- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie · 26 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa TZD Kędzierzyn-Koźle – 77/ 483 50 49 [email protected]

szkolenia imprezy zewnętrzne prawo

e-Biuletyn wydawany jest przez Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie

Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych informacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem e-Biuletynu Informacyjnego drogą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres:

[email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132

www.cdr.gov.pl

http://cc.cdr.gov.pl/

http://www.agroturystyka.edu.pl/

http://www.produktyregionalne.edu.pl/

http://www.leaderatorium.pl/

http://www.agroportal.agro.pl/

Idee spółdzielcze źródłem

inspirującym nowe wyzwania dla

współpracy mieszkańców wsi

(Leszek Leśniak, CDR O/Kraków)

Unia Europejska wychodząc

naprzeciw potrzebom funkcjonowania

spółdzielni zakładanych przez osoby fizyczne lub prawne

z różnych krajów opracowała Statut Spółdzielni Europejskiej.

Spółdzielnię Europejską może założyć pięć osób fizycznych

zamieszkałych w co najmniej 2 krajach Wspólnoty lub dwie

osoby prawne z dwóch różnych państw. (...) Artykuł szeroko

i w interesujący sposób prezentuje temat spółdzielczości,

która może stać się nową formą współpracy producentów

rolnych różnych krajów UE.

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE

05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99, tel. 22 729 66 34 do 38

Luty 2014

PRODUKCJA ROLNA

EKONOMIKA ROLNICTWA

EKOLOGIA I ŚRODOWISKO

ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

DOBRE PRAKTYKI

http://www.cdr.gov.pl

2

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

CDR Brwinów

Egzaminy na eksperta przyrodniczego

1 luty

Bożena Krześniak

tel. 22 729 66 34 w. 146

[email protected]

CDR O/Kraków

Zastosowanie innowacyjnych metod rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich /szkolenie internetowe/

4-10 luty

12-13 luty (szkolenie stacjonarne)

Sędzik Teresa

tel. 12/ 424 05 54

[email protected]

Myślenie projektowe zgodne z założeniami nowego okresu programowania /szkolenie/

18-19 luty Karolina Boba, DROW

tel. 12/ 424 05 21

[email protected]

Metodyka budowy oddolnych zintegrowanych strategii rozwoju obszaru z wykorzystaniem wsparcia z wielu funduszy /szkolenie/

24-26 luty Leszek Leśniak

tel. (12) 424-05-03

[email protected]

Aspekty prawne i podatkowe w podejmowaniu i prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich /seminarium internetowe/

17 luty - 30

listopada

Mateusz Grojec, DROW

tel. 12/ 424 05 25

[email protected]

szkolenia CDR

Konferencje, szkolenia, warsztaty

organizowane przez CDR

3

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin – szkolenie podstawowe dla kandydatów na sprzedawców środków ochrony

roślin

luty

Sędzik Teresa

tel. 12/ 424 05 54

[email protected]

Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin /szkolenie uzupełniające dla sprzedawców/

luty

Sędzik Teresa

tel. 12/ 424 05 54

[email protected]

Idee innowacji, transferu wiedzy i współpracy w programowaniu rozwoju obszarów wiejskich w perspektywie finansowej UE 2014 -2020 /szkolenie/

luty –marzec

Leszek Leśniak

tel. (12) 424-05-03

[email protected]

CDR O/Poznań

Wymogi dla gospodarstw rolnych położonych na OSN /szkolenie/

20 luty Danuta Nowak

tel. 61/ 823 20 81 w. 127

[email protected]

Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej od A do Z w praktyce /szkolenie/

25-27 luty Oskar Wysocki

tel. 61/ 823 20 81 w. 124

[email protected]

szkolenia CDR



4

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

CDR O/Radom

Systemy zapewnienia bezpieczeństwa i higieny produkcji żywności w gospodarstwie /szkolenie/

6 luty Barbara Sałata

[email protected]

tel. 48/ 365 69 35

Międzynarodowe Targi BioFach

12-15 luty Anna Litwinow

tel. 48/ 365 69 39 w.309

[email protected]

Doradztwo dotyczące środków ochrony roślin /szkolenie uzupełniające /

18 luty Wojciech Kowalski

tel. 48 365 69 25

[email protected]

Wymogi dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych /szkolenie/

19-20 luty Mateusz Sękowski, DSPR

[email protected]

tel. 48/ 365 69 33

Podsumowanie zadań badawczych za rok 2013 w zakresie rolnictwa ekologicznego /konferencja/

20-21 luty Agnieszka Ziętek

[email protected]

fax 48 365 49 70.

szkolenia CDR



5 szkolenia CDR



Centrum Doradztwa Rolniczego, DLG, wspólnie z Kujawsko-

Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, Mazowieckim

Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, i Wielkopolskim Ośrodkiem

Doradztwa Rolniczego

serdecznie zapraszają do udziału w konferencji

Szczegółowych informacji dotyczących X DPR udzielają:

Anna Pabich, Oddział CDR w Poznaniu tel. (61) 823 20 81 wew. 137 Ludwik Apolinarski, DLG AgroFood Sp. z o.o. tel. (61) 639 01 17/18 Aktualności dotyczące konferencji można także znaleźć na stronach internetowych

www.cdr.gov.pl oraz www.dlg.org/pl. Patronat medialny konferencji – TopAgrar Polska

6

Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,

warsztaty organizowane przez WODR

Lu

ty 2

01

4

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach

www.modr.pl

miejsce/kontakt

6 luty Konferencja "Biogazownie szansą dla rolnictwa i środowiska"

MODR Karniowice

12/ 285 21 13/14

8 luty XVIII Wojewódzka Konferencja Pszczelarska MODR Karniowice

12/ 285 21 13/14

Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie

www.oodr.pl

organizator/kontakt

1 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa

TZD Strzelce Opolskie – 77/ 461 89 18

[email protected]


TZD Prudnik – 77/ 436 93 70

[email protected]


TZD Namysłów – 77/ 410 24 25

namysł[email protected]


TZD Kluczbork – 77/ 414 23 01

[email protected]


TZD Nysa – 77/ 433 70 98

[email protected]

imprezy zewnętrzne

7



Lu

ty 2

01

4

Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie

www.oodr.pl

organizator/kontakt


TZD Krapkowice – 77/ 466 19 60

[email protected]


TZD Olesno – 34/ 358 40 31

[email protected]


TZD Kędzierzyn-Koźle – 77/ 483 50 49

[email protected]


TZD Brzeg – 77/ 412 52 97 wew. 204

[email protected]

18 luty Konferencja dla producentów zbóż – Złoty Kłos

Dział Systemów Produkcji Rolnej Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa

77 / 412 53 27 wew.228

[email protected]

Warmińsko- Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie

www.w-modr.pl

miejsce/kontakt

6 luty Olimpiada Młodych Producentów Rolnych - etap

wojewódzki

Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw

tel. 89/ 535 76 84 w. 44, 665 690 624;

[email protected]

imprezy zewnętrzne

8



Lu

ty 2

01

4

Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

www.podr.pl

miejsce/kontakt

luty I Pomorskie Forum Grup Producenckich

PODR w Gdańsku, Dział Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

i Agroturystyki

tel. 58/ 326 39 14, 17

24 luty I Pomorskie Forum Nasienne

PODR w Gdańsku, Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych

i Doświadczalnictwa

tel. 58/ 688 20 11

[email protected]

Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach

www.zodr.pl

miejsce/kontakt

luty Targi Grune Woche

ZODR Barzkowice, PWA

tel. 91/ 479 40 59, [email protected]

imprezy zewnętrzne

9 WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozpoczyna konsultacje publiczne II projektu

Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020).

Prace związane z przygotowaniem projektu PROW rozpoczęły się w 2012. W kwietniu 2013 r. rozpoczęto proces szerokich konsultacji publicznych obejmujący „Wstępny zarys Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020” oraz I projekt PROW

2014-2020.

Dokument został opracowany na podstawie przepisów UE, w szczególności Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 i projektów aktów wykonawczych KE.

W obecnie przedkładanym projekcie PROW 2014-2020 uwzględniono część uwag zgłoszonych w trakcie procesu konsultacji oraz w ramach oceny ex-ante i uzupełniono część diagnostyczno-strategiczną. Zmodyfikowano i doprecyzowano opisy poszczególnych działań. Dodano także rozdziały dotyczące kwestii budżetowych oraz monitorowania i oceny.

Po zakończeniu obecnego etapu konsultacji projekt Programu zostanie przedłożony do akceptacji Rady Ministrów, po czym zostanie przekazany do uzgodnień z Komisją Europejską.

Zapraszamy do przekazywania uwag do projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 w nieprzekraczalnym terminie do 10 lutego 2014 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prosi o przekazywanie uwag wyłącznie na

udostępnionym FORMULARZU elektronicznym.

Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020

Rozpoczęcie III etapu konsultacji projektu

PROW 2014-2020

Źródło: www.ksow.pl

http://ksow.pl/prow-2014-2020/konsultacje-spoleczne-prow-2014-2020/formularz.html?no_cache=1

http://ksow.pl/fileadmin/user_upload/ksow.pl/pliki/PROW_2014-2020/2014_01_24_III_PROJEKT_PROW__doc.pdf

10 EKONOMIKA ROLNICTWA

Przypominamy o obowiązku ubezpieczenia przynajmniej 50% upraw polowych

i zwierząt gospodarskich w 2014 roku. Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlega:

Produkcja roślinna obejmująca: zboża, kukurydzę, rzepak, rzepik, chmiel, tytoń, warzywa

gruntowe, drzewa i krzewy owocowe, truskawki, ziemniaki, buraki cukrowe lub rośliny

strączkowe. Uprawy te należy ubezpieczyć od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka

wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, grad, suszę, ujemne skutki przezimowania

oraz przymrozki wiosenne

Produkcja zwierzęca: bydło, konie, owce, kozy, drób lub świnie należy ubezpieczyć

od przynajmniej jednego z wymienionych czynników: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego,

gradu, pioruna, obsunięć ziemi, lawiny, uboju z konieczności.

Maksymalna kwota, na jaką można ubezpieczyć dane uprawy lub zwierzęta została

określona w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 listopada 2013 r. patrz

(tab. 1).

Z kim zawrzeć ubezpieczenie:

W 2014 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podpisało umowę z trzema

towarzystwami ubezpieczeniowymi:

1. PZU S.A. W Warszawie,

2. Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych "TUW" z siedzibą w Warszawie,

3. Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu.

Rolnik, który zawrze umowę z jednym z tych towarzystw ubezpieczeniowych, może liczyć na

zwrot 50% kosztów ubezpieczenia (składki).

Sankcje za brak ubezpieczenia.

W przypadku nie zawarcia umowy ubezpieczeniowej rolnik zobowiązany jest do zapłacenia

kary, której wysokość została ustalona na 2 € od każdego hektara. Opłata ta jest wnoszona na

rzecz gminy, w której zamieszkuje rolnik. Wyjątek od tej zasady stanowi sytuacja, w której

przynajmniej dwa zakłady ubezpieczeniowe, które zawarły umowę z MRiRW odmówią rolnikowi

zawarcia umowy ubezpieczeniowej z powodu zaoferowania stawki przekraczającej 6 % sumy

ubezpieczenia.

Nie zawarcie przez rolnika umowy ubezpieczenia upraw rolnych nie będzie miało

wpływu na ubieganie się o płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w rozumieniu

przepisów o płatnościach do gruntów rolnych i oddzielnej płatności cukrowej.

Ubezpieczenie upraw rolnych i zwierząt

gospodarskich w 2014 r.

Opracował: Lukasz Laskowski ; CDR Brwinów


Tabela.1 Maksymalna suma ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych

i zwierząt na 2013 rok

Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 listopada 2013r. w sprawie

maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2014 r.

Podejmując decyzje o ubezpieczeniu upraw bądź zwierząt należy dokładnie zapoznać

się z zasadami obowiązującymi w każdym towarzystwie ubezpieczeniowym, gdyż każde z nich

inaczej określa zakres swojej odpowiedzialności, w zależności od rodzaju zjawiska wywołującego

szkody.

Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca

Roślina Kwota Zwierzę Kwota

Zboża 8 400 zł Bydło 18 000 zł

Kukurydza 8 800 zł Konie 10 500 zł

Rzepak i rzepik 9 200 zł Owce 900 zł

Chmiel 37 300 zł Kozy 800 zł

Tytoń 24 100 zł Świnie 1 900 zł

Warzywa gruntowe 144 000 zł Kury, perlice, przepiórki 53 zł

Drzewa i krzewy owocowe 59 200 zł Kaczki 65 zł

Truskawki 43 200 zł Gęsi 250 zł

Ziemniaki 35 700 zł Indyki 157 zł

Buraki cukrowe 10 400 zł Strusie 810 zł

Rośliny strączkowe 16 700 zł --------------------------- -------

Ubezpieczenie upraw rolnych i zwierząt gospodarskich


Wprowadzenie

Aartykuł ten jest kontynuacją zapoczątkowanego w wydaniu styczniowym e-biuletynu cyklu

artykułów o podatkach (Formy opodatkowania gospodarstw rolnych - podatek VAT), a jego

kolejne części pojawią się w następnych wydaniach pisma.

Część bieżąca (2) to kompendium wiedzy na temat jednego z podatków przychodowych, jakim

jest podatek rolny. W następnej części (3) zaprezentujemy drugi z podatków przychodowych

tj. podatek leśny.

Podatki w Polsce

Ramy prawne w zakresie podatków obowiązujących w Polsce zapisane są w Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483). Art. 217 tej

ustawy mówi, że nakładanie: podatków, innych danin publicznych oraz określanie podmiotów

i przedmiotów opodatkowania, stawek podatkowych, zwolnień od podatków, przyznawanie ulg

i umorzeń podatkowych może następować tylko w drodze ustawy.

Na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych. Pojęcie podatku zostało

zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137,

poz. 926 ze zm.), jako publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie

pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Przepisy

Ordynacji podatkowej stosuje się także do opłat i innych niepodatkowych należności zarówno

budżetu państwa jak i budżetów samorządów (jst), do których ustalania lub określania

uprawnione są organy podatkowe, oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach

i opłatach lokalnych.

Podatki w budżecie Polski w 2013

Podatki stanowią główną część dochodów budżetowych państwa.

Według projektu budżetu na rok 2013, dochody państwa wyniosą 299 miliardów złotych, w tym

265,4 miliardy złotych pochodzić ma z podatków.

