กระบวนการเตรียม ย้อม พิมพ์ และการตกแต่งสิ่งทอ

โครงการอบรมการตรวจสอบผลตภณฑผาตามหลกมาตรฐาน

เอกสารประกอบการฝกอบรม เรอง กระบวนการเตรยม ยอม พมพ และการตกแตงสงทอ ศรนยา เกษมบญญากร (Ph.D.) ภาควชาคหกรรมศาสตร คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2

กระบวนการเตรยม ยอม พมพ และการตกแตงสงทอ

ศรนยา เกษมบญญากร: Ph.D.

การเตรยมสงทอ ในการยอมส พมพ และตกแตงสงทอ กระบวนการส าคญหนงทจ าเปนตองท าตอสงทอนนๆ

เพอใหกระบวนการยอมส พมพ และตกแตงสงทอเปนไปไดงาย และมประสทธภาพ สงทอจ าเปนตองถกขจดสงเจอปนและสงสกปรกทตดมากบเสนใยเสยกอน รวมทงตองก าจดแปงทลงเสนดายยนออกดวย กระบวนการนเรยกวา กระบวนการเตรยมสงทอ (Pretreatment)

โดยสวนใหญ เสนใยประดษฐเปนเสนใยทมความสะอาดอยแลว การลงแปงกนยมใชแปงชนด

ทลางน าออกไดงาย ดงนนการเตรยมผาจงมขนตอนนอยและไมยงยาก สวนใยธรรมชาต ไดแก ฝาย ไหม ขนสตว แฟลกซ ปาน ปอ นน มสงเจอปนอยมาก นบจาก

การเกบเกยวใยจากแปลง นอกจากน ใยธรรมชาตโดยสวนใย จะมสตามธรรมชาต แมจะเปนสขาว กจะไมขาวสะอาด แตจะเปนนวลหรอขาวทม สเหลอง หรอน าตาลปนอย หรอบางคร งใยอาจมสเหลอง หรอน าตาล นอกจากนในการทอผาฝาย และผาไหม จะมการลงแปงดายยน ซงแปงทใชนยมใชแปงทหาไดงาย แตลางขจดออกไดยาก ดงนนการเตรยมผาจงคอนขางยากกวา

ส าหรบใยไหม โดยธรรมชาตจะมกาวหรอ เซรซนทเคลอบเสนใยอย ซงสมบตส าคญประการ

หนงของเซรซนคอ เปนโปรตนโซสนทดดตดสไดงายและด แตสามารถละลายน าได ในการยอมไหมนนกระบวนการส าคญกอนการยอมคอ การลอกกาว ซงตองท าอยางด ใหเซรซนหลดออกอยางสม าเสมอ และควรก าจดไดประมาณรอยละ 20-30 ของน าหนกไหม



3

กระบวนการเตรยมสงทอ

กระบวนการเผาขน กระบวนการเผาขนเปนกระบวนการก าจดเสนใยสนๆ หรอขนทผวทโผลออกมานอกเสนดาย

หรอผวหนาของผนผา โดยการผานเสนดายหรอผนผาบนควา มรอนหรอเปลวไฟท าใหเสนดายหรอผนผา ผลของกระบวนการเผาขนท าใหเสนดายและผนผา มความเรยบ สวยงามนาใช เมอ น าไปยอมส พมพ หรอตกแตงกไดผลด และมความสม าเสมอ โดยปกตการเผาขนนยมใชเปลวไฟจากแกสโดยตรง หรอความรอนจากรงสอนฟาเรด หรอความรอนผานแ ผนโลหะ สวนมากจะใชความเรวในการผานเสนดายหรอผนผา 150-250 เมตรตอนาทขนอยกบชนดใย

ภาพท 1 เสนดายทยงไมผานการเผาขนและเสนดายทผานการเผาขน ภาพท 2 ผนผาทยงไมผานการเผาขนและผนผาทผานการเผาขน



4

กระบวนการท าความสะอาด เปนกระบวนการก าจดไขมน น ามน และขผงทมอยตามธรรมชาตในเสยใย เชน น ามนในขนสตว หรอก าจดสงเจอปนทเตมเขาไปในกระบวนการผลต เชน แปง

ส าหรบใยฝาย มสงสกปรกตามธรรมชาต เชน เศษกงกาน หรอฐานรองสมอ หรอเปนสงสกปรกทเกดขนขณะกระบวนการผลตและกระบวนการขนสงเชน ฝ นผง น ามนเครอง สนมเหลก สงสกปรกเหลานเปนสงขดขวางการดดตดของสและสารเคมทงสน ผลของกระบวนการท าความสะอาดท าใหผนผา ดดซมความชนและน าไดดขน หมายความวาความสามารถในการดดส และ สารเคมตองดขนดวย

การท าความสะอาดฝายนยมตมดวยสารละลายดางโซดาไฟทอณหภมจดเดอด มวธการดงน 1. เตรยมน าปรมาณสารละลายทจะใชจาก LR = 30 : 1

2. ละลายสารเคมทใชในการลอกแปง เทลงในน าดงน 2.1 Sodium Persulfate 0.5% owf. 2.2 Sodium Hydroxide 3% owf. 2.3 Tetrasodium Pyrophosphate 0.5% owf. 2.4 Wetting agent 0.2% owf.

3. ตมผาทจดเดอด นาน 30-60 นาท 4. ลางออกดวยน าใหสะอาด หรออาจใชวธการอยางงายคอ ใชโซดาไฟ (Sodium Hydroxide) 20-50 กรมตอลตร สารซกฟอก

3-5 กรมตอลตร ตมผาทจดเดอด นาน 30-60 นาท ลางออกดวยน าใหสะอาด เมอท าความสะอาดผาฝายแลว สามารถตรวจสอบวาผนผาสะอาดเพยงพอหรอไม โดยการ

ตรวจสอบหาแปงทเหลออยบนผนผา มวธการทดสอบทเหมาะสมกบชนดของแปงทใชลงดายยนดงน การทดสอบแปงธรรมชาต: 1. ละลาย Potassiumiodide (KI) 3 กรม ดวยน ากลน 4 มลลลตร 2. เตม Iodine (I2) ชนดเกลดลงไป 0.508 กรม คนจนละลายเปนเนอเดยวกน แลวเตมน ากลน

จนครบ 200 มลลลตร



5

3. หยดสารละลายไอโอดนทเตรยมไว 1-2 หยดลงบนผาแลวดสทเกดขน

สน าเงน แสดงวาม แปงธรรมชาตเหลออยบนผาจ านวนมาก สมวงแดง แสดงวามแปงธรรมชาตบางสวนเหลออยบนผา สเหลอง แสดงวาไมมแปงธรรมชาตเหลออยบนผา

การทดสอบแปงสงเคราะห: Polyvinyl-Alcohol (PVA) 1.แบงสารละลายไอโอดนขางตนมา 100 มลลลตร 2.เตม Boric acid (H3BO3) 3 กรม อนใหรอน คนจนสารละลายเปนเนอเดยวกน 3.หยดสารละลาย Boric – Iodine 1-2 หยดลงบนผาแลวดสทเกดขน

สเขยว/น าเงนเขม แสดงวาม PVA เหลออยบนผา สน าเงน แสดงวามแปงธรรมชาตเหลออยบนผา สเหลอง แสดงวาไมม PVA หรอแปงธรรมชาตเหลออยบนผา

ภาพท 3 ผนผาทยงไมผานการท าความสะอาด การฟอกขาว ภายหลงจากท าความสะอาดผนผาแลวจะยงคงมสและสงสกปรกเจอปนอยบาง กระบวนการฟอกขาวจะท าใหสงเจอปนเหลานนหมดไป ไดผาสขาวสะอาด และเปนกระบวนการส าคญอยางยงส าหรบการผลตผาสขาวหรอผายอมสออน สารฟอกขาวทนยมใชจะเปนสารฟอกขาวกลมเปอรออกไวด และเปอรคลอไรด



6

สารฟอกขาวกลมคลอรนจะใหความขาวไดมากแต จะท าใหเสนใย ฝายและไหม เปราะหกได และอาจมคลอรนตกคางอย ซงจะท าลายใหเสนใยเปอยขาดได ในขณะทสารฟอกขาวกลมเปอรออกไซด จะไดความขาวทยาวนานกวา และมวธการทงายกวา ใชความระมดระวงนอยกวา อยางไรกด กระบวนการฟอกขาวเปนกระบวนการทสามารถใชไดกบทงฝายแล ะไหม แตในระดบการผลตชมชนของประเทศไทยแลว ยงพบไดนอย แตมกพบวธการใชการท าความสะอาดหรอลอกกาวทรนแรงขนหรอท าซ าจนไดความขาวทตองการ การลอกกาว จากทกลาวมาแลวขางตนวา ใยไหมจะมกาวหรอ เซรซนทเคลอบเสนใยอย ซงเซรซนนน เปนโปรตนโซสนทดดตดสไดงายและด แตสามารถละลายน าได การลอกกาวไหม หรอทภาษาพนบานของภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยเรยกวา ดองไหม นนจงเปนกระบวนการส าคญของการผลตไหม เนองจากการลอกกาวไหมทด สม าเสมอจะท าใหไหมมความออนนม ยอมตดสไดสม า เสมอ และมความคงทนของสสง กรรมวธในการลอกกาวไหม ผผลตไหมระดบชมชนของประเทศไทยนยมใชเคมทบรรจซองส าเรจ ทเรยกวาดางฟอกไหม หรอ โซเดยมคารบอเนต หรอโซดาแอช เปนสารเคมหลกทใชในการละลายเซรซน และใชสารชวยใหเสนใยเปยกน าและเซรซนพ องบวมไดดทนยมเรยกวา ผงมน นนคอ สบเทยม นยมใชชนดผงบรรจซองเชนกน ขนตอนการลอกกาวไหมอธบายไดดงน วสด ไหมดบ 1 กโลกรม น า 30 ลตร ดางฟอกไหม 50 กรม (ส าหรบไหมขาว) = (5% ของน าหนกไหม)

100 กรม (ส าหรบไหมเหลอง) = (10% ของน าหนกไหม) สบเทยมชนดผง 10 กรม (ส าหรบไหมขาว) = (1% ของน าหนกไหม)

