกรรมทเปน

ปญหาตลอดจนการดแลทตองอยใกลชดเปนเวลานานยอมสงผลตอสขภาพรางกายจตใจและการใชชวตของญาตหรอ

ผดแล ดงนน บคลากร/เจาหนาท ใน รพ.สต. จงจำาเปนตองดแลสขภาพองครวมของญาต/ผดแลผสงอายสมองเสอม

ดวยดงน

1. ประเมนความตองการของญาต/ผดแลทอาจทำาใหเกดความเครยด ความวตกกงวล เชน แหลงท

ครอบครวสามารถปรกษาขอความชวยเหลอไดการจางผดแลหนวยบรการทใหการชวยเหลอทางสงคมและทางสขภาพ

2. สอนใหผดแลหมนสำารวจอารมณตนเองเชนหงดหงดรำาคาญโกรธเครยดนอยใจเสยใจเบอชวต

ซงอาจเกดจากการตองดแลผสงอายสมองเสอม(ใชแบบประเมนความเครยดในภาคผนวก)

3. จดหาขอมลสำาหรบการดแลผสงอายสมองเสอมใหญาต/ผดแลในการใหขอมลควรประเมนความพรอม

และความตองการในการรบขอมลของญาต/ผดแลดวย

4. จดการฝกอบรมความรและทกษะทจำาเปนในการดแลและในการจดการกบปญหาพฤตกรรมทยงยาก

ของผสงอายสมองเสอม

5. ใหการปรกษาเกยวกบการหาผดแลเพอสำาหรบผลดเปลยนหรอแนะนำาสถานทดแลผสงอายชวคราว

เพอใหญาตไดพกผอนหรอทำากจกรรมทผอนคลาย

6. แนะนำาหนวยงานทใหการชวยเหลอสวสดการทางสงคมแกผสงอายผพการ

7. แนะนำาหนวยงานทใหการปรกษาปญหาสขภาพทงทางรางกายและจตใจหรอเครอขายทางสงคม เชน

ชมรมญาต/สมาคมผดแลผปวยสมองเสอมเพอแลกเปลยนเรยนรและทำากจกรรมรวมกน

การดแลสขภาพองครวม 4 มต การดแลสขภาพทไดผลดทสดคอการดแลตนเองดงนนบคลากร/เจาหนาทในรพ.สต.ควรใหคำาแนะนำาให

ญาต/ผดแลผสงอายสมองเสอมในการดแลสขภาพองครวมของตนเองใหครอบคลมทกดานดงน

สขภาพ หมายถงความสมดลของทงทางรางกาย จตใจ สงคมและจตตปญญา ไมเพยงแตไมเจบปวยหรอ

ไมมโรคหากยงครอบคลมถงการดำาเนนชวตทยนยาวและมความสขดวย

องคประกอบของสขภาพองครวมม4มตไดแก

1. มตทางกาย (Physical dimension) เปนมตทางรางกายทสมบรณแขงแรงปราศจากโรคหรอความ

เจบปวยผดแล/ญาตควรดแลตนเองดงน

อาหารควรทานอาหารครบหาหม ทานเพอสขภาพ ปรมาณเหมาะสม ทานอาหารหลากหลายชนด

และทานตามฤดกาล


การพกผอนญาต/ผดแลควรจดหาเวลาและกจกรรมในการพกผอนเพอผอนคลายทงทางรางกายและ

จตใจซงอาจทำากจกรรมรวมกบผสงอายไดเชนการดโทรทศนดวยกนการทำางานฝมอการปลกตนไมหรอผดแลอาจ

หาคนมาสบเปลยนเพอไดไปพกผอน

การออกกำาลงกายการออกกำาลงกายจะชวยใหญาต/ผดแลมรางกายทแขงแรงสดชนลดความตงเครยด

เมอยลา การออกกำาลงกายทำาไดหลายวธและใหผลดตอรางกายแตกตางกน ผดแลสามารถเลอกวธออกกำาลงกายตาม

สภาพรางกายความพรอมของสถานทเวลากลมเพอนและอปกรณออกกำาลงกายเชนการเดนเรวการเดนบนลเดน

การขจกรยานการเตนแอโรบคเปนตนรวมไปถงสงแวดลอมทอยอาศยปจจยเกอหนนทางเศรษฐกจทเพยงพอตอการ

สงเสรมสขภาพ

2. มตทางจตใจ (Psychological dimension) เปนมตทบคคลมสภาวะทางจตใจทเขมแขง สามารถ

เผชญกบสภาวะตางๆในชวตจตใจแจมใสปลอดโปรงไมมความกงวลมความสขมเมตตาและลดความเหนแกตวญาต

ทดแลผสงอายสมองเสอมมแนวคดทแตกตางกนไปในการดแลผสงอายซงเปนแนวคดทชวยทำาใหจตใจเปนสขเชน

คดวาเปนการตอบแทนผมพระคณ

คดวาเปนการทำาความดทำาบญทยงใหญ

มองเหนผลดจากการดแลทชวยทำาใหผดแลลดความเหนแกตวไดทำาความด

เปนการแสดงความรกความซอสตย

3. มตทางสงคม (Social dimension) เปนความผาสกของครอบครว สงคม และชมชน โดยชมชน

สามารถใหการดแลชวยเหลอซงกนและกน สงคมมความเปนอยทเอออาทร เสมอภาค มความยตธรรม และมระบบ

บรการทดและทวถงเชนการตงกลมหรอชมรมจตอาสาเพอชวยเหลอดแลเยยมเยยนผสงอายในชมชนนบเปนรปแบบ

ทสามารถทำาไดเพราะในปจจบนสงคมไทยเรมมกลมจตอาสาดแลผปวยเรอรงมากขนเชนผปวยเบาหวานชมรมผดแล

ผปวยสมองเสอมเปนตน

4. มตทางจตตปญญา (Spiritual dimension)เปนความผาสกทเกดจากจตสมผสกบสงทบคคลยดมน

และเคารพสงสดทำาใหเกดความหวงความเชอมนศรทธามการปฏบตในสงทดงามดวยความมเมตตากรณาไมเหนแกตว

มความเสยสละ และยนดในการทไดมองเหนความสขหรอความสำาเรจของบคคลอน ทงน สขภาวะทางจตวญญาณจะ

เกดขนเมอบคคลมความหลดพนจากตวเอง(selftranscending)ญาตและผดแลผสงอายสมองเสอมหลายคนสามารถ

ดแลผสงอายไดเปนอยางดไมรสกเครยดโกรธหรอซมเศราเพราะยดมนในความเชอทมตอหลกปฏบตทางศาสนาและ

แนวคดทชวยลดความเหนแกตวเสยสละมความเมตตากรณาเชนมแนวคดวา

สงศกดสทธเบองบนรบรถงคณความดทญาตหรอผดแลปฏบตตอผสงอาย

การดแลผสงอายไดบญมากกวาการทำาบญดวยวธอน

ชาตนไดทำาดแลวความดนจะสงผลในชาตตอๆไป

มตสขภาพองครวมทง4มตซงถอเปนสขภาวะจะมความสมพนธเชอมโยงกนโดยสขภาวะทางจตตปญญา

จะเปนมตทสำาคญทบรณาการความเปนองครวมของกายจตและสงคมของบคคลและชมชนใหสอดประสานเขาเปนอน

หนงอนเดยวกนจตตปญญาเปนสงสำาคญของสขภาพทจะยดกมสขภาวะในมตอนๆใหปรบตวประสานกนอยางครอบคลม

และครบถวนทงในระดบปจเจกบคคลและชมชนหากขาดสขภาวะทางจตตปญญามนษยจะไมพบความสขทแทจรงขาด

ความสมบรณในตนเองมความรสกบกพรองหากมความพรอมถงสงอนมคณคาสงสดกจะมความสขหรอสขภาวะทดได

แมวาจะบกพรองทางกายเชนมความพการหรอเปนโรคเรอรงหรอรายแรง


แนวทางการดแลสขภาพองครวมดวยตนเอง การดแลสขภาพองครวมดวยตนเองสามารถใชไดทงผดแล/ญาต รวมถงตวผสงอายดวยซงมวธการตางๆ

ดงตอไปน

1. การทำาสมาธ

สมาธคอการทมจตมงตงมนอยในอารมณๆเดยว

การทำาสมาธคอการเจรญสตกคอการรรตวรรอบเรมตนจากกายเมอเราอยกบกายใหเรมตนจากลม

หายใจระลกไดรไดวามลมหายใจอยการทำาสมาธไมจำาเปนตองมานงหลบตาอยทตองมสตกบอากปกรยาทง4ไมวา