Na 265,4 mld planowanych dochodów podatkowych budżetu państwa składają się:

podatek VAT – 47,63%,

akcyza – 24,3%,

podatek PIT – 16,17%,

podatek CIT – 11,15%,

podatek od wydobycia niektórych kopalin – 0,75%.

Czyli prawie 90% dochodów państwa pochodzi z wpływów podatkowych

PODATKI w gospodarstwie rolnym cz. 2.

Autorzy: Ireneusz Gradka, Bolesław Pieczyński;

CDR Brwinów O/Radom


Tabela 1. Rodzaje podatków obowiązujących współcześnie w Polsce

Autor: dr Patrycja

Jasioska

Wykres 1. Planowane dochody podatkowe budżetu państwa na 2013 rok (w mld zł).

Podatki

bezpośred-

nie

Podatki

przychodo-

we

Podatek rolny Podatki

samorządo-we Podatek leśny

Podatki

dochodowe

Podatek dochodowy od osób prawnych

Podatki

wspólne Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatki

majątkowe

Podatek od nierucho-mości

Podatki

samorządo-we

Podatek od środków transportowych

Podatek od spadków i darowizn

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatki

pośrednie

Podatki

konsumpcyj-

ne

Podatek od towarów i usług (VAT)

Podatki

rządowe Podatek akcyzowy

Podatek od gier

Podatki w gospodarstwie rolnym cz. 2.


Podatki przychodowe w gospodarstwie rolnym

Podatek rolny

Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji

gruntów i budynków, jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach

rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż

działalność rolnicza.

Podatnicy

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:

1. właściciel gruntów,

2. posiadacz samoistny gruntów,

3. użytkownik wieczysty gruntów,

4. posiadacz gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu

terytorialnego, jeżeli posiadanie:

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa

(Agencją Nieruchomości Rolnych) lub z innego tytułu prawnego albo

b) jest bez tytułu prawnego, z wyjątkiem gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej

Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych; w tym przypadku

podatnikami są odpowiednio jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu

Państwa (Agencji Nieruchomości Rolnych) i Lasów Państwowych;

5. dzierżawca gruntów gospodarstwa rolnego, które zostały w całości lub części wydzierżawione

na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników

lub przepisów dotyczących uzyskiwania rent strukturalnych.

Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego

Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu,

w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do gruntów lub objęcie gruntów w posiadanie.

Obowiązek podatkowy w podatku rolnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały

istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Czynności i dokumenty

Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu, właściwemu ze

względu na miejsce położenia gruntów, sporządzone na formularzach według wzoru określonego

uchwałą rady gminy:

1. informacje o gruntach (osoby fizyczne) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności

uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego,

2. deklaracje na podatek rolny (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki

nieposiadające osobowości prawnej) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli

obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności

uzasadniających powstanie tego obowiązku.

Jeżeli grunty stanowią współwłasność (znajdują się w posiadaniu) jednocześnie osoby

fizycznej oraz osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej (w tym spółki) nieposiadającej

osobowości prawnej - osoba fizyczna składa deklarację na podatek rolny oraz opłaca podatek na

zasadach obowiązujących osoby prawne.



W tym przypadku osobie fizycznej nie jest doręczana decyzja (nakaz płatniczy) ustalająca

wysokość zobowiązania podatkowego.

Obowiązek składania informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny dotyczy również

podatników korzystających ze zwolnień i ulg na mocy przepisów ustawy o podatku rolnym (w tym

na mocy uchwały rady gminy).

W gminach, w których rady gmin w drodze uchwały

określiły warunki i tryb składania informacji o gruntach

oraz deklaracji na podatek rolny, za pomocą środków

komunikacji elektronicznej, możliwe jest składanie

powyższych dokumentów przez internet.

Stawki podatku:

1. dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość

pieniężna 2,5 q żyta - od l ha przeliczeniowego,

2. dla pozostałych gruntów rolnych podlegających

podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q żyta

- od 1 ha.

obliczone według średniej ceny skupu żyta za 11

kwartałów poprzedzających kwartał poprzedzający rok

podatkowy (Dz.U. 2013 poz. 660 i Dz.U. 2013 poz. 1381, art. 6.1) .

Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć cenę skupu żyta przyjmowaną, jako podstawę

obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.

Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów

i budynków, jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych,

z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność

rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących

własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki

organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

Przeliczniki powierzchni użytków rolnych zostały określone w art. 4 ust. 5 ustawy o podatku

rolnym.

Zwolnienia

Zwolnienia i ulgi od podatku rolnego reguluje art. 12, art. 13, art. 13a-13d ustawy o podatku

rolnym. Na mocy ww. przepisów zwalnia się m.in.:

1. użytki rolne klasy V, VI i VIz oraz grunty zadrzewione i zakrzewione ustanowione na

użytkach rolnych,

2. grunty przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie już

istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej 100 ha:

a) będące przedmiotem prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego, nabyte

w drodze umowy sprzedaży,

b) będące przedmiotem umowy o oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste,

c) wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, objęte w trwałe

zagospodarowanie,

3. grunty pod wałami przeciwpowodziowymi i grunty położone w międzywałach,

4. publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty oraz



prowadzące je organy, w zakresie gruntów zajętych na działalność oświatową,

5. prowadzących zakłady pracy chronionej zgodnie z warunkami określonymi w ustawie

o podatku rolnym,

6. instytuty badawcze,

7. przedsiębiorców o statusie centrum badawczo-rozwojowego uzyskanym na zasadach

określonych w przepisach o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej,

w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania zajętych na cele prowadzonych badań i prac

rozwojowych.

Podatnikom podatku rolnego przysługuje m.in. ulga inwestycyjna z tytułu wydatków

poniesionych na:

1. budowę lub modernizację budynków inwentarskich służących do chowu, hodowli

i utrzymywania zwierząt gospodarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska,

2. zakup i zainstalowanie:

a) deszczowni,

b) urządzeń melioracyjnych i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę,

c) urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (wiatru,

biogazu, słońca, spadku wód).

- jeżeli wydatki te nie zostały sfinansowane w całości lub w części z udziałem środków

publicznych.

Rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia i ulgi przedmiotowe niż

określone w ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących pomocy publicznej.

Terminy i sposoby płatności

Wszyscy podatnicy płacą podatek rolny w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania

obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego,

przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie; w przypadku osób fizycznych

również w drodze inkasa.


17

Tło – trochę subiektywnie widziane

Ile jest prawdy w obiegowych opiniach na temat stosunku polskich rolników do

spółdzielczości, tego tak na pewno nikt nie wie. Możliwe, że rolnicy są uprzedzeni do

spółdzielczości bo kojarzy się im z kolektywizacją. Czy jeszcze pamiętamy co to kolektywizacja?

Może warto przytoczyć encyklopedyczną definicję, która mówi, że kolektywizacja to: przymusowe

wstępowanie rolników do spółdzielni, połączone z procesem łączenia gruntów rolnych we

wspólnoty spółdzielcze. Proces kolektywizacji cechuje najczęściej zastosowanie środków

przymusu ekonomicznego, w szczególności system przymusowych dostaw żywności

(kontyngentów) oraz zwiększone obciążenia podatkowe, oddziaływanie aparatu

administracyjnego, policyjnego i propagandowego oraz przemoc fizyczna prowadząca do terroru

państwowego (1).

Możliwe, że niechęć do spółdzielczości ma głębsze źródła w mentalności chłopskiej.

I znów sam siebie pytam co to jest, ta mentalność chłopska? Encyklopedie na ten temat się „nie

wypowiadają”. To może literatura piękna? Owszem, klasyka „Chłopi” W. Reymonta ale to co

można wyczytać z tej powieści o mentalności chłopskiej „nie przypada mi do gustu”. Przytoczę

fragment jednej z analiz literaturoznawcy: zauważyć należy, iż chłop z powieści Reymonta

w pierwszej kolejności kieruje się instynktem, później zaś dopiero świadomie posługuje się

rozumem. W związku z tym w wielu wypadkach o mentalności (czyli charakterystycznym

sposobie myślenia) w ogóle trudno mówić. Związane jest to z tym, iż przedstawiając tytułową

warstwę społeczną, Reymont posługiwał się naturalistyczną zasadą przedstawiania

zezwierzęcenia człowieka.

Mam własny pogląd na kwestię mentalności chłopskiej i widzę ją jako głębokie zamyślenie

nad własnym losem, losem najbliższych i wpływem na te losy otaczającej przyrody. Widzę ją jako

obawę o dziś i jutro, obronę bytu i integralności rodziny, jako wypowiadanie myśli, które tym

obawom towarzyszą i uciekaniu się do jakiejś abstrakcyjnej siły, która może ochronić, pomóc

i sprawić by było lepiej. W tej mentalności nieufność wobec innych – obcych, choć sąsiadów nie

wynika z sedna zła ale rodzi się z obaw, czy dla wszystkich dóbr i dobra starczy. Może to co

napisałem jest infantylne i takie nie nowoczesne, może ale mentalność chłopska jest

nienowoczesna, prze co dla wielu niezrozumiała. Nie twierdzę, że ją rozumiem, ale dążę w tym

kierunku, i myśląc o przyszłości wsi nie „zamykam jej w zakamarkach przeszłości”.

Zatem nie można mentalnością chłopską objaśniać tego co dzieje się na polskiej wsi,

a nie przystaje do współczesnych standardów europejskości.

Źródła dezintegracji gospodarczej i społecznej wsi

Z perspektywy ćwierć wieku coraz bardziej widoczne są negatywne skutki braku

kompleksowej polityki strukturalnej w rolnictwie polskim. Transformacja ekonomiczna rozumiana

wyłącznie w aspekcie powszechnych procesów opartych na zagregowanych parametrach

gospodarki doprowadziła do zniszczenia istniejącej struktury rynku rolnego

i degradacji wielu gospodarstw.

1) Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 449-450 (tom 4).


IDEE SPÓŁDZIELCZE ŹRÓDŁEM INSPIRUJĄCYM NOWE

WYZWANIA DLA WSPÓŁPRACY MIESZKAŃCÓW WSI

Autor: Leszek Leśniak, CDR O/Kraków

18

Jednym z niepożądanych efektów zmian stało się zerwanie wszelkich więzi

kooperacyjnych, jakie istniały wcześniej w rolnictwie i gospodarce żywnościowej oraz

rozproszenie producentów rolnych, którzy stanęli przed koniecznością dostosowania produkcji do

zmian zachodzących w gospodarce narodowej i światowej.

Odrzucenie dotychczasowych form współpracy wynikało

przede wszystkim z braku zaufania i złej reputacji struktur

spółdzielczych oraz tradycyjnych cech polskiego rolnika

i rolnictwa. W aspekcie doświadczeń światowych taką postawę

należy uznać za fundamentalną barierę rozwoju rolnictwa w

transformującej się gospodarce. W zindustrializowanych

gospodarkach nowoczesne rolnictwo funkcjonuje w ramach

zorganizowanego łańcucha produkcyjno-marketingowego

tworząc sektor gospodarki żywnościowej, doskonale

zintegrowany z gospodarką narodową.

Spotyka się czasem stwierdzenie, że w rozwoju polskiej

spółdzielczości przeszkadza nasz nadmierny indywidualizm.

W pewnym sensie to prawda. Działalność zbiorowa wymaga bowiem umiejętności współpracy,

liczenia się z głosem innych. Jednak głównym przeciwnikiem spółdzielczości jest bierność

i standardowe działania, a więc brak prawdziwej indywidualności. Warto zatem zastanowić się,

gdzie tkwią rzeczywiste przeszkody dla spółdzielczości. W pierwszym odruchu wymienia się

prawo, finanse i edukację jako obszary, w których są największe bariery.

Wpisanie spółdzielczości w ramy prawne właściwe dla sektora komercyjnego było

w pewnym sensie błędem polskiej transformacji. To swoiste odreagowanie przeszłości, którego

podłożem było, i w pewnym stopniu nadal jest, uproszczone rozumienie filozofii liberalnego

rynku, położyło się cieniem na całej polskiej spółdzielczości. W rezultacie spółdzielnie mają dziś

gorsze warunki funkcjonowania niż spółki kapitałowe.

Po 25 latach reformowania sektora spółdzielczego, jego potencjał zmniejszył się

o ponad połowę, a udział w tworzeniu PKB zmalał aż 10-krotnie i wynosi obecnie niespełna 1%

przy średniej europejskiej ok. 6%. Tylko w ostatnich 10 latach liczba spółdzielni zmniejszyła się o

26%, podczas gdy np. w znacznie bardziej liberalnej Wielkiej Brytanii, zwiększyła się o 23%.

Podobnie ma się rzecz z liczbą członków spółdzielni.

To w wielkim skrócie tylko zasadnicze skutki polityki państwa. Tymczasem dla wielu ludzi

spółdzielnie są jedną z nielicznych szans na ochronę własnych interesów

i zabezpieczenie sobie godnego życia. To także szansa na budowanie lepszego, bardziej

przyjaznego ludziom, państwa.

Idee spółdzielcze

Uchwalona blisko 20 lat temu Deklaracja Spółdzielczej Tożsamości przez XXXI

Jubileuszowy Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Manchesterze zawiera,

w syntetycznym ujęciu, to wszystko co można nazwać ideologią spółdzielczą.

Spółdzielnie definiuje jako: autonomiczne zrzeszenie osób, które zjednoczyły się

dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych,

społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane

przedsiębiorstwo.

Idee spółdzielcze inspirującym źródłem ...


http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/546740

http://ekonomiaspoleczna.pl/x/609061

19

Natomiast wartości spółdzielcze wyprowadza z: samopomocy, samo-odpowiedzialności,

demokracji, równości, sprawiedliwości i solidarności. Zgodnie z tradycjami założycieli ruchu

spółdzielczego, członkowie spółdzielni wyznają wartości etyczne uczciwości, otwartości,

odpowiedzialności społecznej i troski o innych.

Deklaracja określa siedem zasad spółdzielczych jako wytyczne, przy pomocy których

spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki.

Pierwsza zasada: Dobrowolnego i otwartego członkostwa

Spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi, otwartymi dla wszystkich osób, które są

zdolne do korzystania z ich usług oraz gotowe są ponosić związaną z członkostwem

odpowiedzialność, bez jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu płci, przynależności społecznej,

rasowej, politycznej czy religijnej.