20 กรม (ส าหรบไหมเหลอง) = (2% ของน าหนกไหม)



7

วธการ

1. ตมน าใหมอณหภม 90 องศาเซลเซยส 2. แบงน ามาละลายดางฟอกไหม และสบเทยม เทลงในน าทตมเตรยมไว 3. น าไหมดบลง ตมในสารละลาย นาน 30-45 นาท 4. ลางไหมดวยน าใหสะอาด 3-5 ครง

ปรมาณกาวของไหมแตละสายพนธจะแตกตางกนและมสทแตกตางกน ดงนนความเขมของ

สารเคมทใช ระยะเวลาทใช หรอการท าซ า เพอใหผลการลอกกาวไหมไดดทสดเปนสงทผผลตตองพจารณาตามไหมทน ามาใชงาน การลอกกาว จะสามารถก าจดสตามธรรมชาตของไหมไดบางสวนเทานน หากไหมเปนพนธทมสเหลองเขมจะยงคงมสเหลออยมาก ดงนนจงจ าเปนตองใชกระบวนการฟอกขาวมาใชรวมดวยหากตองการยอมสออนในไหมเหลองเพอใหสทยอมไดตรงกบความตองการ

ภาพท 4 ไหมขาวพนธลกผสมและไหมเหลองพนธไทย (บรษทจลไหมไทย)

ภาพท 5 แสดงใหเหนผลการลอกกาวและฟอกขาวไหม : ไหมทยงไมผานการลอกกาว

(ดานมส)และไหมทผานการลอกกาว(ดานไมมส)



8

การยอมสงทอ การทมนษยมองเหนสสนตางๆของวตถนน เนองจากในวตถมสารทใหสผสมอย เมอมความ

สวางซงอาจเปนแสงธรรมชาตจากดวงอาทตย หรอแสงเลยนแบบธรรมชาตจากหลอดไฟฟาไปตกกระทบทวตถ วตถนนจะดดกลนคลนนแสงไวบางสวน และปลอยแสงทเหลอออกมาหรอสะทอนแสงทเหลอออกมา แสงท ปลอยออกมาหรอแสงทสะทอนออกมาเปนแสงสเปกตรมซงอยในชวงความยาวคลนตางๆทใหคาสทสายตามนษยมองเหน

สารประกอบมสทกชนดไมใชสหรอสยอม สยอมคอสารประกอบอนทรยทสามารถดดแสง

ในชวงคลนอทสายตามนษยมองเหนได และสามารถยอมตดวสดสง ทอไดโดยการดดตทางกายภาพหรอทางเคมระหวางสกบเสนใย ทส าคญส าหรบการคาสยอมทดควรมความคงทนของสตอการใชงาน เชน คงทนตอการซก แสง การขดถ เปนตน

สและการยอมมบทบาทส าคญตอวงการสงทอ นบแตมการคนพบประวตการด ารงเผาพนธ

มนษย สยอมจากวสดใหสธรรมชาตเปนสงทมนษยใชงานมายาวนานเชนกน ผายอมดวยสครามทถกคนพบและประมาณการณวาถกท าขนในยคอยปตโบราณท าใหสามารถสรปไดวามนษยแตโบราณใหความส าคญกบส และการใหสในสงทอ

ประวตทฤษฎสารส ทใชในการศกษาเรองสและการยอม ทมการอางถง ม 2 ทฤษฎ

ทฤษฎสารส

ทฤษฎสารสของวท (Otto Witt’s chromophore theory or Otto Witt’s color theory) วท คอผ ทสนใจเรองสและการยอม และเปนบคคลแรกทคดทฤษฎทเกยวของกบสและสารส โดยเสนอหลกการคดและความเขาใจพนฐานเรองปฏกรยาระหวางส และโครงสรางโมเลกลของส



9

1. สารทมสนนตองมหมไมอมตว (Unsaturated group) เปนองคประกอบ วทตงชอเรยกหมไมอมตวนวา โครโมฟอร (Chromopore) โครโมฟอร คอ สวนทท าใหเกดส

2. หมทอยข างเคยงหรอทเกาะอยกบโครโมฟอรชอวา ออกโซโครม (Auxochrome) ซงเปนหมทท าหนาทหรอมผลตอความเขมของส ตวอยางออกโซโครมทส าคญ ไดแก หมไฮดรอกซล (Hydroxyl -OH) หมอลโคซ หรอหมอเธอร (Alkoxy or ether -OR) หมอะมโน (Amino -NH2) หมโมโนอลคลอะมโน (Monoalkyl amino -NHR) หมไดอลคลอะมโน (Dialky amino -NR2) โครโมฟอร และออกโซโครม ซงรวมอยในสารประกอบอนทรย (Organic Compound) สารประกอบอนทรยทมโครโมฟอรและออกโซโครม เปนองคประกอบนเรยกวา โครโมเจน (Chromogen) ปรากฏการณอกอยางหนงทวทใหขอสงเกต คอ เมอมหมอนๆมาเกาะทดแทนไฮโดรเจนอะตอมบนออกโซโครม เชน หมอลคล หมเอไมด หมอลคอกซ พบวาจะท าใหความเขมของสมการเปลยนแปลง โดยสจะเขมขนหรอออนกวาเดม ปรากฏการณทสเปล ยนไปในทางเขมขน เรยกวา Bathochomic shift และปรากฏการณทสเปลยนไปในทางออนลง เรยกวา Hyphochomic shift ปรากฏการณดงกลาวน ท าใหสทมโครโมฟอรเหมอนกนสามารถดดแปลงใหมความเขมออน ตางกนได จากหลกการดงกลาวของวท นกเคมสยอมจ งสงเคาระหสยอมใหมเฉดสตางๆโดยการดดแปลงหมออกโซโครม

ออกโซโครมบางชนดนอกจากจะใหความเขมแลว ยงใหสมบตดานการละลาย เชน หมซลโฟเนต (Sulfonate group SO3H) เปนตน

หมฮาโลเจนอะตอมทอยในสยอม ท าหนาทเปนออกโซโครม โดยสยอมทมอะตอมไอโอดน (I)

จะใหความเขมมากกวา โบรมน (Br) และโบรมนจะมความเขมกวาคลอรน (Cl)



10

แมวาทฤษฎสยอมของวทจะเปนทยอมรบ และใชกนอยางแพรหลาย และเปนฐานการคดการ

พฒนาการสงเคราะหสยอมในปจจบน แตทฤษฎของวทยงไมสามารถอธบายไดวาเหตใด สารประกอบทมพนธะไมอมตวเปนองคประกอบ เชน เบนซล จงไมมส และสารอนนทรยบางชนด เชน คอปเปอรซลเฟต (Coppersulphate Cuso4) หรอ (Cr2O7)

ทฤษฎสารสใหม (Modern Theory)

พนฐานการคดของทฤษฎสารสใหมน อาศยปรากฏการณดดกลนและการคายแสง ท า ใหอธบายไดวาเหตใดสารประกอบตางๆจงมสและไมมสได ลกษณะส าคญของสารประกอบทจะสามารถใหสไดนนจะตองดดกลนแสงสเปกตรมได และเมอพจารณาโครงสรางของสารประกอบแลวมเพยงอเลคตรอนของสารเทานนทมความสามารถดดกลนพลงงานต าๆในระดบนได และย งเฉพาะเจาะจงอเลคตรอนทอยในชนพนธะคเทานนทตองการพลงงานต าเพยงเลกนอยกสามารถท า ให เคลอนทได สารสทมพนธะคมากเทาใดกจะสามารถดดกลนแสงสเปคตรมเพอน าไปใหอเลคตรอนเคลอนทไปมาได และชวยท าใหสารสแตละชนดมสทแตกตางกนนนเ อง เมอพจารณาทฤษฎใหมนรวมกนทฤษฎสารสของวทจะสามารถอธบายสารส หรอโครโมฟอร ไดอยางสมบรณ ทฤษฎการยอม

ทฤษฏ Pore Model

เปนทฤษฎทถอวาวสดสงทอจะมรพรนคลายกบฟองน า ท าใหน าสยอมเขาไปแทรกซมตามรพรนเหลานนได

ทฤษฎ Free Volume Model

เปนทฤษฎทถอวาวสดสงทอจะไมมรพรน (พวกเสนใยสงเคราะห ) ไมดดน ายอมมากนก การยอมจะตองท าใหวสดสงทอเกดการออนตว (Plastic) ณ จดทเรยกวา Glass Transition Temperature (Tg) ซงอณหภมนภายในวสดสงทอยงไมหลอมละลาย แตจะมลกษณ ะออนตว คลายพลาสตกทมความหนดสง น าสยอม จะแทรกซมเขาไปในสวนทไมเปนระเบยบเทานน เชน การยอมพอลเอสเตอรทอณหภมสง เปนตน



11

กระบวนการยอมสสงทอ

กระบวนการยอมสสงทอมประกอบไปดวย 2 สวนหลก คอ สวนของการทสยอมเคลอนทจากน ายอมสเสนใย และสวนของการคงอยภายในเสนใยได สามารถแบงออกเปนล าดบโดยละเอยดไดดงน

1. การเคลอนทของสเขาใกลผวใยหรอการดดตดของสทผวใย (Adsorption on fiber surface) 2. การซมผานของสจากผวใยสภายในเสนใย (Dye absorption) 3. การแพรของสทวถงภายในเสนใย (Diffusion in the fiber) 4. การคงอยของโมเลกลสภายในเสนใยหรอการดดตดของสภายในเสนใย (Substantivity or Retention in fiber)

โดยทวไป กระบวนการดดซมในระบบทงายทสดจะเปนระบบทมองคประกอบสองตว คอ สารทดดซม (Adsorbate) และสารทท าหนาทดดซม (Adsorbant) แตในระบบการยอมนนมกจะเปนระบบทมองคประกอบ 3 ชนดดงน

1. สารทถกละลาย ไดแก สยอม เกลอ หรออออนตางๆ 2. สารทท าละลาย ไดแก น า แครเออร 3. สารทท าหนาทดดซม คอ วสดสงทอ