จะยนเดนนงนอนมสตตามดตามรตลอดรวมถงการทำาสมาธแบบเคลอนไหวเชนการเดนจงกลมการทำาโยคะชกง

หรอรำาไทเกกนคอการเจรญสตเมอสตตงมนสมาธกเกด

สงทสำาคญคอตองทำาในชวงทสะดวกสบาย ทำาใหชา ทำาซำาๆ และเวลานานพอ ครงหนงอยางนอย

15นาทขนไปจะเหนผลของการปฏบตตอสขภาพไดมากทสด

เทคนคการฝกสมาธ

เมอฝกการหายใจเสรจแลวเรากฝกสมาธตอไปเราอาจจะฝกโดยใชวธการตางๆไดดงตอไปน

1) การกำาหนดลมหายใจ (Breath Awareness)

นงลำาตวตรง ทรวงอกตงขนไหลวางหยอนลง ผอนคลายกลามเนอ หายใจเขาและออกชาๆ ตาม

ธรรมชาตกำาหนดรสวนตางๆของรางกายตงแตศรษะแลวผอนคลายใบหนาผอนคลายตนคอผอนคลายไหลทงสอง

ผอนคลายลงมาตามลำาดบจนถงเทาแลวผอนคลายทละสวน

ตอมากำาหนดรบรเวณหนาทองหายใจเขาทองพองหายใจออกทองยบกำาหนดตดตอกนไป5-10นาท

ตอมากำาหนดรทปลายจมก เวลาลมกระทบกกำาหนดรอาจจะกำาหนดวา“พท”หายใจออกลม

กระทบกำาหนดรวา“โธ” กำาหนดรตดตอกน5-10นาท

2) การนบลมหายใจ (Breath Count)

การฝกจตใหเกดสมาธโดยใชการนบลมหายใจเปนวธการฝกทงาย จะชวยทำาใหใจสงบลง ไดเรว

และยงเปนการฝกออกกำาลงสมองดวยโดยมวธการฝกไดดงน

หายใจเขาชาๆนบ1หายใจออกนบ2หายใจเขานบ3นบถง5แลวเรมนบ1ใหมรปแบบดงน

12345

123456

1234567

12345678

123456789

12345678910

อาจจะฝกนบไดหลายๆ รอบเทาทจะมเวลาถานบผดใหนบใหมถานบไดถกตองสตตามรทนตลอด

ไมหลงลมหรอคดไปในเรองอนจนนบสบสนใหเรมใหมจนทำาไดถกตองใหนบชาๆไมตองรบรอนถานบไดถกตองไมม

ผดแสดงวาสมาธด


3) การใชจนตนาการบำาบด (Imagery Healing)

เราอาจจะฝกใหผอนคลายไดโดยใชการจนตนาการชวยตวอยางเชนเรานงตวตรงหรอนอนราบกบ

พนกไดไหลหยอนหนาอกตงขนผอนคลายหายใจเขาชาๆพรอมกบจนตนาการลมหายใจเปนกลมหมอกสขาวสะอาดม

ออกซเจนมากลมเยนสบายคอยๆไหลเขาไปในรจมกของเราทำาใหเรารสกสดชนผอนคลายรสกสบาย

หายใจเขา หายใจออก

ตอมาหายใจออกชาๆ อากาศทออกมาเปนกลมหมอกสดำา มคารบอนไดออกไซดออกมา นำาเอา

ความเครยดความเมอยลาออกมาเรากจะรสกสบายหายใจเขาใหมจนตนาการแบบเดมทำาซำา5-10นาทกจะรสกสบาย

ผอนคลายรปแบบของการจนตนาการอาจจะสรางขนไดหลายแบบเชนทชายหาดในปาเขยวชอมบนยอดดอยแลวแต

เราจะชอบ

4) การกำาหนดรในการเดน (Walking meditation)

เราอาจจะฝกสมาธในขณะเดน โดยเดนระยะทาง 5-6 เมตรกลบไปกลบมา เรมตนเดนทละกาว

เดนชาปานกลาง เรมตนทเทาขวายกขนพดในใจวา “ขวา” ตอมายางเทาออกไปพดในใจวา “ยาง” วางลงกบพน

พดในใจวา“หนอ”ตอมาเรมกาวเทาซายยกเทาขนพดในใจวา“ซาย”ยางเทาออกไปพดในใจวา“ยาง”วางเทาลง

พดในใจวา“หนอ”กาวไปทละกาวชาๆ ตลอดระยะทางแลวกลบตววกกลบมาเดนแบบเดมเดนกลบไปมา20-30นาท

ในระหวางการเดนถาเกดความคดขนใหหยดเดนแลวกำาหนดรในใจวาคดหนอแลวเดนตอไปหไดยนเสยงชดเจนกกำาหนด

วาไดยนหนอแลวเดนตอไปอาการอะไรปรากฏชดใหกำาหนดรแลวปลอยวางกำาหนดรทการเคลอนไหวของเทาในเวลา

กาวเดน ถาฝกบอยๆจะชำานาญสามารถทำาจตใหสงบไดด สมาธอยไดนาน เดนเสรจแลวควรจะนงนงกำาหนดลมหายใจ

เขาออกโดยกำาหนดทหนาทองพองยบหรอทลมกระทบปลายจมกกได

วธทง4แบบนเปนวธฝกจตใหสงบแบบงายๆทเรานำามาใชในชวตประจำาวนเราอาจจะใชวธใด

วธหนงหรอหลายๆวธรวมกนกไดฝกในทานงหรอทานอนกไดจะชวยใหนอนหลบสบาย


2. หวเราะบำาบด

การหวเราะแบงได2ประเภทคอหวเราะธรรมชาต เกดจากถกกระตนใหมอารมณขนซงเกดขนใน

ชวตประจำาวน และหวเราะบำาบด เปนการหวเราะแบบรตว เพอใชประโยชนจากการหวเราะกระตนใหสมองหลงสาร

เอนดอรฟน(Endorphin)ซงเปนสารททำาใหเราอารมณดมความสขจนมนกวชาการบางทานนยามสารชวเคมนวาเปน

“สารสข”

การฝกหวเราะบำาบดในทนจะประกอบดวยทาหวเราะ4ทาซงแตละทาจะมประโยชนตางกนโดยใช

เสยงโออาอเอนำามาประยกตในกระบวนการหวเราะบำาบดซงเปนเสยงพนฐานสากลทใชกนทวโลก

เสยงโอหรอทองหวเราะเปนการออกเสยงจากทองโดยยนตวตรงกางขาเลกนอยกางแขนออกไปดาน

ขางของลำาตว งอแขนเลกนอย กำามอทงสองขางโดยชนวหวแมมอขน ตามองตรง สดลมหายใจเขาปอดลกๆ กกลมไว

จากนนคอยๆเปลงเสยง“โอโอะๆ ๆ …”เหมอนเสยงซานตาคลอสหวเราะขณะเดยวกนใหคอยๆปลอยลมหายใจออก

พรอมๆกบขยบแขนขนลง

เสยงอาหรออกหวเราะ เปนการเปลงเสยงออกจากอกใหยนตรงกางขาเลกนอยกางแขนออกไปขางลำา

ตวเหมอนนกกระพอปกหงายมอขนและปลอยมอตามสบายตามองตรงสดลมหายใจลกๆกกลมไวคอยๆเปลงเสยง

“อา อะ ๆ ๆ…”ดงๆเหมอนเสยงเจาพอหวเราะขณะเดยวกนใหปลอยลมหายใจออกพรอมๆกบกระพอแขนขนลง

ประโยชนของทาอกหวเราะเมอเปลงเสยงอาจะกระตนใหกลามเนอบรเวณหนาอกหวใจปอดและไหลขยบเขยอนไป

ดวยทานจะชวยใหอวยวะบรเวณหนาอกทงหมดทำางานไดดขนสงผลใหการสบฉดและการไหลเวยนเลอดในรางกายดขน

เสยงอหรอคอหวเราะเปนการเปลงเสยงออกจากลำาคอเรมดวยยนตรงกางขาเลกนอยแขนแนบลำาตวยกตงฉากชไป

ขางหนา งอนวนางและนวกอยเขาหาตวเอง ยกนวหวแมมอขนและชนวชและนวกลางไปขางหนาในลกษณะชดตดกน

เหมอนทายงปนตามองตรงจากนนสดลมหายใจลกๆกกลมไวแลวคอยๆเปลงเสยง“ออๆๆ…”เหมอนเสยงหมาปา

หอนขณะเดยวกนคอยๆปลอยลมหายใจออกพรอมกบแทงมอไปขางหนา

เสยงเอหรอใบหนาหวเราะทานจะทำาแบบสบายๆโดยยนตามสบายคอยๆยกมอขนมาตามถนดสด

ลมหายใจลกๆแลวขยบทกนวทงหวแมมอชกลางนางและกอยตามองตรงระหวางนนใหเปลงเสยง“เอเอะๆๆ…”