Druga zasada: Demokratycznej kontroli członkowskiej

Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków,

którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni

i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków.

W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie mają równe prawa głosu (jeden członek –

jeden głos), zaś spółdzielnie innych szczebli również zorganizowane są w sposób

demokratyczny.

Trzecia zasada: Ekonomicznego uczestnictwa członków

Członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni

i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną

własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego

jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki

na jeden lub wszystkie spośród następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni, jeśli to

możliwe przez stworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej część powinna być

niepodzielna; na korzyści dla członków proporcjonalnie do ich transakcji ze spółdzielnią; na

wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków

Czwarta zasada: Autonomii i niezależności

Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy, kontrolowanymi przez

swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy,

lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach

zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej

spółdzielczej autonomii.

Piąta zasada: Kształcenia, szkolenia i informacji

Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom

pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru, menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni

efektywnie przyczyniać się do rozwoju spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa –

a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną – o istocie spółdzielczości

i korzyściach z nią związanych.

Szósta zasada: Współpracy między spółdzielniami

Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób służą swoim członkom i umacniają ruch

spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur lokalnych, krajowych,



20

regionalnych i międzynarodowych.

Siódma zasada: Troski o społeczność lokalną

Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego rozwoju społeczności lokalnych, w których

działają, poprzez prowadzenie polityki zaaprobowanej przez swoich członków

Inspiracje

To właśnie idee, wartości i zasady stanowią źródło inspirujące nowe wyzwania dla

współpracy mieszkańców wsi. Z badań(2) nad świadomością rolników odnośnie spółdzielczości

wynika, iż ponad połowa z nich uważa spółdzielczość za przydatną dla rozwoju rolnictwa

i rozwoju obszarów wiejskich, a około 40% postrzega spółdzielczość za wartościową

i aktywizującą gospodarczo i społecznie formę współdziałania.

Spółdzielczość jest przeciwieństwem systemu komercyjnego, chociaż nie jest jego

wrogiem. Spółdzielnie nie koncentrują własności, lecz ją upowszechniają, nie wykluczają ludzi,

lecz dają im szansę aktywności, nie kierują się zasadą maksymalizacji zysku, lecz

zaspakajaniem potrzeb swoich członków i rozwojem środowiska, w którym funkcjonują. Poprzez

partycypację uczą odpowiedzialności, demokracji i aktywności.

Spółdzielnie stanowią przeciwwagę, pozytywną odpowiedź wobec dokonujących się

procesów gospodarczych i społecznych. Ponadto podtrzymują lokalną i narodową kulturę oraz

tradycję, dbają o zachowanie środowiska naturalnego, rozwijają więzi społeczne. Troszczą się

tym samym o zrównoważony rozwój.

Spółdzielnie pomagają zachować rodzinny charakter rolnictwa oraz potrafią najlepiej

rozwiązywać coraz częściej pojawiające się problemy wspólne dla konsumentów

i producentów.

Własne organizacje gospodarcze sprawiają, że zyski, jakie powstają w obrocie produktami

rolnymi i środkami do produkcji pozostają w dyspozycji rolników i służą rozwojowi ich

gospodarstw. Tym samym rolnicy przejmują przynajmniej część wartości dodanej, która powstaje

poza gospodarstwem rolnym. System spółdzielczy powoduje ponadto, że rolnik uczestniczy

czynnie w drodze swego produktu do konsumenta tzw. „drodze od pola do stołu”.

Spółdzielczość rolnicza jest w szczególnym zainteresowaniu Unii Europejskiej, która

wskazuje następujące jej cechy(3):

są przedłużeniem gospodarstw rolników, pozwalając im na wspólne zarządzanie

zaopatrzeniem, zbiorami, i przetwórstwem,

ich działalność opiera się na zasadach demokracji gospodarczej, przejrzystości

i solidarności oraz na dbaniu o interesy lokalnej społeczności wiejskiej,

odgrywają ważną rolę w przystosowaniu produkcji do wymogów konsumentów

oraz w poprawie ich skuteczności ekonomicznej i pozycji rynkowej,

są gwarantem produktów wysokiej jakości, respektujących środowisko, których drogę

można prześledzić od momentu produkcji do momentu ich sprzedaży,

są istotnymi podmiotami rozwoju obszarów wiejskich. Zapewniają żywotność gospodarczą

obszarów wiejskich, włącznie z obszarami o niekorzystnych warunkach, tworząc istotne

sieci wiejskie na poziomie informacji, ekonomii, usług i na poziomie społecznym.

2) Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 449-450 (tom 4). 3) Badania zrealizowane w 2013 roku przez CDR O/Kraków w ramach projektu zatytułowanego: „Spółdzielczość

w świadomości rolników i doradców oraz praktyczne wykorzystywanie idei spółdzielczej do rozwoju

przedsiębiorczości na obszarach wiejskich”



21

są ważnym źródłem pośredniego i bezpośredniego zatrudnienia oraz wzrostu

gospodarczego,

istota spółdzielni rolniczych należących do COGECA tkwi w tym, że członkowie

i jednocześnie właściciele – kontrolują działalność przedsiębiorstwa.

Członkostwo w spółdzielni gwarantuje gospodarstwom (szczególnie mniejszym)

konkurencyjność i bezpieczeństwo przetrwania na rynku oraz ekonomiczną stabilizację.

Ze względu na ich charakter spółdzielnie w Europie i na

świecie możemy podzielić na dwie kategorie:

duże przedsiębiorstwa spółdzielcze (regionalne i

ponadregionalne) – taką pozycję mają szansę zająć

niektóre polskie spółdzielnie mleczarskie

spółdzielnie lokalne – „tradycyjne” i „alternatywne”,

będące odpowiedzią na ograniczanie opiekuńczej roli

państwa i zmianę roli wsi w kierunku jej

wielofunkcyjnego rozwoju.

W wielofunkcyjnym rozwoju wsi mają znaczenie przede

wszystkim spółdzielnie lokalne. Do głównych zadań

spółdzielni „tradycyjnych” należą:

organizacja i prowadzenie zbytu/przetwórstwa

produktów rolniczych

organizacja i prowadzenie zaopatrzenia w środki do produkcji

inwestycje służące przechowywaniu i przygotowaniu do handlu płodów rolnych

prowadzenie doradztwa na rzecz członków

prowadzenie usług

działalność szkoleniowa i wydawnicza.

Te wydawałoby się, oczywiste i podstawowe funkcje spółdzielni zostały w polskich

warunkach bardzo często zatracone i należy je odbudować.

Nowe formy spółdzielcze w Unii Europejskiej.

Unia Europejska wychodząc naprzeciw potrzebom funkcjonowania spółdzielni zakładanych

przez osoby fizyczne lub prawne z różnych krajów opracowała Statut Spółdzielni Europejskiej.

Polski parlament zaakceptował decyzje UE w tej sprawie w 2006 r. Spółdzielnię Europejską

może założyć pięć osób fizycznych zamieszkałych w co najmniej 2 krajach Wspólnoty lub dwie

osoby prawne z dwóch różnych państw. Spółdzielnia taka może powstać także jako forma

mieszana (wśród pięciu osób, co najmniej dwie prawne, z co najmniej dwóch krajów

członkowskich) lub w wyniku fuzji dwóch lub więcej spółdzielni. Może nastąpić też

przekształcenie istniejącej spółdzielni (jeśli miała zarejestrowany co najmniej jeden oddział w

innym państwie Unii Europejskiej przez ostatnie dwa lata). Spółdzielnia musi prowadzić

działalność w co najmniej dwóch krajach Wspólnoty. Musi być zarejestrowana w tym z państw

unijnych, w którym ma swoją główną siedzibę. Siedzibę można przenieść i zarejestrować

spółdzielnię w innym państwie UE bez konieczności likwidowania spółdzielni. Minimalny kapitał

udziałowy to 30 000 EUR.



22

Władzami Spółdzielni Europejskiej są Walne Zgromadzenie (zebranie przedstawicieli), oraz

organ nadzorczy – wybieralny i organ zarządzając – wybieralny lub administracyjny zależnie od

formy przyjętej w statucie [Statut Spółdzielni Europejskiej 2003].

Inną formą nowego modelu spółdzielni są spółdzielnie socjalne tworzone w ramach

ekonomii społecznej. Pojęcie ekonomii społecznej jest bardzo szerokie i dotyka wielu sfer życia

społecznego. Można powiedzieć, że kluczową zasadą w tej idei jest prymat działania na rzecz

ludzi (członków, podopiecznych) nad maksymalizacją zysku. Oznacza to, że dla jednostek

ekonomii społecznej istotne znaczenie – obok celu gospodarczego ma misję społeczna.

Idea spółdzielczości socjalnej wynika głównie z konieczności aktywizacji zawodowej osób

którym z różnych względów grozi wykluczenie społeczne. Spółdzielnię socjalną mogą więc

zakładać pod pewnymi warunkami m.in. osoby bezrobotne, niepełnosprawni, chorzy psychicznie,

zwalniani z zakładów karnych mające trudności w integracji ze środowiskiem, uchodź realizujący

indywidualny program integracji.

W spółdzielni socjalnej może być zatrudniona osoba, która posiada szczególne kwalifikacje,

których nie posiadają pozostali członkowie spółdzielni, a które są potrzebne do działania

przedsiębiorstwa spółdzielczego. Takich osób nie może być jednak więcej niż 1 na 5

pełnoprawnych członków spółdzielni.

Spółdzielczość jako ruch społeczny w okresie swojego rozwoju i jej członkowie przeżywała

różne okresy. Jej losy często wiązały się z ustrojem politycznym i polityką gospodarczą

poszczególnych państw. Historia jej rozwoju oraz udział w życiu gospodarczym różnych państw

dowodzi, że wskutek kumulacji kapitału i zrzeszania się osób jest ona ważnym elementem w

organizacji gospodarki, tworzeniu dóbr i usług, zatrudnieniu ludności, a tym samym pomnażania

ich dochodów.

Zakończenie

W krajach, które są największymi producentami żywności w Unii Europejskiej znacząca rolę

odgrywa spółdzielczość. Spółdzielnie w tych krajach funkcjonują przede wszystkim w układzie

branżowym, zgodnym z rodzajami produkcji rolnej. W Polsce dopiero po 2000 roku, na bazie

ustawy o grupach producentów rolnych, zaczyna się tworzyć spółdzielczość branżowa. Dużą rolę

w krajach UE odgrywają również spółdzielnie wielozadaniowe, zajmujące się zaopatrzeniem w

środki do produkcji rolnej, jak również spółdzielnie świadczące usługi dla swoich członków.

Spółdzielczość wyrosła z potrzeby samoobrony ekonomicznie słabszych grup społecznych.

Stąd zasady, jakimi się kieruje zawsze stawiały i stawiają człowieka przed kapitałem.

Szczególnie dobre warunki dla swojego rozwoju znalazła spółdzielczość na wsi, gdyż zarówno w

Polsce, jak i w świecie rolnicy są grupą słabszą ekonomicznie od innych grup zawodowych.

Dlatego dla rolnika na całym świecie tak potrzebne jest współdziałanie z innymi, oparte o zasady

spółdzielcze.

W nowym systemie społeczno-gospodarczym spółdzielczość, do końca 1990 roku

traktowana była jako sektor gospodarki uspołecznionej. Polityka państwa okresu przełomu

budziła wiele zastrzeżeń wśród spółdzielców. Doszło nawet do powstania Komitetu Obrony

Spółdzielczości. Lata 1990-1991 należy określić jako okres niedoceniania i świadomej deprecjacji

spółdzielczości w nowym systemie. Ponadto w spadku po poprzednim systemie spółdzielnie

często odziedziczyły nadmierne lub chybione w stosunku do nowych potrzeb rynku inwestycje



23

oraz nadmierne zatrudnienie a część zarządów nie potrafiło szybko reagować by

dostosować się do nowej sytuacji. Dodatkowym czynnikiem osłabiającym pozycję spółdzielni był

postępujący spadek dochodów znaczących grup społeczeństwa, a więc zmniejszenie siły

nabywczej rynku wewnętrznego.

Ponadto napływ towarów po otwarciu granic znacząco osłabił siłę konkurencyjną polskich

przedsiębiorstw w tym wielu spółdzielni różnych branż. Mimo, że minęło już wiele lat w których

następowało przystosowywanie gospodarki do nowych warunków rynkowych, wiele spółdzielni

nadal nie zdołała zbudować siły konkurencyjnej i eliminowane są z rynku.

Źródła:

1. Błażejewska M. 2011. Funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej na obszarach

wiejskich na przykładzie spółdzielni socjalnych [w:] Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie –

Problemy Rolnictwa Światowego, t. 11(26), zeszyt 4.

2. Bonar K. 1986. Spółdzielczość. Problematyka społeczna i ekonomiczna. Państwowe

Wydawnictwo Ekonomiczne, 1986. Warszawa.

3. Boguta W. 2011. Spółdzielczość wiejska jako jedna z głównych form wspólnego

gospodarczego działania ludzi. Podręcznik dla szkół i uczelni rolniczych oraz instytucji otoczenia

rolnictwa, Warszawa 2011.

4. Brzozowski B. 2008. Podstawy gospodarki spółdzielczej. Wybrane zagadnienia, Kraków

2008.

5. Brzozowski B. 2005. Spółdzielczość wiejska w aktywizacji środowisk lokalnych na tle jej

współczesnych problemów, Kraków 2005.

6. Drygas M. 2003. Możliwości wsparcia polskiej wsi i rolnictwa w ramach wspólnych

funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Wieś i doradztwo, Kraków.

7. Inglot S. 1996. Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, Warszawa.

8. Janczyk T. 1980. Spółdzielczość w Polsce Ludowej, Warszawa.

9. Kania J., Leśniak L., Bomba J. red. naukowa. 2013. Spółdzielczość w świadomości

rolników i doradców oraz praktyczne wykorzystywanie idei spółdzielczej do rozwoju

przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, CDR O/Kraków.

11. Kawa M., Kuźniar W. 2009. Rola spółdzielczości jako instytucji w przeciwdziałaniu

nierównościom ekonomicznym i społecznym. W: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy.

Uwarunkowania instytucjonalne, Rzeszów.

12. Siekierski C. 1998. Organizacje producenckie w aspekcie prawodawstwa Unii

Europejskiej, Kraków.

13. Żmija J., Kadzik F. 1997. Formy tworzonych organizacji rolniczych w Małopolsce wobec

integracji z Unią Europejską, Zakopane.



