Νεαροί Παραβάτες Χρήστες ΟυσιώνΕκπαίδευση σε μια ζωή καθαρή,

με προσωπικό νόημα.

Η εμπειρία του προγράμματος ΚΕΘΕΑ – ΣΤΡΟΦΗ στις φυλακές Αυλώνα

Παρασκευή ΣταγάκηΨυχολόγος, MSc

Υπεύθυνη Συμβουλευτικού Σταθμού Εφήβων ΚΕΘΕΑ -ΣΤΡΟΦΗ

στα Δικαστήρια Ανηλίκων & στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα

e-mail : strofi@ath.forthnet.gr

ΚΕΘΕΑ – ΣΤΡΟΦΗ

• Είναι ΝΠΙΔ• Ξεκίνησε την λειτουργία στις 21 Ιουνίου

1988.• Απευθύνεται σε έφηβους χρήστες 13- 21 ετών που κάνουν χρήση, κατάχρηση ή /καιείναι εξαρτημένοι από ψυχοτρόπες ουσίες

και στις οικογένειές τους.•Οι υπηρεσίες προσφέρονται δωρεάν.

•Το Πρόγραμμα είναι ‘στεγνό’.•Η προσέλευση είναι εθελοντική.

ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Οι Μονάδες

• Κέντρο Συμβουλευτικής Εφήβων – •Συμβουλευτικός Σταθμός Εφήβων –

-στα Δικαστήρια Ανηλίκων -στο Ε.Κ.Κ.Ν.Α

•Ανοιχτή Θεραπευτική Κοινότητα –-Ξενώνας

-Μεταβατικό Σχολείο• Κέντρο Κοινωνικής Δραστηριοποίησης – • Τμήμα Έρευνας, Λογιστήριο, Γραμματεία

ΚΣΕ

ΣΣΕ

ΑΘΕΚ

ΚΚΔ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΘΕΑ, από το 1989

α) Ομάδες Συμβουλευτικής και Αυτοβοήθειας:

•Δικαστική Φυλακή Κορυδαλλού•Ψυχιατρικό Κατάστημα Κορυδαλλού

•Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα•Στρατιωτική Φυλακή Θεσσαλονίκης

•Δικαστική Φυλακή Διαβατών Θεσσαλονίκης•Αγροτική Φυλακή Κασσάνδρας•Δικαστική Φυλακή Κομοτηνής

•Κλειστή Φυλακή Αγ. Στεφάνου Αχαΐας •Δικαστική Φυλακή Νεάπολης Κρήτης

•Κλειστή Φυλακή Νέας Αλικαρνασσού Κρήτης•Αγροτική Φυλακή Αγιάς Χανίων

•Δικαστικές Φυλακές Χανίων•Σωφρονιστικό Κατάστημα Ανηλίκων Κασσαβέτειας

•Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Βόλου•Κέντρο Υποδοχής και Επανένταξης Αποφυλακισμένων

«Εν Δράση» Αθήνα•Κέντρο Υποδοχής και Επανένταξης Αποφυλακισμένων

Θεσσαλονίκης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΘΕΑ, από το 1989

β) Κοινότητες Απεξάρτησης:

•Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού

Εντός του 2008•Δικαστική Φυλακή Κορυδαλλού

•Δικαστική Φυλακή Τρικάλων•Ομάδες Συμβουλευτικής στη Φυλακή Λάρισας

ΟΤΑΝ ΞΕΚΙΝΗΣΕ...

Η παρέμβαση στο Ε.Κ.Κ.Ν. Αυλώνα ξεκίνησε επίσημαστις 7 Οκτωβρίου 2004.

Στα στάδια προετοιμασίας συμπεριλαμβάνεται η ενημέρωση στο προσωπικό της φυλακής (Δ/νση κ

Αρχιφύλακα), η αλληλογραφία με το Υπουργείο και η ενημέρωση των κρατουμένων.

Ακολούθησε η έναρξη της πιλοτικής φάσης:

•Δύο ημέρες την εβδομάδα, δημιουργία μιας πρώτης ομάδας που ονομάστηκε

‘Υποδοχή’.•Στην συνέχεια η παρέμβαση αναπτύσσεται σε δύο

φάσεις (Ομάδα Υποδοχής και Κύρια Φάση),εισάγεται μια ακόμα ημέρα παρέμβασης,

δημιουργείται ομάδα γονέων (ατομικές – ομαδικέςσυναντήσεις στο χώρο της Στροφής).