ออกมาเหมอนหยอกลอเดกนอกจากจะไดฝกกลามเนอมดเลกทนวมอแลวทานยงชวยบรหารสมองดวย

ประโยชนของทาใบหนาหวเราะ คนสมยนชอบคดมาก บงตง จงทำาใหเครยด ปวดศรษะ ปวดสมอง

เมอเปลงเสยงเอใบหนาจะมลกษณะเหมอนกำาลงฉกยมโดยอตโนมต เหมอนเรากำาลงเลนจะเอกบเดกตวเลกๆเสยงเอ

จะทำาใหเรายมงายขน

3. ดนตรบำาบด

ดนตรเปนสงทมนษยทกคนชอบเพราะดนตรมสสนความงดงามทำาใหทกคนเกดความสขความเพลนเพลน

เวลาทฟงดนตรสามารถทำาใหผอนคลายและยงรกษาโรคได วธการทางดนตรบำาบดมหลายวธ อาทเชน การฟงดนตร

การรองการเลนดนตรการเคลอนไหวใหสอดคลองกบดนตร

การฟงดนตรเปนวธทนยมมากทสดเนองจากเปนวธททำาใหรสกสบายผอนคลายงายทสดโดยใหฟง

จากแผนเสยงเทปวทยหรอชมการแสดงคอนเสรตและใชเทคนคการผอนคลายรวมดวยเวลาทใชในการฟงหรอจำานวน

ครงทฟงในแตละวนขนกบวตถประสงคของการรกษาและความพรอมเชนอาจใหฟงตามอาการหรอฟงเปนBackground

เบาๆเกอบทงวน


ลกษณะของดนตรทใช

1. ควรเปนเพลงบรรเลงไมควรมเนอรอง,มเสยงธรรมชาตเชนเสยงนกนำาตกฯลฯ

2. มจงหวะทชามนคงสมำาเสมอขนาดชาถงปานกลางประมาณ70-80ครง/นาท

3. ทำานองราบเรยบนมนวลระดบเสยงปานกลาง-ตำา

4. ความเขมของเสยงไมดงมากขนอยกบความรสกของผปวย

5. เปนดนตรทผปวยมสวนในการคดเลอกและอาศยความคนเคยความชอบของผปวยรวมดวย

4. อาหารตามธาต

นอกจากอาหารหลก5หมแลวการบรโภคอาหารใหสอดคลองกบธาตเจาเรอนตามทฤษฎการแพทย

แผนไทยซงจะชวยใหรางกายเกดความสมดลเปนการสงเสรมสขภาพใหรางกายแขงแรงสมบรณในทศนะของการแพทย

แผนไทยรางกายของมนษยประกอบดวยธาต4คอดนนำาลมไฟธาตทง4ตองสมดลกนจงจะทำาใหสขภาพปกตไม

เจบไข ดงนนการเลอกรบประทานอาหารเปนสวนประกอบ จะมสรรพคณในการปรบธาตทหยอนหรอพการใหกลบส

สภาวะปกตดงนนควรเลอกกนอาหารใหมรสชาตสอดคลองกบธาตเจาเรอนของตนเอง

หลกและทฤษฎการแพทยแผนไทย

ตามหลกทฤษฏการแพทยแผนไทยกลาววาคนเราเกดมาในรางกายประกอบดวยธาตทงสคอธาตดน

ธาตนำาธาตลมธาตไฟซงในแตละคนจะมธาตเดนเปนธาตประจำาตวเรยกวา“ธาตเจาเรอน”

ธาตเจาเรอน หมายถง องคประกอบของธาตทง 4 ทรวมกนอยางปกตแตจะมธาตอยางใดอยางหนง

เดนหรอมากกวาธาตอนๆ ซงจะเปนบคลกลกษณะและอปนสยตดตวมาตงแตแรกเกดหรอเรยกอกอยางหนงวา“ธาต

กำาเนด”ภายหลงอาจเปลยนแปลงไดเนองจากพฤตกรรมการเลยงดและสงแวดลอมซงทฤษฎการแพทยแผนไทย ให

ความหมายของชวตวาชวตคอขนธ5(อนไดแกรปเวทนาสญญาสงขารและวญญาณ)รางกายประกอบดวยธาต

ทง4ไดแกธาตดน(20ประการ)ธาตนำา(12ประการ)ธาตลม(6ประการ)ธาตไฟ(4ประการ)

การวเคราะหธาตเจาเรอนของแตละบคคลสามารถวเคราะหไดดงน

วเคราะหจากวนเดอนปเกดแบบไทย

ธาตดนคอคนทเกดเดอน11,12,1 หรอเดอนตลาคมพฤศจกายนธนวาคม

ธาตนำาคอคนทเกดเดอน8,9,10 หรอเดอนกรกฎาคมสงหาคมกนยายน

ธาตลมคอคนทเกดเดอน5,6,7 หรอเดอนเมษายนพฤษภาคมมถนายน

ธาตไฟคอคนทเกดเดอน2,3,4 หรอเดอนมกราคมกมภาพนธมนาคม

ภาวะธาต 4 เสยสมดล

หากรางกายเกดภาวะเสยสมดลของธาตทง4บคคลนนจะมปญหาดานสขภาพทำาใหเกดการเจบปวย

ไดงายดวยอาการทแตกตางกนไปขนอยกบธาตนนๆ

การใชรสของอาหารเพอปรบสมดลของรางกายเพอปองกนความเจบปวยและสงเสรมสขภาพ

การเลอกรบประทานพชผกผลไมอาหารรสตางๆใหเหมาะกบธาตเจาเรอนหรอธาตทเจบปวย(เสยสมดล)ของบคคล

นนๆจะทำาใหบคคลนนมธาตทสมดลซงสามารถเลอกไดดงน

ธาตดนควรรบประทานรสฝาดหวานมนเคมเชนฝรงสดหวปลกลวยมะละกอเผอกมนกะหลำาปล

ผกกะเฉดมงคดฟกทองถวตางๆเงาะหวมนเทศเปนตน

ตวอยางอาหารปรบสมดลธาตดนเชนผดสะตอยำาหวปลนำาพรกผกจมทมรสฝาดรสมนอาหารวาง

เชนเตาสวนวนกะทกลวยบวชชตะโกเผอกเครองดมเชนนมถวเหลองนำามะพราวนำาฝรงเปนตน


ธาตนำาควรรบประทานรสเปรยวเชนมะนาวสมสบปะรดมะเขอเทศมะยมมะกอกมะดนกระทอน

ตวอยางอาหารปรบสมดลธาตนำาเชนแกงสมดอกแคลาบหรอยำาทมรสเปรยวผดเปรยวหวานอาหารวางเชนมะยมเชอม

สบปะรดกวนกระทอนลอยแกวมะมวงนำาปลาหวานมะมวงกวน เครองดม เชนนำามะนาวนำาสมคนนำามะเขอเทศ

เปนตน

ธาตลมควรรบประทานรสเผดรอนเชนกระเพราโหระพากระเทยมขนฉายยหราขงขาตะไคร

กระชายพรกไทยขมนชนผกคราดชะพลพรกขหน

ตวอยางอาหารปรบสมดลธาตลมเชนผดกระเพราผดขงควกลงแกงเผดหรออาหารทมรสเผดอาหาร

วางเชนบวลอยนำาขงเตาฮวยเตาทงมนตมขงถวเขยวตมขงเมยงคำาเครองดมเชนนำาขงนำาตะไครนำามะตมเปนตน

ธาตไฟ ควรรบประทานรสขมเยนจดเชนบวบกมะระมะรมสะเดาผกบงตำาลงสายบวแตงกวา

คะนาบวบมะเขอผกกาดจน

ตวอยางอาหารปรบสมดลธาตไฟเชนแกงจดตำาลงผดบวบมะระผดไขผดผกบงหรออาหารทมรสจด

อาหารวางเชนซาหรมไอศกรมนำาแขงไสเครองดมนำาแตงโมปนนำาใบเตยนำาเกกฮวยเปนตน

การรบประทานอาหารควรรบประทานอาหารใหหลากหลายครบทกรส ทง 4 ธาต ไมควรเลอกรบ

ประทานเฉพาะรสใดรสหนงตามธาตเจาเรอนของตนเองหรอธาตทเจบปวย(เสยสมดล)เทานนเนองจากรางกายตองการ

อาหารบำารงธาตทง4ดวยหากธาตหนงธาตใดขาดการบำารงจะเจบปวยไดการรบประทานอาหารทเหมาะกบธาตเจา