24 PRODUKCJA ROLNA

Sorgo – roślina dla polskiego rolnika

Autor: Andrzej Dominik, CDR O/Radom

Sorgo należy do rodziny traw zbożowych i liczy około 30 gatunków. Jest jedną

z najstarszych upraw na terenach suchych nie nadających się do uprawy innych roślin.

W świecie uprawiane jest na ziarno do celów spożywczych i przemysłowych, do produkcji mąki,

kaszy, krochmalu i spirytusu. W Afryce i Azji uprawia się je na ziarno i jako jedno

z najważniejszych zbóż zajmując 5 miejsce w uprawie po pszenicy, ryżu, kukurydzy i jęczmieniu

i stanowi podstawę diety. Służy do wyrabiania mąki i kaszy. Charakteryzuje się bardzo dużą 13%

zawartością białka, sporą ilością witamin z grupy B oraz brakiem glutenu. Z sorgo cukrowego

otrzymuje się również syrop, z którego produkuje się cukier. Na terenach tradycyjnej uprawy

wykorzystuje się wszystkie części rośliny, jako paszę, opał, materiał budowlany, a w Chinach

sorgo rzemieślnicze używa się do wyrobu przedmiotów użytkowych. Ze względu na wysokie

plony oraz opracowanie metod uprawy zgodnych z nowoczesną agrotechniką z roku na rok

zwiększa się areał uprawy sorgo w Australii oraz krajach obu Ameryk. W Europie spory wzrost

uprawy notuje się we Francji i Włoszech. W warunkach europejskich sorgo nie wykształca nasion

i uprawiane jest, jako paszowe na kiszonkę. W Polsce pierwsze uprawy sorgo oraz mieszańca -

sorgo z trawą sudańską zostały zasiane w 2004r. U nas jest uprawiane głównie przez

gospodarstwa zajmujące się hodowlą bydła. Stanowi wartościową paszę w stanie świeżym lub

w formie kiszonki albo siana.

Szereg prognoz dotyczących zmian klimatycznych mówi o stopniowym wzroście temperatur

w naszych szerokościach klimatycznych. Wraz z ich wzrostem mogą nastąpić trudności

w uprawie roślin strefy umiarkowanej (np. żyto, ziemniaki). W Polsce coraz częściej występują

w okresie wiosenno-letnim susze i spore spadki poziomu wód gruntowych. Uprawa kukurydzy

w tych warunkach nie przynosi odpowiednich plonów i z tego powodu coraz częściej poszukuje

się u nas roślin, które w czasie niedoborów wody zapewnią plon o odpowiedniej wysokości

i jakości. Właśnie na przykładzie szybkiego rozprzestrzenienia się uprawy kukurydzy w naszym

kraju, można domniemywać, że i sorgo stanie się ważną uprawą polskiego rolnika.

Zarówno kukurydza jak i sorgo są roślinami o cyklu przemiany węgla C4, czyli posiadają

wysoki współczynnik wykorzystania promieniowania słonecznego i ciepła. Zapewnia to wysoki

potencjał plonowania pod warunkiem dostępu do wody i składników pokarmowych. Sorgo

charakteryzuje się jednak dużo większą efektywnością gospodarki wodnej. Jego liście

wyparowują mniej wody i podczas suszy nie zasychają tyko się składają, a w przypadku bardzo

dużych niedostatków wody rośliny wchodzą w fazę uśpienia. Dodatkowo liście sorgo pokryte są

ochronną warstwą wosku, która zabezpiecza je przed utratą wody. Jeżeli nastąpi odpowiedni

poziom wilgotności to następuje wznowienie jego wzrostu i wegetacji. W związku ze swoim

pochodzeniem sorgo posiada bardzo mocny oraz głęboki system korzeniowy i jest bardzo

odporne na suszę. W okresach niedoborów wody radzi sobie znakomicie pobierając wodę

z głębszych warstw gleby oraz robi to dużo efektywniej niż inne zboża ze względu na posiadanie

dwa razy większej ilości korzeni drugorzędnych. Braki wody na terenie naszego kraju są min.

wynikiem spadku poziomu wód gruntowych, co w efekcie prowadzi do stepowienia klimatu.

25 PRODUKCJA ROLNA

Intensywne i długie susze, które coraz częściej występują w Polsce podczas kwitnienia

i pylenia kukurydzy mocno wpływają, na jakość plonu i wielkość jej plonowania. Różnica we

wzroście sorgo w stosunku do kukurydzy jest tym większa im bardziej jest ciepłe lato i większe

braki wody. Jest to powodem, iż w Polsce coraz częściej widzimy plantacje sorgo. Niewątpliwą

zaletą sorgo w porównaniu z kukurydzą jest to, iż jest rośliną odporną na choroby i szkodniki, a

więc nie ma potrzeby stosowania pestycydów. Bardzo ważną i istotną cechą jest również to, że

sorgo nieporażane przez głownię ani uszkadzane przez

omacnicę prosowiankę i zachodnią kukurydzianą stonkę

korzeniową. Dodatkowo rośliny przez cały okres wegetacji

pozostają zielone, (tzw. efekt Stay-green). Przy

powtarzających się coraz częściej niesprzyjających

warunkach pogodowych i występujących w związku z tym

ograniczeniach plonu i jakości kukurydzy zbieranej na

kiszonkę coraz większą popularność zyskuje wobec tego

uprawa sorgo. W tych warunkach pozwala ono na uzyskanie

pewnego zadowalającego plonu i zabezpieczenie

odpowiedniej ilości paszy objętościowej. Sorgo fot. za str. www.khbc.pl

Najlepiej uprawiać je na glebach szybko nagrzewających się, lżejszych i w miarę żyznych

chociaż dobrze znosi nasze przeważnie lekkie glebach o kwasowości 5, 6 – 6, 5 pH. Prawidłowa

żyzność i wilgotność gleby zwiększa plony sorgo. Jako roślina tropikalna nie toleruje gleb

zimnych i podmokłych. Sorgo posiada duże wymagania termiczne i należy je siać do gleby

dobrze nagrzanej, której temperatura powinna wynosić minimum 10-12o C. Ponieważ jest to

roślina ciepłolubna i bardzo wrażliwa na chłody to szkody w jej uprawie mogą nastąpić nawet

przy 4°C Szybkie kiełkowanie i wschody następują przy temperaturze 14-15o C. W naszych

warunkach takie temperatury gleba osiąga pod koniec czerwca i sorgo powinno być siane od 20

maja do 10 czerwca.

Obecnie w Polsce brak jest odmian sorgo zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze odmian

prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badań Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej.

Rolnicy mają jednak zgodnie z prawe możliwość zakupu nasion i uprawy sorgo, ponieważ szereg

odmian tej rośliny znajduje się we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) i są

wobec tego dopuszczone do obrotu na terenie całej Unii Europejskiej. Wśród tych odmian

istnieją bardzo duże różnice, co do długości wegetacji zawartości suchej masy, cukrów czy

wysokości roślin. Decydując się na zakup materiału siewnego należy więc bezwzględnie brać

pod uwagę te parametry. W sprzedaży u nas dostępnych jest szereg odmian sorgo. Jedną

z popularniejszych jest Sucrosorgo 506 o dużej dynamice wzrostu stanowiącej jednocześnie

bardzo dobrą paszę dla krów i jałówek niedoprowadzającą do ich zatuczania. Dużym

zainteresowaniem cieszy się również cukrowa odmiana Topsilo, odmiana Amiggo

rekomendowana zarówno na kiszonkę jak i na biogaz oraz średnio późna Herkules, która jest

odporna na wyleganie i polecana jest do uprawy na lżejszych stanowiskach. Uprawiane są też

odmiany mieszańca sorgo i trawy sudańskiej. Są to rośliny jednoroczne szybko rosną na

początku wegetacji oraz po skoszeniu.


26 PRODUKCJA ROLNA

W ciągu sezonu kosimy go 2 – 3 razy uzyskując spore ilości masy zielonej

z przeznaczeniem kiszonkę, sianokiszonkę, siano lub bezpośrednio, jako zielonkę. Jedną

z popularniejszych jest Nutri Honey o słodkim smaku, soczystości i dobrych właściwościach

paszowych. W uprawie jest też wczesny mieszaniec Biovital nadający się do produkcji biomasy

i na kiszonkę oraz Rona I, która dzięki niskiej zawartości ligniny posiada dobre wartości

paszowe.

Sorgo uprawiamy podobnie jak kukurydzę. W związku z późnym wysiewem sorgo w polu

(koniec maja początek czerwca) możemy zastosować przedplon. Na krótko przed siewem

zaorujemy go, stosujemy nawożenie i ewentualnie oprysk odchwaszczający. Jeżeli nie stosujemy

przedplonu to, aby przerwać parowanie i wyrównać pole

stosujemy włókowanie. Następnie wysiewamy nawóz azotowy

i stosujemy niezbyt głęboką uprawę kultywatorem, aby gleba

była dobrze uprawiona o strukturze drobnoziarnistej

i odpowiednim uwilgotnieniu. Gleba musi być odpowiednio

odleżała i ogrzana. W zależności od rodzaju gleby sorgo

siejemy na głębokości 2, 5 – 4 cm. Głębiej należy wysiewać

przy lżejszej glebie. Siewu dokonujemy siewnikami

punktowymi z tarczami wysiewającymi o otworach 2 – 3 mm.

Jeżeli podłoże jest suche można wykonać po siewie

wałowanie, które dociska nasiona i poprawia podsiąkanie

wody. Bezwzględnie należy przestrzegać norm wysiewu. Zbyt

gęsty siew zwiększa, co prawda plon zielonej masy ale jest w

nim większa zawartość łodyg, a więc większa zawartość Nasiona sorgo. Fot. www.iagro.pl

włókna co obniża strawność masy organicznej. Zbyt rzadki siew powoduje z kolei krzewienie się

roślin i większy udział grubych, nisko strawnych łodyg.

Niedawno w Polsce pojawiła się stosowana już wcześniej na Węgrzech metoda uprawy

sorgo w mieszance z kukurydzą. Stosując odpowiedni siew i proporcję kukurydzy do sorgo

można wykorzystać jego wysoki potencjał plonowania uzupełniony dużą wartością energetyczną

kukurydzy w zależności od jakości gleby. Na dobrych glebach obie rośliny możemy wysiewać

w tych samych rzędach ale na różnej głębokości lub sorgo w rzędzie 10 – 15 cm od rzędu

kukurydzy. Na glebach średnich i lżejszych należy wysiewać obie rośliny w osobne rzędy. Wybór

wariantu proporcji siewu jest zależny w dużym stopniu od ryzyka wystąpienia suszy.

Im prawdopodobieństwo suszy jest większe, tym większy powinien być udział sorgo

w porównaniu z kukurydzą. Wybór proporcji wysiewu zależy również od tego, jaką wartość

energetyczną kiszonki chcemy otrzymać. Jeżeli wysiejemy w na polu przemiennie jednakową

liczbę rzędów kukurydzy i sorgo to otrzymamy proporcję 1:1. Możemy zastosować proporcję 2:1

wówczas co dwa rzędy kukurydzy wysiewamy 1 rząd sorgo lub odwrotnie 1:2 gdzie co 1 rząd

kukurydzy wysiewamy 2 rzędy sorgo. W południowej Europie opracowano technologię uprawy

pasowej pasami po 4 rzędy. Ten system pozwala na równoczesny zbiór po 2 rzędy kukurydzy

i sorgo jednocześnie i dobre wymieszanie zbieranej zielonki. Ze względu na wolniejsze

gromadzenie suchej masy przez sorgo do równoczesnego zbioru powinno dobierać się

późniejsze mieszańce kukurydzy, przynajmniej o liczbie FAO 250.


27 PRODUKCJA ROLNA

Siejąc sorgo w mieszance z kukurydzą wysiewa się od 220 do 240 tys. nasion (6–8 kg) na

hektar. Kukurydzę należy wysiewać w ilości 70 tys. nasion na hektar. Przy rozstawie rzędów,

która wynosi 75–100 cm. i odległości w rzędzie 5,5 cm wysiewamy 240 tys. nasion na hektar.

Jeżeli odległość w rzędzie zwiększymy do 6,7 cm to wówczas wysiejemy 200 tys. nasion na

hektar. Nasiona sorgo można kupić w jednostkach siewnych (600 tys. nasion). Optymalne ilości

wysiewu nasion są różne w zależności od odmiany.

Jeżeli uprawiamy sorgo w siewie czystym normy wysiewu należy zwiększyć.

Na plantacji sorgo i podobnie jak kukurydzy zaleca się nawożenie NPK 2:1:2 i wynosi ono

60-120 kg azotu, 30-60 kg fosforu (P2O5) i 60-120 kg potasu (K2O) i wymaga nawożenia na

poziomie ok. 300 NPK/ha. Szczególnie istotne jest dla sorgo nawożenie azotem. Stosujemy je

w dwóch dawkach – 40% przed siewem oraz 60% w fazie 6 – 8 liści.

Zwalczanie zachwaszczenia plantacji powinno być prowadzone po siewie przed wschodami

roślin. W uprawie sorgo brak jest w Polsce zarejestrowanych środków chemicznych. Rolnicy do

zwalczania chwastów stosowali środki zalecane przez firmy nasienne. Do walki z chwastami

można stosować środki chemiczne zarejestrowane w uprawie kukurydzy. W czasie wegetacji

szybki rozwój roślin przy odpowiednich temperaturach powoduje zagłuszanie chwastów.