จากทฤษฎสารสของวทและทฤษฎสารสใหมซงเปนทยอมรบของนกเคมสยอมท าใหสยอมสงทอถกอธบายดวยวาโครงสรางสารทมสนนตองมหมไมอมตว (Unsaturated group) เปนองคประกอบ ทเรยกวา โครโมฟอร (Chromopore) ซงเปนสวนทท าใหเกดส และ มโครโมฟอรนจะมหมทอยขางเคยงหรอทเกาะดวยกนทเรยกวาวา ออกโซโครม (Auxochrome) ซงเปนหมทท าหนาทหรอมผลตอความเขมของส



12

ความสมพนธระหวางโครงสรางทางเคมกบคณสมบตทส าคญของสยอม โครงสรางทางเคมของสยอมจะสามารถใชบอกถงความสามารถในการดดตดของส ความสามารถในการละลาย และความคงทนของสตอการซกและตอแสงของสนน ๆ ได 1. ความสมพนธระหวางโครงสรางทางเคมและสทใหของสยอม เพอใหสามารถเขาใจถงความสมพนธระหวางโครงสรางทางเคมกบสทใหไดดยงขน จงขอก ลาวถงความรทวไปเกยวกบสเพอเปนพนฐานกอน ลกษณะพนฐานทางกายภาพของส สทตามองเหนนนเปนคลนแสงในชวงความยาวคลนทตามองเหนได ซงคลนแสงดงกลาวจดเปนสวนหนงของสเปคตรมคลนแมเหลกไฟฟาในชวงความยาวคลน 380- 780 นาโนเมตร แสงอาท ตยซงเปนแสงสขาวเกดจากการรวมกนของคลนแสงในความยาวดงกลาว และคลนแสงในชวงอลตราไวโอเลต (Ultraviolet) (ความยาวคลนนอยกวา 380 นาโนเมตร ) การแยกแสงสขาวเปนแสงสตาง ๆ นน สามารถท าไดดวยปรซม การมองเหนสของคนเรานนเกดจากการทแสงตกกระทบกบวตถ แลวสะทอนเขาตาเรา ซงวตถมสจะดดกลนคลนแสงทความยาวคลนหนงไว และสะทอนแสงทเปนคลนแสงเตมเตมของคลนแสงนน การดดกลนคลนแสงของวตถมสนนเกดจากการเปลยน หรอเคลอนทของอเลกตรอน (Electronic transition) จากออบทล (Orbital) หนงไปสอกออบทลหนงภายในโมเลกล ชวงความยาวเคลอนแสงทถกดดกลนโดยวตถนนจะขนกบคาพลงงานทแตกตางกนของออบทลทงสอง ดงนนสยอมและพกเมนทแตละตวจะมสเปคตรมการดดกลนคลนแสง (Absorption spectrum) ตางกนขนกบโครงสรางทางเคมของสนน ตารางท 1 แสดงสทตามองเหน และสทวตถดดกลนคลนแสงไว เชน วตถทดดกลนคลนแสงสน าเงนจะสะทอนคลนแสงสเหลอง ท าใหเหนเปนวตถสเหลอง อยางไรกดคลนแสงสเขยวจะไมมคลนแสงทเปนคลนแสงเตมเตม (Complementary color) แตวตถทดดกลนคลนแสงสเขยวจะมสมวงแดง (purple) จงเปนสผสมระหวางแสงสแดง และแสงสมวง (violet)



13

ตารางท 1 ความสมพนธระหวางสทมองเหนและคลนแสงทถกดดกลนโดยวตถ

คลนแสงทถกดดกลน สทตามองเหน

ความยาวคลน (นาโนเมตร) ส 400 – 435 มวง เหลองอมเขยว 435 – 480 น าเงน เหลอง 480 – 490 น าเงนอมเขยว สม 490 – 500 เขยวอมน าเงน แดง 500 – 560 เขยว มวงแดง 560 -580 เขยวอมเหลอง มวง 580 – 595 เหลอง น าเงน 595 – 605 สม น าเงนอมเขยว 605 – 750 แดง เขยวอมน าเงน

สเปคตรมการดดกลนแสงของสยอมอาจมความซบซอน สทมความสดใสสวางมกจะมแถบสเปคตรมทแคบ และมลกษณะเปนกราฟทมยอดแหลม (Sharp peak) สวนสททบไมสดใสจะมแถบสเปรคตรมทกวาง และไมมยอดแหลม สน าตาลจะมสเปคตรมการดดกลนแสงทครอบคลมชวงความยาวคลน ทกวาง ในขณะทสด าจะมการดดกลนแสงตลอดความยาวคลนในชวงคลนแสงทตามองเหนได

การอธบายถงลกษณะของสนนมกใชค าวาโทนส (Hue) ความสดใส (brightness) และความเขม (Strength โทนส หมายถง สทแสดงโดยความยาวคลนแสงหลกทสะทอนจากวตถ เชน สเหลอง สแดง สน าเงน เปนตน ในชวงแถบสหนง ๆ โทนสทไดจะขนกบความยาวคลน เชน สน าเงนจะมสน าเงนอมเขยวเมอความคลนเพมขน และจะมสน าเงนออกแดงเมอความยาวคลนลดลง ความสดใสจะใชอธบายถงคณลกษณะของสวาเปนสสดใสหรอสทบ สทสดใสจะมการดดกลนพลงงานแสงนอย ท าใหสดสดใสกวา ในขณะทสทบจะมการดดกลนพลงงานมาก ท าใหสดทบไมสดใส สวนความเขมจะเปนสดสวนผกผนกบปรมาณแสงสขาวทสะทอนจากพนผว ถงแมโทนสจะเรมจากสมวงไปเปนสแดงเมอเปลยนความยาวคลนจาก 400 ไปเปน 750 นาโนเมตร



14

ความสามารถในการดดตดของส (Substantivity) ความสามารถในการดดตดของส หมายถง สมบตในการดงดดกนระหวางวสดและส โดยสจะถกดงดดจากตวกลางเขาไปเกาะตดในวสด ดงนนสยอมทมความสามารถในการดดตดบนเสนใยสงกจะสามารถยอมตดเสนใยไดมาก ประเภทของแรงดงดดทท าใหสยอมสามารถดดตดเสนใย 1. แรงอออนก (ionic forces) เกดขนระหวางกลมทมประจตางกน เชน ในการยอมเสนใยโปรตนดวยสแอสด หรอการยอมเสนในอะครลกดวยสเบสค 2. แรงแวนเดอรวาลว (Van der Waals forces) หรอแรงลอนดอน (London forces) เปนแรงดงดดทเกดกบการทไมมประจ เกดเนองจากการทอเลกตรอนในโมเลกลของสารไมอยนง แตเคลอนทตลอดเวลา ท าใหรปแบบการกระจายตวของอเลกตรอนเปลยนไปมาตลอดเวลา ในบางขณะโมเลกลนนอาจมการรวมตวของอเลกตรอนทสวนใดสวนหน งของโมเลกลมากกวาทสวนอน ท าใหเกดการเหนยวน าการเกดขวทตรงขามขนบนโมเลกลอนทอยโดยรอบ เกดเปนแรงดงดดชวคราวระหวางขวทตางกนของโมเลกลเหลานน แรงดงดดชนดนจะเกดขนกตอเมอโมเลกลเหลานนอยใกลกน และขนาดของแรงกจะข นกบขนาดพนทผวหรอขนาดของโมเลกล โดยโมเลกลทมพนทผวมาก หรอขนาดใหญจะเกดแรงดงดดนไดมากกวาโมเลกลทมผวนอยหรอมขนาดเลก แรงดงดดนสามารถเกดขนไดกบเสนใยและสยอมทกประเภท 3. แรงดงดดระหวางขว (Polar forces) เกดขนกบสารเคมทมการกระจายตวของอเลกตรอนทไมสมดลภายในโมเลกล เนองจากการมอะตอมในโมเลกลทมแรงดงดดตออเลกตรอนไมเทากน ท าใหเกดเปนขวบวกและลบขนภายในโมเลกล และไปดงดดกบขวทตางกนของโมเลกลอน



15

แรงดงดดชนดนแบงเปน 2 ชนด ไดแก 3.1) แรงไดโพล-ไดโพล (Dipole – dipole interaction) เกดขนระหวางโมเลกลทมขวบวกและลบเกดขนอยางถาวร 3.2) แรงไดโพล-ไดโพลเหนยวน า (Dipole – inducted dipole interaction) เกดขนระหวางโมเลกลทมขวบวกและลบถาวรและโมเลกลทถกเหน ยวน าใหเกดขวบวกและลบขนโดยโมเลกลแรก แรงดงดดระหวางขวนเกดขนกบสยอมและเสนใยทกประเภท โดยเฉพาะระหวางสดสเพรสกบเสนใยพอลเอสเทอร ภาพท 6 แรงดงดดระหวางขวระหวางสดสเพรสกบเสนใยพอลเอสเทอร 4. พนธะไฮโดรเจน (Hydrogen bonding) เกดขนกบสารทมอะตอมไฮโดรเจน ลอะตอมทมความสามารถในการเกดประจลบ (Electronegativity) สง เชน อะตอมออกซเจน (O) ไนโตรเจน (N) และอะตอมฮาโลเจน (halogen) เปนตน โดยอะตอมไฮโดรเจนของโมเลกลหนงจะเกดประจบวกขน และเกดแรงดงดดกบอะตอม ทมประจลบของอกโมเลกลหนงทอยใกลกน แรงดงดดชนดนเกดขนระหวางสยอมกบเสนใยทกประเภท 5. พนธะโควาเลนท (Covalent bond) เปนแรงดงดดทเกดจากการแบงปน และใชคอเลกตรอนรวมกนระหวางโมเลกลของสกบโมเลกลของเสนใย แรงดงดดชนดน เปนแรงดงดดทคอนขางแขงแรงและถาวร เกดขนระหวางเสนใยเซลลโลส เชน ฝายหรอเรยอนกบสรแอกทฟ