เรอนของตนเองหรอธาตทเจบปวย(เสยสมดล)ควรรบประทานใหมากกวาธาตอนๆทสมดลอยแลวพฤตกรรมดงกลาว

จะทำาใหการปรบสมดลไดผลด

5. กายบรหารแบบไทย ฤาษดดตน ทาบรหารนวดหนา

เปนทาเดยวกบทรศ.นพ.กรงไกรเจนพาณชยใชนวดถนอมสายตาม7ทาเมอทำาครบ7ทาแลวจะ

สงผลใหรสกสดชน หวโปรงโลง เบาสบาย ควรทำาทกวนจะชวยปองกนและบำาบดอาการเครยด หลงลม นอนไมหลบ

ชะลอความเสอมของสมองและอวยวะบนใบหนา

1) ทาเสยผมใชนวชนวกลางนวนางกดขอบกระบอกตาบนใหแนนพอควรทำา

ทง2ขางพรอมๆกนคอยๆดนนวทง3นวเรอยขนไปบนศรษะจนถงทายทอยแบบเสยผมทำา10-20ครง

2) ทาทาแปง ใชนวกลางทงสองกดตรงหวตา (โคนสนจมก) ใหแนนพอควรดนนวขนไปจนถงหนา

ผาก แลวใชนวทงหมด เวนนวหวแมมอ แตะหนาผากโดยใหปลายนวจรดกน แลวลบลงไปขางแกมแบบแนบสนท ทำา

10-20ครง

3) ทาเชดปาก ใชฝามอขวาทาบบนปากลากมอไปทางขวาสดใหฝามอกดแนนกบปากพอควรเปลยน

ใชมอซายทาบปากแลวทำาแบบเดยวกนนบเปน1ครงทำา10-20ครง

4) ทาเชดคางใชหลงมอขวาทาบคางแลวลากมอจากทางซายไปทางขวาใหหลงมอกดแนนกบใตคาง

พอควรเปลยนใชมอซายทำาแบบเดยวกนนบเปน1ครงทำา10-20ครง

5) ทากดใตคาง ใชนวหวแมมอทง 2 ขางกดใตคางโดยใหปลายนวตงฉากกบคาง ใชแรงกดพอควร

และกดนานพอ(นาน10วนาทหรอนบ1-10อยางชาๆ)เลอนจดกดใหทวใตคางเฉพาะทางดานหนาทำา5ครง

6) ทาถหนาและหลงห ใชมอแตละขางคบหโดยกางนวกลางและนวชคบอยางหลวมๆวางมอให

แนบสนทกบแกมถขนลงแรงๆนบเปน1ครงทำา10-20ครง

7) ทาตบทายทอย ใชมอทงสองขางปดหโดยปลายมอทงสองขางวางบรเวณทายทอย กระดกนวมอ

ทงสองขางขนใหมากทสดตบทายทอยเบาๆโดยไมตองยกฝามอทำาซำา10-20ครง


เรยนรก�รแกปญห�จ�กกรณตวอย�งเรองท 1 เรองเลาจากคณจนทนาผดแลมารดาทสมองเสอมมานาน13ป

“.......อาการปวยของคณแม คอลม จำาลกไมได แตจำาคนหรอเรองราวในอดตได มพฤตกรรมแปลก ๆ

กลางดกลกขนมาบอกวาจะกลบบาน ทำาสงงาย ๆ ทเคยทำามาทกวนไมได.........”

ชวงแรกๆแมเรมมอาการไปตลาดกลมซอของเดนยอนกลบไปหลายๆครงจนกระทงไปตลาดลมของ

ทอยในตะกราทงหมด แลวกไมไดกลบบาน ชวงทมปญหามากคอชวงเรมแรก เราไมเขาใจวาเกดอะไรขน แมมอาการ

สบสนมกจะถามซำาๆมพฤตกรรมแปลกๆการใชชวตประจำาวนของแมกเปลยนไปหลายอยางทำาใหคนอยใกลมปญหา

ลกๆเหนวาในวยนทกอยางลงตวแมนาจะมความสขเพราะไมมภาระแตกลายเปนคนหนาตาเครยดหงดหงดอารมณ

ฉนเฉยวถามอะไรซำาๆภายใน1ชวโมงถามซำา10-20ครงแรกๆกตอบพอถามบอยเรากจะเรมอารมณไมดแมจำาชอ

ลกหลานไมไดจากทเคยทำาอะไรไดกทำาไมไดเรยกชอสงทเคยใชอยประจำาวนไมไดเชนสงใชอยทกวนในหองนำาเครอง

ทำานำาอนสบยาสฟนแปรงสฟนแยกไมออกครงแรกๆใหอาบนำาดวยตวเองเรายนรออยหนาหองแมออกมาใสชดเดม

ไมไดอาบนำาตหนงตสองลกขนมาเกบเสอผาบอกวาจะกลบบานทงๆทบานนอยมาหลายสบปพดกนเทาไรกไมฟงจนถง

กบตวาดกไมฟงเหมอนเขาจะมโลกของเขาอยตลอดวนอธบายเรองนเสรจกจะเรมเรองใหมแตจะจำาคนเกาๆในอดตแม

กระทงคนตายไปแลวกจำาไดแมจะคอยถามวายายไปไหนพอบอกวาตายแลวกจะรองไหแลวถามมาทำาไมไมบอกเรา

ตองเอารปงานศพมาใหดอธบายเสรจสกพกเดยวถามใหมทบานเปนรานขายของหนารานเปนกระจกบานใหญลกๆ

ใหแมใชชวตประจำาวนปกตเดนไปคยกบลกคาไดเขาครวไดพอแมเหนกระจกบานใหญจะกวกมอเรยกคยกบเงาตวเอง

ในกระจกพยายามเขาไปในกระจกเปนความรสกททำาใหเราลำาบากใจเวลาอยตอหนาลกคา

รสกวาทนไมไหวแลวจะมเรองโนนเรองนมาอยตลอดเวลาเปนปญหาใหตองแกไขในชวงปแรกๆ ไมเทาไร

อาการยงไมมากปท2-3อาการมากขนในขณะเดยวกนความอดทนเรากนอยลงคำาถามใน1ชวโมงมไมรกครงจนรสก

วาไมไหวแลวในขณะทเราตงใจวาตองดแลพอแมเพราะตองการทดแทนพระคณแลวทำาไมตองมอารมณความรสกโกรธ

หรอทนไมไดเวลาผานไปพอสงบลงแลวเรารสกเสยใจณจดนเองจงเปนทมาวาเราทำาอยางไรจงจะทำาใหเราสามคนแม

พสาวและเราอยกนไดดวยความรกความอบอนความกตญญมความรสกทดตอกน

วธแกปญหาในชวงแรกๆพยายามแกปญหาเฉพาะหนากอนตามอาการทเขาเปนเพอลดความขดแยงลด

การทะเลาะเชน

ถามซำาๆเวลาทออกจากบานมาซอของแมกจะถามวาไปไหนใน1ชวโมงถาม10-20ครงพสาวบอกวา

ไมไหวแลว ไมอยากใหเราออกจากบาน ไมมเราเขาเครยดมากกเลยใชวธเขยนใสกระดาษเสยบตดกบปฏทนตงโตะอน

เกาไวเชนวนนไปกรงเทพฯเดยวเยนกลบมาพอถามกยนคำาตอบใหแมถามอกยนใหอกการตอบโดยวธนเราไมตอง

ใสอารมณกบแมไมตองพดอะไรกนมากยนใหไมเกน4ครงกจะหยดไปสงเกตวาแมมกจะถามคำาถามเดมๆจงใชการ

เขยนกระดาษคำาตอบเอาไวใหอาน

ลมกจวตรประจำาวน กอนจะนอนแมจะไมรวาแปรงฟนแลว กวาจะนอนไดกจะลกไปแปรงฟนหลายครง

แกปญหาดวยการเขยนไววาแมอาบนำาแปรงฟนแลวนะแลวยนใหอานหรอเชาขนมากมขอความใหอานเชนสวสด

ตอนเชาคะขณะนยงอยชนสองลางหนาแปรงฟนทหนาหองนำาชนสองใสเสอเสอผาอยในตกระจกเดนลงบนไดมา

ชนลางเหตการณนเกดในชวงปท2-3เรายงใหขนชนสองเพอใหแมไดออกกำาลงกายอยากใหรวาวนหนงๆตองทำาอะไรบาง


ตดรปภาพและคำาบรรยายชวงปท3-4ทแมปวยจะจำาไดบางไมไดบางเราเปนลกกรสกเสยใจวาทำาไมเวลา

มความสข แมกลบลมเหตการณทจะไดรบความสขตรงน ทำาอยางไรถงจะฟนฟความรสกตรงนเทาทจะทำาได กทำาเปน