Termin zbioru bardzo mocno wiąże się, z jakością później uzyskanej kiszonki. Decyduje tu

przede wszystkim dojrzałość kukurydzy. Optymalny termin zbioru zależy od jej fazy wzrostu

i powinien mieć miejsce w dojrzałości woskowej ziarna kukurydzy, czyli na przełomie września

i października. Zbyt późne zbiory np. w połowie października powoduje zwiększenie zawartości

suchej masy i obniżenie strawności i wartości energetycznej kiszonki. Sorgo jest w tym czasie

zielone, co ułatwia zakiszanie i fermentację oraz ogranicza straty związane z brakiem soku

kiszonkowego. Kiszonka z sorgo dobrze się zakisza dzięki dużej zawartości cukru. Łączny zbiór

kukurydzy i sorgo jest na podobnym poziomie, co samej kukurydzy natomiast kiszonka

otrzymana z takiej mieszanki jest o nieco niższej wartości energetycznej i wynosi około 80-90%

wartości kiszonki z kukurydzy. Wiąże się to z tym, że sorgo nie posiada w swoim składzie ziarna

i zawiera więcej włókna, co powoduje obniżenie strawności i wartości energetycznej. Stosując

kiszonkę z sorgo należy zbilansować dietę pod względem energetycznym, białkowym,

mineralnym i witaminowym, aby uzyskać dobrą wydajność od zwierząt gospodarskich. Przy

krowach mlecznych zaleca się 50% udział kiszonki w paszach objętościowych natomiast

doskonale nadaje się, jako wyłączna pasza objętościowa dla jałówek i krów zasuszonych

Rośliny sorgo zawierają alkaloid uwalniający kwas pruski, który może być toksyczny dla

zwierząt. Problem ten dotyczy jednak użytkowania pastwiskowego natomiast w przypadku

prawidłowo wykonanej kiszonki nie stanowi to problemu, ponieważ cyjanowodór rozkłada się po

około trzech tygodniach. Najwięcej tych szkodliwych związków jest w młodych roślinach

i uszkodzonych odrostach od łodygi. Dojrzałe i zdrowe rośliny posiadają ich znacznie mniej.

Koszenie na wysokości około 20 centymetrów dodatkowo zmniejsza jego zawartość.

Agrometeorolodzy zajmujący się zmianami klimatycznymi prognozują, że stopniowy wzrost

temperatur w naszym kraju oraz coraz większe braki wody z czasem spowodują coraz

powszechniejszą uprawę sorgo. Ostatnimi czasy stwierdzono również, że wydajność biogazu

z kiszonki sorgo jest zbliżona do kukurydzianej, wobec czego wzrosło zainteresowanie uprawą,

jako surowca dla energii odnawialnej.


28 PRODUKCJA ROLNA

Wyniki globalnych scenariuszy klimatycznych jednoznacznie wskazują na trend

charakteryzujący się ociepleniem klimatu, który według wszelkiego prawdopodobieństwa

jest efektem wpływu działalności człowieka na środowisko. Kluczowym problemem w tej kwestii

jest ograniczenie antropogenicznego wpływu na atmosferę przez znaczną redukcję emisji gazów

cieplarnianych.

Rolnictwo a emisja gazów cieplarnianych

W działaniach zmierzających do powstrzymania zmian klimatycznych, coraz większą

uwagę zwraca się na sektor rolniczy, który odgrywa szczególną rolę w kontekście zmian klimatu.

Według raportów opracowanych przez różne instytucje naukowe emisje związane z rolnictwem

stanowią ok. 15 - 30 % całkowitej światowej emisji gazów cieplarnianych. Dotyczy to

w szczególności metanu i podtlenku azotu; gazów cieplarnianych pochodzących głównie

z hodowli zwierząt oraz stosowania nawozów azotowych.

Zmiany klimatyczne w kontekście sektora rolnego stanowią podwójne wyzwanie:

ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz przystosowanie do obecnych i przyszłych zmian

klimatycznych.

Wpływ zmian klimatu na rolnictwo

Szybkość zachodzących zmian klimatycznych i jednoczesny brak skutecznych działań

ochronnych powoduje, że coraz większego znaczenia nabierają działania mające na celu

przystosowanie społeczeństwa do funkcjonowania w zmieniających się warunkach

klimatycznych. W ogromnym stopniu dotyczy to również sektora rolniczego.

Podstawowym czynnikiem warunkującym prowadzenie prac rolniczych w gospodarstwie

są czynniki klimatyczne, w szczególności przebieg warunków termicznych, opady i długość dnia.

Prawdopodobne zmiany w rozkładzie tych czynników z pewnością nie pozostaną bez znaczenia

dla obecnego i przyszłego gospodarowania w sektorze rolniczym.

Zmiany klimatyczne stają się coraz bardziej widoczne w skali globalnej i należy

spodziewać się, że będą one coraz bardziej dotkliwie odczuwalne przez społeczeństwo

i gospodarkę, w szczególności te jej sektory, których funkcjonowanie uzależnione jest od

warunków klimatycznych. Bezsprzecznie jednym z ważniejszych takich sektorów jest właśnie

rolnictwo.

Zmieniające się warunki klimatyczne, obserwowane są przez zmiany w rozkładzie

temperatur, różnicowanie wysokości opadów atmosferycznych, występowanie ekstremalnych

zjawisk klimatycznych i pogodowych, (susze, powodzie, przymrozki, ulewy, wichury).

Zmiany klimatyczne mogą wpływać na produkcje rolniczą w sposób bezpośredni

oraz pośredni. Oddziaływanie bezpośrednie wyraża się przez zmianę warunków

atmosferycznych wpływających na produktywność upraw, m.in. przez zmianę warunków

termicznych, sum opadów atmosferycznych, częstość i intensywność ekstremalnych zjawisk

pogodowych.

KIERUNKI DZIAŁAŃ W PROCESIE ADAPTACJI

DO ZMIAN KLIMATU W SEKTORZE ROLNICZYM

W POLSCE

Autor: Mateusz Sękowski, CDR O/Radom

29 PRODUKCJA ROLNA

Wraz ze zmianami uwarunkowań klimatycznych zmianie podlegają również czynniki

pośrednio decydujące o plonowaniu roślin, takie jak właściwa uprawa i nawożenie, występowanie

i nasilenie chorób oraz szkodników, oddziaływanie rolnictwa na środowisko (degradacja materii

organicznej w glebie, czynniki erozyjne).

Wyniki prowadzonych obserwacji klimatycznych jednoznacznie stwierdzają, iż na

przestrzeni ostatnich 40-stu lat, w Polsce zmieniała się intensywność plonowania roślin, a jedną

z głównych przyczyn tego zjawiska są zmieniające się warunki klimatyczne. Badania wykazują, iż

większość upraw rolniczych (poza kukurydzą i burakiem cukrowym) charakteryzuje spadek

średnich wartości ich plonów.

Zmieniające się warunki klimatyczne mogą wielorako oddziaływać na produkcję rolniczą.

Przykłady potencjalnych konsekwencji zmian klimatu przedstawiono w tabeli:

[źródło: „Zmiany klimatu, a rolnictwo i obszary wiejskie” 2008]

Badania oceniające wpływ zmian klimatycznych na plony w Polsce [Bis i inni 1993]

przeprowadzone na podstawie odpowiednich scenariuszy klimatycznych obejmujących m.in.

zmiany średniej rocznej temperatury oraz zmiany sum opadów atmosferycznych, wskazują iż:

plony pszenicy i żyta w Polsce obniżą się o około 10% w stosunku do plonów uzyskiwanych w

latach 1970-1995, plony ziemniaka obniżą się o około 30% natomiast plony buraka cukrowego,

kukurydzy, soi oraz słonecznika wzrosną o kilka procent.

Zmiany klimatyczne, które powodują przesuwanie się stref klimatycznych i zaburzają

stosunki wodne, znacząco wpływają na pogorszenie warunków rozwoju produkcji rolniczej.

Konieczne jest nowe i innowacyjne podejście w zakresie ograniczenia dalszego negatywnego

wpływu działalności rolniczej na klimat oraz adaptacji do postępujących zmian.

Działania adaptacyjne

Celem działań adaptacyjnych w rolnictwie powinno być zapewnienie ciągłości produkcji

rolnej w zmiennych warunkach klimatycznych oraz zapewnienie odporności na większość

niekorzystnych zjawisk, wynikających z tych zmian.

Zjawisko i trend zmian Potencjalne konsekwencje w rolnictwie

ocieplenie

zmniejszenie liczby dni/nocy zimnych/mroźnych

zwiększenie liczny dni gorących

wzrost plonów w chłodniejszych rejonach

spadek plonów w cieplejszych rejonach

wzrost częstości występowania plag szkodników

wzrost częstości występowania okresów gorąca

i fal upałów

spadek plonów w cieplejszych rejonach

spowodowanych stresem termicznym

wzrost częstotliwości występowania przymrozków póź-

nowiosennych i wczesnojesiennych

wzrost częstości występowania ulewnych opadów

zniszczenie upraw, erozja gleby, niemożność upra-

wy gleby z powodu rozmoknięcia gruntu

wzrost częstości występowania susz degradacja gleb, niższe plony, zniszczenia zbiorów,

zwiększona śmiertelność zwierząt gospodarskich

wzrost częstości występowania ekstremalnie wysokiego

poziomu morza zasolenie wód irygacyjnych, obszarów delt

Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...

30 PRODUKCJA ROLNA

Wpływ zmian klimatu na systemy przyrodnicze może obejmować następujące zmiany:

[źródło: „Zmiany klimatu, a rolnictwo i obszary wiejskie” 2008]

Według Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCCC) adaptację do zmian

klimatu należy rozumieć jako inicjatywy i środki służące zmniejszeniu podatności naturalnych

i ludzkich systemów na zaistniałe lub oczekiwane skutki zmian klimatu [IPCCC 2008].

Według analiz IPCCC, skuteczne prowadzenie działań adaptacyjnych w sektorze

rolniczym w głównej mierze zależne jest od świadomych starań podejmowanych bezpośrednio

przez rolników w ich gospodarstwach. Właściwe metody adaptacyjne powinny uwzględniać tę

specyfikację, powinny być opracowane i dostosowane do uwarunkowań lokalnych dla

prowadzonych działań rolniczych [IPCCC 2001]. Sektor rolniczy jest jedną z tych gałęzi

gospodarki, która najwcześniej i najsilniej odczuje wpływ zmieniających się warunków

klimatycznych, a biorąc pod uwagę szczególne znaczenie tego sektora dla prawidłowego rozwoju

gospodarki, podjęcie działań adaptacyjnych w rolnictwie powinno nastąpić jak najszybciej.

Postępujące zmiany klimatu mogą przyczynić się do modyfikacji wzrostu i rozwoju roślin

oraz zmian w występowaniu tych roślin w dotychczasowych siedliskach. Konsekwencją tych

zdarzeń może okazać się utrata lub ograniczenie w uprawie dotychczasowych odmian.

Koniecznym może okazać się podjęcie działań przystosowawczych do nowych warunków czy

zmiany w hodowli gatunków i odmian roślin, które mogą mieć trudności z przystosowaniem się

do zmiennych warunków klimatycznych.

Wynikające z opracowania „Adaptacja produkcji rolnej w województwie podlaskim

do oczekiwanych zmian klimatu [2009]” konkretne działania mające na celu dostosowanie

gospodarstw rolnych w naszym kraju do zmiennych warunków klimatycznych, obejmują m.in.:

działania o stosunkowo niskich kosztach: ochrona wód, zmiany w płodozmianie i porach

siewu, stosowanie upraw odpornych na susze, planowanie przestrzenne, podnoszenie

świadomości społeczeństwa, a także aktualizacja strategii zarządzania w razie wystąpienia

klęsk żywiołowych oraz systemów wczesnego ostrzegania;

działania wymagające większych nakładów: tworzenie systemów nawadniania, ochrona

przed erozją, tworzenie systemów przy usuwaniu szkód [Sadowski 2009].

Konsekwencje

Pozytywne Negatywne

- wydłużony okres wegetacyjny - możliwość wprowadzenia nowych

odmian i gatunków upraw - korzystny dla roślin efekt

wzbogacenia atmosfery w CO2 - ograniczenie występowania

niektórych szkodników i chorób

- zmniejszona dostępność wody (deficyt wody do nawadniania oraz

spadek wilgoci glebowej) - utrata węgla w glebie

- mineralizacja węgla organicznego w glebie - pogarszanie warunków glebowych spowodowanych

deficytem wody (zagęszczanie i pękanie) -stres termiczny u roślin i zwierząt hodowlanych

powodowany falami upałów - szkody w uprawach (skutki zjawisk ekstremalnych)

- ograniczenie w uprawie pewnych roślin - zmiana zasięgu występowania nowych szkodników i chorób

wymagająca zwiększonego stosowania pestycydów


31 PRODUKCJA ROLNA

Polityka klimatyczna a sektor rolniczy

Działania ustawodawcze w zakresie wdrażania działań adaptacyjnych w Polsce opierają

się m.in. na opracowaniu Strategicznego Planu Adaptacji do 2020 roku (SPA 2020), powstałego

na skutek konieczności stworzenia zestawu kierunkowych działań adaptacyjnych do roku 2020

dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu (rolnictwo, leśnictwo, gospodarka wodna,

energetyka, transport) w kontekście krajowych strategii rozwoju, mających na celu wzmocnienie

gospodarki, wynikających ze zmian klimatu i ograniczenia strat z tym związanych.

Adaptacja na poziomie lokalnym

Zróżnicowanie warunki, zarówno geograficzne, klimatyczne i gospodarcze w Polsce

wymagają dostosowania konkretnych działań

adaptacyjnych do uwarunkowań uwzględniających

specyfikę danego regionu. W działaniach

horyzontalnych należy uwzględnić podejście do

konkretnych regionów kraju, uwzględniając w nich:

działania edukacyjne społeczeństwa w

kontekście spodziewanych skutków zmian

klimatu oraz ograniczenia ich skutków;

planowane przestrzenne na poziomie

regionalnym i lokalnym, z uwzględnieniem

zmian klimatu i działań przystosowawczych; Fot. ze str. www.meritum.us

ograniczenie skutków zagrożeń w rolnictwie wynikających ze wzrostu występowania

inwazyjnych szkodników i chorób;

właściwego gospodarowania na obszarach rolnych (wsparcie technologiczne, doradztwo

w zakresie dostosowania produkcji rolnej do zmieniających się warunków klimatycznych).

Kierunki działań adaptacyjnych

Za najważniejsze kierunki działań adaptacyjnych w naszym kraju należy uznać:

zwiększenie retencji wody w środowisku (odtwarzanie zalesień śródpolnych i oczek

wodnych, utrzymywanie wody w rowach melioracyjnych, zabezpieczanie torfowisk przed

osuszaniem, ochrona przeciwpowodziowa, ochrona terenów źródliskowych);

ograniczenie wykorzystania wody w rolnictwie (wodooszczędne technologie, uprawy

o zmniejszonym zapotrzebowaniu na wodę);

zwiększenie zasobu substancji organicznej w glebach przyczyniające się do zwiększenia

odporności gleb na przesuszanie;

stosowanie nowych, bardziej odpornych na zmienne warunki klimatyczne, odmian roślin

(większa tolerancja na zmiany temperatury i zapotrzebowanie na wodę, wyższa odporność

na choroby i szkodniki);

odpowiedni dobór roślin w płodozmianie;

optymalizacja wielkości i sposobu stosowania nawozów mineralnych;

zmiany w technologii produkcji dostosowane do zmiennych warunków atmosferycznych

(zmiany długości okresu wegetacji, dostosowanie terminu siewu);

monitoring rozprzestrzeniania się chorób i szkodników oraz opracowanie agrotechnicznych

metod ich zwalczania;

KIERUNKI DZIAŁAŃ W PROESIE ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU... Kierunki działań w procesie adaptacji do zmian klimatu...