•Εισαγωγή τέταρτης ημέρας παρέμβασης, περιλαμβάνει ατομική συμβουλευτική μελών,

σε πρωινές ώρες που είναι ανοικτό το κατάστημα.-Ακολουθεί αξιολόγηση της δράσης από το Εργαστήριο

Ποινικών & Εγκληματολογικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΠ&ΕΕ)

ΑΠΟ ΤΟ 2004 ΣΤΟ 2008

•Σήμερα ο Σ.Σ.Ε. στελεχώνεται από την Υπεύθυνη της Μονάδας και τρία μέλη του θεραπευτικού προσωπικού.

•Το εβδομαδιαίο ωράριο λειτουργίας είναι:Τρίτη, Πέμπτη & Παρασκευή, δύο ώρες απογευματινές

(διενέργεια ομάδων και των δύο φάσεων)Τετάρτη, δύο ώρες πρωινές

(ατομική συμβουλευτική, ερωτηματολόγια)

•Η φυλακή μας έχει παραχωρήσει τρεις χώρους(παλιό σχολείο Ε.Κ.Κ.Ν.Α):

μια αυτόνομη αίθουσα 30τ.μ., μια αρκετά μεγαλύτερηκαι πρόσφατα μια ακόμα μικρή αίθουσα που βρίσκεται

σε τελική φάση διαμόρφωσης (επισκευές, βάψιμο, υλικοτεχνική κάλυψη).

Ο Σ.Σ.Ε. στο Ε.Κ.Κ.Ν.ΑΟ Σ.Σ.Ε. στο Ε.Κ.Κ.Ν.ΑΟμάδες Συμβουλευτικής & ΑυτοβοήθειαςΟμάδες Συμβουλευτικής & Αυτοβοήθειας

(από το 2004)(από το 2004)

Ομάδα Υποδοχής Ομάδα Υποδοχής ( ( ) ) Κύρια Φάση Κύρια Φάση

Αποφυλάκιση Αποφυλάκιση

(Δομές Υποστήριξης, Θεραπείας & (Δομές Υποστήριξης, Θεραπείας & Επανένταξης του ΚΕΘΕΑ )Επανένταξης του ΚΕΘΕΑ )

ΚΙΝΗΤΡΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

•Προσδοκία καλύτερης αντιμετώπισης στο δικαστήριο(παροχή βεβαίωσης συμμετοχής)

•Προσπάθεια εύρεσης ουσιαστικής ενασχόλησης στονελεύθερο χρόνο

•Περιέργεια

•Χρόνος ‘εκτός’ χώρου φυλακής(«δυνατότητα να ξεφύγεις από την καθημερινότητα

της φυλακής»)

Ευκαιρία δοκιμής που μπορεί να μετεξελιχθεί σεουσιαστική συμμετοχή και ευκαιρία για αλλαγή

Ομάδα ΥποδοχήςΟμάδα ΥποδοχήςΣτόχοι:Στόχοι:

Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση σε θέματα που Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση σε θέματα που αφορούν ουσίες και χρήσηαφορούν ουσίες και χρήση

Κινητοποίηση για θεραπείαΚινητοποίηση για θεραπεία Σεμινάρια (υγείας, νομικών θεμάτων κ.ά.)Σεμινάρια (υγείας, νομικών θεμάτων κ.ά.)

Συμβουλευτική ΥποστήριξηΣυμβουλευτική Υποστήριξη(ζητήματα σχετικά με την ζωή στην φυλακή όσο (ζητήματα σχετικά με την ζωή στην φυλακή όσο

και σχετικά με την αποφυλάκιση)και σχετικά με την αποφυλάκιση)Υποστήριξη για διευθέτηση νομικών εκκρεμοτήτωνΥποστήριξη για διευθέτηση νομικών εκκρεμοτήτων

ΨυχαγωγίαΨυχαγωγίαΒασικές αρχές συνέπειας και οριοθέτησηςΒασικές αρχές συνέπειας και οριοθέτησης

(βελτίωση εμφάνισης και ομιλίας, μείωση βλάβης από (βελτίωση εμφάνισης και ομιλίας, μείωση βλάβης από χρήση και επικίνδυνες μορφές συμπεριφοράς)χρήση και επικίνδυνες μορφές συμπεριφοράς)

Κινητοποίηση για αλλαγή αξιών, συμπεριφοράςΚινητοποίηση για αλλαγή αξιών, συμπεριφοράςκαι τρόπου ζωήςκαι τρόπου ζωής

Κύρια ΦάσηΚύρια ΦάσηΣτόχοι:Στόχοι:

Υποστήριξη για αποχή από τη χρήση & τηνΥποστήριξη για αποχή από τη χρήση & την παραβατικότητα μέσα στη φυλακήπαραβατικότητα μέσα στη φυλακή