ประวตยอไวเพราะแมจะถามอยเรอยๆกจะเขยนขอความสนๆตดรปแมวาแมชออะไรนามสกลอะไรอกปญหาคอ

แมรองจะกลบบานบอยกถายรปบานทมปายชอบานและรปแมเขยนไววาเปนบานเลขทปจจบนอำาเภออะไรเบอรโทร

เผอวาจะไดจำาเขาไปบางถาไปพลดหลงทไหนอาจบอกถกตอนเปนใหมๆเราพยายามทบทวนความจำาใหแมไดบาง

คำาแนะนำาเพมเตมจากแพทยหญงดาวชมพ พฒนะประภาพนธ

การทำาซำาๆจะชวยกระตนความจำาไดมากโดยเฉพาะในชวง4-5ปแรกลกและคนใกลชดจะรสกเสยใจวา

ทำาไมแมจำาลกไมได ถาตองการชวยใหจำาไดกตองหาภาพถายครอบครว รวมทงพนองของผปวยเองวามกคน มรปและ

เขยนชอตามลำาดบลงมาอยางนอยกยงพอจำาไดบางไมไดบางถาเหนวาเวลาไหนอารมณดกใหดภาพเพอใหซมซบลงใน

ความรสกของคนไขการทำาซำาๆมประโยชนตางกนในคนไขแตละรายวาสมองเสอมเกดจากสาเหตอะไรรายแรงแคไหน

พบปญหาตงแตเนนๆหรอไมชวงจำาไดบางแปลวาสมองบางสวนยงใชไดดอยเวลาไดฟงซำาๆจะเปนการเตอนความจำา

ไดเตอนบอยๆจะเปนการกระตนเซลลประสาทขางในทำาใหยงจำาไดสาเหตของโรคสมองเสอมโดยตรงเลยคนไขอาจจะ

จำาไมไดถาไมแนใจควรใหแพทยชวยประเมนจะไดหาแนวทางทเหมาะสมกบอาการ

อาบนำาเราเรยนรวาเมอใหแมอาบนำากตองใชเวลาอธบายใหฟงหลงๆแกปญหาโดยการอาบนำาใหเลยเวลา

อาบนำาใหเสรจแมพอใจกยกมอไหวขอบคณนะ เราดใจ แตไมไดดใจทแมไหวลก แตดใจทแมรวามคนทำาใหเขาสบายม

ความสข

ปสสาวะ กลางคนจะใสผาออมสำาเรจรปให สวนกลางวนสงเกตดวาแมจะฉทก 3 ชวโมง หรอใชวธคลำา

หนาทองถาแขงๆกระเพาะปสสาวะเตมกจะพาไปเขาหองนำา

ชอบลอกประตแลวออกมาไมได แมชอบกดประตปดลอกตดอยในหองนำาเคยตองงดประตออกมาวธแกไข

จะใชฝาตลบครอบปดสกอตเทปทบไวแทนการอธบายหลายๆรอบแมกจะไมมความพยายามมากกวานนหรอเวลาเขา

หองนอนแมกจะใสกลอนพอเราเผลอเดนออกมากตองปนหนาตางงดเขาไปเปดกลอนเพราะจะบอกใหเปดกลอนใหเรา

เขาทำาไมไดพสาวจงใชกระดาษอดรกลอนตอไปนกไมตองอธบายอะไรอก

ปองกนแมหายอยาเชอคำาสญญาบอกใหรบปากวาจะนงอยตรงจดนเทานนหามไปไหนหามเชอเดดขาด

มประสบการณประทบใจททงเสยใจและดใจมากคอวนหนงพาแมมาโรงพยาบาลรามา ไปหาหมอแลวบอกใหแมนงรอ

ตรงนนะเดยวไปจายคายาแมตอบจะๆๆ กลบมาหาแมไมเจอวงหาประมาณ3ชวโมงตองโทรศพทเรยกหลานมาชวยกนหา

สดทายเดนกลบไปอยทเดมเพราะแมเจอคนทมาจากจงหวดเดยวกนกคยกนคนนนไปอกจดแมเดนตามไปดวยคนนน

จำาเปนตองเดนกลบมาจดเดมแมกเลยไดกลบมาถาแมหายไปเราจะตองเสยใจตลอดชวตเลยหลงจากนนจงใชปายแขวน

คอเขยนไวถายสำาเนาบตรประชาชนมทอยรายละเอยดตดเอาไววาแมชออะไรอายเทาไรปวยเปนโรคสมองเสอมถา

จะพาแมออกนอกบานกจะถายรปแมเกบไวกบตวเผอหายอกจะไดชวยได

คำาแนะนำาเพมเตมจากแพทยหญงสรนทร ฉนศรกาญจน 1. ญาตคนไขบางรายหาคนไขไมพบบางรายคนไขกลบไปบานแลวเพราะฉะนนถาตองเปนผพาคนไขมา

เพยงคนเดยวไมมใครชวยดแลถาจำาเปนตองเดนไปทอนควรบอกพยาบาลหนาหองฝากดแลคนไขดวย

2. ถาคนทวไปพบเหนคนไขสมองเสอมเดนหลงทางอย ควรตดตอทางตำารวจ จส.100 รวมดวยชวยกน

หรอมลนธกระจกเงา


3. ปายชอแขวนคอสำาหรบคนไขบางคนอาจถอดออกหรออาจใสไวในกระเปาเสอแตอยาใสไวในกระเปา

สตางคเพราะอาจเจอคนขโมยกระเปาไปคนไขบางคนกอาจถอดเสอออกอกอาจใชเปนแถบหรอกำาไลผกขอมอแทนแต

อยาทำาจากของมคา

พฤตกรรมหรอขอเรยกรองแปลกๆ เชนรองจะกลบบานตอนต2-3แมมกจะตนขนมารองขอจะกลบบาน

จากทเคยอธบายกนถงสวางหลงจากคยกบคณหมอจกรกฤษณสขยง(จตแพทย)บอกวา“ไมตองเอาเขาอย” หมาย

ถงเวลาแมคดจะทำาอะไรใหเขาคลอยตามเขาไปทกอยางเชนจะกลบบานกบอกวาเราไปดวยกนพาเขาลกจากเตยงเดน

ไปหองนำาพอไปถงแมกลมแลวถายงไมลมใชวธทสองใหดมนมพอสบายใจอมแลวกยอมนอนบางครงถายงไมหายให

นอนกอดจะหยดไดทกอยางกอดเขาอยางเดยวทกอยางจบหรอการทแมถามถงยายเราคลอยตามกบเขาไมตองคำานง

วาคำาตอบเปนขอเทจจรงหรอไมเราใหคำาตอบทเขาพอใจเทานนพอถามมากตอบวายายอยบานนนไปตลาดแมกรอง

ออยมพอใจหยดถามไมตองพาขนรถไปวดเพอพสจนไมตองเถยงบาปไหมทเราโกหกแมเราเจตนาดเราไมไดพดเพอ

หลอกลอเอาผลประโยชนจากเขาหวใจสำาคญกคอตองคลอยตามความคดเขาแลวเบยงเบนความสนใจเพอใหเขาพอใจ

ใหลมสงทคดและตองจดการใหเสรจภายในสองสามวนาทมเชนนนจะเปนเรองยาวไปเปนหนงชวโมงหรอจากกลางดก

จนถงเชา

การแกปญหาเมอคนไขสมองเสอมตองใสสายใหอาหารทางหนาทอง ชวงปท 8-9 แมเรมไมพดและไม

ยอมกนอาหารกปรกษาอาจารยสรนทรวาทำายงไงดหนงวนแมดมนำาไมถงครงแกวอาจารยแนะนำาใหอาหารทางหนา

ทองระหวางรอผาตดหมอนดวาอก1เดอนขางหนาถงไดทำากเครยดมากวาจะทำายงไงใหอยไดตอนใสสายยางใหอาหาร

ทางจมกจะดงออกถาผกกบเตยงกใหเราแกะออกเรารบไมไดเลยวาจะตองตรงเขาไวชวงทใสสายยางรอผาตดหนาทอง

กเลยใชลกบอลใหแมกำาไวแลวใสถงมอหมอกชนหนงใชสกอตเทปแปะนวทกนวตดกบบอลไมใหเคลอนไหวเอาผาพน

ตวไวไมใหเขาเคลอนไหวมากจนเกดอนตรายคดแลววาวธนไมทรมานเขาตอนผาตดนอนโรงพยาบาลกอยดวยจนดกด