32 PRODUKCJA ROLNA

stosowanie naturalnych barier, pozwalających na zatrzymanie wody w glebie

lub ochraniających przed wpływem silnych wiatrów;

optymalizacja warunków wypasu zwierząt;

wspieranie bioenergii i efektywnego wykorzystania energii;

prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie technologii i adaptacji do prowadzenia

produkcji rolnej w warunkach zmiennego klimatu;

stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami.

Adaptacja w praktyce

Adaptacja na poziomie gospodarstwa w głównej mierze zależy od rodzaju upraw,

dostępności wody, jakości gleby a przede wszystkim od świadomości rolnika i podejmowanych

przez niego działań. Stopniowe zmiany klimaty powinny wymuszać na rolniku dostosowanie się

do tych zmiennych warunków, zarówno przez stosowanie odpowiednich upraw i zmianę

systemów agrotechnicznych. Działania takie wymagają starannej i systematycznej kontroli oraz

monitorowania produktywności gospodarstwa.

Nie bez znaczenia pozostaje rola służb doradztwa rolniczego, które poprzez działania

edukacyjne i dostarczanie kompleksowej wiedzy rolnikom w zakresie adaptacji do zmieniających

się warunków klimatycznych, powinny wspierać funkcjonowanie gospodarstw rolnych.

Z punktu widzenia praktyki rolniczej niezbędne jest opracowanie takich programów, które

dostarczają rolnikom kompleksowej wiedzy na temat konsekwencji zmian oraz skutków podjęcia

(lub zaniechania) odpowiednich działań, dostosowanych do właściwego profilu produkcji

prowadzonej działalności rolniczej, uwarunkowań glebowych i środowiskowych czy wielkości

gospodarstwa.

Potrzeba tych zmian zauważona została także przez ustawodawców, co odzwierciedla się

w założeniach nowej polityki rozwoju obszarów wiejskich, której działania przyczyniają się do

bardziej efektywnej ochrony środowiska naturalnego. Szereg instrumentów pomocowych

realizuje bezpośrednio lub pośrednio cele związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, wśród

nich znajdują się programy rolnośrodowiskowe, zalesianie gruntów ornych, rozwój energii

odnawialnej czy modernizacja gospodarstw rolnych. Zrównoważone rolnictwo jest najlepszą

odpowiedzią na wyzwania klimatyczne, w kontekście wytwarzania żywności i ochrony zasobów

naturalnych, zarówno w Polsce jak i w skali globalnej.

Dostosowanie sektora rolnego do prognozowanych zmian warunków klimatycznych

wymaga wielu znaczących zmian w organizacji produkcji gospodarstwa rolnego. W agrotechnice

niezwykle istotne jest dostosowanie terminów zabiegów polowych do warunków wegetacji roślin

uprawnych (termin siewu, stosowanie nawozów i środków ochrony roślin). W długookresowych

działaniach adaptacyjnych należy zwrócić uwagę na ograniczenie ryzyka strat plonu

spowodowanego czynnikami klimatycznymi oraz na łagodzenie konsekwencji ekstremalnych

zjawisk klimatycznych.


33 PRODUKCJA ROLNA

Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej

jakości – PQS

Autor: Iwona Kajdan-Zysnarska, CDR O/Poznań

System Jakości Wieprzowiny PQS (Pork Quality System)

to kompleksowy system wytwarzania wysokiej jakości żywności

opracowany przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody

Chlewnej „POLSUS” oraz Związek „Polskie Mięso”. W dniu

11 grudnia 2009 r. system PQS został uznany przez Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi za krajowy system jakości żywności.

System PQS bazuje na odpowiednim doborze ras krajowych oraz

identyfikacji zwierząt, a także określonych zasadach żywienia. Obejmuje

ściśle ustalone procedury na każdym etapie tj.: produkcja pierwotna,

czyli chów i hodowla zwierząt, obrót przedubojowy, przetwórstwo i dystrybucja. Ich

przestrzeganie gwarantuje uzyskanie mięsa wieprzowego wysokiej jakości bez udziału

polepszaczy smaku, sztucznych dodatków i barwników. Odpowiedni potencjał genetyczny stada

podstawowego do produkcji prosiąt i tuczników w ramach systemu PQS można osiągnąć dzięki

pracy hodowlanej opartej na genetyce populacji oraz selekcji i doborze par do rozpłodu.

System ten jest dobrowolny i otwarty, co oznacza, że może do niego przystąpić każdy

uczestnik łańcucha produkcyjnego (producenci prosiąt, żywca wieprzowego, zakłady ubojowe,

przetwórcze, dystrybutorzy) pod warunkiem, że będzie spełniał ściśle określone wymogi na

poszczególnych etapach.

Aby zapewnić odpowiednią jakość mięsa w ramach systemu PQS, na producenta żywca

nakłada się szereg obowiązków, tj.:

wykorzystanie do krzyżowania zwierząt wolnych od homozygotycznej formy recesywnej

wrażliwości na stres RYR1T (nn), czyli genu odpowiedzialnego za zwiększoną częstotliwość

występowania wad jakości mięsa typu PSE (mięso jasne, miękkie, wodniste);

stosowanie w krzyżowaniu towarowym ras świń i mieszańców z planowych kojarzeń.

Wykorzystanie potencjału genetycznego ras: wielkiej białej polskiej (wbp) lub large white/

yorkshire, polskiej białej zwisłouchej (pbz) lub landrace, puławskiej, duroc, hampshire,

a pietrain tylko do produkcji mieszańców (jako jeden z komponentów ojcowskich w formie

mieszańca powstałego w wyniku krzyżowania z rasą duroc lub hampshire). Wymienione

rasy charakteryzuje: wysoka zawartość mięsa w tuszy, niskie otłuszczenie, odpowiednia

jakość mięsa i korzystny poziom tłuszczu śródmięśniowego IMF;

żywienie zbilansowane i dwufazowe pozwalające na maksymalne wykorzystanie potencjału

genetycznego zwierząt w zakresie umięśnienia oraz pozwalające zapobiec występowaniu

wad jakości mięsa i nadmiernemu otłuszczeniu tuczników, w tym w zakresie odkładania

tłuszczu śródmięśniowego;

zakaz stosowania materiałów paszowych zawierających: ryby, inne organizmy morskie,

w tym mączkę rybną, koncentraty z rozpuszczalnych części ryb, olej rybny, w ostatnim

okresie tuczu (miesiąc przed ubojem) oraz ograniczenie udziału kukurydzy do poziomu

maksymalnie 20% w dawce pokarmowej, aby zapobiec niewłaściwemu zabarwieniu

i mazistości słoniny oraz powstawaniu rybiego zapachu mięsa;

34 PRODUKCJA ROLNA

stosowanie podziału ras na następujące komponenty mateczne i ojcowskie:

.

eliminowanie lub minimalizowanie w obrocie przedubojowym oddziaływania czynników

stresogennych, które mogą wywoływać nieodwracalne reakcje metaboliczne, prowadzące

do powstania wad jakości mięsa, w szczególności typu PSE oraz DFD (mięso ciemne,

twarde i suche). Zwierzęta przeznaczone do uboju muszą być utrzymane w czystości, nie

można podawać im paszy 12 godz. przed ubojem;

przestrzeganie uboju tuczników przy masie ciała około 100 kg (+/- 15 kg), czyli w wieku 5-6

miesięcy;

posiadanie dokumentów potwierdzających stosowanie właściwych ras i stopień wrażliwości

na stres stada podstawowego (zaświadczenia hodowlane, rodowody, zaświadczenia

o inseminacji);

samokontrola na podstawie formularza do samokontroli i formularza żywieniowego

w zakresie spełniania wymogów objętych systemem.

Ponadto, w specyfikacji systemu PQS są również określone standardy dotyczące

transportu zwierząt i sposobu postępowania w rzeźniach. W czasie transportu trzeba zapewnić

im stały dostęp do wody. Załadunek i wyładunek powinien odbywać się spokojnie, bez narażania

na stres. Dopuszczalny maksymalny czas przewozu tuczników do zakładu ubojowego to 8

godzin. Transport nie może powodować u zwierząt okaleczenia czy zadawania cierpienia.

Magazyn żywca i jego wyposażenie powinny być utrzymane w czystości i dobrym stanie

technicznym. W przypadku uboju następnego dnia po dostarczeniu zwierząt do rzeźni, w kojcach

należy zapewnić suche miejsce do odpoczynku. Wymagana powierzchnia kojca dla jednego

tucznika wynosi 0,54-0,72 m2. Ściany i posadzki w rzeźni powinny być czyste, lite, bez ubytków,

nie śliskie, nienasiąkliwe, łatwe do mycia i dezynfekcji. Dla zwierząt chorych lub podejrzanych

o chorobę należy posiadać oddzielne kojce przy strefie wyładunku z łatwym dostępem do

stanowiska oszałamiania. Przepęd powinien odbywać się spokojnie, bez pośpiechu.

Rasy komponentu matecznego (loszki/lochy)

Rasy czyste Mieszańce

wbp wbp x pbz; pbz x wbp

pbz puławska x wbp; wbp x puławska

puławska puławska x pbz; pbz x puławska

inne pochodzące z planowych kojarzeń, rodzice muszą być wpisani do ksiąg lub rejestrów

Rasy komponentu ojcowskiego (knurki/knury)

Rasy czyste Mieszańce

wbp hampshire x duroc; duroc x hampshire

pbz hampshire x pietrain; pietrain x hampshire

duroc duroc x pietrain; pietrain x duroc

hampshire inne pochodzące z planowych kojarzeń, rodzice muszą być wpisani do ksiąg lub rejestrów

Systemy promocji polskiego mięsa wysokiej jakości – PQS

35 PRODUKCJA ROLNA

Czynności tj.: oszałamianie, kłucie i wykrwawianie zwierząt powinny następować po sobie,

aby umożliwić sprawne przekazywanie tusz do dalszej obróbki poubojowej. Obróbkę mięsa

należy prowadzić w sposób zapobiegający zanieczyszczeniom. Mięso po badaniu poubojowym

należy niezwłocznie schłodzić. Temperatura mięsa podczas rozbioru musi wynosić 7oC, a

otoczenia nie może przekraczać 12oC. Mięso powinno zostać poddane obróbce w ciągu 4 dni od

uboju i schłodzone do temperatury od -2oC do +5oC.

Sposób produkcji w Systemie PQS (Pork Quality System) spełnia obowiązujące wymogi

prawa w zakresie identyfikacji i rejestracji, dobrostanu oraz zdrowia zwierząt i ludzi. Jest również

zgodny z przepisami o ochronie środowiska naturalnego. Oprócz systemu Identyfikacji

i Rejestracji Zwierząt, funkcjonuje dodatkowy system indywidualnej identyfikacji zwierząt

hodowlanych. Znakowanie i rejestracja indywidualnych danych odbywa się zgodnie

z procedurami Krajowego Programu Hodowlanego.

W zakładzie ubojowym tuczniki są znakowane odpowiednim numerem partii lub numerem

ubojowym, co pozwala na identyfikację stada, z którego pochodzą. Półtusze objęte systemem

PQS muszą być przechowywane w magazynie w wyznaczonym miejscu i oznaczone w sposób

umożliwiający ich odróżnienie od półtusz nieobjętych tym systemem.

Mięso wyprodukowane w systemie PQS wyróżnia się niską zawartością tłuszczu i jedno-

cześnie zachowuje korzystne parametry jakościowe, które zwiększają jego trwałość, przydatność

kulinarną i przetwórczą oraz smakowitość i atrakcyjność dla konsumentów.

Parametry jakościowe wytworzonego produktu końcowego to:

barwa mięsa w przedziale – L 43-56,

wodochłonność (WHC) – określana metodą drip loss 2-5%,

zawartość tłuszczu śródmięśniowego IMF 0,8 - 2,5%,

kwasowość mięsa – pH 5,8 – 6,4,

zawartość mięsa w tuszy przewyższająca średnią mięsność tusz pochodzących ze skupu

masowego i wynosząca średnio nie mniej niż 55%,

barwa tłuszczu (słoniny) – barwa biała, biała z odcieniem kremowym lub lekko różowym,

jędrna konsystencja tłuszczu,

mięso wolne od rybiego zapachu.

Wiarygodność produktu oraz jego rozpoznawalność zostaje potwierdzona w czasie kontroli

prowadzonej przez niezależną jednostkę certyfikującą, uznaną przez Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi, akredytowaną na zgodność z normą PN EN 45011. Po spełnieniu wymogów

systemu, hodowcy i producenci oraz zakłady mięsne otrzymują certyfikat, potwierdzający

zgodność produkcji ze specyfikacją PQS i mogą posługiwać się charakterystycznym logo

systemu.

Procedura przystąpienia do systemu PQS:

I etap – wypełnienie formularza zgłoszeniowego i przesłanie go do Biura PQS.

Producenci zwierząt wpisują: dane identyfikacyjne, wielkość produkcji tuczników w ciągu

roku, numer identyfikacyjny nadany przez ARiMR, a zakłady mięsne podają: nazwę i adres oraz

NIP zakładu, weterynaryjny numer identyfikacyjny zakładu oraz wielkość uboju.


36 PRODUKCJA ROLNA

Na ww. formularzy zgłaszający oświadcza, że jest zainteresowany podnoszeniem jakości

żywca zgodnie z założeniami systemu i podda się certyfikacji.

II etap – złożenie wniosku o przeprowadzenie certyfikacji PQS do biura jednostki

certyfikującej.

Po pozytywnie przebytej kontroli, zgłaszający otrzymuje certyfikat zgodności potwierdzający

spełnianie wymogów systemu PQS i może rozpocząć produkcję w systemie.

III etap – złożenie do biura PQS wniosku o udzielenie prawa do używania wspólnego

znaku towarowego gwarancyjnego (logo) PQS.