Επεξεργασία προσωπικών θεμάτωνΕπεξεργασία προσωπικών θεμάτωνΣυμβουλευτική υποστήριξη σχετικά με την διαβίωση Συμβουλευτική υποστήριξη σχετικά με την διαβίωση

σε συνθήκες εγκλεισμού και των αρνητικώνσε συνθήκες εγκλεισμού και των αρνητικώνσυνεπειών τηςσυνεπειών της

Κινητοποίηση για την αντιμετώπιση ζητημάτωνΚινητοποίηση για την αντιμετώπιση ζητημάτωνυγείαςυγείας

Ενημέρωση, κινητοποίηση και προετοιμασία για Ενημέρωση, κινητοποίηση και προετοιμασία για ένταξη (μετά την αποφυλάκιση) σε κατάλληλη ένταξη (μετά την αποφυλάκιση) σε κατάλληλη

υποστηρικτική ή θεραπευτική δομή εντός ή εκτός υποστηρικτική ή θεραπευτική δομή εντός ή εκτός ΚΕΘΕΑΚΕΘΕΑ

Συνειδητοποίηση προσωπικής ευθύνης, στροφή σε Συνειδητοποίηση προσωπικής ευθύνης, στροφή σε ανεύρεση προσωπικής αλλαγής και νοήματοςανεύρεση προσωπικής αλλαγής και νοήματος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΝΟΗΜΑ ΖΩΗΣ

•Οι ομάδες έχουν σκοπό να βοηθήσουν τα μέλη τους ξεπεράσουν ένα κοινό τριπλό τους μειονέκτημα: είναι

έφηβοι, είναι χρήστες και είναι και κρατούμενοι.•Η ενημέρωσή τους για το πρόβλημα των ναρκωτικώνκαι την ευθύνη που έχουν οι ίδιοι, η κινητοποίηση και

η ενίσχυση κινήτρου για θεραπεία συντελούνται σταδιακά μέσα από την συμμετοχή στις ομάδες.

•Μέσα στις ομάδες αυτοβοήθειας παράγεται ιδεολογία και διαδίδονται αξίες προκειμένου να εμπνεύσουν και

να προωθήσουν την αλλαγή, μέσα από ένα τρόπο ζωής βασισμένο σε ανθρώπινες σχέσεις, επικοινωνία και

την θετική αλληλεπίδραση. •Μέσα στις ομάδες θα βελτιώσουν την ικανότητα

έκφρασης συναισθημάτων •Θα αναπτύξουν δεξιότητες για την επίλυση

προβλημάτων που προκύπτουν μέσα στο ΕΚΚΝΑ•Θα μάθουν νέους τρόπους επικοινωνίας

•Θα αναπτύξουν την αυτό-αποτελεσματικότητα τους•Θα ενδυναμώσουν τα στοιχεία της προσωπικότητας τους που θα τους κρατήσουν σε αποχή από την χρήση

ΚΟΙΝΩΝΙΟΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΠΑΡΑΒΑΤΩΝ

ΠΟΥ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΑΝ ΤΗΝ ΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΟ 2004