จนแมปลอดภยดแลวเราคอยกลบไปนอนบาน

ชดสำาหรบคนไขสมองเสอมทใสสายยางใหอาหารทางหนาทองการใสสายยางทางหนาทองสำาหรบคนพด

ไมรเรองเราจะสงหามไมไดเพราะเขาจะดงตลอดกลางคนถาเราเผลอหลบไปอนตรายจงเยบผามงเรยกกนเลนๆ วาชด

อวกาศชวงกลางวนจะใหใสเสอปกตกลางคนใสเสอและใสชดผามงทมเฉพาะผาดานหนาจากอกถงชวงทเลยสะโพกลง

ไปดานหลงไมตองมผามเฉพาะเชอกผกกอนผกผาใชถวยขนมเจาะรระบายอากาศไมใหอบปดตรงสวนสายยางไมใหดง

ออกไดใชผามงเพราะจะไดไมรอนใสกางเกงขากวยกลบดานเชอกผกไวขางหนาแลวผกปมดานหลงแมจะไมสามารถ

ลวงดงไดเรากนอนหลบสบายไมตองผวา

13ปทคณจนทนาดแลคณแมมาโดยตลอดไดเรยนรทงวธการดแลและไดแลกเปลยนคำาแนะนำาและวธแก

ปญหาของคนอนๆในสมาคมผดแลผปวยสมองเสอมทำาใหมกำาลงใจผานพนปญหาตางๆมาไดดวยดและยงคงดแลคณ

แมอยอยางเตมความสามารถหากญาตผปวยสมองเสอมหรอบคคลทสนใจสามารถตดตอสมาคมผดแลผปวยสมองเสอม

ดงน

สมาคมผดแลผปวยสมองเสอม(ประเทศไทย)

114ปนนคร4ถนนบรมราชชนนตลงชนกรงเทพ10170

โทร0869904207

ตปณ224ปณจราชดำาเนนเขตพระนครกทม.10200


เรองท 2 คณกรกมล เปนอกผหนงทยอมลาออกจากงานบญชเพอออกมาดแลบพการทปวยดวยโรคสมองเสอม

เธอเลาวา

คณพอเรมเปนอมพฤกษเมอป2541พอเขาป2548กชวยเหลอตวเองไมไดเลยปจจบนอาย83ป เปน

หลายโรคทงหวใจรวโรคเกาตความดนโลหตสงไสเลอนตอมลกหมากโตตองดแลอยางใกลชดชวงเวลา7ปทผานมา

เธอบมเพาะประสบการณการดแลผปวยสมองเสอมไวมากมายและพรอมทจะแบงปนเทคนคการดแลผสงอายทเปนโรค

สมองเสอมใหแกผดแลคนอนๆ

คณกรกมลเรมจากการใหหลกความใสใจและครพกลกจำา โดยจะไปนงดพยาบาลดแล ใหอาหาร หรอทำา

กายภาพบำาบดใหกบคณพอถาไมเขาใจกจะถามเชนสงเกตวาตองใหอาหารเหลวขนาดไหนเวลาใหอาหารทางสายยาง

จำาแลวทำาจนชำานาญรวาตองจบเขาพลกตวอยางไรพยงตวอยางไรเขาจะไมตอตานและจะคอยพดใหกำาลงใจหรอชมเชย

คณพออยเรอยๆเหมอนเราดแลเดกเลกๆ

แนวคดสำาคญในการดแลคอ ใชสงทเขาคนเคยในอดตมาเปนเครองมอ ยกตวอยางเชน เวลาทำากจวตร

ประจำาวนใหคณพอ(อาบนำาแตงตว)กจะใหคณพอทองสตรคณทกวนเพราะทานเปนครเกาแตผดแลตองทองนำากอน

“หา หนง.....” คณพอกจะตอ“หา” “หา สอง..”คณพอตอ“สบ”หรอจะใหทองพยญชนะ44ตวกเชนเดยวกนตอง

ทองนำากอนวา“ก.เอย ก...”พอกจะตอบวา“ไก”ทองไปเรอยๆพอตอบไดกจะปรบมอใหปรบมอใหคนเกงและทำา

ทกวน เปนเทคนคทคดขนเอง พยายามจงใจใหคณพอมปฏสมพนธกบเรา ทสำาคญอกประการหนงคอ ตองชางสงเกต

จะทำาใหรวาเขาชอบอะไรและไมชอบอะไรเชนเวลากลางวนจะเปดเพลงใหฟงสงเกตวาถาเปนเพลงเรวๆคณพอจะฟง

เฉยๆ แตเมอไรทเปดเพลงเกาๆทคณพอคนชน อยางเพลงสนทราภรณ หรอเปดลเก เพลงไทยเดมอยางเพลงรำาพลาย

ชมพลพระลอตามไก(เนอรอง:สรอยแสงแดงพระพาย.....)คณพอจะกระดกเทาตามและจบมอหรอกระดกนวดงนน

เมอไรทเราตองไปธระและตองหาคนมาชวยเฝาคณพอซงสวนใหญจะนงเฝาเฉยๆไมไดชวนเขาพดคยเรากจะเปดเพลง

เกาๆทงไวคณพอกจะนอนกระดกเทาตามทำานองเพลงหรอเปดทวไวใหเขาจะไดรสกวามคนอนๆอยดวย

ปญหาทพบสวนใหญคอคณพอมอาการทองผกแรกๆจะนำาใบมะระขนกมาปนครงละ20ใบปนกบขาว

ใหทางสายยาง แตไดผลไมดนก ตอนหลงลองนำาใบสะเดาออนมาตมและปน ใชสกสองชอนโตะผสมกบอาหารเหลว

ประมาณสามชวโมงกถายออกมาและไมเหลวดวยเคยบอกกบเพอนบานทตองดแลผปวยสมองเสอมเขากมาบอกวาได

ผลด

เวลาพยงเขาใหลกเดนเพอไปอาบนำาจะหวปกสองขางควรมคนชวยพยงดวยถาเขาไมกาวขากใชเทาเราเขย

เทาเขาใหกาวเดนเวลานอนกจะใชมอจบหวเขาพบเขาและออกเพอไมใหเขาตดเวลาทานอาหารถาปอนขาวสวยจะสำาลก

กลองปอนขาวตมกสำาลกอกปอนโจกกสำาลกเลยทดลองปอนขาวเปยกคอขาวหงแฉะๆปรากฏวาทานไดไมสำาลกเขา

จะชอบทานผดฟกทองเนอปลาจะทำาอาหารเองชอบนงทานอาหารใกลๆ พอใหเขาเหนพอเขามองกจะยนชามขาวไป

รองใตจมก(กระตนใหอยากทานอาหาร)ถามเขาวาอยากทานไหมเขาบอกวาอยากกจะนำาปลามาผสมกบขาวเหนยว

มะมวงปรากฏวาชอบมากตองปอนอย6เดอนเมอกอนคณพอชอบทานแกงมสมนมากกลองนำามาใหเขาทานอะไรท

เขาเคยชอบมากอนกจะนำามาใหเขาเหนดวาเขาอยากทานไหมอยางทกลาวมาแลวตองดวาในอดตเขาเคยชอบอะไร

เคยคนชนกบอะไร กนำาสงนนมาเปนเครองมอชวยในการดแลเขาใหทานขาวมอละ1ถวยปอนวนละสองมอเวลา

ปอนขาวจะถามชอ จะคยกบเขา ชวนคยไปเรอย ๆ


การแกปญหาคณพอไมยอมดมนำา สมยกอนเขาชอบดมนำาอดลมแชเยนมาก กคดเอาเองวาเพราะมนมรส

หวานเรากมาดดแปลงเปลยนเปนใชนำาเกกฮวยมาแชเยนมาปอนปรากฏวาเขาชอบมาก

เวลาใหใสผาออมสำาเรจรปผสงอายจะชอบดงออก เขารสกไมสบายตว กซอกางเกงทเปนหรดมเชอกผก

จะใสโดยใหเชอกไปอยขางหลงเขากจะเอยวตวไปแกเชอกเองไมได

มาระยะหลงคณพอนงไมไดตองนอนตลอดกกลวแผลกดทบมาปรกษาหมออนามยลองใชถวเขยวใสถงผา

เลกๆหลายๆถงนำามาใสทนอนชวยปองกนแผลกดทบไดเวลานอนจะเอามอตบกนเบาๆเหมอนทำากบเดกๆเขา

จะหลบสบายกอนนอนจะบอก“Good night” เขากจะตอบวา“คราบบบ”

เวลาพาคณพอไปเทยวจะชวนใหเขาอานปายขางทางสวนใหญจะพาเขาไปไหวพระทวดไรขงนำาอาหารใส

กระตกนมชงอนๆ ตดไปเอารถเขนใสทายรถมกจะชวนเพอนบานและอาสาสมครดแลผสงอาย(อผส.)ไปดวยไปเทยว