We wniosku uczestnik systemu informuje o certyfikacji i posiadaniu certyfikatu zgodności.

Deklaruje produkcję zgodną z założeniami systemu PQS.

Prawo do używania znaku jest udzielane uczestnikowi systemu przez „POLSUS” i Związek

„Polskie Mięso” na 3 lata, z możliwością przedłużenia na kolejne 3-letnie okresy.

Zalety Systemu PQS:

wysoka jakość wyprodukowanego mięsa dzięki dbałości o dobrostan i stan zdrowia

zwierząt,

mięso o wysokich walorach smakowych, uzyskane z najlepszych krajowych ras

i najlepszych hodowli,

trwałość mięsa opartego na wypracowanych metodach utrzymania, uboju oraz

przechowywania i kontroli,

wiarygodne źródło pochodzenia mięsa, pełna identyfikowalność od partii mięsa do stada,

z którego to mięso pochodzi,

pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego, bez sztucznego zwiększania objętości

mięsa i bez dodatków smakowych,

możliwość uzyskania wyższej ceny za tuczniki,

większe szanse zbytu – produkcja zgodnie z oczekiwaniami odbiorców,

stabilizacja i ochrona rynku krajowego – zakaz sprzedaży importowanego mięsa oraz

zwierząt z importu,

współpraca producentów z zakładami mięsnymi w zakresie wyprodukowania produktu

potwierdzonego certyfikatem,

wypromowanie produktu ze znakiem PQS w kampanii informacyjnej, skierowanej do

konsumentów.

Szczegółowe informacje na temat systemu PQS oraz wzory formularzy i wniosków znajdują

się na stronach www.polsus.pl i www.polskie-mieso.pl


http://www.polsus.pl/

http://www.polskie-mieso.pl/

37 PRODUKCJA ROLNA

MIESZANKI ZBOŻOWO- STRĄCZKOWE ALTERNATYWNYM

ŹRÓDŁEM BIAŁKA — część I

Autor: Tomasz Stachowicz, CDR O/Radom

Uprawa mieszanek zbożowo-strączkowych w Polsce od kilku lat utrzymuje się na stałym

poziomie. Ich uprawa jest uzasadniona wówczas, gdy plon mieszanek jest większy, bardziej

stabilny, a koszty produkcji mniejsze niż w siewach czystych zbóż, albo gdy ujawni się choćby

jedna z tych cech. Istotne znaczenie stanowią walory paszowe plonu oraz wartość stanowiska

dla roślin następczych. O wartości żywieniowej mieszanek zbożowo-strączkowych decyduje to, iż

zawierają większą ilość białka i niezbędnych aminokwasów niż zboża w czystym siewie, cechuje

je wysoka strawność składników pokarmowych , w tym białka i energii. Jednocześnie zawierają

zdecydowanie mniejszy niż w nasionach roślin strączkowych poziom substancji

antyżywieniowych. Wartość pokarmową nasion

mieszanek zbożowo-strączkowych ustalamy

w oparciu o skład komponentu strączkowego

i komponentu zbożowego w plonie mieszanki.

Fot. T. Stachowicz

Mieszanka dla świń

Uprawa mieszanek roślin strączkowych ze

zbożami jest często stosowanym sposobem

pozyskiwania pasz treściwych dla świń. Nasiona

grochu lub łubinów, które cechuje wysoka wartość odżywcza białka, doskonale zastępują

poekstrakcyjną śrutę sojową. Mieszankę pszenżyta jarego z nasionami grochu odmiany

pastewnej charakteryzuje wysoki wskaźnik wartości odżywczej białka (EAAI) i wysoka zawartość

lizyny, izoleucyny i treoniny. Dobre wyniki w tuczu świń można osiągnąć, stosując w

mieszankach nawet większą ilość grochu – do 30 proc. Tak wysoki udział jest możliwy tylko przy

stosowaniu w żywieniu nasion grochu konsumpcyjnego.

W naszych warunkach ekonomicznych najbardziej uzasadniona jest uprawa mieszanek grochu z

jęczmieniem. Ilość składników pokarmowych w nasionach mieszanek grochu z jęczmieniem jest

zbliżona do zawartości składników pokarmowych w mieszankach pełnoporcjowych dla tuczników.

Bardzo wysoka jest także efektywność tuczu z zastosowaniem niskoalkaloidowych odmian łubinu

żółtego, jak Mister, Juno, Dukat, Lord.

Mieszanka dla bydła

Mieszanki roślin strączkowych ze zbożami mogą być również wysiewane z przeznaczeniem na

zielonkę do bezpośredniego skarmiania w pełni lata, kiedy brakuje świeżej paszy. Zasiewy takie

zbierane są w fazie mleczno-woskowej dojrzałości ziarna zbóż. Skład chemiczny mieszanek:

groch z jęczmieniem lub groch z owsem jest stabilny niezależnie od zastosowanych odmian.

Poziom plonów suchej masy tych mieszanek jest podobny. Zwiększenie udziału grochu przy

wysiewie z 50 do 75%. nie wpływa na wielkość plonu ogólnego, ale powoduje wzrost zawartości

białka ogólnego. Ponadto mieszanki grochu z jęczmieniem wykazują lepszą strawność suchej

masy niż mieszanki grochu z owsem, co jest związane z mniejszą zawartością włókna surowego.

38 PRODUKCJA ROLNA

Mieszanki zebrane w fazie mleczno-woskowej można także zakiszać. Wyniki doświadczeń

żywieniowych wykazały, że kiszonka z całych roślin mieszanek strączkowo-zbożowych pozwala

na osiąganie dużych przyrostów masy ciała buhajków.

Ze względu na obecność w nasionach roślin strączkowych substancji szkodliwych ( substancji

antyodżywczych, w tym alkaloidów) dla zwierząt , w produkcji mieszanek paszowych obowiązuje

kryterium granicznych udziałów nasion roślin strączkowych w mieszankach paszowych.

Najbardziej wrażliwe na substancje niepożądane o działaniu antyodżywczym są zwierzęta młode

i rozpłodowe. W najwyższym stopniu zwierzęta są wrażliwe na alkaloidy zawarte w nasionach

łubinu, dlatego nie powinno się nimi żywić kurcząt, prosiąt, warchlaków, cieląt i jagniąt.

Graniczne udziały nasion łubinu i grochu w paszach pełnoporcjowych wg. Klocek i Osek 1995

Wartość pokarmowa mieszanek strączkowo-zbożowych uprawianych na glebach bardzo

dobrych, dobrych i słabych przedstawia się następująco:

Źródło: Instrukcja wdrożeniowa Nr 161 IUNG-PIB Puławy.

Warunki

glebowe Lp. Skład mieszanek

Proporcje wagowe na-

sion w plonie

w %

Składniki pokarmowe

Energia przemienna

dla świń

(MJ)

Białko

ogólne (g)

Tłuszcz surowy

(g)

Włókno

surowe (g)

BARDZO

DOBRE

1 Pszenica ozima Groch

85 13,9 132 19 34

15

2 Jęczmień jary Groch

82 12,83 128 20 50

18

3 Owies Jęczmień jary Groch

58

12,1 132 32 75 24

18

4

Owies ) Jęczmień jary Groch Wyka

55

12,09 130 32 72 30

12

3

DOBRE

1 Owies Jęczmień jary Groch pastewny

56

12,19 138 31 74 20

24

2 Owies Groch pastewny

54 12,39 160 31 81

42

3 Pszenżyto Jęczmień jary Groch pastewny

66

34 13,64 156 15 39

4 Jęczmień jary Groch pastewny

66

34 13,05 148 19 55

SŁABE

1 Owies Łubin żółty Groch pastewny

57

43 11,73 233 43 37

2 Owies Groch pastewny Łubin żółty

58

12,3 176 33 87 33

9

Owies Łubin wąskolistny

57 11,56 202 42 114 3

44

Mieszanki zbożowo- strączkowe alternatywnym źródłem białka

39 PRODUKCJA ROLNA

Wartość pokarmowa mieszanek przedstawiona w powyższej tabeli zawiera dużo wyższą od zbóż

zawartość białka, lecz niewystarczającą w żywieniu zwierząt. Dlatego śruty wykonane z takich

mieszanek należy wzbogacać koncentratami białkowymi.

W celu wyeliminowania substancji niepożądanych czy obniżenia ich aktywności w nasionach

strączkowych można poddać je metodom uszlachetnienia np. obróbce mechanicznej

(łuszczeniu nasion), termiczne (ogrzewaniu), hydrotermicznej (ogrzewanie z parowaniem)

i mechaniczno-termicznej ( mikronizacja, ekstruzja, płatkowanie). Udział nasion poddanych tym

metodom można zwiększyć w mieszankach paszowych o 5%.

Opracował:

T. Stachowicz

CDR w Radomiu

Wyszczególnienie Groch siewny i pastew-

ny

Łubin żłóty i wąsko-

listny

Drób

kurczeta brojlery 1-4 tyg. 6 0

kurczeta brojlery 5-8 tyg. 10 5

kury nioski 10-15 5

gęsi, kaczki 10-15 5

świnie

prosięta 0-5 0

warchlaki 10 0

tuczniki 15-20 10-15

lochy, knury 10 0

bydło i owce

cielęta, jagnięta 10 0

opasy 20 15

krowy, owce dorosłe 25 10

Mieszanki zbożowo- strączkowe alternatywnym źródłem białka

40 EKOLOGIA I ŚRODOWISKO

Wzrost liczby gospodarstw i przetwórni ekologicznych, jaki miał miejsce w latach 2003 – 2004

a z drugiej strony rosnące zainteresowaniem konsumentów zakupem produktów w jakości EKO

i rozwijający się rynek tych produktów, skłonił nas do próby stworzenia platformy, która ułatwiłaby

kontakty producentów surowców z przetwórcami, oraz umożliwiłaby identyfikację źródeł

zaopatrzenia w produkty EKO przez odbiorców detalicznych. Już od roku 2004 rozpoczęliśmy

prace, mające na celu uruchomienie strony internetowej, ogólnie dostępnej, zawierającej

konkretne informacje o producentach, ich asortymencie i orientacyjnych ilościach oferowanych

towarów. W roku 2005 oddana została do użytku Baza Przetwórców Produktów Ekologicznych,

zaraz po niej uruchomiono Bazę Gospodarstw Ekologicznych a po niedługim czasie Bazę

Gospodarstw EKO-Agroturystycznych. W założeniach promocja w wymienionych bazach była

nieodpłatna – oferenci nie ponosili żadnych kosztów związanych z utrzymywaniem ich oferty na

stronach bazy danych. Sytuacja taka utrzymuje się do tej pory. Dzięki włączeniu się do

współpracy większości Ośrodków Doradztwa Rolniczego, mających bieżący kontakt

z gospodarstwami ekologicznymi, ilość ofert prezentowanych w bazach szybko rosła. Do dnia

dzisiejszego w Bazie Gospodarstw Ekologicznych promuje się 455 gospodarstw. Szybko również

rosła ilość promujących się przetwórni ekologicznych. Na dzień dzisiejszy w bazie znajduje się 91

ofert promujących przetwórców produktów ekologicznych.

Celem uruchomiania strony internetowej, była promocja producentów i przetwórców

produktów ekologicznych. Bazy spełniały swoje zadanie zwłaszcza w 3 – 4 letnim początkowym

okresie funkcjonowania. Cieszyły się one bardzo dużym zainteresowaniem, przede wszystkim

szerokiej rzeszy nabywców, szukających możliwości zaopatrzenia się w artykuły spożywcze

w jakości EKO. Dodatkowym elementem promocyjnym było wykorzystanie zawartych w bazach

ofert do wydrukowania „Katalogu Firm Produkujących Żywność Ekologiczną” (2 wydania), oraz

zamieszczenie ofert w katalogu promującego Polskę na targach ekologicznych BioFach

w Norymberdze – 2006 rok, kiedy to Polska była „Krajem Roku”.

Zainteresowanie jakim cieszyły się bazy w początkowym okresie jednak systematycznie

słabło. Mowa tu głównie o oferentach. Brak zainteresowania promocją i korzystaniem

z możliwości, jakie daje zamieszczenie swojej oferty w bazach spowodował, że potencjalni

nabywcy nie mają możliwości znaleźć tu aktualnych informacji. Prezentowane w bazach oferty

stały się nieaktualne. Brak możliwości weryfikacji informacji, doprowadził do sytuacji

prezentowania danych gospodarstw i przetwórni, które już wycofały się z przetwarzania

produktów ekologicznych.

Po wnikliwej analizie wszystkich „za i przeciw”, na szczeblu Dyrekcji CDR podjęta została

decyzja o zaprzestaniu prowadzenia omawianych baz danych. Z przykrością informujemy, że

od dnia 1 marca 2014 roku strona internetowa o adresie www.eko.radom.com.pl

przestanie być dostępna. Obecnie jedynym, wiarygodnym źródłem informacji na temat

producentów i przetwórców ekologicznych pozostaje GIHARS, który zgodnie z ustalonymi

procedurami udziela informacji na temat gromadzonych przez siebie danych o rynku

ekologicznym.

Baza Gospodarstw Ekologicznych - niedoceniona

możliwość promocji

Autor: Andrzej Śliwa, CDR O/Radom

41 prawo

Mały trójpak – nowelizacja prawa energetycznego

Opracował: Zdzisław Ginalski; CDR O/Radom

11 września 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy –

Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Niektóre istotne uregulowania obowiązują

od 1 stycznia 2014. Zasadniczym celem obszernej nowelizacji ustawy jest zapewnienie pełnej

implementacji przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23

kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej

i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, a także uzupełnienie

wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r.

w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającą dyrektywę

2003/54/WE oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009

r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę

2003/55/WE.

Uchwalenie tzw. małego trójpaku energetycznego to krok we właściwym kierunku - ustawa

przybliża do realizacji wspólnego rynku energii elektrycznej i gazu oraz działa na rzecz rozwoju

energetyki prosumenckiej. Wśród licznych zmian wprowadzanych nowelizacją należy wskazać

przede wszystkim:

1) Nowelizacja wprowadza definicję odbiorcy wrażliwego(tj. osoby, która otrzymuje

dodatek mieszkaniowy) wraz z określeniem przysługującego mu od 1 stycznia 2014 r.

zryczałtowanego dodatku energetycznego.

a) dodatek energetyczny wynosić będzie rocznie nie więcej niż 30% iloczynu limitu zużycia

energii elektrycznej oraz średniej ceny energii elektrycznej dla odbiorcy energii elektrycznej

w gospodarstwie domowym. Limity określono następująco:

- 900 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego prowadzonego przez

osobę samotną;

- 1250 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego składającego się

z 2 do 4 osób;

- 1500 kWh w roku kalendarzowym – dla gospodarstwa domowego składającego się

z co najmniej 5 osób.

b) dodatek będzie przyznawany przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w drodze

decyzji na wniosek odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej i wypłacany do dnia 10 każdego

miesiąca z góry,

c) wypłata dodatku energetycznego będzie zadaniem z zakresu administracji rządowej.