พอลเอสเทอร สดสเพรส



16

ความสมพนธระหวางโครงสรางทางเคมกบความสามารถในการดดตดของสยอม 1. เสนใยโปรตน และเสนใยพอลเอไมด แรงดงดดทส าคญ ไดแก แรงอออนกระหวางสแอสดหรอสเบสค (เฉพาะเสนใยโปรตน ) กบเสนใย อยางไรกดถาสยอมมขนาดโมเลกลใหญขน แรงดงดดชนดนจะลดบทบาทลง และแรงดงดดทมบทบาทเพมขน ไดแก แรงดงดดระหวางขว โดยปกตแลวสยอมจะมความสามารถในการดดตดเสนใยมากขน เมอขนาดโมเลกลใหญขน 2. เสนใยพอลเอสเทอร แรงดงดดทเกดขนและมความส าคญ ไดแก แรงดงดดระหวางขวและพนธะไฮโดรเจน ดงนนหากสดสเพรสมกลมเคมทมความสามารถในการเกดแรงดงดดระหวางขวและพนธะไฮโดรเจนมาก กจะมความสามารถในการดดตดเสนใยมากดวย นอกจากนนสดสเพรสทมขนาดโมเลกลใหญจะมความสามรถในการดดตดเสนใยพอลเอสเทอรมากขนดวย 3. เสนใยฝาย เนองจากเสนใยฝายมหมไฮดรอกซล (Hydroxyl group: - OH) อยภายในโมเลกลจงสามารถเกดพนธะไฮโดรเจนกบสยอมได โดยเฉพาะกบสไดเรกท นอกจ ากนนยงสามารถเกดแรงแวนเดอรวาลวไดดวย เสนใยฝายจดเปนเสนใยเซลลโลสทมโครงสรางโมเลกลมลกษณะเปนแนวเสนตรง (Linearity) และคอนขางแบนราบ (Planarity) ดงนนสยอมทจะมความสามรถดดตดเสนใยเซลลโลสสง นอกจากจะตองมกลมเคมทเกดพนธะไฮโ ดรเจนมากแลว ยงควรจะมลกษณะโครงสรางของโมเลกลเปนแนวเวนตรงและแบนราบดวย เพอโมเลกลของสและเสนใยอยใกลกนมากขน และเกดแรงดงดดไดมากขน ในกรณของสแวตถงแมจะมลกษณะโครงสรางโมเลกลทไมใชแนวเสนตรง แตกมลกษณะแบนราบอยในระนาบเดยวกน และมขนาดโมเลกลใหญ ท าใหสามารถดดตดเสนใยได



17

อยางไรกดในกรณของสรแอกทฟพนธะถาวรทเกดขนระหวางสกบเสนใย ไดแก พนธะโควาเลนต และในท านองทคลายคลงกบสชนดอน คอ สทมโครงสรางเปนแนวเสนตรง แบนราบ และมขนาดใหญจะมความสามรถในการดดตดเสนใยเพมขน 4. เสนใยอะครลก แรงดงดดทเกดขนและมบทบาทไดแก แรงอออนกระหวางสกบเสนใน โดยปจจยเรองขนา ดโมเลกลจะคลายคลงกบในกรณเสนใยโปรตน ปจยทมผลตอคณภาพการยอม ในการผลตสงทอระดบชมชน มกพบวายงมปญหาดานคณภาพ การยอมอย จากการด าเนนงานวจย เรอง การพฒนาผลตภณผาไหม ซงจะเกบรวบรวมขอมลเบองตนกบกลมผผลตสงทอระดบชมชนพบวา ยงขาดความระมดระวง และไมไดใสใจทจะยดระบบ ชง ตวง วด เพอเปนตวควบคมคณภาพการยอมอยางเตมท ดงนนจงท าใหคณภาพการยอมของผลตภณฑสงทอระดบชมชนไมดนก แมวาบรษทผผลตสจะมการพฒนาคณภาพโดยเฉพาะดานความคงทนของส ปจจยทมผลตอคณภาพการยอม โดยเฉพาะอยางยงจะกลาวเนนถงการผลตระดบชมชนสามารถสรปไดดงน

1. คณภาพของสงทอ วตถดบตงตนทสงผลตอคณภาพการยอม เนองจากสงทอทคณภาพด มความสม าเสมอจะม

คณสมบตทด ซงสงผลตอคณภาพการยอมดวย 2. การเตรยมกอนการยอม

ตามทไดกลาวถงเรองกระบวนการเตรยมสงทอเพอยอมขางตน จะเหนไดวา สงทอทผานการเตรยมดมผลตอคณภาพของกระบวนการตอไป

3. คณภาพของสและสารเคม

สและสารเคมทมาจากแหลงผลตทแตกตางกนอาจมความแตกตางในดานคณภาพ และอตราสวนผสม ดงนนในกระบวนการฟอกยอมจงไมควรใชสและสารเคมทผลตจากตางบรษทปะปนกน นอกจ ากนสและสารเคมแตละชนดมอายการเกบแตกตางกน ซงอายของสและสารเคมบางชนด



18

สงผลตอคณภาพการยอมทได ดงนนในการซอสและสารเคมมาใชงานจงควรเลอกจากแหลงขายทมความนาเชอถอ มการหมนเวยนของสนคาด 4. คณภาพของน ายอม

น าฝน เปนน าทเหมาะสมส าหรบใชในกระบวนการฟอกยอมทสด เนองจากน าฝน มสงเจอปนนอย สารแขวนลอย สารทท าใหน ากระดาง (สารจ าพวกแคลเซยมคารบอเนต แมกนเซยมคารบอเนต เปนตน) หรอคลอรน แตหากพนททท าการยอมไมมน าฝนเพยงพอ กอาจใชน าประปาทกกทไวแลว น าไปผานเครองกรองคลอรนและสงเจอปน ในกรณทตองใชน าทมความสงเจอปนจ าพวกสารแขวนลอย เชน น าจากแมน า ล าคลอง กควรน าน ามากกทงไวใหตกตะกอน และหากเปนไปไดควรน าน าทแยกสงเจอปนออกแลวน ามากกซ าเพอใหตกตะกอนอกหลายครง จนน าสะอาด ดกอนน ามาใช โดยปกตแลว น าบาดาลเปนน าทมความกระดาง ไมควรน ามาใชในกระบวนการลอกกาวและยอมส แตหากจ าเปนตองใช ควรท าการปรบสภาพน าใหออนลงกอนน ามาใช โดยการเตม โซเดยม คารบอเนต เดคคะไฮเดรท (Na2CO3.10H2O) หรอ โซเดยม เฮคซะ เมตาฟอสเฟส (Na6P6O18) เปนตน

5. อตราสวนน ายอม

โดยปกต การท าความสะอาด ลอกกาวและยอมสจะมการก าหนดปรมาณน าทเหมาะสมกบกระบวนการนน ปรมาณน าทใชในกระบวนการตางๆอาจแตกตางกนในแตละบรษทผผลตสและสารเคม ทงนแตละบรษทจะมการทดลองอตราการใชน าทเหมาะสมและใหผลทดทสดเมอกระบวนการฟอกยอมนนใชสารเคมของบรษท

6. ปรมาณสและสารเคม

การท าความสะอาด การลอกกาว และยอมไหมดวยสชนดใดๆ ควรมการชงตวงวดสารเคมและสทใชทกครง และหากตองการยอมซ าใหไดสเดม ปรมาณสารเคมทไดจากการชงตวงวดนนควรท าการจดบนทกไวและเกบพรอมกบตวอยางสดายไหมทไดจากการยอม เพอเปนการเกบรวบรวมขอมลไวใชในการควบคมคณภาพ การยอมไหมดวยสเคมส าเรจพรอมใชชนดบรรจซอง และสารเคมบรรจซอง สามารถใชงานไดสะดวก แตกยงพบวา เมอผยอมตองการใชสหรอสารเคมบางสวน จะท าโดยการเทสหรอสารเคมจากซองโดยการกะประมาณ ท าใหคณภาพการยอมและการท าซ าเปนไปไดยาก ดงนนหากตองการใชสารเคมเพยงบางสวน ควรใชวธชงโดยตาชงทมความละเอยดเพอความแมนย าและการผลตซ าได



19

7. อณหภม

โดยปกตผยอมสระดบชมชนจะใชประสบการณในการประมาณอณหภมทเหมาะสมส าหรบกระบวนการลอกกาวและยอมสนนๆ การใชประสบการณดงกลาวปฏบตโดยการสงเกตลกษณะของน า ไอความรอนของน า ตวอยางเชน จากการสมภาษณผผลตไหมระดบชมชนโดยสวนใหญจะตอบต าถามและอธบายวธการผลตดงน “หากน ามฟองพอปดๆ มไอความรอนทสงเกตเหนไดวาเปนไอขาวๆลอยอยเหนอน า กสามารถน าเสนไหมลงยอมได หรอน าเสนไหมลงลอกกาวได” เปนตน แมวาการสงเกตดงกลาว จะมความใกลเคยงกบอณหภมทใชในกระบวนการ แตหากตองการควบคมผลการย อมโดยเฉพาะอยางยงการยอมซ าใหมประสทธภาพ การวดอณหภมของสารละลาย หรอน าสโดยเทอรโมมเตอร จะใหผลทแมนย าแนนอนกวา 8. ระยะเวลา

การควบคมระยะเวลาทใชในกระบวน ท าความสะอาด การลอกกาวและยอมส เปนเรองทนาจะท าไดไมยากเนองจากอปกรณทชวยในเรองนคอ นาฬกา ซงมใชทกครวเรอน แตผยอมโดยสวนใหญยงคงใชวธการประมาณจากประสบการณ โดยการสมผสความลน- ความฝดของไหมในกระบวนการลอกกาว และการพจารณาสทยอมไดวาใชไดหรอไม ควรยตกระบวนการฟอกยอมไดหรอไม ซงหากการพ จารณาดงกลาวใชรวมกบการจบเวลาจะไดผลทดกวา โดยปกตการยอมสแตละชนดจะมระยะเวลาทเหมาะสมส าหรบการตดทนของสในเสนใยแตกตางกน และหากการยอมนนใชระยะเวลานอยกวาทควรใช สทยอมไดอาจไมทนทานลอกหลดไดงาย