ไหนกจะพาคณพอไปเสมอแตจะเปนสถานทไมไกลนกเปนทซำาๆ กไดเพราะเขาจำาไมไดวาเคยมาแลวดงนนเขาจะไมเบอ

จะพาเทยวประมาณเดอนละครงเมอกอนจะพาพอนงรถเขนมาใสบาตรหนาบานตอนเชา

ตองเปนคนชางสงเกตจะสงเกตจนเรยนรวาเวลานอนถามเสยงครางเอออาออกมาแสดงวามไขสงกจะ

ไปจบตวและพาไปหาหมอหรอไอเปนชวงๆ กตองดวาปอดตดเชอไหมหรอตวเอยงนำาลายไหลไปขางตองรบพาไปพบ

แพทยเพราะอาจเปนอาการของโรคหลอดเลอดสมองเวลาเขาไมทานอาหารกจะขยนพาไปหาหมอหมอใสสายยางให

รางกายเขากไดรบสารอาหารไมอยากใหนงนอนใจตองดแลเรองอาหารการกนการขบถายการนอนการกนยาใหเปน

ไปตามกจวตรประจำาวน

เวลาใหกนยาเขาจะแอบทงยาขางเตยงเรากไมทราบจนมดขนกเลยไปพบตองเฝาดใหกลนยาเขากจะโยน

ยาเขาปากแตไมเขาปากหรอกพอทำาไวมากเหมอนเลนกลเลยตองคอยจองดๆ

การดแลผสงอายสมองเสอมคนดแลจะตองทมเทจะเหนอยมากและความรสกเครยดทอใจจะตามมาเพราะ

บางครงผปวยจะดอตอตานเชนเขาจะจกขวนเรากเจบรสกโกรธแรกๆ กตมอเขาแตตอมากคดไดบอกตนเองตลอด

เวลาวาพอไมรตวชวยตวเองไมไดกสงสารนกถงอดตทเขาเหนอยยากเพอลกๆเพอครอบครวมานานความรสกโกรธ

ทอใจกจะหมดไปอกอยางจะมองหาอารมณขนจากพอนกถงทไรกจะหวเราะออกมาเสมอยกตวอยางเมอกอนคณพอ

ยงเดนไดเขาใชวธปนรวออกไปปนแลวลงไมไดเหนแลวกขำาพอใหแปรงฟนเขากบอกวา “แปรงไมได กฎกระทรวง

ไมใหแปรงฟน” พอเพลงชาตขนกจะยนตวตรง บอกวาตองเคารพธงชาต หรอชอบเอากระเปาสตางคไปซอน แลว

หาไมเจอวาเอาไปไวไหนพาไปหาหมอหมอทโรงพยาบาลใสเครองแบบใหมทเปนลายๆกไมยอมใหหมอตรวจบอกวา

“ไมไดใสเสอขาวแสดงวาไมใชหมอ”

สำาหรบความตองการของคณกรกมลคออยากไดรบการอบรมวธการดแลผสงอายทนอนตดเตยงแบบครบ

วงจรอยากใหมการแลกเปลยนเรยนรกนระหวางเจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลกบผดแล(caregiver)

หรอระหวางผดแลดวยกนเองทผานมาตองขอบคณหมอจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทคอยใหกำาลงใจและมา

ดแลตลอด

คณกรกมลกลาวทงทาย


บรรณานกรมกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข.คมอการดแลผมปญหาสขภาพจตและจตเวชสำาหรบแพทย. บรษทเรดเอชน

จำากด.กรงเทพมหานคร,2554.

กรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข.ความรเรองโรคอลไซเมอร. บรษทบยอนดพบลสซงจำากด.กรงเทพมหานคร,

2552.

กรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข.ลางพษทางจตแลวคดบวก.โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

จำากด.กรงเทพมหานคร,2553.

สขพชราซมเจรญ.บรหารสมองชะลอความเสอม. สำานกพมพหมอชาวบาน.กรงเทพมหานคร,2554.

คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เอกสารประกอบการอบรมMoCA Validation ProjectWorkshop

Training,2544.

มาโนช หลอตระกล และปราโมทย สคนชย จตเวชศาสตร รามาธบด. พมพครงท 6. หจก. สวชาญการพมพ.

กรงเทพมหานคร,2544.





แบบทดสอบสภ�พสมองเบองตนเปนภ�ษ�ไทย

MMSE - Thai 2002

คำาชแจง โปรดอานขอความและบนทกคำาตอบในชองวางและใหคะแนนตามทกำาหนดไวในแตละขอในกรณทผถก

ทดสอบอานไมออกเขยนไมไดไมตองทำาขอ4,9และ10

บนทกคำาตอบไวทกครง คะแนน

(ทงคำาตอบทถกและผด)

1. Orientation for time (5 คะแนน)

(ตอบถกขอละ1คะแนน)

1.1 วนนวนทเทาไร ………………………… ………

1.2 วนนวนอะไร ………………………… ………

1.3 เดอนนเดอนอะไร ………………………… ………

1.4 ปนปอะไร ………………………… ………

1.5 ฤดนฤดอะไร ………………………… ………

2. Orientation for place (5 คะแนน)

(ตอบถกขอละ1คะแนน)

2.1กรณอยสถานพยาบาล

2.1.1 สถานทตรงนเรยกวาอะไรและ....ชอวาอะไร ………………………… ………

2.1.2 ขณะนอยชนทเทาไรของของตวอาคาร ………………………… ………

2.1.3ทนอยในอำาเภออะไร ………………………… ………

2.1.4ทนจงหวดอะไร ………………………… ………

2.1.5 ทนภาคอะไร ………………………… ………

2.2 กรณอยทบานของผถกทดสอบ

2.2.1 สถานทตรงนเรยกวาอะไรและบานเลขทเทาไร ………………………… ………

2.2.2ทนหมบานหรอละแวก/คม/ยาน/ถนนอะไร ………………………… ………

2.2.3ทนอยในอำาเภอ/เขตอะไร ………………………… ………

2.2.4 ทนจงหวดอะไร ………………………… ………

2.2.5 ทนภาคอะไร ………………………… ………

3. Registration (3 คะแนน)

ตอไปนเปนการทดสอบความจำาผม(ดฉน)จะบอกชอของ3อยางคณ(ตา,ยาย........)ตงใจฟงใหดนะเพราะจะ

บอกแคเพยงครงเดยวไมมการบอกซำาอกเมอผม(ดฉน)พดจบใหคณ(ตา,ยาย.......)พดทบทวนตามทไดยนใหครบทง

3ชอแลวพยายามจำาไวใหดเดยวผม(ดฉน)จะถามซำา


*การบอกชอแตละคำาใหหางกนประมาณหนงวนาทตองไมชาหรอเรวเกนไป(ตอบถก1คำาได1คะแนน)

ดอกไมแมนำารถไฟ ………………………… ………

ในกรณททำาแบบทดสอบซำาภายใน2เดอนใหใชคำาวา

ตนไมทะเลรถยนต ………………………… ………

4. Attention/ Calculation (5 คะแนน) (ใหเลอกทำาขอใดขอหนง)

ขอนเปนการคดเลขในใจเพอทดสอบสมาธ คณ (ตา,ยาย.....) คดเลขในใจเปนไหม? ถาตอบคดเปนใหทำาขอ 4.1

ถาตอบคดไมเปนหรอไมตอบใหทำาขอ4.2

4.1 “ขอคดเลขในใจใหเอา100ตงลบออกทละ7ไปเรอยๆไดผลลพธเทาไรบอกมา”

………………………… ………

บนทกคำาตอบตวเลขไวทกครง(ทงคำาตอบทถกและผด)ทำาทงหมด5ครงถาลบได1,2หรอ3แลวตอบไมไดก

คดคะแนนเทาททำาไดไมตองยายไปทำาขอ4.2

4.2“ผม(ดฉน)จะสะกดคำาวามะนาวใหคณ(ตา,ยาย...)ฟงแลวใหคณ(ตา,ยาย....)สะกดถอยหลงจากพยญชนะ

ตวหลงไปตวแรกคำาวามะนาวสะกดวามอมา-สระอะ-นอหน-สระอา-วอแหวนไหนคณ(ตา,ยาย......)สะกดถอยหลง

ใหฟงซ”

………………………… ………

วานะม

5. Recall (3 คะแนน)

“เมอสกครทใหจำาของ 3 อยาง จำาไดไหมมอะไรบาง” (ถก1คำาได1คะแนน)