προσέλευσηπροσέλευσηΑριθμός ατόμων που προσήλθαν για τα

έτη 2005-2007

55

42

52

ΕΤΟΣ 2005 ΕΤΟΣ 2006 ΕΤΟΣ 2007

50

73

4754

ΕΤΟΣ 2004 ΕΤΟΣ 2005 ΕΤΟΣ 2006 ΕΤΟΣ 2007

Προσέλευση ατόμων

προσέλευσηπροσέλευση

υπηρεσίεςυπηρεσίεςΥπηρεσίες που προσφερθήκαν σε άτομα ανά τα έτη

2004 - 2007

ΑΤΟΜΑΑΤΟΜΑ

224

ηλικίαηλικίαΗλικία προσέλευσης

11,4

87,2

1,3

16 ΕΩΣ 18 19+ ΑΓΝΩΣΤΟ

79,2

20,8

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΛΛΗ

Υπηκοότητα

υπηκοότητα υπηκοότητα

45,6

30,9

20,1

1,3 2

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕΑΕΙ-ΤΕΙ

ΑΓΝΩΣΤΟ

εκπαίδευσηεκπαίδευσηΑνώτατο εκπαιδευτικό επίπεδο

17

25,5

36,8

3,8

8,5

8,5

≤12

13-15

16-18

18+

ΔΕΝ ΠΗΓΕ ΠΟΤΕ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΑΓΝΩΣΤΟ

Ηλικία διακοπής του σχολείου

ηλικίαηλικία

53,7

12,8

0,7

32,2

0,7

ΗΡΩΙΝΗ ΚΟΚΑΙΝΗ ΕΚΣΤΑΣΗ ΚΑΝΝΑΒΗ SPEED BALL

Κύρια ουσία κατάχρησης

κύρια ουσίακύρια ουσία

38,340,9

0,7

20,1

ΕΝΕΣΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑ/ΕΙΣΠΝΟΗ ΑΠΟ

ΤΟ ΣΤΟΜΑ

ΒΡΩΣΗ/ ΠΟΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΤΗ

Τρόπος χρήσης κύριας ουσίας

τρόποςτρόπος

13,4

46,3

34,9

5,4

≤12 13-15 16-18 18+

Ηλικία έναρξης χρήσης κύριας ουσίας

ηλικίαηλικία

Διάρκεια χρήσης κύριας ουσίας

διάρκειαδιάρκεια

1,3

8,1

9,4

32,2

48,3

0,7

0-6 ΜΗΝΕΣ

6-12 ΜΗΝΕΣ

ΕΩΣ 2 ΧΡΟΝΙΑ

ΕΩΣ 4 ΧΡΟΝΙΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑΑΠΟ 4 ΧΡΟΝΙΑ

ΑΓΝΩΣΤΟ

10,72,7

81,9

4 0,7

ΗΡΩΙΝΗ ΚΟΚΑΙΝΗ ΚΑΝΝΑΒΗ ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΑ ΕΚΣΤΑΣΗ

Ουσία έναρξης παράνομης χρήσης

έναρξηέναρξη

26,2

55

16,8

2

≤12 13-15 16-18 18+

Ηλικία έναρξης χρήσης παράνομης ουσίας

ηλικίαηλικία

3,4

26

11

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΑΛΚΟΟΛ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Ιστορικό πατέρα

πατέραςπατέρας

Ιστορικό μητέρας

μητέραμητέρα8,7

4,75,4

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΑΛΚΟΟΛ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

4 4

24

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΑΛΚΟΟΛ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Ιστορικό αδελφών

αδέλφιααδέλφια

70,5

22,1

1,3 6

1 ΕΩΣ 10 11 ΕΩΣ 50 50+ ΑΓΝΩΣΤΟ

Συχνότητα συλλήψεων

σύλληψησύλληψη

12,1

38,3

29,5

18,8

1,3

≤12 13-15 16-18 18+ ΑΓΝΩΣΤΟ

Ηλικία πρώτης σύλληψης

ηλικίαηλικία

39,6

60,4

ΟΧΙ ΝΑΙ

Ιστορικό καταδίκης

καταδίκηκαταδίκη

51

6

39,6

3,4

1-5 ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ 6+ ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ ΑΓΝΩΣΤΟ

Συχνότητα καταδικών

καταδίκηκαταδίκη

29,4

28,9

18,1

40,3

1,3

≤12 13-15 16-18 18+ ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ ΑΓΝΩΣΤΟ

Ηλικία πρώτης καταδίκης

ηλικίαηλικία

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΛΑΙΣΙΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣΠαράγοντες Ανάπτυξης (ή μη) της Παρέμβασης

Στο Νομικό Σύστημα•Αναμορφωτικό μέτρο αντί θεραπευτικού

•Κοινωνικός αποκλεισμός αντί κοινωνικοποίησης και συμμετοχής στα κοινά

•Πλαίσιο εξαναγκασμού αντί ελεύθερης αυτοδιάθεσης•Ανάγκη διπλής επανένταξης

•Δημιουργία διπλής ταυτότητας: ταύτιση χρήσης – παραβατικότητας και ανάγκη τιμωρίας –ενοχή

•Παρεμπόδιση θεραπείας λόγω μη ολοκλήρωσης της ποινής – καθυστέρηση αποφυλάκισης

•Ελάχιστη εφαρμογή ευνοϊκών νομοθετικών διατάξεωνεις βάρος θεραπείας και κοινωνικής (επαν-)ένταξης

•Μεταγωγές κατά την ενηλικίωση•Συγκατοίκηση με άλλους χρήστες

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΛΑΙΣΙΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣΠαράγοντες Ανάπτυξης (ή μη) της Παρέμβασης

Στο Σωφρονιστικό Σύστημα•Έλλειψη ενημέρωσης στελεχών σωφρονιστικών

καταστημάτων για τις δράσεις και τον τρόπο λειτουργίας των θεραπευτικών προγραμμάτων.