9. การหมนเวยนของสารละลายหรอน ายอม

การใหโอกาสเสนดายไดสมผสกบสารละลายเคมในการบวนการ ท าความสะอาด ลอกกาว และสมผสกบน าสในกระบวนการยอมอยางสม าเสมอทวถงกน จะสงผลตอความสม าเสมอของการ ท าความสะอาด การลอกกาวและยอมสทได โดยเฉพาะอยางยงในชวงแรกของการ ท าความสะอาด การลอกกาวและการยอม ไมควรจมแชเสน ดายและท งไวในสารละลายหรอน าส เนองจากจะท าใหเกดความไมสม าเสมอไดงายมาก ในทางปฏบตเพอใหเกดผลดทสด การหมนเวยนของสารละลายและน ายอม ควรเกดตลอดเวลา เพอใหสารละลายและน ายอมไมอยนง ซงอาจเกดการตกตะกอนได และหากตะกอนของสารเคมหรอสตกลงบนเสนดาย จะท าใหผลของการท าความสะอาด การลอกกาวและยอมสไมสม าเสมอหรอดางไดงาย



20

10. ภาชนะ เครองมอ หรอ อปกรณทใช ภาชนะ เครองมอ หรอ อปกรณทใชในกระบวนการท าความสะอาด การลอกกาว และยอมส ควรมขนาด ความกวาง และความลกทเหมาะสมตอการใชงาน ทงนเพอมใหเสนดายไหมแนบสมผสกบกนภาชนะซงจะเปนการสมผสกบความรอนทใหในกระบวนการ ปากภาชนะทกวางเกนไปท าใหความรอนสญเสยมากเกดความสนเปลอง ทส าคญควรท าจากวสดททนทานตอสารเคมทงกรดและดาง สามารถลางท าความสะอาดงาย จ าพวกเหลกปลอดสนม (Stainless steel) หรอภาชนะเคลอบ

ประเภทของการยอมส

สยอมสามารถยอมใหตดสงทอไดใน 5 ขนของกระบวนการผลตสงทอดงน

1. การยอมสสารเสนใย (Spun or Solution or Dope dyeing) 2. การยอมสใย (Fiber or Stock dyeing) 3. การยอมสดาย (Yarn dyeing) 4. การยอมสผา (Fabric dyeing) 5. การยอมสผลตภณฑ (Finish product dyeing)

การยอมสสารเสนใย (Spun-dyed , Solution-dyed , Dope-dyed) การยอมสสารเสนใย (Spun-dyed , Solution-dyed , Dope-dyed) คอ การ เตมสเขาไปขณะใยอยในสถานะของเหลว หรอขณะก าลงปนเปนสารเสนใยกอนท าการอดผานแวนกดใย สทยอมดวยวธการนจะเปนสวนหนงของใย กระจายตวอยอยางสม าเสมอภายในเสนใย ท าใหสมความคงทนตอการซกและการขดถสง

หากคลายดายทท าจากใยทยอมดวยวธการนจะพบวาใยทกเสนตดสสม าเสมอ การยอมสดวยวธการนจะยอมไดสใดสหนงในรอบการผลตใยนนจงมกยอมสทนยมใชกนทวไปตลอดเวลา เชน สด า สกรมทา สเนอ อกทงตองมการสญเสยสไปกบการผลตในขนตอนตางๆ สงกวาการยอมแบบอนๆแลวยงตองใชเวลานานในการผลตอกหลายขนตอน กวาจะไดผลตภณฑทผบรโภคใชจรงคอเครองแตงกาย หรอผาตกแตงบาน ซงอาจไมทนตอระยะเวลาของสตามแฟชน วธการยอมนมกใชยอมใยทยอมยาก เชน โอเลฟน (Olefin) และอาซเตท (Acetate) การยอมอาซเตท (Acetate) ดวยวธการนจะชวยปองกนการเกดการเปลยนสจากแกสในอากาศไดดกวาการยอมดวยวธการอน



21

การยอมสใย (Fiber or Stock dyeing)

การยอมสใย (Fiber or Stock dyeing) คอ การยอมสสงทอทอยในสถานะใยภายหลงการท าใหใยกระจายตวจากกน หรอยอมในขณะใยเปนสไลดเวอรทผานการหวเรยบรอย เรยกวา การยอม สไลดเวอร (Top dyeing) การยอมใยท าใหสซมตดใยไดด สม าเสมอ เมอน าใยทยอมดวยวธการน ตงแตสองสขนไปมาผสมรวมกนปนเปนดายแลวน ามาท าเปนผนผา จะไดผาทมลกษณะคลายขนสตว (Tweed or Heather effect)

การจ าแนกใยทผานการยอมสดวยวธการนสามารถท าไดโดยการคลายเกลยวเสนดายเพอดสของใย จะปรากฏสทแตกตางกนตงแต 2 สขนไปในดายเสนเดยว แตหากผาทผลตขนเปนสพนหรอสเดยวตลอดทงหมด (Solid color) เมอคลายเกลยวดาย จะปรากฏวาใยทกเสนตดสสม าเสมอ เทากน เหมอนกน โดยจะไมสะทอนสขาวหรอสออนกวาทเกดจากใยบางสวนทไดรบสยอมไมทวถง

การยอมสดาย (Yarn dyeing) การยอมสดาย (Yarn dyeing) คอ การยอมสงทอขณะเปนเสนดานกอนน าไปท าเปนผนผา การยอมดายสามารถยอมสพนหรอเปนสเดยวกนตลอดเสน (Solid color) หรอมากกวาหนงสในเสนเดยวกน (Space dyeing) เชน สกบสขาว หรอหลากส ผาบางรปแบบนยมใชดายทผานการยอมส (Yarn dyed) ในการผลต เชน ผาลายทาง(Stripes) หลากส ทงตามยาวและตามขวาง ผาส เหลอบ (Chambray) คอ ผาททอโดยใชดายแนวดายยนและแนวดายพงตางสกน ผายกดอกทมดายยนหรอดายพงเสรมพเศษ ผาลายตารางหรอลายสกอต(Plaid) ผาททอจากดายยอมสสามารถจ าแนกไดโดยการเลาะเสนดายจากโครงสรางเพอพจารณาความสม าเสมอของสดาย เน องจากดายยอมสจะมสภายนอกดายสม าเสมอดตลอดทงเสน แตหากคลายเกลยวเสนดายอาจพบวามใยบางสวนตดสไมสม าเสมอกน โดยจะสะทอนเงาหรอสวนทยอมตดสนอยกวาใหเหน



22

การยอมสผา (Fabric dyeing)

การยอมสผา (Fabric dyeing) คอ การยอมสสงทอเมอ เปนผนผาแลว ส าหรบผาทส าเรจเปนผนทท าจากดายและใยทไมยอมสไมวาจะเปนผาทอหรอผาถกทยงไมผานกระบวนการใดๆเลยภายหลงจากออกจากเครองทอหรอเครองถกเรยกวา ผาดบ (Greige fabric) การยอมผนผามหลายวธดงน การยอมผาสพน (Piece dyeing) คอ การยอมผาใหมสเดยวกนตลอดทงผน (Solid color) โดยการผานผนผาททอหรอถกเสรจแลวสอางยอม (Dye bath) เพอใหสซมเขาสผนผา การจ าแนกการยอมสผาพนสามารถท าไดโดยการเลาะดายจากโครงสรางเพอดความสม าเสมอของสดาย อาจพบวาดายบางจดทเปนจดสอดขดจากโครงสรางการทอหรอการถกจะมสไมสม าเสมอ ซงอาจมสเขมกวาหรอออนกวาดายสวนอน และหากคลายเกลยวเสนดายอาจพบวามใยบางสวนตดสไมสม าเสมอกน โดยจะสะทอนเงาหรอสวนทยอมตดสนอยกวาใหเหน การยอมผาขามส (Cross-dyeing) คอ การยอมผนผาใยผสม (Blended fabric) ใหไดสตงแต 2 สขนไปบนผนผา วธการนจะสนเปลองนอยกวาและมตนทนถกกวาผาทยอมดวยวธการยอมสใยหรอยอมสดาย โดยยดหลกการตดสทแตกตางกนตามชนดใย สามารถผลตผาทมลกษณะคลายขนสตว (Tweed or Heather effect) หรอผาลายทาง (Stripes) ไดเชนกน

การจ าแนกการยอมผาดวยวธการนสามารถพจารณาไดจากการทผาจะตองมสมากกวา 1 ส หากเราะดายจากโครงสรางผนผาเพอดความสม าเสมอของสดายอาจพบวาบางจดทเปนจดสอดขดจากโครงสรางการทอหรอการถกจะมสไมสม าเสมอ ซงอาจมสเขมกวาหรอออนกวาดายสวนอน หากคลายเกลยวเสนดายอาจพบวามใยบางสวนตดสไมสม าเสมอกน โดยจะสะทอนเงาหรอสวนทยอมตดสนอยกวาใหเหน และหากน าใยทตางสกนไปจะจ าแนกชนดใยจะพบวาเปนใยทแตกตางกน การยอมผาใยผ สมสพน (Union dyeing) คอ การยอมผาใยผสม (Blended fabric)ใหเปนสพนหรอสเดยวกนตลอดทงผน(Solid color)

การจ าแนกการยอมผาดวยวธการนสามารถพจารณาไดจากการทผาจะตองมสเดยวกนตลอดทงผน หากเราะดายจากโครงสรางผนผาเพอดความสม าเสมอข องสดายอาจพบวาบางจดทเปนจดสอดขดจากโครงสรางการทอหรอการถกจะมสไมสม าเสมอ ซงอาจมสเขมกวาหรอออนกวาดายสวน



23

อน หากคลายเกลยวเสนดายอาจพบวามใยบางสวนตดสไมสม าเสมอกน โดยจะสะทอนเงาหรอสวนทยอมตดสนอยกวาใหเหน และหากน าใยไปจ าแนกชนดใยจะพบวาเปนใยทแตกตางกน การยอมผาสออนเขม (Tone-on-tone dyeing) คอ การยอมผาใยผสมทท าจากใยทมความสามารถในการตดสชนดเดยวกนไดแตแตกตางกนทใยชนดหนงจะตดสไดมากกวา ดกวา ใยอกชนดหนง ดงนนผาทไดจงมสไลออนเขม