Dodatek energetyczny wypłacać będą gminy, otrzymujące na ten cel dotację z budżetu państwa

(ustawa szczegółowo reguluje zasady jej udzielania),

2) ustawa doprecyzowuje przepisy dotyczące przeprowadzania przez przedsiębiorstwo

energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw

lub energii kontroli legalności pobierania paliw lub energii, kontroli układów pomiarowo –

rozliczeniowych, dotrzymania zawartych umów oraz prawidłowości rozliczeń;

3) nowelizacja wskazuje przesłanki, po wystąpieniu których przedsiębiorstwo energetyczne

wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub

energii może wstrzymać (z zastrzeżeniami wynikającymi z ustawy) dostarczanie paliw gazowych

42 prawo

lub energii:

a) gdy w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że nastąpiło nielegalne pobieranie

paliw lub energii,

b) gdy odbiorca zwleka z zapłatą za świadczone usługi, co najmniej przez okres 30 dni po

upływie terminu płatności,

4) nowelizacja dostosowuje w sposób pełniejszy polskie przepisy do wymogów prawa

unijnego w zakresie niezależności operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych,

5) ustawa dodaje przepisy regulujące wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez

osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą oraz zasady przyłączania tych instalacji do sieci

dystrybucyjnej („mikroinstalacja – odnawialne źródło energii, o łącznej mocy zainstalowanej

elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu

znamionowym niższym niż 110 kV lub o łącznej

mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kW”). Właściciele mikroinstalacji

produkujących prąd będą zwolnieni z obowiązku prowadzenia działalności

gospodarczej. Energia taka będzie skupowana po cenie równej 80 % średnich cen sprzedaży

prądu w poprzednim roku. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

opracowuje specjalny program wsparcia budowy mikroinstalacji.

6) nowelizacja dodaje również przepisy dotyczące gwarancji pochodzenia energii elektrycznej

wytwarzanej w odnawialnym źródle energii,

7) nowelizacja rozszerza katalog podmiotów obowiązanych do przedstawienia Prezesowi

URE do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych lub

biogazu rolniczego albo uiszczenia opłaty zastępczej o odbiorów przemysłowych, którzy w roku

poprzedzającym rok realizacji obowiązku zużyli nie mniej niż 100 GWh energii elektrycznej,

której koszt wyniósł nie mniej niż 3% wartości jego produkcji,

8) ustawa przewiduje wzmocnienie niezależności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

poprzez zmianę sposobu wyboru oraz wprowadzenie zasady, że funkcję tę można pełnić tylko

jedną, 5-letnią kadencję,

9) nowelizacja nakłada na Ministra Gospodarki obowiązek opracowania projektu krajowego

planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do roku 2020.

Jak wskazano powyżej, ustawa wprowadza wiele istotnych rozwiązań, jednak do uregulowania

pozostaje jeszcze m.in. kwestia skutecznej budowy źródeł wytwórczych i magazynów energii,

całościowe przepisy dotyczące przyłączeń do sieci. W najbliższej przyszłości wyzwaniem będzie

również zapewnienie rozwoju OZE z naciskiem na różnorodność stosowanych technologii

i wypracowanie efektywnego systemu wsparcia. Polska musi także odpowiedzieć na wymogi

„inteligentnej energetyki” (smart grid), wprowadzając w swoim ustawodawstwie mechanizmy

i narzędzia zachęcające do racjonalizacji zużycia energii i stabilizujące działalność podmiotów

rynku energii. Nasz kraj potrzebuje spójnej polityki energetycznej, ładu instytucjonalnego

i jasnych regulacji w tym zakresie, aby sprostać globalnym trendom, dlatego też kontynuacja

prac nad tzw. dużym trójpakiem jest pilną potrzebą i podstawowym wyzwaniem w najbliższym

czasie.

Mały trójpak – nowelizacja prawa energetycznego

43 prawo

Pozycja Treść

137

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2013 r.

w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania

pomocy finansowej w ramach działania „Szkolenia zawodowe dla osób

zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” objętego Programem Rozwoju

Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .

Dz. U. z 2014 Nr 137

130

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 stycznia 2014 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wstępnego uznawania grup

producentów owoców i warzyw, uznawania organizacji producentów owoców

i warzyw oraz warunków i wymagań, jakie powinny spełniać plany

dochodzenia do uznania.

Dz. U. z 2014 Nr 130

120

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 stycznia 2014 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie produkcji produktów pochodzenia

zwierzęcego pochodzących z obszarów podlegających ograniczeniom,

nakazom lub zakazom.

Dz. U. z 2014 Nr 120

118

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 grudnia 2013 r.


i Rozwoju Wsi w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia określone

w art. 45a ust. 1 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia

bezpośredniego.

Dz. U. z 2014 Nr 118

102

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 sierpnia 2013 r.


i Rozwoju Wsi w sprawie nabywania uprawnień do wykonywania niektórych

czynności związanych z oceną jakości handlowej artykułów

rolnospożywczych oraz dokumentowania tych czynności.

Dz. U. z 2014 Nr 102

Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane

z rolnictwem i obszarami wiejskimi

44 prawo

Pozycja Treść

93

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 2014 r. w sprawie

wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów

Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus gallus)” na lata 2014–

2016 .

Dz. U. z 2014 Nr 93

92


wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów

Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)” na lata 2014–

2016.

Dz. U. z 2014 Nr 92

91


wprowadzenia programu wieloletniego wykrywania występowania zakażeń

wirusem choroby niebieskiego języka na lata 2014–2016.

Dz. U. z 2014 Nr 91

81

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 sierpnia 2013 r.


i Gospodarki Żywnościowej w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie.

Dz. U. z 2014 Nr 81

69

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 września 2013 r.


i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych

mających zastosowanie do nasienia bydła.

Dz. U. z 2014 Nr 69

49

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r.

w sprawie wniosków o przyznanie pomocy finansowej organizacjom

producentów rybnych oraz rodzajów dokumentów, które dołącza się do

wniosku.

Dz. U. z 2014 Nr 49



45 prawo

Pozycja Treść

47

Ustawa z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony

środowiska.

Dz. U. z 2014 Nr 47

40 Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych.

Dz. U. z 2014 Nr 40

36


zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu

przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów

rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem

Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.

Dz. U. z 2014 Nr 36

29

Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia

zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz niektórych innych

ustaw.

Dz. U. z 2014 Nr 29

23

Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o wyrobie i rozlewie

wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina.

Dz. U. z 2014 Nr 23

1742


w sprawie wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu

przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.

Dz. U. z 2013 Nr 1742



46 prawo

Pozycja Treść

1737


w sprawie przeprowadzania ochronnych szczepień lisów wolno żyjących

przeciwko wściekliźnie.

Dz. U. z 2013 Nr 1737

1686


w sprawie potwierdzania sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do

stosowania środków ochrony roślin.

Dz. U. z 2013 Nr 1686

1670


zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu

przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie

potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie

instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów

Wiejskich na lata 2007–2013.

Dz. U. z 2013 Nr 1670

1669


zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad gospodarki

finansowej Agencji Nieruchomości Rolnych oraz gospodarki finansowej

Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Dz. U. z 2013 Nr 1669

1664


zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu międzynarodowych organów

kontroli i nadzoru uprawnionych do wystawiania dokumentów

potwierdzających przywóz towarów rolno-spożywczych do krajów trzecich.

Dz. U. z 2013 Nr 1664

1640

Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o składkach na

ubezpieczenie zdrowotne rolników za lata 2012 i 2013.

Dz. U. z 2013 Nr 1640



47 DOBRE PRAKTYKI

JESZCZE JEDNA ATRAKCJA

NAD JEZIOREM CZORSZTYŃSKIM

Autor: Małgorzata Piątek; MODR, Gm. Czorsztyn

Skaliste góry, kręte szlaki, zielone lasy, zabytkowe ruiny zamków, bystry nurt Dunajca

i głębokie wody jeziora - nie ma w Polsce drugiego takiego regionu, który posiadałoby tak

różnorodne walory przyrodnicze i krajobrazowe na tak małej powierzchni. Jesteśmy w Pieninach,

na południu Polski, gdzie od kilku lat obserwuje się intensywny rozwój różnych form turystyki.

To właśnie tu, konkretnie w Czorsztynie, ma siedzibę Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe

„Jędruś”. Skupia swoją działalność na brzegu Jeziora Czorsztyńskiego na zlokalizowanej tu

przystani wodnej. Jest tu pomost z zacumowanymi gondolami, wypożyczalnia sprzętu wodnego

i punkt gastronomiczny. Główna oferta Firmy to rejsy gondolami po jeziorze, na szlaku wodnym

łączącym ruiny zamku Czorsztyńskiego z zamkiem w Niedzicy, między przeciwległymi brzegami

jeziora. To rodzaj „wodnych taksówek”. Alternatywą dla tych rejsów „z brzegu na brzeg”, są rejsy

spacerowe (widokowe) dookoła jeziora z przystanią początkową i końcową w Czorsztynie.

Pani Ania - właścicielka „Jędrusia” - w toku swej kilkuletniej działalności zauważyła, że

turyści po odbyciu rejsu gondolą nie zatrzymują się na brzegu jeziora na dłużej i po wyjściu na

pomost szybko opuszczają przystań. Jezioro powstało przez spiętrzenie wód Dunajca pomiędzy

pasmami górskimi Pienin Spiskich i Właściwych, dlatego jego przybrzeżny teren jest stromy i nie

daje możliwości utworzenia plaży. Skądinąd i kąpiele w jeziorze są zakazane z uwagi na jego

d u ż ą g ł ę b o k o ś ć

i n ieprzewidywalne dno.

W związku z tym większość

turystów, zwłaszcza z dziećmi,

rezygnuje ze spędzania tu

wolnego czasu. Pani Ania

poznała już branżę turystyczną,

zna gusta i wymagania klientów.

Chcąc wykorzystać dotychczas

zdoby t e doś wiadc zen ie ,

a jednocześnie mając na celu

wzbogacenie oferty turystycznej

utworzyła na suchym brzegu

jeziora wodny plac zabaw.

Zalew Czorsztyński wyróżnia się

w Pieninach spośród atrakcji Plac zabaw nad Zalewem Czorsztyńskim. Fot. Autor

związanych z wodą. Turyści tu przebywający chcą korzystać z wodnych atrakcji, stąd pomysł na

udostępnienia bezpiecznej rozrywki wykorzystującej sąsiedztwo dużej wody.

W toku realizacji zaplanowanego przedsięwzięcia zostały zakupione elementy placu

zabaw: wodny basen o wymiarach 12m x 6m, dmuchany statek piracki, 2 piłki wodne i 3

kompresory powietrza. Statek piracki, który mieści 30 osób, wyposażony jest w zjeżdżalnie i tory

przeszkód dla dzieci.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pieniny_Spiskie

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pieniny_W%C5%82a%C5%9Bciwe

48 DOBRE PRAKTYKI

W napełnionym wodą basenie, pod okiem rodziców, pobawić się mogą dzieci. Nie lada

frajdą dla dzieci są też kule wodne do spacerowania na powierzchni wody. Wszystkie te

urządzenia posiadają certyfikaty bezpieczeństwa i mają zapewnione serwisowanie w trakcie

użytkowania. Dzieci tych turystów i mieszkańców najbliższych okolic, którzy nabywają bilet na

rejs gondolą, korzystają z placu zabaw bezpłatnie. Od pozostałych małych amatorów wodnych

wrażeń za korzystanie z tego placu pobierane są symboliczne opłaty.

Wodny plac zabaw

Fot. Autor

Jest on udostępniany w lecie, kiedy przystań jest czynna. Zimą elementy placu zabaw są

demontowane. Dzięki inicjatywie Pani Ani, wynikiem której jest ten plac zabaw, na brzegu jeziora

powstało atrakcyjne miejsce do spędzania wolnego czasu dla rodzin z dziećmi.

Statek piracki – przy jeziorze, choć kojarzy się z morzem… Fot. Autor

Jeszcze jedna atrakcja nad Jeziorem Czorsztyńskim

49

Turyści nie uciekają już czym prędzej w kolejne miejsca na liście atrakcji. Czas wolny po

przepłynięciu jeziora coraz częściej spędzają na brzegu.

Wodny plac zabaw w Czorsztynie, w bezpośrednim sąsiedztwie Zatoki Stronie, powstał na

działce dzierżawionej od Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A., tuż obok przystani dla

gondoli i kiosku gastronomicznego.

To wszystko powstało przy współfinansowaniu środkami Unii Europejskiej w ramach

działania osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich „Wrażanie lokalnych strategii

rozwoju”. Stosowny wniosek Pani Ania złożyła w listopadzie 2010 r. za pośrednictwem Lokalnej

Grupy Działania „Gorce-Pieniny”. Przeszedł pomyślnie wszystkie etapy weryfikacji i uzyskał

dofinansowanie.

Dziś, po dwóch letnich sezonach rejsów gondolami z wodnym placem zabaw w tle, Pani

Ania już wie, że jej pomysł sprzed 3. lat o poszerzeniu swej oferty turystycznej był strzałem

w dziesiątkę. Wodny plac zabaw wyróżnia dziś jej ofertę spośród podobnych proponowanych

przez konkurencję. Turyści chętnie wybierają jej propozycje spędzania swego czasu wolnego.

Co ciekawe, coraz częściej z jej placu zabaw korzystają dzieci z Czorsztyna i sąsiednich

miejscowości.

Zalew Czorsztyński. Widok na Zaporę. Fot. Przemysław Jahr

Jeszcze jedna atrakcja nad Jeziorem Czorsztyńskim

DOBRE PRAKTYKI

Documents

- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie · 26 luty Podsumowanie działalności doradczej Terenowych Zespołów Doradztwa TZD Kędzierzyn-Koźle – 77/ 483 50 49 [email protected]