ดอกไมแมนำารถไฟ ………………………… ………

ในกรณททำาแบบทดสอบซำาภายใน2เดอนใหใชคำาวา

ตนไมทะเลรถยนต ………………………… ………

6. Naming (2 คะแนน)

ยนดนสอใหผถกทดสอบดและถามวา “ของสงนเรยกวาอะไร” ………………………… ………

ชนาฬกาขอมอใหผถกทดสอบดและถามวา“ของสงนเรยกวาอะไร” ………………………… ………

7. Repetition (1 คะแนน)

(พดตามไดถกตองได1คะแนน)

“ตงใจฟงผม(ดฉน)นะเมอผม(ดฉน)พดขอความนแลวใหคณ(ตา,ยาย......)พดตามผม(ดฉน)

จะบอกเพยงเทยวเดยว”“ใครใครขายไกไข” ………………………… ………

8. Verbal command (3 คะแนน)

“ฟงดๆนะเดยวผม(ดฉน)จะสงกระดาษใหแลวใหรบดวยมอขวาพบครงแลววางไวท............(พน,โตะ,เตยง)”

ผทดสอบสงกระดาษเปลาขนาดประมาณเอ-4ไมมรอยพบใหผถกทดสอบ

รบดวยมอขวาพบครงวางไวท(พน,โตะ,เตยง) ………………………… ………

9. Written command (1 คะแนน)

ตอไปนเปนคำาสงทเขยนเปนตวหนงสอตองการใหคณ(ตา,ยาย.....)อานแลวทำาตามคณ

(ตา,ยาย.....)จะอานออกเสยงหรออานในใจกได

ผทดสอบแสดงกระดาษทเขยนวา“หลบตา” หลบตาได .............


10. Writing

ขอนเปนคำาสง“ใหคณ(ตา,ยาย)เขยนขอความอะไรกไดทอานแลวรเรองหรอมความหมายมา1ประโยค”

.....................................................................................................................................................

ประโยคมความหมาย ..............

11. Visuoconstruction (1 คะแนน)

ขอนเปนคำาสง“ใหวาดภาพเหมอนภาพตวอยาง”(ในทวางดานขางของภาพตวอยาง)

คะแนนรวม.........................................

ชอผถกประเมน(นาย,นาง,นางสาว)...................................................................นามสกล.........................อาย...........ป

ลงชอผทำาการทดสอบ...........................................................................วนท...................เดอน...............พ.ศ....................

จดตด (Cut - off point) สำาหรบคะแนนทสงสยภาวะสมองเสอม (cognitive impairment)

ระดบการศกษา คะแนน

จดตด เตม

ไมไดเรยนหนงสอ

(อานไมออก-เขยนไมได)

<14 23

(ไมตองทำาขอ4,9,10)

เรยนระดบประถมศกษา <17 30

เรยนระดบสงกวาประถมศกษา <22 30


แบบประเมนคว�มเครยด ST-5

ความเครยดเกดขนไดกบทกคนสาเหตททำาใหเกดความเครยดมหลายอยางเชนรายไดทไมพอเพยงหนสน

ภยพบตตางๆททำาใหเกดความสญเสยความเจบปวยเปนตนความเครยดมทงประโยชนและโทษหากมากเกนไปจะเกด

ผลเสยตอรางกายและจตใจของทานไดขอใหทานลองประเมนตนเองโดยใหคะแนน0-3ทตรงกบความรสกของทาน

คะแนน0 หมายถงแทบไมม

คะแนน1 หมายถงเปนบางครง

คะแนน2 หมายถงบอยครง

คะแนน3 หมายถงเปนประจำา

ขอท อาการหรอความรสกทเกดในระยะ 2-4 สปดาหคะแนน

0 1 2 3

1 มปญหาการนอนนอนไมหลบหรอนอนมาก

2 มสมาธนอยลง

3 หงดหงด/กระวนกระวาย/วาวนใจ

4 รสกเบอเซง

5 ไมอยากพบปะผคน

คะแนนรวม

การแปลผล คะแนน0-4 เครยดนอย

คะแนน5-7 เครยดปานกลาง

คะแนน 8-9 เครยดมาก

คะแนน10-15เครยดมากทสด

การแปลผลและคำาแนะนำา 1. เครยดนอย เปนความเครยดในชวตประจำาวนซงแตละคนสามารถปรบตวไดเองโดยไมเกดปญหากบ

สขภาพและทานยงสามารถชวยดแลคนอนๆได

2. เครยดปานกลาง เปนความเครยดททำาใหตองเตรยมพรอมในการจดการกบปญหาตางๆจนทำาใหเกด

ความเครยดเพมขนในระดบปานกลางซงยงถอวาเปนปกตเพราะทำาใหเกดความกระตอรอรนในการเผชญปญหา

3. เครยดมากเปนความเครยดทอาจทำาใหเกดการตอบสนองเหตการณทรนแรงขนชวคราวและมกจะลด

ลงมาเปนปกตภายหลงเหตการณอยางไรกตามทานควรมวธการจดการกบความเครยดดงตอไปน

หายใจเขาลกๆหายใจออกชาๆทำาตอเนองกนไปจนรสกผอนคลายและควรมเวลานอนหลบอยาง

เพยงพอ


พดคยกบคนใกลชด ใชหลกศาสนาทำาใหคลายกงวล ชวยเหลอผอนทประสบปญหา จะชวยให

ความเครยดลดลง

มความหวงวาเราจะฝาฟนอปสรรคหรอปญหาครงนไปไดและมองเหนดานบวก เชน อยางนอยก

ยงรกษาชวตไวไดมคนเหนใจและมการชวยเหลอจากฝายตางๆ

ภายใน2สปดาหถารสกไมดขนแสดงวาความเครยดไมลดลงทานควรไปพบบคลากรสาธารณสข

หรอแพทยเพอประเมนซำา เพราะความเครยดทมากและตอเนองอาจนำาไปสโรควตกกงวล ภาวะ

ซมเศราและเสยงตอการฆาตวตายไดซงตองไดรบการรกษาจากแพทย

4. เครยดมากทสด เปนความเครยดทรนแรงซงสงผลกระทบตอภาวะรางกายทำาใหออนแอเจบปวยงาย

และตอภาวะจตใจจนอาจทำาใหเกดโรควตกกงวลภาวะซมเศราและเสยงตอการฆาตวตายไดทานจะตองไดรบการรกษา

จากแพทยทนทเพอรบการดแลตอเนองไปอก 3-6 เดอน



ร�ยน�มคณะทำ�ง�นจดทำาคมอการดแลผปวยสมองเสอมสำาหรบเจาหนาท

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

1. แพทยหญงอมพร เบญจพลพทกษ ผอำานวยการสำานกพฒนาสขภาพจต

กรมสขภาพจต

2. นายแพทยพงศเกษม ไขมกด ผอำานวยการโรงพยาบาลสวนสราญรมย

กรมสขภาพจต

3. นางอมพร จนทวบลย นกวเคราะหนโยบายและแผนชำานาญการพเศษ

กลมพฒนาระบบบรหารกรมสขภาพจต

4. แพทยหญงทศนย กลจนพงศพนธ นายแพทยชำานาญการพเศษ

สถาบนจตเวชศาสตรสมเดจเจาพระยากรมสขภาพจต

5. นางสาวอมรากล อนโอชานนท นกจตวทยาคลนกชำานาญการพเศษ

สำานกพฒนาสขภาพจตกรมสขภาพจต

6. นางสาวกาญจนา วณชรมณย นกจตวทยาคลนกชำานาญการพเศษ


7. นางสาวชดชนก โอภาสวฒนา นกสงคมสงเคราะหชำานาญการพเศษ


8. นางสาวพรรณ ภาณวฒนสข นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ


9. นางธญลกษณ แกวเมอง นกกจกรรมบำาบดชำานาญการ


10.นางสาวนารรตน ทองยนด พยาบาลวชาชพชำานาญการ

สถาบนจตเวชศาสตรสมเดจเจาพระยากรมสขภาพจต

11.นางสาวนนทา แกวสข พยาบาลวชาชพชำานาญการ

โรงพยาบาลศรธญญากรมสขภาพจต

12.นางสาวอภญญา สตยากล นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ

กลมพฒนาระบบบรหารกรมสขภาพจต

13.นางอำาไพพร ยงวฒนา นกวชาการสาธารณสขชำานาญการพเศษ

กรมการแพทย

14.นางสาวธราภรณ ผดผอง นกจตวทยาคลนกชำานาญการ


15.นางสาวพรทพยพา ธมายอม นกกจกรรมบำาบดชำานาญการ



16.นายแพทยกลธนต วนรตน นายแพทยปฏบตการ

กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก

17.นางพรทพย เตมวเศษ หวหนากลมงานพฒนาวชาการการแพทยแผนไทยและสมนไพร


18.นางผลดา สนธสวรรณ นกวเคราะหนโยบายและแผนชำานาญการ


Documents