การจ าแนกการยอมผาดวยวธการนสามารถพจารณาไดจากการทผาจะตองมสเดยวกนทออนเขมตางกน หากเราะดายจากโครงสรางผนผาเพอดความสม าเสมอของสดายอาจพบวาบางจดทเปนจดสอดขดจากโครงสรางการทอหรอการถกจะมสไมสม าเสมอ ซงอาจมสเขมกวาหรอออ นกวาดายสวนอน หากคลายเกลยวเสนดายอาจพบวามใยบางสวนตดสไมสม าเสมอกน โดยจะสะทอนเงาหรอสวนทยอมตดสนอยกวาใหเหน และหากน าใยไปจ าแนกชนดใยจะพบวาเปนใยทแตกตางกน

การยอมสผลตภณฑ (Finish product dyeing) การยอมสผลตภณฑ (Finish product dyeing) คอ การยอมสขณะทสงทอนนอยในสภาพของผลตภณฑ เชน เสอ กางเกง ถงเทา ปลอกหมอนตางๆเรยบรอยแลว นยมใชยอมสนคาแฟชนทตองการผลตจ านวนไมมากนกเพอมใหสนคาทผลตขนถกลอกเลยนแบบไดงาย หรอยอมสนคาแฟชนทตองการควา มรวดเรวในการจ าหนายเขาสตลาดเพอมใหแฟชนนนพนสมยไป การยอมสผลตภรฑสามารถยอมผลตภณฑทท าจากใยชนดเดยวกนทงหมดหรอใยผสมกได การจ าแนกการยอมสผลตภณฑสามารถท าไดโดยการพจารณาความสม าเสมอของสทสวนของผลตภณฑทจะมความหนากวาสวนอ นเชน ดานในของบรเวณกระเปา บรเวณตะเขบ เปนตน อาจพบวามสเขมหรอออนกวาสวนทเปนผาชนเดยว หรอสวนทเหลอโดยสวนมากของผลตภณฑ



24

การพมพสงทอ

การพมพ (Printing) คอ การท าใหสงทอเกดลวดลายเฉพาะท โดยใชแมพมพและสพมพหรอเคมพมพทอยในลกษณะเหมาะสม สทใชพมพมความขนกวาสทใชยอม

ประเภทของการพมพ

การท าใหผนผามลวดลายดวยการพมพสามารถท าไดหลายวธคอ

1. การพมพตรง (Direct printing) 2. การพมพพนลวดลาย (Blotch printing) 3. การพมพทบ (Over printing) 4. การพมพผาสองหนา (Douplex printing) 5. การพมพดายยน (Warp printing) 6. การพมพขน (Flock printing) 7. การพมพกนส (Resist printing) 8. การพมพฟอกส (Discharge printing)

9. การพมพกดผา (Burn out printing) 10. การพมพถายส (Transfer printing) 11. การพมพฉดพนส (Jet printing) 12. การพมพรปถาย (Photographic printing) 13. การพมพลดเงา (Deluster printing) 14. การพมพสนน ( Foam printing)

การพมพตรง (Direct printing)

การพมพตรง (Direct printing) คอ การพมพลวดลายดวยสพมพหรอสพกเมนทลงบนผาขาวโดยตรง และพมพแตละสลงบนผาโดยไมทบกบสอน ผาทพมพดวยวธการนจ ะมสสนลวดลายชดเจนทหนาผาดานถก และดานหลงหรอผาดานผดลวดลายสสนจะไมชดเจนนกยงอาจเหนสวนของผาสขาวทสพมพซมผานลงมาไมถง ทงนหากพมพลงผาเนอบางอาจมองไมเหนความแตกตางของผาดานถกและดานผดมากนก



25

การพมพพนลวดลาย (Blotch printing)

การพมพพนลวดลาย (Blotch printing) คอ การพมพลวดลายโดยวธการเดยวกบการพมพตรง (Direct printing)ดวยสพมพหรอสพกเมนทลงบนผาขาว แตพมพใหเกดเปนสวนของพนลวดลาย (Background color) ผาทพมพดวยวธการนจ ะมลวดลายสขาวหรออาจเปนสออนๆในกรณพมพลงบนผายอมสออนๆซงจะชดเจนดทงดานหนาผาและหลงผา ขณะทพนของลวดลายชดเจนทหนาผาดานถก และดานหลงผาหรอผาดานผดพนลวดลายสสนจะไมชดเจนนกยงอาจเหนสวนของผาสขาวทสพมพซมผานลงมาไมถง ทงนหากพมพลงผาเนอบางอาจมองไมเหนความแตกตางของผาดานถกและดานผดมากนกเชนกน

การพมพทบ (Over printing) การพมพทบ (Over printing) คอ การพมพลวดลายโดยวธการเดยวกบการพมพตรง (Direct

printing) แตจะเปนการพมพลายดวยสพมพหรอสพกเมนทลงบนผาทผานการยอมสมาแลวผาทพมพดวยวธการนจ ะมสสนลวดลายชดเจนทหนาผาดานถก และดานหลงผาดานผดลวดลายสสนจะไมชดเจ นนกเนองจากสพมพซมผานลงมาไมถง ขญะทสวนของพนลวดลายผาจะมสสนสม าเสมอเนองจากเปนสทผานการยอมมา

การพมพผาสองหนา (Douplex printing)

การพมพผาสองหนา (Douplex printing) คอ การพมพลวดลายโดยวธการเดยวกบการพมพตรง (Direct printing)อกชนดหนง โดยพมพผาใหเกดลวดลายสองดานดวยลกกลงสลกลาย ลวดลายทงสองดานอาจเหมอนกนหรอตางกน แตมกเลอกสสนทเหมอนกนหรอไมตางกนมากนกเนองจากหากเกดกรณสพมพซมผานลงไปอกดานหรอมองผาพมพโดยผานแสงผาจะไมดเลอะเทอะ

การพมพดายยน (Warp printing) การพมพดายยน (Warp printing) คอ การพมพลวดลายลงบนดายยนกอนน าไปทอ สวนดายพงจะใชดายสขาวหรอสออนมาก การพมพดวยวธการนจะมคาใชจายสงกวาแตลวดลายทไดคงทนกวาเชนกน ผาทพมพดวยวธการนจะมความออนนมกวาผาพมพทวไป ลวดลายไมคอยชดเจนนก นยมใชพมพรบบน ผาบเครองเรอน



26

การพมพขน (Flock printing)

การพมพขน (Flock printing) คอ การพมพลวดลายลงบนผนผาดวยกาวแลวจงโรยเสนใยสนๆลงบนผนผา ใยสนๆทโรยลงบนผนผาสามารถท าใหตงข นดวยวธการไฟฟาสถตย (Electrostatic flocking) การท าใหใยสนๆทโรยลงบนผนผาตงขนดวยวธการนแมวาจะท าใหกระบวนการผลตใชเวลามากขนแตลวดลายทไดจากขนใยนจะมความเงามนมากกวา ดานหนาของผาทพมพดวยวธการนจ ะมลวดลายเปนขนสนๆ ขณะทดานหลงผาอาจเหนกาวซมผานผาลงมาเปนลวดลายทพมพ

การพมพกนส (Resist printing) การพมพกนส (Resist printing) คอ การพมพลวดลายดวยสารกนสลงบนผนผาขาว แลวจงน าผานนไปยอมส วธการนจงเปนวธการท าใหเกดลวดลายโดยอาศยกระบวนการรวมระหวางการพมพกบการยอม สยอมจะตดเฉพาะผาทไมถกกนส จากนนจงน าผาทผานการยอมสเรยบรอยแลวไปลางก าจดสารกนสออก ผาทยอมดวยวธการนมลวดลายสขาวบนพนสทสม าเสมอทดานหนาผา ขณะทดานหลงผาจะปรากฏสพมพสวนพนทไมชดเจน การท าผาบาตก (Batik) ใชหลกการกนส โดยใชเทยนพาราฟนเปนสารกนส ส าหรบการท าลวดลายบนผนผาดวยการมดยอม ( Tie and dye) จะใชการกนสดวยการมดผาใหแนน

การพมพฟอกส (Discharge printing) การพมพฟอกส (Discharge printing) คอ การพมพผาทผานกา รยอมสซงสวนใหญจะยอมดวยสเขม ดวยสารเคมทสามารถท าปฏกรยาในการฟอกสชนดทใชยอมผนผานนออกได

White discharge printing คอ การพมพผาทผานการยอมสแลวดวยสารฟอกส ผาทพมพดวยวธนมดานหนาผาทมลวดลายสขาวบนพนสเขม ขณะท ลวดลายผาดานหลงทเปนสขาว จะมสเขมทเปนสเดยวกบสวนพนลายเหลออย เนองจากสารฟอกสซมผานลงมาไมทวถง สวนสของพนลายจะสม าเสมอดทงดานหนาและดานหลง

Color discharge printing คอ การพมพผาทผานการยอมสแลวดวยสารฟอกสผสมสชน ดทไมท าปฏกรยากบสารฟอกสนน ผาทพมพดวยวธนมดานหนาผาทมลวดลายสสนบนพนสเขม ขณะทลวดลายผาดานหลงทเปนสสนอาจไมชดเจนและมสเขมทเปนสเดยวกบสวนพนลายเหลออย เนองจากสารฟอกสซมผานลงมาไมทวถง สวนสของพนลายจะสม าเสมอดทงดานหนาและดานหลง



27

การพมพกดผา (Burn out printing)

การพมพกดผา (Burn out printing) คอ การพมพผาใยผสมดวยสารทสามารถกดท าละลายใยผาชนดหนงแตไมท าละลายใยผาอกชนดหนง ท าใหผามความบางโปรงแสงเกดเปนลวดลายขณะทบรเวณทไมถกสารกดใยผาจะหนาและทบแสงกวา ผาทนยมน ามาพมพดวยวธนมกเปนผาใยผสมฝายโพลเอสเตอร และสารเคมทใชจะเปนสารเคมจ าพวกกรดทสามารถท าละลายใยฝายได ในสารกดผาน สามารถผสมสเพอใหสวนของลวดลายมสสนดวย การจ าแนกผาทพมพดวยวธการน สามารถจ าแนกไดโดยงายดวยการพจารณาเนอผาทมลวดลายหนาบาง และหากน าบรเวณลายบางๆสองดดวยกลองจลทรรศน จะเหนวาใยผาบรเวณนนถกท าลาย การพมพถายส (Transfer printing) การพมพถายส (Transfer printing) คอ การพมพลวดลายลงบนกระดาษแบบดวยสพมพ ทระเหดหรอหลอมเหลวเมอถกความรอน เมอตองการใหลวดลายดงกลาวอยบนผนผาใหวางกระดาษดานทพมพสลงบนหนาผาใชแรงกดอดภายใตอณหภมทเหมาะสมทจะท าใหสระเหดจากกระดาษหรอหลอมเหลวยดตดกบผา จงลอกกระดาษลายออกได ผาทพมพดวยวธ นลวดลายพมพจะคลายสพลาสตกฉาบอยกบผนผา และจะไมมสซมทะลลงไปดานหลงผา