•Έλλειψη υλοποίησης σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους και ανάλογη τεχνική υποδομή.

•Έλλειψη αυτόνομης προσέλευσης και φύλαξης των αιθουσών.

•Περιορισμένος χρόνος και συχνότητα παρέμβασης

•Ιδιαίτερη δυσκολία άδειας εισόδου στο κατάστημα συναδέλφων και μελών του προγράμματος.

•Μεταγωγές•Αυθαίρετες ενστάσεις στις αιτήσεις εγγραφών μελών

•Δυσκολία στο συνεχές της θεραπείας κατά την φάση της αποφυλάκισης

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

-Επέκταση –ανάπτυξη των χώρων-Επέκταση ωραρίου μέσα στο σωφρονιστικό

κατάστημα-Βελτίωση υλικοτεχνικής υποδομής στους χώρους του

Προγράμματος-Δημιουργία μιας ακόμα θεραπευτικής φάσης

-Ένταξη δραστηριοτήτων (αθλητικών και δημιουργικής απασχόλησης)

-Αλληλεπίδραση με φορείς που δραστηριοποιούνταιεντός του καταστήματος: ανάπτυξη της συνεργασίας με το σχολείο της φυλακής, την κοινωνική υπηρεσία

και την υπηρεσία των ψυχολόγων. -Συνεργασία με την διοίκηση της φυλακής και τους

σωφρονιστικούς υπαλλήλους-οργάνωση ενημέρωσης για τις δράσεις του Προγράμματος

-Ενίσχυση της ποιότητας της κλινικής δουλειάς-Ενίσχυση υποστήριξης των οικογενειών κρατουμένων

-Ανάπτυξη Κέντρου Αποφυλακισμένων-Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση στον δικαστικό χώρο

με στόχο την εφαρμογή του νόμου για τουςανηλίκους και του 2331

ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΙΑ...(Από focus group παιδιών και γονέων)

(Γονείς)•Τι κέρδισα; Δύο παιδιά ζωντανά. Ελπίδα για το

μέλλον, επιλογή, σχέσεις που δεν υπήρχαν, αλυσίδα που να πιάσεις και να πιαστείς, λιγότερη ενοχή και

τύψεις, στήριξη, οικογένεια, λιμάνι. •Θάρρος στο πρόβλημα, να μην κρύβομαι, ούτε να ντρέπομαι. Προσδοκώ να απαλλαγεί από την χρήση

και να γίνει ένα φυσιολογικό παιδί. •Ο γιος μου κατάλαβε ότι τον αγαπάνε, μπορεί να

προσπαθήσει και το εκτιμάει.

(Κοινότητα) •Είμαι από άλλη χώρα. Δεν είχα φίλους που να

νοιάζονται για μένα κα κανείς όταν βγήκα από τα κρατητήρια δεν ρώτησε που ήμουν τόσο καιρό. Στηνκοινότητα έχω ανθρώπους που νοιάζονται για μένα.

Έξω έχω μόνο την χρήση.

(ΕΚΚΝΑ)•Αυτό το σύστημα (φυλακή) δεν αποδίδει. Εδώ η

φυλακή μας θάβει. Μπήκες τούβλο, βγαίνεις τούβλο.Εκτός από Πρόγραμμα και σχολείο δεν έχει τίποτα.

Όλη μέρα κάθεσαι!

•Έξω οι κίνδυνοι ήταν αμέτρητοι (...) Όσο μεγάλωνε οκίνδυνος έμπαινα και πιο βαθιά(...) Βρέθηκα εδώ!

Κάθε φορά που έκανα overdose δεν έμενα καθαρός.Ούτε στα off. Όλες τις ευκαιρίες τις άφησα να

περάσουν. (Τώρα) πιάνω μια ευκαιρία, πριν δεν το κανα, έρχομαι στο Πρόγραμμα.

•14 χρονών έφυγα από το σπίτι μου. Μέσα από την χρήση και την παρανομία νόμιζα ότι φτιάχνω την ζωή μου: είχα δικό μου σπίτι, είχα λεφτά. Έπινα, έκλεβα, έκανα άλλη ζωή. Ήρθα εδώ και είδα ότι όλα αυτά

δεν αξίζουν. Τώρα θέλω να προσφέρω κάτι στο παιδί(μου). Καλύτερα που μπήκα φυλακή, παρά ένας

θάνατος.

Ραδιοφωνικός Σταθμός Δίεση#, 101,3FM»Η φυλή των φίλων»

&Ανοιχτή Θεραπευτική Κοινότητα «Στροφή»

Γράμμα από Αυλώνα