การพมพฉดพนส (Jet printing) การพมพฉดพนส (Jet printing) คอ การพมพผาจ าพวกผาขน พรม โดยใชหวฉดพนน าส และมอปกรณตกระจายฟองสใหกระจายทวถง

การพมพรปถาย (Photographic printing) การพมพรปถาย (Photographic printing) คอ การพมพทคลายกบการอดรปถายบนผนผา โดยการน าผาไปชบสารไวแสง แลววางทบดวยฟลมเนกกาทฟทถายรปทตองการพมพไวแลว น าไปผานแสง แลวแชน ายาเคมลางรป จากนนลางเคมจากผาใหสะอาด ผาทพมพดวยวธการนจะปรากฏภาพคลายภาพถาย ซงอาจเปนภาพสหรอภาพขาวด า ฉาบอยบนผนผา

การพมพลดเงา (Deluster printing) การพมพลดเงา (Deluster printing) คอ การพมพสารลดความเงามน (Delustering agent) ลงบนผาทมความเงามนมากๆ ท าใหเกดสวนของลวดลายทมความดานบนพนผาทเงามน



28

การพมพสนน ( Foam printing)

การพมพสนน ( Foam printing) คอ การพมพลวดลายบนผนผาสขาวหรอผายอมสดวยสนน สนมสมบตในการพองตวเมอถกความรอน ดงนนผาทพมพดวยวธน จะมลวดลายนนสดดมอคลายโฟมลอยอยทผวหนาผา สวนดานหลงผาจะเหนรอยคลายกาวซมในบรเวณลวดลาย หรออาจไมมรองรอยของลวดลายเลย ปญหาในผาพมพ

1. ต าแหนงของลวดลาย คลาดเคลอนไมตรงกน หากมการพมพผาทง 2 ดานของผา จะเหนไดอยางชดเจน

2. ลวดลายไมตรงตามแนวเกรนของผนผา 3. ลวดลายไมชดเจนตามทตองการ หรอหลดลอกไดงาย ไมไดสตามทตองการ 4. ในการพมพผาทใชสารเคมกดเสนใย จะท าใหผาเปอยและขาดงาย ไมคงทนตอการใชงาน



29

การตกแตงสงทอ

การตกแตงสงทอ (Textile Finishing) เปนการเพมคณคาทดใหกบสงทอ เพอใหสงทอมคณสมบตตรงตามความตองการของการน าไปใชงาน และมอายการใชงานทยาวนานขนและดแลรกษางายขน

ประเภทของการตกแตงสงทอ ประเภทของการตกแตงสงทอแบงตามความคงทน 1. Renewable finishes: เปนการตกแตงช วคราว ทสามารถท าซ าได เพราะสารเคมจะถกก าจดออกไปไดงาย เพยงแคการซกเพยงครงเดยว 2. Durable finishes: เปนการตกแตงทมระยะเวลาจ ากด สารเคมสามารถสญสลายไดตามอายการใชงาน 3. Permanent finishes: เปนการตกแตงแบบถาวร และสารเคมทใชในการตกแต งมโอกาสนอยมากทจะมปรมาณลดลงหรอสญสลาย ประเภทของการตกแตงสงทอแบงตามกรรมวธ 1. Mechanical finishing: เปนการตกแตงเชงกล การตกแตงเชงกลจะใชเครองจกรในการท าใหผามคณลกษณะทดขน บางครงเรยกวา “Dry finishes” เพราะวธนผาไมจ าเปนต องเปยก การตกแตงทใชวธนไดแก การขดมน (Calendering) การตดขน (Shering) การตะกยขน (Raising) การท าใหผาหดตว (Sanforized) เปนตน 2. Chemical finishing: เปนการตกแตงโดยใชสารเคม จะใชสารเคมในการท าใหผามลกษณะทดขน ดงนนการตกแตงโดยใชสารเคมผาจ าเปนตองเปยก เพราะผาตองสมผสกบสารเคม จงเรยกวธน อกชอวา “Wet finishes” การตกแตงทใชวธนไดแก การท าใหผานม-ลน ทนไฟ ทนสารเคม ทนยบ หรอกนน า เปนตน ดงนนผาทยงไมผานกระบวนการของการตกแตงใดๆเลยจะเรยกวา “ผาดบ (Greige goods or Grey goods)” มลกษณะหยาบ แขง และเปนสเหลองออน



30

ประเภทของการตกแตงสงทอแบงตามลกษณะทปรากฎบนผนผา ไดแก 1. การตกแตงเพอผวสมผส ไดแก Calendering:

เปนวธทางกล (Mechanical finishes) ท าเพอใหผาเรยบขน โดยแบงเปน 4 ประเภท ดงน 1. Simple calendaring: เปนการตกแตงชวคราว โดยการใชลกกลงรอนมารดลงบนผา ผาจะเรยบขน 2. Glazing: เปนการตกแตงรดขดมนผา โดยผาจะถกรดผานลกกลงทมแรงเสยดทานไมเทากน ท าใหผามผวสมผสทมความเงามนเกดขนและเรยบขน 3. Embossing calendering: เปนการตกแตงผาโดยการรดใหเกดลายนนบนผนผา มวธการโดยจะน าผาไปผานการชบ Resin กอน และน าผามาผานเครองรด Calender ทมรอยกดทบเปนลวดลายทออกแบบไว จะท ากบผาทเปนเสนใย thermoplastic 4. Moiré: เปนการรดเพอ ใหเกดลายน าหรอลายไมลงบนผนผา จะท าโดยการรดโดยใชลกกลงรดทง 2 ดาน ตามยาวของผา Rib หรอใชลกกลงนน-เวา รดลงบนผาเรยบ Plisse:

เปนการตกแตงท าผาใหมลกษณะยนโดยใชสารเคม ตวอยางเชน ผาฝายทมการพมพดวยสารละลาย NaOH ผาจะยนในบรเว ณทถกสารเคมเทานน จะไมท าใหผายนในบรเวณทมการเยบไมเรยบรอย Crease resistance finishes or durable press finish or permanent press finish:

เปนการตกแตงผาเพอใหผามคณสมบตทเรยบถาวร ท าใหการดแลรกษางายขน นยมท ากบเสนใยผสม เชน ฝายผสมโพลเอสเตอร หรอเรยอนผสมโพลเอสเตอร การตกแตงเพอใหผาเรยบถาวรม 3 วธดวยกน คอ 1. Heat setting จะใชกบเสนใย thermoplastic 2. Resin finishes 3. Liquid ammonia finishes



31

ระยะแรกนนจะตกแตงดวยวธ Heat setting กอน ตอจากนนจงใชว ธ Liquid ammonia finishes แตวธนไมนยมท าแลว เพราะใชตนทนสง จงหนมาใชวธตกแตงดวยเรซนแทน (Resin finishes) ซงเหมาะกบเสนใยเซลลโลส หรอเสนใยเซลลโลสผสมกบเสนใยอน วธนสามารถท าได 2 แบบ คอ Precured process: เปนวธทน าผาไปเคลอ บเรซน ตากแหงโดยขงใหตง ผนกดวยความรอนแลวจงน าไปซกลาง วธนเปนวธทผนกสารตกแตงกอนน าผาไปตดหรอเยน Postcured process: วธนจะน าผาไปเคลอบเรซนและท าใหแหงกอน จงน าไปตดเยบเปนเสอผา และน าไปผนกดวยความรอน ปญหาทพบโดยสวนใหญจากการตกแตงดวนเรซนนน อผาจะเหลอง ซงเกดจากคลอรนในน าทใชซกลางไปท าปฏกรยากบเรซน เกดเปนสาร Chloramine derivative ซงมผลตอความแขงแรงของเสนใย เพราะสารตวน เมออยในอณหภมสงจะสลายตวใหกรดไฮโดรคลอรก ทท าใหความแขงแรงของเสนใยลดลง

ผาทผานการตกแตงเพอใหผาเรยบถาวรน จะดแลรกษางาย ทนยบไดด แตผาจะมความแขงแรงลดลง ดดความชนไดนอย ผวสมผสกระดาง สกปรกงาย หากน าไปฟอกขาวทมสารคลอรนเปนองคประกอบจะท าใหผาเหลอง

2. การตกแตงเพอใหมปลายเสนใยอยบนผวหนาผา ไดแก

Raising: การตกแตงดวยการตะกยขน คอการท าใหสงทอเกดลกษณะทมขนขนทดานหนาของผา ท าได

2 วธคอ 1. Napping: เปนการแปรงขนบนผาทเสนดายมการเขาเกลยวกนแบบหลวมๆ จะแปรงขนไดทงผาถกและผาทอ บางครงจะเรยกวธนวา “gigging or raising” จะใชลกกลงทมตะขอ (hooks) เลกๆ ผานไปบนผนผา เพอดงเสนใยเลกๆใหปรากฏบนหนาผา โดยจะมขนทปรากฎขนจะหนากวา การ brushing



32

2. Sueding: เปนการท าใหเกดขนสนและละเอยดโดยใชกระดาษทราย จะนยมท ากบผาใยสงเคราะห โดยความละเอยของขนจะขนอยกบความละเอยดของกระดาษทรายและเครองจกรทใช

ภาพท 7 Sueding Fabric

3. Brushing: เปนการท าใหผามเสนใยลอยปรากฎเปนขนอยบนผวหนาผา อยางสม าเสมอ จะน าผาทท าจากใยสนผานเขาไปใตลกกลงทมผวสมผสหยาบ ผาทไดจะออนนม

Flocking: เปนการโรยเสนใยสนๆ ลงบนผาทมการทากาวไวแลว จะสงเกตไดวา ผาทผานการตกแตงวธน

จะมปลายขนอยบนผา ขนทเกดขนไมไดเปนขนจากโครงสรางของผา Shering:

เปนการตดขน จะตดแตงขนของผาททอหรอผาทถกของเสนดายใยสน เพอใหมความสวยงาม มผวเรยบสม าเสมอ ผาทผานกระบวนการนไดแก ผาขนหน เปนตน

3. การตกแตงเพอความเงามน ไดแก Beetling:

เปนการตหรอทบผาดวยคอน เพอใหผานนเรยบ มความเงามนมากขน นยมท ากบผาลนน หรอผาทตองการใหมลกษณะเหมอนผาลนน การตกแตงแบบ Beetling จะเปนการตกแตงแบบชวคราว หากตองการใหคงอยถาวร ตองน าผาไปชบ Resin กอนน ามาผานการ Beetling



33

4. การตกแตงเบองตนหรอการตกแตงขนพนฐาน (General finishing) ไดแก Singeing:

เปนการก าจดขนของเสนใยทเปนสวนเกนบนผวหนาผา โดยใชเปลวไฟหร อแผนโลหะรอนผานไปบนผนผาอยางรวดเรว และน าไปจมลงในอางน า การก าจดขนเสนใยบนผนผา จะชวยใหการพมพนนท าไดงายและมคณภาพดขน นอกจากนยงชวยในการลดการเกด Pilling บนผนผาอกดวย Desizing:

เปนการลอกแปงเสนดายยน ดวยการน าไปลางดวยสารละล ายเอนไซม แปงกจะถกขจดออก เสนดายยนกสามารถน าไปยอมสได การลงแปงเสนดายยน จะกระท ากอนน าไปทอผนผา เพอใหเสนดายยนแขงแรง ไมขาดงายเวลาทอ Fulling: เปนการท าใหผาสนสะเทอน โดยใชความรอนและความดนเขามาชวยท าใหผาหดตว เพอใหผานนมเนอแนนขน นยมท ากบผาขนสตว Scouring: เปนการขจดสงสกปรกออกจากผาขนสตว โดยน าไปตมดวยสารเคม สารซกฟอก หรอน าสบ Carbonizing: เปนการขจดเศษใบไมหรอฝ นผงตางๆออกจากผาขนสตว โดยใชสารละลายกรดซลฟรก (H2SO4) Bleaching: เปนการฟอกขาวผาเพอใหผานนมสขาว หรอเปนการฟอกขาวผาเพอเตรยมน าไปยอมสหรอพมพผา นยมใชสารฟอกขาวทมสวนผสมของคลอรนหรอสารฟอกขาว Peroxygen ในการฟอกขาว - Weighting: เปนการเพมน าหนกใหกบผาไหม โดยการใชเกลอโลหะ Stannous chloride และ Sodium phosphate แตผาไหมทมน าหนกมากจะทนตอการขดถต า - Mercerization: เปนการเพมความเงามนใหกบฝาย หรอผาผสมเสนใยฝายเทานน จะน าผาหรอเสนใยฝายมาท าการชบ NaOH ขณะดงใหตง จะท าใหผาฝายนนมความเงามนขน แขงแรงและดดความชนดขน



34

Pressing:

เปนการรด ผาใหเรยบโดยใชลกกลงรอน โดยผาจะถกสงเขาเครองทมชดลกกลงขนาดใหญทวางซอนกนหลายลก ลกกลงจะกดทบท าใหผาเรยบเปนมน

Heat setting: เปนการท าใหผาอยตวโดยใชความรอน นยมท ากบเสนใย thermoplastic Tentering: เปนการท าใหผามเกรนถกตองโดยการขงเสนดายยนและเสนดายพงใหตงฉากกน ผาทจะน ามาผานกระบวนการนไดตองมความยดตวตามกวางตามแผนแฟรมได

ภาพท 8 Tentering machine 5. การตกแตงเพอปองกนการหดตวของผา ไดแก Shrinkage-control finishes:

เปนการตกแตงเพอปองกนผาหด การหดตวของผา แบงเปน 2 ชนด คอ 1. Relaxation shrinkage: เปนการหดตวทเกดจากการทผาสมผสน าเปนครงแรก การหดตวเกดขนระหวางขนตอนการผลตผา โดยผาจะถกดงและขงใหตงขณะผาเปยก ซงเสนใยในเสนดายยนและเสนดายพงจะเกดการพองตวเมอมแรงดงใหผายดตวออกมากกวาขนาดปกต ดงนนเมอปลอยใหผาแหงขณะทมแรงดง ผาจะยงไมหด แตเมอผาเปยกอกครง ผาจะหดมากกวาเดม แมไมมแรงดง กอน



35

จะน าผาไปตดเยบควรน าไปซกรดกอน เพอใหไดขนาดจรงของผา การตกแตงกนหดแบบ Relaxation shrinkage แบงเปน 3 วธ คอ Compressive shrinkage: เปนวธทางกล ทน าผาหมาดไปผานลกกลง เพอใหผายดและหดตว ซงจะท าใหผานนหดตวอกไมเกน 1% วธนจะใชกบผา Tubular knit ผาทอฝาย ผาทอลนน และลนนชนด HWM วธนเรยกอกแบบวา “Sanforization” Heat Setting: เปนการตกแตงเพอปองกนการหดตวดวยการน าไปผนกดวยความรอน ใชกบเสนใย thermoplastic จะเซตขนาดของผาโดยน าผาไปผานอณหภมทใกลเคยงกบจดหลอมเหลวของชนดเสนใยนนๆ แตอณหภมตองไมสงกวาจดหลอมเหลว ซงจะท าใหผาคงตวไ มเปลยนแปลงตามขนาด Resin finish: เปนการตกแตงเพอปองกนการหดโดยวธทางเคม ใชสารเคมทเรยกวา “Resin” ในการเคลอบผวผา เพอปองกนการหดตวของผา 2. Progressive shrinkage: การหดตวนจะเกดขนทกครงจากการซกผาและการตากแหง แตจะหดนอยกวา Relaxation shrinkage โดยผาจะมขนาดเทาเดมเมอน าไปรดขณะผายงชนอย การตกแตงกนหดแบบ Progressive shrinkage แบงเปน 3 วธ ดงน Chlorination: เปนการตกแตงปองกนการหดตวของผา โดยใชคลอรนเคลอบไปบนผวผาขนสตว ซงจะลบเกลดทผวเสนใยเชอมตดกนจนเรยบ จงลดการเสยดสและการหดตวของผาขนสตวได แตวธนจะไมนยมใชแลวเพราะท าผามความแขงแรงลดลงและหยาบกระดาง Polymer coating: เปนการตกแตงเพอปองกนการหดตวของผา โดยการน าผาไปผานสารละลายชนดตางๆ เพอใหเกดเปนชนโพลเมอรบางๆเคลอบทผวหนาผา สวนใหญจะใชกบผาขนสตว ไมนยมท ากบผาขาวเพราะวธนจะท าใหผาเหลอง Resin finish: เปนการตกแตงเพอปองกนการหดตวของผาฝายและเรยอนโดยการเคลอบดวยเรซน



36

6. การตกแตงโดยใชสารเคม ไดแก Flame retardant finishes:

เปนการตกแ ตงเพอยบยงหรอชะลอการลกไหม ซงเปนการตกแตงทมความจ าเปนส าหรบเสอผาเดก มดวยกน 3 วธ คอ 1. ใชเสนใยทตอตานการลกไหมของไฟ เชน เสนใยแกว aramid และ modacralic 2. ใชเสนใยประดษฐทมการเตมสารตกแตงเพอยบยงการลกไหมลงไปกอนการปนเสนใย เชน เสนใยอะซเตด โพลเอสเตอร ไนลอน และเรยอน 3.ตกแตงโดยการเคลอบสารตานไฟลงบนผา โดยใชสารเคม THPC หรอ Pyrovatex PC การเคลอบสารตกแตงเหลานจะท าใหผากระดางและมความแขงแรงนอยลง Soil-release finishes:

เปนการตกแตงเพอขจดสงสกปรกออกจากผาไดงายขน โดยการท าใหผามคณสมบตในการดดซบน าไดเรวขน นอกจากน ยงท าใหสวมใสสบาย มผวสมผสทนม และลดการเกดไฟฟาสถต

Water proof & Water repellent finishes Water proof:

เปนการตกแตงเพอกนน าทงหมดไมใหซมผานผา แต Water repellent เปนการตกแตงเพอกนน าไมใหซมผานผาไดเพยงอยางเดยวแตไอน าซมผานผาได ซงการตกแตงมดวยกน 4 วธ คอ 1. ชบผาดวย Parafin wax แตจะท าใหผาแขงกระดาง ไมเหมาะทจะน ามาตดเยบเปนเสอผา เปนการตกแตงแบบ Water proof 2. ชบผาดวยสาร Stearamidomethyl pyridiniumchloride แลวน าไปอบและผนกดวยความรอน เปนการตกแตงแบบ water repellent สารตกแตงจะหลดจากการซกและไมทนตอการซกแหง 3. ตกแตงดวยสารเคม Fluoropolymers แตจะท าใหผาเหลองเมอใชไประยะหนง 4. ตกแตงดวย Polymethyl siloxane และ Polydimethyl siloxane ซงเปนสารผสมของโพลเมอรซลโคน จะน าผามาจมในสารตกแตงทง 2 ชนด ท าใหแหง ผนกดวยความรอน ท าใหผามชนของแผนฟลมเคลอบอยทผวหนา เปนการตกแตงแบบ Water repellent สารตกแตงจะคอยๆหลดตามระยะเวลาการใชงาน



37

Antimicrobial finishes

เปนการตกแตงเพอยบยงการเจรญเตบโตของจลนทรย เพอปองกนการแพรกระจายของเชอโรค ปองกนการเกดกลนทไมพงประสงค สารเคมทใชในการตกแตง คอ Quarternary ammonia compounds หรอ Copper naphthenate หรอ Trichlorophenol หรอ Neomycin

Documents

กระบวนการเตรียม ย้อม พิมพ์ และการตกแต่งสิ่งทอ